choroby genetyczne - jkk.edu.pl · spostrzegania ró żnic pomi ędzy niektórymi lub wszystkimi...

CHOROBYCHOROBY

GENETYCZNEGENETYCZNEGENETYCZNEGENETYCZNE

PRZYPOMNIENIE !!!PRZYPOMNIENIE !!!

Gen to fragment chromosomu odpowiedzialny

za wystąpienie rozmaitych cech (np. koloru

włosów i oczu, wzrostu itp.) oraz niektórych

chorób. Składa się on z dwóch części (alleli), chorób. Składa się on z dwóch części (alleli),

które są kopiami informacji genetycznej

otrzymanej od matki i ojca.

Dziedziczenie w sposób recesywny oznacza, Ŝe do

wystąpienia choroby konieczne są dwie

nieprawidłowe "części" genu (allele) pochodzące

od obojga rodziców (osobę posiadającą gen

złoŜony z dwóch takich samych "części" określa

się jako homozygotę), jeŜeli gen zawiera tylko się jako homozygotę), jeŜeli gen zawiera tylko

jedną nieprawidłową "część", to taki człowiek

(określany jako heterozygota) nie jest chory, jest

natomiast nosicielem nieprawidłowego genu.

1 1 -- HEMOFILIAHEMOFILIA

� mutacje punktowe

� recesywna zwi ązana z płci ą� recesywna zwi ązana z płci ą

� częstość wyst ępowania 1/5000

HEMOFILIA

� Jest to grupa chorób spowodowanych genetycznie uwarunkowanym niedoborem czynnika krzepni ęcia

� Choroba przenoszona jest przez kobiety i m ężczyzn, gdy ż defekt genetyczny zwi ązany jest z chromosomem X

� Jednak że ojciec nie mo że przenie ść tej choroby na syna. Cecha ta dziedziczy si ę recesywnie z

� Jednak że ojciec nie mo że przenie ść tej choroby na syna. Cecha ta dziedziczy si ę recesywnie z chromosomem X, co oznacza, i ż choruj ą jedynie osoby z pełn ą ekspresj ą recesywnego genu, czyli:

� mężczyźni hemizygotyczni wzgl ędem tego genu (XaY)

� kobiety homozygotyczne wzgl ędem tego genu (XaXa)

Typy hemofilii

� Hemofilia A - niedobór VIII czynnika krzepni ęcia krwi (czynnika antyhemolitycznego), "klasyczna hemofilia"

� Hemofilia B - niedobór IX czynnika krzepni ęcia krwi (czynnika Christmasa), "choroba Christmasa" (czynnika Christmasa), "choroba Christmasa"

� Hemofilia C - niedobór XI czynnika krzepni ęcia krwi (czynnika Rosenthala), (dotyczy Żydów Aszkenazyjskich, choroba autosomalna recesywna)

postaci hemofilii:

� posta ć ciężka - poziom czynnika poni żej 1% normy.Charakteryzuje si ę częstymi wylewami pourazowymi i wyst ępowaniem tzw. krwotoków samoistnych (bez wyra źnej przyczyny urazowej)

� posta ć umiarkowana - poziom czynnika poni żej 5% normy

� posta ć lekka - poziom czynnika powy żej 5% normy

Objawy hemofilii

Hemofilia objawia si ę wyst ępowaniem

krwotoku , nawet po nieznacznych urazach (np.

usuni ęcie zęba) lub skaleczeniach, wylewów i

krwawie ń dostawowych i do tkanek mi ękkich.

Wylewy dostawowe prowadz ą do przykurczów

i zniekształce ń stawów.

Wbrew obiegowej opinii to nie skaleczenia prowadz ą do

najwi ększego zagro żenia, poniewa ż rany tego typu daj ą się

częściowo kontrolowa ć przez uci śnięcie, czy obło żenie

zimnymi kompresami.

Znacznie trudniejsze s ą do opanowania wylewy dostawowe,

zwłaszcza do du żych stawów (np. biodrowy).

Najpowa żniejsze s ą krwotoki wewn ętrzne , np. krwawienia z

nerek, śródczaszkowe itp.

Leczenie hemofilii

Leczenie profilaktyczne

(zapobiegawcze) polega na

okresowym, powtarzanym

Leczenie objawowe

polega na podawaniu

dawek czynnika jedynie w

W zależności od postaci hemofilii leczenie mo że przebiega ć profilaktycznie b ądź objawowo.

okresowym, powtarzanym

uzupełnieniu brakuj ącego

czynnika krzepni ęcia przez

przetoczenia do żylne. Tego

typu terapi ę trzeba prowadzi ć

do ko ńca życia.

dawek czynnika jedynie w

przypadku wyst ąpienia

krwawienia (krwotoku) i

ma na celu jego zatrzymanie.

� Leczenie objawowe polega na podawaniu dawek czynnika jedynie w przypadku wyst ąpienia krwawienia (krwotoku) i ma na celu jego zatrzymanie.

� Długotrwałe, powtarzalne podawanie czynnika mo że prowadzi ć do powstania przeciwciał (tzw. kr ążący koagulant) oraz do uszkodze ń żył na skutek cz ęstych iniekcji (du ża ilość zrostów).

� Niekiedy w parze z hemofili ą idzie tak że żółtaczka , poniewa ż w czasie iniekcji mo że dojść do zaka żenia i w rezultacie do żółtaczki. Wtedy ta choroba robi si ę jeszcze bardziej skomplikowana.

2 2 -- DALTONIZMDALTONIZM

� recesywna zwi ązana z płci ą

� częstość wyst ępowania – 8/100 chłopców

DALTONIZM� Ślepota barw - zwana te ż zaburzeniem

rozpoznawania barw u ludzi jest niezdolno ścią do spostrzegania ró żnic pomi ędzy niektórymi lub wszystkimi barwami, które normalnie s ą dostrzegane przez ludzi.

� Ślepota barw jest zazwyczaj wad ą wrodzon ą, uwarunkowan ą genetycznie, dziedziczon ą uwarunkowan ą genetycznie, dziedziczon ą recesywnie w sprz ężeniu z chromosomem X . Z tego też powodu znacznie cz ęściej dotyczy me żczyzn –(ok.15%) ni ż kobiet (ok. 0,5%).

� Poniewa ż mężczyźni nie przekazuj ą swojego chromosomu X swoim m ęskim potomkom, zatem mężczyzna ze ślepot ą barw nie przeka że jej swojemu synowi.

Zaburzenie rozpoznawania barw mo że być wynikiem:

� uszkodzenia dróg wzrokowych pocz ąwszy od siatkówki po kor ę mózgu .

� może być równie ż efektem ubocznego działania leków lub zwi ązków chemicznych.

� ślepota barw zwana jest te ż potocznie daltonizmem (który tak naprawd ę jest wad ą polegaj ąca na (który tak naprawd ę jest wad ą polegaj ąca na nierozpoznawaniu barwy czerwonej i zielonej) –nazwa ta pochodzi od angielskiego chemika Johna Daltona , który w 1794 roku na własnym przypadku opublikował jej opis.

� Różne rodzaje zaburze ń rozpoznawania barw wynikaj ą z wadliwego lub całkowitego braku funkcjonowania czopków.

� Wynikiem wadliwego działania jednego rodzaju czopków jest dichromacja.

� Najczęstsza forma ludzkiej ślepoty barw wynika z problemów z czuło ścią czopków na barwy o średniej lub długiej długo ści fali i poci ąga za sob ą problemy w odró żnianiu barw czerwonych, żółtych i zielonychod innych barw.

Występują też rzadsze formy zaburze ń związanych

z rozpoznawaniem barw takie jak nierozró żnianie

niebieskiego od żółtego , a także najrzadsze z

zaburzeń polegaj ące na całkowitej ślepocie barw

lub monochromacji , które polega na

nierozró żnianiu jakichkolwiek barw (osoba taka

widzi jak w czarnobiałym filmie lub fotografii).

3 3 -- PROGERIAPROGERIA

� częstotliwo ść 1/10 000 urodze ń

� choroba wywołana mutacj ą, nie dziedziczy si ę

� mutacja w I chromosomie

PROGERIAPROGERIA

Powstawanie zaburzenia Powstawanie zaburzenia -- PROGERIIPROGERII� gen odpowiedzialny za t ę chorob ę leży na

chromosomie I

� jest on odpowiedzialny za kodowanie białka laminy A

� lamina A jest odpowiedzialna za organizacj ę otoczki j ądrowej, porów organizacj ę otoczki j ądrowej, porów jądrowych oraz chromatyny

� genie koduj ącym lamin ę A wpływa na starzenie si ę komórki, a przez to całego organizmu, organizm w szybki sposób pozbawia si ę „młodych” komórek, które są w stanie prawidłowo budowa ć organizm.

PROGERIAPROGERIA� Progeria ("przedwczesna staro ść") - zespół

chorobowy charakteryzuj ący si ę przyspieszonym procesem starzenia.

� Pierwsze objawy progerii mo żna dostrzec u dzieci powy żej 2 roku życia (napięcie skóry, nieprawidłowy przyrost wagi, utrata włosów na głowie).

� Przeciętna długo ść życia osób z progeri ą wynosi pomi ędzy 7 a 27 lat ( średnio około 13 lat). Zgon nast ępuje najcz ęściej z powodu post ępującej mia żdżycy naczy ń wieńcowych i mózgowych.

� Stosuje si ę jedynie leczenie fizykoterapeutyczne w celu zapobiegania przykurczom mięśni.

� Aktualny wiek ciała chorych zmienia si ę o 8-10 lat na każdy prze żyty przez

Josch 1987 - 2001 3 miesi ące

10 lat

lat na każdy prze żyty przez chorego 1 rok .

� rozwój umysłowy nie jest zaburzony. Osoby z tym zespołem wykazuj ą iloraz inteligencji powy żej przeci ętnej. 14 lat

DO CECH W PEŁNOOBJAWOWEJ PROGERII NALEŻĄ

• mały wzrost • niska masa ciała • niedojrzało ść płciowa • duża głowa w stosunku do twarzy • niedorozwój żuchwy • niedorozwój żuchwy • przepełnienie żył skóry głowy • uogólnione łysienie (brak rz ęs i brwi) • wyłupiaste oczy • opó źniony rozwój uz ębienia • gruszkowata klatka piersiowa • krótkie obojczyki

• koślawe biodra • chód na szerokiej podstawie • cienkie ko ńczyny • wystaj ące cienki stawy • cienka, sucha skóra z br ązowymi plamami i

zmarszczkami • „rze źbiony”, ptasi koniec nosa • dystroficzne paznokcie • wysoko brzmi ący głos • Czasami wygl ąd opisywany jest jako: „oskubanego

ptaka”.• Nie wynaleziono jeszcze lekarstwa na t ę chorob ę ani

nie okre ślono ścisłych reguł w terapii .

4 - ALKAPTONURIA� recesywna autosomalna

� nierozkładalnie aminokwasów aromatycznych (tyrozyny), odkładanie ciemnego barwnika w chrz ąstkach i stawach

� w wieku powy żej 20 lat stany zapalne i zwyrodnieniowe stawów

� częstość wyst ępowania 1/ 100 000

ALKAPTONURIA

� Alkaptonuria - rzadka choroba genetyczna, podlega dziedziczeniu autosomalnemu, recesywnemu .

� Defekt enzymu: oksygenaza homogentyzynianu . Oksygenaza homogentyzynianu odpowiada za Oksygenaza homogentyzynianu odpowiada za rozkład produktu ubocznego przemian tyrozyny -kwasu homogentyzynowego , który jest szkodliwy dla kości i chrz ąstek , a wydalany z moczem .

OBJAWY� zabarwianie si ę moczu i woskowiny pod wpływem

powietrza na czerwono lub czarno (w zale żności od posiłku zjedzonego par ę godzin wcze śniej) pod wpływem tworzonego kwasu homogentyzynowego.

� łatwo zauwa żalne jest to na pieluchach niemowl ąt. U dorosłych (zazwyczaj po 40. roku życia) rozwija si ę stopniowo artretyzm (zwłaszcza w okolicy stopniowo artretyzm (zwłaszcza w okolicy kręgosłupa )

� przyczyn ą artretyzmu jest długotrwałe nagromadzanie kwasu homogentyzynowego w kościach i chrz ąstkach stawowych

DIAGNOZOWANIE

� Wstępna diagnoza mo że być postawiona na podstawie obserwacji moczu poddanego działaniu wodorotlenku sodu lub wodorotlenku potasu . Przy alkaptonurii, jeszcze przed upływem godziny, pojawia si ę ciemnobr ązowe lub czarne zabarwienie badanej próbki.

� Diagnoza potwierdzaj ąca opiera si ę na wykazaniu obecno ści kwasu homogentyzynowego w moczu.

LECZENIE

� Profilaktyka jest niemo żliwa, leczenie objawowe. Zmniejszenie ilo ści przyjmowanej tyrozyny i fenyloalaniny do minimum spowalnia rozwój choroby.

� Niestety fenyloalanina jest aminokwasem egzogennym i jej przyjmowanie w pokarmie jest niezbędne do prze życia.

5 - ALBINIZM

� recesywna autosomalna

� nierozkładalnie aminokwasów � nierozkładalnie aminokwasów aromatycznych

� częstość wyst ępowania 1/110 000

ALBINIZMALBINIZM

ALBINIZM� Inaczej albinizm nazywamy

bielactwem - brak pigmentu w skórze, tworach skórnych, włosach i tęczówce oka (czerwone oczy).

� Chorzy nie maj ący pigmentu w skórze są wrażliwi na działanie promieni słonecznych , mają bardzo jasną skór ę, białe włosy, rz ęsy i jasną skór ę, białe włosy, rz ęsy i brwi.

� Dziecko z albinizmem rodzi si ę różowawe, co jest spowodowane prześwitywaniem naczyń krwiono śnych . Tęczówka ich oka jest bezbarwna, przeświecaj ą przez nią naczynia krwiono śne, co nadaje oku czerwon ą barw ę.

� Albinizm wywołany jest przez brak enzymu tyrozynazy przekształcaj ącego prekursor melaniny w barwnik melanin ę.

� Warunkuje go gen recesywny homozygotyczny .

� W zasadzie albinizm wyst ępuje rzadko, aczkolwiek u niektórych gatunków zwierz ąt (króliki , tchórze , szczury , świnki morskie , myszy , papugi ) stał si ę niektórych gatunków zwierz ąt (króliki , tchórze , szczury , świnki morskie , myszy , papugi ) stał si ę cechą charakterystyczn ą dla niektórych odmian. Polega on na nieregularnie rozło żonych przebarwieniach (gdzie nie ma melaniny) na całym ciele, a najcz ęściej na czole.

6 - ZESPÓŁ TURNERA� mutacja chromosomowa - nierozchodzenie si ę

chromosomów podczas mejozy

� monosomia, obecno ść jednego chromosomu X

� 2n – 1 = 2A + X0

� częstość wyst ępowania 1/ 2000-2500 dziewcz ąt

� każdego roku w Polsce rodzi si ę około 100 chorych dziewczynek

� liczba chorych w Polsce to około 9-10 tys. osób

ZESPÓŁ TURNERA

CHARAKTERYSTYCZNE CECHY BUDOWY:� niski wzrost, nadmiar skóry na karku, płetwiasta sz yja,

nisko osadzone uszy

� słabo zaznaczone cechy żeńskie

� niedorozwini ęcie cech płciowych zewn ętrznych i wewnętrznych, a w wyniku tego - bezpłodno ść

� poduszeczkowate obrz ęki stóp w okresie � poduszeczkowate obrz ęki stóp w okresie noworodkowym,

� szeroko rozstawione brodawki sutkowe,

� koślawość łokci.

� rozwój psychiczny zwykle prawidłowy.

7 7 -- ZESPÓŁ DOWNAZESPÓŁ DOWNA

� aberracje chromosomowe - dodatkowy chromosom w 21 parze

� 2n + 1 = 47, trisomia chromosomu 21

� częstość wyst ępowania 1/700 noworodków

� częstość wzrasta wraz z wiekiem matki = 1/28 noworodków u kobiet 45 – letnich

ZESPÓŁ DOWNAZESPÓŁ DOWNA

Częstotliwo ść jest zale żna od wieku matki i kształtuje si ę następująco (w

stosunku na 1000 urodze ń):

• 20 lat - 1/1925 • 25 lat - 1/1205 • 30 lat - 1/885 • 30 lat - 1/885 • 35 lat - 1/365 • 40 lat - 1/110 • 45 lat - 1/32 • 50 lat - 1/12

Najczęstsze charakterystyczne cechy:

� spłaszczona potylica lub małogłowie

� spłaszczona nasada nosa

� drobne, sko śnie, szeroko rozstawione szpary powiekowe

� nisko osadzone, małe mał żowiny uszne � nisko osadzone, małe mał żowiny uszne

� powi ększony j ęzyk

� bruzdy na j ęzyku tzw. j ęzyk mosznowy

� wąskie, krótkie usta

� U noworodków z zespołem Downa wyst ępuje równie ż wiotko ść mięśni spowodowana słabym ich naprężeniem.

� Waga i wzrost przeci ętna przy urodzeniu, jednak potem nast ępuje spowolnienie rozwoju fizycznego (wady serca, wzroku i zaburzenia słuchu).

� W starszym wieku osoby z zespołem Downa s ą bardziej podatne na chorob ę Alzheimera.

� Osoby z zespołem Downa mog ą dożyć nawet 60 lat.

W prawie 100% przypadków choroba powoduje bezpłodno ść u mężczyzn.

Wśród kobiet z Zespołem Downa są Wśród kobiet z Zespołem Downa są osoby płodne.

Badanie USG wykluczaj ące zaburzenie zespołu Downa

8 - ANEMIA SIERPOWATA

� to rodzaj wrodzonej anemii (niedokrwisto ści) polegaj ącej na wadzie budowy hemoglobiny .

� pod wpływem mutacji dochodzi do zmiany struktury białkowejbiałkowej

� krwinki czerwone o kształcie sierpa

� rozpad erytrocytów - hemoliza (50%)(50%)

ANEMIA SIERPOWATA

� Ten typ anemii jest przede wszystkim rozpowszechniony w środkowej i zachodniej Afryce, sporadycznie jest spotykany w rejonie Morza Śródziemnego.

� Choroba ta wyst ępuje najcz ęściej u mulatów i murzynów. W obecnej chwili nie ma mo żliwo ści leczenia przyczyny tej chorobyleczenia przyczyny tej choroby

� Chorzy s ą w du żym stopniu odporni na malari ę

� Schorzenie to mo żna rozpozna ć około 3 miesi ąca życia,

9 - CHOROBA HUNTINGTONA

� gen autosomalny dominuj ący

� mutacja w genie białka wyst ępuj ącego w mózgu

� częstość wyst ępowania 1/24000 osób

CHOROBA HUNTINGTONA

� Pląsawica Huntingtona (taniec świętego Wita) -mutacja w genie białka występującego w mózgu.

� Ujawnia się ona w późnym wieku (na ogół u osób w wieku 35-50 lat), dlatego też choroba utrzymuje się w populacji.

� Statystycznie połowa dzieci chorych na pląsawicę odziedziczy gen powodujący chorobę. Od momentu rozpoznania średni czas przeżycia wynosi 16 lat; jak na razie nie ma metod ani leków na wyleczenie. Naukowcy dysponują jednak niezawodnym testem wykrywającym defekt genetyczny odpowiadający za tę chorobę. Częstość występowania choroby Huntingtona

OBJAWY

� pojawienie si ę drżenie r ąk, nóg

� zaburzenia umysłowe, ot ępienie

� zaburzenia ruchu,

� zmiany osobowo ści

10 - ZESPÓŁ EDWARDSA

� trisomia chromosomu 18 (47,XX,+18/47,XY,+18)

� częstość wyst ępowania — 1:30000.� częstość wyst ępowania — 1:30000.

Zespół Edwardsa

� przyczyn ą jest nondysjunkcja w i lub ii podziale mejotycznym.

� wyst ępuje przyrost masy DNA o ok. 2.8%.

� ok. 95% płodów z tak ą wadą ulega poronieniu. � ok. 95% płodów z tak ą wadą ulega poronieniu.

� z dzieci, które przyjd ą na świat, 30% umiera w pierwszym miesi ącu życia

� 10% przeżywa 1 rok.

OBJAWY� niska masa urodzeniowa noworodka

� liczne deformacje czaszki ( małogłowie , łódkogłowie )

� nisko osadzone, dysplastyczne mał żowiny uszne

� częste deformacje stóp i r ąk � częste deformacje stóp i r ąk

� wady oczu ( hiperteloryzm , opadni ęcie powiek, wady rogówki i tęczówki

� anomalie szkieletu

� wady serca i nerek

11 - ZESPÓŁ PATAUA

� trisomia 13 pary chromosomów

� częstość wyst ępowania 1/5000 urodze ń� częstość wyst ępowania 1/5000 urodze ń

ZESPÓŁ PATAUA

ZESPÓŁ PATAUA

� Przykładowe skutki: - niedorozwój umysłowy, - niezrośnięty otwór międzyprzedsionkowy w sercu,- szczelina w tęczówce, - rozszczep wargi (tzw. zajęcze usta).

� Takie dzieci najczęściej umierają w pierwszym roku życia, jedynie kilka procent dożywa 3 lat - spowodowane jest to wewnętrznymi wadami wrodzonymi .

12 - ZESPÓŁ KLINEFELTERA

� wyst ępowanie u m ężczyzn dodatkowego chromosomu X (XXY)

� częstość wyst ępowania 1/1000 m ężczyzn� częstość wyst ępowania 1/1000 m ężczyzn

ZESPÓŁ KLINEFELTERA

� charakteryzuje nienormalne wydłu żenie członów

� dodatkowych chromosom płciowy X

� dwóm lub nawet trzem chromosomom X towarzyszy w kariotypie chromosom Y (XXY lub XXXY)

� brak lub ograniczony rozwój drugorz ędowych cech płciowych

Objawy:� wysoki wzrost ( średni wzrost chorych to 182 cm)

� słabiej umi ęśnieni, o kobiecej sylwetce (charakterystyczna kobieca budowa klatki piersiowej i miednicy)

� rozwijaj ą się piersi i rzadko wyst ępuje mutacja głosu

� obserwuje si ę tu zmniejszenie rozmiaru � obserwuje si ę tu zmniejszenie rozmiaru jąder , brak spermatogenezy (niepłodno ść)

� owłosienie zwykle sk ąpe

� niski poziom testosteronu

� nieznaczne obni żenie poziomuinteligencji , chocia ż nie jest to konieczne.

13 - Trisomia chromosomu X

� posiada dodatkowy chromosom X (XXX)

� wyst ępuje z cz ęstością 1/1000 urodze ń (szacuje si ę, że 0,1% populacji kobiet ma ten zespół)że 0,1% populacji kobiet ma ten zespół)

� (zespół XXX, nadkobieta, metakobieta, nadsamica) -nondysjunkcja chromosomów płciowych .

Trisomia chromosomu X

� w znaczeniu nadsamicy - osobnik o cechach fenotypowychżeńskich, cz ęsto z wyj ątkowo dobrze zaznaczonymi trzeciorz ędowymi cechami płciowymi.

� wada ta jest silnie zwi ązana z wiekiem matki, im wi ększy wiek matki, tym wi ększe prawdopodobie ństwo trisomii XXX u córki.

� wada mo że przebiega ć bez istotnych cech fenotypowych lub � wada mo że przebiega ć bez istotnych cech fenotypowych lub klinicznych choroby.

� budowa fizyczna zasadniczo bez zmian, jednak wyst ępuje obni żona płodno ść.

� uczeni nie s ą zgodni co do zdolno ści umysłowych. Cz ęść z nich uwa ża, że wyst ępuje lekkie upo śledzenie. Mog ą też wyst ępować zaburzenia miesi ączkowania. U kobiet z zespołem XXX wyst ępują dwa ciałka Barra .

14 - MUKOWISCYDOZA� dziedziczenie - autosomalny, recesywny

� nosiciele genu odpowiedzialnego za wyst ąpienie mukowiscydozy stanowi ą około 5% ludzi rasy białej

� jest chorob ą dziedziczn ą, która wyst ępuje u osób � jest chorob ą dziedziczn ą, która wyst ępuje u osób posiadaj ących nieprawidłowy gen w 7 chromosomie

� mutacja w genie odpowiadaj ącym za transport jonów chlorkowych

� przeżywalno ść średnio 25 lat

MUKOWISCYDOZA

� inaczej zwana - zwłóknienie torbielowate wrodzona, genetycznie uwarunkowana choroba ogólnoustrojowa o różnorodnej ekspresji klinicznej

� skłonność do zapalenia oskrzeli i płuc

� niewydolnością części zewnątrzwydzielniczej trzustki

� niepłodnością mężczyzn

� podwyższonym stężeniem chlorków w pocie.

Objawy ze strony układu oddechowego (wyst ępują u ponad 90% chorych)

� gęsty i lepki śluz, który zatyka oskrzela i jest podło żem dla rozwoju bakterii, zwłaszcza dla gronkowca złocistego

� wyst ępuje suchy i uci ążliwy kaszel , niekiedy duszno ść (pierwsze objawy ju ż w wieku duszno ść (pierwsze objawy ju ż w wieku niemowl ęcym)

� nawracaj ące zapalenia oskrzeli i płuc , trudno poddaj ące si ę typowemu leczeniu, prowadz ą do rozstrzeni oskrzeli i włóknienia płuc

� przewlekłe zapalenie zatok

Objawy ze strony przewodu pokarmowego (wyst ępują u około 75% chorych)

� gęsty i lepki śluz blokuje przewody trzustkowe i przyjmowane pokarmy nie s ą odpowiednio trawione a zarazem wchłaniane doprowadzaj ąc do niedoborów w od żywianiu

� zaburzenia z wydalaniem, powi ększenie obj ętości brzucha

� zaburzenia z wydalaniem, powi ększenie obj ętości brzucha

� niedro żność smółkowa jelit w okresie noworodkowym, spowodowana czopem g ęstej smółki zatykaj ący jelito grube

Inne objawy

� opó źnienie rozwoju fizycznego, wtórny niski wzrost

� upośledzenie rozwoju mi ęśni (np. brak po śladków)

� objawy przewlekłego niedotlenienia – palce

� pałeczkowate, paznokcie w kształcie "szkiełek od zegarków"

� nadmierna m ęczliwo ść

Powikłania i pó źne nast ępstwa

� niepłodno ść - prawie wszyscy m ężczyźni są niepłodni

� cukrzyca , zwykle dopiero u młodzie ży, 10-25% pacjentów powy żej 25 rż pacjentów powy żej 25 rż

� niewydolno ść serca - prawokomorowa, zaburzenia rytmu

� marsko ść wątroby u 5% chorych na mukowiscydoz ę

LeczenieLeczenie

� antybiotyki, inhalacja, fizykoterapia, sport

� terapia tlenowa

� przeszczepy płuc - przy całkowitej niewydolno ści � przeszczepy płuc - przy całkowitej niewydolno ści płuc

15 - DYSTROFIA MIĘŚNIOWA

� 1/3500 chłopców, ujawniaj ąc si ę w 2-3 roku życia post ępuj ącym zanikiem mi ęśni.

� dystrofina jest białkiem kodowanym przez gen leżący na chromosomie X.

DYSTROFIA MIĘŚNIOWA

� schorzenie ujawnia si ę między 5 a 10 rokiem życia, cechuje je zaj ęcie mi ęśni ramienno-strzałkowych. Nie stwierdza si ę przerostu mi ęśni. Najwcze śniej pojawiaj ą się przykurcze stawu łokciowego, mi ęśni karku i stawu skokowego.

� stałym objawem schorzenia jest zaburzenie przewodze nia � stałym objawem schorzenia jest zaburzenie przewodze nia przedsionkowo-komorowwego

� mięśnie u pacjentów zanikaj ą poniewa ż brakuje im proteiny zwanej dystrofin ą, która zapewnia poprawn ą struktur ę komórek mi ęśniowych

16 - ZESPÓŁ ŁAMLIWEGO

CHROMOSOMU X

częstość wyst ępowania :

u chłopców u chłopców

1/1200-3600,

u dziewczynek

1/4000-6000.

ZESPÓŁ ŁAMLIWEGO CHROMOSOMU X

� Jedna z najcz ęstszych przyczyn uwarunkowanego genetycznie obni żenia poziomu rozwoju intelektualnego .

� Przyczyn ą jest powielenie kodonu CGG w genie FMR1 na długim ramieniu chromosomu X , upośledzaj ące tworzenie synaps w mózguFMR1 na długim ramieniu chromosomu X , upośledzaj ące tworzenie synaps w mózgu

� Jest to najcz ęstsza dziedziczna przyczyna upośledzenia umysłowego i druga co do cz ęstości wśród przyczyn genetycznych (po zespole Downa ). W większości przypadków nie jest prawidłowo rozpoznawana.

Co wywołuje ta chorob ę …

� białko FMRP, kodowane przez gen FMR1 jest niezbędne do prawidłowego rozwoju synaps między neuronami odpowiedzialnymi m.in. za procesy uczenia si ę i zapami ętywania.

� jego brak powoduje opó źnienie dojrzewania � jego brak powoduje opó źnienie dojrzewania neuronów, ale prawdopodobnie ich nie uszkadza ani nie prowadzi do ich obumierania, co daje szans ę na opracowanie leków łagodz ących objawy choroby nawet u osób dorosłych.

OBJAWY

� zaburzenia rozwoju umysłowego: problemów z mówieniem w wieku przedszkolnym i nauk ą szkoln ą po gł ębokie upo śledzenie (85 proc. pacjentów ma IQw granicach 20-70);

� objawy s ą bardziej nasilone u m ężczyzn

� nieśmiało ść, utrudniony kontakt wzrokowy � nieśmiało ść, utrudniony kontakt wzrokowy

� w części przypadków pojawiaj ą się też objawy zbli żone do ADHD i autyzmu (autoagresja, trzepotanie r ękami)

� obni żone napi ęcie mięśniowe

CECHY WYGLADU ZEWNĘTRZNEGO

– poci ągła twarz , wypukłe czoło

– duży obwód czaszki (powy żej 50. centyla )

– odstaj ące uszy , zez, wystaj ąca żuchwa– odstaj ące uszy , zez, wystaj ąca żuchwa

– nadmierna ruchomo ść w stawach , płaskostopie , boczne skrzywienie kr ęgosłupa , klatka piersiowa lejkowata

– duże jądra (powy żej 25 ml u dorosłych)

DODATKOWE SCHORZENIA:

�szmery sercowe, zespół wypadania płatka zastawki mitralnej

�przewlekłe zapalenia zatok i ucha środkowego

� refluks żołądkowo -przełykowy� refluks żołądkowo -przełykowy

�napady padaczkowe - u 25 proc. chorych

�zaburzenia nastroju�drgawki�zaburzenia równowagi

Dziedziczenie

• zespół dziedziczony jest podobnie jak schorzenia sprz ężone z chromosomem X , związane z genem dominuj ącym o ograniczonej penetracji.

• Nosicielkami choroby - cz ęsto bezobjawowymi - s ą matki. matki.

• Połowa ich synów jest obci ążona du żym ryzykiem upośledzenia umysłowego, a u córek ryzyko jest umiarkowane (30-50 proc, głównie z powodu fizjologicznej nieaktywno ści jednego z chromosomów X).

17 - ZESPÓŁ KOCIEGO KRZYKU

� wywołany delecj ą krótkiego ramienia chromosomu 5

� częstotliwo ść - 1:20000 do 1:50000 żywych urodze ń.

Objawy:� niepełnosprawno ść intelektualna (od lekkiej do

głębokiej)

� jasna karnacja

� płaczliwo ść

� po porodzie specyficzny płacz dziecka � po porodzie specyficzny płacz dziecka przypominaj ący miauczenie kota

� noworodki maj ą równie ż głębokie upo śledzenia fizyczne w postaci rozszczepienia kr ęgosłupa lub podniebienia

� wysoka letalno ść w przypadku choroby, niewiele chorych do żywa trzeciego roku życia.

18 - FENYLOKETONURIA

� autosomalna, recesywna

� uszkodzeniu genu koduj ącego enzym rozkładaj ący fenyloalanin ę, bior ący udział w metabolizmie fenyloalaniny fenyloalaniny

� częstość wyst ępowania: 1/ 10 000

Objawy:

• Na skutek nadmiaru fenyloalaniny i niedoboru tyrozyny dochodzi do uszkodzenia mózgu konsekwencj ą czego jest:

- upośledzenie umysłowe- hipotonia mi ęśniowa, drgawki- "mysi" zapach- "mysi" zapach- jasna karnacja skóry, niebieskie zabarwienie

tęczówek oraz cz ęste wyst ępowanie wysypek

nadmierny poziom fenyloalaniny w mózgu może powodowa ćobni żenie poziomu serotoniny . Prowadzi to do zaburze ń

emocjonalnych takich jak depresja .

ROZPOZNANIE I LECZENIE� powszechne wykonanie w trzecim dniu po urodzeniu

testu Guthriego umo żliwia, poprzez odpowiedni ą eliminacyjn ą diet ę (zapobiega objawom choroby u niemowl ąt i dzieci) ubog ą w fenyloalanin ę, z dużą ilością tyrozyny), wyeliminowanie szkodliwego wpływu fenyloalaniny na mózg.

� po osi ągni ęciu dojrzało ści mo żna stosowa ć mniej � po osi ągni ęciu dojrzało ści mo żna stosowa ć mniej restrykcyjn ą diet ę, ze wzgl ędu na mniejsz ą podatno ść mózgu na toksyny.

� post ęp choroby mo żna zatrzyma ć ograniczaj ąc zawarto ść fenyloalaniny w pokarmach i zast ępuj ąc ją tyrozyn ą

FENYLOKETONURIA MATCZYNA• w przypadku matki obci ążonej deficytem

hydroksylazy fenyloalaniny, niestosuj ącej podczas ciąży diety eliminacyjnej, mo że doj ść do:

- uszkodzenia płodu , na skutek zwi ększonego stężenia fenyloalaniny we krwi.

- dziecko wykazuje opó źnienie rozwoju , często wyst ępuj ą wady serca i małogłowie .wyst ępuj ą wady serca i małogłowie .

• Objawy: znacznego stopnia upo śledzenie rozwoju umysłowego i motorycznego. Niedobór melaniny jest przyczyn ą bardzo jasnej skóry, włosów i t ęczówek (bielactwo wrodzone). Poza tym mog ą wyst ępować drgawki (padaczka), zaburzenia chodu, postawy, ruchy atetotyczne, zesztywnienie stawów.

19 - GALAKTOZEMIA

� mutacja punktow ą blokuj ącą aktywno ść enzymu rozkładaj ącego galaktoz ę ( w glukoz ę)

� dziedziczenie recesywne autosomalne,

� częstość wyst ępowania: 1/ 50 000

Objawy:

� nadmierne gromadzenie si ę w organizmie galaktozy, co powoduje:

- niedorozwój fizyczny i umysłowy

- utrat ę wzroku- utrat ę wzroku

- uszkodzenia w ątroby

� dzieci źle si ę rozwijaj ą, po spo życiu mleka wymiotuj ą i cierpi ą na biegunk ę

� często maj ą powi ększon ą wątrob ę, choruj ą na żółtaczk ę

� zachodzi te ż możliwo ść rozwoju zaćmy, upośledzenia umysłowego i przedwczesnego zgonu , wywołanego uszkodzeniem w ątroby

leczenie choroby polega na wykluczeniu galaktozy z � leczenie choroby polega na wykluczeniu galaktozy z diety , co powoduje cofni ęcie si ę wszystkich objawów za wyj ątkiem opó źnienia w rozwoju umysłowym, które jest nieodwracalne

jeśli choroba zostanie zdiagnozowana przed pierwszymmiesi ącem życia, to wprowadzenie diety zapobiegaupośledzeniu umysłowemu