บทที่ 3 การแต่งกายสม ัยรัตนโกส ิ ...บทท...

บทท 3 การแตงกายสมยรตนโกสนทร

สมยรตนโกสนทร รชกาลท 1-3 พ.ศ. 2325 – 2394 ระยะ 69 ป หญง ผม ไวผมปกประบากนไรผมวงหนาโคง สวนบนกระหมอมกนไรผมเปนหยอมวงกลม

แบงผมออกดคลายปกนก จงเรยกผมปก แตไมยาวเทาสมยอยธยา ปลอยจอน ขางหยาวแลว

ยกขนทดไวทห เรยกวา “จอนห” สวนเดก ๆ นยมไวผมจก

การแตงกาย นงผาจบ หมสไบเฉยง ซงไดรบอทธพลมาจากสมยอยธยา ชาวบานนงผาถง

หรอโจงกระเบน สวมเสอรดรปแขนกระบอก หมตะเบงมาน หรอผาแถบคาดรดอก และหมสไบ

เฉยงทบ

ชาย ผม ยงคงไวแบบเดยวกบสมยอยธยา คอ ทรงมหาดไทย ชาวบานเรยกวา “ทรงหลกแจว”

การแตงกาย นงผามวง โจงกระเบน สวมเสอเปนแบบเสอนอกคอเปด ผาอก แขนยาว

กระดม 5 เมด ชาวบานจะไมสวมเสอ หรอพาดผา

รปแบบการนงผา ระหวางชาววงและชาวบานไมนาจะมอะไรแตกตางกนมาก แตจะม

รายละเอยดบางสวนคอเนอผา พวกชาววง ขนนาง ชนชนสง มกใชผาทอเนอละเอยด สอดเงน

สอดทอง หรอผาไหมอยางด สวนชาวบานนงผาพนเมอง พวกผาพนหรอผาลายเนอเรยบ ๆ

ตามหลกฐานรปจตรกรรมฝาผนง พวกขนนางมกสวมเสอคอกลม ผากลาง มกระดม

มสาบเสอ หรอเปนเสอคอเปด มกระดม จะมผาคาดทบ สวนกางเกงจะเปนแบบขาสามสวน

ยาวเพยงครงนอง บางทกนงโจงกระเบนทบในสมยรชกาลท 3 ไมโปรดใหสวมเสอเขาเฝา

การแตงกายของคนสามญ ราษฎรสวนใหญมอาชพเปนเกษตรกร ทานา ทาสวน ทาไร การแตงกายของชายหญงจง

เอออานวยตอการใชชวตแบบเกษตรกร การแตงกายจงมลกษณะทะมดทะแมง คอ นงผาชนเดยว

ดวยวธนงถกเขมร เปนการนงโจงกระเบน แตถกใหสนเหนอเขา เพอสะดวกในการออกแรง

ไมสวมเสอ โพกผาทศรษะ ไมสวมรองเทา หากอยบานไมทางานกนงผาลอยชาย หรอนงโสรงม

ผาคาดพง ในงานเทศกาลมกนงผาโจงกระเบนเปนผาแพรสตาง ๆ และหมผาคลองคอปลอยชาย

ยาวทงสองไวดานหนา หรอคลองไหลทงชายไวดานหนา หรอพาดตามไหลไว

ทรงผม ตดเปนผมปกหรอผมตดแบบผชาย

26

สตรชาวบานนงผาจบ หมสไบ เวลาทางานหมตะเบงมาน อยบานหมเหนบหนาแบบผาแถบ

เวลาออกจากบานหมสไบเฉยง ถาเปนสตรสาวตดผมสนแบบดอกกระทม ปลอยทายยาวงอนถงบา

ผใหญตดผมปกแบบโกนทายทอยสน

ลกษณะการแตงกายของคนสามญไมคอยมการเปลยนแปลงจนมาถงสมยรชกาลท 4

การแตงกายสมยรชกาลท 1-3

รชกาลท 4 พ.ศ. 2394 – 2411 ระยะ 17 ป ตามธรรมดาคนไทยสมยโบราณ ไมนยมสวมเสอผาแมแตเวลาเขาเฝา พระบาทสมเดจ

พระจอมเกลาเจาอยหวจงประกาศใหขาราชการสวมเสอเขาเฝา

ในสมยรชกาลท 4 ทรงสนบสนนใหมการศกษาภาษาองกฤษ และวฒนธรรมตะวนตกขน

ในราชสานก จงเกดการเปลยนแปลงเครองแตงกายสตร โดย

หญง ผม หญงไวผมสนทเรยกวา “ผมปก” แตไมยาวประบา ดานหลงตดสน บางคนกโกน

ผมขนมาเหมอนผมมหาดไทยของผชาย มการถอนไรผมใหมรอยเปนเสน วงรอบผมปกไว ชาย

ผมตกทรมหทงสองขางเรยก “ผมทด”

27

การแตงกาย นงผาลายโจงกระเบน นงผาจบ ใสเสอผาอก คอตงเตย ๆ ปลายแขน

แคบยาวถงขอมอ เสอพอดตวยาวเพยงเอว เรยกวา เสอกระบอกแลวหมแพรสไบจบเฉยงบนเสอ

อกท (ตอมาเรยกวา “แพรสพาย” ในสมยรชกาลท 5)

เครองประดบ สตรทสงศกดจะใชศรเพฐ กรเจยกจร ทบทรวง ตาด พาหรด สะอง สรอย

สงวาลย หมหเพชร แหวนเพชร

การแตงกายสมยรชกาลท 4 (หญง)

ชาย ผม ไวผมทรงมหาดไทย สวนรชกาลท 4 จะไมทรงไวทรงมหาดไทย

การแตงกาย นงผามวงแพรโจงกระเบน สวมเสอนอกเหมอนพวกบาบา (ชายชาวจน

ทเกดในมลาย) สวมเสอเปดอกคอเปด หรอเปนเสอกระบอก คอตดเปนรปกระบอก แขนยาว

พระมหากษตรย และพวกราชฑตไทยจะแตงตวแบบฝรงคอ สวมกางเกง ใสเสอนอกคอเปด

สวมรองเทาคทช ไมไวผมทรงมหาดไทย พวกฑตเมอกลบมาเมองไทยใหไวผมทรงมหาดไทย

เหมอนเดม ในสมยรชกาลท 4 และรชกาลท 5 เรองการแตงกายจะมการเปลยนแปลงปรบปรงมาก

ไมใหฝรงดถกได รวมถงพระสนมกสวมกระโปรงแบบฝรง เสอแบบฝรง

28

การแตงกายสมยรชกาลท 4

สมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 (พ.ศ. 2411 – 2453) ระยะ 42 ป ใน พ.ศ. 2414 ไดทรงปรบปรงประเพณการไวผม ใหผชายไทยเลกไวผมทรงมหาดไทย

เปลยนเปนไวผมยาวอยางฝรง สวนผหญงใหเลกไวผมปก ใหไวผมตดยาวทรงดอกกระทม

การเปลยนแปลงการแตงกายในสมยรชกาลท 5 สรปได ดงน

ตนสมยรชกาลท 5 หญง ผม เลกไวผมปก หนมาไวผมยาวประบา

การแตงกาย นงผาลายโจงกระเบน เสอกระบอก ผาอก แขนยาว หมแพร จบตามขวาง

สไบเฉยงทาบบนเสออกชนหนง ถาอยบานหมสไบไมสวมเสอ เมอมงานพธจงนงหมตาด

เครองประดบ สรอยคอ สรอยตว สรอยขอมอ กาไล แหวน เขมขด ชาย ผม เลกไวทรงมหาดไทย หนมาไวผมยาวทงศรษะ ผมรองทรง

การแตงกาย นงผามวงโจงกระเบน สวมเสอราชประแตน คอ เสอนอกกระดม 5 เมด

สวมหมวกหางนกยง ถอไมเทา ไปงานพธจะสวมถงเทารองเทาดวย หรอสวมเสอแพรสตาม

กระทรวงและหมวดเหลา ตามชนเจานาย เสอแพรสไพล ขนนางกระทรวงมหาดไทย เสอแพรส

เขยวแก ขนนางกระทรวงกลาโหม เสอแพรสลกหวา ขนนางกรมทา (กระทรวงตางประเทศ) เสอ

แพรสนาเงน (ภายหลง คอ สกรมทา) มหาดเลก เสอแพรสเหลก พลเรอนจะใสเสอปกเปนเสอคอ

ปดมชายไมยาวมาก คาดเขมขดนอกเสอ

29

การแตงกายสมยตนสมยรชกาลท 5

กลางสมยรชกาลท 5 หญง ไวผมยาวเสมอตนคอ

เครองประดบ สรอยสงวาลย เขมขดทองหวลงยาประดบเพชรพลอย

การแตงกาย นงผาจบไวชายพก เมอมพธยงใหนงโจงกระเบนอย นยมเสอแบบตะวนตก

คอตง แขนยาวตนแขนพองแบบหมแฮม มผาหมหรอแพร สไบเฉยงตามโอกาสหมทบตวเสออกท

สตรชาววงจะสะพายแพรชมพปกดน ลวดลายตามยศทไดรบพระราชทาน สวมรองเทาบตและ

ถงเทาตลอดนอง

ชาย แตงเหมอนสมยตนรชกาล ฝายพลเรอนมเครองแบบแตเตมยศ เปนเสอแพร

สกรมทา ปกทองทคอและขอมอ เวลาปกตใชเสอคอปด ผกผาผกคออยางฝรง นงผาไหมสนาเงน

แก ถงเทาขาว รองเทาหนงดา หมวกเฮลเมท (Helmet) แพรขนสดา

30

การแตงกายสมยกลางสมยรชกาลท 5

ปลายรชกาลท 5 หญง ผม ไวผมทรงดอกกระทม

เครองประดบ นยมสรอยไขมก ซอนกนหลาย ๆ สาย เครองประดบอน ๆ กอนโลมตาม

ฐานะ และความงาม

การแตงกาย นงโจงกระเบน สวมเสอแพรไหม ลกไม ตดแบบตะวนตก คอตงสง แขนยาว

พองฟ เอวเสอผาจบเขารป หรอคาดเขมขด หรอหอยสายนาฬกา สะพายแพร สวมถงเทาม

ลวดลายปกส รองเทาสนสง

การแตงหนา นยมใชเครองสาอางแบบตะวนตก ขดฟนใหขาว

ชาย ผม ไวผมรองทรง

การแตงกาย นงกางเกงฝรงแทนโจงกระเบน สวมหมวกกะโล ขาราชการแตงแบบ

พระราชกาหนด คอ เครองแบบ (Uniform) เหมอนอารยะประเทศ

31

ในสมยรชกาลท 5 เปนยคแหงการเปลยนแปลงการแตงกายของคนไทยอยางแทจรง ทรง

เสดจประพาสยโรป ทรงนาแบบอยางการแตงกายแบบยโรปกลบมาใชในประเทศไทย ซงผนาใน

เรองการแตงกายหรอความเปนอยอน ๆ คอ บคคลชนสงแตงนาแลวจงมผแตงตาม เสอทรงพรนเซส

(เสอรดรปมตะเขบเปนทางตง) เปนทนยม ไดดดแปลงเปนเสอชนในรนแรก คอ ตดโคงใหกวาง

และไมมแขน ตดสนเหนอเอว เปดตลอดดานหนากลดดม มกระเปาตรงใตอก 1-2 ใบ เรยกวาเสอ

ผาตะเขบ เสอชนในรนตอจากเสอผาตะเขบคอเสอคอกระเชา ซงเดยวนกยงมคนใสเชนนนอย

อยางไรกตาม การเปลยนแปลงเครองแตงกายนเปนไปเฉพาะในหมเจานายในราชสานก

และคนชนสงทมกาลงทรพย ชาวบานทวไปอาจจะตามไมทน ตามชา หรอไมมกาลงจะทาตามก

แตงตามเทาทจะสามารถทาได อยางงายทสดกคอเปลยนทรงผม นอกจากนนกสวมเสอธรรมดา

นงผา สวมกางเกงแพรของจนอยางงาย ๆ

การแตงกายสมยปลายรชกาลท 5

32

สมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว (รชกาลท 6) พ.ศ. 2543 – พ.ศ. 2468 ระยะ 15 ป หญง ผม ไวผมยาวเสมอตนคอ ตดเปนลอน หรอเรยกวา ผมบอบ คอตดสนระดบในหตอนลาง

สองขางยาวเทากน นยมดดขางหลงใหโคงเขาหาตนคอเลกนอย หรอตดสนแบบ “ทรงซงเกล”

ลกษณะตดสนคลายผมปอบผดกบตรงดานหลงผมซงเกลซอยดานหลงใหลาดเฉยงลงแนบตนคอ

ใชเครองประดบคาดรอบศรษะ ตอนปลายรชกาลไวผมยาว และเกลามวยแบบตะวนตก

เครองประดบ นยมสรอยไขมก ตางหหอยระยา เพอใหเขาชดกบเครองแตงกาย

เครองแตงกาย ตอนแรกนยมนงผาโจงกระเบนผามวง สวมเสอผาอก คอลก แขนยาว

เสมอขอศอก สะพายแพรบาง ๆ ตอมาเรมนงซนตามพระราชนยม สวมเสอผาแพรโปรงบางหรอ

ผาพมพดอก คอเสอกวางขนอก และแขนเสอสนประมาณตนแขน ไมมการสะพายแพร ชาย ผม ผมยาวกวาเดม ตดแบบยโรป หวผมเรยบไมคอยสวมหมวก

การแตงกาย ยงคงนงผามวงโจงกระเบน สวมเสอราชปะแตน เพมเสอครยแขนยาว

จรดขอมอ ตดเสอยาวคลมเขาสวมทบอกท เรมนงกางเกงแบบฝรงในระยะหลง ประชาชน

ธรรมดามกนงกางเกงแพรของจน สวมเสอคอกลมผาขาวบาง

ขอสงเกตในการแตงกายของสตรในรชกาลน คอ การไวผมยาว ในทนหมายถงการเลกไว

ผมปกหรอทรงดอกกระทม และนยมคาดศรษะดวยผาหรอไขมก แลวเอกลกษณอกอยางหนงคอ

นงซน เพราะตางกบรชกาลอน

33

การแตงกายสมยรชกาลท 6

สมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว รชกาลท 7 (พ.ศ. 2468 – 2477) ระยะ 9 ป

สตรไทยสมยนแตงกายแบบตะวนตกมากขน เลกนงโจงกระเบน นงซนแคเขา สวมเสอ

ทรงกระบอกตวยาวคลมสะโพก ไมมแขน จะเปนเอกลกษณของสมยน ไวผมสนดดลอน นยมดดผม

มากขน ชายนยมนงกางเกงแบบสตาง ๆ เชนเดยวกบผามวง ขาราชการนงผามวงสนาเงน เสอ

ราชปะแตน สวมถงเทา รองเทา สวมหมวกสกหลากมปกหรอหมวกกะโล ราษฎรยงคงนงโจงกระเบน

สวมเสอธรรมดา ไมสวมรองเทา ใน พ.ศ. 2475 ไดมการเปลยนแปลงการปกครองเปนการสนสด

ระบบสมบรณาญาสทธราช เปนการปกครองระบบประชาธปไตย คนไทยสนใจกบอารยธรรม

ตะวนตกอยางเตมท การแตงกายมการเลยนแบบฝรงมากขน ใหนงกางเกงขายาวแทนการนงผามวง

อยางไรกตามอทธพลการแตงกายแบบตะวนตกจะเขาครอบคลมเฉพาะชนบางกลม

สามญชนทวไปยงคงแตงกายตามประเพณเดมคอ ชายสวมกางเกงแพรหรอสวมกางเกงสามสวน

เรยกวากางเกงไทย ใสเสอธรรมดา ไมสวมรองเทา สตรสวมเสอคอกระเชาเกบชายเสอไวในผาซน

หรอโจงกระเบน ออกนอกบานจงแตงสภาพ

34

การแตงกายสมยรชกาลท 7

สมยพระบาทสมเดจพระเจาอยหวอานนทมหดล รชกาลท 8 (พ.ศ. 2477 – 2489) ระยะ 12 ป

เปนยครฐนยม โดยจอมพล ป.พบลสงคราม มการกาหนดเครองแตงกายเปน 3 ประเภท

คอ 1. ใชในทชมชน 2. ใชทางาน 3. ตามโอกาส

หญง สวมเสอแบบไหนกได แตตองคลมไหล นงผาถง ตอมานงกระโปง หรอผาถงสาเรจ

สวมรองเทา สวมหมวก เลกกนหมาก สตรสงอายไมคนกบการนงผาถงกจะนงโจงกระเบนไวขางใน

ชาย สวมเสอมแขน คอปดหรอเปดกได ชาวชนบทเสอทรงกระบอกแขนยาวคอตงกลด

กระดม 5 เมด มกระเปา สวมกางเกงแบบสากล สวมรองเทา สวมหมวก คนแกตามชนบทจะ

นงโจงกระเบนอยบาง

สรปแลวสมยนการแตงกายเปนสากลมากขน

35

การแตงกายสมยรชกาลท 8

สมยพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลปจจบน (รชกาลท 9 พ.ศ. 2489) ทรงครองราชยมาถงปจจบน ในป พ.ศ. 2503 มเหตการณเกยวกบการแตงกายทตองบนทกไว นนคอ เกดชดประจาชาต

ของฝายหญงสาหรบเปนเครองแตงกายหลก แสดงเอกลกษณไทยโดยตรง

ตนเดมของเรองทปรากฏไวอยางแจมชดในหนงสอพระราชนพนธของสมเดจพระนางเจาฯ

พระบรมราชนนาถชอหนงสอ “ความทรงจาในการตามเสดจตางประเทศทางราชการ” ซง

เปนหนงสอทกลาวถงการตามเสดจเยอนยโรปและอเมรกา 14 ประเทศอยางเปนทางการของ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนนาถ เมอ ป พ.ศ. 2503

รวมเวลา ถง 6 เดอน

ในการตระเตรยมการครงนน สมเดจฯ ทรงกลาววา “การตระเตรยมเสอผาเครอง

แตงกายกนบเปนเรองสาคญสาหรบผหญงเรา” เพราะตองเสยเวลาไปนานและหลายเดอน

ในหลายฤดกาล นอกจากนนทสาคญยงคอประสบปญหาเรอง “เสอผาทจะใชเปนแบบฉบบ”

คอ ชดประจาชาตทเหมาะสมกบสมย

36

ดวยปญหานเอง พระองคโปรดฯ ใหชวยกนคนพระบรมรปของพระมเหสเกามาทอดพระเนตร

พจารณา แตกทรงเหนวา ชดตาง ๆ ในอดตเหลานนไมเขากบสมยปจจบนเลย บางชดกบวกเอา

เสอแบบฝรงเขามาผสมผานงเสยดวยซา เชน ชดทสมเดจพระศรพชรนทราบรมราชนนาถทรง

ฉลองพระองคแขนพองแบบขาหมแฮม เปนตน สวนพระบรมราชนในรชกาลท 6 แมจะทรงนงซน

กจรง แตฉลองพระองคขางบนกลบเปนแบบฝรงสมยหลงสงครามโลกครงแรกเสยอก

ดงนน จงทรงตดสนพระทยใหคดแบบขนใหม โดยใหหมอมหลวงมณรตน บนนาค ไปพบ

กบอาจารยทมความรทางประวตศาสตร ชวยกนคนควาและออกแบบขน ในทสดกเกดเปนชดไทย

ทมความเปนไทยออกมานบแตนน ชดเหลานนภายหลงเรยกวา “ชดไทยพระราชนยม” สวนมาก

นยมใชผาไหม และผาซนเปนหลก มชอชดและกาลเทศะสาหรบใสตาง ๆ กน มผ โดยเสดจกน

แพรหลาย จนเปนทคนตา และเปนการแตงกายสาหรบชดประจาชาตฝายหญงโดยแทจรง

ชอชดไทยพระราชนยม ไดแก

1. ไทยเรอนตน ใชแตงในงานทไมเปนพธ และตองการความสบาย เชน ไปเทยว

2. ไทยจตรลดา เปนชดไทยพธกลางวน ใชรบประมขตางประเทศเปนทางการหรองาน

สวนสนาม

3. ไทยอมรนทร สาหรบงานเลยงรบรองตอนหวคา อนโลมไมคาดเขมขดได

4. ไทยบรมพมาน ชดไทยพธตอนคา คาดเขมขด

5. ไทยจกร คอชดไทยสไบ

6. ไทยดสต สาหรบงานพธตอนคา จดใหสะดวกสาหรบสวมสายสะพาย

7. ไทยจกรพรรด เปนแบบไทยแท

8. ไทยศวาลย เหมาะสาหรบเมออากาศเยน

37

ชดไทยพระราชนยม

ไทยเรอนตน ไทยจตรลดา ไทยอมรนทร ไทยบรมพมาน

38

สมเดจพระบรมราชนนาถทรงเปนผนาในการแตงกายอยางแทจรง ทงทรงมพระสรโฉม

งดงามดวย บรรดาผ เชยวชาญการออกแบบเครองแตงกายสตรของโลกจานวน 2,000 คน

ไดเคยถวายพระเกยรตดวยการออกเสยงใหเปนสตร 1 ใน 10 ทฉลองพระองคงดงามทสดในโลก

ของรอบป พ.ศ. 2503 และ 2504 กบไดทรงรบเลอกขนเปนสตรผมการแตงกายเยยมทสดในโลก

ของรอบป พ.ศ. 2506 และ 2507 ตอมายงทรงไดรบพระเกยรตจารกพระนามาภไธยในหอแหง

เกยรตคณ ณ นครนวยอรค สหรฐอเมรกา ในบรรดาสตรแตงกายงามทสดในโลก 12 คน

ประจาป พ.ศ. 2508

การแตงกายในระยะแรกตอเนองจากรชกาลกอน คอ ชายสวมกางเกงทรงหลวม ๆ เสอเชต

สวนหญงนงกระโปรงหรอนงผาถง เสอคอแบบตาง ๆ หรอเสอเชต ของผชายจะมเปลยนแปลงบาง

กมเสอคอฮาวายเพมเขามา เปนเสอทปกไมตงเหมอนเสอปกเชต สวนผหญงกมการเปลยนแปลง

หรอเพมเตมทรงกระโปรง ชวงตนรชกาลจะมกระโปรงทเรยกกนคนห 3 แบบ คอ

กระโปรงนวลค เปนกระโปรงบาน ใชผาเฉลยงวงกลม ในชวงป 2493

กระโปรง 4 ชน 6 ชน 8 ชน

กระโปรงสมไก เปนกระโปรงทมโครงไมกลม ๆ อยขางใน สอดในรอยตอระหวางชนทกชน

เหมอนหวงฮลาฮบ มจบรอบดวย

เสอในสมยนน นยมประดบลกไม จบระบาย ผมดดหยก

มเสอผาทรงวยรนชาวกรงสมยรฐบาลจอมพลสฤษฎ ธนะรตน เรยกวา ทรงออรเหลน

มลกษณะเดนคอ นงกางเกงขาลบ เสอพอง ไดรบอทธพลจากดาราภาพยนตประเภทรอคแอนโรล

ซงในสมยนนโดงดงมาก

ในชวงประมาณป 2511 จะมกระโปรงชนดหนงแพรเขามาจากตางประเทศคอ มนสเกต

เปนกระโปรงสนเหนอเขา และทสนกวากระโปรงมนสเกต เรยกวา ไมโครสเกต ในขณะเดยวกน

คนทไมนงกระโปรงมนสเกต กจะนงกระโปรงมด เปนกระโปรงครงนอง ถายาวลงมาจนกรอมเทา

เรยกวา กระโปรงแมกซ ใสกนในงานราตร ในสมยกระโปรงมนสเกตจะมรองเทาหนา ๆ สงมารองรบ

สงถงประมาณ 3-4 นว หรอกวาน บางคนเรยกวา “ตก” หรอ “เตารด”

ในชวงป พ.ศ. 2513 เรมมแฟชนผมจากตางประเทศ คอ ผมฮปป ประมาณไลเลยกนกม

กางเกงทนยมกนคอ กางเกงเดฟ และกางเกงมอด

กางเกงมอด เปนกางเกงขาลบจากตนขาถงหวเขาแลวบานออกไปจนคลมเทาเหมอนขามา

กางเกงมอดภายหลงปลอยตรง เขาบานออกเทากบสวนอน ๆ เรยกวา ทรงเซลเลอร (Sailor) คนท

ใสกางเกงมอดมกใชรองเทาหวโตสนสง 3-4 นว

39

ชายไทยยอมรบเอากางเกงเขามาเปนเครองแตงกายทอนลางโดยทวไปทงประเทศแทน

ผานง เพราะฉะนนเมอจะแสวงหาชดประจาชาตของฝายชายจงปลอยใหกางเกงเปนของหลก

ตายตวไมตองคดอก คดหาแตเฉพาะเสอซงทาอยางไรจงจะดเปนไทยและใหความสงางามตองตา

คนทสด

ไดมผคดเรองนกนมาพอสมควร บางกคดสวนตว และบางกเผยแพรออกไป แตทโดงดง

มากนนไดแกเสอซาฟาร เสอพอขนรามคาแหง และสดทายทลงตวแลว คอ เสอพระราชทาน

เสอซาฟารนน ทจรงหาไดแสดงเอกลกษณไทยแตอยางใดไม แมแตเพยงชอ เพราะเปน

เสอฝรงทงดน ฝรงใสกนในอาฟรกาและในเมองขนตาง ๆ ของคนในเอเชย เนองจากสะดวกสบาย

เหมาะกบอากาศรอน

เสอซาฟารเขามาเมองไทยและฮอฮากนมากในป พ.ศ. 2516 สรปความจากบทความใน

หนงสอพมพสยามรฐเดอนมถนายน พ.ศ. 2516 กจะทราบวาแตเดมพลโทแสวง เสนาณรงค

ใสคนเดยวกอนมานานจนจอมพลถนอม กตตขจรเกดชอบดวย ถงกบประกาศใหขาราชการ

แตงชดซาฟารไปทางาน นบแตเดอนสงหาคม พ.ศ. 2516 เปนตนไป

เมอเปนขาวขนมา ม.ร.ว.คกฤทธ ปราโมช กเขยนบทความไมเหนดวย ในฉบบวนท 13

มถนายน พ.ศ. 2516 และ นเรศ นโรปกรณ กแสดงความตะขดตะขวงใจออกมาในดวยในเวลา

ไลเลยกน

ถงกระนนกมขาราชการ และประชาชนผตามสมยจานวนมากพากนฮตเสอซาฟารอน

กลายเปนเสอระดบชาตอยพกหนง แตไมนานกหมดความนยมไป เมอหนงสอพมพไมเหนดวย

กบ ชดซาฟาร โดยอางวาเปนเสอฝรง หรอเสอของพวกลาเมองขน จอมพลถนอม กตตขจร ก

ยอมรบวาเปนฝรงมากไปหนอย ไลเลยกนนนเอง คอ เดอนสงหาคม พ.ศ. 2516 จงมชดแบบใหม

ออกมาเสนออก เชนทเปนขาวในหนงสอพมพสยามรฐ ฉบบวนพฤหสบดท 16 สงหาคม 2516 จะ

เหนรป พนเอกณรงค กตตขจร รองเลขาธการฝายการเมอง สานกงานคณะกรรมการตรวจและ

ตดตามผล การปฏบตราชการ (ก.ต.ป) ยนโชวเสอคอกลมเหมอนเสอมอฮอมอย แจงวาเปนชดท

จอมพลถนอม กตตขจร นายกรฐมนตร สงเอาแบบจากกรมศลปากรโดยตรง และเปนเสอแบบ

สมย พอขนรามคาแหง จะอนโลมใหขาราชการแตงไดอกนอกเหนอจากการแตงชดซาฟาร

แตชดมอฮอมหรอชดพอขนรามคาแหงดงกลาวกไมเปนทนยมของประชาชนและ

ขาราชการนก จงไมมใครใส แลวกเลกลมกนไปอกโดยปรยาย

ในทสดเมอถง พ.ศ. 2522 จงเกดชดประจาชาตฝายชายขนอยางแทจรง และนบเปนเสอ

แสดงเอกลกษณไดชดเจนกวา นบเปนทพอใจของคนไทยอยางแทจรง

40

เสอดงกลาวเรยกวา “เสอพระราชทาน” นาออกเผยแพรครงแรก เมอวนท 22 กรกฎาคม

พ.ศ. 2522 โดยพลเอกเปรม ตณสลานนท ขณะนนพลเอกเปรม ตณสลานนทไดใสไปเปน

ประธานเปดงานฉลองครบรอบ 60 ป ของวงเวยน 22 กรกฎาคม เมอพวกหนงสอพมพเหนกพา

กนแปลกตา และในวนพธท 25 เดอนเดยวกน ทานผนกสวมชดดงกลาวเขาไปในสภา กพลอยให

ส.ส. ตนเตน ประหลาดใจกนไปตาม ๆ กน นบจากนนหนงสอพมพกลงขาวเรองเสอแบบใหมกน

เกรยวกราว และกลายเปนสญลกษณของพลเอกเปรม ตณสลานนทไปเลย เมอใครเขยนการตน

กตองเขยนใหทานสวมชดพระราชทานตดตวเสมอไป

พลเอกเปรม ตณสลานนท ไปเปดเผยถงทมาของเสอพระราชทาน (เกบความจาก

หนงสอพมพไทยรฐ ฉบบวนศกรท 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2522) วาเกดจากการไปเยอนประเทศใน

อาเซยนประเทศอน ๆ ตางมชดของตว เชน ชวามเสอบาตก ฟลปปนสมเสอบาลอง แตสาหรบ

ประเทศไทยซงเปนประเทศเกาแกกลบไมมเสอประจาชาต กลาวกนอยางงาย ๆ กคอทาใหกระอก

กระอวนใจ หรอเปนปมดอยอยางหนงกวาได เมอพอเอกเปรม ตณสลานนทกลบมาเมองไทยแลว

จงไดนาความเขากราบทลปรกษาสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ในทสดสมเดจพระนางเจา

ฯ พระบรมราชนนาถกทรงพระราชทานเสอใหตวหนง เปนฉลองพระองคทสมเดจพระเจาอยหว

ใชเปนประจา พรอมทงพระราชทานแบบเสอใหดวย จากจดนเองทพลเอกเปรม ตณสลานนทได

นามาเผยแพรและเปนทเกรยวกราว และพอใจของทกฝาย ไมวาขาราชการชนผใหญ ส.ส. พอคา

ประชาชน เปนการคนหาทลงตวเปนครงแรก กมผยอมรบกนพรอมเพรยง

ทนาสงเกตคอ เสอพระราชทานนเกดขนหลงจากทฝายหญงมชดประจาชาตไปแลวถง 19

ป

เสอพระราชทานม 3 แบบ คอ แบบแขนสน แบบแขนยาวคาดผา และแบบแขนยาวไม

คาดผา สาหรบแบบคาดผานน ถอเปนแบบเตมยศทสด ลกษณะเดนของเสอชนดนคอ เปนเสอ

คอตง มสาบผาอก กระดม 5 เมด และนยมทาขลบขอบตาง ๆ

ราคาของเสอพระราชทานแขนสนทตดขายกนนนมทงทราคา 100 กวาบาทขนไปแพงขน

เทาใดกแลวแตเนอผา เพราะมทงผาธรรมดาและผาไหม ผามดหม

จนปจจบน พ.ศ. 2531 สตรไทยกาวตามแฟชนยโรป โดยเฉพาะปารส ซงถอเปนศนยกลาง

แฟชนของโลกไมยอมลาสมย ไมวาแฟชนฝรงจะนยมแบบใด คนไทยกรบเอาแบบนนมาเปน

แบบฉบบ จนกลาวไดวาคนไทยยคนแตงกายทนสมยไมนอยหนาอารยประเทศชาตใดเลย ทาให

ตองถอเอาชดพระราชนยมและชดพระราชทานเปนชดประจาชาต ใชแตงในโอกาสสาคญหรอ

งานพระราชพธเพอความงดงามเปนเอกลกษณของเครองแตงกายไทย (THAI COSTUME) ไว

41

1. แบบแขนสน เปนเสอคอตงสงประมาณ 3.5 – 4 ซ.ม. ตวเสอเขารปเลกนอย และผาอก

ตลอด มสาบกวางประมาณ 3.5 ซ.ม. มขลบรอบคอและสาบอก ปลายแขนมขลบหรอพบแลว

ขลบทรอยเยบ ตดกระดม 5 เมด กระดมมลกษณะเปนรปกลมแบนทาดวยวสดหมดวยผาสเดยวกน

หรอคลายคลงกบเสอ กระเปาบนมหรอไมมกได ถามใหเปนกระเปาเจาะขางซาย 1 กระเปา

กระเปาลางเปนกระเปาเจาะขางละ 1 กระเปา อยสงกวาระดบกระดมเมดสดทายเลกนอย

ขอบกระเปามขลบ ชายเสออาจผากนตง เสนรอยตดตอมหรอไมมกได ถามใหเดนจกรทบตะเขบ

42

43

2. แบบแขนยาว เปนเสอคอตงสงประมาณ 3.5-4 ซม. ตวเสอเขารปเลกนอย และผาอก

ตลอดมสาบกวางประมาณ 3.5 มขลบรอบคอและสาบอกตดกระดม 5 เมด กระดมมลกษณะ

เปนรปกลมและแบนทาดวยวสดหมดวยผาสเดยวกนหรอคลายคลงกบเสอ กระเปาบนมหรอไมม

กได ถามใหเปนกระเปาเจาะขางซาย 1 กระเปา กระเปาลางเปนกระเปาเจาะขาง 1 กระเปา

อยสงกวาระดบกระดมเมดสดทายเลกนอย และมขลบทขอบแขนเสอตดแบบเสอสากล ปลายแขน

เยบทาบดวยผาชนดและสเดยวกนกบตวเสอ กวางประมาณ 4-5 ซม. โดยเรมจากตะเขบดานใน

ออมดานหนาไปสนสดเปนปลายมนทบตะเขบดานหลงชายเสอ อาจผากนตง เสนรอยตดตอม

หรอไมกได ถามใหเดนจกรทบตะเขบ

44

3. แบบแขนยาวคาดเอว ตวเสอเหมอนแบบท 2 แตมผาคาดเอว ขนาดความกวาง

ความยาวตามความเหมาะสม สกลมกลน หรอตดกบเสอ ผกเงอนแนนทางซายมอของผสวมใส

ภาพประกอบแบบเสอพระราชทานของผชาย ไดรวบรวมมาจากหนงสอเสอชดไทย

เครองแตงกายสาหรบงานพระราชพธหรอรฐพธ เครองแตงกายเตมยศ

นงยกแบบซน ยาวถงขอเทา .א

เสอทเหมาะสมกบผานง (ถาเปนเวลาเชาหรอกลางวนควรใชแบบทไมเปดคอกวางนก .ב

ถาเปนเวลาบายหรอกลางคนจะเปดคอกวางหนอยกได ไมควรสวมเสอทไมมไหลหรอแขนเลก

จนเกนไป

ถงเทายาว .ג

รองเทาสนสง (สทอง สเงน ตาด ตวน แพร หรอหนงกลบขลบทอง ขลบเงนกได) .ד

กระเปาถอขนาดยอมทเขากบเครองแตงกาย (สทอง เงน หรอสงแวววาว เชน ทาดวย .ה

ลกปดหรอดนกได)

45

ประดบเครองราชอสรยาภรณ .ו

ผ .ז ทไดรบพระราชทานสายสะพายตองสวมสายสะพายตามหมายกาหนดการ

เครองแตงกายครงยศ สาหรบงานพระราชพธ หรอรฐพธ มลกษณะเหมอนเครองเตมยศ

เวนแตไมสวมสายสะพาย

เครองแตงกายปกต สาหรบงานพระราชพธ หรอรฐพธมลกษณะเหมอนเครองเตมยศ

แตไมใชวตถทเปนเงนทองแวววาวมากเหมอนเครองเตมยศ และไมประดบเครองราชอสรยาภรณ

เครองแตงกายราตรสโมสร สาหรบงานพระราชพธหรอรฐพธใหอนโลมแตงตามแบบ

เครองเตมยศหรอครงยศ แตเสอจะเปดไหลตามสมยนยมกได

เครองแตงกายไวทกข ใหแตงสดาลวน อนโลมตามแบบเครองเตมยศ ครงยศหรอปกต

แตไมใชวตถแวววาวหรอเงนทองเลย และไมประดบอาภรณทกชนดมากเกนควร โดยเฉพาะอยางยง

อาภรณทเปนส

เครองแตงกายธรรมดา เครองแตงกายสาหรบเวลาเชา และกลางวนแบบไทย

1. นงผาแบบซนยาวประมาณครงนอง 2. เสอแบบกลางวนทเหมาะสมกบผานง 3. ถาเปนงานทมบตรเชญควรสวมถงเทา 4. รองเทามสนทไมใชทอง เงน หรอเพชร

5. กระเปาถอขนาดยอมทเขากบเครองแตงกาย

เครองแตงกายเวลาเชา และกลางวนแบบสากล แตงอนโลมตามแบบเครองแตงกายเวลาเชา และกลางวนแบบไทย แตใชกระโปรงสนยาว

ตามสมยนยม ไมควรใชตวนหรอแพรทบางเกนไป

เครองแตงกายเวลาบายแบบไทย

1. นงผาแบบซน ยาวประมาณครงนอง

2. เสอแบบงาย

3. ถาเปนงานทบตรเชญควรสวมถงเทา

4. รองเทามสน

5. กระเปาถอขนาดยอมทเขากบเครองแตงกาย

46

เครองแตงกายเวลาบาย แบบสากล แตงอนโลมตามแบบเครองแตงกายเวลาบายแบบไทย แตใชกระโปรงสน ยาว ตามสมย

นยม และจะใชแพรหนาหรอบางไดทกชนด เครองแตงกายสาหรบเวลากลางคน แบงออกเปน 2 ประเภท คอ 1. แบบราตรสโมสร 2. แบบราตร เครองแตงกายราตรสโมสรแบบสากล 1. กระโปรงราตรยาวจรดพน ตกแตงสวยงาม

2. เสอแบบราตร จะเปดคอ เปดหลง มแขนหรอไมมแขนกได ใชแพรงาม ๆ หรอวตถท

เปนมนแวววาวไดทกชนด

3. รองเทาแบบราตร 4. กระเปาถอแบบราตร เครองแตงกายราตรแบบไทย แตงอนโลมตามแบบเครองแตงกายเตมยศ หรอครงยศ เครองแตงกายราตรธรรมดา 1. กระโปรงยาวจรดพน หรอสามสวนตามสมยนยม

2. เสอแบบราตร 3. รองเทาแบบราตร 4. กระเปาถอแบบราตร คาทควรทราบ 1. นงสน หมายถง การนงโดยยกกลบซอนกนมาก ๆ จนทาใหผาอกดานหนงขนมา

ขนาดดสนเลยเขามาก

2. ทงหางเหนบ คอ เมอนงสนแลวชายผากเหลอมาก จงมวนเขาแลวลอดใตขาขนไป

เหนบทกน หรอทเรยกวา “กระเบนเหนบ” โดยพบเสยกอน แลวปลอยชายใหเหลอยาวออกมา

ขางนอก

3. นงโรยเชง หมายถง การนงโดยทงชายผาใหยาวออกทางดานหนาตอจาก “ชายพก”

ลงมาเปนการนงผาทยากมาก บางทจะตองทากลบไวสาหรบโรยเชงโดยเฉพาะกอนนง

4. ถกเขมร หมายถง นงผาถลกขนไปใหสนพนหวเขาขนมา ไมเหมอนนงสนกตรงทไม

มการยกกลบและทงหางเหนบ บางทกเรยกวา “ขดเขมร” ไมใชมาถกกนเรองเขมร ดงคาทวา “ทะเลาะกกาหมดขดเขมร”

47

5. กรชกาย หมายถง รางกาย ดงคาในบทกลอนหนงวา “เจางามยามประจงจดกรชกาย”

ถาจะดความหมายแลวแปลวา “กายอนเกดจากธลในสรระ” (พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสภา)

6. ลขตพสตร ผาทมลาย สวนมากเปนผานง อาจจะเปนทงลายเขยนและลายพมพกได

นอกจากนนยงเปนผาสดวย

7. สวรรณพสตร ผาทอง คอ ผาทใชดนทองสลบเปนดายพง โดยใชดานเดยวเปน

ดานยน ซงอาจเปนสอน ๆ กได จงทาใหมผาทองเหลอบเขยว เหลองแดงเหลอบมวงเปนส ๆ ไป

8. ชองผม ผมทใชเสรมใหมวยผมใหญขน จะเปนชายผมของตนเองกด จะเปนผมท

ตดเกบไวกด บางทกทาเปนรปมวยหนนไวขางในมวยผม บางทกทาใหเปนกอนเลก ๆ หนน

บางสวนใหดสงขน แตในทนหมายถงมวยผม

9. เศยรเพชร นาจะเพยนมาจากคาวา “ศรเพฐน” หรอ “สรเวฐนะ” หมายถง เครอง

พนศรษะ หรอผาโพกศรษะ

10. ผมประบาอาเอยมไร หมายถง ไวผมยาวจนถงไหล หรอปลอยใหผมยาวลงมา

กระทบ หรออยขางหนาไหลและมไรวงหนา ตลอดวงไรจกเปนเสนเดนชดงดงามยง

11. ตะเบงมาน การหมผาอยางหนง โดยวธหมผาออมทางดานหลงแลวหมไขวกนตรง

อก เอาชายขนไปผกไวทตนคอ คาวา “ตะเบง” แปลโดยตรง “เฉยง หรอเฉไป” สวนคาวา มาน

แปลไดหลายคา แตไมมความหมายตรงกบการหมผา หรอแตงกายเลย จงอาจจะมาจากคาวา

“มน” หรอ “มาน” กได เพราะ “มน” หมายถงการกระชบแนน และ “มาน” หมายถง เครองบง

(บงอก) หรอชาวพมากได แตถามาน แปลวา ใจ คาวา “ตะเบงมาน” อาจแปลวา “ไขวกนตรงใจ” กได

12. จอนห ความจรงหมายถง รอยกน ชายผมเปนรปโคงตามใบห เพราะเครองประดบ

ทเปนรปนกโคงไปกบใบหกเรยกวาจอนห ไมไดหมายถงชายผมทปลอยลงมาหนาใบห ทถกควร

เรยกวา จอนผม เมอปลอยยาวมากพอกเอาเหนบไวบนใบหไดจงเรยกวาจอนห ซงทถกควรจะ

เรยกกนวา “จอนทดห” และคงไมมใครปลอยจอนผมใหยาวมาประบาแน เพราะไมเปนแฟชน

ทนาดอะไรเลย คนทจอนทดหจะตองตดผมสนดวยจงจะงาม (บางสมยอาจไวผมยาวดวย)

13. ไรผม คอ รอยทเคยถอนผม หรอโกนผมออก เชน ไรวงหนา และไรจก เปนตน ไรวง

หนาจะชวยตดใบหนาใหเดนชดเกลยงเกลา กลมกลง หรอวงพระจนทรและไรจก ซงยงเหลออย

บนผมหมายถงวา ยงรนสาวเพมจะยางเขาสความสาว หรอสตรทยงถนอมความเปนสาวไวกนยม

ถอนผมตรงไรเดมใหเปนวงรอบกระหมอม นยมกนในหมผดมสกล เชน คาวา “ใสนามนกนไร”

และ “รอยไรเรยบรอยระดบด” เปนตน การทาไรผมจงเปนแฟชนแบบหนง

48

14. ผมปก เปนแบบของการไวผมอยางหนง นยมไวจอนผมดวย คอควนผมรอบศรษะ

เปนรอยจนเปนขอบชดเจนแลวหวแสกกลางบาง หวเสยบาง แลวแตใครจะชอบหวอยางไร ทเรยกวา

ผมปกกเพราะมองเหนเชงผมเปนขอบอยางชดเจนมากนนเอง

15. นงโจงกระเบน คอ นงยาวปลอยผาใหคลมเลยเขาลงมาเลกนอยแลวมวนชายผา

เปนลกบวบตวดลอดหวางขาขนไปเหนบไวทกน เรยกวา “หางกระเบน” คงจะมาจากหางปลา

กระเบนนนเอง เพราะมรปลกษณยาวอยางเดยวกน

16. ทองแลง เปนแผนเงนชบทองตดเปนเสนเลก ๆ

17. ผาสจหน ผาตาดทอง ทนาไปปกเปนลวดลายดายทองแลง

18. ผาอตลด แปลวา แพรตวน เปนผาททอใหเหนลวดลายนอย เหนพนผามากกวา

19. ผาปม มปรากฏอยในประเทศตาง ๆ เชน เขมร มลาย อนโดนเซย และไทย เปนผา

ไหมททอจากใยทมดแลวยอมใหสตาง ๆ เมอนามาทอจะมสสนลวดลาย กรรมวธคลายกบทอผา

มดหมทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอของไทย สวนมากจะมพนสแดง ตวผาปมแบงสวนผา

ออกเปนสวนของรมผาและตวผา ชายรมผาเปนลายเชงหรอลายกรวยเชง รมผาดานยาวเหน

ลายกานแบงขนาบดวยลาย แพรเสนแคบ ๆ ตอดวยลายกรวยเชงสน ๆ ตวปมผาทอยกดอก

ลายเครอเถากานแผงทงผน ลายปมจะไมเดนชด แตจะเหนเปนโครงรางคราว ๆ ผาปมเปนผาใน

กลมสมปกซงเปนผาหลวงทใชพระราชทานเปนเครองยศขนนาง

การเปลยนแปลงและพฒนาการของการใชเสอผาในแตละยคสมย คนในยคกอนประวตศาสตรรจกทอผาใชมาแลวเปนเวลาไมนอยกวา 3,000 ป คอ ตงแต

ยคหนใหมถงยคโลหะ เนองจากหลกฐานการคนพบเขมเยบผาทาดวยกระดกสตว ทบานเกา

อาเภอเมอง จงหวดกาญจนบร หนทบผาเปลอกไมทจงหวดชมพรและประจวบครขนธ รวมทง

รองรอยของเศษผาและผาไหมตดอยกบโบราณวตถทศนยการทหารปนใหญโคกกระเทยม

จงหวดลพบร ทบานเชยง อาเภอหนองหาน จงหวดอดรธาน และทอาเภอทพทน จงหวดอทยธาน

พสตราภรณประจาชาตไทยโดยแทนน คอ ผานง 1 ผน ผาหม 1 ผน สาหรบสตร สวนบรษใชผานง

1 ผน และผาคาด 1 ผนเทานน

ในสมยทวารวด สมยศรวชย และสมยลพบร การใชเสอผาเครองนงหมไดรบแบบอยาง

มาจากอนเดยและจน จนมาถงสมยสโขทยและอยธยาไดมผาชนดตาง ๆ เกดขนอกมากมาย ซง

ชนดของผาจะเปนเครองบงชถงฐานะของคนในสงคมไดดวย เพราะเจานายและขนนางสวนใหญ

ใชผาทสงมาจากตางประเทศนาเขามากบเรอสาเภา

49

สาหรบสมยรตนโกสนทรในชวงตน ๆ นน รปแบบของวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ

และการแตงกายยงคงเลยนแบบมาจากสมยอยธยา ทงนเนองจากผคนยงเปนคนทเกดและ ม

ชวตอยในสมยอยธยา เมอมาสรางบานสรางเมองใหม จงนารปแบบของวฒนธรรมประเพณท

คนเคยกนอยมาปฏบต

ในเรองระเบยบกฎเกณฑทางสงคมในสมยอยธยา เคยมระเบยบและขอหามของสามญชน

ทจะใชเครองแตงกายตามอยางเจานายไมได แตเนองจากสงครามและความวนวายในการกอบก

อสรภาพจากพมาทาใหกฎเกณฑเหลานนเลอนลางไปบาง

ดงนนพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก รชกาลท 1 จงโปรดใหออก

พระราชบญญตวาดวยการแตงกายใชบงคบและหามไวใหมอกครงหนงวา

“ธรรมเนยมแตกอนสบมา จะนงผาสมปกทองนากและใสเสอครย กรองคอ กรองตนแขน

กรองปลายแขน จะคาดรดประคดหนามขนนไดแตมหาดไทย กลาโหม จตสดมภ และแตงบตรแล

หลานขนนางผใหญผนอยได

และทกวนนขาราชการผนอย นงหมมไดทาตามธรรมเนยมแตกอน ผนอยกนงสมปก ปม

ทองนาก ใสเสอครย กรองคอ กรองสงเวยน คาดรดประคดหนามขนน แลลกคาวาณช กนรมสผง

แลวแตงบตรหลานเลา ผกลกประหลาจาหลกประดบพลอย แลจกดนประดบพลอยเพชรถมยา

ราชาวด เกนบรรดาศกดผดอย แตนสบไปเมอหนา ใหขาราชการและราษฎรทาตามอยางธรรมเนยม

แตกอน …..”

ในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 ซงมการนยมนงแพรจบ

แบบตะวนตก ทาใหบรรดาเจานายฝายในตนตวกนมากในการตดเสอแบบยโรป สมเดจพระศรสวรนท

รา บรมราชเทวฯ ซงในขณะนนพระอครมเหสกทรงเปนพระธระในฉลองพระองคมากขน ไดทรง

ดดแปลงพระทนงทรงธรรมในสวนศวาลยเปนโรงเยบผาสวนพระองค โดยโปรดให ม.จ.ไขศร

ปราโมช เปนหวหนา มหนาทควบคมการเยบ ตลอดจนรบจางเจานายและผ ทอยในพระราชฐาน

ดวย โรงเยบผานนดาเนนการเปนกจจะลกษณะ มการจางครฝรงมาเปนชางและสอนอยใน

โรงงานดวย สาหรบการแตงกายของขาราชสานกนนไดโปรดเกลาฯ ใหพระบรมราชวงศและขน

นางนงผาสมวงนาเงนแกแทนสมปกและสวมเสอตาง ๆ ตามเวลา ผามวงสนาเงนเขมนสงมาจาก

เมองจนและ ใชในประเทศไทยเทานน โดยใหขาราชการนงหมเปนยศแทนสมปก

จากประกาศเกยวกบกฎเกณฑการแตงกายในรชกาลท 1 นน ไดปฏบตอยางเครงครดใน

ระยะแรก ๆ เทานน และเมอหลงรชกาลท 5 เปนตนมา กฎเกณฑการใชผาระหวางกลมเจานาย

50

ขาราชการและประชาชนทวไปกไมมใครปฏบตอยางเครงครด ทกคนสามารถใชผาชนดใดกได ถา

มเงนพอทจะซอหามาได และเปนเชนนนมาจนถงทกวนน

ผาทนยมใชในราชสานกไทยรตนโกสนทรมหลายชนด ทนาสนใจ ไดแก ผากรองทอง

ผาตาด ผาปม ผาสมปก ผาเขยนทอง ผาลาย ผายก ผาหนามขนน ผาอทมพร ผามวง

ผาเยยรบบ ผามสหร ผาปสต ผาลายสอง ผาสกหลาด ผากศราช ผารตนกมพล ผาสาน

ผาโหมด ผาอตตะลด ผาสจหน ผาเหลานมไดใชเปนแตเพยงเครองแตงกายเทานน บางครง

ยงใชตกแตงสถานท โดยใชเปนมาน เปนผาปทนอน ผาบเกาอ หรอใชทาฉตรดวย ผาบางชนดน

เปนผาสาคญในพระราชพธสาหรบพระมหากษตรยและเจานายชนสง ลกษณะการใชสอยจะ

กาหนดเฉพาะลงไปวา ผาชนดใดใชในกจการใด

ดงทกลาวมาวาผาเหลานสวนใหญเปนผาทนาเขาจากตางประเทศเกอบทงสน นาจะเปน

เพราะจากการทอยธยาเปนศนยกลางการคาทสาคญทสดในเอเชย ชาตตาง ๆ ไมวาจะเปนญป น

จน จะสงสนคาไปยโรป อนเดย กจะมาทอยธยา

สวนอนเดยจะเอาสนคามาขายและซอสนคาไปขายกมาทอยธยา และผ ทมโอกาสไดซอ

ขายผาเหลานกคอ พระเจาแผนดน เจานาย และขนนางผใหญทงหลายนนเอง จงมความนยมท

จะนาผาเหลานซงจดเปนผาทสวยงามวจตรมราคาแพงและหายากมาใชในราชสานก และใน

สมย รตนโกสนทรกสบทอดความนยมนมาดวย

การศกษาเรองผาในสมยรตนโกสนทร แหงขอมลทสาคญ คอการศกษาจากการแตงกาย

ของตวละคนในวรรณคดนน ซงมการจดกลมผาออกเปน 5 กลม คอ

1. ผาทอทใชโลหะประกอบในการทอ ผาเหลานมหลายชนดดวยกน ไดแก

ผากรองทอง เปนผาทเกดจากการนาเสนลวดทองหรอไหมทองมาถกประกอบกนเปน

ผาผน และในบางครงเมอตองการใหมความงามมากขน กมการนาปกแมลงทบมาตดเปนชนเลก ๆ

คลายรปใบไม แลวนามาปกลงไปบนผนกรองทองในตาแหนงทจะใหเปนลายใบไม ผาชนดนนยม

ใชทาเสอครยของพระมหากษตรย สไบหรอผาทรงสะพกสาหรบเจานายสตรชนสง ผากรองทองน

พบในวรรณคดหลายเรอง เชน พระอภยมณ อเหนา ขนชางขนแผน รามเกยรต

ผาเขมขาบ เปนผาทใชไหมทอควบกบทองแลง มลกษณะเปนรวตามยาว มยกดอกดวย

อาจยกดอกสเดยวหรอหลายส ผาเขมขาบทลกษณะเปนรว ในรวมลายสลบกนอกทหนง เรยกวา

ผามสหร ผาชนดนชาวแขกเทศนามาจาหนายในสมยอยธยาตอนหลายและสมยกรงรตนโกสนทร

ตอนตน แตเดมใชเปนผาคาดเอว และใชตดเสอผ มบรรดาศกด นอกจากนนยงนยมใชเปนผาท

อยในกลมมงคลบรรณาการจากเจาเมองประเทศราชดวย

51

ผาตาด เปนผาททอดวยไหมควบกบเงนแลงทองจานวนเทา ๆ กน ผาตาดมหลายชนด

คอ ถาใชไหมสทองจะเรยกวา “ตาดทอง” สาหรบลวดลายททอกมลวดลายลกษณะตาง ๆ กน

ผาตาดนยมใชเปนผานางในทรงสะพก เปนฉลองพระองคสาหรบงานพธสาคญของเจานายชนสง

ตาดปกแมลงทบใชเปนทรงสะพกสาหรบเจานายฝายใส สวนตาดทองแดงหรอตาดเยอรมนนน

นยมใชทากลด (รม) หรอเสอครย

ผานมสาว เปนผาไหมมทองแลงทอเปนเสนยนและเสนพง แลวเอาลวดเงนพบใหโปรง

แหลมคลายขนมเทยน ตรงดวยทองแลงดเปนแสงแพรวพราว ผาชนดนเรยกอกชอหนงวา ผาตาด

เงนหนามขนน

ผาปตหลา เปนผาทอดวยไหมทบทองแลงมเนอบาง นยมใชทาฉลองพระองค ปรากฏม

ฉลองพระองคครยปตหลาของพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย ซงเปนฉลองพระองค

ททาดวยตาด ฉลองพระองคดงกลาวมลกษณะเปนผารวเขยวสลบขาว ฉลองพระองคน

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวโปรดมาก และในสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลา

เจาอยหวกไดสงผาชนดนเขามาอก

ผาโหมด เปนผาทใชกระดาษทองแลง ตดใหเปนเสน ๆ แลวนามาทอสลบกบไหม ม

หลายส เรยกชอตาสของไหม เชน โหมดแดง โหมดเหลอง โหมดเขยว ผาโหมดนยมใชทาพระมาลา

ใชตดเสอของบรรดาเจานายและผมฐานะด บางโอกาสใชเปนผาพระราชทานใหแกพวกแมทพ

นายกองทมความดความชอบ

ผาเยยรบบ หมายถง ผาททอดวยทองแลงกบไหม แตมไหมนอยกวาทองแลง เปนผา

ททอยกดอกเงนหรอทอง ลกษณะการทอคอการนาแผนเงนกาไหลทองมาแผบาง ๆ หนเสนไหม

ซงเรยกวาไหมทองนาไปทอกบไหมส ยกเปนลวดลาย ดอกดวงเดนชดดวยทอง จดเปนผาชนยอด

ตอมามเยยรบบอยางใหม เนอขาวกวา และไหมทองไมทนเหมอนเดม ใชไมเทาไรกดา จงเรยกวา

เยยรบบเทยม ผาเยยรบบม 2 ชนด คอ เยยรบบมเชง ใชเปนผานง และเยยรบบไมมเชง ใชตดเสอ

และทาเครองใช

2. ผาทอยก ไดแก

ผากศราช หมายถง ผาโบราณชนดหนงมดอกคลายลายผา แตมดอกดวงเดน เนอหยาบ

ทนทาน เปนผาฝายทาดวยดายอยางหนง ซงเกดจากการนาฝายมาตเกลยวเปนเสนดายเสยกอน

แลวจงนามาทอยกดอกเปนผนผา ผากศลราชนยมใชเปนผาหม ผานง ผาคาดพง และบางครง

ใชหอคมภร

52

ผายก คอ ผาไหมททอยกลวดลายใหสงกวาพนผา คาวา ยก มาจากลกษณะการทอ

เสนดายทเชดขนเรยกวาเสนยก และสาหรบเสนดายทจมลงเรยกวาเสนขม แลวพงกระสวยไปใน

ระหวางกลาง ถาจะใหเกดลายกเลอกยกบางเสนและขมบางเสน ผายกนยมใชเปนผานง

สาหรบเจานายฝายใน จะทรงพรอมกบเสอเยยรบบแขนยาวและมทรงสะพก สาหรบเวลาออก

งานพระราชพธ ทางฝายนาฎศลปนยมใชผายกทาเครองแตงกายตวเอก เชน ใชนงโจง สาหรบ

ผ ทจะแสดงเปนพระลกษณและพระราม

3. ผาพมพลาย ซงอาจตกแตงประกอบดวยการเขยนสงตาง ๆ หรอปกประกอบ ไดแก

ผาเขยนทอง เกดจากการนาผาลายปกตมาเขยนเสนทองตามขอบลาย ผาชนดนใชนง

สาหรบพระมหากษตรย ลงมาจนถงเจานายชนพระองคเจาโดยกาเนดเทานน มขอหามผ ทยศตา

กวานใช ถาใชถอเปนผด

ผายนตาน คอ ผามสลนมลายเปนดอก เนอด จดเปนผาลาย เนอบางชนดหนง นยมใช

เปนผาถง

ผายามะหวด ผาชนดนเปนผาลายททามาจากผาขาวเทศ ซงเปนผาทอในอนเดย เปน

ลายเนอด สวนใหญมลกษณะเปนพนสขาวดอกสมวง จดเปนของหายาก ผายามะหวดเปน

ผาลายทนยมกนมาตงแตสมยกรงศรอยธยา ในสมยรชกาลท 6 เรยกผาชนดนวา ผาลายฉก หรอ

ลายจตร ซงมขายตามรานแขกแถวหาหรด สมยตนรชกาลท 6 ถอวาผายามะหวดหรอผาลายฉก

นเปนผาทผ ดและกลสตรสมยกอนใชกนมากมทงสมวง สตอง และสเหลอง จดเปนผาลายท

เชดหนาชตาของผนงเพราะจดวาเปนผาทมราคาแพง

4. ผาขนสตว ทนยมใชในราชสานกคอ ผากมพล หรอรตนกมพล เปนผาททาขนจาก

ขนสตว นยมกนวาชนดทเปนสแดงเปนชนดทดทสด ผารตกมพล หมายถง ผาขนสตวสแดง

ผาชนดนผลตในยโรปโดยทาเลยนแบบผาสานซงเปนผาจากเปอรเซย ผารตนกมพลนนยม ใช

เปนผาคาดเอวเหมอนผาคดประคดในประเทศอนเดยนยมใชเปนผาคาดเอวสาหรบเครองแตงกาย ใน

งานพธเชนเดยวกบชดพระราชทานของไทยในปจจบน ผาชนดนถอเปนเครองสาหรบราชาภเษกของ

พระเจาแผนดนอยางหนงในจานวนของ 5 อยาง คอ พระมหามงกฎ พระขรรค พระภษา รตน

กมพล พระเศวตฉตร และเกอกทองประดบแกว

5. ผาไหม ไดแก

ผาแพร คอ ผาททอจากเสนไหมเลกละเอยด ซงเรมมใชตงแตในสมยสโขทยและถอเปน

ของสงสาหรบกษตรย ผาแพรมหลายชนดแบงตามเนอผาและลกษณะใชสอย คอ

53

- ผาแพรเปลอกกระเทยม ในสมยอยธยา จนสงเขามาขายเปนพบ ๆ สวนใหญจะเปน

สขาว นยมซอมายอมสแลวจบกลบเปนสไบ

- ผาแพรยนหนงไก เปนแพรนาหนกเบา ใชเปนแพรหมคลม มหลายส แตเปนประเภท

สคลาและสออน ไมมสสดใส

- แพรเลยน และแพรตวน เปนแพรเนอมนและเรยบ

- แพรปงลน สงมาขายจากเมองจน นยมใชทากนเปนผาหม และแพรเพลาะ เวลา

นามาใชมกยอมดวยนาชะลดและลกซดใหมกลนหอม ผชายนยมใชตดกางเกงนงลาลองอยกบ

บาน

- แพรแส เปนของมราคาและมหลายส สดใส แพรแสเปนแพรเนอละเอยด ไมหนามาก

เหมอนแพรปงลน บางครงกเรยกวาแพรส โดยเฉพาะสนวล ซงเปนสออนสดใส

ผามวง เปนผาแพรชนดหนงซงทอจากเสนไหม ทเรยกวาผามวงเปนเพราะแตเดมคงจะ

มแตสมวงมากอน ชอสนจงตดมา แมในระยะหลงจะมสอนอก กยงคงเรยกผามวงทขนชอ คอ

ผามวงเซยงไฮ ซงคงเปนผามวงทสงมากจากเมองเซยงไฮ ประเทศจน สวนผามวงไหมพนเมอง

ชนดดทมราคาแพงกวาผามวงทสงเขามากจากตางประเทศ คอ ผาหางกระรอก ซงเปนผาไหม

พนเมอง ทอกนมากทอาเภอปกธงชย จงหวดนครศรราชสมา ผามวงหางกระรอกนใชนงกนนอย

เพราะราคาแพง และใชไมทนเทาผามวงเซยงไฮ สสนกฉดฉาด มกจะเกบไวนงเมอออกงาน

มากกวานงทางาน ในสมยรชกาลท 5 โปรดเกลาฯ ใหนงผามวงแทนผาสมปกเวลาทเขาเฝา ซง

ผามวง สนาเงนแกนนไมไดทาในประเทศไทย แตใหชางสงทามาจากเมองจนเฉพาะใชในไทย

เทานน จนไมนงเลย

ผาสมปก เปนผาทอดวยไหมเพลาะกลาง มขนาดกวางยาวกวาผานงทเคยนงกนมาใน

สมยกอน ผาเปนสเปนลายตาง ๆ ขนนางใชนงเขาเฝา พวกขนนางนงผาสมปกมาตงแตครงกรง

ศรอยธยา เปนผานงแสดงยศเหลาเชนเดยวกบเครองแบบในปจจบน นอกจากนนยงมสมปกปม

เขมร มาจากเมองเขมรทเขมรใชนงหมทงไพรและผดทวไป แตไทยนามาใชเปนผาบอกยศ ผา

สมปกปมสาหรบขนนางผใหญนงเขาเฝา สวนผาปกรวหรอสมปกกลายเปนผาสามญสาหรบขนนาง

ชนเจากรม ปลดกรมนง ผาสมปกเปนของหายาก ถาเปนชนดททาดวยไหมจะสงวนเวลาเขาเฝาก

ไมไดนงมาจากบาน มานงกนในพระบรมมหาราชวง เมอออกจากเฝากผลดเกบเอาผนทนงมา

จากบานมานงดงเดม ซงในสมยรชกาลท 5 ใหยกเลกนงสมปกตามธรรมเนยมแตเดม เพราะทรง

เปนวาเปนการเอาอยางเขมร ไมงดงามเปนอยางไทย โปรดใหนงผามวงสนาเงนแทน

54

ผาชนดตาง ๆ ทกลาวมาเปนผาตางประเทศทขาราชสานกและขนนางใชเปนเครองแตงกาย

ซงจะบงบอกถงสถานภาพและตาแหนงของผสวมใส คนทวไปไมไดรบอนญาตใหสวมใสผา

เหลานน ผาทคนทวไปนยมใสคอผาพมพคณภาพตา ทอดวยฝายระดบปานกลาง ซงนาเขามา

จากอนเดย

นอกจากนนกเปนผาทอพนเมองของแตละกลมชน ซงมกลมชนชาตในประเทศไทยปจจบนกลมใหญ

คอกลมทพดภาษาตระกลไท ซงมภาษาไทยกลางเปนภาษาแบบมาตรฐาน ผาททอขนเพอใช

นงหม มกจะมการกาหนดขนาดหนากวางของผาใหพอดกบการใชเพอจะไดไมตองตดรมผา

ลวดลายผาไทในประเทศไทยทเปนทนยมมาก ไดแก ลายขอ ลายดอกกด ลายนาค ชาง

นก มา และลายแบบเรขาคณต ซงเรยกชอเปนลายดอกไมตาง ๆ เชน ลายดอกแกว และลายดอกจน

ลวดลายผาไทจะบงบอกถงเอกลกษณของแตละถนไดเปนอยางด (อภชาต แซโคว, 2542 : 74-86)

การเปลยนแปลงและพฒนาการของการใชเครองประดบในแตละยคสมย ในสงคมเมองเรมแรก (ยคโลหะ) กไดมการคดคนเสาะหาสงของอน ๆ ทคนพบในสมยตอ ๆมา

ไมวาจะเปนความรในการหลอมโลหะ เชน สมฤทธ ทองแดง ทองคา หรอเงน หรอการหลอมแกว

ตลอดจนการสรรหาอญมณตาง ๆ มาใชเปนเครองประดบตาง ๆ เชน ทาเปนสรอยคอ ตางห

กาไลมอ กาไลขอเทา แหวน เปนตน

และในสมยประวตศาสตร รปแบบของเครองประดบกพฒนาไปจากทเรยบงายเปนรปแบบ

ทมความงาม ซงตองใชความรและเทคนคทซบซอนยงขน อนกอใหเกดศพททเรยกวา ถนมพมพา

ภรณ

ในระยะตอมาเมอสงคมของมนษยในยคสงคมเมอง เรมรวมตวกนเปนกลมชนใหญ ม

หวหนาปกครองดแล และไดเจรญขนเปนเมอง มเจาเมองปกครอง และเมอเจาเมองมอานาจขน

สามารถขยายอานาจครอบคลมอาณาบรเวณไดกวางขวางขน มการจดตงเปนรฐหรออาณาจกร ม

การตดตอกบคนตางถนและคนในแดนไกล เจาเมองไดเปลยนไปมฐานะเปนกษตรยขน ถนม

พมพาภรณหรอเครองประดบซงแตเดมเปนการประดบประดา ไดกลายมาเปนสงทแสดงถง

ฐานนดรศกดในสงคมของ ผสวมใสวาเปนชนชนในระดบใด เปนกษตรย เจานายชนสง หรอใน

ราชสานก หรอขนนาง หรอสามญชน หรอทาส และมการตงกฎเกณฑระเบยบแบบแผนในการใช

เครองประดบขนในระยะเวลาตอมา

ดงปรากฏในกฎหมายตราสามดวง ซงเขยนไวในสมยสมเดจพระรามาธบดท 1 หรอ

พระเจาอทองวา ผอยในฐานนดรใดสมควรทจะมเครองประดบทมคาไดจานวนมากนอยเพยงใด

55

และวสดทนามาใชประดษฐเปนเครองประดบนน บคคลฐานะใดทสามารถสวมใสได และบคคล

ฐานะใดทสวมใสไมได และถาฝาฝนจะมบทลงโทษอยางไรอกดวย

แตเดมนนมคาศพททแยกประเภทของเครองประดบอย 2 คา คอ ศราภรณ หมายถง

เครองประดบศรษะ และถนมพมพาภรณ คอ เครองประดบกาย ถนมพมพาภรณของไทยท

ปรากฏในปจจบนลวนมประวตตนกาเนดและววฒนาการทยาวนาน

หลกฐานซงปรากฏศพททเรยกเครองประดบตาง ๆ ทเกาทสดนนสามารถศกษาไดจาก

กฎมณเฑยรบาล ครงสมเดจพระรามาธบดท 1 (พระเจาอทอง) ทกาหนดการแตงกายขององค

พระมหากษตรย พระอครมเหส และเจานายชนสงองคอน ๆ ตลอดจนถงขนนางวาตองแตงกาย

และใชเครองประดบอยางไรในพระราชพธใด

จากกฎมณเฑยรบาล พอจะทราบไดวา แตโบราณนนตาแหนงและศกดนาของคนจะมการ

ใชเครองประดบศรษะมากทสด (ศราภรณ) หากตาแหนงตางกนศราภรณจะตางกน อนเปนท

สงเกตไดงายกวาเครองประดบประเภทอน ๆ

เครองประดบศรษะทปรากฏมชอตางกน อาท พระมหากษตรยมมหามงกฎ พระสวรรณมาลา

พระมาลาสกหรา พระอครมเหส พระราชเทวมมงกฎ พระสวรรณมาลา เปนตน สวนเจานาย

ฝายในและสตรชนสงมพระมาลามวยหางหงส พระมาลามวยกลม เศยรเพศ (กรองหนา) เกยว

ดอกไมไหวแซม เกยวแซม โขลนเกลาและรดแครง

สวนเครองประดบกายทเรยกวาถนมพมพาภรณ ปรากฏชอตาง ๆ อาท มหากณฑล

พาหรด ถนมมาลย สรอยมหาสงวาล อตราดวงใด 7 แถง ธามรงค 3 ลวด กองเชงและรองพระ

บาท

ทงศราภรณและถนมพมพาภรณของไทยทกลาวมานในปจจบนบางอยางยงปรากฏใชอย

แตบางอยางกเลอนไปจนไมสามารถทราบรปแบบทจรงได ซงเครองประดบดงกลาวไดสบทอด

คตนยมและรปแบบดงเดมมานาน

แมวาลกษณะการใชเครองประดบจะมการคดคนสรางสรรคขนภายในทองถน และตรงกบ

สภาวะของวฒนธรรมประเพณของตน ตงแตสมยกอนประวตศาสตรเมอ 5,000 ปมาแลวกตาม

แตจากการทไดมการตดตอระหวางกลมชนหรอรฐในดนแดนนกบดนแดนอน ๆ ทงในเอเชย

ตะวนออกเฉยงใตดวยกนเอง หรอกบซกโลกตะวนออก คอ จน ทงในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ดวยกนเอง หรอกบซกโลกตะวนออก คอ จน ไดมการตดตอทงการคาและทางศาสนา ความเชอ

ตามแบบอนเดยโบราณทงในเรองของพธกรรมและในชวตประจาวนจงถกซมซบเขามาทละนอย

56

ซงพบวาการใชเครองประดบของคนในดนแดนแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใตทมอายกอน

ศตวรรษท 18 จะมรปแบบทคลายกบเครองประดบในประตมากรรมของอนเดยโบราณมาก ยงเปน

รปเทพเจาชนสงในศาสนาพราหมณ หรอพระโพธสตวในพทธศาสนา จะทรงเครองประดบเปน

จานวนมากททกสวนของรางกาย

สวนเทพชนรองกจะมเครองประดบนอยลง หรอมรปแบบทแตกตางออกไป อนแสดงให

เหนถงสถานภาพนนเอง ซงทจรงเครองประดบเหลานคอเครองประดบของกษตรย แตเมอสราง

รปเทพเจาขนมากไดถวายเครองประดบทดทสดของกษตรยแดเทวะ จนในทสดความคดนไดเลอน

ไป จนคดวานนคอเครองประดบของเทวะจรง ๆ

อยางไรกตาม เครองประดบทตามแบบอนเดยและในทองถนความจรงแลวมทงทเปน

เครองประดบจรง และทใชเปนเครองราง หรอเครองหมายมงคล หรอสงทเปนสญลกษณแหง

วรรณะของตนกจะนามาประดบไวดวย อาท หนงกวาง หนงเสอ เขยวเสอ สายยชโญปวต ลกประคา

ททาจากไมมงคล เชน รทราสะ ไมจนทน กบทงเครองประดบทมลวดลายเปนมงคล เชน สงข

โค ชาง และดอกไมมงคลตาง ๆ ดวยเชอวาเมอนาสงเหลานจาลองสวมไวทตวกจะทาใหผสวมใส

มแตความโชคด เปนทรกแหงพระผเปนเจา บางทองถนจะหาเครองรางหรอสงทเปนมงคลเหลาน

ไดยาก จงคดทาเลยนแบบขนดวยวสดทหาได เชน หน งา กระดก ทองคา เงน และโลหะอน ๆ

สาหรบวสดทนามาทาเครองประดบตาง ๆ ทนยมกนมาแตโบราณพบวาทองคาเปนสงท

มผ ตองการมากทสด อาจเปนเพราะเมอนามาทาเครองประดบแลวมสสนสวยงาม กบทงมราคาแพง

มหลกฐานวามนษยเรมรจกทองคามาตงแตราว 3,500 ปมาแลว ทงในอนเดยและอยปต

ในอยปตมการคนพบเครองทองเปนจานวนมากในพระมดสสานของฟาโรหตตนคาเมน

ซงมอายประมาณป 1,350 ปกอนครสตกาลหรอราว 3,350 ปมาแลว

นอกจากนยงมจดหมายเหตเกยวกบแหลงทองคาทสาคญในยคนนวาอยในนเบยใน

อยปตตอนลาง และฟาโรหเทานนทผกขาดการคาทอง และโปรดทจะรบบรรณาการและภาษเปน

ทองคา สวนอญมณทชนชอบ คอ เทอรควอยช (หนสฟา) ซงมแหลงใหญอยในชนาย

ชาวอยปตจะใชแหวนทองในการซอขายบานเรอน ทนา และทาส แมวาโดยทวไปจะใช

แหวนทองแดงเปนเครองตราคา นอกจากนยงไดมการคนพบลกปดทองคาทเกาทสดในหลมศพท

เกาะครต ซงมอายประมาณ 1,700 ปกอนครสตกาล หรอราว 3,700 ปมาแลว

เครองประดบสมยกอนประวตศาสตร เครองประดบสมยกอนประวตศาสตรทพบบนผนแผนดนไทย มกจะพบในแหลงโบราณคด

ทมอายอยในสมยหนใหม และสมยโลหะหรอทเรยกวา สงคมเกษตรกรรม และสงคมเมองเรมแรก

57

กลาวไดวาเครองประดบนนมความเปนมาและความเกาแกทสดอยางหนงในบรรดา

โบราณวตถทมนษยสามารถทาขนได ซงในระยะเรมแรกการทาเครองประดบน มนษยคงจะใช

วตถทเขาสามารถหาไดงาย ๆ ในระยะนน อาท หนสตาง ๆ เปลอกหอย และกระดกสตว

แตในระยะตอมาเมอมนษยเรยนรเกยวกบหนมคา สามารถนามาขดเจยระไนใหสวยงาม

หรอมความรในเรองการหลอมโลหะเครองประดบกจะมลกษณะงดงามขนดวยกรรมวธทซบซอน

เกดมเครองประดบททาดวยสมฤทธ เงน และทองคา สวนหนมคานนพบวามการนาทบทม และ

หยก มาดดแปลงตกแตงเปนลกปดไวประดบกาย แตอยางไรกดพบวา หากจะศกษาถงลกษณะ

ของเครองประดบทสบทอดตอกนมานบเปนเวลาหลายรอยป จะพบวารปแบบและกรรมวธใน

การผลตเครองประดบแตละประเภทไมคอยมการเปลยนแปลงไปมากนก

สาหรบในสงคมทยงไมมระบบการใชสงแลกเปลยนดวยเหรยญกษาปณและธนบตร

ในระยะเวลานนสงใดททาดวยโลหะมคา ผใดมไวในครอบครองกจะมผมงคงรารวย ดวยเหตนจง

ทาใหเราสามารถเขาใจถงความสาคญของหวหนาหรอกษตรย ในการทจะตอบแทนหรอใหรางวล

แกความดงาม ความกลาหาญแกบรรดาขนศก ขนนาง หรอประชาชน ดวยการใหของมคาททา

จากทอง เงน ซงประดบดวยอญมณและรวมไปถงภาชนะทเปนเครองยศเปนของมคาอน ๆ

เครองประดบทนยมตอบแทนใหรางวล อาท สรอยคอ กาไล แหวน และจหอยคอ ซง

บรรดาของเหลานสามารถนาตดตวหลบหนไปงายกวาสมบตมคาอน ๆ หรออาจจะนาไปฝงแอบ

ซอนศตรได ซงในประเทศไทยเองนเรามกพบเครองประดบของมคาเหลานในพนดนโดยบงเอญ

เสมอ ๆ อยางไรกด การขดคนแหลงโบราณคดสมยกอนประวตศาสตในแหลงโบราณคดทยงไม

ถกรบกวน มกจะพบหลมฝงศพทเปนเนนใหญ มศพบรษ สตร และเดก เรยงรายอยใกลเคยงกน

เสมอ ซงบางแหงอาจจะเปนสสานโดยเฉพาะ แตบางแหงกเปนการฝงอยใตถนบานเรอนทอาศย

นนเอง

โครงกระดกทพบจะมเครองประดบและเครองใชสอย ตลอดจนภาชนะฝงอยรอบ ๆ โครง

กระดกดวย ซงเครองประดบทขดพบเหลานสามารถชวยใหเราเรยนรในเรองชวตความเปนอย

ตลอดจนคตความเชอถอของคนในสงคมโบราณนน ๆ ไดดขน

เครองมอ เครองใช เครองประดบ นบเปนโบราณวตถอยางหนงททาใหเราสนนษฐานไดวา

สงคมในยคนนเชอวาความตายนาจะเปนการสบเนองของชวตอยางหนง คลายกบความเชอของ

ชาวพทธทวาผ ทตายไปแลววญญาณจะมการเกดใหมในโลกหนานนเอง ดงนนสงคมในสมยกอน

ประวตศาสตรจงมการนาเอาศพไปฝง พรอมดวยเครองประดบของใชสวนตว และภาชนะอน ๆ

ทผตายเคยเปนเจาของ หรออาจจะมการสรางขนใหมดวยหวงวาเพอใหผตายนาไปใชในโลกหนา

58

การนาเครองประดบประเภทแกวแหวนเงนทองประดบตามรางกายของผตายและฝงลง

ไปดวย อาจพจารณาไดวานาจะเปนทงลกษณะของความเชอ หรอเปนเรองไสยศาสตรทเนนให

เหนถงความปรารถนาใหวญญาณของผตายคนสความสขสงบกบเทพเจาทสงคมนนเคารพนบถอ

และปองกนมใหมงไปสความทกขในนรกภม

สาหรบการศกษาเครองประดบสมยกอนประวตศาสตรในประเทศไทยนนมกจะพบวา

มนษยเรมใชเครองประดบกนตงแตสมยหนใหมเปนตนมา จนเขาสมยโลหะหรอหมายถงวา มการ

ใชเครองประดบตงแตมนษยอยในสงคมเกษตรกรรมและสงคมเมองเรมแรกเปนตนมา อนเปน

วฒนธรรมทสบทอดตอกนมา

มนษยสมยหนใหม มความเปนอยเมอราว 5,000 ปมาแลว มวฒนธรรมความเปนอย

แบบกสกรรม แมวาจะมการลาสตวบางเลกนอย มความเจรญสบทอดตอมาจากมนษยในยค

หนกลาง หรอในสงคมลาสตวทใชเครองมอหนกะเทาะ หรอเครองมออนทาดวยกระดกสตวและ

เปลอกหอย เรมรจกสตวนาและการเพาะปลกบางแลว จงมเครองมอทง ขวาน ลม จอบ ใบหอก

หวลกศร และเบด เปนตน มความชานาญในการทาเครองปนดนเผา พธกรรมในการฝงศพของ

มนษยสมยนสบทอดมาจากสมยหนกลาง เราจงไดทราบถงลกษณะการฝงศพ และเครองมอ

เครองใชทวางไวในหลมศพ ตลอดจนการแตงตวดวยเครองประดบตาง ๆ ทงลกปดและกาไล

เมอมนษยเจรญขน สามารถคดคนนาโลหะมาหลอมและหลอเปนเครองมอเครองใชไดแลว

วถชวตของคนในสมยหนใหมกสนสดลง แตภาชนะและเครองใชทยงมอย เชน ภาชนะดนเผา

หรอขวานหนกยงคงใชตอมา เพยงแตไดรบความนยมนอยลง แตใชของททาดวยโลกมากขน

จงมทงขวานโลหะ พราโลหะ รวมถงเครองประดบกทาดวยโลหะ เชน กาไล แหวน หวงคอ เปนตน

โลหะทใชในสมยนนในประเทศไทยเปนโลหะผสมระหวางทองแดงกบดบก เรยกวา สารด

(สมฤทธ) แมวาสมยโลหะทเปนสากลจะแบงเปนสมยสารดและสมยเหลก เพราะในระยะเวลา

หนงจะพบเฉพาะโลหะอยางใดอยางหนงเทานน แตในเมองไทยมกพบรวมกนจงไมอาจจะแยกได

ดงนนจงรวมเรยกวาสมยโลหะ

ชวตความเปนอยของมนษยสมยโลหะนนไดพฒนาการมาจากสมยหนใหม โดยอยรวมกน

เปนกลมใหญ นาจะมการแบงหนาทการทางานดวย เปนสงคมเมองเรมแรก จงมระเบยบแบบแผน

สงคม และมการตดตอกบกลมชนในดนแดนใกลเคยง ดงนนเครองมอเครองใชจงมรปแบบทแปลก

ออกไป รวมถงเครองประดบ เชน กาไล และลกปด ซงมทงลกปดหนและลกปดแกว และมหลาย

รปแบบทเชอไดวานามาจากแถบอนเดยและทะเลเมดเตอรเรเนยน ทางแถบเปอรเชยและจาก

จกรวรรดโรมน (อภโชค แซโคว, 2542 : 90-98)

59