kentlerde hava kalİtesİ . tuğba ağaçayak ve İklİm...
Post on 04-Oct-2019
11 Views
Preview:
TRANSCRIPT
İÇERİK
Hava Kirliliği
Kirleticiler
Emisyon Kaynakları
Kriter Hava Kirleticiler
Sınır Değerler
İzmir’de Durum
Hava Kirliliğine Bağlı Olaylar
Hava Kalitesi Kontrolü
Hava Kirliliğinin Azaltılması için Stratejiler
HAVA KİRLİLİĞİ
Havada istenmeyen maddelerin zarar verici seviyede bulunmasıdır.
İnsan Sağlığı
Bitkiler
İklim Değişikliği
Estetik
"All things are poisonand nothing is withoutpoison; only the dosemakes a thing not apoison."
HAVA KİRLİLİĞİ
Dünyada 10 kişiden 9’u kirli hava soluyor.
Her yıl 7 milyon insan hava kirliliği nedeniyle ölüyor.
WHO, 2018
Türkiye’de hava kirliliğine yol açan fosilyakıtlarının kullanılmasına bağlı olarak yılda:
2 876 erken ölüm
4 311 hastaneye yatış
3 milyar Euro’yu aşan sağlık harcaması
HAVA KİRLİLİĞİ
KİRLETİCİLER
ATMOSFERDE OLUŞUMUNA GÖRE
Birincil Kirleticiler : Bir kaynaktan havaya direkt olarak salınan zararlı formda kirletici
CO, SOx, NOx, PM
İkincil Kirleticiler : Havaya salındıktan sonra kimyasal reaksiyonlarla zararlı hale gelen kirleticiler
H2SO4, NO3, HNO3
DOĞAL KAYNAKLARDoğal Yangınlar : CO
Deniz suyu (sea spray) ve bitki örtüsünün bozunması : reaktif sülfür bileşenleri
Ağaçlar, çalılar vb. : Uçucu organik bileşikler (terpenler ve isoprenler)
Polenler, sporlar, virüsler, bakteriler : Alerji ve hava yoluyla taşınan enfeksiyonlar
Kurak bölgelerde fırtınalar : Toz bulutları ve toz taşınımı
Hayvanlar : CH4
Yıldırım : NOx
ANTROPOJENİK KAYNAKLARTermik Santraller, elektrik üretimi : SO2
Ulaşım : NOx, CO
Endüstriyel Prosesler : Pb, PM, NOx, SO2
Evsel ve endüstriyel yakıt kullanımı: SO2, PM
Solvent kullanımı : VOC
ANTROPOJENİK KAYNAKLARKAYNAK TÜRÜNE GÖRE
Nokta Kaynaklar
Bir noktadan emisyon veren büyük kaynaklar
Alan Kaynaklar
Yerleşim bölgelerindeki motorlu taşıtlar
Noktasal olmayan yayılı sabit kaynaklar
Çizgi Kaynaklar
Yerleşim bölgeleri dışındaki motorlu taşıtlar
EMİSYON KAYNAKLARI
1. Enerji
2. Endüstriyel Prosesler
3. Tarım
4. Atık
5. Doğal Kaynaklar
6. Diğer
Ref: EMEP/EEA air pollutant emissioninventory guidebook 2016
KRİTER HAVA KİRLETİCİLER
Kükürt Oksitler (SO2)
Azot Oksitler (NO2)
Partikül Madde (PM)
Karbon Monoksit (CO)
Yer Seviyesi Ozonu (O3)
Uçucu Organikler (VOC)
SO2
Renksiz bir gaz
Kaynaklar : Fosil yakıtlarEndüstriyel tesislerTermik santrallerEvsel ısınma (kömür, fuel oil)
Etki: Öksürük, akciğer fonksiyonlarında değişim, solunumsistemi tahribatı, taş binaların ve diğer materyallerin dekorozyonu, asit yağmurları ve ikincil partiküller
NO2
Kahverengi veya turuncu
Kaynaklar : Motorlu taşıtlarda yakıtların yanması,elektrik üretimi, fabrikaların ısıtılması, endüstriyelprosesler vb.
Etki: Solunum yollarında tahriş edici bir etkiye sahiptir.Ozon kirliliği, asit yağmurları, ikincil formdakipartiküllerin oluşumu, ekinler ve bitki örtüsü üzerindezararlı etkiler vb.
PARTİKÜL MADDE
Kaynaklar :
• Birincil kaynaklar: büyük,
mekanik aşınma
• İkincil kaynaklar: küçük,
yanma, buharlaşma ve yoğuşma
Etki : Astım, alerji, migren
16
Location of the source areas and scale of the dust emissions.
Adapted from Tanaka and Chiba, 2006.
SAHARA
TOZ KAYNAKLARI
En büyük sıcak çöl
9,400,000 km2 alan
En büyük mineral aerosol kaynağı
Toz çeşitli bölgelere taşınır
17
SAHRA ÇÖLÜ
Saharan Desert Dust storm in Saharan Desert
2 March 2003 (MODIS Terra
Satellite)
I. Over Atlantic Ocean to America, Carribbean and South America (transport: summer 3-5 days, winter 1 week)
II. Mediterranean and Europe (transport: 7-8 days)
III. Eastern Med. and Middle East (Engelstaedter et al., 2008)
North Africa is the main source of dust transported to Turkey.
Sharav Cyclones is the transport wind during spring (Alpert, 1989).18
SAHRA TOZUNUN TAŞINIMI
İZMİR’DE OCAK 2018
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
İzmir - PM10
Alsancak Bayraklı Bornova Çiğli Gaziemir Güzelyalı Karşıyaka Şirinyer
SİYAH KARBON
Karbondioksitten sonraki en önemli kirletici olduğu tespit edilmiştir.
Kaynaklar:
Doğal
İnsan aktiviteleri : Trafik (dizel motorlar), yanma (kömür, odun, orman yangınları)
Etkileri: İnsan Sağlığı, Hava Kirliliği, İklim Değişikliği
Siyah karbon iklimi iki yolla etkiler:Havada asılı kaldığında güneş ışığını absorblar, havayıısıtır.
Kar ve buz yüzeyinde güneş ışığını absorblar, hemhavayı hem de kar ve buz kütlesini ısıtır.
Atmosferde bir-dört hafta arasında kalır, dolayısıylaetkileri bölgeseldir. Kısa ömürlü olması bu emisyonunazaltılması durumunda etkilerinin kolayca azalmasınısağlar.
SİYAH KARBON
CO
Renksiz ve kokusuz
Kaynaklar : Fosil yakıt veya organik maddelerin eksikyanması sonucu oluşur, trafik vb.
Etki : Kandaki oksijen, karbon monoksit ile yerdeğiştirdiğinde oksijen açlığına neden olarak aşırıdurumlarda ölümlere yol açabilir.
VOC
Kaynaklar:
Boyalar, Solventler
Ahşap koruyucular
Temizleyiciler
Dezenfektanlar
Yakıt depoları
Kuru temizleme
Pestisitler
VOC
Etkiler:
Göz, burun, boğaz irritasyonu
Başağrıları
Koordinasyon bozukluğu, baş dönmesi
Böbrek, karaciğer, sinir sistemi zararları
Kanser
Kaynaklar:
Doğal
Antropojenik: Kentlerde hava kirliliğinin en önemli nedenlerinde (NOx, VOC varlığında, yüksek sıcaklıklarda, parlak günlerde)
Biyojenik VOCleri etkileyen bitki örtüsü değişiklikleriyle
Isı adalarına sebep olan şehirleşme
YER SEVİYESİ OZONU
Etkileri: İnsan Sağlığı, Hava Kirliliği
İklim değişikliği ozon oluşumuna sebep olur.
Sıcaklık, rüzgar, solar radyasyon, atmosferik nem vb. ozon öncüllerini ve ozon oluşumunu etkiler.
Oluşumu güneş ışığına bağlı olduğundan özellikle yazları konsantrasyonu yükselebilir.
Ancak bütün kentlerde mevsimsellik gözlenmez.
YER SEVİYESİ OZONU
ASİT YAĞMURLARI
Kükürt dioksit (SO2) ve azot oksitlerin (NOX), sülfürikasit (H2SO4), amonyum nitrat (NH4NO3) ve nitrik asit(NH4NO3)’e dönüşmeleri sonucu oluşur ve yüzlerce,binlerce kilometre taşınabilirler.
DUMAN
Duman, gaz ve partikül madde (sıvı veya hava içindeasılı olarak duran katı veya sıvı madde) karışımındanoluşan ve atmosferde sis gibi görünen kirliliktir.
İki önemli kaynağı, yer-seviyesi ozonu ve partikülmadde (PM)‘dir.
Yazın kaynağı güneş ışığı ve sıcak havadır.
Kışın ise özellikle stabil hava durumlarında daha çokPM yüzünden oluşur.
STRATOSFERİK OZON
Stratosferik ozon tabakası kutuplarda yoğun, ekvatorda incedir. Ekvatorda yaklaşık ~260 DU (~2.6 mm)
CFC’lerin kullanımı ile kutuplarda azalma olmuştur.
UV radyasyonunun (0.2 - 0.4 μm) filtrelenmesi azalmış, cilt kanseri vakalarında artışlar olmuştur.
AMAÇ
Bütün kriter kirleticiler için ölçüm yapmak: Azot Oksitler (NO2),
Yer Seviyesi Ozonu (O3), Uçucu Organikler (VOC)
Partikül madde seviyesi artış nedenlerini araştırmak (mineral
toz, siyah karbon)
İklim değişikliğine sebep olan siyah karbonu sınırlandırma
faaliyetleri yapmak
Hava kirliliğini yaşam kalitesini yükseltmek için azaltmak
PARAMETRELERE GÖRE SINIR DEĞERLER
ParametreSO2
[µg/m³]NO2
[µg/m³]CO
[µg/m³]O3
[µg/m³]PM10
[µg/m³]1 Sa. Ort. 1 Sa. Ort. 8 Sa. Ort. 8 Sa. Ort. 24 Sa. Ort.
Ulusal Sınır Değer
380 260 10.000 120 60
AB Ülkeleri Sınır Değeri
350 200 10.000 120 50
35 kez18 kez 25 kez
HAVA KALİTESİ KONTROLÜ
Sürekli İzleme
Emisyon Envanteri
Hava Kalitesi Modelleme
Raporlama
Temiz Hava Planları
SÜREKLİ İZLEME
İzmir - Alsancak İBB
İzmir - Bayrakli İBB
İzmir - Bornova İBB
İzmir - Çigli İBB
İzmir - Gaziemir
İzmir - Güzelyalı İBB
İzmir - Sirinyer İBB
İzmir - Karşıyaka İBB
EMİSYON ENVANTERİ
• Bütün olmalı : tüm ülke ve tüm sektörleri kapsamalı
• Sürekli olmalı : sistematik bir uygulama içinde olmalı
• Açık olmalı : emisyon faktörleri, aktiviteleri,
istatistikleri
• Karşılaştırılabilir olmalı : sonuçlar diğer ülkelerle
kıyaslanabilmeli
• Doğru olmalı : hesaplama sürecinin kalite güvencesi olmalı
EMİSYON HESABI
E= EF . A
E : Emisyon (kirletici kütlesi/yıl)
EF : Emisyon Faktörü (kirletici kütlesi/toplam kütle)
A : Aktivite (toplam kütle/yıl)
HAVA KALİTESİ MODELLEME
Bir tesisin etkisi nasıl kontrol edilir?
– Kaynaklar
– Lokasyonlar
– Zaman
Hava Kalitesi Modeli’yle kontrol edilebilir.
Partiküllerin yüksek olduğu günlerde:
Ateş yakmaktan uzak durmak, odun sobalarını yakmamak
Çim biçme makinalarını kullanmamak
Bahçe atıklarını yakmamak
Çöp yakmamak
Gereksiz inşaatlara son vermek
AZALTIM
AZALTIMOzonun yüksek olduğu günlerde:
Elektrik tüketimini azaltmak
Çevre dostu ulaşımı tercih etmek
Araçlara akşam saatlerinde benzin almak
Yolculukları azaltmak
Motoru rölantide bırakmamak
Buharlaşıp havaya karışan kimyasalları kullanmamak
Enerji
Fosil yakıtları kullanmamak
Yenilenebilir enerjiyi yaygınlaştırmak
Enerji verimliliği çalışmaları yapmak
Endüstri
Tesisleri uygun yerlere yapmak
Baca gazı kontrollerini yapmak
Proseste hammadde kayıplarını önlemek
AZALTIM
Ulaşım
Özel araçların trafiğe çıkmasını sınırlandırmak
Akılcı büyüme yöntemleriyle araç emisyonlarını azaltmak
Araba paylaşımı, toplu taşıma, bisiklet gibi ulaşımların yöntemlerini benimsemek
Araca çok kalkış yaptırmamak ve rölantide bekletmemek
Lastiklerin şişkin olduğundan emin olmak
Araç egzos bakımını yaptırmak
Benzin deposunun iyice kapandığından ve kaçak olmadığından emin olmak
AZALTIM
Evler
Çevreye dost boya ve temizleme malzemesi kullanmak
Havayı kirleten ürünleri kullanmamak
Elektrik kullanımında dikkatli olmak
Yazın soğutucuları kışın ısıtıcıları fazla açmamak
Odun, kömür kullanmamak
AZALTIM
top related