1

Projekti: Bashkpunimi ndrkufitar greko shqiptar pr shfrytzimin e biomass

Analiza SWOT pr nj kompani tipike pr djegien e biomass n Prefekturn e

Kors dhe Rajonit t Maqedonis Perndimore

Ky projekt financohet nga

Bashkimi Europian

Ky projekt zbatohet nga Prefektura

Kor

Programi i Bashkimit Europian pr bashkpunimin ndrkufitar IPA Greqi Shqipri, 2007-2013.

2

Ky dokument sht prgatitur dhe publikuar me mbshtetjen financiare

t Bashkimit Europian. Prmbajtja e ktij dokumenti sht prgjegjsi

vetm e Prefektit t Qarkut Kor, punuar nga ekspertt Prof. As.

Robert Damo dhe Prof. As Frederik ullari dhe n asnj lloj rrethane

nuk reflekton pozicionin dhe pikpamjet e Bashkimit Europian.

3

Pasqyra

Prmbledhje ............................................................................................ 4 Profili i kompanis Mantmouazel SH.A ................................................. 5

Proesi i prodhimit t energjis............................................................... 6 Prcaktimi SWOT. .................................................................................. 9

Analiza SWOT e Mantmouazel S.A ..................................................... 10 Forcat ................................................................................................ 10

Reduktimi i ndotjes mjedisore ...................................................... 10

Prezenca e sasive t mdha t lnds s par ................................ 11 Kontrata afatgjate pr shitjen e energjis ...................................... 12

Mungesa e mbetjeve nga prodhimi ............................................... 12

Dobsit ............................................................................................ 12 Mungesa e eksperiencs ................................................................ 12

Mundsit .......................................................................................... 12 Legjislacioni favorizues pr RES n Greqi i cili buron nga

legjislacioni i BE ........................................................................... 12 Dekurajimi i FV-ve ................................................................... 19 Prmirsimi i teknologjis s prodhimit t biogazit ..................... 20

Krcnimet ........................................................................................ 22 Limitimet retrospektive n FiT ..................................................... 22

Retrospektiv n taksat mbi t ardhurat ........................................ 22 Investimet n sektorin e djegies s biomass ........................................ 22

Shqipria ........................................................................................... 23 Direktivat e investimeve ............................................................... 23

FiT (Ligji RES) ............................................................................. 24 Greqia ................................................................................................ 26

Liensimi....................................................................................... 26

Drgesat me prioritet..................................................................... 27 Tarrifat FiT.................................................................................... 28

Taksat dhe subvencionet (incentivat e ligjit t investimeve) ........ 29

Konkluzione .......................................................................................... 32

Referenca .............................................................................................. 34

4

Prmbledhje

Objekt i ktij studimi jan kompanit e djegies s biomass t

cilat gjenerojn energji pr shitje prtej prmbushjes s nevojave t tyre.

Aktualisht jan vetm dy njsi operative t prodhimit t

biomass (CPH) t cilat ushtrojn aktivitetin e tyre n rajonin e

Maqedonis Perndimore, Matesion Co. n Kozan (120 KWel) dhe

Mantmouazel S.A. n Kostur (240 KWel), t cilat prodhojn biogas nga

mbetje t ndryshme organike. Ne zgjodhm t sjellim analizn SWOT

pr Mantmouazel SH.A, si nj kompani tipike t prodhimit t

biomass n rajon, ndrkoh q kompania tjetr sht e prfshir n nje

spektr m t gjer aktivitetesh t cilat lidhen me inxhinierin dhe

konsulencn.

Studimi krkimor i partnerve grek t projektit GABE siguroi

disa t dhna mbi Matesion Co, nj fabrik biogazi q ndodhet n

Kozan. Ne arritm t kontaktojm kompanin dhe t mbledhim t dhna

t prshtatshme pr t. Arritm t realizojm nj vizit n centralin e

Mantmouazel SH.A, t ndodhur n Kostur n rajonin e Maqedonis

Perndimore.

Faktori kryesor i promovimit t zhvillimit t tregut t djegies s

biomass n dy rajonet kufitare sht kuadri i favorshm ligjor (n t

dyja vendet), q vjen si rezultat i direktivave te EU 2009/29/EC, me

synim reduktimin e emetimit t CO2 dhe rritjen e pjess dhe eficencs

s energjis t rinovueshme. Skemat e reja incentive ligjore q

aktualisht jan n fuqi n Greqi, do luajn nj rol t rndsishm n

5

krijimin e centraleve t djegies t biomass duke krijuar nj klim t

favorshme biznesi n vend.

Profili i kompanis Mantmouazel SH.A

MANTMOUAZEL SH.A sht nj kompani private greke me

nj spektr t gjer aktiviteti n fushn e mbledhjes dhe prpunimit t

lkurs s kafshve. Kompania sht e angazhuar n t dy aktivitetet,

mbledhje dhe prpunim lkure.

S fundmi kompania ka br funksionale nj fabrik t

prodhimit t biogazit pr prodhim energjie dhe plehu kimik. Kjo fabrik

ndodhet n Kostur dhe ka nj kapacitet prodhimi prej 240 KWel.

Veprimtaria e saj bazohet n prodhimin e biogazit nprmjet procesit t

tretjes anaerobe duke prdorur mbetjet e kafshve dhe lloje t ndryshme

t mbetjeve bujqsore.

Tretja anaerobe sht nj proces mikrobiologjik i dekompozimit

t mbetjeve oraganike n munges t oksigjenit, q sht e zakonshme

pr mjedisin natyror. Aplikohet nn kushte t kontrolluara pr t

prodhuar biogaz n cisterna hermetike q njihen me emrin cisternat e

tretjes. Nj gam e madhe mikroorganizmash prfshihen n procesin e

tretjes anaerobe t mbetjeve organike, q ka dy produkte kryesore

finale: biogazin dhe plehun kimik. Biogazi sht gaz i djegshm me

prmbajtje metani, dioksid karboni dhe sasi t vogla gazrash dhe

elementesh t tjer n sasi shum t vogla. Mund t prdoret direkt pas

prodhimit pr gjenerim energjie dhe ngrohje, ose pas pasurimit mund te

futet pr prdorim n rrjetin e gazit natyror apo t prdoret pr

6

automjetet. Plehu kimik sht substrakt i tretur, i pasur me vlera

ushqimore q prdoret si pleh pr bimt. Ka nj numr avantazhesh n

krahasim me plehun organik q prdoret pr fertilizimin e fushave,

arsye pr t ciln prdorimi i tij n bujqsi sht duke u rritur.

Adresa:

Dromos Argos Orestikoi Chiliodentro Agroktita 2014

Tel: +30 694 55 23 838

Proesi i prodhimit t energjis

Pr sa i takon mnyrs t operimit t fabriks, mbetjet e bagtive

merren nga fermat dhe transportohen n fabrik ku bashkohen me

mbetje bujqsore n depozita matse. Nj sistem pompash e on

przierjen n isternat e tretjes pr t filluar procesi i tretjes anaerobike

ne nj temperatur prej 30-40C, nn kushte t kontrolluara higjienike.

Gjat kohs s qndrimit n kto cisterna, bakteret e vecanta

methanogjenike prodhojn biogaz q mbahet brenda. Pastaj filtrohet n

filtra karboni dhe i hiqet uji duke sjell djegien e brendshme pr

prodhim energjie. Pas 80 ditsh, mbetjet bhen inerte t pasterizuara

dhe t tretura q kategorizohen si nj pleh kimik i nj cilsie t

jashtzakonshme.

Fabrika ndodhet n nj parcel t rrethuar n afrsi t Kosturit

pr t pasur m afr furnizuesit me stok lnde t par. Fuqia e fabriks

llogaritet n 240 kW, t cilat injektohen n rrjetin kombtar sipas nj

kontrate 20 vjeare. Fabrika prfshin nj ndrtes industriale me

7

hapsira pr zyra dhe prodhimin, cisternat przierse t materialeve t

ngurta, kulla, cisterna me ngrohje pr homogjenizimin e materialeve t

ngurta, cisterna me nxehje pr tretjen, cisterna pr plehun e lngshm

dhe dhoma me sisteme t filtrimit t gazit me nj gjenerator pr energji.

Procesi i prodhimit t energjis duke prdorur biogaz t prodhuar nga

mbetjet e kafshve dhe mbetjet bujqsore sht paraqitur n skemn q

tregohet m posht:

Pjest m t rndsishme t fabriks tregohen n figurat m

posht sipas hapave q ndiqen n procesin e prodhimit t energjis.

8

istern homogjenizimi, cistern przierje

Gjenerator

9

Prcaktimi SWOT.

Analiza SWOT sht nj korniz shum e prdorshme n botn

e biznesit, e cila shrben pr analizimin e faktorve q influencojn

pozicionin konkurrues t kompanis n treg me shikimin nga e ardhmja.

Megjithat, korniza e analizs SWOT, mund t aplikohet n

mnyr t dobishme edhe jasht sfers t biznesit. Nj kontroll i shpejt

n internet do nxjerr analizn SWOT t dobishme pr projekte t

zhvillimit urban, planifikim karriere, krijim websitesh, programe

sportive pr rinin dhe vlersimin e qendrave studimore akademike

duke br t qart dhe t dukshme q mund t aplikohet me sukses n

dobi t cdo prpjekje t organizuar t njerzve pr prmbushjen e nj

misioni.

N prgjithsi, analiza SWOT shrben pr t zbuluar lidhjen

optimale midis fuqive t brendshme dhe dobsive t nj subjekti t

caktuar dhe trendit t jashtm (mundsite dhe krcnimet) me t cilat

duhet t prballet biznesi n treg.

Nj pik e fort shikohet si burim, si nj qasje unike ose kapacitet q

lejon subjektin t arrij qllimet e prcaktuara.

Nj dobsi sht limit, e met apo defekt n biznes, q pengon

progresin drejt qllimeve t prcaktuara.

Nj mundsi ka t bj me (lidhet) forca t brendshme apo t jashtme

n ambientin e biznesit, si ajo e rritjes t krkess pr at produkt q

biznesi siguron ose q i lejon biznesit t siguroj at n mnyr m

eficente.

10

Nj krcnim mund t jet do situat e pafavorshme n mjedisin ku

operon biznesi q pengon strategjin e tij duke qen nj barrier ose

detyrim q limiton arritjen e qllimeve.

Ajo q rezultuar t jet efektive, bazuar n t dhnat e analizs

SWOT, sht nj strategji q prfiton nga avantazhet e oportuniteteve,

duke shfrytzuar pikat e forta t biznesit dhe duke adresuar n mnyr

proaktive krcnimet nprmjet korrigjimit ose kompensimit t

dobsive. (Rizzo and Jounghyun Kim 2005)

Bazuar n analizn SWOT kompanit duhet t jen t afta t

rivlersojn misionin, vizionin dhe objektivat e tyre strategjike.

Analiza SWOT e Mantmouazel S.A

M posht ju prezantohet analiza SWOT e kompanis

Mantmouazel S.A. Ajo analizon faktort t cilt kan ndikuar n

pozicionin konkurrures t kompanis n treg m nj kndvshtrim i cili

ka synuar t ardhmen.

Forcat

Reduktimi i ndotjes mjedisore

T dyja, mbetjet e gjallesave dhe ato agro-industriale n qoft se

nuk menaxhohen si duhet mund t shkaktojn ndotje mjedisore.

Njsit e biogazit ua kursejn prodhuesve kostot pr kto mbetje, pasi

pr menaxhimin e tyre nevojiten investime. Pr m tepr, duke krijuar

krkes pr mbetje, zhvillohet nj treg pr kt lloj biomase, i cili i

lejon prodhuesit t rritin t ardhurat e tyre duke shitur mbetje. Ajo far

11

sht e rndsishme sht se trajtimi i tyre n fabrikat e biogazit

prezanton nj alternativ efektive pr reduktimin e efektit ser. (Monlau

et al. 2015).

Prezenca e sasive t mdha t lnds s par

Mbetjet shtazore dhe potencialet energjike pr Prefekturn e

Kosturit n Rajonin e Maqedonis Perndimore jan thelbsore, fakt i

cili ilustrohet n tabeln m posht.

Tabela 1. Mbetjet shtazore dhe potencialet energjike pr Prefekturn e

Kosturit

Pref

ektur

a

Llojet

e

kafsh

ve

Nr i

kafsh

ve t

prdor

ura

Tota

l

soli

de(

TS)

%

Tons

VS n

vit

m3 biogas

n vit

Potenciali

energjis

elektrike

Fuqia e

instaluar

Kost

ur

Bagti 2,307 14.3 3.272 1,096,327 23,680 3.20

Dele

dhe

Dhi

80,44

2

34.5 19.315 2,897,359 62,582

Derr 20 11.4 3.45 2,792 60.32

Burimi: Projekti BIO-EN-AREA. Rajoni i Maqedonis Perndimore PLANI I

BIOENERGJIS

12

Kontrata afatgjate pr shitjen e energjis

Kompania ka nnshkruar nj kontrat 20 vjeare me firmn

kryesore pr t shitur energji.

Mungesa e mbetjeve nga prodhimi

Produktet finale nga instalimet e biogazit jan energjia dhe

plehu, i cili ju shitet fermerve. Plehu prodhohet pas 80 ditve, gjat t

cilave lnda e par qndron n aparatt tretse.

Dobsit

Mungesa e eksperiencs

Kompania Mantmouazel SA sht nj nga dy kompanit e

angazhuara n djegien e biomass n rajonin ndrkufitar. Kjo kompani

sht futur n biznesin e djegies s biomass prej vetm disa muajsh.

Mundsit

Legjislacioni favorizues pr RES n Greqi i cili buron nga

legjislacioni i BE

Legjislacioni i BE

Dy objektivat kryesore n rregulloren e enrgjis t BE jan rritja

e siguris pr energjin dhe reduktimi i shkarkesave t gazit. Direktiva e

Energjise s Rinovueshme (Direktiva 2009/28/EC) sht instrumenti

kryesor pr t arritur kto objektiva.

13

Adaptimi i nj direktive t re pr t promovuar prdorimin e

energjis nga burimet e rinovueshme, e cila erdhi n fuqi n Qershor

2009-t, pritet t jet forca kryesore orientuese n zhvillimin e

industris s energjis nga biomasa.

Targetet kombtare t detyrueshme dhe trajektorja treguese

Arritja kryesore e Direktivs s Energjis s Rinovueshme sht

t caktoj nj set targetesh t detyrueshme kombetare pr aksionert e

enrgjis nga RES, si nj prqindje t konsumit total t energjis si dhe t

caktoj nj prqindje t caktuar pr transportin e RES (10% t energjis

totale t transportuar) pr do shtet antar t BE. Kto targete

kombtare t detyrueshme jan t pandryshueshme me (20%) t

konsumit final t energjis deri n vitin 2020. Duke qn se targetet

prcaktohen duke respektuar konsumin e energjs, shtetet antare mund

ti arrijn ato duke promovuar dhe inkurajuar efiencn e energjis dhe

kursimin e saj.

Detyrimet kryesore t shteteve antare.

Prvec detyrimeve t tyre kryesore, shtetet antare pr t

siguruar q deri n vitin 2020 konsumi i energjis t jet t paktn

targeti i tyre i prgjithshm, duhet t prezantojn masa efektive pr t

siguruar q pjesa e tyre e RES t jet e barabart ose ta tejkaloj

trajektoren e prcaktuar. Pr t arritur targetet e tyre, do shtet antar ka

direktiva pr t prdorur skema mbshtetse ose matje t siguruara nga

RE (p.sh projekte midis shteteve antare, projekte midis shteteve

antare dhe midis shteteve t tjera, etj )

14

do shtet antar ka adaptuar nj Plan Aksioni Kombtar pr RE

dhe ka caktuar targete pr aksionet e RE n transport, energji dhe

ngrohje ose ftohje pr vitin 2020. Ky plan do t vlersohet nga

Komisioni Europian i cili do t rishikoj me imtsi masat e adoptuara.

Direktiva e RE nuk jep garanci pr gabime n rastin kur nj

shtet antar del nga trajektorja ose nga targeti i detyrueshm pr vitin

2020. Direktiva e RE prmban gjithashtu masa specifike, t cilat lidhen

me informacionin dhe trajnimin, eliminimin e barrierave administrative

n zhvillimin e RE, garancive t origjins dhe aksesit n rrjetin e

energjis pr RE.

Shtetet antare duhet t bien dakort pr transfertat statistikore t

nj sasie t caktuar t RE nga nj shtet n tjetrin. Dy ose m shum

shtete antare mund t bashkpunojn n do lloj projekti q lidhet me

energjin, ngrohjen ose ftohjen nga RE. Shtetet antare gjithashtu mund

t bashkpunojn me nj ose m shum shtete t tjera, n t gjitha llojet

e projekteve q lidhen me prodhimin e energjis nga RE.

Shtetet antare jan t detyruara t sigurojn q rregullat e tyre

kombtare, pr sa i takon procedurave t autorizimit, certifikimit dhe

liensimit, q aplikohen n entralet e energjis pr prodhimin e

energjis, ngrohjes ose ftohjes nga RE, t jen t vlefshme dhe t

nevojshme. Referuar ktij detyrimi, direktiva e RE formulon nj sr

pritshmrish pr sa i takon autorizimit dhe proceseve administrative t

shteteve antare.

Shtetet antare jan gjithashtu t detyruara t sigurojn nj

garanci origjine pr tju prgjigjur krkesave t prodhuesve t energjis

15

nga RE. Garancit e origjins vendosen me qllim q ti provojn

konsumatorit q nj aksion ose sasi energjie sht prodhuar nga burime

t rinovueshme.

Targetet (objektivat) e energjis s rinovueshme pr vitin 2030

N Janar t vitit 2014-t, KE publikoi propozimin e tij pr nj

paket energjie pr vitin 2030. Kjo paket siguron pr arritjen deri n

40% t targetit pr reduktimin e rrjedhjes s gazit, krahasuar me

rrjedhjen e vitit 1990. Sidoqoft, kjo paket nuk parashikonte asnj

target pr prshpejtimin e prodhimit t energjis s rinovueshme. Kto

propozime nga KE u miratuan nga Kshilli i Europs n 23 Tetor 2014.

(WOLF THEISS , 2015).

Legjislacioni n Greqi

Greqia, si t gjitha vendet e BE, ka rn dakord t rrit aksionet

e RES n konsumin e saj final n 20% deri n 2020-n

(Direktiva2009/28/EC). Kjo vler pr Greqin sht 2% m shum se

niveli i detyruar prej 18% i caktuar nga direktiva. Pr t arritur kt

target, nevojiten investime shtes n sektor si dhe incentiva t reja

financiare.

M specifikisht, ligji 3851/2010 prcakton nj korniz pr

zhvillimin e energjis s rinovueshme. Qeveria prpiqet t siguroj q

targete europiane t viti 2020 t arrihen. Zhvillimi i burimeve t

energjis s rinovueshme n sektorin e energjis sht i nj rndsie

16

jetsore pr t arritur objektivat kombtare dhe europiane (Halkos et al.

2014)

Targeti prej 20% do t arrihet nprmjet kombinimit t matjeve

t efiencs s energjis dhe teknologjive pr prodhimin e saj,

aparaturat pr nxehtsi dhe transport. Referuar planit Kombtar t

Energjis s Rinovueshme pr Greqin (NREAP, 2010), jan zgjedhur

targete specifike pr do teknologji RES.

Plani Kombtar pr Energjin e Rinovueshme pr vitin 2020 u

adoptua n Tetor 2010.

Ky plan mat sasin e energjis nga burime t rinovueshme, n

mnyr q t arrij kapacitetin e krkuar prej 10.000 MW deri n vitin

2020, t cilit duhet ti shtohet kapacitet shtes: 7.500 MW nga energjia e

ers, 2.200 MW nga ngrohja djellore dhe 250 nga ngrohja termale, 150

MV t nga uji dhe 350 MW nga biomasa.

(http://www.nortonrosefulbright.com/knowledge/publications/66

189/european-renewable-energy-incentive-guide-greece)

Tabela 2 mimi i energjis nga RES (Greqi)

Lloji i gjenerimit t energjis

Cmimi e energjisw

Sistem I ndwrlidhur

Sistem jo-ndwrlidhur

Energji e shfrytzuar me instalim m t madh se 50 KW 87.85 99.45

http://www.nortonrosefulbright.com/knowledge/publications/66189/european-renewable-energy-incentive-guide-greecehttp://www.nortonrosefulbright.com/knowledge/publications/66189/european-renewable-energy-incentive-guide-greece

17

Energji nga era e prdorur pr instalime m t vogla se 50 KW 250 250

Fotovoltazh 10 KW n banesa dhe biznese t vogla 550 550

Energji hidrike e prdorur pr njsit me kapacitet 15 KW 87.85 87.85

Energji diellore e prdorur nga centralet termike 264.85 264.85

Energji diellore e prdorur nga centralet termike me sisteme magazinimi 284.85 284.85

Energji gjeotermike e lart (L. 3175/2003) 150 150

Energji gjeotermike e ult (L. 3175/2003) 99.45 99.45

Biomasa e prdorur nga stacionet< 1 MW 200 200

Biomasa e prfituar nga bimt > 1 MW dhe < 5 175 175

Biomasa e prdorur nga stacionet > 5 MW 150 150

Korniza Ligjore

Referuar ligjit 3851/2010, n prshpejtimin pr zhvillimin e

RES dhe pr tu prballur me ndryshimet klimaterike si dhe juridiksionit

t Ministris s Mjedisit, qeveria greke siguroi nj rritje t objektivit

kombtar pr pjesmarrsit e RES n konsumin e energjis prej 20%.

N vitin 2010 Akti 3851/2010 adoptoi Legjislacionin europian pr

energjin nga RES. I njohur si regulli i 20-20-20, objektivat e reja

kombtare pr tu arrituar ishin:

18

1. 20% e energjis s konsumuar duhet t gjenerohej nga RES deri

n vitin 2020

2. Nj minimum prej 40% i energjis s arktuar duhet t

kontribuohej nga RES

3. Nj minimum prej 20% i konsumit t energjis pr ngrohje dhe

ftohje duhet t prodhohej nga RES

4. Nj minimum prej 10% i konsumit t energjis pr

transport duhet t prodhohej nga RES.

Objektiva tjetr e rndsishme e Ligjit 3851/2010 ishte t

thjeshtonte proedurat e liensimit dhe t shkurtonte kohn e liensimit

(Giannini et al. 2014).

Prshtatja e tarifave

Mbshtetja kryesore pr energjin nga burime t rinovueshme n

Greqi mbetet regjimi i njohur si Feed in Tariff (TiF), i cili ndan tarifat

n varsi t teknologjis s prdorur dhe madhsis s projektit, duke

pasur parasysh bashk-prfitimet dhe kostot pr zhvillimin e projektit.

TiF pr t gjitha teknologjit supozon q t fotovoltazhet (FV) t jen t

prshtatura bazuar n nenin e L.3851/2010 dhe ndyshohen do vit n

baz t indeksit vjetor pr konsumatorin me 25%, sikurse imponohet s

fundmi nga L.4203/2013, pr t prmirsuar rregullat e mparshme prej

50%. (Progres Raporti i II n Promovimin dhe Prdorimin e Energjis

nga RE n Greqi 2014).

19

Tabela 3 Ecuria e FiT (n /MWh)

Burimi: Giannini et al. (2014)

Dekurajimi i FV-ve

Skema FiT sht zgjedhur nga qeveria greke pr t motivuar

investimet n FV-ve. Shpejtsia dhe rritmi i hyrjes s FV n energjin

mikse, si sht prshkruar m sipr, ka shkaktuar nj krkes t lart pr

likuiditet t kompesimeve nga prodhuesit e FV. Vonesat n likuiditet

dhe vonesat n pages kan krijuar nj defiit t konsiderueshm n

llogarit speciale t programit RES. Pr t zgjidhur problemin e

likuiditetit, legjislacioni grek duket t rishikoj strategjin RES dhe t

ndrmarr hapa pr t eliminuar defiitin. Kjo mund t arrihet duke

marre masa t cilat mund t sigurojn rregulla racionale ne skemn Fit.

Masat e adoptuara n kt faz ndahen n grupet e mposhtme:

20

1. Grupi i par synon t eliminoj procedurat e liensimit t FV

t stimuluara nga MD, F1/2300/16932/09-08-2012, duke

pasur parasysh q objektivi i vendosur pr vitin 2020 u arrit

n 2012-n.

2. Grupi i dyt synon t ul FiT n MD F1/2262/31.1.2012 dhe

MD F1/16933/09-08-2012.

3. Grupi i tret synon t kalonj nj pjes t kostos t RES tek

konsumatori, duke rritur kshtu Tarifn Speciale t

Fabrikave t Gazit.

Edhe pse matjet e msiprme kan si qllim t ulin defiitin e

kompesimit t prodhuesve t FV, impakti i tyre ka qn shum i vogl.

Pr kt arsye, sht ndrmarr nj iniciativ e re ligjore. Akti

4254/2014 prcakton nj rritje t re t FiT. Megjithat, nj numr i

vogl hidroentralesh jan shnjestruar 5.4% hidroentrale, 5.6%

mullinj me er dhe 29.9% entrale FV (Giannini et al. 2015).

Prmirsimi i teknologjis s prodhimit t biogazit

Nj nj entral t tretjes anaerobike, mbetjet agrikulturore

transformohen n biogaz dhe mbetje. Mbetjet jan n sasi t mdha.

Prgjithsisht, biogazi konvertohet n nxehtsi, e cila humbet dhe n

energji e cila i shitet konsumatorit Monlau et al. (2015). N nj studim

t fundit sht realizuar kombinimi i tretjes anaerobike me procesin e

pirolizs me qllim rimkmbjen e sektorit t energjis nga mbetjet

agrikulturore dhe qndrueshmrin e entraleve t tretjes anaerobike.

21

Sikurse sht prmendur edhe m par, n nj sistem CHP

prodhohet energji me tepric. Ajo mund t prdoret pr t rritur

prbrjen e lagshtis n tretjet e ngurta t procesit t pirolizs. Piroliza

sht nj proces termo-kimik, i cili n munges t oksigjenit, konverton

lndt organike prmes tre fazave: gaz pirolize, karburant bio dhe djegie

bio. Pr shkak t prbrjes t saj t lart kalorifike, gazi i pirolizs mund

t prbj nj burim trheqs energjie, i cili m pas mund t konvertohet

n nxehtsi dhe energji duke prdorur motorrt e brendshm t djegies.

Karburanti bio i prodhuar prbn interes pasi mund t zvendsoj

naftn e motorrve t djegies pr prodhim energjie.

Proesi i kombinuar i AD (tretja anaerobike) dhe pirolizs,

tregohen n mnyr skematike n figurn m posht.

Figura 3: Prfitimi i energjis s qndrueshme nga mbetjet

agrikulturore duke kombinuar AD dhe pirolizn

Burimi: Monlau et al. (2015)

22

Rezultatet tregojn se:

Sasia e nxehtsis s prodhuar gjat tretjes anaerobike sht e

mjaftueshme pr t mbuluar krkesat pr energji pr tharrjen e

mbetjeve t ngurta.

Simbioza e tretjes anaerobike me pirolizn mund t rezultoj n

nj rritje t prfitimit t energjis 42%, krahasuar me sasin e

prfituar vetm nga procesi anaerobik. Sistemi hibrid i operimit

n simbioz mund t rrit prodhimin e energjis me 42%,

krahasuar me tretjen anaerobike.

Krcnimet

Limitimet retrospektive n FiT

Kto limitime jan prezantuar me qllim pr t ndaluar defiitin

e buxhetit, i cili e kaloi shifrn 300 milion euro n Shkurt 2013

(Bedford et al., 2014).

Retrospektiv n taksat mbi t ardhurat

Ministria greke e Mjedisit, Energjis dhe Ndryshimeve

Klimaterike ka prezantuar s fundmi nj retrospektiv taksash n

sistemin e prdorimit t energjis nga burime t rinovueshme.

Investimet n sektorin e djegies s biomass

Individt ose kompanit q kan dshir t hyjn n sektorin e

djegies s biomass n Prefekturn e Kors dhe n Rajonin e

23

Maqedonis Perndimore mund t prfitojn nga skema e t dy

vendeve.

Shqipria

Direktivat e investimeve

- Prjashtohen nga TVSH-ja makinerit dhe pajisjet

- Pundhnsi prjashtohet nga pagesa e kontributeve shoqrore

pr nj vit pr t gjith puntort e rinj

- Shteti mbulon pagat e 4 muajve pr puntort e rinj

- Direktiva t ndryshme pr financimin e trajnimeve

- Lehtsim i proedurave doganore

- Rimbursim i menjhershm i TVSH-s n rastet kur rreziku pr

eksport sht zero Brenda 30 dits nse taksapaguesi sht

eksportues Brenda 60 dits n raste t taksapaguesve t tjer

- TVSH e karburantit kreditohet menjher pa qn nevoja pr

dorzim t dokumentave pr t vrtetuar regjistrimin ne Zyrn

Tatimore, proedur e cila kushtonte koh dhe para.

- Lehtsim dhe prmirsim t procedurave t regjistrimit,

nprmjet aplikacioneve on-line n portalin e Shqipris.

- Qera simbolike 1 euro pr pronat shttrore, pr investime q

kapin vlern mbi 10 milion euro n sektorin e industris

(http://www.punetejashtme.gov.al/files/userfiles/Albania_potential.pdf)

.

http://www.punetejashtme.gov.al/files/userfiles/Albania_potential.pdf

24

FiT (Ligji RES)

Shqipria sht antare e Komunitetit t Energjis, tek i cili

duhet t prezantoj Aksion-Planin Kombtar t Energjis s

Rinovueshme. Ky plan parashtron skenart dhe politikat (rregullat) q

shteti parashikon t ndjek n mnyr q t arrij targetet pr burimet e

energjis s rinovueshme deri n vitin 2020 (IRENA 2013).

Shqipria ka firmosur Traktatin e Komitetit t Energjis t vitit

2005-, i cili hyri n fuqi n Korrik 2006. Nj nga aktivitetet kryesore t

Komitetit t energjis sht implementimi i acquis communautaire nga

palet pjesmarrse pr t rinovueshmet.

Gjithsesi, Direktiva e Energjis s Rinovueshme e 2009-s

parashikon n mnyr specifike q matjet e shteteve antare t jen t

aplikueshme per Palt Kontraktuese te komitetit t energjis, nse kto

shtete lidhen m Direktivn e Energjis s Rinovueshme (Wolf Theiss

2015).

Nn Traktatin e Komitetit t Energjis, Shqipria zbaton

Direktivn e BE pr Energjin e Rinovueshme (RES Directive,

2009/28/EC) dhe ka adaptuar nj target detyrues prej 38% deri n vitin

2020.

FiT sht aktualisht e prdorshme pr energjin nga entralet

gjeneruese t energjis nga burime t rinovueshme me nj kapacitet t

instaluar prej 15 MW. Sistemet q e kalojn kapacitetin e tyre me 100

MW, duhet t plotsojn 25 t prodhimit t tyre me energji RES

(WOLF THEISS 2015).

25

Gjeneratort e rinj t energjis RES q kan prioritete duhet t

ken kapacitet t instaluar deri n 25 MW, prodhuesit e energjis hidro

kapacitet deri n 10MW dhe ato t sistemeve bashk-gjeneruese

kapacitet deri n 100 MW.

Ligji 138/2013 pr Burimet e Energjis s Rinovueshme

cakton nj formul t re t llogaritjes s FiT. Sidiqoft, ligji ka nevoj t

rishikohet n akte t tjera nn-ligjore, n mnyr q t zbatohet

efektivisht. Aktet e nevojshme nn-ligjore duhet t vendosen nga

Kshilli i Ministrave nn propozimet e ERE.

Direktivat e ligjit nuk sigurojn asnj kriter sa i takon kapitalit t

investimit n projektet pr energjin e rinovueshme, megjithse i ve ato

n dispozicion t t interesuarve pa diskriminim.

Nga ana tjetr, s fundmi legjislacioni i adaptuar i cili hyri n

fuqi n Janar 2015, synon t lehtsoj investimet e reja, duke prfshir

ndrtimin e nj gjeneratori pr energjin RES n hidroentrale (WOLF

THEISS 2015).

Zgjerimi i RES dhe skenart final t krkess pr energji

Shqipria ka nj target prej 38% energji nga RES deri n vitin

2020, nga 31.2% q ishte n vitin 2009-t. E gjith energjia e

Shqipris, pothuajse gjenerohet nga hidroentralet. Teknologji t tjera

t prodhimit t energjis, si era ose biomasa, nuk jan aspak t

prdorshme, megjithse kan potencial t lart dhe jan t aksesueshme.

Shqipria parashikon t rrit ngrohjen e rinovueshme, e cila aktualisht

sigurohet nga nj sasi e pamjaftueshme dru zjarri.

26

Centrale (Fabrika) pr bashkpunim

Shqipria parashikon t arrij targetin e vitit 2020 duke zgjeruar

kapacitetet hidro-energjike. Prdorimi i mekanizmave t bashkpunimit

kshillohet pr teknologji t tjera, veanrisht thithja e investimeve t

huaja deri n 1.400 MW nga prdorimi i ers. N total, drafti i aksion-

planit supozon nj potencial prej 3.000 MW pr prfitimin e projekteve.

Greqia

Ve proedurave t liensimit, n Greqi energjia e rinovueshme

ka prioritete pr drges n nj rrjet elektronik t dokumentacionit

prkats. Kjo proedur realizohet nprmjet nj marrveshjeje pr

blerjen e energjis dhe shtesave n mim, marrveshje e cila sht

prcaktuar nprmjet FiT duke marr parasysh vlersimet dhe

mendimet e konsumatorit prfundimtar. Ky mekanizm mbshtetet 40%

nga fondet publike dhe nga projektet pr energjin e rinovueshme.

Liensimi

Qershori i vitit 2010-t solli lehtsimin e Ligjit t ri pr RES, i

cili modernizoi procedurat e liensimit pr projektet e RES, n mnyr

q t minimizonte materializimin. Ligji prjashtoi nj numur t madh

projektesh nga nevoja q ato kishin pr tu pajisur me liens dhe

aprovim mjedisor. Kto elemente reduktuan kornizat e detyruesme dhe

ofruan incentiva pr projekte, duke lejuar instalimet RES t ken nj

produktivitet m t lart. Nenet e ligjit t ri RES synojn t thjeshtojn

proedurat e liensimit, t racionalizojn skemn e FiT, t rrzojn

27

barierat n nivel lokal dhe t avancojn pikat kye t projekteve pr

prodhimin e energjis s rinovueshme n mnyr q t arrihen targetet e

vendosura.

Drgesat me prioritet

N Greqi, projektet pr energjin e rinovueshme orientohen nga

prioritetet pr rrjetin e siguris dhe limitimet teknologjike. Kjo do t

thot q sistemi q operon sht ligjrisht i detyruar t marr/prodhoj

energji t rinovueshme me mimet e caktuara (euro/MWh)

Paketa e prioriteteve jepet n baz t sistemit operator bazuar

gjithashtu edhe n kodin e rrjetit me standartin PPA pr 20 vjet.

Prfitimi i antarsimit n rrjetin e standarizuar PPA sht i

detyrueshme pr t gjitha projektet pr energjin e rinovueshme. FiT-et

e disponueshme pr projektet pr energjin e rinovueshme ndahen n dy

kategori: nj FiT pr instalime solare FV (prcaktuar nga artikulli 27 A

nga Ligji 3734/2009) dhe nj FiT i ndar pr t gjitha projektet e tjera t

energjis s rinovueshme (prcaktuar nga artikulli 13 n ligjin pr

RES).

FiT pr instalimet solare FV: Prej Shkurtit 2012 Korrik 2012

FiT i aplikuar pr projektet e fotovoltazheve diellore, n sistemet e

ndrlidhura me m shum se 100 kW kapacitet t instaluar, u reduktuan

n 298.08 euro/MWh dhe 328.60 euro/MWh. Projektet jasht sistemit

(n ishujt grek) jan t ligjshme pr nj tarif prej 328.60 euro/MWh

pavarsisht kapacitetit t instaluar.

28

FiT pr instalimet diellore FV prmbante gjithashtu nj

mekanizm reduktimi pr t rregulluar mimet e refences deri n fund

t 2014-s, n mnyr q t siguronte ndrlidhjen n gjith tregun e

energjis. FiT diellore FV rregullohen n baze vjetore me 25% nga

indeksi i mimit t nj viti m par.

FiT pr FV RES jo-diellore: FiT i aplikuar pr FV RES jo-

diellore varion nga lloji i kapacitetit t instaluar i gjeneratorit dhe nga

vendndodhja e projektit. Kto FiT-e rishikohen n baz vjetore nga nj

vendim i Ministris s Mjdisit, Energjis dhe Ndryshimeve

Klimaterike ndjekur nga nj vendim i Entit Rregullator t Energjis.

Edhe prodhuesit e energjis nga mullinjt me er prfitojn

kompesim nga rrjeti operator n fund t do viti kalendarik pr rreth

30% t do shpenzimi pr arsyje qndrueshmrie dhe sigurie. Kjo

shifr mund t rritet do vit deri n 100%, q do t thot arritje t

kompensimit total q aplikohet nga FiT.

Tarrifat FiT

Instrumentat kryesore mbshtetse n Greqi pr energjin nga

burime t rinovueshme, jan rregullat e FiT, t cilat ndryshojn tarifat

n varsi t teknologjis dhe madhsis s projektit, duke pasur

parasysh prfitimet dhe kostot e projektit. FiT-et pr t gjitha

teknologjit, prfshi edhe FV, vazhdojn t rregullohen nga nenet e

ligjit 3851/2010 dhe ndryshojn do vit me rritje prej 25% referuar

29

indeksit t konsumatorit, sikurse shte parashikuar nga ligji 4203/2013,

duke tejkaluar kshtu 50% t nj viti m par.

Nj tjetr mnyr pr t promovuar gjenerimin e energjis

nprmjet RES n Greqi shte prmes garancive t FiT. FiT siguron

prodhuesit e energjis nga RES me nj garanci pr mimin e shitjes pr

energjin q ata kan prodhuar, s bashku me nj garanci pr blersit e

prodhimit t tyre. mimi i shitjes mund t alternohet nse prodhuesit e

energjis RES ndodhen n nj ishull grek ose jo, nga lloji i teknologjis

t prdorur dhe nga koha kur sht themeluar hidroentrali. Prej

Korrikut 2012-t, pr nj periudh 2 vjeare, nj tarif speciale

solidariteti, nga 10-42%, u prdor pr t gjith prodhuesit e RES, n

varsi t themelimit t entralit dhe teknologjis s prdorur.

Hidroentralet RES kan prfituar nga shprndarja me prioritet e rrjetit.

Sidoqoft, FiT sht i limituar n koh dhe jep garanci pr aq koh sa

zgjat Marreveshja pr Shitjen e Energjis (PPA). Kto marrveshje kan

nj kohzgjatje 20 vjeare dhe mund t shtyhen me mirkuptim midis

palve (Raporti II i Progresit n Promovimin dhe Prdorimin e energjis

nga Burimet e Rinovueshme n Greqi, 2014).

Taksat dhe subvencionet (incentivat e ligjit t investimeve)

T gjitha teknologjit RES, prve teknologjive fotovoltazh,

mund t aplikojn pr subvencion t investimit sipas ligjit t

investimeve miratuar n vitin 2013-t. Sidoqoft, propozimi i ri pr

ligjin e investimeve (L.4146/2013) ndjekur nga amendamenti i

prezantuar nprmjet artikullit 68 t ligjit 4155/2013, kanalizoi

30

subvencionet vetm tek investimet hidro, hidro-pompat, investimet

hibride dhe fabrikat e biomass dhe biogazit, t realizuara pas dats 1

Janar 2014-t. Gjithsesi, t gjitha teknologjit RES jan t ligjshme pr

direktivat e taksave.

Ligji i prmendur m lart siguron direktiva n formn e

lehtsimit taksor, subvencioneve, subvencionet me qera dhe kredi t

buta pr investimet e kualifikuara n t gjith sektort ekonomik me

disa prjashtime. Prqindja e ndihms pr do investim projekti varet

nga madhsia e siprmarrjes dhe rajoni n t cilin implementohet.

Njsit siprmarrse klasifikohen n tre kategori bazuar n madhsin e

tyre sipas rregullave t klasifikimit t BE. Prqindjet e ndihms pr

Rajonin e Maqedonis Perndimore tregohen n tabeln m posht.

Tabela 4. Harta e ndihms rajonale dhe prqindjet e ndihms pr

Rajonin e Maqedonis Perndimore

Rajoni Nn/Prefektura Zona % e ndihms

Maqedoni

a

Perndim

ore

Siprmarrs

i madh

Siprmarrs i

mesm

Siprmarrs i

vogl

Grevena C 30% 40% 50%

Kozan B 30% 35% 40%

Follorina C 30% 40% 50%

Kosturi C 30% 40% 50%

E gjith skema e aplikimit dhe vlersimit t procesit nuk i kalon gjasht

muaj.

Llojet e ndihms

31

a. Lehtsimi i taksave prfshin prjashtimin e pagess t taksave

t t ardhurave mbi prfitimet parataksore, e cila rezulton n t

gjitha aktivitete e ndrmarrjes.

b. Subvencionet pagesa falas nga shteti e nj shume parash pr t

mbuluar nj pjes t shpenzimeve t investimit.

c. Subvencionet me qera prfshijn pagesat nga shteti t nj pjese

t investimit t paguar nn nj marrveshje qeraje, e cila

ekzekutohet pr tu pajisur me makineri ose pajisje t tjera.

d. Kredit e buta nga Fondi Kombtar pr Siprmarrje dhe

Zhvillim (ETEAN). Sasia q do t mbulohet nga nj kredi banke

mund t financohet nga nj kredi e but nga institucionet q

bashkpunojn me siprmarrsit ETEAN.

ETEAN sht fondi q suporton siprmarrjet e rja, sidomos

siprmarrjet e vogla, mesatare dhe ato innovative. Ai sht i dizenjuar t

prmirsoj financat e siprmarrjes n mnyr q ato t zhvillohen, t

ndihmoj n krijimin e siprmarrjeve t reja, t aktivizoj dhe nxit

produktivitetin dhe t lehtsoj hyrjen e nj produkti ose shrbimi t ri

n treg.

32

Konkluzione

Sektori i djegies s biomass n rajonet ndrkufitar t

Prefekturs s Kors dh Maqedonis Perndimore sht n zhvillim

me vetm dy entrale biogazi, t cilat ndodhen n Rajonin e

Maqedonis Perndimore. Faktori m i rndsishm pozitiv pr

zhvillimin e nj sektori djegie pr biomasn n rajonet ndrkufitare

sht korniza ligjore n t dy vendet, veanrisht:

Ligji pr Burime t e Rinovueshme t Energjis i cili u aprovua

n vitin 2013-t n Shqipri dhe Ligji 3851/2010 n Greqi.

Direktivat ligjore t investimeve: Ligji 8987 i dats 24 Dhjetor

2002 Mbi Direktivat pr ndrtimin e kapaciteteve t reja

energjitike n Shqipri, Ligji 92/2014 mbi Vlern e Shtuar

Taksore n Republikn e Shqipris, i cili hyri n fuqi n 1

Janar 2015-t, prjashton pagesn e do vlere t shtuar taksore

pr importin e pajisjeve dhe makinerive.

Direktiva sht e aplikueshme pr projektet e reja me nj vler

investimi prej 360.000 Euro.

Iniciativat e mvonshme ligjore n t dy vndet, megjithse nuk

jan dizenjuar n mnyr specifike pr stimulimin e projekteve pr

energjin, kan ofruar direktiva t rndsishme pr investimet, pr

t gjith ata q dshirojn t investojn n industrin e djegies s

biomass. FiT-i i aplikuar n t dy vendet sht nj instrument

baz, i cili i kryen investimet pr djegien e biomass terheqse, pasi

33

sistemi FiT garanton blersin pr energjin e prodhuar dhe pr

mimin e shitjes.

Sidoqoft, rnia e FiT jo vetm pr projektet e reja RES por

edhe pr ato ekzistuese, e cila u shoqrua me rritje t taksave mbi t

ardhurat, mund t ngadalsoj zhvillimin e sektorit t djegies s

biomass, sidomos n Greqi, ku kto masa jan duke u zbatuar

aktualisht.

34

Referenca

Halkos, G., Kevork, I., Galani, G. and Tzeremes, P. (2014). An analysis

of long-term scenarios for the transition to reneable energy in Greece.

MPRA Paper No. 59975, posted 18. November 2014 07:17 UTC.

Online at http://mpra.ub.uni-muenchen.de/59975/

A SURVEY OF CURRENT ISSUES IN THE EUROPEAN ENERGY

SECTOR. THE EUROPEAN ENERGY HANDBOOK 2015.

SECTOR SURVEY NINTH EDITION

Giannini, E., Moropoulou, A., Maroulis, Z. and Siouti, G. (2015).

Penetration of Photovoltaics in Greece, Energies 2015, 8, 6497-6508.

Bedford, H., Birchall, S., Bleicher, D., Wallis, I. and Causse, E. (2014).

D 2.1b Summary of Policies and incentives relevant to retrofit in the

EU-27. Project Title: Development of Systemic Packages for Deep

Energy Renovation of Residential and Tertiary Buildings including

Envelope and Systems (iNSPiRe)

Monlau, F., Sambusiti, C., Antoniou, N., Barakat, A. and Zabaniotou,

A. (2015). A new concept for enhancing energy recovery from

agricultural residues by coupling anaerobic digestion and pyrolysis

process. Applied Energy 148 (2015) 3238

http://mpra.ub.uni-muenchen.de/59975/

35

Second Progress Report on the Promotion and Use of Energy from

Renewable Sources in Greece 2014

http://www.punetejashtme.gov.al/files/userfiles/Albania_potential.pdf

IRENA (2013) Executive Strategy Workshop on Renewable Energy in

South East Europe. Background Paper Topic A

Renewable Energy Action Plans and Regulations to Harmonise with EU

Directives

Revised Draft 20131201

Wolf Theiss Guide to: Generating Electricity from Renewable Sources

in Central, Eastern & Southeastern Europe 2015 Edition

BIO-EN-AREA project. Region of Western Macedonia BIOENERGY

ACTION PLAN

http://www.punetejashtme.gov.al/files/userfiles/Albania_potential.pdf