specyfika dzialalnosci opozycyjnej w malych społecznosciach z perspektywy socjologicznej

SPECYF

IKA D

ZIAŁA

LNOŚCI O

POZYC

YJNEJ

W M

AŁYCH S

POŁE

CZNOŚCIACH Z

PERSPE

KTYW

Y SOCJO

LOGIC

ZNEJ

K ON

F ER

EN

CJ A

„T A

M T

EŻ

BY

Ł A S

OL I D

AR

NO

ŚĆ

…”

BI A

Ł OW

I EŻ

A,

2 G

RU

DN

I A 2

01

0

TYPOLOGIA ZMIANY (SZTOMPKA)

LOCUS PODMIOTOWOŚCI

ODDOLNIE ODGÓRNIE

INTENCJONALNOŚĆ

PODMIOTOWOŚCI

UKRYTA 1 2

JAWNA 4 3

(1) UKRYTA ZMIANA WYŁANIAJĄCA SIĘ

ODDOLNIE

Ludzie działający w codziennym życiu, dokonujący wyborów, podejmujący decyzje w prywatnych sprawach.

… nieświadomie wytwarzający zmiany polityczne, gospodarcze, trendy demograficzne, zmiany zwyczajów i stylów życia

(2) UKRYTA ZMIANA RODZĄCA SIĘ

ODGÓRNIEDziałania podejmowane

przez rządy, mimowolnie wytwarzające efekty uboczne lub efekty bumerangowe

(3) JAWNA ZMIANA RODZĄCA SIĘ

ODGÓRNIEUdana realizacja planów,

wprowadzenie w życie reform przez ciała rządowe, administracyjne lub kierownicze

(4) JAWNA ZMIANA RODZĄCA SIĘ ODDOLNIELudzie zbierający się razem i organizujący w celu

spowodowania przewidywalnej zmiany w społeczeństwie.

Spontaniczne tłumy i zamieszki

Ruchy społeczne

Grupy interesu

CZYM JEST OPOZYCYJNY RUCH SPOŁECZNY?1.Zbiorowość ludzi działających razem

2.Wspólnym celem działania zbiorowego - zmiana ich społeczeństwa definiowana w podobny sposób

3.Zbiorowość relatywnie rozproszona, z niskim poziomem organizacji formalnej

4.Działania cechujące się relatywnie wysokim poziomem spontaniczności

5.Niezinstytucjonalizowane, niekonwencjonalne formy działania

OPOZYCJA W PRL – INTERPRETACJA „DURKHEIMOWSKA”

• Industrializacja i urbanizacja spowodowała skupienie wielkich mas ludzkich na niewielkim obszarze („gęstość moralna” populacji)

• Większe możliwości nawiązywania kontaktów, interakcji, formułowania poglądów – mobilizację ruchów społecznych

OPOZYCJA W PRL – INTERPRETACJA „TOENNIESOWSKA”

• Atomizacja i izolacja jednostek w bezosobowym Gesellschaft

• Pragnienie wspólnoty, solidarności i „wspólnotowości”

• Członkostwo we wspólnotach jako substytut uniwersalnych ludzkich potrzeb

OPOZYCJA W PRL – INTERPRETACJA „MARKSOWSKA”

• Powszechne doświadczenie i doświadczanie wyzysku, ucisku, niesprawiedliwości i deprywacji generujących wrogość i konflikty

• Zagrożone interesy zwykłych ludzi

• „Przychylność struktur” (Smelser, 1962)

OPOZYCJA W PRL – INTERPRETACJA „WEBEROWSKA”

• Demokratyczna transformacja systemu politycznego

• Prawo do wyrażania różnic, artykułowania interesów i aktywizmu

• Przekształcenie „struktury szans politycznych” (Tarrow, 1985)

„SOLIDARNOŚĆ” JAKO NOWY RUCH SPOŁECZNY

Zmiana w społeczeńs

twieZmiana

społeczeństwa

Ruch postępowy Ruch

konserwatywny

TERYTORIALNOŚĆ

TERYTORIALNOŚĆ JAKO CECHA SPECYFICZNA

RUCHU SOLIDARNOŚĆ JAKO ZWIĄZKU ZAWODOWEGO

DRY OFF WŁADZY (JASIŃSKA)

Czy jest ktoś/coś, do kogo/czego zwróciłbyś się w celu załatwienia ważnej sprawy?

SIE

RPIE

Ń 1

980

Wyparowanie władzy

PRZED REWOLUCJĄ…

„egzystencję nieżywotną, pozbawioną dążeń, pozbawionąpotrzeby własnych instytucji, właśnie dlatego, iż potrzeba ich zostałazaspokojona: jest to polityczna nicość i nuda” (Ustrój Niemiec).

KTO I W JAKI SPOSÓB ORGANIZOWAŁ STRAJKI?

Spiskowa teoria

• Biurokratyczna organizacja działań

• Represyjna organizacja strajkowa

• Długotrwałe przygotowanie

• „Góra” ma inne interesy niż „dół”

• „Spiskujący organizatorzy”

Jak było w rzeczywistości

• Zmiana warunków życiowych wymagająca ustosunkowania się do nowej sytuacji („Coś z tym trzeba zrobić”)

• Wspólna (negatywna) definicja sytuacji

• Spontaniczne podjęcie działań

CZYNNIKI WARUNKUJĄCE ZBIOROWE DZIAŁANIA PROTESTACYJNE

Definicja sytuacji społecznej, skłaniająca do podjęcia działań

Poczucie więzi społecznej w obrębie społeczności

Istnienie nieformalnych przywódców, cieszących się zaufaniem ludzi

UCZUCIA LOKALNYCH SPOŁECZNOŚCI PO POROZUMIENIACH SIERPNIOWYCH

Zwycięstwo woli ludu nad wolą władzy

Odzyskanie podmiotowości przez tych, którzy byli przedmioem działań władzy

Manifestacja i przeżycie więzi społecznych

Władza uzyskuje społeczne uznanie

Święto narodowe

Festiwal demokracji w małych społecznościach

Regiony

Komisja krajowa

W sytuacji kryzysu władzy pojawia się alternatywna struktura decyzyjna!

ŚWIADOMOŚĆ KONFLIKTU

UWSPÓLNIENIE WIEDZY (COMMON KNOWLEDGE)

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Radosław Oryszczyszyn

Instytut Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku

tel. +48504064851

oryszczyszyn@gmail.com

www.soc.uwb.edu.pl