berrezarkuntza garaia

Tere Olabarria

4dbh Anaya liburua

1- Berrezarkuntza (I). Sistema politikoa

2- Berrezarkuntza (II). Arazo politikoak eta 98ko krisia

3- Alfontso XIII.aren erregealdia (1902-1931)

1.1 Alfontso XII.a eta Maria Kristina

Berrezarkuntza garaia Berrezarkuntzan

1875-85: Alfonso XII.a1885-1931:-MªCristina-Alfonso XIII.a

Alderdi kontserbadorea:Cánovas del Castillo-ren laguntza -Armada,burgesiaren laguntza-Sandhurst manifestua egin eta erregeak sinatu-jaikialdi militarra

1.2 Sistema politikoaSistema politikoaren oinarria

1876ko konstituzioa Alderdien txandaketa sistema

-1876ko konstituzioa-Txandaketa politikoa:kontserbadoreak,liberalak

-eskubideak -burujabetasuna:Erregeak -Gorteak-bozkatzeko sistema:Gobernuaren esku

-kontserbadoreak,Liberalak-gobernu berria ezartzeko:erregeak oposizioari deitu-hauteskunde iruzurra:jauntxoek eta aberatsek kontrolatua

1 –Goiko koadroa cmap tools grafikoekin egin erabiliz egin. 

 Jainkoaren graziaz Espainiako errege konstituzionala den Alfontso XII.ak, honako hauek ikusiko eta ulertuko dituzuen guztiok, jakizue: une honetan bilduta dauden erresumako Gorteekin batera, Espainiako monarkiaren honako Konstituzio hau dekretatzen eta berresten dudala (...).

18. artikulua: Legeak egiteko ahalmena Gorteek dute erregearekin.

19. artikulua: Gorteak ahalmen bereko bi Gorputz Legegilek osatzen dituzte. Senatuak eta Diputatuen Kongresuak. (...)

41. artikulua. Erregeak eta Gorputz Legegile bakoitzak dute legeak sortzeko gaitasuna. (...) 49. artikulua. Ministroak dira erantzule. Erregearen dekreturik ezin izango da gauzatu Ministro

batek berretsi ezik. (...) 50. artikulua. Legeak betearazteko ahalmena Erregeak du (...)

  51. artikulua: Erregeak berretsi eta aldarrikatu egiten ditu legeak.

  59. artikulua: Espainiako legezko erregea Alfontso XII.a Borboikoa da. (...) 76. artikulua. Auzitegiei bakarrik dagokie legeak ezartzea auzi zibiletan eta kriminaletan, eta

ez dute beste zereginik izango, epaitzea eta epaitu dena betetzea baino

2.1 Barruko arazoakArazo nagusiak Txandaketaren aurkako alderdiak

Langile mugimenduaren gorakada

Erregionalismoak eta nazionalismoak

-sistematik kanpoko alderdiak-langile mugimendua-nazionalsimoak

-Errepublikano,Karlista,PSOE

-Biltzeko,elkartzeko eskubideak-UGT sindikatua(Madril,Asturias,Euskal Herria)- Anarkisten sindikatuak(Katalunia,Andaluzia)

-zentralismo indartsua-nazionalismo katalana:Manresako Oinarriak:norbere hizkuntza,alderdi propioa,autonomia,auzitegia.-Euskal Herrian:foruen galera,industrializazioaren aldaketak.-Galizia

2.1 Barruko arazoak

Kubako matxinada

Kuba-Espainia borroka

Gerra guneak Krisi moral eta ideologikoa

-Kuban Baireko Oihua 1895ean-Filipinetan 1896-Zergatiak:•autonomia eman eza•Ekonomiaren inguruko ondoeza

-Matxinatuek AEBren laguntza-Maine korazatua eztandarazi-AEBk gerra deklaratu Espainiari

-AEB –ESPAINIA gerra Ozeano Barean -Espainiak bakea sinatu :Pariseko Ituna-Irlak independentzia lortu

-”Pesimismoa “ sortu intelektualengan-Erregenerazionismoaren mugimendu politikoa sortu

2.2 1898ko “hondamendia”

Kubako eta Filipinetako gerrak   1 Lotu honako urte hauek gertaera historiko batekin: 1876,

1879, 1881, 1888, 1892, 1895, 1896, 1898 DIPITY erabiliz.

Kartografiaren hizkera interpretatzea

2 Goiko mapak erabiliz, deskribatu 1898ko Espainiaren eta Estatu Batuen arteko gerrako gertaera batzuk google maps erebiliz.

http://www.historiasiglo20.org/HE/11a-2.htm

1-Aurkitu web orrian 1909ko krisiari buruzko estekak:

http://gogoan.weebly.com/uploads/8/7/8/6/8786734/1909ko_krisia.pdf

http://gogoan.weebly.com/uploads/8/7/8/6/8786734/berrezarkuntza_ariketa_taula_beteta.pdf

3.1 Txandakatzea jarraitzea (1902-1917)

Alfonso XIII Txandaketa jarraitu

Marokoko gerra

1909ko krisia

-Espainiako erregea:1902-1917

-Alderdi kontserbadore-liberal-jauntxokeria-alferreko erreformak

-Algeciraseko Ituna-MAROKOko protekturatuar-en iparraldea:Espainiarentzat-gerra odoltsua

-Kataluniako erreserbistak gerrara joateari uko-istilu bortitzak-Aste Tragikoa-Maurak gogor zapaldu

3.1 Txandakatzea jarraitzea (1902-1917)

1917-23 1917ko krisia Gobernuak krisia konpondu

Erregeak ospea galdu

-Krisi ugari -krisi militarra-krisi politikoa:Kataluniak autonomia politikoa-gizarte krisia:greba orokorra(langabezia eta prezioen gorakada)

-ondorio politiko latzak:konzentrazio gobernuak-gizarte gatazkak:greba ugari-Marokoko gerra:hildakoak

-1923an diktadura militarra:Primo de Rivera

Primo de Riveraren diktadura(1923-25)

Direktorio zibila(1925-30)

Sistema parlamentarioaberreskuratu

-Konstituzioa eten, -Gorteak deuseztatu, -alderdi politikoak debekatu, -langileen mugimendua zapaldu -marokoarrak garaitu zituen

-1929ko ekonomia-krisia-langabezia, -langileen mugimenduaren oposizioa, -arazo nazionalistek -Intelektualen kritikak-Diktadoreak karguautzi

-1931an udal-hauteskundeak-Alfonso XIII.a erbestera-II Errepublika aldarrikatu

3.3 Primo de Riveraren diktadura eta monarkiaren amaiera(1923-1931)

Denbora ulertzea 1 Eman gertaera hauen datak eta ordenatu

kronologiaren arabera: a) Annualeko hondamena, b) Primo de Riverak kargua uztea. c) Aste Tragikoa. d) Alfontso XIII.a tronura heltzea. e) Armadaren, politikaren eta gizartea- ren krisia.

Trebetasunak erabiltzea 2 Azaldu honako gertaera hauen zergatiak eta

ondorioak: Bartzelonako Aste Tragikoa, 1917ko krisia, Primo de Riveraren diktadura ezartzea; diktadura erortzea.

1-Historiako aldiak ardatz kronologikoan egin