ปก ไทย ศป.ม - srinakharinwirot...

การศกษาวธขบรอง เพลงในตบนาคบาศของอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน

ปรญญานพนธ ของ

สมพร เฉลยวศลป

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชามานษยดรยางควทยา

2547

สมพร เฉลยวศลป. (๒๕๔๗). การศกษาวธขบรอง เพลงในตบนาคบาศของอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน ปรญญานพนธ ศป.ม. (มานษยดรยางควทยา). กรงเทพฯ : บณฑต วทยาลยมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. คณะกรรมการควบคม : รองศาสตราจารย กาญจนา อนทรสนานนท. ดร.สมศกด เกตแกนจนทร

การศกษาวธขบรอง เพลงในตบนาคบาศของอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน โดยมจดมงหมายดงนคอ ๑. เพอศกษาวธขบรองเพลงในตบนาคบาศ ของอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน ๒. เพอบนทกโนตวธขบรองเพลงในตบนาคบาศ ของอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน โดยใชขอมลจากเทปบนทกเสยงและใชขอมลทางดานเอกสารประกอบการศกษา ผลของการศกษาพบวา ๑ ประวตเพลง ในตบนาคบาศมเพลงจานวนทงสน ๒๙ เพลง พบวาเปนเพลงเกาทมกใชในการแสดงโขน ละคร เปนเพลงอตราสองชนและชนเดยว มเพลงหนาทบปรบไก เพลงหนาทบสองไม เพลงหนาพาทย และเพลงหนาทบพเศษ

๒. การแบงวรรคคารอง พบวาอาจารยเจรญใจ แบงเปนกลมคาไดมากทสด ๔ คา นอยทสด ๒ คา โดยคานงถงความสละสลวยและความหมายตามบทประพนธ

๓ ชวงการหายใจ พบวาอาจารยเจรญใจ จะหายใจบรเวณ ทายวรรคเออนกอนจะถงคารอง และทายคารองกอนจะเรมเออนในวรรคตอไป ชวงสนทสดของการหายใจนบได ๑ หองเพลง และชวงยาวทสดของการหายใจนบได ๓ หองเพลง ของจงหวะ ๒/๔

๔ เทคนคในการออกเสยงคารอง พบวาอาจารยเจรญใจ ออกเสยงตรงเมอคารองและทานองสอดคลองกน ในกรณททานองและคารองเมอเปลงเสยงตรงแลวทาไมได กจะใชวธการผนเสยง และทานยงใชวธบงคบใหเสยงสนและยาว การควบคมเสยงเบาและดง ปรงแตงใหเกดความไพเราะยงขน ๕ เทคนคในการเออน พบวาอาจารยเจรญใจ ใชคาทไมมความหมาย เออน ใน ๒๙ เพลง จานวน ๑๙ คา ทานองเออนจะผนแปรไปตามทานองเพลงแตละเพลง ลกษณะเดนของการเออนอยทการบงคบเสยงใหเคลอนไหวอยางตอเนองนมนวล กรณททานองซาหลายเทยว อาจารยจะเปลยนทานองเออนอยางนาสนใจยง ความพเศษของการขบรองเพลงในตบนาคบาศ ของอาจารยเจรญใจ จะอยทการเปลงเสยงคารองและเออนอยางวจตรบรรจงสอดคลองไปกบเนอเพลงและอารมณของเพลง

Somporn Chaleawsilp. (2004). A study of vocal melodies in nakhabas suites of Careoncai Suntharawaathin. Master thesis, M.F.A. (Ethnomusicology).Bangkok : Graduate School, Srinakarinwirot University. Advisor Committee : Assoc. Prof. Kanchana Intarasunanont, Dr. Somsak Ketukaenchan.

This study deals with Acaan Careoncai Suntharawaathin’s Thai classical singing techniques in the Nakhabas suite. In this study, there are two main objectives: (1) to examine vocal techniques and methods used in performing the Nakhabas suite by Acaan Careoncai Suntharawaathin and (2) to transcribe vocal melodies and techniques performed in the Nakhabas suite by Acaan Careoncai Suntharawaathin. The analysis is based on data collected from the cassette recordings and document research. The study reveals the following aspects:

1. Historical information about the Nakhabas suite. There are twenty-nine songs altogether in the Nakhabas suite. They belong to the great old repertoire used in masked dance and drama. Regarding form, they are in song chan (moderate) and chan deo (fast) tempo. These compositions are accompanied by the probkai rhythmic cycle and the song mai rhythmic cycle.

2. Vocal Phrasing. Divisions of vocal phrasing are dependent on personal aesthetic preference and the textual meanings. The longest phrase consists of four words and the shortest two words.

3. Breathing. Breathing often occurs at the end of each wordless section before singing a worded section. Apart from being situated before a worded section, breathing also takes place at the end of a worded phrase before beginning to sing the next wordless ornamentation.

4. Vocal techniques used in singing texts. Words are sung at the original speech-tone when the tone is similar to the pitch of vocal melodies. Sometimes, when the speech-tone differs from the pitch of vocal melodies, it is sung by using the following techniques: a rise in pitch, a shortened or extended syllable, and manipulation of dynamics (softness and loudness).

5. Techniques of wordless vocalization. From twenty-nine compositions in the Nakhabas suite, nineteen wordless syllables are used in wordless vocalizations. The variations of wordless vocalizations reflect each song’s melody and mood. The primary characteristic of wordless vocalization is to allow the vocal sound to flow continuously and gently. When there are repetitions of a vocal line, its variations are employed properly. The special aspect of Acaan Careoncai’s singing techniques in the Nakhabas suite is reflected by her complete attention to every vocalized word of texts and every sung syllable of wordless ornamentations.

ประกาศคณปการ

ปรญญานพนธฉบบนสาเรจลงไดดวยความรวมมอจากบคคลหลายทานทใหความชวยเหลอและเปนกาลงใจใหผศกษาทาปรญญานพนธสาเรจตามความมงหมาย

การทาปรญญานพนธเรอง การศกษาวธขบรอง เพลงในตบนาคบาศของอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน ในครงนผศกษาขอกราบขอบพระคณอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน ผซงใหความรและมเมตตาตอผศกษาในการนาขอมลมาทาปรญญานพนธในครงน และขอขอบพระคณ รองศาสตราจารยกาญจนา อนทรสนานนท ทกรณาตรวจแกไขตลอดจนใหคาแนะนาขอมลทเปนประโยชนแกผศกษา ขอขอบพระคณ ดร. สมศกด เกตแกนจนทร ผซงใหคาปรกษาแนะนาแนวทางในการคนควาวจยและตรวจแกไขตลอดระยะเวลา จนปรญญานพนธเรองนไดสาเรจลลวงไปดวยด ขอขอบพระคณ รองศาสตราจารยพชต ชยเสร ผซงมเมตตาเปนอยางสงทไดกรณาตรวจแกไขโนตทางฆองใหแกผศกษา และขอขอบคณบคคลทสาคญดงตอไปนทมสวนสาคญทชวยใหการทาปรญญานพนธครงนสาเรจลงตามความมงหมาย

อาจารยขาคม พรประสทธ ชวยใหคาแนะนาปรกษาดานตางๆ นายบวรทต โสพระขรรค ไดใหความชวยเหลอเรองการบนทกโนต ทางรอง และทางฆอง

ตลอดจนใหคาแนะนา เกยวกบการใชโปรแกรมการเขยนโนตดนตร นางสาวพรประพตร เผาสวสด ใหความชวยเหลอในดานการแปลบทคดยอเปน

ภาษาองกฤษ นางสาวภาวน ตรเดช ผใหการชวยเหลอในเรองการแยกคารองทเปนเสยงสามญ เอก โท

ตร จตวา นายธนทรพย มทรพย ใหความชวยเหลอเรองการบนทกโนตทางฆอง นายอภชาต สาเภาแกว ใหความชวยเหลอเรองการตดตอประสานงาน และในทายทสดนขอขอบพระคณ คณพอเชอม ตรเดช ผใหการสนบสนนและเปนกาลงใจ

ในการศกษาครงน คณพอบญฤกษ คณแมอไร เฉลยวศลป คณปาอรอนงค คณลงศภกจ สมใจ ทไดใหทพกอาศยและดแลเปนอยางดตลอดชวงระยะเวลาทไดทาการศกษาครงน

นางสมพร เฉลยวศลป

สารบญ

หนา บทท 1 บทนา.................... ............................................................................................... 1 ภมหลง............................................................................................................. 1 . ความมงหมายของการวจย................................................................................. 11

ความสาคญของการวจย....................... ........................................................... 11 ขอบเขตของการศกษาคนควา............................................................................ 11 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ................................................................................. 12 นยามศพทเฉพาะ.............................................................................................. 12

2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ................................................................................. 17 เอกสารตาราทางวชาการ................................................................................... 17 งานวจยทเกยวของ............................................................................................ 25 3 วธการศกษาคนควา............ .................................................................................... 30 4 ผลการศกษาขอมล.................................................................................................. 31 เพลงท 1 เพลงชาป.......................................................................................... 31 เพลงท 2 เพลงหรม.......................................................................................... 44 เพลงท 3 เพลงกระบลลา.................................................................................. 56 เพลงท 4 เพลงกระบอกทอง............................................................................. 71 เพลงท 5 เพลงปฐม......................................................................................... 82 เพลงท 6 เพลงโยนดาบ................................................................................... 90 เพลงท 7 เพลงกราวนอก................................................................................. 98 เพลงท 8 เพลงตงตง........................................................................................ 102 เพลงท 9 เพลงพมาฉอย................................................................................... 116 เพลงท 10 เพลงสรอยสนตด............................................................................. 125 เพลงท 11 เพลงเทพทอง................................................................................. 133 เพลงท 12 เพลงสาลกาแกว............................................................................. 143

สารบญ (ตอ)

หนา

เพลงท 13 เพลงชาตร................................................................................. 159 เพลงท 14 เพลงนาคราช............................................................................. 170 เพลงท 15 เพลงสดใจ.................................................................................. 177 เพลงท 16 เพลงเชดฉง................................................................................ 186 เพลงท 17 เพลงกราวรา............................................................................... 198 เพลงท 18 เพลงแขกไทรชนเดยว................................................................. 205 เพลงท 19 เพลงตวงพระธาต........................................................................ 212 เพลงท 20 เพลงหนเสอ................................................................................ 223 เพลงท 21 เพลงทยอยญวน.......................................................................... 234 เพลงท 22 เพลงเชดฉงลาลอง...................................................................... 252 เพลงท 23 เพลงกบเตน............................................................................... 258 เพลงท 24 เพลงเหรา................................................................................... 282 เพลงท 25 เพลงตกตาแกวงฉลาก................................................................. 290 เพลงท 26 เพลงเชดฉง................................................................................. 303 เพลงท 27 เพลงแผละ................................................................................... 309 เพลงท 28 เพลงลมพดชายเขา...................................................................... 314 เพลงท 29 เพลงสารถ................................................................................... 328 5 สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ.................................................................... 342

บรรณานกรม................................................................................................................ 350 ภาคผนวก................................................................................................................... 353 ประวตยอผวจย............................................................................................................ 361

บญชภาพประกอบ

ภาพประกอบ หนา 1 แผนทบานอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน................................................................ 5 2 ภาพถายอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน.................................................................... 6

บทท ๑ บทนา

ภมหลง ดนตรเปนสวนหนงซงอยคกบวถชวตของคนมาทกยคทกสมยตงแตเกดจนถงตาย ธรรมชาตของคนสวนใหญพอใจกบการไดฟงเสยงอนไพเราะทรอยกรองเปนทานองตอเนองกนไมวาเสยงนนจะเกดจากเครองดนตรหรอขบรองกตาม “เพลโตนกปราชญชาวกรก สมยกอนครตศกราชกลาววา การศกษาดนตรเปนสงจาเปน เพราะดนตรเปนปจจยในการดารงชวตใหมความสขยงขน เปรยบเสมอนอาหารทเราเสพเขาไปทางห“ (วเชยร วรนทรเวช. ๒๕๓๕:๓๑๕) มนษยโลกไมวาชาตใดกตามจะมดนตรทเปนแบบแผนของตนเองในแตละประเทศ แตละภมภาค หรอกลมชนในทหางไกลความเจรญ ดนตรจะเปนสวนหนงของสงคมและวฒนธรรมของแตละแหงทสอออกมาในรปแบบทอาจคลายคลงกนหรอแตกตางกน ทงนขนอยกบปจจยทมอยทางธรรมชาตและสงแวดลอม ตลอดจนวถการดาเนนชวตของกลมคนในแตละทองถน “การขบรอง เปนผลงานทางดนตรทมนษยไดสรางขนกอนการดนตรใดๆนบตงแตมนษยเรมรจกการเปลงเสยงของตนออกมาเปนภาษาใชในการสอสารกนเองในกลมของตน” (พนธศกด วรรณด. ๒๕๔๓:๑) การขบรองเพลงไทย เปนสวนหนงของดนตรไทย ซงเปนศาสตรสาขาหนงในดานศลปะ ลกษณะของการขบรองสวนใหญรองตามบทประพนธผสานกบการเออน ทประกอบไปดวยลลาอารมณตางๆ อาท อารมณโกรธ อารมณรก อารมณเศราโศกเสยใจ ซงแตละลกษณะใชเสยงสออารมณใหแตกตางกนไป

คาวา “ขบรองเพลงไทย” เปนชอทคนทวไปรจก แตทางวชาการดรยางคศลปไทย ไดกาหนดใหใชชอเฉพาะวา “คตศลปไทย” ซงมความหมายดงน(ศรวรรณ รตนทศนย. ๒๕๒๘:๑๖)

คาวา”คตศลป” เปนคาสองคาผสมกนคอคาวา “คต” และคาวา “ศลปะ” “คต” หมายถง การใชเสยงโดยเปลงเสยงออกมาจากลาคอโดยตรง “ศลปะ” หมายถง สงทมนษยสรางขนหรอดดแปลงขนจากธรรมชาตใหเหนอกวาธรรมชาต

ทงนตองเปนไปดวยความรอบรและความชานาญของผสราง สรางใหเกดความประณตงดงามไพเราะ ออนหวาน จะเปนในทางใดกตาม (ทางห, ทางตา) ทาใหเกดผลแกผฟง ผพบเหนนนบงเกดอารมณและความรสก สะเทอนใจ มอารมณคลอยตามได เมอนาคาสองคานมาผสมรวมกนเปนคาเดยวกนวา “คตศลป” จงหมายความวา ศลปะแหงการใชเสยงอยางมระเบยบแบบแผนไพเราะประณตงดงาม

2

การขบรองเพลงไทยเปนวฒนธรรมอยางหนงของไทยทมการสบทอดกนมาตงแตอดตจนถงปจจบนโดยประกอบไปดวย คาประพนธ การเออน ทมลกษณะ สน ยาว เบา ดง เปนโครงสรางในการขบรองโดยอาศยวธการทสามารถทาใหการขบรองนนมความไพเราะนมนวล อยภายใตแบบแผนของการขบรอง ซงขนอยกบชนดของการขบรองเพลงประเภทตางๆ

กอนทจะมววฒนาการมาเปนการขบรอง อยางมแบบแผน ดงเชนปจจบนน อาจสนนษฐานไดวาในสงคมมนษย มกจกรรมทเปนมลเหตทอาจกอใหเกดการขบรองในหลายทางดวยกน อาท การสวดมนตบชาเทพเจา การทางาน การเลานทาน การกลอมเดก

จากขอสนนษฐานดงกลาวขางตน จะเหนไดวากจกรรมทกๆ อยางลวนตองใชเสยงซงมนษยมอยแลวตามธรรมชาต กระทาสงเหลานน ไดแก

รอง การเปลงเสยงออกมาเปนถอยคาหรอเปนอยางสระ ออ เออ ใหครบถวนถกตองตามจงหวะและทานองทกาหนดไว ดวยเหตทการรองตองถอจงหวะและทานองซงประพนธไวอยางซบซอนเปนสาคญ ดงนนถอยคาหรอเสยงใดๆ ทเปลงออกมาจงตองนอมเขาหาทานอง เชน รองเพลงตางๆ สวนการรองเพลงพนเมองหรอเพลงกลอมเดกจะมลกษณะและวธการของการ “ขบ” ระคนอยเปนอนมาก (สารานกรมศพทดนตรไทย ภาคคตะ-ดรยางค. ๒๕๔๐ : ๑๓๓) ขบ การเปลงเสยงออกมาเพอนาเสนอเรองราวดวยทานองทไมซบซอน ดวยเหตทผขบมงนาเสนอเรองราวเปนสาคญ จงสงผลใหแบบแผนเกยวกบจงหวะและเสยงไมแนนอนตายตว แตผฟงหรอผขบสามารถทราบไดวาเปนการขบทานองใดจากการปรากฎเสยงสงตาทสมพนธกบลลาจงหวะเฉพาะของการขบแตละชนด เชน ขบเสภา ขบกลอม (สารานกรมศพทดนตรไทย ภาคคตะ-ดรยางค. ๒๕๔๐ : ๒๓) ประเภทของการรอง ม ๓ ประเภท คอ (ศรวรรณ รตนทศนย. ๒๕๒๘ : ๒๓–๒๕)

๑. รองอสระ คอการรองเพลงอะไรกไดโดยไมมดนตรมาประกอบไมวาจะเปนดนตรประเภทใดกตามการรองอสระนถาจะยกมากลาวกไดแก การรองเลนๆหรอรองในชนเรยน และมการเคาะจงหวะดวยไมบรรทด หรอเคาะจงหวะดวยมอของเราเองกได

๒. รองประกอบดนตร คอการรองสงเขาปพาทย หรอเครองสาย การรองชนดนผรองจะตองยดเสยงดนตรเปนหลก จะตองตามเสยงหรอตามจงหวะของตวเองไมได ผรองจะตองเทยบเสยงรองใหเขากบเสยงของดนตร วธรองชนดนผดกบการรองทางสากลเพราะเพลงสากลนนเขายดเสยงของนกรองเปนเกณฑ ผรองจะรองเสยงอยางไรกไดตามถนดและดนรกตองสามารถบรรเลงประกอบใหตรงกบเสยงนกรองใหได การรองประกอบดนตรนแบงออกเปน ๓ อยางคอ ๒.๑ รองรบ หรอเรยกอกอยางหนงวา รองสง ไดแกการรองรบและบรรเลงสลบกน คอผรองรองเพลงจบทอนหนงแลว ผบรรเลงจงบรรเลงดนตรรบไปจนจบทอนของเพลงแลวผรองจงจะรองทอนตอไป รองจบแลวดนตรกรบ การรองชนดนไดแก การรองเพลงสามชนหรอ เพลงเถา เปนตน

๒.๒ รองสอดดนตร คอรองทมดนตรเขามาบรรเลงสอดแทรกในระหวางการรอง

3

๒.๓ รองพรอมดนตร การรองชนดนแบงออกไดเปน ๔ ชนดคอ ๒.๓.๑ รองคลอ การบรรเลงดนตรไปพรอมๆกบการขบรองโดยพยายาม

ดาเนนทานองใหใกลเคยงกบทานองรองมากทสด เชน การสซอสามสายคลอไปกบการขบรอง ๒.๓.๒ รองเคลา การบรรเลงดนตรไปพรอมๆ กบการขบรอง ซงเปนเพลง

เดยวกน แตตางกดาเนนทานองไปตามทางของตน คอ ขบรองกดาเนนไปตามทางรอง ดนตรกดาเนนไปตามทางดนตร ยดถอแตทานองเพลง จงหวะ และเสยงทตกตามจงหวะหนาทบเทานน เชน การรองเพลงทะแย ๒ ชนในตบพรหมาสตร ทมบทวา “ชางเอยชางนมต เหมอนไมผดชางมฆวาน” แมผขบรองจะดาเนนทานองไปอยางหนง และดนตรกดาเนนทานองไปอกอยางหนง แตกนบวาเปนเพลงทะแยทขบรองและบรรเลงไปพรอมๆกน

๒.๓.๓ รองลาลอง การบรรเลงดนตรและขบรองไปพรอมๆ กน คอ ผขบรองและนกดนตรบรรเลงควบคกนไปโดยดนตรจะบรรเลงเปนทางเกบ บางทกเรยกวา “เคลา”

แตในบางกรณการบรรเลงทเรยกวาลาลองนอาจดาเนนไปโดยอสระ คอ ไมจาเปนตองเปนเพลงเดยวกน และเสยงทตกจงหวะกไมตองเปนเสยงเดยวกน บางทอาจไมถอจงหวะของกนและกนกได แตเสยงทบรรเลงและขบรองจะตองอยในระดบเดยวกนและมความสมพนธกลมกลนกน เชน การขบรองเพลงเหเชดฉง ในตบเรอง รามเกยรต ตอนอนทรชตแผลงศรพรหมาสตร

๒.๓.๔ รองประสานเสยง วธการบรรเลงดนตรหรอขบรองคนละเสยงในเพลงเดยวกนและพรอมๆ กน อาจเปนเครองดนตรกบเครองดนตร ขบรองกบขบรอง หรอเครองดนตรกบขบรองกได เสยงของดนตรหรอเสยงขบรองทแยกกนเปนคนละทางยอมมเสยงทตกจงหวะเปนคนละเสยงบาง รวมเปนเสยงเดยวกนบาง เชนเดยวกบการประสานเสยง แบบหนงของดนตรสากล เชน การขบรองเพลงชาประสมเสยงระฆงในละครดกดาบรรพ เรองอเหนา พระนพนธในสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยานรศรานวดตวงศ

๓. รองประกอบการแสดง คอการรองประกอบการราตางๆ วธรองชนดนคอนขางจะยาก คอผรองตองใหเหมาะสมกบผรา หมายความวาผขบรองจะรองชาหรอเรวกตองอนโลมตามอารมณของผแสดง คอเมอตวแสดงแสดงถงบทโศกกตองรองสาเนยงแสดงอารมณโศก หรอเมอผแสดงแสดงถงบทโกรธกตองรองใหกระชนแสดงความโกรธออกมาทางนาเสยง ทงนกเพอทจะใหเกดความเหมาะสมกบการแสดงอารมณของตวละคร การรองประกอบการแสดงนแยกเปน

การรองประกอบการแสดงละครโนหราชาตร การรองประกอบการแสดงละครนอก การรองประกอบการแสดงละครในและโขน การรองประกอบการแสดงละครพนทาง ประเภทของเพลงสาหรบขบรอง เพลงขบรองตงแตอดตจนถงปจจบน สามารถแยกออกเปนประเภทตางๆ ดงน

4

เพลงเถา เพลงประเภทหนงซงเปนเพลงเดยวกนแตมอตราจงหวะและความยาวของทานองลดหลนกนลงไปตามลาดบไมนอยกวา ๓ ขน หรอมากกวา ๓ ขน เรยกวา “เพลงเถาใหญ” นามาขบรองหรอบรรเลงตดตอกน

การทจะเรยกไดวาเปนเถา มหลกดงนคอ เพลงทมอตราจงหวะและความยาวของทานองลดหลนกนลงไปตามลาดบทกๆ ชนนน จะตองเปนเพลงทมาจากทานองเนอฆองเดยวกน และลดหลนกนลงไปไมตากวา ๓ ขน ทงจะตองขบรองหรอบรรเลงตดตอกนจนจบเถา เชน บรรเลงเพลงราตรประดบดาว ๓ ชน ๒ ชน และชนเดยวตดกนเปนพดไป กเรยกวา เพลงราตรประดบดาว เถา

การบรรเลงเรยงลาดบชนของเพลงเถาน โดยปรกตจะบรรเลงจาก ๓ ชน ๒ ชน แลวจงชนเดยว แตมบางบางกรณทบรรเลงกลบกน คอ ชนเดยว ๒ ชน แลวจง ๓ ชน เชน เดยวระนาดเอกเพลงพญาโศก เดยวฆองวงใหญเพลงแขกมอญ อยางไรกตาม การบรรเลงทถอวาเปนเพลงเถานน จะตองบรรเลง ๓ ขนเปนอยางนอย อาจจะบรรเลง ๔ ชน ๓ ชน และ ๒ ชน กนบเปนเพลงเถาได (สารานกรมศพทดนตรไทย ภาคคตะ-ดรยางค. ๒๕๔๐ : ๑๑๗)

เพลงระบา เพลงทใชกบการแสดงระบาราฟอนเปนชดๆ โดยมากผแตงทานองมความประสงคจะใหผราราใหมลลาเขากบทานองและจงหวะของเพลง เชน เพลงอศวลลา ใชกบการแสดงระบามา เพลงมยราภรมย ใชกบการแสดงระบานกยง เพลงระบาฉง ใชกบการแสดงระบาฉง

เพลงระบามทงเพลงทมเพยงทานองไมมเนอรอง เชน เพลงมยราภรมย เพลงอศวลลา เพลงระบามฤคระเรง เพลงระบาบนเทงกาสร เพลงระบากญชรเกษม และเพลงระบาโบราณคด (ม ๕ ชด คอ ระบาทวารวด ระบาศรวชย ระบาลพบร ระบาเชยงแสน ระบาสโขทย) และเพลงทมทานองและเนอรองดวย เชน เพลงระบานกเขา เพลงระบานพรตน เพลงระบาเรงอรณ เพลงระบาเทพบนเทง เพลงระบาเงอก เพลงระบาไกรลาสสาเรง เพลงฟอนดวงดอกไม เพลงระบาผ เพลงฟอนมานมงคล เพลงระบานนทอทยาน เพลงระบาอทอง และเพลงระบาชมนมเผาไทย(ราชบณฑตยสถาน. ๒๕๔๐ : ๑๑๒)

เพลงลา เพลงทนามาบรรเลงเปนอนดบสดทายกอนจะจบการบรรเลงซงเดมเรยกวา “ลาลา” นน ปจจบนนยมเรยกวา “เพลงลา” เชน เพลงเตากนผกบง เพลงอกทะเล เพลงพระอาทตยชงดวง (เรองเดยวกน. ๒๕๔๐ : ๑๑๔)

เพลงตบ เพลงประเภทหนงทนาเพลงหลายๆเพลงมาขบรองและบรรเลงตดตอกนไป แบงออกเปน ๒ ชนด คอ ๑ ตบเรอง เพลงทนามารวมขบรองและบรรเลงตดตอกนนนมบทรองทเปนเรองเดยวกนและดาเนนไปโดยลาดบ ฟงไดตดตอกนเปนเรองเปนราว สวนทานองเพลงอาจเปนคนละอตราหรอคนละประเภทกได ไมถอเปนสาคญ เชน ตบนางลอย ตบนาคบาศ

๒ ตบเพลง เพลงทนามารวมขบรองและบรรเลงตดตอกนนนเปนทานองเพลงทอยในอตราเดยวกน (๒ ชน หรอ ๓ ชน) มสานวนทานองสอดคลองตดตอกนสนทสนม สวนบทรองจะม

5

เนอเรองอยางไร เปนเรองเดยวกนหรอไมนนไมถอเปนสาคญ เชน ตบลมพดชายเขา ตบเพลงยาว (เรองเดยวกน. ๒๕๔๐ : ๑๐๙–๑๑๐)

ตบเรองรามเกยรต (มนตร ตราโมท และวเชยร กลตณฑ. ๒๕๒๔ : ๑๒๗) ตอนอนทรชตแผลงศรนาคบาศน สมเดจเจาฟาฯ กรมพระยานรศรานวตวงศไดทรงนพนธขน ใชขบรองและบรรเลงในงานตอนรบเจาเฮนรแหงปรซเซย ณ พระทนงจกรมหาปราสาท เมอเดอนธนวาคม พ.ศ.๒๔๔๒ อาจกลาวไดวาเพลงในตบนาคบาศ เปนตบเรองตบหนงทมความนาสนใจ และมความไพเราะ ในเรองของความหลากหลายของเพลงขบรองมอยทงประเภทเพลงสองชน เพลงชนเดยว มเพลงประเภทเพลงหนาพาทย และมเพลงในจงหวะลอย เชน เพลงชาป เพลงเชดฉง เปนตน ปจจบนนยมขบรองบรรเลงประกอบการแสดงโขนละคร ขอมลทใชในการศกษาเปนขอมลทผศกษาไดรบโดยตรง ดวยการบนทกเทปจากทานอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน เมอป พ.ศ ๒๕๓๓ เมอครงทผศกษาไดมโอกาสเรยนกบทานทภาควชาดรยางคศลป คณะศลปกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ในขณะนนทานมอาย ๗๕ ป ซอยแสนสบาย ๓

บานเลขท ๖๑ ซอยแสนสบาย

ถนนพระราม ๔

มหาวทยาลยกรงเทพ ภาพประกอบท ๑ แผนท บานอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน

6

ภาพประกอบท ๒ ภาพถาย อาจารยเจรญใจ สนทรวาทน

ประวตและผลงาน อาจารยเจรญใจ สนทรวาทน

อาจารยเจรญใจ สนทรวาทน (พนพศ อมาตยกล. ๒๕๓๒ : ๖๘–๗๐) เปนบตรคนสดทองของพระยาเสนาะดรยางค (แชม สนทรวาทน) กบคณหญงเสนาะดรยางค (เรอน) เกดเมอ วนท ๑๖ กนยายน พ.ศ. ๒๔๕๘ ไดเรยนวชาสามญทโรงเรยนศกษานาร จนจบชนมธยมปท ๑ จงยายไปเรยนตอทโรงเรยนราชน จนกระทงจบชนมธยมปท ๔ พระยาเสนาะดรยางคผเปนบดาไดสงเกตพจารณาอยางถองแทจนรแนชดวา บตรมความสามารถ มพรสวรรคเปนเลศในการขบรอง สามารถทจะถายทอดวชาดนตรไดดกวาคนอนๆ จงใหออกจากการศกษาวชาสามญ และทมเทเวลาใหกบการศกษาวชาดนตรอยางเตมท

การเรยนดนตรของอาจารยเจรญใจ เรยกไดวาวนละสามเวลา คอตอนเชากอนไปโรงเรยนตอนเยนกลบจากโรงเรยน และตอนคากอนเขานอน โดยทานบดาจะคอยๆ สอนใหวนละเลกละนอยอยางชาๆ ซาแลวซาอก จนไดความรครบถวนทงกลวธเมดพรายในการขบรองไปจนถงความถกตองตามอารมณของเพลง นบไดวาทกวรรคทกตอนนนขดเกลาปลกฝงกนโดยสมบรณตามระเบยบวธแบบโบราณโดยแท ทงมใชจะเรยนแตขบรองเพยงอยางเดยว ทางเครองกตองเรยนไปพรอมๆกนดวย อาจารยเจรญใจ สามารถตระนาดเอกเพลงพญาโศก ไดจบครบ ๔ เทยว ตาม

7

ระเบยบวธการบรรเลงเดยวระนาดเอก ทงรเนอฆองและปฏบตเครองสายไดถงเดยวทกเครองมอ โดยเฉพาะอยางยงซอสามสาย ซงในขณะเขยนบนทกน (พ.ศ. ๒๕๒๕) ฝมอการบรรเลงซอสามสายของทาน นบไดวาเปนเลศ

หนาทการงานของอาจารยเจรญใจ พอสรปไดดงน

รชกาลท ๖ เขาถวายตวเปนขาหลวงเรอนนอก (ขาหลวงไปกลบมไดประจาอยในวง ทาหนาทเปนนกรอง ไดรบพระราชทาน เสมาทองคา ร. ๖

รชกาลท ๗ เขาถวายตวเปนขาหลวงสมเดจพระนางเจาราไพพรรณ มหนาทขบรองและบรรเลงดนตรประจาวงดนตรมโหรหลวงในพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ไดรบพระราชทานเหรยญ รพ.ในสมเดจพระนางเจาราไพพรรณ

รชกาลท ๘ โอนไปสงกดสานกพระราชวงกรมศลปากร และโรงเรยนการเรอน พระนคร ตามลาดบ และสอนอยทโรงเรยนการเรอนพระนครกบโรงเรยนอนบาลละอออทศ จนเกดสงครามโลกครงท ๒ จงออกจากราชการ

รชกาลปจจบน เรมเขาสอนดนตรไทยทจฬาลงกรณมหาวทยาลย ป พ.ศ. ๒๕๐๘ จนถงปจจบน โดยมไดรบคาสอนเลยในระยะ ๑๒ ปแรก ครนเมอสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ เสดจเขาทรงศกษาระดบปรญญาตร จงไดถวายการสอนดนตรสวนพระองคตอมา ผลงานทางดนตรเรยงตามลาดบเวลาไดดงน

๑๙ มกราคม พ.ศ. ๒๔๖๖ ประกวดปพาทย ณ.วงบางขนพรหม อายได ๘ ปเปนนกดนตรทอายนอยทสด ผลการประกวด ขบรองไดท ๓

พ.ศ. ๒๔๙๒ ประกวดขบรองเพลงไทยทางวทยกระจายเสยงแหงประเทศไทยไดท ๑ สาเนยงและทางรองนนไพเราะจนกระทงกรรมการตองขอดตวเปนพเศษ

พ.ศ. ๒๕๑๘ ไดรบเชญจากกรมศลปากรเพอบนทกเสยงการขบรองและการเดยวซอสามสายเกบรกษาไวเปนแบบฉบบของดรยางคศาสตรตอไป

พ.ศ.๒๕๒๑ ไดรบเชญจากโครงการพฒนาดนตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย เพอบนทกเสยงการขบรองเพลงเกรดโบราณและเพลงละครประเภทตางๆ ในฐานะผเชยวชาญการขบรองทมคณคาควรอนรกษ

พ.ศ. ๒๕๒๔ ไดรบแตงตงเปนทปรกษาโครงการดนตรไทย จากสานกงานเสรมสรางเอกลกษณของชาต สานกเลขาธการนายกรฐมนตร

ผลงานทางดนตรไทยของทานนน มอกเปนอนมาก ทงการบนทกแผนเสยงตงแตปลายรชกาลท ๗ เพลงแรกคอ เพลงอาถรรพ จนถงปจจบน การบรรเลงถวายในโอกาสสาคญๆ ตางๆ เชน คราวรบเสดจสมเดจพระราชน มากาเรตเธอเสดจเยอนประเทศไทย ครงยงเปนมกฎราชกมารก

8

ไดมพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ใหอาจารยเจรญใจเขาเฝา ไดสซอสามสายและขบรองพรอมกนนบเปนคนแรกในประวตการดนตรของสยามประเทศ การแตงทางรองเพลง ไดแก เพลงพญาสเสา จนตะหราวาต สาวสดสวย และฉลองพระนคร การเปนกรรมการตดสนการประกวดดนตรไทยและการขบรองตางๆ รวมทงงานการสอนดนตรตามมหาวทยาลย และสถาบนอนมเกยรตอกหลายแหงจนไดชอวา เปนผมลกศษยลกหาเปนนกวชาการและผทรงคณวฒมากทสดทานหนง แตผลงานทางดนตรซงเปนความปลมปตของทานยงนก คอ การไดรบความไววางพระทยจากสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ ใหเปนผใสเพลงขบรองถวายในบทพระราชนพนธสวนพระองคตางๆ การไดรวมทางานละครตางๆ ตามพระบญชา การไดรบพระกรณาพระราชทานพรในวนเกดเปนพระราชนพนธขบรอง รวมทงทมพระเมตตาพระราชทานชอบานของทานวา “เรอนมโหร” ดงลายพระหตถปรากฏวา “ใหชอเรอนของอาจารยเจรญใจวา “เรอนมโหร” ของจงเปนสถานทยงความสขแกใจ” ทงหลายนเปนกาลงใจและเปนความประทบใจของทานอยางยง

ดวยเกยรตคณทงปวงของทาน รฐบาลไทยจงยกยองใหเปนสตรสากลคนแรกทเปนศลปนในปสตรสากล เมอวนท ๑๘ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๑๘ แมบดนทานจะมอายมากแลวแตกยงมไดยอทอตอการทานบารงรกษาดนตรไทย ศษยของทานเขาประกวดรองเพลงไดรางวลชนะเลศทงชายและหญง ในการประกวดชงรางวลฆองทองคา ซงจดประกวดโดย นายบญเสรม ถาวรกล เมอป พ.ศ ๒๕๒๓ สมดงปณธานของทานทตงใจวาจะพยายามสงสอนปรบปรงในดานคณภาพใหคนเขาใจความไพเราะของดนตรไทย เพอใหสมกบราชทนนาม “เสนาะดรยางค” ของทานบดาผวางรากฐานอนมนคงใหแกทาน จนกลาวไดวา ปจจบนทานเปนผรอบรในการขบเสภาการละครทงละครนอกละครใน และละครดกดาบรรพโดยแตกฉาน ทงเปนคลงแหงความรซงไมอาจหาไดในทอนๆ

ในป พ.ศ. ๒๕๓๐ ทานไดรบเกยรตสงสดใหรบพระราชทานปรญญาศลปกรรมศาสตรดษฎบณฑตกตตมศกด (สาขาดรยางคไทย) จากจฬาลงกรณมหาวทยาลย และเปนศลปนแหงชาต สาขาศลปะการแสดง (คตศลป) นบเปนผทาประโยชนแกประเทศชาตอยางยง สมเปนผสบตระกล “เสนาะดรยางค” โดยแท

นอกจากนอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน ยงไดรบการยกยองเชดชเกยรตจากมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร ใหรบพระราชทานปรญญาศลปศาสตรดษฏบณฑตกตตมศกด สาขาดรยางคไทย เมอวนท ๒๙ ธนวาคม ๒๕๓๐ ดงขอความเชดชเกยรตดงตอไปน

นางเจรญใจ สนทรวาทน ไดศกษาวชาการขบรองและดนตรไทยจากบดา ซงเปนปรมาจารยทานหนงทางดนตรไทยคอ พระยาเสนาะดรยางค (แชม สนทรวาทน) เจากรมปพาทยหลวงในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว และยงไดรบการถายทอดวชาการดนตรจากบรรดาบรมครดนตรอกหลายทาน อาท หลวงไพเราะเสยงซอ พระยาภมเสวน และครเทวาประสทธ พาทยโกศล นางเจรญใจ สนทรวาทน เปนผมความสามารถและพรสวรรคเปนเลศในการขบรองและการบรรเลงดนตร ทางดานการขบรองไปจนถงความถกตองตามอารมณของเพลงและ

9

อรรถรสแหงวรรณคด เปนผมความสามารถจนเปนทยอมรบในความเปนเลศทางการขบรองทงในแงความงาม ความไพเราะ และแบบฉบบแววอจฉรยภาพทางการขบรองไดปรากฏตงแตเยาว กลาวคอ เมออาย ๘ ป ไดเขาประกวดการขบรองเพลงไทยทวงบางขนพรหม และไดรบรางวลท ๓ ทงๆทเปนผเขาประกวดอายทนอยทสดในป พ.ศ. ๒๔๙๒ ไดรบรางวลชนะเลศการประกวดรองเพลงไทยทวประเทศทางวทยกระจายเสงในประเทศไทย ซงกรมประชาสมพนธเปนผจด

ทางดานดนตรทานมความสามารถทงเครองปพาทย และเครองสาย ระนาด ฆอง สามารถปฏบตเครองสายไดถงเดยวทกเครองมอ โดยเฉพาะอยางยงบรรเลงซอสามสายไดเปนเลศ ทงยงเปนคนแรกในประวตดรยางคไทยทสามารถสซอสามสายพรอมกบขบรองไปดวย นอกจากนยงเปน แหลงความรแหงเพลงละคร และเพลงโบราณคดตลอดไปจนถงการขบเสภา การขบรองบรรเลงในวงขบไม ซงเปนดนตรชนสงในราชสานก ทงมความเชยวชาญในการขบรองเพลงละครดกดาบรรพ นบไดวา นางเจรญใจ สนทรวาทน เปนผทรงไวซงความเปนเอตทคคะทางดานดรยางคศาสตร มากทสดผหนงในปจจบน

นางเจรญใจ สนทรวาทน ไดอทศตนใหแกศลปะการดนตรไทย โดยเรมตนบกเบก สอนดนตรไทยใหแกชมรมดนตรไทย จฬาลงกรณมหาวทยาลย ตงแตป พ.ศ. ๒๕๐๘ เปนอาจารยทปรกษาของวงดนตรไทยแพทยสมาคมแหงประเทศไทย และเปนอาจารยผอานวยการสอนใหแกวงดนตรไทยของหนวยงานตางๆ อกหลายแหง ผลงานทางดานวชาการดนตร ทานไดแตงเพลงพญาสเสา จนตหราวาด สาวสดสวย ฉลองพระนคร และลาวพวน ซงเปนแนวทางใหมในการประสานคณคาเชงอนรกษและดนตรรวมสมยเขาดวยกนอยางกลมกลน และไดคดคนประดษฐทางรองเพลงฉงพระฉนสองชน ของโบราณใหเปนการรองหมขนเปนครงแรก ไดสรางโนตไทยของซอสามสายทงวธคลอรองและวธรบ เพอพมพเปนตาราเผยแพร ไดรวมเปนคณะบรรณาธการ ทาสารานกรมศพทดนตรไทยของราชบณฑตยสถาน ทงไดเขยนบทความเรองหลกและวธการขบรองในสารานกรมดงกลาวดวย

โดยเหตทนางเจรญใจ สนทรวาทน เปนผเชยวชาญทางดานดรยางคศาสตรไทย ควรแกการไดรบการยกยองเชดชเกยรตคณใหปรากฏเปนเกยรตประวตสบตอไป

ดวยเกยรตคณของทานดงกลาวแลวจงเปนมลเหตจงใจใหผศกษาตองการทจะนาเสนอทางขบรองของอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน ทานเปนศลปนแหงชาตสาขาคตศลปไทย ประจาปพทธศกราช ๒๕๓๐ ทานเปนคตศลปนทเปนเพชรนางามของเมองไทย ดงมบทความของบคคลสาคญทางการดนตรหลายทานทไดเขยนกลาวแสดงความชนชมตออาจารยเจรญใจ สนทรวาทน ซงผศกษาขอนามากลาวพอสงเขปดงน

“บรรดาอญมณทงหลายในโลกน บางทานเหนวาเพชร เปนยอดแหงอญมณ แตบางครงเรา

จะไดเหนอญมณชนดทไมใชเพชร แตงามกวาเพชร หายากกวาเพชร สงคากวาเพชร เรยกไดวา อญมณเมดนนเปนยอดแหงอญมณทงปวง เปนหนงในทนน เชนเดยวกนกบในวงการดนตรไทยของ

10

เรานมอญมณหลายเมด มเพชรหลายเมด พลอยหลายเมดแตในทงหมดของอญมณเหลาน เรามอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน เปนยอดอญมณในกลมนนเรามอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน เปนยอดอญมณในกลมนน ทแมแตเพชร ยงสไมได เพราะอาจารยเปนสงทเราหาไดยากทสด ยากทสดในโลกน” (พนพศ อมาตยกล. บทความในหนงสอ ขาพเจาภมใจทเกดเปนนกดนตรไทย. ๒๕๓๐ :๒๕)

“อาจารยเปนคนทพถพถนและมระเบยบในงานดนตรเปนอยางยง เรมตงแตการฝกซอมไปจนถงการบรรเลงจรง และการตดตามประเมนผลการแสดง เมอไดรบมอบหมายการบรรเลง อาจารยจะเลอกเพลงอยางพนจพเคราะห ระมดระวงใหมความกลมกลนสอดคลองทงอารมณ เนอหาของเพลงและบนไดเสยง โดยจดใหเหมาะสมกบกาลเทศะแหงการบรรเลง หรอเนอหาของวรรณกรรมทจะขบรองเปนสาคญ ครนลงตวแลวจงเลอกเฟนนกดนตร บรรจลงเครองเปนอยางๆไปจนครบวง… ถาจะมองในแงของวชาปรชญาศลปะ อาจารยเจรญใจจะเปน expressionist ทยงใหญไดคนหนงโดยเฉพาะอยางยงในแงศลปะการขบรอง การแสดงความรสกทางดนตรนนไมใชวามอารมณโศกเศรา กจะลงนงรองไหสะอกสะอน ปนแปกบการเออนเสยงสงตา ฟงโปงโลงพลกพกล อยางทเขาใจกนผดๆโดยพนบาน แตผขบรองนนจะตองใชศลปะการขบรองชนสง โนมนาวผฟงใหมอารมณความรสกคลอยตามจนตนาการ โดยอาศยองคประกอบตางๆของดนตรเปนสอ การเชนนอาจารยเจรญใจทาไดอยางวเศษลกซง” (พชต ชยเสร บทความในหนงสอ ขาพเจาภมใจทเกดเปนนกดนตรไทย. ๒๕๓๐:๒๒)

“หากพจารณาดวยใจเปนกลางสกนด จะพบวา ศลปนนกดนตรไทยมอย ๒ กลมคอ ๑ . กลมศลปนทเปนดนตร ๒. กลมศลปนทมความเชยวชาญและแตกฉานแหงการดนตร กลมศลปนทจดอยในกลม ผเปนดนตร นนหมายถง ศลปนทเรมดวยไดรบการครอบเพอศกษาเลาเรยนดนตรเบองตนไปจนถงขนมความสามารถบรรเลงไดทกแงทกมมของวชาการดนตรไทย ไมวาจะเปนเชงบรรเลงหม บรรเลงเดยว บรรเลงรวมกบการแสดง และพธกรรมตางๆ ... สาหรบกลมศลปนทไดรบคายกยองวาเชยวชาญ และมความแตกฉานในการดนตรนน จะเปนกลมบคคลทมลกษณะพเศษแตกตางแตกตางไปจากนกดนตรกลมแรก กลาวคอ ศลปนในกลมนจะเปนผมความเชยวชาญในกลยทธแหงทกษะฝกฝนจนชาชอง และหลดพนจากความเปนศลปนกลมท ๑ ผานยทธจกรแหงการใชสตปญญา สามารถแยกแยะผดชอบชวด ทสาคญคอกาวเขาสกระบวนการแหงการพฒนาและสรางสรรคงานทมคณภาพชนยอด ใหยงทวความเปนยอดใหกาวตอไปไดอยางไมมทสนสดสาหรบในกลมของผเลศดวยปญญามกจะกลาวยกยองบคคลลกษณะเชนนวาเปน ผสาเรจ ในวชาการแขนงนนๆ ทเดยวเพราะทานเหลานไดกาวเขาสความงามแหงสนทรยศลปในโลกของมโนคตของตนเองอยางแทจรง... อาจารยเจรญใจ สนทรวาทน เปนทรพยากรมนษยของศลปนนกดนตรไทยในกลมท ๒ มใชมความสาคญเพยงเปนศลปนของไทยเทานนแตอาจารยเปนทรพยากรทมคายงคนหนงของโลกในสาขาคตศลปไทยเพราะสงทวจตรเชนนมทอาจารยเจรญใจผเดยวเทานน” (บญชวย โสวตร บทความในหนงสอ ขาพเจาภมใจทเกดเปนนกดนตรไทย.๒๕๓๐:๒๔)

11

“คารองทกคา อาจารยไดจดวางใหขาพเจาเปลงเสยงใหไพเราะ มการเนนเสยง ทอดเสยง แยกพยางคยอยๆ ของคาบางคา คาตางๆทอาจารยเนนใหเปลงเสยงใหไดงดงาม ประดบใหวจตร ไดแกคา พระทรงลกษณ ผองเพยง ดวงบหลน สารพด พรอมพรง ทกสงอน ออนแอน หนอกษตรยชาต พศวาส ดวยวธการสอนของอาจารยเจรญใจ ทาใหขาพเจาไดรบเลอก จานวน ๑ ใน ๓ คนไปรองในรอบชงชนะเลศตอไป เมอขาพเจาไดรบคดเลอกแลว อาจารยเจรญใจไดสารวจขอบกพรองของขาพเจาแลวทานกคดคนวธการปรบปรงใหขาพเจา สราง ประดษฐวธการตางๆ ตอไปอกโดยมไดเหนแกความเหนดเหนอย” (ยมโดย เพงพงศา บทความในหนงสอ ขาพเจาภมใจทเกดเปนนกดนตรไทย.๒๕๓๐ : ๕๔) ความมงหมายของการวจย

๑. เพอศกษาวธขบรองเพลงในตบนาคบาศ ของอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน ๒. เพอบนทกโนตวธขบรองเพลงในตบนาคบาศ ของอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน

ความสาคญของการวจย

๑. ตบนาคบาศ เปนตบเรองทมความสาคญในการศกษาการรองเพลงตบ ซงรจกกนโดยทวไป ทงยงมความสาคญในเรองความหลากหลายของเพลงทมความไพเราะ

๒. ทางขบรองของอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน มรปแบบทนาศกษาและวเคราะหหาเอกลกษณเพอเปนขอมลทางวชาการ

๓. เปนแนวทางศกษาคนควาสาหรบผทสนใจ ในทางรองเพลงตบ ขอบเขตของการศกษาคนควา

๑. จะศกษาวธขบรองเพลงในตบนาคบาศซงประกอบไปดวยเพลงมจานวน ๒๙ เพลง คอ ๑ เพลงชาป ๒ เพลงหรม ๓ เพลงกระบลลา ๔ เพลงกระบอกทอง ๕ เพลงปฐม ๖ เพลงโยนดาบ ๗ เพลงกราวนอก ๘ เพลงตงตง ๙ เพลงพมาฉอย ๑๐ เพลงสรอยสนตด ๑๑ เพลงเทพทอง ๑๒ เพลงสารกาแกว ๑๓ เพลงชาตร ๑๔ เพลงนาคราช ๑๕ เพลงสดใจ ๑๖ เพลงเชดฉง ๑๗ เพลงกราวรา ๑๘ เพลงแขกไทรชนเดยว ๑๙ เพลงตวงพระธาต ๒๐ เพลงหนเสอ ๒๑ เพลงทยอยญวน ๒๒ เพลงฉงลาลอง ๒๓ เพลงกบเตน ๒๔ เพลงเหรา ๒๕ เพลงตกตาแกวงฉลาก ๒๖ เพลงเชดฉง ๒๗ เพลงแผละ ๒๘ เพลงลมพดชายเขา ๒๙ เพลงสารถ โดยนาทานองการขบรองของแตละเพลงมาบนทกเปนโนตสากล

๒. ศกษาเพลงในตบนาคบาศ เฉพาะทางของอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน

12

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

๑. ทาใหทราบถงวธการขบรองเพลงในตบนาคบาศ ทางอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน ๒. สามารถนาผลการศกษาทเปนประโยชนไปเปนแนวทางการพฒนาวชาการคตศลปไทย

ตอไป ๓.เปนการบนทกหลกฐานทางการศกษา เพอประโยชนทางดานการศกษาวชาการคต

ศลปไทย นยามศพทเฉพาะ

กระทบ เปนวธการทาใหเสยงสะดดสะเทอนภายในลาคอ วธนพบมากในระหวางการดาเนนทานองเออน เสยงกระทบมกจะประกอบไปดวยเสยง ๓ เสยง (ออกเสยงวา เออ เฮอะเออ หรอ เออ เออะเออ) โดยออกเสยงทเสยงท ๑ แลวเลอนขนไปเสยงท ๒ หางกน ๑ เสยง กอนทจะเลอนลงมาเสยงท ๓ ในระดบเสยงเดยวกบเสยงท ๑ ในเสยงท ๒ และ ๓ จะตองออกเสยงใหกระชบตดกน ดงตวอยางตอไปน

ครน เปนวธการทาเสยงใหสนสะเทอนภายในลาคอ ดวยวธการเปลงเสยงเรยงกนลงมา ๓ ระดบเสยง (ออกเสยงวา เฮอ เออะเออ หรอ เฮอ เออะเอย) โดยเปลงเสยงท ๑ แลวเลอนลงมาเสยงท ๒ หางกน ๑ เสยง จากเสยงท ๒ เลอนลงไปเสยงท ๓ หางกน ๑ เสยง หรอหางกน ๒ เสยง กไดทงนขนอยกบทวงทานองของเพลง โดยเสยงท ๒ กบเสยงท ๓ ตองออกเสยงดวยความรวดเรวกระชบตดกน โดยไมใหเสยงใดเสยงหนงขาดหายไป การครนเสยงเปนเทคนคททาใหการขบรองมความไพเราะมากขน จะพบมากในระหวางการดาเนนทานองเออนเชนเดยวกบเทคนคการ กระทบ

จงหวะ การใชอตราสวนของเวลาเปนเครองแบงทานองเพลงใหเปนสวนยอย ทกๆ สวนยอยหรอจงหวะนจะตองมระยะเทากนและดาเนนไปดวยเวลาอนสมาเสมอ จงหวะทใชในการบรรเลงดนตรไทยแบงออกไดเปน ๓ อยางคอ

๑. จงหวะพนฐาน คอ จงหวะทอยในใจของผบรรเลงและผขบรอง ๒. จงหวะฉง คอ การใชฉงเปนเครองกากบจงหวะ เสยง “ฉง” เปนจงหวะ เบา เสยง “ฉบ” เปน

จงหวะหนก ๓. จงหวะหนาทบ คอ การใชทานองเครองหนงเปนเครองกาหนดจงหวะโดยมานยมใชหนา

ทบปรบไกเปนเกณฑนบจงหวะ เชน ตหนาทบปรบไกครบ ๑ เทยว นบเปน ๑ จงหวะ จงหวะฉงและจงหวะหนาทบแตโบราณมความสมพนธกน โดยจงหวะฉงสามารถเทยบเปน

จานวนจงหวะหนาทบได เชน ๒ ฉง ๒ ฉบ เทากบ ๑ จงหวะหนาทบ

13

เพลงบางเพลงอาจมหนาทบพเศษซงมความยาวแตกตางไปจากจงหวะหนาทบในขอ ๓. เชน เพลงหนาพาทยตางๆ (ราชบณฑตยสถาน. ๒๕๔๐:๕๒)

ทอน สวนหนงของเพลง จะเปนทานองหรอบทรองกได จะเปนทอนสนหรอทอนยาวกได เพลงหนงอาจมทอนเดยวหรอหลายทอนกได เมอบรรเลงจบทอนแลวมกจะกลบตนบรรเลงทอนนนอกครงหนง (เรองเดยวกน หนา ๘๐-๘๑)

เทา ทานองพเศษทยนอยเสยงใดเสยงหนง มหนาท ๓ ประการ คอ ๑. เตมเพอใหครบจงหวะหนาทบหรอตามความประสงคของผประพนธ ๒. เตมเพอเชอมระหวางวรรค ประโยค และทอน ๓. เตมเพอแสดงถงทานองทจะมการเปลยนแปลงตอไป

ทานอง “เทา” น ผบรรเลงสามารถตกแตงหรอแปรเปนทางตางๆ ไดโดยยดลกตกเสยงเดมไว, ลกเทา กเรยก (เรองเดยวกน หนา ๘๖)

เทยวแรก การบรรเลงทานองเพลงจนจบทอนครงแรก (เรองเดยวกน หนา ๘๗) เทยวกลบ หรอเทยวหลง การบรรเลงทานองเพลงซาทานองเทยวแรกอกครงหนง, เทยว

กลบ หรอ กลบตน กเรยก (เรองเดยวกน หนา๘๗) เทยวเปลยน การบรรเลงทานองเพลงใหมทานองแตกตางออกไปจากทางเดมโดยยดเสยง

ลกตกจงหวะหนาทบของทานองเดมไว, ทางเปลยน กเรยก (เรองเดยวกน หนา ๘๗) ทาง ความหมายท ๑ คอ วธดาเนนทานองของเพลงทประดษฐขนโดยเฉพาะ เชน ทาง

ระนาดเอก ทางระนาดทม ทางซอดวง ทางจะเข (รวมถงทางขบรองดวย) ซงแตละอยางตางกมวธดาเนนทานองของตนแตกตางกน ทางความหมายท ๒ คอ วธดาเนนทานอของเพลงทประดษฐขนโดยเฉพาะ เชน ทางคร ก. คร ข. หรอทางเดยว ทางหมทางพน ทางกรอ และทางลกลอ ลกขด ซงแมจะบรรเลงดวยเครองดนตรอยางเดยวกนกดาเนนทานองไมเหมอนกน (เรองเดยวกน หนา ๘๑)

ทางเกบ วธดาเนนทานองเพลงอยางหนง โดยการแปรเนอฆองเปนทานองเตม หรอเรยกอกอยางหนงวา ทางพน (เรองเดยวกน หนา ๘๔)

เนอรอง บทประพนธซงเปนถอยคาทใชขบรอง, บทรอง กเรยก (เรองเดยวกน หนา ๘๙) หนาทบ เสยงตเครองดนตรทขงดวยหนง จาพวกทเลยนเสยงมาจากทบ (โทน) เชน

ตะโพน กลองแขก ซงมบญญตเปนแบบแผนสาหรบตประจาทานองเพลงตางๆ ใชบอกสดสวนและประโยคของเพลงนนๆ ผบรรเลงหนาทบนอกจากตองตกากบจงหวะใหถกตองกบประโยคเพลงแลว ยงตองตใหกลมกลนกบทานองเพลงรองหรอดนตรดวย สวนเสยงตเครองหนงซงไมไดเลยนเสยงจากทบ เชน กลองทด กลองมรกน ไมเรยกวา “หนาทบ” แตเรยกวา “ไมกลอง”

การขบรองและบรรเลงดนตร ผขบรองและผบรรเลงตองยดหนาทบเปนสาคญ ถาขบรองหรอบรรเลงไมตรงกบหนาทบถอวาเพลงนนผด เพราะขาดหรอเกนหนาทบจงเปนเสมอนผกากบสาคญของการขบรองและบรรเลงดนตร หนาทบแบงออกเปน

14

๑.หนาทบสามญ เปนหนาทบทใชกบเพลงตางๆ ม ๒ อยางคอ ๑.๑ หนาทบสองไมมทานองจงหวะคอนขางสน เพอสะดวกและเหมาะสมกบทานองเพลงทมประโยคสนๆ เพลงทมทานองพลกแพลง หรอเพลงทกาหนดความยาวไมแนนอน หนาทบสองไมน ครดนตรไทยในสมยโบราณไดคดขยายขนจากทานองการตเครอง

หนงของหนาทบเพลงเรวอกเทาตว (เปน ๒ ชน) สาหรบตประกอบกบการรองดนสองไม การรองดนสองไมน ผรองจะรองพลกแพลงไปตางๆ และมความยาวไมแนนอน จงเรยกวา หนาทบสองไม แมในสมยทเกดทานองอตรา ๓ ชนขน หนาทบนกขยายขนไปดวยตามสวน แตยงคงเรยกหนาทบสองไมเชนเดม ไมวาจะเปนอตรา ๓ ชน ๒ ชน หรอชนเดยว หนาทบสองไม ๒ ชนเปนมลเหตใหมการประดษฐหนาทบอนๆ ขนอก เชน หนาทบเซนเหลา หนาทบเจาเซน หนาทบลาว ๑.๒ หนาทบปรบไก มทานองจงหวะหนาทบคอนขางยาว คอ ทกๆอตรามความยาวเปน ๒ เทาของหนาทบสองไม ใชกบเพลงทมทานองดาเนนประโยควรรคตอนเปนระเบยบ

หนาทบปรบไกน ครดนตรไทยในสมยโบราณไดคดอตรา ๒ ชนขนกอน โดยแปลงจากเสยงรองของลกคในการรองเพลงปรบไกซงเปนเพลงพนเมองอยางหนงมาเปนวธตตะโพนคารบและทานองรองของลกคเพลงปรบไกนนรองวา “ฉา ฉา ฉา ชา ชะฉา ไฮ” เปลยมาเปนเสยงตะโพนคอ “พรง ปะ ตบ พรง พรง ตบ พรง”

หนาทบปรบไกเมอขยายขนเปนอตรา ๓ ชน หรอตดลงเปนชนเดยว กยงคงเรยกวา หนาทบปรบไกเชนเดม หนาทบปรบไกเปนมลเหตใหมการประดษฐหนาทบอนๆขนอก เชน หนาทบเขมร หนาทบสดายง

๑. หนาทบภาษา เปนหนาทบทใชกบเพลงภาษาตางๆ เชน หนาทบเขมร หนาทบแขก หนาทบจน หนาทบพมา หนาทบลาว หนาทบสดายง

๒. หนาทบเฉพาะประเภท เปนหนาทบทกาหนดวาจะตองบรรเลงเฉพาะประเภทเพลงนนๆ เชน หนาทบตระ หนาทบสมงทอง หนาทบลงสรง

๓. หนาทบเฉพาะเพลง เปนหนาทบทตองบรรเลงเฉพาะกบเพลงนนๆ เทานน เชน หนาทบสาธการ หนาทบบาทสกณ (เรองเดยวกน หนา ๑๖๗-๑๖๙) วรรคเพลง ทานองเพลงทแบงแยกออกจากประโยคเพลง เมอนบตามวธบนทกโนตไทย จะ

ไดเทากบ ๔ หอง ลกตก เสยงสาคญของทานองเพลงทแสดงการจบของแตละวรรคเพลง ซงจะอยทเสยง

สดทายของวรรคเพลง โดยปรกต เสยงลกตกมกจะอยทจงหวะหนก หรอตรงกบเสยง “ฉบ” ถาเขยนดวยโนตไทย

จะพบวา เสยงลกตกมกจะเปนตวสดทายของหองสดทายในวรรคเพลงเสมอ ยกเวนบางเพลงทผประพนธตองการใหเสยงลกตกอยทจงหวะยก หรอมลกษณะเปนแบบขนจงหวะ เชน เพลงตนวรเชษฐ ๒ ชน

15

เสยงลกตกเปนเสยงทนกดนตรไทยถอวาเปนเสยงสาคญเพราะเปนเสมอนโครงรางของการดาเนนทานองเพลง ในการแตงเพลงนนผแตงมกจะวางโครงรางขอเพลงหรอเสยงหลกกอน แลวจงแตงแนวเนอฆองหรอเพมเตมรายละเอยดภายหลง ดงนนในการบรรเลงดนตร ไมวาจะเปนเครองดนตรชนดใดกตามตองมการแปรทางจากเนอฆองใหเหมาะสมกบเครองดนตรนนๆ นกดนตรจะแปรทางโดยยดโครงรางหรอเสยงลกตก รวมทงเนอฆองเปนแกน เพอมใหแนวทานองทแปรไปนนผดเพยนไปจากเดม อยางไรกตาม แนวเนอฆองอาจมการดดแปลงไปไดตามสมควร แตลกตกจาเปนตองยดไวอยางเครงครด

สวนในทางรองกยดถอลกตกในจงหวะยอยและจงหวะใหญเชนเดยวกบทางดนตร(ราชบณฑตยสถาน. ๒๕๔๐:๑๔๘)

ลกจงหวะ วธการขบรองทใหเสยงลงกอนจงหวะ ทงนอาจอยในชวงของการเออน และหรอการเปลงคารอง ในการลกจงหวะมกจะใหเสยงลงกอนจงหวะฉบ การลกจงหวะเพอเนนใหการขบรองมรสชาตสนกสนาน และเนนคาใหมความกระชบมากขน

สองชน (๒ ชน) อตราประเภทหนง นยมแตงขยายขนจากอตราชนเดยวใหมความยาวเพมขนอก ๑ เทาตว ประโยคเพลงและความยาวของจงหวะหนาทบหนงๆ หากเปนประเภทสองไมจะมความยาวเทากบ ๒ หอง ของจงหวะ ๒/๔ ถาเปนประเภทปรบไกจะมความยาวเทากบ ๔ หองของจงหวะ ๒/๔ เพลงทใชขบรองในการแสดงโขนละครสวนใหญเปนเพลงอตรา ๒ ชน เพลงอตรา ๒ ชนนอาจขยายขนมาจากเพลงอตราชนเดยว แลวขยายออกไปเปนอตรา ๓ ชนกได เชน เพลงเทพชาตร เพลงนาคราช (เรองเดยวกน หนา ๑๕๘)

หนาพาทย เพลงประเภทหนงทใชบรรเลงในการแสดงกรยาของมนษย สตว วตถ หรอธรรมชาต ทงกรยาทมตวตน กรยาสมมต กรยาทเปนปจจบน และกรยาทเปนอดต เชน บรรเลงในการแสดงกรยา ยน เดน กน นอน ของมนษยและสตว การเปลยนแปลง เกดขนหรอสญไปของวตถและธรรมชาต

การบรรเลงเพลงหนาพาทยในการแสดงกรยาทเปนปจจบน มทงกรยาทมตวตนและกรยาสมมต การบรรเลงในการแสดงกรยาทเปนปจจบน มทงกรยาทมตวตนและกรยาสมมต การบรรเลงในการแสดงกรยาทมตวตน เชน บรรเลงเพลงคกพาทย เมอโขนตวหนมานราทาทาทางแผลงฤทธหาวเปนดาวเปนเดอน (เรองเดยวกน หนา ๑๑๔)

ผนเสยง เทคนคการผนเสยงคอ การออกเสยงคารองใหไดตามวรรณยกต ในเพลงทกเพลงมคารอง การรองคารองนนถาออกเสยงไมไดตรงตามวรรณยกตความหมายกจะเปลยนไป บางครงโนตบงคบเสยงจะออกเสยงในตรงกบเสยงของทานองเพลงไดยากกตองมการผนเสยงคารองใหไดตรงตามวรรณยกต การผนเสยงนนตองคอยๆ เปลงเสยงชาๆ ใหคาคอยๆชด โดยผนจากเสยงหนงไปยงอกเสยงหนง คลายกบการผนวรรณยกต กา กา กา กา กา แตมใชผนทง ๕ เสยง อาจผนแค ๒-๓ เสยง (กาญจนา อนทรสนานนท. ๒๕๔๐: ๗๘)

16

เออน วธการขบรองโดยเปลงเสยงเปนทานองดนตรระหวางคารอง เปนเสยงออกมาจากลาคอ เชน เออ ออ เอย ในลกษณะทเลอนไหลตดตอกนอยางกลมกลน สมพนธกบจงหวะและวรรณยกตของคารอง (ราชบณฑตยสถาน. ๒๕๔๐:๑๗๘)

บทท ๒

เอกสารและงานวจยทเกยวของ เอกสารตาราทางวชาการ ในหนงสอสารานกรมศพทดนตรไทยภาคคตะ ดรยางค (๒๕๔๐:๑๓๓) ไดกลาวถงเพลง คอ สาเนยงขบรองหรอทางดนตรทประดษฐขนโดยมสวนสด จงหวะ วรรคตอน ตามจนตนาการของผประพนธ เชนเดยวกบบทกวทแตงขนโดยใชถอยคา เสยง อกษร สระ และวรรณยกตตามกฎแหงฉนทลกษณ เพลงหนงจะมกจงหวะ กทอน ไมบงคบ แตแบบแผนของเพลงไทยทมมาแตโบราณ ทอนหนงๆ จะมไมนอยกวา ๒ จงหวะหนาทบ สมยโบราณบางทกเรยกเพลงวา “ลา” ในทานองเดยวกน บญธรรม ตราโมท (๒๔๘๑ : ๑๓-๑๔) ไดกลาววา การรองเพลงถงแมจะไมใชดรยางค หรอดนตรโดยตรงกจรง แตกมความเกยวของกนอยกบดรยางคและดนตรอยางแยกไมออก ถาจะเอาตาราแพทยเขาประกอบแลวการรองกจะเปนดนตรโดยตรง เพราะดนตรคอเครองทมเสยงเกดขนจากสาย และเสยงของคนเรากเกดขนจาก “สายเสยง” ซงอยในลาคอเหมอนกน การรองเพลงนเกดขนกอนเครองดนตรเสยอก ยงชาตไทยดวยแลว คาพดธรรมดาซงผนไดรวม ๕ เสยง กจะเปนเสยงเพลงเสยแลว การทรองอะไรๆ ขนในเวลารนเรงใจนน เปนตนแหงการรองเพลง แตเพลงรองทจะเปนระเบยบเรยบรอยนาจะเรมขนดวยการทาทานองเมอวา กาพย กลอน โคลง ฉนท และโดยมากเปนการสรรเสรญพระเปนเจาหรอยอพระเกยรตพระเจาแผนดน หรอกลาวถงเกยรตของวรชนตางๆ เปนตน

เพลงรองของไทยเรากไดเปลยนแปลงมาเปนลาดบ คอ ชนท ๑ ใชเนอรองเปนทานองไปในตว โดยไมมเออนเลย เชน เพลงแมศร และ ฉยฉาย ชนท ๒ รองไปกบดนตร ใชดนตร ใชดนตรสอดบาง มเสยงเออนเลกๆนอยๆ บางเพลงกไม

มบาง เชน เพลงเทพทอง และสาลกา ชนท ๓ มเสยงเออนมากๆ เชน เพลง ๒ ชน ๓ ชน ซงเกดขนมากมายในสมยกรง

รตนโกสนทรน เวลานกดจะวนเวยนไปหาขนตนๆ กนอกบางแลว โดยการรองเพลงททาขนใหมๆ ไมคอย

จะใหมเออนมากนก บางทกใชเนอรองเปนทานองทเดยวกม ในสมยโบราณการรองเพลงมไดมสงใดประกอบเลย แลวจงใชเครองดนตรเขาคลอ ตอมาม

มโหรสอดบาง รบเมอรองจบแลวบางเลกๆนอยๆ ในสมยอยธยามาถงสมยรตนโกสนทรน การรองสงแลวจงรบ คอยๆมากขนทกท ยงตอนทเกดเพลง ๓ ชนดวยแลว การรองแลวรบกเปนธรรมเนยมเสยทเดยว

18

สวนปพาทยนน แตเดมมาไมเคยประกอบกบการรองสงธรรมดาเลย นอกจากเวลาประกอบกบการเลนโขนละครเทานน มาเรมตดตอกบการรบรองเอาเมอรชกาลท ๒ แหงกรงรตนโกสนทรนเอง เมอทรงเลนเสภาใหมปพาทยรบรองขน แลวจงคอยๆกลายมาทกท จนเสภาหายไป เหลอแตการรองสงใหปพาทยรบ ดงเหนอยบดน ในทานองเดยวกน สจตต วงษเทศ (๒๕๔๒ : ๔๗) ยงกลาวถงเรอง รอง- หมายถงการขบหรอลาคาโคลงกลอน การขบลาของมนษยยคแรกๆ เปนอยางไร ไมอาจอธบายไดดวย “เสยง” ทเปลงออกมาจากรมฝปาก เพราะไมมหลกฐาน แตกอาจรเรองราวของการรองสมยโบราณได โดยสงเกตพฒนาการของคาขบและลาทเรยกรวมๆวา “กลอน” เพราะการรองหรอขบลาทงมวลตองดนเปนคากลอนและคากลอนยคแรกๆมขนมาเพอรองหรอขบลา ดงวรรณคดโบราณ เชน โองการแชงนา มหาชาตคาหลวงใชสวด สมทรโฆษใชพากยหนง (ใหญ) เปนตน

เจรญใจ สนทรวาทน(๒๕๓๐ : ๕๙) ไดกลาวถงหลกและวธการขบรองของพระยาเสนาะดรยางค (แชม สนทรวาทน) วา การสอนของทานเนนในดานหลกรายละเอยดของการปฏบตอยางเครงครด โดยเรมตนจากการใหรองทละวรรคหรอประโยคสนๆ จนทาทกอยางไดครบทกขนตอนตามททานตองการแลว จงจะสอนใหรองวรรคใหมตอไป การสอนทสมบรณดวยหลกและวธการขบรองโดยเนนคณภาพดงกลาว เมอขาพเจาไดปฏบตอยางจรงจงจนชานาญมนคงแลว จงมองเหนวาเปนหลกและวธการททาใหการขบรองเกดความไพเราะ งดงามและลกซงจนถงขนใหความรสกและใหอารมณได

ในเรองเดยวกนน( ๒๕๓๐:๖๑–๖๕) ยงกลาวถงหลกใหญๆทสาคญในการขบรองทตองรมดงตอไปน

๑. เสยง

๑.๑ คณภาพเสยง คนเราเกดมามเสยงไมเหมอนกน บางคนมเสยงเลก บางคนมกเสยงสง บางคนกมเสยงใหญ เปนตน แตคณภาพเสยงเปนสวนหนงทจะชวยใหรองไดเพราะหรอไม บางคนเสยงเพราะแตขาดหลกขออนทขาพเจาจะกลาวในขอตอไป กรองไดไมเพราะ เชน ไมรจกใชเสยงใหพอดกบคณภาพเสยงของตนเอง คนเสยงสงกรองสงเสยจนลบ ฟงดไมลกซง ไมหวาน คนเสยงกลางกบบเสยงขนไปสงจนฟงเนอรองไมรเรอง ควรรจกหลบใชเสยงตาลงมาในททเหมาะควร คาวา “เหมาะควร” น ตองเรยนกนดวยวธปฏบต คนทมเสยงสงนนเปนคนทมคณสมบต หากเสยงดแตถาไมรจกใชเสยง กจะสคนทมเสยงดกลางๆแตรจกคดใชเสยงไมได

๑.๒ กาลงเสยง การเปลงเสยงขบรองเพลงไทย จะตองใชกาลงเตมทมใชใชกาลงในการเปลงเสยงแบบเบาๆ หววๆ เสยงขบรองตองมกาลงมากพอ ลมหายใจของผขบรองตองยาว

19

กลามเนอทเกยวของกบการหายใจแบะการเปลงเสยงตองแขงแรงรวมถงตวผขบรองเองตองไดรบการผกดพอทจะใชวธการตางๆ ไดอยางแคลวคลองอกดวย

๑.๓ หลกและวธการเปลงเสยง การขบรองเพลงไทยตองมการเปลงเสยงทใชกาลงเตมท มการควบคมเสยงใหเกดเปนเสยงหนก เสยงเบา มการปนเสยงใหกลมกลอมบาง คอยๆ ผอนเสยงบาง และตองมการพจารณาวา การขบรองตอนใดควรใชเสยงแท ทใดควรใชเสยงอาศย ในทนขาพเจาขอกลาวเฉพาะวธการทสาคญเพยง ๒ ขอ คอ

(๑)การบงคบเสยง ผรองตองบงคบเสยงใหผานออกมาอยางถกทศทาง โดยใชสวนตางๆในปากและลาคอ ตวอยางเชน

การเปลงเสยงเออ กระแสเสยงจะตองผานลาคอออกมาทางปากโดยตรง การเปลงเสยงออ เสยงจะตองผานออกมาในลกษณะครงปาก ครงจมก การเปลงเสยงเอย เสยงตองผานออกมาทางจมก (๒)การฝกกลามเนอคอ การฝกกลามเนอคอนน มงหมายเพอใหเกดเสยงทตองใชมาก อาท ก. การครนเสยง (คลายๆพรมนวซอ) ถากลามเนอไมเตน การรองจะกระดาง และแขง ข. การเปลงเสยงเออนตรงตาแหนงเสยงทตองใชเสยงถง ๓ ระดบเสยง ตวอยาง

หรอขามระดบเสยง ตวอยาง

การเปลงเสยงเออน ๒ ลกษณะดงกลาวขางตนน ผรองตองบงคบกลามเนอคอใหพลก และ

เปลงเสยงใหไดยนทง ๓ ระดบเสยง ระดบเสยงใดระดบเสยงหนงจะขาดหายไปไมได และถาเปนระดบเสยงตวกลางหายไปจะทาใหเสยงรองฟงดเปนเสยงหกกลางเสยง ไมกลมผรองจะตองฝกใหไดเพราะการเปลงเสยงเออนในลกษณะทเปน ๓ ระดบเสยงน เปนหลกสาคญทใชอยทวไปในการขบรองเพลงไทย

20

๑.๔ การบงคบกลามเนอ นอกจากจะเปลงเสยงรองไปตามทานองเพลงแลว ยงมบางททใชเสยงสง ผรองจะตองเกรงกลามเนอบางสวนโดยวธแขมวกลามเนอหนาทอง แลวผลกขนบน การฝกบงคบกลามเนอวธน จะทาใหเสยงทผรองเปลงออกมาฟงดกลม (ไมแผดเสยงดวยกาลง) เปนวธปนเสยงทเกดประโยชนตอผรอง กลาวคอ นอกจากจะไมตองแผดเสยงแลว ยงชวยยดเสยงใหยาวตอไปจนถงจดทหยดไดอยางไพเราะ ๒. คารอง เรองทเกยวกบคารอง มหลกสาคญอย ๓ ขอ คอ

๒.๑ วธรองททาเสยงใหไดความหมายชดเจน ขอยกตวอยาง เชน เพลง “ เชดจน” ตรงทวา อยาปรารมภไปเลยนะเจา คาวา อยา น ไมควรแตงเสยงให ไดยนวา ยา หรอหญา เสยงทผานมาทางสงจะฟงเปน ยา ถาเสยงทผานขนไปจากตาจงจะฟงออกมาเปน อยาปรารมภ หรอ เพลง “ลาวคาหมอ” ทวา หมอดอกไมคาหอมอยางดอม ถาใชเสยงมาจากทางสงจะฟงวา ยากดอม แตถาทาเสยงจากตาผานขนไป จะฟงไดความวา อยากดอม เปนตนวธรองททาเสยงใหไดความหมายชดเจนน มขอยกเวนอยบางในเพลงประเภทเพลงภาษา เชน ลาว มอญ คารองในเพลงประเภทนอาจทาเสยงใหเพยนได เพอใหไดสาเนยงตามภาษานนๆ ดวย ถาจดคารองชดเจนมากกจะไมได “สาเนยงอนบอกภาษา”

๒.๒ ใหถกความหมายของบทรอง ขอยกตวอยาง เชน “โอ-พอพลาย” มใช “ โอพอ-พลาย” และ “ ไดมา-แลว” มใช “ได-มาแลว”หรอ เพลงแขกสาหราย ทอน ๓ ทวา “โอ-ผเสอ”ไมควรเปน “โอผ-เสอ” เชนน ตวไหนทจะออกเสยงนาเกลยด ควรรองใหสนหนอย แลวรบใสคารองคาตอไป กจะเหนคาทนารก

อนงการอานบทรองใหเขาใจ ใหรเรองกอน มความสาคญมาก นอกจากจะทาใหแบงวรรคตอนไดถกตองแลว ยงทาใหเขาใจเรอง และวางคารองลงดวยความประณต

๒.๓ ตองบรรจงกลาวคาใหไพเราะนาฟง ไดอารมณ ในการทจะรองคารองใหถกไวยากรณ ถกความหมายและนาฟงนน นอกจากจะตองแบงวรรคตอนใหถกตองดงกลาวไวแลวในขางตน ขอใหสงเกตดวา การเปลงคาออกมาแตละพยางค เชน คาวา พ พอ รก โง อยาก ราง ฯลฯ นน ในแตละพยางค เราสามารถแบงออกเปนสวนๆ ได ๒ สวนบาง ๓ สวนบาง แตละสวนของพยางคนนจะตองมระดบเสยงทถกตองมความสนยาวพอเหมาะ และมความหนกเบาแตกตางกน คาคานนจงจะไดความหมายไดความไพเราะและไดอารมณ ถาแบงแตละสวนไมถกตอง หรอใชเสยงผดระดบหรอรองแตละสวนไมไดความสนยาวทพอดกอาจฟงดนาเกลยด หรอผดความหมายไปเลย ๓. การเออน

21

การเออน เปนลกษณะสาคญทสดของการขบรองเพลงไทย ผขบรองพงสนใจเปนพเศษ อาจจะแบงกลาวถงเรองหลกและวธการเออนไดเปนขอๆ ดงตอไปน ๓.๑ เสยงทใชในการเออน มหลายอยาง เชน เออ เฮอ ออ ฮอ เงอ เงย เออะ เอง การครนเสยง หรอ การกระทบเสยง เปนตน จะตองวางใหเหมาะวาสวนไหนควรใชอะไร หนก เบา สนยาว แคไหน เมอทาไดแลวจงจะฟงดไมขดหและไพเราะดวย ขอยกตวอยางบางคา เชน เฮอ ตองเปลงเสยงเบา เพอใหฟงดออนและอาจเปนทพกซอนการหายใจกอนกได เพราะบางทตอนตอไปอาจตองรองยาวออกไปกอนจะถงทหยดหายใจ ถาไมหยดแอบหายใจตรงทวามาน คนรองอาจจะเหนอยแลวไปหายใจตอนทายๆทาใหไมจบประโยคเออน แลวจะเสยอารมณของเพลง และทกครงเมอจะจบวรรคเออนกอนจะกลาวคารอง ถาเปน ตว “อ” กควรรองคา เอย ลงไป ถาเปนตว “ง” กควรรองคา เงย ลงไป แลวจงคอยกลาวคารอง จงจะเปนการจบประโยคการเออน แลวฟงดเรยบรอย เกลยงเกลา ๓.๒ การแบงสวนสด ความสน ยาว และหนก เบา ของการเออนแตละคา กทานองเดยวกนกบจะเปลงพยางคคารอง เมอประกอบกบการเลอกคาเออนทเหมาะสม จะสรางความไพเราะไดหลายอยาง เชน ทาใหเกดความรสกเศราไปตามอารมณเพลงได หรอชวยเนนคารองใหชดเจน ไพเราะยงขน เชนคาวา “ หอม” ในบทรองเพลงสดสงวน ทวา “แมเนอหอม” พยางคทวา “หอม” เนนใหหนกขนเลกนอย สวนทสาคญอยทการเออนตอจากคาวา “หอม” ถาใชใหถกตอง จะเนนคาวา “หอม” ใหเดนออกมาจนรสกวา “หอม”จรงๆ ๔ จงหวะ ผทขบรองเพลงไทยไดด จะตองมจงหวะด รองใหตกลงจงหวะทกชวงไป ขอนคงไมมปญหาอะไรมากนก ขอใหสงเกตวา ควรมการลกจงหวะ ยอยจงหวะ ได เพอฟงแลวไมจด ชด ทอ หรอชวยรวบคา ทาใหภาษาไมวบต คอเอาคามารวมกนหรอทาใหฟงด “คม” ขน นอกจากน ยงมการทงจงหวะไปสกชวงหนง แลวจงมาเขาจงหวะทหลง เชน การเออนในเพลง “ทยอย” ตางๆ ตองปลอยจงหวะให “ลอย” ไปสกระยะ การปลอยจงหวะ “ลอย” เพอ “คราครวญ” ดกวาทจะเออนลงตรงจงหวะไปตลอดไมสมจะเปนเพลงทยอย ซงควรตอง “คราครวญ” บาง ทงเปนการแสดงความรความมนคงของคนรองดวยวา สามารถฟงหนาทบออก เลนกบจงหวะได ๕. การหายใจ

22

การหายใจควร “กาหนดทตายตว” ตองมทหายใจ ซอนรอยตอใหสนท โดยคนฟงแทบไมรสก และคนรองกไมเหนอยมาก การหายใจถทนน มผลทาใหการขบรองนมนวล ไมรสกขาด เวนเปนหวงๆ คนฟงกรสกสบาย ไมเหนอยตามไปดวย ฉะนนจงตองกาหนดลงไปใหแนชด แบงทไวหายใจในระหวางการเออนใหเหมาะ ๖. การสรางอารมณ เพลงไทยของเรานนจดไดวาอยในระดบ “คลาสสก” ผฟงจะตองมความรความเขาใจถงจดสาคญเกยวกบเพลงไทยพอสมควร จงจะพอฟงรวาดตรงไหนดอยางไร ไมดเพราะอะไร จดสงสดของเพลงไทย หรอเพลงคลาสสกชาตอนๆ กอยทความไพเราะ ความงาม ความเขาถงอารมณ การสรางอารมณจงเปนขอทสาคญมาก การรองเพลงไทย มใชจะเพยงแตรองๆใหจบ แลวเครองรบได หรอรองใหถกตองใหครบจงหวะ ใหลกตกลงถกในแตละจงหวะกแลวกน เพราะถาเชนนน กไมควรจดไวในระดบคลาสสก จงควรตองใสอารมณลงไปดวย ปญหาสาคญกมวา จะใสอยางไร การใสอารมณตางๆ ใหรสกวา ตรงนเศรา ตรงนหวาน ตรงนรก-โศก อารมณตดพอ ตอวา นอยใจ ดใจ เสยใจ ฯลฯ มใชจะใสแบบงายๆ เชน ทาหนาตา ทาทาง สมเสยง ใหเศรา ๆ เครอ ๆ เบาๆ ฯลฯ กกลายเปนวาใสอารมณแลว เพลงไทยจะใสอารมณไดด จะตองอาศยวธการตางๆ ทกลาวมาแตตน เชน การเนนคา การเนนเออน การเวน การลกจงหวะ การเปลงเสยงแท เสยงอาศย การประคบประคองควบคมเสยง ผอนเสยง ฯลฯ ใหเหมาะใหควร การทจะทาใหผฟงเกดอารมณตามทเราตองการไดนนจะตองพจารณาจดฝก จาใหไดวาในแตละท แตละแหง จะใชวธการอะไรบาง ดงนน จงมใชทจะมาทาหนาตา สมเสยง ประกอบอารมณไดงายๆดงกลาวมาแลว จะตองใชความร การพจารณา และปฏบตใหไดตามทวางไวจรงๆ จงจะสรางอารมณขนมาได ๗. ความประณต

ความประณต บรรจง สาหรบเพลงไทยของเรานน จาเปนทสดอกประการหนงซงจะขอกลาวไวเปนขอสดทาย จะขอเปรยบเทยบกบการเขยนหนงสอทมทงตว “หวด” ตว “บรรจง” นน ในการขบรองกเชนเดยวกน ในการเออนแตละวรรค แตละคารอง จะตองเปนไปดวยความประณตบรรจง คารองของเราสวนใหญมกจะคดลอกมาจากวรรณคด ตอนทเพราะๆ ดๆ ทงนน ถาไมบรรจงกลาว คาคานนกคงออกมาเฉยๆ ไมรสกรอน ไมรสกหนาว ไมรสกเกลยด ไมหวาน และจะไมมชวต คงเปนแตเพยงรอง “เลาเรอง” เทานน มไดใหภาพ ใหอารมณแกผฟงเลย

ในทานองเดยวกน ทวม ประสทธกล ไดเขยนเรอง วธขบรองเพลงไทยใหไพเราะ (๒๕๓๕:๑๓๐) เมอทราบแลววาเพลงทกเพลงมความไพเราะดวยกนทงสน แตเพลงเหลานนจะปรากฏความไพเราะไดหรอไมนน ขนอยกบผขบรองเปนสาคญ ฉะนนผขบรองทกคนจะใชกลวธในการขบรอง

23

เพลงไทยใหไพเราะไดซงจะตองมหลกในการปฏบตอยบาง ในเรองของวธการขบรองเพลงไทยจะเกดความไพเราะได นอกจากผขบรองตองมหลกรจกเลอกวธมาขบรองไหเพลงไพเราะแลว การฟงขบรองเพลงไทย กตองฟงเปน ถาผฟงไมรจกในเชงรองเสยเลย กจะเกดความเบอหนายอยางรายแรง

ในอกดานหนง กาญจนา อนทรสนานนท (๒๕๔๐:๑) ไดกลาวถงเรองทเกยวของกบการขบรองนนเปนการแสดงออกขนพนฐานอยางหนงของมนษยเพอถายทอดความรสกนกคดและอารมณ เสยงของมนษยสามารถแสดงอารมณไดดชดเจนกวาเครองดนตรใดๆ ทงในเรองของภาษาซงสามารถบอกเรองราวตางๆไดเรมตงแตมการใชภาษาพด บทเพลงตางๆนนจงเปนจดหนงในประวตศาสตรโดยเฉพาะอยางยงการขบรองเพลงไทยทมมาพรอมๆกบมชาตไทย ในเรองเดยวกนน (๒๕๔๐ : ๑๐๑) การรองเพลงไทยใหไพเราะนนตองมการฝกหดรองเพลงไทยใหถกวธ โดยเฉพาะการรองเพลงไทยตองอาศยทกษะควบคกบเรองของเสยง ถามนาเสยงดกจะยงเปนทน เรยกวามทนดเมอจะฝกรอง กจะยงเพมความไพเราะ และการเปลงเสยงตางๆ นน(๒๕๔๐:๖๖-๖๗) เรยกชอแตกตางกนไปตามครผสอน บางทวธทาใหเกดเสยงในลกษณะเดยวกนมชอเรยกแตกตางกนแลวแตความคดเหนของแตละคน ในบางกรณมศษยของครทางรองไดจดจาชอเรยกการเปลงเสยงในลกษณะตางๆ ของครทตนไดศกษาเลาเรยนดวยมาบอกเลา แตยงไมสามารถอธบายวธการทาใหเกดเสยงนนๆได จงยากอยางยงในกรณน

คณพล จนทรหอม (๒๕๓๙ : ๓๙) กลาวถงจงหวะกบการขบรองวา จงหวะคอ การแบงสวนยอยของทานองเพลงออกเปนระยะๆ และตองดาเนนไปดวยเวลาอนสมาเสมอ ไมวาจะเปนนกรองหรอนกดนตรตองมความแมนยาในเรองจงหวะ เพราะหวใจของการบรรเลงหรอการขบรองอยทจงหวะ โดยเฉพาะอยางยงในการรองสงนน ผขบรองจะตองแสดงความสามารถแตเพยงผเดยว ถารองจงหวะไมดแลว อาจจะทาใหเพลงลมได

พระยาอปกตศลปสาร ไดกลาวถงเสยงในภาษาไทยมทใชพดจากนมอย ๓ อยางคอ (๒๕๔๕

:๑-๒) (๑) เสยงแท คอเสยงทออกมาจากลาคอตรงๆซงไมตองใชลนหรอรมฝปากดดแปลงให

ปรวนแปรไป เชน เสยงเดกออนๆ หรอสตวรองออกมาปรากฏเปน ออ, อา, ออ, เออ เปนตน

(๒) เสยงแปร คอเสยงแททเปลงออกมาแลวกระดกลนใหกระทบคอ เพดาน ฟน หรอรมฝปาก ทาใหเสยงปรวนแปรเปนเสยงตางๆไป ปรากฏเปน กอ, จอ, ดอ, บอ เปนตน

(๓) เสยงดนตร คอเสยงแทหรอเสยงแปร ซงผเปลงทาใหเปนเสยงสงๆ ตาๆ อยางเสยงเครองดนตร ปรากฏเปน กอ, กอ, กอ, กอ, กอ เปนตน

24

ในเรองเดยวกน(หนา ๑๔-๑๕) คาเปนคาตาย

คาเปน คอ เสยงทประสมทฆสระ (สระยาว) ในแม ก กา เชน กา ก กอ ก ฯลฯ พวกหนง กบเสยงแม กง กน กม เกย เกอว ทงหมดอกพวกหนง

คาตาย คอเสยงทประสมรสสระ (สระสน) ในแม ก กา (เวนแต สระ อา ไอ ใอ เอา ๔ ตวนถงเปนสระสนกมเสยงเปนตวสะกดในแม กม เกย เกอว จงนบวาเปน คาเปน) เชน กะ ก ก ฯลฯ พวกหนง กบเสยงในแม กก กด กบ ทงหมดอกพวกหนง

ไตรยางค

ไตรยางค แปลวา ๓ สวน คอการแบงพยญชนะออกเปน ๓ พวก ตามวธวรรณยกต เพราะวรรณยกตนนเกยวของกบพยญชนะ ทานจงเขยนรปวรรณยกตไวบนพยญชนะ ดงอธบายแลว ถงสระจะเปนตนเสยงกด เสยงสระกตองสงตาไปตามรปวรรณยกตทอยบนพยญชนะ ไตรยางค คออกษร ๓ หมนน ดงน (๑) อกษรสงม ๑๑ ตว คอ ข ข ฉ ฐ ถ ผ ฝ ศ ษ ส ห

คาเปน พนเสยงเปนเสยงจตวา ผนดวยไม ก ก เปนเสยง เอก โท ตามลาดบดงน ขา ขา ขา, ขง ขง ขง

คาตาย พนเสยงเปนเสยงเอก ผนดวยไม ก กเปนเสยงโท ดงน ขะ ขะ, ขาก ขาก (๒) อกษรกลางม ๙ ตว คอ ก จ ฎ ฏ ด ต บ ป อ ผนไดครบทง ๕ เสยงคอ :-

คาเปน พนเสยงเปนเสยงสามญ ผนดวยไม ก ก ก ก เปนเสยง เอก โท ตร จตวา ตามลาดบดงน กา กา กา กา กา, กง กง กง กง กง

คาตาย พนเสยงเปนเสยงเอก ผนดวยไม ก ก ก เปนเสยง โท ตร จตวา ตามลาดบดงน กะ กะ กะ กะ, กก กก กก กก (๓) อกษรตา ม ๒๔ ตว คอ ค ค ฆ ง ช ซ ฌ ญ ฑ ฒ ณ ท ธ น พ ฟ ภ ม ย ร ล ว ฬ ฮ ผนได

๓ เสยง คอ :- คาเปน พนเสยงเปนเสยงสามญ ผนดวยไม ก ก เปนเสยงโท ตร ตามลาดบดงน คา คา คา,

คง คง คง คาตาย รสสระ พนเสยงเปนเสยงตร ผนดวยไม ก ก เปนเสยงโทและจตวาตามลาดบดงน

คะ คะ คะ, คก คก คก

25

คาตาย ฑฆสระ พนเสยงเปนเสยงโท ผนดวยไม ก ก เปนเสยง ตร และ จตวา ตามลาดบ ดงน คาก คาก คาก

สาหรบเพลงในตบนาคบาศนนเปนชนดของการรองประกอบการแสดงละครในและโขนซงม

ความตอเนองกนเปนเรองราวอยในประเภทของตบเรอง มบทรองทบรรยายเลาเรองตดตอกนจนจบ ซงในเพลงตบบทน มเนอความ เรมตงแต (มนตร ตราโมท และวเชยร กลตณฑ ๒๕๒๔ : ๑๒๗) หลงจากทกมภกรรณตายแลว อนทรชต โอรสทศกณฐไดอาสายกกองทพออกไปโดยทางอากาศเพอไปรบกบพระลกษมณ และไดแผลงศรนาคบาศเปนนาคไปมดพระลกษมณกบพลรบสลบไปหมด พเภกจงกลบมาทลใหพระรามทรงทราบ พระรามจงเสดจมายงสนามรบแลวพระองคกแผลงศรเปนครฑไปสงหารนาคเสย พระลกษมณกบบรรดานายทพนายกองกพากนฟนขน

งานวจยทเกยวของ ดษฎ สวางวบลยพงษ. (๒๕๓๐:๒๕) ไดทาวจยเรอง การขบรองเพลงทยอยของอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน กลาววา ผขบรองจะตองรจกผอนเสยง หนก เบาใหถกท จงจะเกดความงดงามขนได เพราะการรองดวยนาหนกเสยงซงสมาเสมอกนโดยตลอดนน จะทาใหนาเบอ ไมมชวตชวา โดยเฉพาะอยางยงในเพลงทยอยซงเปนลกษณะของคนซงเดนไป รองไหไป ตามธรรมชาตของคนทกาลงอยในอารมณเศราโศกกจะพดดวยเสยงสงๆ ตาๆ ไมสมาเสมอกน เมอมาเปนการขบรองธรรมชาตในขอนจงมความสาคญ......เสยงทเราจะผอนใหเบาได เราควรจะใชเออนคาวา เฮอ ฮอ ในเสยงตางๆกน คาวา เฮอ อาจจะกลายเปน เฮอ ฮอจะกลายเปนฮอ หรอฮ เพราะวาโดยมากแลวเสยงทเราจะผอนใหเบาลงมกจะเปนเสยงทผานมาจากสงลงมาตา เสยงของเฮอและฮอจงมกจะเปลยนไปเปนเสยงจตวา

การผอนเสยงทดนนเสยงจะตองเปนเสยงซงเปลงออกมาอยางเตมกาลง แตบงคบใหเบาลงดวยกาลงทสมบรณ มใชการรองดวยเสยงแผวๆ เพราะการรองดวยกาลงเสยงซงไมเตมทแลวผอนเสยงลงมาอก จะทาใหเสยงออกมาไมมพลง ไมนาฟง ผทสามารถเปลงเสยงทสมบรณไดจะตองผานการฝกฝน ตดตอกนจนกระทงกลามเนอคอสามารถควบคมเสยงตางๆดงกลาวมาแลวได ในทานองเดยวกน อจฉรา เจรญภกด. (๒๕๓๓:๓๖) ในหลกและวธการรองของ อาจารยเจรญใจ ทานจะมงทางดานความงามและอารมณซงเปนหลกสาคญของการรองเพอประกอบการแสดงละคร การรองเขาถงบทรองเนอเรองนนผขบรองตองทาความเขาใจกบบทรองใหดกอน ถาหากผขบรองไมเขาใจในการขบรองนนกจะเพยงแต รองไดเพลง รองไดถกตองหรอรองไดถกเพลงเทานนซงการทจะสรางความงามทางอารมณใหเกดขนไดนน ขนอยกบความเขาใจในหลกและวธการรองเปน

26

เบองตน ประกอบกบความสามารถของผขบรองทไดสงสมประสบการณมา เชนในการขบรองเพลงทมอารมณเศราโศกกตองรองชาๆมคราครวญบาง มการใชนาเสยงหนกเสยงเบาไดอยางเหมาะสม การรองเพลงทอยในอารมณโกรธ กตองรองใหกระชบหนกแนน อภญญา ชวะกานนท (๒๕๓๒:๑๔-๑๕) ไดทาวจยเรอง การทาทางรองจากทานองหลกในเพลงประเภทหนาทบปรบไก ไดกลาวถง ความงามทางดานอารมณของวรรณคดไทยมหลายรส เรยกวา อรรถรส หรอรสแหงวรรณคด อนเปนการแยกแยะและกาหนดตามพนฐานของจตใจทกอใหเกดความรสกทางอารมณ ๙ ประการดงนคอ

๑. สงคารส คอ รต หมายถงรสแหงความรก ๒. หสสรส คอหาสะ หมายถง รสแหงความขบขนหรรษา ๓. กรณรส คอ โกสะ หมายถง รสแหงความโศกเศราสงสาร ๔. รทธรส คอ โกธะ หมายถง รสแหงความโกรธแคน ๕. วรรส คออสสาหะ หมายถง รสแหงความกลาหาญ ๖. ภยานกรส คอ ภยะ หมายถง รสแหงความกลวภยหรอสยดสยอง ๗. ภจฉรส คอ ชคจฉา หมายถง รสแหงความเกลยดหรอขยะแขยง ๘. อพภตรส คอ วมหยา หมายถง รสแหงความพศวงหรอประหลาดใจ ๙. ตนตรส คอ สมะ หมายถง รสแหงความสงบแหงจตใจและศานตสข

วรรณคดไทยทนยมนามาทาเปนบทรองเพลงไทยมหลายเรอง เชน อเหนา ขนช างขนแผน กาก รามเกยรต ฯลฯ ซงเปนเรองทผฟงรจกด มความสมบรณทางดานอารมณและภาษาซงมฉนทลกษณเปนกลอนแปด เหมาะในการวางคาและรองตามทานองเพลงไดสะดวก

ฉนทลกษณกลอนสภาพ หรอ กลอนแปด หรอกลอนตลาด

วรรคสดบ วรรครบ

27

วรรครอง วรรคสง คาในภาษาไทยแบงไดเปน ๒ ชนด คอ

๑ คาเปน คอ คาทมเสยงออน ผนตามเสยงวรรณยกตไดงายโดยมลกษณะอยางใดอยางหนงดงน

- พยญชนะผสมกบสระเสยงยาวในแม ก กา เชน ท โอ วา - คาทมตวสะกดในแม กง กน กม เกอย เกอว เชน พงศ นรนทร แวว - คาทประสมกบสระเกน อา ไอ ใอ เอา เชน ทา ไป ใย เจา ๒ คาตาย คอ คาทมเสยงแขง ผนตามเสยงวรรณยกตไดยากโดยมลกษณะอยางใดอยางหนง ดงน - คาทผสมกบพยญชนะเสยงสนในแม ก กา ยกเวน สระเกน อา ไอ ใอ เอา เชน จะ พระ พ - คาทมตวสะดกในแม กก กด กบ เชน อก สลด พบ

บทรองทมคาเปนมากๆ มกไมใครมปญหา เพราะคาเปนสามารถผนตามเสยงวรรณยกตและทานองเพลงไดงาย แตคาตายซงเปนคาทมเสยงแขง ในบางครงอาจเกดปญหาตางๆ เชน ทาใหทางรองฟงดไมนมห วธแกปญหาอยางงายกคอ ใหกลาวคารองเสยกอนแลวจงทาทางเออนตอทายใหเสยงเออนไปลงลกตกของทานองหลก การกลาวคาตายจะตองกลาวคาคานนใหจบเสยกอนแลวจงใชหางเสยงเออนตกแตงในตอนทายใหมความนมนวล เขากบจงหวะและทานอง หากไมคานงถงขอน เมอทาทางรองในเพลงทมคาตายมากๆ อาจมผลใหทางรองนนกระดางห หรอทาใหคารองผดความหมาย เชน “สนท” รองเปน “สนท” หรอ “รก” รองเปน “ราก” เปนตน เมอการกลาวคารองไมชดเจนบทรองไมมคณสมบตในการสอความหมาย สออารมณเพลงแลว ทางรองนนกจะดไปไมไดเชนกน เนองจากคาตายเปนคาทผสมกบพยญชนะเสยงสนซงรองเสยงเดยว ดงนนในการกลาวคาพบวาสวนใหญจะปดทายดวย ออ เพอใหคารองนนไมเกอหรอกระดางและเพอเชอมเสยงทจะดาเนนการรองตอไปไดอยางสนทสนม จงบนทกโนต ๒ ระดบเสยง เชน จก ออ กฤษณ ออ เสดจ ออ การกลาวคารองทดควรคานงถงเสยงวรรณยกตดวย เพราะคาบางคาหากเพยนเสยงไปจากเดมอาจทาใหความหมายของคานนเปลยนไป เสยงสามญมกรองยนอยในระดบเสยงเดยว เชน กา ก ลม ด เสยงเอก มกรองอยใน ๑-๒ ระดบเสยง เชน กอง ไม เสยงโท มกใชเสยงหางกนเปนค ๒-๓ เชน อม จอย คอย

28

เสยงตร มกใชเสยงอยในโนต ๒-๓ ระดบเสยง เชน เนอ นอง เสยงจตวา สวนใหญมกใชเสยงอยประมาณ ๒ ระดบเสยง หางกนเปนค ๔ เชน เสยง ศร

นอกจากน (เรองเดยวกนหนา ๗๙) ยงกลาววา ผทมพนความรทางศลปะและผทปราศจากอคตทงปวงจงจะสามารถวดคณคาทางศลปะไดอยางยตธรรม ปจจบน ปญหาในการวดคณคาทางศลปะเกดจากการมพนความรและทศนคตทแตกตางกน กลมทมรสนยมในระดบเดยวกนจะสามารถมองเหนคณคาของศลปะไดคลายคลงกน ดงนนปญหาดงกลาจงดาเนนเรอยมา ปจจบนหากพจารณาการขบรองและหลกปรชญาสนทรยศาสตรแลวจะพบวา ทางรองทไดรบการพฒนาจากพระยาเสนาะดรยางค (แชม สนทรวาทน) นบตงแตสมยรชกาลท ๕ เปนตนมา เปนการพลกประวตศาสตรการขบรอง โดยททานไดเสนอแนวความคดทพอจะสรปไดวา การขบรองเพลงไทยเปนการขบรองดวยทกษะอนยอดเยยมโดยมจดประสงคในการถายทอดอารมณเพลงแกผฟงดวยวธการขบรองทวจตรแยบยลจงจะถอวาเปนความงามทางศลปะทแทจรง (มใชการขบรองในปจจบนทคลายกบการเลาเรองไปเรอยๆ โดยมไดมจดประสงคจะเสนอความงามทางอารมณ หรอสกแตวารองใหถกเพลงหรอรองโดยอาศยเสยงดใหจบๆเพลงไป) แนวความคดนจดอยในหลกปรชญาแนว expressionism ทมงเนนการแสดงออกทางอารมณ แนวความคดและวธปรบปรงและปฏบตแนวทางการขบรองของทานไดถกถายทอดใหแก อาจารยเจรญใจ สนทรวาทน บตรสาวของทานเอง อนเปนทยอมรบในวงการศลปะและสถาบนการศกษาตางๆวา เปนความรทางศลปะการขบรองทเพยบพรอมไปดวยหลกวชาการและหลกปรชญาสนทรยศาสตร

นอกจากน รจ ศรสมบต (๒๕๔๓: บทคดยอ) ไดทาปรญญานพนธเรอง การศกษาทางรองเพลงเสภาของครศร วชเวช กลาวถงคารองวา เมอออกเสยงคารองเปนทานอง จะมความสมพนธกบเสยงวรรณยกตในภาษาพดในลกษณะของการดาเนนทานองทเคลอนทไปในแนวเดยวกนเปนสวนใหญ ยกเวนบางคาทตองการรองใหตรงกบเสยงลกตก ในสวนของการเออน มเออนทายคา เปนการเออนทใหตรงกบเสยงลกตก เออนระหวางคา เปนการเออนสนๆ ทอยระหวางคารอง เออนอสระ เปนการเออนทใชทกษะแสดงใหเหนถงความสามารถของผขบรอง การเออนนลกตกของทานองเออนจะตรงกบลกตกของทานองเพลงแตทศทางของคาอาจแตกตางกน เทคนคการขบรอง ทเปนคารอง และทเปนเออนใชเทคนคดงน

- ผนเสยง คอ การทาเสยงใหสงขน - กระทบคา คอการขบรอง ๑ พยางค เปนหลายโนต - อมเสยง คอการขบรองทมตวสะกดอยในมาตรา แมกม และคาทใชสระอา - กระทบเสยง คอการเออนทใชหลายเสยงหลายตวโนต - เสยงปรบ คอ การสะดดเสยงสนๆ ในตอนทาย - เสยงครน คอ การทาเสยงใหสนสะเทอน

29

ในทานองเดยวกน นพธร ปญญาพสทธ (๒๕๔๐: บทคดยอ) การเออนเสยงในทานองเพลงไทยนนครผอาวโสหลายทานจะมวธการใชเสยงดวยวธการแตกตางกน เชนการเออนเสยงทใชเชอมระหวางคารอง การเออนเสยงคารอง และการเออนเสยงทายคารองเพอใหคารองมเสยงตรงกบเสยงของลกตกในทานองทางรบ เชนเดยวกนกบ ถนอมศร แสงทอง (๒๕๔๐:บทคดยอ) ไดทาปรญญานพนธเรองการศกษาทางรองเพลงไทยสาเนยงมอญ มผลการวเคราะห พบวา

๑. บทเพลงทมเออนจะสามารถแบงคารองออกเปนกลมๆ โดยมเออนทายคาตอจากกลมคารองและมเออนอสระระหวางกลมคารอง

๒. บทเพลงทไมมเออนอสระไมสามารถแบงกลมคารองออกเปนกลมๆได ๓. คารองทแบงเปนพยางคตามเสยงวรรณยกตนนเมอรองเปนทานองแลวสวนใหญออกเสยง

รองใหไดความหมายโดยออกเสยงตามเสยงวรรณยกตนนๆ ๔. เออนทายคาเปนเออนทเออนเพอใหลงเสยงลกตกเมอคารองทตรงกบเสยงลกตกนนๆรอง

แลวไมตรงกบเสยงลกตก ๕. เออนอสระเปนเออนทประดษฐขนระหวางกลมคารองอาจเปนการเออนตามทานองเพลง

หรอเออนแตกตางจากทานองเพลง

ในอกทางหนง พนธศกด วรรณด (๒๕๔๓:บทคดยอ) ไดทาปรญญานพนธเรองการศกษาทางรองเพลงตบตนเพลงฉง ๓ ชน พบวาเพลงตบตนเพลงฉง ๓ ชนเหมาะสาหรบการฝกทกษะดานการขบรองเพลงไทย ลกษณะดงกลาวคอ พบรปแบบทานองทางรองทมคารองและไมมคารองหลายรปแบบ ทแตกตางจากทางฆองทเปนทานองหลกรปแบบเดยวกน รปแบบทานองทางรองลกษณะเดยวกนทตกแตงดวยระดบเสยงตางบนไดเสยงกน

บทท ๓ วธดาเนนการศกษาคนควา

การคนควาและการวจยเรอง การศกษาวธขบรอง เพลงในตบนาคบาศ ของอาจารยเจรญใจ สนทรวาทนไดแบงขนตอนออกเปนดงน

๑. ขนรวบรวมขอมล

๑.๑ ขอมลจากตาราวชาการ ๑.๒ ขอมลจากงานวจย ๑.๔ ขอมลจากการบนทกเทปการขบรองของ อาจารยเจรญใจ สนทรวาทน

๒. ขนเรยบเรยงขอมล ๒.๑ นาขอมลจากตารา งานวจยและเอกสารทเกยวของมาศกษาและจดหมวดหม

ลาดบความสาคญของเนอหา เรยบเรยงขนตอนโดยตอเนอง ๒.๒ บนทกโนตทางรองจากเทปทขบรองโดย อาจารยเจรญใจ สนทรวาทน เปนโนต

สากล ๒.๓ บนทกโนตทางฆองซงเปนมอฆองของรองศาสตราจารยพชต ชยเสร

๓. ขนศกษาขอมล ๓.๑ ศกษาวธขบรองเพลงในตบนาคบาศ ของอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน โดยจาแนกหวขอออกเปน

๓.๑.๑ ศกษาประวตทมา และโครงสรางของเพลง ๓.๑.๒ การแบงวรรคตอน ๓.๑.๓ ชวงการหายใจ ๓.๑.๔ เทคนคในการออกเสยงคารอง ๓.๑.๕ เทคนคในการเออน

๓.๒ ในการศกษาจะศกษาเพลงในตบนาคบาศทง ๒๙ เพลงโดยศกษาตามลาดบเพลงทละเพลง ตงแตเพลงแรกจนถงเพลงสดทาย

บทท ๔

ผลการศกษาขอมล

เพลงท ๑ เพลงชาป ๑. ประวต เพลงชาป (ณรงคชย ปฏกรชต. ๒๕๓๗ : ๗๖-๗๗) เพลงรองของโขน ละคร ปกตใชในบท

ขนตนเนอเรองของการแสดง เพลงชานเดมเมอตนเสยงรองแลวจะรบดวยลกค เรยกวา “ชาลกค” ตอมาไดมการแตงทานองรอง ใหมดนตรรบ แรกเรมกใชปรบเมอทานองรองมลลาชาและบรรเลงรบดวยปจงเรยกวา “เพลงชาป” แมวาตอมาการแสดงละครจะมปพาทยบรรเลงรบทงวง กยงคงเรยกเพลงชาปเหมอนเดม เพลงชาปนมสองทานองคลายกนโดยแตกตางทระดบเสยง เมอบรรเลงรบละครในหรอโขน เรยกชาปใน ถาบรรเลงรบละครนอกเรยก ชาปนอก เพลงชาปยงเปนตนทางใหมการแตงทานองอนอกคอ เพลงชาครวญ สาหรบรองขนตนเมอแสดงอารมณโศกเศราของตวละคร เพลงชาหวนสาหรบรองขนตนตอนตวละครครนคด คานงถงสงใดสงหนง ตอมาเมอสมเดจพระเจาบรมวงศเธอเจาฟากรมพระยานรศรานวตวงศทรงประดษฐเพลงชาขนอกแบบหนง โดยใชลกครองรบ มทงชายและหญง ชายรองเสยงตาหญงรองเสยงสงประสานกน มระฆงตสอดประสม เรยกชอวา เพลงชาประสมเสยงระฆง หรอเพลงชาประสม

หลวงประดษฐไพเราะ (ศร ศลปบรรเลง) ไดแตงทานองทางดนตร โดยนาทานองรบเพลงชาปของเดมมาแตงเปนทานองทางเปลยนไวหลายทาง เพอใชสาหรบบรรเลงประกอบละครใหกบคณะละครของเจาคณพระประยรวงศ ในรชกาลท ๖

เพลงชาปเปนเพลงทขบรองลาดบท ๑ ของตบ หลงจากทปพาทยเรมบรรเลงเพลงวามาจน

จบแลว เพลงนใชเรมการแสดงโดยทตวเอกของเรองคอพระราม เสดจออกมาประทบยงทองพระโรงเพอวาราชการ ซงการดาเนนเรองอยในลลาอารมณปกตธรรมดา การขบรองอยในแนวคอนขางชา ดงบทรองในเพลงดงตอไปน

บทรองเพลงชาป

เมอนน พระจกรกฤษณฤทธรงคเรองศร

เสดจออกพลบพลาหนาคร พระจกรตรสประพาสราชการ โครงสรางของเพลง

32

เพลงชาปเปนเพลงอตราจงหวะพเศษ ทางรองและทางฆองทปรากฏตอไปน ไมสามารถ

นามาแสดงใหอยในระนาบเดยวกนดงเชนเพลงอนๆ ได เนองจากมความยงยากในเรองการบนทกโนต จงนามาบนทกไวเปนขอมล แยกออกจากกนดงน

33

34

35

โนตทางฆอง

36

เทยวแรก

37

เทยวเปลยน หรอ ทางเปลยน ๒. การแบงวรรคคารอง

38

การแบงวรรคคารอง ออกเปนกลมคา ดงน

เมอนน พระจกรกฤษณ / ฤทธรงค / เรองศร เสดจออก / พลบพลา / หนาคร พระจกร / ตรสประพาส / ราชการ

๓. ชวงการหายใจ ตาแหนงการหายใจปรากฏสญญลกษณ * ดงโนตขางตน พบวา ชวงการหายใจในเพลงชาป

สวนใหญอยในตาแหนงทายวรรคของทานองเพลง ในชวงจบเออนกอนเปลงเสยงคารองและในชวงหลงจาก เปลงเสยงคารองแลว กอนทจะเออนทานองตอไป

๔. เทคนคในการออกเสยงคารอง เพลงนมคารองรวมทงหมด ๒๗ พยางค แตเนองจากมการรองซา แตออกเสยงตางกน และ

มคาทเปนลกษณะเฉพาะของเพลงน คอ คาวา นนแหละ และคาวา เมอนน ซาอก จงรวมกนทงหมดนบไดเปน ๓๑ พยางค

๔.๑ ลกษณะของคารองแบงตามระดบเสยงในหลกภาษาไทย คาทมลกษณะเปนเสยงสามญ มจานวน ๗ พยางค ไดแก รงค เรอง พลา ค ร กร การ วธการเปลงเสยงคาทเปนเสยงสามญ พบวาม ๑ ลกษณะ คอ

๑.เปลงเสยงออกตรง ๆ ตามเสยงหลกเสยงเดยว ในคาวา รงค เรอง พลา ค ร กร

คาทมลกษณะเปนเสยงเอก มจานวน ๘ พยางค ไดแก จกร กฤษณ แหละ เสดจ ออก จก

ตรส ประ วธการเปลงเสยงคาทเปนเสยงเอก พบวาม ๔ ลกษณะ คอ

๑.เปลงเสยงออกตรง ๆ ตามเสยงหลกเสยงเดยว ในคาวา กฤษณ(โนตหองท ๓๑) ส(เสดจ) จก(โนตหองท ๗๔ และหองท ๘๐) ตรส ประ แหละ (โนตหองท ๔๑ และหองท ๙๒) ๒.เปลงเสยง ๒ เสยง จากเสยงสงเลอนลงตา เสยงหางกนเปนค ๒ และปดทายคาดวยเออนวา ออ ในคาวา จกร (โนตหองท ๒๓ และหองท ๒๙) ๓.เปลงเสยงออกตรงๆ ตามเสยงหลกเสยงเดยวและปดทายคาดวยเออนวาออ หรอ ออ-เฮอะ-ออ ในคาวา กฤษณ(โนตหองท ๒๗) เดด(เสดจ)

39

๔. เปลงเสยง ๓ เสยง จากเสยงสงเลอนลงตา จากเสยงท ๑ มาเสยงท ๒ เสยงหางกนเปนค ๓ จากเสยงท ๒ เลอนขนไปเสยงท ๓ หางกน ๑ เสยง และปดทายคาดวยเออนวา ออ ในคาวา ออก

คาทมลกษณะเปนเสยงโท มจานวน ๔ พยางค ไดแก เมอ หนา พาส ราช นน วธการเปลงเสยงคาทเปนเสยงโท พบวาม ๓ ลกษณะ คอ

๑. เปลงเสยง ๒ เสยง จากเสยงสงเลอนลงตา หางกนเปนค ๓ ในคาวา เมอ( โนตหองท ๑) พาส

๒. เปลงเสยง ๒ เสยง จากเสยงสงเลอนลงตา หางกนเปนค ๕ ในคาวา เมอ( โนตหองท ๑๕) หนา

๓. เปลงเสยง ๓ เสยง จากเสยงสงเสยงท ๑ เลอนลงตามาเสยงท ๒ เสยงหางกนเปนค ๓ จากเสยงท ๒ เลอนขนไปเสยงท ๓ หางกน ๑ เสยง ในคาวา นน(โนตหองท ๔๐ และหองท ๙๑) ราช

คาทมลกษณะเปนเสยงตร มจานวน ๗ พยางค ไดแก นน พระ ฤทธ พลบ พระ ช(ราชการ) วธการเปลงเสยงคาทเปนเสยงตร พบวาม ๔ ลกษณะ คอ

๑. เปลงเสยงออกตรง ๆ เสยงเดยวซงเปนเสยงหลก ในคาวา พระ ช(ราชการ) ๒. เปลงเสยง ๒ เสยง จากเสยงสงเลอนลงตา ในเสยงแรกทสงออกเสยงเพยงเบา ๆ และ

สน เมอเลอนเสยงลงตาซงเปนเสยงหลกจะออกเสยงดวยความดงระดบปกต ในคาวา พระ(เสยงหางกนเปนค ๓)

๓. เปลงเสยงออกตรง ๆ เสยงเดยวซงเปนเสยงหลก และปดทายคาดวยเออนวา ออ ในคาวา นน

๔. เปลงเสยง ๒ เสยง จากเสยงตาเลอนขนสง หางกนเปนค ๒ ในคาวา ฤทธ พลบ คาทมลกษณะเปนเสยงจตวา มจานวน ๑ พยางค ไดแก ศร วธการเปลงเสยงคาทเปนเสยงจตวา พบวาม ๑ ลกษณะ คอ

๑. เปลงเสยง ๒ เสยง จากเสยงตาเลอนขนสง หางกนเปนค ๔ ในคาวา ศร

๔.๒ ลกษณะของคารองบางคาทมความเดนชดเรองของการใช ลลาในการประดษฐคา

40

คาวา นน ออกเสยงวา นน – อน เสยงนน ออกเสยงดงและยาว เสยงอน นาหนกเสยงใกลเคยงกบเสยงนน แตมลกษณะการกดเสยงใหดหนกแนนมากขน

คาวา ออก เปลงเสยงวา ออ - ออ – ออก – เออ เสยงออ เปลงเสยงดวยเสยงสน และเบา เสยง ออ เพมความดงและเปลงเสยงยาวขน เสยง ออก จะเปลงเสยงในลกษณะเนนคาใหมความชดเจน

๕. เทคนคในการเออน

เพลงชาป เปนเพลงทอนเดยว รอง ๒ เทยว ทานองเออนเหมอนกน สามารถแบงทานองเออนออกเปน กลมใหญ และ กลมยอย ดงตอไปน

๕.๑ ทานองเออนกลมใหญ มดงน กลมท ๑ เทยวแรก ออกเสยงวา ห เออ เออะเออ เออะ เออ (สวนท ๑) เออ เฮอะ เออ (สวนท ๒) ๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ในทานองเออนกลมน ม ๒ สวน ดงกลาวแลว สวนท ๑ และ สวนท ๒ เปนทานองเออน

ทบรรจไวแทนคารอง เนองจากในเทยวท ๑ มคารองเพยง ๒ พยางค คอ คาวา เมอนน ปรากฏอยเฉพาะในเทยวท ๑ บรเวณทานองตามโนตหองท ๒ กลมหลง ถงโนตหองท ๗ กลมหนา

ทานองเออนภายใน ๙ เสยงมการใชเทคนคการรอง คอ เทคนคการ กระทบ เสยงพบ ๑ แหงคอ บรเวณโนตเสยงท ๗ ๘ ๙ เทคนคการ ครน เสยง พบ ๑ แหงคอ บรเวณโนตเสยงท ๒ ๓ ๔ เทยวกลบ ออกเสยงวา เออ เฮอะ เออ ห เออ เฮอ เฮอ เออะเออ เออะเอย ๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ ๑๑ ทานองเออนขางตนปรากฏดงโนตหองท ๕๓ ถง ๕๖

41

ทานองเออนภายใน ๑๑ เสยงนมการใชเทคนคการรอง คอ เทคนคการ กระทบ เสยงพบ ๑ แหงคอ บรเวณโนตเสยงท ๑ ๒ ๓ เทคนคการ ครน เสยง พบ ๑ แหงคอ บรเวณโนตเสยงท ๗ ๘ ๙ กลมท ๒

ออกเสยงวา เออ เฮอะ เออ ห เออ เฮอ เออะ เออ เฮอะ เออ ๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ เอย ออ ฮอ อ ออ ออ ฮ ออ ห

๑๑ ๑๒ ๑๓ ๑๔ ๑๕ ๑๖ ๑๗๑๘ ๑๙ ทานองดงกลาวปรากฏอยทง ๒ เทยว บรเวณทานองตามโนตหองท ๗ กลมหลง ถงโนต

หองท ๑๔ กลมหนา ในเทยวแรก และโนตหองท ๕๙ ถงโนตหองท ๖๖ ในเทยวกลบ ทานองเออนภายใน ๑๙ เสยงมการใชเทคนคการรอง คอ เทคนคการ กระทบ เสยงพบ ๑ แหงคอ ๑. บรเวณโนตเสยงท ๑ ๒ ๓ ๒. บรเวณโนตเสยงท ๘ ๙ ๑๐ ๓. บรเวณโนตเสยงท ๑๖ ๑๗ ๑๘ เทคนคการ ครน เสยง พบ ๑ แหงคอ ๑. บรเวณโนตเสยงท ๖ ๗ ๘ ๒. บรเวณโนตเสยงท ๑๓ ๑๔ ๑๕ กลมท ๓

ออกเสยงวา เฮอ เออะออ ออ ฮอ ออ ห อง เอย ห

๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ ทานองเออนดงกลาวปรากฏเหมอนกนทง ๒ เทยว บรเวณโนตหองท ๒๒ กลมหนาในเทยว

แรก และโนตหองท ๗๑ กลมหลง ถงโนตหองท ๗๔ กลมหนา ทานองเออนภายใน ๑๐ เสยงมการใชเทคนคการรอง คอ เทคนคการ กระทบ เสยงพบ ๑ แหงคอ บรเวณโนตเสยงท ๔ ๕ ๖

42

เทคนคการ ครน เสยง พบ ๑ แหงคอ บรเวณโนตเสยงท ๑ ๒ ๓ กลมท ๔

ออกเสยงวา ออ ห ออ อ ออ ออ ฮ ออ เออ เฮอะ เออ ห เออ เฮอ เออะเอย ๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ ๑๑ ๑๒ ๑๓ ๑๔ ๑๕ ๑๖ ทานองเออนดงกลาวปรากฏเหมอนกนทง ๒ เทยว บรเวณโนตหองท ๒๓ กลมหลง ถงโนต

หองท ๒๖ กลมหลง ในเทยวแรก และโนตหองท ๗๕ กลมหลง ถงโนตหองท ๗๘ กลมหลง ในเทยวกลบ

ทานองเออนภายใน ๑๖ เสยงนมการใชเทคนคการรอง คอ เทคนคการ กระทบ เสยงพบ ๑ แหงคอ ๑. บรเวณโนตเสยงท ๖ ๗ ๘ ๒. บรเวณโนตเสยงท ๙ ๑๐ ๑๑ เทคนคการ ครน เสยง พบ ๑ แหงคอ ๑. บรเวณโนตเสยงท ๓ ๔ ๕ ๒. บรเวณโนตเสยงท ๑๔ ๑๕ ๑๖ กลมท ๕

ออกเสยงวา เออ เฮอะ เออ เออ เออ เออ เฮอเออเฮอะเอย ๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐

ทานองเออนดงกลาวปรากฏเหมอนกนทง ๒ เทยว บรเวณโนตหองท ๓๒ ถงโนตหองท ๓๗ ในเทยวแรก และโนตหองท ๘๔ ถงโนตหองท ๘๙ ในเทยวกลบ

ทานองเออนภายใน ๑๐ เสยงมการใชเทคนคการรอง คอ เทคนคการ กระทบ เสยงพบ ๑ แหงคอ ๑. บรเวณโนตเสยงท ๑ ๒ ๓ ๒. บรเวณโนตเสยงท ๘ ๙ ๑๐

๕.๒ ทานองเออนกลมยอย ในทานองเออนกลมยอยน สามารถแยกออกเปน

43

๕.๒.๑. เออนระหวางคารอง พบในระหวางคาวา เมอ กบ นน โนตหองท ๑๕ ถง ๑๗ ออกเสยงวา เมอ ออ ฮอ ออ ห ออ นน จก กบ กฤษณ โนตหองท ๒๙ ถง ๓๑ ออกเสยงวา จก ออ ง ฮอ ออ ฮ ออ กฤษณ เสดจ กบ ออก โนตหองท ๔๗ ถง ๕๐ ออกเสยงวา เสดจ ออ ฮอ ออ ฮ ออ ห ออ อ ออ ออ

ฮ ออ ออก หนา กบ คร โนตหองท ๖๖ ถง ๖๘ ออกเสยงวา หนา ออ ฮอ ออ ห ออ คร จก กบ กร โนตหองท ๘๐ ถง ๘๒ ออกเสยงวา จก ออ ฮอ ออ ฮ ออ กร ตรส กบ ประพาส โนตหองท ๘๙ ออกเสยงวา ตรส ออ ประพาส ๕.๒.๒ เออนทายคารอง พบวา พบในทายคาวา เมอ โนตหองท ๑ ออกเสยงวา เมอ เออ นน โนตหองท ๑๗ ออกเสยงวา นน ออ กฤษณ โนตหองท ๒๗ ออกเสยงวา กฤษณ ออ ออก โนตหองท ๕๐ ออกเสยงวา ออก ออ – ฮอ – ออ

44

เพลงท ๒ เพลงหรม ๑. ประวต เพลงหรมอตรา ๒ ชน (ราชบณฑตยสถาน. ๒๕๔๔ : ๓๖๘) ของเกา ประเภทหนาทบปรบ

ไก มทอนเดยว ๖ จงหวะ โบราณเขยนวา “อรม” แปลวา มดคลม ใชเปนเพลงขบรองในการแสดงโขนและละครใน สวนมากใชกบตวละครทสงศกดหรอตวสาคญของเรอง

ตนรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว พระยาประสานดรยศพท (แปลก ประสานศพท) ไดแตงขยายขนเปนอตรา ๓ ชน บรรเลงกนอยเฉพาะในวงปพาทยของกรมมหรสพ จงไมแพรหลาย

พ.ศ. ๒๔๙๙ นายอทศ นาคสวสด ไดนาเพลงหรม อตรา ๒ ชน ของเกามาแตงขยายขนเปนอตรา ๓ ชน และตดลงเปนชนเดยว ครบเปนเพลงเถา พยายามยดหลกของสาเนยงและความหมายเดมไวใหมากทสด และไดทาเทยวกลบไวครบทกชน

เพลงหรมนเปนเพลงลาดบท ๒ ของตบ ซงกลาวถง พระราม เมอไดยนเสยงโหรอง ซงท

เคยมมากอนมกจะเปนเสยงกองทพยกมา จงถามโหรากคอ พเภก วาใครยกกองทพมา จากคารองตามบทประพนธ จะมคารองวา “โหโกลาดงฟาลน” “เสยงสะทาน” ซงเปนคาทฟงดแลวมความอกทกครกโครมแตในทางการรองจรงๆแลวกเปนไป อยางธรรมดาตามแนวทานองของเพลงหรม ดงบทรองดงตอไปน

บทรองเพลงหรม

พอเสยงโหโกลาดงฟาลน เคยสาคญขาศกฮกหาญ จงตรสถามโหราปรชาชาญ เสยงสะทานทพใหญใครยกมา

โครงสรางของเพลง

เพลงหรมเปนเพลงอตรา ๒ ชน ประเภทหนาทบปรบไก ม ทอนเดยว ๖ จงหวะ รอง ๒

เทยว เหมอนกน ดงโนตทานองทางรองและโนตทางฆอง ตอไปน

45

46

47

48

ชวงเรมตนทานองเทยวแรกทางฆองจะเรมกอนในวรรคแรกของเพลง ทางรองเรมทวรรค ๒

ดงโนตหองท ๔ ดาเนนทานองไปในแนวเสยงเดยวกนจนจบจงหวะท ๖ ในเทยวแรก แลวยอนกลบมาเออนทานองในวรรคแรกของจงหวะท ๑ รองเหมอนกนทง ๒ เทยว ทานองทางรองจะจบกอนในลกตกจงหวะโนตตนหองสวนทางฆองจะดาเนนตอเนองไปในเทยวท ๒ ทางรองจะเรมพรอมกบทางฆองและดาเนนทานองไปจนจบโดยทางรองจะจบกอนดงโนตหองท ๕๑ ทวรรคแรกของจงหวะท ๑ สวนทางฆองจะดาเนนตอไปอก ๑ วรรค มาจบทายทจงหวะท ๑ ของเพลง ดงโนตหองท ๕๓ เมอแยกสวนออกสามารถแสดงไดดงน จงหวะท ๑ วรรค ๑ A วรรค ๒ B จงหวะท ๒ – ๖ C ทอน ๑ ทางรอง B C A ทางฆอง A B C A ทอน ๒ ทางรอง B C A ทางฆอง B C A B ทานองทางฆองและทางรองสวนใหญเสยงทตกจงหวะเปนเสยงเดยวกน ดงน

49

จงหวะท ๑ เสยงทตกจงหวะทงทางฆองและทางรองเปนเสยงเดยวกน คอ เสยง ลา (โนตหองท ๕ ในเทยวแรก และหองท ๒๙ ในเทยวกลบ)

จงหวะท ๒ เสยงทตกจงหวะทงทางฆองและทางรองเปนเสยงเดยวกน คอ เสยง ลา (โนตหองท ๙ ในเทยวแรก และหองท ๓๓ ในเทยวกลบ) เมอดจากทานองทางรองจะพบวาในเทยวแรกเสยงทตกจงหวะตรงกบคารองวา โห เมอปดทายคาดวยเออนวา ออ จะตรงกบเสยง ลา ซงเปนเสยงหลกพอด

จงหวะท ๓ เสยงทตกจงหวะทงทางฆองและทางรองเปนเสยงเดยวกน คอ เสยง ม (โนตหองท ๑๓ ในเทยวแรก และหองท ๓๗ ในเทยวกลบ)

จงหวะท ๔ เสยงทตกจงหวะทางรองตรงกบเสยง เร สวนทางฆองตรงกบค ๔ เสยง โด และ ซอล (โนตหองท ๑๗ ในเทยวแรก และหองท ๔๑ ในเทยวกลบ)

จงหวะท ๕ เสยงทตกจงหวะทงทางฆองและทางรองเปนเสยงเดยวกน คอ เสยง เร (โนตหองท ๒๑ ในเทยวแรก และหองท ๔๕ ในเทยวกลบ)

จงหวะท ๖ เสยงทตกจงหวะทงทางฆองและทางรองเปนเสยงเดยวกน คอ เสยง ม (โนตหองท ๒๕ ในเทยวแรก และหองท ๔๙ ในเทยวกลบ)

๒. การแบงวรรคคารอง การแบงวรรคคารอง แบงออกเปนกลมคา ดงน

พอเสยงโห / โกลา / ดงฟาลน เคยสาคญ / ขาศก / ฮกหาญ จงตรสถาม / โหรา / ปรชาชาญ เสยงสะทาน / ทพใหญ / ใครยกมา ฯ

๓. ชวงการหายใจ ตาแหนงการหายใจปรากฏสญญลกษณ * ดงโนตขางตน พบวา ชวงการหายใจในเพลงหรม

สวนใหญอยในตาแหนงทายวรรคของทานองเพลง ในชวงจบเออนกอนเปลงเสยงคารองและในชวงหลงจาก เปลงเสยงคารองเสรจแลว กอนทจะเออนทานองตอไป

๔. เทคนคในการออกเสยงคารอง เนองจากเพลงนอยในลลาอารมณธรรมดาทกลาวถงเรองราวชวงเรมตนของตบนาคบาศ

วธการเปลงเสยงคารองสวนใหญสอดคลองไปกบอารมณของเพลง ซงคารองของเพลงนมจานวนคาทงสน ๓๑ พยางค แบงตามลกษณะของคาไดดงน

50

๔.๑ ลกษณะของคารองแบงตามระดบเสยงในหลกภาษาไทย คาทมลกษณะเปนเสยงสามญมจานวน ๑๓ คา คอคาวา พอ โก ลา ดง เคย คญ จง รา ปร

ชา ชาญ ใคร มา วธการเปลงเสยงคาทเปนเสยงสามญ พบวาม ๒ ลกษณะคอ ๑.เปลงเสยงออกตรง ๆ ตามเสยงหลกเสยงเดยว ในคาวา พอ โก ลา ดง เคย คญ จง รา ปร ชา ชาญ มา

๒.เปลงเสยง ๒ เสยง จากเสยงสงเลอนลงตา ในเสยงแรกทสงออกเสยงเพยงเบา ๆ และสน เมอเลอนเสยงลงมาตาซงเปนเสยงหลกจะออกเสยงดวยความดงระดบปกต ในคาวา ใคร(เสยงหางเปนค ๓)

คาทมลกษณะเปนเสยงเอก มจานวน ๕ คา คอคาวา โห ศก ตรส สะ ใหญ วธการเปลงเสยงคาทเปนเสยงเอก พบวาม ๒ ลกษณะ คอ

๑.เปลงเสยงออกตรง ๆ ตามเสยงหลกเสยงเดยว ในคาวา ตรส สะ ๒.เปลงเสยงออกตรงๆ ตามเสยงหลกเสยงเดยวและปดทายคาดวยเออนวาออ หรอ ออ-เฮอะ-ออ ในคาวา โห ศก ใหญ คาทมลกษณะเปนเสยงโท มจานวน ๒ คา ไดแก ลน ขา วธการเปลงเสยงคาทเปนเสยงโท พบวาม ๒ ลกษณะ คอ

๑. เปลงเสยง ๒ เสยง จากเสยงสงเลอนลงตา หางกนเปนค ๒ ในคาวา ขา

๒. เปลงเสยง ๒ เสยง จากเสยงสงเลอนลงตา หางกนเปนค ๒ และปดทายคาดวยเออนวา ออ ในคาวา ลน

คาทมลกษณะเปนเสยงตร มจานวน ๕ คา ไดแก ฟา ฮก ทาน ทพ ยก วธการเปลงเสยงคาทเปนเสยงตร พบวาม ๓ ลกษณะ คอ

๑. เปลงเสยง ๒ เสยง จากเสยงตาเลอนขนสง หางกนเปนค ๒ ในคาวา ทพ

๒. เปลงเสยง ๒ เสยง จากเสยงตาเลอนขนสง หางกนเปนค ๒ และปดทายคาดวยเออนวา ออ ในคาวา ฟา ทาน

๓. เปลงเสยง ๒ เสยง จากเสยงตาเลอนขนสง หางกนเปนค ๓ และปดทายคาดวยเออนวา ออ ในคาวา ฮก ยก

คาทมลกษณะเปนเสยงจตวา มจานวน ๖ คา ไดแก เสยง สา หาญ ถาม โห เสยง วธการเปลงเสยงคาทเปนเสยงจตวา พบวาม ๒ ลกษณะ คอ

51

๑. เปลงเสยง ๒ เสยง จากเสยงตาเลอนขนสง หางกนเปนค ๓ ในคาวา หาญ โห

๒.เปลงเสยง ๒ เสยง จากเสยงตาเลอนขนสง หางกนเปนค ๔ ในคาวา เสยง(ในเทยวแรก) สา ถาม เสยง(ในเทยวกลบ) ๔.๒ ลกษณะของคารองบางคาทมความเดนชดเรองของการใช ลลาในการประดษฐคา จากการศกษาพบวาคารองทมความพเศษในการประดษฐคา ทเดนชดม ๓ คา ดงนคอ คาวา “ฟา” คาน อยในโนตหองท ๑๖ เปลงเสยงไดอยางสมบรณและงดงามดวยเสยง ๓

เสยง วา ฟา – ฮา – ออ กลาวคอ อาจารยจะออกเสยง “ฟา” เสยงแรก ตรงกบโนตตว เร ดวยเสยงทเบาและสน แลวเปลยนระดบเสยงขนไปทเสยงท ๒ ออกเสยงคลายกบคาอานวา “ฮา”ตรงกบโนตตว ม เสยงนจะเพมความดงขนและออกเสยงยาว แลวลดระดบเสยงมาทเสยงท ๓ ออกเสยง “ออ” ตรงกบโนตตว โด ดวยนาหนกเสยงทเบากวาเสยงท ๒ เลกนอย คาทออกเสยงในลกษณะเดยวกนนอกคาหนงกคอ คาวา “ทาน” อยในโนตหองท ๔๔

คาวา “เคย” คาน อยในโนตหองท ๑๙ ออกเสยงวา เคย ใชเสยงตรงกบโนตตว เร เพยงเสยงเดยว ทนามากลาวมความพเศษคอ อาจารยจะเรมออกเสยงดวยความเบากอน แลวเพมความดงของเสยงในเวลาตอมา คาทออกเสยงในลกษณะเดยวกนนอกคาหนงกคอ คาวา “รา” อยในโนตหองท ๓๖ และคาวา “ชาญ” อยในโนตหองท ๔๐

คาวา “ยก” คานอยในโนตหองท ๔๘ เปลงเสยงคานดวยระดบเสยง ๓ เสยงโดยออกเสยงวา โย – ฮก - ออ กลาวคอ อาจารยจะออกเสยงแรก ตรงกบโนตตว ม เสยงนจะรองสนแตไมเบามาก ออกเสยงคลายคาอานวา “โย” และออกเสยงท ๒ ตรงกบโนตตว ซอล เสยงนจะรองยาวและดงกวาเสยงแรก ออกเสยงคลายคาอานวา “ฮก” แลวเปลยนระดบเสยงมาทเสยงท ๓ ตรงกบโนตตว ม ออกเสยง ออ เปนการปดคา

๕. เทคนคในการเออน

เพลงหรมเปนเพลงทอนเดยว รอง ๒ เทยว ทานองเออนเหมอนกน สามารถแบง

ทานองเออนออกเปนกลมใหญ และ กลมยอย ดงตอไปน

๕.๑. ทานองเออนกลมใหญ มดงน

กลมท ๑

52

ออกเสยงวา เออ เออ เออเฮอะเออห เออเฮอเออเออะเออหเออเออเฮอะเออเออเฮอ เออะเอย ๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ ๑๑๑๒๑๓๑๔๑๕ ๑๖ ๑๗๑๘ ๑๙ ๒๐

ในทานองเออนกลมนปรากฏเหมอนกนทง ๒ เทยว อยบรเวณ โนตหองท ๑ ถงหองท ๕ เสยงท ๑ กลมหนา ในเทยวแรก และบรเวณ โนตหองท ๒๕ ถงหองท ๒๙ เสยงท ๑ กลมหนา ในเทยวกลบ

ทานองเออนภายใน ๒๐ เสยง นมการใชเทคนคการรอง คอ เทคนคการ กระทบ เสยงพบ ๒ แหงคอ ๑. บรเวณโนตเสยงท ๓ ๔ ๕ ๒. บรเวณโนตเสยงท ๑๔ ๑๕ ๑๖ เทคนคการ ครน เสยง พบแหงเดยว คอ บรเวณโนตเสยงท ๑๘ ๑๙ ๒๐ กลมท ๒

ออกเสยงวา ห เออ เออเฮอะเองเงอ เฮอ เออะเออ ห เออ เออเออเฮอะเอง เงอ ห เออ เออ เฮอะเอง เงอ เฮอเออะเอย ๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ ๑๑ ๑๒๑๓ ๑๔๑๕ ๑๖ ๑๗ ๑๘ ๑๙ ๒๐ ๒๑๒๒ ๒๓ ๒๔๒๕

ในทานองเออนกลมนปรากฏเหมอนกนทง ๒ เทยว ในบรเวณ โนตหองท ๖ เสยงท ๓ กลมหนา ถงหองท ๙ กลมหลง ในเทยวแรก และโนตหองท ๓๐ เสยงท ๓ กลมหนา ถงหองท ๓๓ กลมหลง ในเทยวกลบ

ทานองเออนภายใน ๒๕ เสยง นมการใชเทคนคการรอง คอ เทคนคการ กระทบ เสยงพบ ๒ แหงคอ ๑.บรเวณโนตเสยงท ๓ ๔ ๕ ๒.บรเวณโนตเสยงท ๑๓ ๑๔ ๑๕ ๓. บรเวณโนตเสยงท ๒๐ ๒๑ ๒๒ เทคนคการ ครน เสยง พบ ๒ แหง คอ ๑. บรเวณโนตเสยงท ๗ ๘ ๙ ๒. บรเวณโนตเสยงท ๒๓ ๒๔ ๒๕

กลมท ๓

53

ออกเสยงวา เออ เฮอ เออ เออะเออ ห เออ เออเออเฮอะเองเออ เออ เออะเออ เฮอะเอง เงอ เอย ฮ ๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ ๑๑ ๑๒ ๑๓ ๑๔ ๑๕ ๑๖ ๑๗ ๑๘ ๑๙ ๒๐ ในทานองเออนกลมนปรากฏเหมอนกนทง ๒ เทยว อยบรเวณ โนตหองท ๑๐ กลมหลง ถง

หองท ๑๓ โนตตวท ๒ กลมแรก ในเทยวแรก และโนตหองท ๓๔ กลมหลง ถง ๓๗ โนตตวท ๒ กลมแรก ในเทยวกลบ

ทานองเออนภายใน ๒๐ เสยง นมการใชเทคนคการรอง คอ เทคนคการ กระทบ เสยงพบ ๒ แหงคอ ๑.บรเวณโนตเสยงท ๙ ๑๐ ๑๑ ๒.บรเวณโนตเสยงท ๑๕ ๑๖ ๑๗ กลมท ๔

ออกเสยงวา ห เออ เออเฮอะเอง เงอ เฮอ เออะ เออ ห เออ เออ เออ เฮอะเอง เงย ๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ ๑๑ ๑๒ ๑๓ ๑๔ ๑๕ ๑๖

กลมท ๔ อยบรเวณ โนตหองท ๑๓ กลมหลง ถงหองท ๑๖ กลมแรกในเทยวแรก และโนตหองท ๓๗ กลมหลง ถงหองท ๔๐ กลมแรกในเทยวกลบ

ทานองเออนภายใน ๑๖ เสยง นมการใชเทคนคการรอง คอ เทคนคการ กระทบ เสยงพบ ๒ แหงคอ ๑.บรเวณโนตเสยงท ๓ ๔ ๕ ๒.บรเวณโนตเสยงท ๑๓ ๑๔ ๑๕ เทคนคการ ครน เสยง พบแหงเดยว คอ บรเวณโนตเสยงท ๗ ๘ ๙

54

กลมท ๕

ออกเสยงวา เออ เออ เออ เออ เออ ห เออ เฮอ เออะเออ เออ เฮอะเอย ฮ ๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ ๑๑ ๑๒ ๑๓ ๑๔

ทานองเออนกลมนปรากฏเหมอนกนทง ๒ เทยว อยบรเวณ โนตหองท ๑๗ กลมหลง ถงหองท ๑๙ กลมแรก ในเทยวแรก และโนตหองท ๔๖ ถงหองท ๔๘ ในเทยวกลบ

ทานองเออนภายใน ๑๔ เสยง นมการใชเทคนคการรอง คอ เทคนคการ กระทบ เสยงพบ แหงเดยว คอ บรเวณโนตเสยงท ๑๑ ๑๒ ๑๓ เทคนคการ ครน เสยง พบแหงเดยว คอ บรเวณโนตเสยงท ๘ ๙ กลมท ๖

ออกเสยงวา เออ เฮอ เออ เออะ เออ ห เออ เออ เออเฮอะเอง เออ ๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ ๑๑ ๑๒ ทานองเออนกลมนปรากฏเหมอนกนทง ๒ เทยว อยบรเวณ โนตหองท ๒๒ กลมหลง ถง

หองท ๒๔ ในเทยวแรก และโนตหองท ๔๙ กลมหลง ถงหองท ๕๑ ในเทยวกลบ ทานองเออนภายใน ๑๒ เสยง นมการใชเทคนคการรอง คอ เทคนคการ กระทบ เสยงพบ แหงเดยว คอ บรเวณโนตเสยงท ๙ ๑๐ ๑๑ ๕.๒ ทานองเออนกลมยอย ในทานองเออนกลมยอยน สามารถแยกออกเปน ๕.๒.๑ เออนระหวางคารอง พบในระหวางคาวา ฟา กบ ลน โนตหองท ๑๖ ออกเสยงวา ฟา ออ ลน ฮก กบ หาญ โนตหองท ๒๑ ออกเสยงวา ฮก ออ หาญ ยก กบ มา โนตหองท ๔๘ ออกเสยงวา ยก ออ มา ๕.๒.๒ เออนทายคารอง พบวา พบในทายคาวา

55

ศก โนตหองท ๒๑ ออกเสยงวา ศก ออ – ฮ - ออ

วธการเออนทนาสนใจอกประการหนงในเพลงนคอ บรเวณเออน ทออกเสยง (เออ เออ) พบในทานองเออนกลมท ๒ ๓ และ ๔ อาจารยจะทาเสยง ๒ เสยงทหางกนนคอยๆ ผานเสยงเลอนไหลจากระดบเสยงหนงมายงอกเสยงหนงอยางออนหวานและบรรจงดวยเวลาเพยงสนๆซงเปนจดทนาสงเกตและนาสนใจทอาจารยเจรญใจประดษฐทานองเออนไดอยางไพเราะนมนวลและอาจนบไดเปนเอกลกษณทแสดงถงวธการขบรองของทานคอ ทานองเออน ดงตอไปน

๑ ๒ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ ๑๐ ๑๑ ๑๒ ๑๓ ๑๔ ๑๕ ๑๖

การเออนทประดบตกแตงในลกษณะขางตน (เสยงท ๑๐ ๑๑ ๑๒ ๑๓) ทานจะใชวธการผานเสยงเรยงกนลงมา ทาใหดออนหวานและนมนวล

บทท ๕ บทสรป อภปรายผล และเสนอแนะ

สรปผลการศกษา

๑. ประวต

จากการศกษาพบวาประวตเพลงทเกาแกทสดคอเพลงเทพทอง มมาตงแตสมยสโขทย เพลงทมความเกาแกรองลงมาซงตามประวตกลาวอยางชดเจนวามมาตงแตสมยอยธยา

คอ เพลงตงตง เพลงกราวรา เพลงนาคราช เพลงตวงพระธาต เพลงเหรา เพลงกราวนอก เพลงเชดฉง แผละ

สวนเพลงอนๆ เปนเพลงเกา ใชบรรเลงประกอบละคร ไมปรากฏแนชดวาเกดขนในสมยใด ไดแก เพลงหรม เพลงกระบลลา เพลงกระบอกทอง เพลงโยนดาบ เพลงสรอยสนตด เพลงสาลกาแกว เพลงชาตร เพลงสดใจ เพลงแขกไทรชนเดยว เพลงหนเสอ เพลงทยอยญวน เพลงตกตาแกวงฉลาก เพลงลมพดชายเขา เพลงสารถ

เพลงหลายเพลงดงกลาวขางตน ทสบทอดกนมาจนปจจบน ปรมาจารยทางดนตรไทยในชวงสมยกรงรตนโกสนทร ไดนามาแตงขยายขนเปนเพลงอตราสามชน และชนเดยว ครผมบทบาทสาคญ ไดแก พระประดษฐไพเราะ หรอครมแขก (ม ดรยางกร) พระยาประสานดรยศพท (แปลก ประสานศพท) หลวงประดษฐไพเราะ(ศร ศลปบรรเลง) ครชอย สนทรวาทน นายอทศ นาคสวสด นายมนตร ตราโมท ฯลฯ

ในเรองของโครงสรางของเพลง พบวาเพลงในตบนาคบาศ เปนเพลงประเภทอตราจงหวะสองชนและชนเดยว และเปนเพลงตบทมความหลากหลาย กลาวไดดงน

๑.มเพลงประเภทหนาทบปรบไก ไดแก เพลงหรม เพลงกระบลลา เพลงกระบอกทอง เพลงสรอยสนตด เพลงเทพทอง เพลงนาคราช เพลงสดใจ เพลงแขกไทรชนเดยว เพลงตวงพระธาต เพลงหนเสอ เพลงเหรา เพลงลมพดชายเขา เพลงสารถ

๒.หนาทบสองไม ไดแก เพลงโยนดาบ เพลงพมาฉอย เพลงสาลกาแกว เพลงทยอยญวน เพลงกบเตน เพลงตกตาแกวงฉลาก

๓.เพลงหนาพาทยไดแก เพลงปฐม เพลงกราวนอก เพลงกราวรา เพลงแผละ ๔.เพลงหนาทบพเศษ ไดแก เพลงชาตร (ใชหนาทบชาตร) เพลงตงตง เพลงชาป เพลง

เชดฉง เพลงฉงลาลอง ในเพลงประเภทจงหวะหนาทบปรบไกและหนาทบสองไม หนาทบพเศษ ทานองทาง

ฆองกบทางรองสวนใหญเรมตนพรอมกนและจบพรอมกนการดาเนนทานองเปนไปในแนวเดยวกน จะเหนไดจากเสยงลกตกทายจงหวะสวนใหญเปนเสยงเดยวกน จะมความยกเยองกน

343

บางเลกนอยในทางรองทเสยงลกตกทายจงหวะอยบรเวณเสยงสดทายของเออนทายคารอง ซงจะอยบรเวณหลงจงหวะตก

สวนเพลงหนาพาทย ทานองทางฆองจะเรมกอนทางรองเลกนอย ในตอนจบสวนใหญทางรองจะจบลงกอนทางฆอง เสยงลกตกทายจงหวะสวนใหญเปนเสยงเดยวกน

๒. การแบงวรรคคารอง

การแบงวรรคคารองทปรากฏตามวธการแบงวรรคคารอง ของอาจารยเจรญใจ เมอ

แบงคารองแลว คารองตามเนอรองมความสละสลวยไดใจความตามบทประพนธ เนอรองทพบในตบนาคบาศ เปนกลอนสภาพ และกลอนบทละคร คารองภายใน ๑ เพลงจะประกอบไปดวยเนอรองไมตากวา ๑ บท (ภายใน ๑ บทจะประกอบไปดวย ๔ วรรค คอ วรรคสดบ วรรครบ วรรครอง วรรคสง) กลอนบทละคร คอ กลอนสภาพแบบหนง แตเรมวรรคสดบดวยคาวา “เมอนน” หรอ “บดนน” ทพบในตบนาคบาศมจานวน ๑๓ เพลง

คากลอนในเพลงตบนาคบาศ ประกอบไปดวยคาภายใน ๑ วรรค มคาจานวนนอยทสดไมตากวา ๖ คา และมากทสดไมเกน ๙ คา

การแบงวรรคทพบประเภททมคา จานวน ๖ คา มรปแบบดงน เชน คาในวรรครองของเพลงกราวรา ทวา หมยกษ โยธ ดใจ

การแบงวรรคทพบประเภททมคา จานวน ๗ คา มรปแบบดงน รปแบบท ๑ เชน คาในวรรคสงของเพลงแขกไทรชนเดยว ทวา แกวงคน ศรชย เขาไลต รปแบบท ๒ เชน คาในวรรครองของเพลงสดใจ ทวา ไมขยน ยอทอ ตอต รปแบบท ๓ เชน คาในวรรครบของเพลงเชดฉงลาลอง ทวา จบจน ทวาทตย เรองศร

การแบงวรรคทพบประเภททมคา จานวน ๘ คา มรปแบบดงน รปแบบท ๑ เชน คาในวรรคสงของเพลงกบเตน ทวา ยงอาวรณ รอนฤทย ไคลคลา รปแบบท ๒ เชน คาในวรรคสงของเพลงตงตง ทวา แทนทาย บษบก กนกเกรน รปแบบท ๓ เชน คาในวรรครบของเพลงตงตง ทวา ดงจะลอง ลอยฟา เวหาเหน รปแบบท ๔ เชน คาในวรรครบของเพลงสรอยสนตด ทวา อนทรชต คดหก ทพใหญ

344

การแบงวรรคทพบประเภททมคา จานวน ๙ คา มรปแบบคอ เชน คาในวรรครบของเพลงลมพดชายเขา ทวา ไมมวยมอด รอดชวต เพราะศรศร

ในตบนาคบาศ เนอรองทมคากลอน มากทสด คอ เพลงสาลกาแกว มคากลอนจานวน

๔ บท รองลงมาคอ เพลงสดใจ มคากลอนจานวน ๓ บท สวนในเพลงอน ๆ สวนใหญ จะม ๑ บท และ ๒ บท

๓. ชวงการหายใจ

วธการหายใจในระหวางการขบรอง ของอาจารยเจรญใจ จากการศกษา(ดงทานองตาม

โนต เครองหมาย *) พบวา ชวงการหายใจของเพลงในตบนาคบาศ จะปรากฏอยบรเวณ ทายประโยคเออนกอนจะถงคารอง และ ทายคารองกอนจะเรมเออนในวรรคตอไป หรอในกรณทมเออนหลายวรรคตอเนองกน ชวงของการหายใจมกจะอยบรเวณทายวรรคเพลง หรอทายจงหวะฉบ

๔. เทคนคในการออกเสยงคารอง

๔.๑ ลกษณะคารองแบงตามระดบเสยงในหลกภาษาไทย คาทมลกษณะเปนเสยงสามญ ในจานวน ๒๙ เพลง พบคารองเสยงสามญมากทสด

จานวน ๔๗๔ คา พบวา มวธการออกเสยง กลาวโดยสรปได ดงนคอ ๑.เปลงเสยงตรงๆ เสยงเดยว ลกษณะการเปลงเสยงเดยวนพบมากทสดในคารองทเปนเสยงสามญ ๒.เปลงเสยง ๒ เสยง จากเสยงสงเลอนลงตา ในเสยงแรกทสงออกเสยงเพยงเบา ๆ และสน เมอเลอนเสยงลงมาตาซงเปนเสยงหลกจะออกเสยงดวยความดงระดบปกต ลกษณะนพบมากเปนอนดบท ๒ ๓.เปลงเสยงออกตรง ๆ ตามเสยงหลกเสยงเดยว และปดทายคาดวยเออนวา ออ ในลกษณะนพบไมมากนก การทมเออนปดทายคารองน จากการศกษาสงเกตพบวา มเหตผล ๒ ประการคอ

ประการท ๑ เพอไมใหคาเกอ และเปนการเพมความไพเราะ เชน คาวา เดน ในเพลงกบเตน (โนตหองท ๗๐) เมอรองคาวา “เดน” แลวตามดวยเออนกระทบเสยง ทานองตอจากนเปนคารองวา “เขาชด” หากไมใชเออนปดทายคากอนจะรองคาวา เขาชด จะทาใหคารองเรยบเกนไป

345

ประการท ๒ เพอเชอมเสยงทางรองใหตรงกบเสยงลกตกจงหวะทางฆอง เชน คาวา “พลา” ในเพลงสารถ (โนตหองท ๖๔) เสยงลกตกจงหวะทางฆองตรงกบเสยง โด ซงตรงกบเสยงสดทายของการเออนทายคาวา พลา ในเสยง โด เชนเดยวกน

คาทมลกษณะเปนเสยงเอก ในจานวน ๒๙ เพลง พบคารองจานวนรวม ๒๖๒ คา มวธการออกเสยงดงนคอ ๑.เปลงเสยงตรงๆ เสยงเดยว ลกษณะนพบมากทสด ๒.เปลงเสยงออกตรง ๆ ตามเสยงหลกเสยงเดยว และปดทายคาดวยเออนวา ออ ลกษณะนพบมากเปนอนดบ ๒ รองลงมา การทมเออนปดทายคารองน จากการศกษาสงเกตพบวา มเหตผล ๒ ประการเชนเดยวกบคาทมลกษณะเปนเสยงสามญ และอกประการหนงคอ เปนการปดทายคาเพอเชอมการเออน ในทานองตอไปใหมความสนทสนมกลมกลนกน เชน คาวา โห ในเพลงหรม (โนตหองท ๙) ทานองตอจากเสยงรองวาโห จะเปนการเออน และยงเปนการเชอมคารองตอไปทมระดบเสยงตางกนใหมความกลมกลนกน เชน คาวา ส ในเพลงปฐม (โนตหองท ๙) คารองตอไปคอ ครพ (เสยงโท) ๓.เปลงเสยง ๒ เสยง ถง ๓ เสยง จากเสยงสงเลอนลงตา คาทมลกษณะเปนเสยงโท ในจานวน ๒๙ เพลง พบคารองจานวนรวม ๑๘๙ คา มวธการออกเสยงดงนคอ

๑.เปลงเสยง ๒ เสยง จากเสยงสงเลอนลงตา หางกนเปนค ๒ พบในลกษณะนมากทสด ในการเปลงเสยง ๒ เสยงนมระยะเสยงหางกนเปนค ๒ ๓ ๔ และ ๕ ระยะหางของเสยงทตางกนนขนอยกบความสอดคลองกลมกลนกนของการดาเนนทานอง

๒.เปลงเสยง ๓ เสยง จากเสยงสงเลอนลงตา ลกษณะนพบไมมากนก สามารถแยกออกเปน ๒ ลกษณะคอ

- การทาลกษณะคลายเทคนคการครนเสยง (แตในทนเปนการครนคา) เชน คาวา ลอง ในเพลงตงตง และคาวา โรธ ในเพลง ชาตร

- การทาเสยงเพอแตงเตมคาใหมความไพเราะมากขน เชน คาวา ซง ในเพลงกระบลลา

๓. เปลงเสยงตรงๆ เสยงเดยว ลกษณะนพบนอยกวา ขอ ๒

๓. เปลงเสยง ๔ เสยง จากเสยงสงเลอนลงตา จากเสยงท ๑ มาเสยงท ๒ ดวยความดงปกต หางกนเปนค ๔ แลวเลอนลงมาเสยงท ๓ หางกน ๑ เสยง กอนทจะเลอนขนไปเสยงท ในระดบเสยงเดยวกนกบเสยงท ๒ ลกษณะนพบคาเดยว คาวา วาบ ในเพลงกบเตน เปนการประดษฐคารองใหมความพเศษยงขน

คาทมลกษณะเปนเสยงตร ในจานวน ๒๙ เพลงพบคารองจานวนรวม ๒๕๗ คาวา ม

วธการออกเสยงหลากหลาย ดงนคอ ๑.เปลงเสยงตรงๆ เสยงเดยว ลกษณะนพบมากทสดในคารองเสยง ตร

346

๒.เปลงเสยง ๒ เสยง จากเสยงตาเลอนขนเสยงสง พบมากเปนอนดบ ๒ ทงนระยะของเสยงหางกนเปนค ๒ และค ๓ ขนอยกบความเหมาะสมและทานองของเพลง ๓.เปลงเสยง ๔ จากเสยงสงเลอนลงตาจากเสยงท ๑ ออกเสยงเพยงเบาๆและสน มาเสยงท ๒ และ ๓ ดวยความดงปกตหางกนชวงละ ๑ เสยง แลวเลอนจากเสยงท ๓ ลงมาเสยงท ๔ หางกนเปนค ๓ พบเพยงคาเดยว คาวา ร ในเพลงกบเตน คาทมลกษณะเปนเสยงจตวา ในจานวน ๒๙ เพลงพบคารองจานวนรวม ๑๔๔ คา มวธการออกเสยงหลากหลาย ดงนคอ ๑.เปลงเสยง ๒ เสยง จากเสยงตาเลอนขนสง หางกนเปนค ๓ พบมากทสดในเสยงจตวา และมประเภทขนคเสยงหางกนเปนค ๒ ค ๔ และค ๕ พบมากเปนอนดบรองลงมา ๒.เปลงเสยง ๓ เสยง จากเสยงเรยงจากเสยงตาเสยงท ๑ ขนไปเสยงท ๒ หางกน ๑ เสยง จากเสยงท ๒ ขนไปเสยงท ๓ หางกนเปนค ๓ และปดทายคาดวยเออนวา ออ ๓.เปลงเสยง ๓ เสยง เรยงจากเสยงตาเลอนขนสง เสยงท ๑ ถง ๒ หางกน ๑ เสยง เสยงท ๒ ถง ๓ หางกนเปนค ๓

๓.เปลงเสยง ๓ เสยง จากเสยงสงมาลงตา ในเสยงท ๑ กบ ๒ หางกน ๑ เสยง จากเสยงท ๒ เลอนขนสงไปเสยงท ๓ หางกนเปนค ๔ ๔.เปลงเสยง ๔ เสยง เรยงจากเสยงตาเลอนขนสง เสยงท ๑ ถง ๓ เรยงขนไปทละ ๑ เสยง เสยงท ๓ ถง ๔ หางกนเปนค ๓ พบแหงเดยว คอคาวา ถง ในเพลงพมาฉอย

๕. เปลงเสยง ๕ เสยง จากเสยงสงเลอนลง ๑ เสยงแลวเลอนขนไปเสยงเดม กอนจะเลอนสงขนไปอกหางกนเปนค ๓ พบแหงเดยว คอ คาวา สรงในเพลง โยนดาบ ๖. เปลงเสยงเสยงเดยว สวนใหญพบในเพลงทมจงหวะเรว เชน เพลงกราวนอก ลกษณะท ๒ ถง ๖ พบไมมากนก ๔.๒ ลกษณะคารองบางคาทมความเดนชดเรองของการใชลลาการประดษฐคา ลกษณะของคารองทใชลลาการประดษฐคาสวนใหญจะเนนเรองการใชความเบา ดง ตกแตงคารอง คารองในเสยงเดยวกนบางคาเปลงเสยงใหเบาและดงอยางไพเราะนมนวล และเหนความงามของคา ตามบทรอง คาทมลกษณะเดนปรากฏอยในหลายเพลงแตละเพลงปรากฏอยในบทท ๔ ๕. เทคนคในการเออน

347

๕.๑ ทานองเออนกลมใหญ ทานองเออนกลมใหญ เปนทานองทใกลเคยงกบทานองหลกสงเกตไดจากเสยงลกตกทายจงหวะเปนเสยงเดยวกบทางฆอง ทานองเออนกลมใหญ การออกเสยงไดฟงทกคาเออนจากเทป และไดบนทกคาเออนไวในแตละเสยงออกเสยงวาอยางไร เพอเปนหลกฐานทางการศกษาโดยละเอยด จากการศกษาทพบทงหมดทง ๒๙ เพลง สามารถนามาสรปไดวา ออกเสยง เออ เออ เอย เอย เออะ ออ ออ อง เอง อง เฮอ เฮอ ฮอเฮอะ เฮง ฮ เงอ เงอะ ห เสยง เออ เสยงนพบมากทสด สวนใหญจะรองในชวงเรมทานองเออน และในระหวางการเออน ทงยงพบในเสยงท ๑ และเสยงท ๓ ของการทาเทคนคการกระทบเสยง เสยง เออ เสยงนพบในชวงเรมทานองเออนเชนเดยวกน แตนอยกวาเสยง เออ และยงพบในเสยงท ๓ ของการทาเทคนคการครนเสยง เสยง เอย และ เงย เสยงนมกพบในชวงจบประโยคเออน กอนทจะถงคารอง เสยง เอย เสยงนมกพบในชวงจบประโยคเออน กอนทจะถงคารองเชนเดยวกนกบเสยง เอย และยงพบในเสยงท ๓ ของการทาเทคนคการครนเสยง ในบางทานอง เสยง เออะ เสยงนพบในเสยงท ๒ ของการทาเทคนคการครนเสยง เสยง ออ เสยงนพบในเสยงแรกของประโยคเออน และในเสยงสดทายของประโยคเออน เสยง ออ พบในเสยงท ๓ ของการทาเทคนคการครนเสยง ในบางทานอง เสยง อง เสยงนสวนใหญพบ เปนเสยงทเออนกอนถงเสยง เอย ในชวงจบประโยคเออน เสยง เอง เสยงนพบในเสยงท ๓ ของการทาเทคนคการกระทบเสยง และยงเปนเสยงแรกทเออนเรมวรรคของทานองเพลงบางแหง เสยง อ เสยงนพบในเสยงท ๒ ของการทาเทคนคการครนเสยง เสยง เฮอ เสยงนสวนใหญพบอยในชวงเปนเสยงเชอมตอระหวางประโยคเออน เสยง เฮอ พบในเสยงท ๑ ของการทาเทคนคการครนเสยง เสยง ฮอ พบในเสยงท ๑ ของการทาเทคนคการครนเสยง เสยง เฮอะ พบในเสยงท ๒ ของการทาเทคนคการกระทบเสยง เสยง ฮ หรอ ห เสยงนมกพบในชวงแรกของทานองเออนและพบในชวงจบประโยคเออนหลงคาเออนวา เอย หรอ เงย กอนทจะถงคารองเชนเดยวกนกบเสยง เอย และยงพบวา ใชเสยงนเชอมตอทานองเออนขณะทตองการดาเนนเสยงตอไปดวยเสยงทสงขน หางจากเสยงกอนหนาประมาณไมตากวา ๓ เสยง เสยง เงอ เสยงนสวนใหญพบ เปนเสยงทเออนกอนถงเสยง เอย ในชวงจบประโยคเออน เสยง เงอะ เสยงน สวนใหญพบเปนเสยงเออนระหวางกนเชอมจากเสยงตาขนไปเสยงสงดวยเวลาอนรวดเรว

348

๕.๒ ทานองเออนกลมยอย ๕.๒.๑ เออนระหวางคารอง ทานองเออนระหวางคารอง ทพบใชเสยงเออนเชนเดยวกนกบเออนกลมใหญ แตพบวาเปนเออนทานองสนๆ ออกเสยง ๑-๔ เสยง บางแหงใชเทคนคการกระทบ และการครน เปนตวเชอมระหวางคารอง ยกเวนเพลงในจงหวะลอย จะออกเสยงเออนมากกวา การเออนระหวางคารองคาท ๑ กบ ๒ (เชน ทน กบ ท) เพอยดเวลาใหคารองท ๒ ลงพอดจงหวะ ตวอยาง ทน ฮอ อ ออ ท ฉง ฉบ ๕.๒.๒ เออนทายคารอง ทานองเออนทายคารอง ทพบใชเสยงเออนเชนเดยวกนกบเออนกลมใหญ แตพบวาเปนเออนทานองสนๆ ออกเสยง ๑-๔ เสยง เชนเดยวกบการเออนระหวางคา ในการเออนเพอเชอมเสยงสดทายของการเออนใหเสยงลกตกทายจงหวะตรงกบเสยงทางฆอง และเพอปดทายไมใหคารองเกอ ยกเวนเพลงจงหวะลอยจะออกเสยงเออนมากกวาเชนเดยวกน อภปรายผลการศกษา เพลงในตบนาคบาศ เปนตบเรองดงกลาวแลวขางตน เมอศกษาแลวพบวา การดาเนนเรองในตบพบวา มลลาอารมณของเรอง อย ใน ๓ อารมณ คอ

๑. อารมณโกรธ หรออารมณทอยในชวงการตอสกนระหวางยกษกบลง มจานวน ๘ เพลง ตอเนองกน คอ เพลงท ๑๑ ถง เพลงท ๑๘ (เทพทอง สาลกาแกว ชาตร นาคราช สดใจ เชดฉง กราวรา แขกไทรชนเดยว)

๒. อารมณเศราโศก ม ๓ เพลงตอเนองกน คอ เพลงท ๒๑ ถงเพลงท ๒๓ (ทยอยญวน เชดฉงลาลอง กบเตน)

๓. อารมณปกต มจานวน ๑๘ เพลง คอ เพลงท ๑ ถงเพลงท ๑๐ (ชาป หรม กระบลลา กระบอกทอง ปฐม โยนดาบ กราวนอก ตงตง พมาฉอย สรอยสนตด) และเพลงท ๑๙ถงเพลงท ๒๐ (ตวงพระธาต หนเสอ) เพลงท ๒๔ ถงเพลงท ๒๙ (เหรา ตกตาแกวงฉลาก เชดฉง แผละ ลมพดชายเขา สารถ) วธการขบรองของอาจารยเจรญใจ ทง ๓ อารมณดงกลาว การใชเสยงโดยทวไปสวนใหญแลวจะเปลงเสยงออกมาอยางปกต ดวยความดง เบา ทใกลเคยงกน การเออน การทา

349

เทคนคการครน กระทบ มความคมชดและลมลก จดเดนประการสาคญคอ คารองและคาเออนทกคาอาจารยจะประดษฐออกมาดวยความพถพถน ในลลาอารมณโกรธ การเปลงเสยงทเดนชดคอ จะมความหนกแนน ตรงไปตรงมา คาบางคาจะออกเสยงดงกวาคาอน และมการลกจงหวะ เพอใหคากระชบ เพมรสชาตใหมความนาตนเตนมากขน ในเพลงทมลลาอารมณเศราโศก การเปลงเสยงทเดนชดคอ จะใชความดง เบา ของนาเสยง ประดษฐคาบางคาใหมความนมนวล ลกซงทงยงใชลลาการลกจงหวะ ยอยจงหวะ สวนในลลาอารมณแบบปกตธรรมดา วธการขบรองกจะรองไปตามทานองของเพลงแตในระหวางการดาเนนทานองการรองอาจารยกมกจะประดษฐคาบางคาใหไพเราะดวย การใชความเบา ดง ของเสยง โดยไมใหความหมายของคาผดเพยนไป และยงเปนการเนนคาใหมความหมายทลกซงตามบทรอง ทาใหมสสน และมความงดงามยงขน เมอกลาวโดยสรปแลววธการขบรองของอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน เปนศลปะทเปรยบไดกบการวาดเสนลายกนก ทมความหนก เบา สน ยาว ของเสน แตละเสนบรรจงวาดและตกแตงรายละเอยดอยางพถพถนและประณต ขอเสนอแนะ การศกษาวธการขบรองเพลงในตบนาคบาศ ของอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน ครงน เปนการขบรองทอาจารยสอนเพอใหศษยรองไดอยางแมนยาและจดจารายละเอยดวธขบรองในขนแรกเทานน หลงจากทขบรองไดแมนยาดแลวอาจารยจะปรบแตงอกครง เพอใหรองไดอยางสมบรณ เรยบรอย และงดงามมากขน ในการศกษาครงนเปนเพยงการนาขอมลขนตนมาศกษาและบนทกไวเปนหลกฐานเทานน หากมผสนใจเพลงในตบนาคบาศทางขบรองของอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน นาจะนาขอมลนเปนพนฐานในการศกษาขนตน กอนทจะศกษาถงวธการปรบแตงการขบรองใหมความวจตรบรรจงในขนสงตอไป เพลงในตบนาคบาศสวนใหญเปนเพลงในอตราจงหวะสองชน และชนเดยว ยงมเพลงประเภทสามชนอกเปนจานวนมากทนาสนใจ ผศกษาเหนวาทางการขบรองของอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน เปนมรดกทางวฒนธรรมทมคณคาอยางยงของดนตรไทย และของชาตไทย นาจะมผททาการศกษาถงวธการขบรองของอาจารยเจรญใจ ในประเภทเพลงอนๆ อกเพอเปนการบนทกขอมลในมรดกอนลาคานไวมใหสญหาย

บรรณานกรม

บรรณานกรม กาญจนา อนทรสนานนท. (๒๕๓๖). การขบรองเพลงไทย. ภาควชาดรยางคศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, อดเสาเนา. คณพล จนทรหอม. (๒๕๓๙). การขบรองเพลงไทย. กรงเทพฯ: สานกพมพโอเดยนสโตร. เจรญใจ สนทรวาทน. (๒๕๓๐). ขาพเจาภมใจทเกดเปนนกดนตรไทย. กรงเทพฯ: โรงพมพเรอนแกวการพมพ. ณรงคชย ปฎกรชต. (๒๕๓๗). สารานกรมเพลงไทย. กรงเทพฯ: โรงพมพเรอนแกวการ พมพ. ดษฎ สวางวบลยพงษ. (๒๕๓๐). การขบรองเพลงทยอยของอาจารยเจรญใจ. งานวจย ศป.บ. (ดรยางคศลป). คณะศลปกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ถายเอกสาร. ถนอมศร แสงทอง. (๒๕๔๐). การศกษาทางรองเพลงไทยสาเนยงมอญ. ปรญญานพนธ ศป.ม. (มานษยดรยางควทยา). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. ทวม ประสทธกล. (๒๕๓๕). หนงสอทระลกงานศพนางทวม ประสทธกล. กรงเทพฯ: โรงพมพอมรนทรพรนตงกรพ จากด ทระลกไหวครดนตรไทยประสานมตร. (๒๕๓๘), เอกสารอดสาเนา. นพธร ปญญาพสทธ. (๒๕๔๐). การวเคราะหทางรองเพลงจระเขหางยาวเถา ทาง ธรรมดาม เทยวกลบ. ปรญญานพนธ ศป.ม. (มานษยดรยางควทยา). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. บญธรรม ตราโมท. (๒๕๔๐). คาบรรยายวชาดรยางคศาสตรไทย. กรงเทพฯ : พมพท ศลปะสนองการพมพ. พนธศกด วรรณด. (๒๕๔๐). การศกษาทางรองเพลงตบตนเพลงฉง ๓ ชน. ปรญญา นพนธ ปรญญานพนธ ศป.ม. (มานษยดรยางควทยา). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. พนพศ อมาตยกล, และคนอนๆ. (๒๕๒๖). นามานกรมศลปนเพลงไทย. กรงเทพฯ: โรงพมพเรอนแกวการพมพ. มนตร ตราโมทและวเชยร กลตณฑ. (๒๕๒๓). ฟงและเขาใจเพลงไทย. กรงเทพฯ: โรงพมพไทยเกษม. ราชบณฑตยสถาน. (๒๕๔๐). สารานกรมศพทดนตรไทย ภาคคตะ – ดรยางค. กรงเทพฯ : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

352

ราชบณฑตยสถาน. (๒๕๔๔). สารานกรมศพทดนตรไทย ภาคประวตและบทรองเพลง เถา. กรงเทพฯ: พมพทหางหนสวนจากด อรณการพมพ. รจ ศรสมบต. (๒๕๔๓). การศกษาทางรองเพลงชดเสภาของครศร วชเวช. ปรญญา นพนธ ศป.ม. (มานษยดรยางควทยา). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร. ศรวรรณ รตนทศนย. (๒๕๒๘). การขบรองประกอบการแสดง. วทยานพนธ ศศ.บ. (ดรยางค ไทย). กรงเทพฯ : ภาควชานาฏศลปและดรยางค วทยาลยนาฏศลป สมทบคณะนาฏศลป และดรยางค วทยาลยเทคโนโลยและอาชวะศกษา. ถายเอกสาร. สจตต วงษเทศ. (๒๕๔๒). รองราทาเพลง. กรงเทพฯ: พมพท บรษทพฆเนศ พรนตง เซน เตอร จากด. อปกตศลปสาร, พระยา. (๒๕๔๕). หลกภาษาไทย. กรงเทพฯ: โรงพมพไทยวฒนาพานช. อจฉรา เจรญภกด. (๒๕๓๓). ศกษาทางรองของอาจารยเจรญใจ สนทรวาทน ในบท ละครดกดาบรรพเรองคาวตอนเผาพระขรรค. งานวจย ศป.บ. (ดรยางคศลป). คณะศลปกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ถายเอกสาร. อภญญา ชวะกานนท. (๒๕๓๒). การทาทางรองจากทานองหลกในเพลงประเภทหนาทบ ปรบไก. งานวจย ศป.บ. (ดรยางคศลป). คณะศลปกรรมศาสตร จฬาลงกรณ มหาวทยาลย. ถายเอกสาร.

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก

ตบเรองรามเกยรต ตอนอนทรชตแผลงศรนาคบาศ

หลงจากกมภกรรณตายแลว (คดมาจากหนงสอฟงและเขาใจเพลงไทย หนา 127-133) อนทรชต โอรสทศกณฐไดอาสายกกองทพออกไปรบกบพระลกษมณ ไดแผลงศรนาคบาศเปนนาคไปมดพระลกษมณกบพลรบสลบไปหมด พเภกจงกลบมาทลใหพระรามทรงทราบ แลวพาพระรามเสดจมายงสนามรบ แลวพระองคกแผลงศรเปนครฑไปสงหารนาคเสย พระลกษมณกบบรรดานายทพนายกองกพากนฟนขน

ตบเรองรามเกยรต ตอนอนทรชตแผลงศรนาคบาศน สมเดจเจาฟาฯ กรมพระยานรศรานวตวงศไดทรงนพนธขน ใชขบรองและบรรเลงในงานตอนรบเจาเฮนรแหงปรซเซย ณ พระทนงจกรมหาปราสาท เมอเดอนธนวาคม พ.ศ.๒๔๔๒

บทคอนเสดเรองรามเกยรต

ตอนอนทรชตแผลงศรนาคบาศ โหมโรง กราวใน

เพลงชาป

เมอนน พระจกรกฤษณฤทธรงคเรองศร เสดจออกพลบพลาหนาคร พระจกรตรสประพาสราชการ

เพลงหรม

พอเสยงโหโกลาดงฟาลน เคยสาคญขาศกฮกหาญ จงตรสถามโหราปรชาชาญ เสยงสะทานทพใหญใครยกมา ฯ

เพลงกระบลลา

เมอนน พเภกบงคมกมเกศา

จงนบจบยามสามตา แลววนทาทลพระหรรกษ ซงเปนจอมจตรงคมาสงคราม ทรงนามอนทรชตสทธศกด เปนเอกองคโอรสทศพกตร อาสาพญายกษยกมา

355

เพลงกระบอกทอง

เมอนน พระตรภพลบโลกนาถา ฟงพเภกทลแถลงแจงกจจา จงสงพระอนชายาใจ เจาจงยกพหลพลนกร ไปราญรอนผลาญยกษใหตกษย แลวตรสสงสครพจงรบไป เกณฑพลสกลไกรในบดน

เพลงปฐม

บดนน สครพรบสงใสเกศ

คลานคลอยถอยออกมาทนท องมเกณฑพลรณณรงคฯ

เพลงมอญโยนดาบ

เมอนน พระลกษมณชนชมสมประสงค ขอพรลาพระหรวงศ ลลามาสรงคงคาฯ

เพลงกราวนอก

ขนทรงรถแกวสรกาญจน ทวยหาญกราบงามสามทา ทหารลงยงปนสญญา ไคลคลาเคลอนพหลพลนกร ฯ

เพลงตงตง

รถเอย ราชรถทรง งามระหงระเหดเฉดฉาย พระทนงบลลงกแกวแพรวพราย แทนทายบษบกกนกเกรน เทยมดวยอศวราชผาดผยอง ดงจะลองลอยฟาเวหาเหน ธงหนานาพหลพลเดน ขามเนนมงหนามาตรง

เพลงพมาฉอย

ครนถงเหนทพนบหมน ตงดนดาษในไพรระหง จงใหหยดพลนกายอยชายดง ใหโบกธงสาคญทนใดฯ

356

เพลงสรอยสนตด

เมอนน อนทรชตคดหกทพใหญ

จงตรสสงมหาเสนาใน ใหเรงไพรประดาเขาราวฯ

เพลงเทพทอง

บดนน พวกพลสรศกดยกษ ตางสาแดงแผลงอทธฤทธ เขาตอตรบรบจบประจน

บดนน พวกกระบเรยวแรงแขงขน ชงอาวธยดแยงแทงฟน พลกมภณฑแตกตายกระจายไป

เพลงสาลกาแกว

บดนน สองเสนามารทหารใหญ เหนพลแตกยบทงทพชย ยงพโรธโกรธใจดงไฟฟอน เขารกไลพวกพหลพลกระบ อสรตรดไมหยดหยอน ฟาดดวยศาสตราคทาธร วานรยนยอไมตอตฯ บดนน สรเสนสรการกระบศร ตางสาแดงแผลงอทธฤทธ เขารบสองอสรตตานทาน วองไวไดทาเขาถาโถม โจนกระโจมจบยกษหกหาญ ขนเหยยบยนฟนฟอนรอนราญ สองมารมวยมดดวยฤทธ

เพลงชาตร

เมอนน โอรสทศพกตรยกษ เหนอสรสองนายวายชว อสรพโรธโกรธโกรธา กวดแกวงศรสทธฤทธรงค โจนลงจากราชรถา ไลตวานรสะทอนมา จนถงหนารถทรงองคพระลกษมณ

357

เพลงนาคราช

เมอนน นองพระหรวงศทรงศกด แลเหนโอรสทศพกตร หาญหกตพลรนมา จงจบศรสทธฤทธรงค เสดจลงจากราชรถา รบรบกบองคอสรา หนเหยนเปลยนทาเขาราว

เพลงสดใจ

เมอนน อนทรชตฤทธไกรชยศร ไมขยนยอทอตอต ถอยทหกโหมโรมราญฯ เมอนน พระลกษมณศกดากลาหาญ รบรองปองกนประจนบาน ถอยททะยานตานตอยทธ ขนเหยยบเขาขนมารราญรอน พระกรขยบจบมงกฎ ตตองอนทรชตฤทธรทธ หนเหเซทรดซวนไปฯ

เพลงเชดฉง

เมอนน อนทรชตคอยดารงทรงตวได ยงโกรธาตาแดงดงแสงไฟ หมายใจจะลางใหวางวาย จงหยดยนขนศรนาคบาศ เผนผงาดเงองาตามงหมาย คะเนแนแลชาเลองเยองกราย พาดสายศรลนไปทนใดฯ

เพลงกราวรา

เปนนาครดมดพระลกษมณกบพลลง ลมกลงเกลอนกลาดไมหวาดไหว หมยกษโยธดใจ รองเยยไยไพทงไพรนาย ฯ

เพลงแขกไทรชนเดยว

พลแลเหนพเภกโหราจารย ขนมารดาลเดอดหนหน กระทบบาทกราดเกรยวเคยวฟน แกวงคนศรชยเขาไลต

358

เพลงตวงพระธาต

พอพเภกหนซกบกเขาปา ไดเพลาตะวนรอนออนแสงศร จงตรสกบพหลพลโยธ จะกลบหลงยงบรดทมน พระลกษมณกบพวกกระบทตองศร พษคงซาบมวยมรณเปนแมนมน สงเสรจเสดจขนรถสวรรณ เลกพหลพลขนธเขาลงกา

เพลงหนเสอ

เมอนน นองทาวทศพกตรยกษา เลยวลดดดดนอรญวา ตรงไปพลบพลาพนาวน ครนถงจงประณตบทบงส องคพระหรวงศรงสรรค แลวเลาความตามซงไดรบกน ราพนทลพลางทางโศกา

เพลงทยอยญวน

เมอนน พระรามฟงดงจะดนสนสงขาร จบพระแสงศรศรลลา นลนนทนาหนาคลาไคล เดนวกเวยนวงหลงทรบ เลยวตระหลบมาขางทางทศใต ใหมดมดมวมนเปนพนไป จะสาคญอนใดกไมม

เพลงเชดฉงลาลอง

พระพโรธแลวงดอดกลน จบจนทวาทตยเรองศร

ขนศรกรกงดวยฤทธ พระจกรเสยงพลางทางแผลงไป

เพลงกบเตน

เปนดาวดวงเดอนหงายฉายแสง แจมแจงแนวทางสวางไสว เหนนาครดรพลสกลไกร ยงอาวรณรอนฤทยไคลคลา หาพระนองซงตองนาคบาศ พอเหลอบเหนองคพระนาฎขนษฐา เสดจเดนเขาชดพศพกตรา วาบวญญาทรดองคลงโศก

359

เพลงเหรา

ครนคอยสรางโศกศลยจงบญชา ถามพระยาพเภกยกษ ซงพระนองกบพหลพลกระบ เปนฉะนแลวจะแกประการใด

เพลงตกตาแกวงฉลาก

บดนน พเภกทลแจงแถลงไข พระอนชาวานรพลไกร สลบไปดวยฤทธพษนาค จงทรงแผลงแสงศรเปนครฑราช ใหสงหารนาคบาศยกษ พระอนชากจะฟนคนชว กบกระบรพลสกลไกร

เพลงเชดฉง

เมอนน พระอวตารผานภพสบสมย ฟงทลถกตองทานองใน เสยงพระแสงแผลงไปดวยฤทธ

เพลงแผละ

เปนสบรรณบนมาบนอากาศ เขาโฉบฉาบนาคบาศคลาดจากท ฉดกระชากลากจกขยกขย จนนาคสญสนแลวบนไป

เพลงลมพดชายเขา

เมอนน พระลกษมณรศมศรใส ทงกระบรพลสกลไกร กฟนคนไดสมประด ลกขนบงคมชมพระฤทธ ไมมวยมอดรอดชวตเพราะศรศร จะขอรองบาทาฝาธล กวาชวจะมวยไปดวยกน

เพลงสารถ

เมอนน พระจกรปรดเปรมเกษมสนต จงชวนพระอนชาจรจรล มาขนทรงรถสวรรณทนใด

360

สงใหเลกโยธาพลากร วานรโหลนหวนไหว คลายคลรพลสกลไกร กลบไปพลบพลาพนาล

ประวตยอผวจย

362

ประวตยอผวจย

ชอ ชอสกล นางสมพร เฉลยวศลป (ตรเดช) วนเดอนปเกด ๓ พฤศจกายน ๒๕๑๒

สถานทเกด ๓๖ หม ๗ ตาบลสามบณฑต อาเภออทย จงหวดพระนครศรอยธยา

สถานทอยปจจบน ๙/๒ หม ๑๑ ตาบลทรงคนอง อาเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ ประวตการศกษา พ.ศ. ๒๕๒๕ สาเรจการศกษาระดบประถมศกษา ทโรงเรยนบานคคด ตาบลหนองนาสม อาเภออทย จงหวดพระนครศรอยธยา

พ.ศ. ๒๕๓๑ สาเรจการศกษาระดบมธยมศกษา ทวทยาลยนาฏศลป กรงเทพฯ พ.ศ. ๒๕๓๕ ศป.บ. คณะศลปกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย พ.ศ. ๒๕๔๗ ศป.ม. (มานษยดรยางควทยา) มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ