anne ve Çocuk beslenmesİnde et ve et ÜrÜnlerİ sağlık...
TRANSCRIPT
SUNUM PLANI
Et Grubunda Yer Alan Yiyecekler&İçerikleri
Anne ve Çocuk Beslenmesinde Kırmızı Et
Anne ve Çocuk Beslenmesinde Balık
Anne ve Çocuk Beslenmesinde Kurubaklagiller&Yağlı Tohumlar
ET GRUBUNDA YER ALAN BESİNLER
Kırmızı et
Deniz ürünleri
Kanatlı hayvan etleri
Kuru
baklagiller
Yağlı tohumlar
Riboflavin
B6
B12
Fosfor
Magnezyum
Demir
Çinko
Bakır
İyot
Selenyum
ANNE VE BEBEK BESLENMESİNDE PROTEİNLER
Fetal büyüme
Plasental gelişim
Amniyotik sıvı üretimi
Annenin kan hacminde artış
Maternal doku kütlesinde artış
Büyüme gelişme
Bağışıklık sistemi
Kan yapımı
Hormon-enzim sentezi
Protein gereksinimi
ANNE VE BEBEK BESLENMESİNDE PROTEİNLER
Fetal büyüme geriliği Düşük doğum ağırlığı
İnfant morbidite ve mortalitesi
Bilişsel, motor hasar
Maternal malnütrisyon
Paediatric and Perinatal Epidemiology, 2012;26 (Suppl. 1):178–190
Protein gereksiniminde 25 g/gün artış
ANNE VE BEBEK BESLENMESİNDE PROTEİNLER
Handbook of Nutrition and Pregnancy, 2008
Yaş (yıl) Protein gereksinmesi (g/kg/gün)
0-1 1.5
1-3 1.1
4-13 0.95
14-18 0.85
Yetişkin 0.8
Gebe 1.1
Emzikli 1.1
ANNE VE BEBEK BESLENMESİNDE PROTEİNLER
Dietary Reference Intakes for Energy, Carbohydrate. Fiber, Fat, Fatty Acids, Cholesterol, Protein, and Amino Acids (2002/2005)
Diyetle alınan proteinin miktarı yanı sıra vücutta kullanılabilirliği de önemlidir.
Net Protein Kullanımı
Bitkisel: 0.50-0.60
Et: 0.75-0.80
Protein Sindirilebilirliği
Bitkisel: 0.80-0.90
Et: 0.95
ANNE VE BEBEK BESLENMESİNDE PROTEİNLER
FAO. Meat and meat products in human nutrition in developing countries. http://www.fao.org/docrep/t0562e/t0562e05.htm
Baysal, A. Beslenme, 2009
KIRMIZI ETLER
KIRMIZI ET
Anne ve çocuk beslenmesinde kırmızı et tüketimi
Malnütrisyonun önlenmesi
Büyüme-gelişmenin sağlanması
Aneminin önlenmesi
Bağışıklık sistemi
BEBEK BESLENMESİNDE KIRMIZI ET
Postnatal beslenme, bebeğin ilerleyen yaşlardaki gelişimini etkileyen önemli ve değiştirilebilir bir faktördür.
Anne sütü ilk 6 ay bebeğin tüm gereksinimlerini karşılayan mucizevi bir besindir.
6.aydan itibaren anne sütünün kompozisyonunun değişmesi ve infantın besin gereksinmelerinin artması ile tamamlayıcı besinlere başlanmalıdır.
Am J Clin Nutr 2012;96:840–847
BEBEK BESLENMESİNDE KIRMIZI ET
Dünya Sağlık Örgütü’nün önerilerine göre 6.aydan sonra tamamlayıcı
beslenmeye geçilmeli;
Günlük olarak kırmızı et, tavuk, balık ya da yumurta tüketilmelidir.
Am J Clin Nutr 2012;96:840–847
Protein Demir Çinko
Tamamlayıcı beslenmeye geçildiğinde görülen yaygın demir yetersizliğinin,
Maternal demir yetersizliği,
Düşük doğum ağırlığı,
Enfeksiyon
Yetersiz beslenmenin yaygın olduğu gelişmemiş ülkelerde kognitif gelişimi olumsuz etkileyebileceği vurgulanmaktadır.
Am J Clin Nutr 2013;98:983–993
BEBEK BESLENMESİNDE KIRMIZI ET
n=68
8. ve 10. aylar
arasında kırmızı et tüketimi
12.ayda hemoglobin
ve hematokrit düzeyleri
6. ve 8.aylar arasında kırmızı et tüketimi >3 kez/hafta olan infantların MCV değerleri <3 kez/hafta olan infantlara kıyasla
Am J Clin Nutr 2013;98:983–993
BEBEK BESLENMESİNDE KIRMIZI ET
Am J Clin Nutr 2013;98:983–993
BEBEK BESLENMESİNDE KIRMIZI ET
144 bebek
4. ay 24. ay
(4 ayda 1)
7 günlük besin tüketim kaydı
22. ayda nörokognitif gelişim testi
4-12 ve 4-16 aylarda et tüketimi psikomotor gelişim belirteçleri ile
pozitif ilişkili
JPGN 39:493–498, 2004
4-12 aylarda et tüketimi ağırlık artışı ile pozitif
ilişkili
BEBEK BESLENMESİNDE KIRMIZI ET
Food and Nutrition Bulletin 2011;32(3):185-191
Gelir düzeyi düşük 4 farklı ülke
1500 infant
1658 toddler
Bodurluk- kırmızı et tüketimi
OR= 0.64; 95% CI,
0.46 to 0.90
Bodurluk riskinde %36 azalma
BEBEK BESLENMESİNDE KIRMIZI ET
ÖNERİ:
Avustralya’da, Ulusal Sağlık ve Tıbbi Araştırma Konseyi’nin 2011 yılı raporuna göre kırmızı et
7-12 aylar arasında haftada 4 kez 30 g
13-23 aylar arasında haftada 3.5 kez 30 g şeklinde tüketilmelidir.
National Health and Medical Research Council, Infant feeding guidelines for health workers, 2011
TBSA-2010
ÜLKEMİZDE DURUM
İlk 2 yılda etle tanışmayan çocukların oranı %49.1 Öneri 7-8 ay iken başlama yaşı 10.5 ay
ANNENİN BESLENMESİNDE KIRMIZI ET
Dünya çapında hamile kadınların %41.8’inin anemik olduğu bunlarında en az %50’sinde demir eksikliği anemisi olduğu
düşünülmektedir.
WHO (2012). Daily iron and folic acid supplementation in pregnant women Journal of Advanced Nutrition and Human Metabolism 2015; 10:14800
Anemik bir gebede
plasenta yoluyla fetüse oksijen taşınımı bozulur
intrauterin büyüme ve gelişmeyi engeller
ANNENİN BESLENMESİNDE KIRMIZI ET
Anemi
Fetal kayıplar
Perinatal ölümler
Preterm doğumlar (%28.2)
Preeklemsi (%31.2)
Maternal sepsis
Journal of Advanced Nutrition and Human Metabolism 2015; 10:14800
Pakistan’da 20-26. gestasyon haftaları arasındaki 1369 kadın, doğum sonrası 6 hafta boyunca da izlenmiş,
Hamilelik öncesinde haftada 2’den daha az kırmızı et tüketen kadınların anemik olduğu ve hemoglobin konsantrasyonlarının düşük olduğu görülmüştür.
Kırmızı et tüketiminin haftada 2 den fazla olması, hamilelik sırasında anneyi anemiye karşı korumaktadır.
Food Nutr Bull. 2008 June ; 29(2): 132–139
ANNENİN BESLENMESİNDE KIRMIZI ET
ÜLKEMİZDE DURUM
TBSA-2010
DENİZ ÜRÜNLERİ-BALIK
BEBEK BESLENMESİNDE BALIK
DHA İyot
Selenyum Protein
Metilciva
Beyin Gelişimi Büyüme-gelişme Alerjik Hastalıklar
BEBEK BESLENMESİNDE BALIK
Gebelikte balık tüketimi Bebeğin 6 ve 18. ay
gelişim skorları
n=25446
Balık Tüketimi: OR: 1.29 (95% CI: 1.20, 1.38) (4. çeyrek-1.çeyrek), Emzirme: OR: 1.28 (1.18, 1.38)(10 ay-1ay)
Emzirme süresi ve balık tüketiminin
18.ayda gelişim skoru
Am J Clin Nutr 2008;88:789 –96
BALIK TÜKETİMİ-DOĞUM AĞIRLIĞI
19 Avrupa Ülkesi Doğum
Kohortu
151880
Anne-Çocuk
Gebelikte fetal büyüme
Gestasyon süresi
Haftada 1 ve daha sık balık tüketimi:
Preterm doğum riskinde
Balık tüketimi doğum ağırlığı
Haftada 1-2: 8.9 g Haftada 3 ve üzeri : 15.2 g
Am J Clin Nutr 2014;99:506–16
Gebelik öncesinde balık ve deniz ürünleri tüketiminin düşük doğum ağırlığı ve preterm doğum üzerine etkisinin değerlendirildiği bir çalışmada ;
Ayda 1 tüketenlerde haftada ≥2 tüketenlere kıyasla düşük doğum ağırlığı ile doğum riski yaklaşık 2 kat
Balık içeren öğün sayısının 1 artması (aylık) gestasyon süresinde 0.02 haftalık
Doğum ağırlığı ve preterm doğum riski ile ilişki
Environmental Health 2007, 6:33
BALIK TÜKETİMİ-DOĞUM AĞIRLIĞI
0-1 yaş balık
tüketimi
12 Yaşa kadar alerjik
hastalık
BALIK TÜKETİMİ-ALERJİ
Haftada 1 kez balık tüketimi
Astım % 51 Rinit % 43
Egzema % 56
Am J Clin Nutr 2013;97:1324–30
Journal of Asthma,2005;42(6):513-518
Gebelikte balık stickleri (trans yağ asidi kaynağı) tüketimi
Astım riskinde 2 kat artış
Astım riskinde %80 azalma
Annesinde astım öyküsü olan çocuklar
Balık tüketmeyenler En az ayda 1 tüketenler
Amaç: Gebelikte balık tüketiminin erken çocukluk döneminde astım riski üzerine etkisinin değerlendirilmesi
BALIK TÜKETİMİ-ASTIM
BALIK TÜKETİMİ-İMMUN YANIT&ATOPİ
Am J Clin Nutr 2012;95:395–404.
123 gebe
20.haftadan doğuma
kadar
Haftada 2 por. somon
(3.45g EPA+DHA)
Umbilikal kord kan örneği n-3 yağ asitleri
IgE İmmunolojik yanıt IL-2,4,5,10, TNF-α
6 aylık bebekte Deri testi
IgE
İmmunolojik yanıt somon tüketen grupta IgE, 6. ayda atopik dermatit fark
Anne ve çocuk sağlığına olumlu etkilerine karşın balık tüketimi ile soru işaretleri bulunmaktadır.
Bunun nedeni balıklarda olası ağır metal bulaşıdır.
BALIK-METİL CİVA
• Prenatal nörotoksik
• Hedef organı
• Plasenta ve kan beyin bariyerini geçer
• Fetüs ve küçük çocukların SSS gelişimini etkiler
Metil civa
NeuroToxicology, 2008;29:767–775 Neurotoxicology and Teratology, 2016; doi: 10.1016/j.ntt.2016.02.002
CİVA-BİLİŞSEL GELİŞİM
Balık tüketimi yüksek olan toplumlarda metil civa maruziyetine ilişkin yapılan çalışmalarda
7 ve 14. yaşta dil, hafıza, dikkat ve görsel fonksiyonlarda azalmaya neden olduğu
• Debes et al.Neurotoxicology and Teratology, 2006;5:536-547.
• Grandjean et al.Neurotoxicology and Teratology, 1997;6:417-428
22 yaşta bilişsel fonksiyon bozukluğunun devam ettiği
• Debes et al. Cortex,2015;74:358-369
6 ay -17 yaş sürecinde takipte nörokognitif ve davranışsal fonksiyonları etkilemediğine ilişkin farklı sonuçlar mevcuttur.
• Davidson et al., 2011; Davidson et al., 1998; Davidson et al., 1995; Myers et al., a2003; Myers et al., 1995
Neurotoxicology and Teratology (2016), doi: 10.1016/j.ntt.2016.02.002
BALIK-DİKKAT EKSİKLİĞİ&HİPERAKTİVİTE
Arch Pediatr Adolesc Med. 2012;166(12):1123-1131.
Maternal Civa Dikkat eksikliği/hiperaktivite
sendromu (8 yaş)
Haftada 2 porsiyondan fazla
balık tüketimi Dikkat eksikliği-hiperaktiviteye
ilişkin davranışlara karşı koruyucu
Civa toksikasyonu dikkatsizlik ve hiperaktivite
riskinde artış ile ilişkili
GEBELİKTE VE ÇOCUKLUK ÇAĞINDA BALIK TÜKETİMİ
Gıda Güvenliğinde otorite olan FDA’ nın önerisi
www.fda.gov/food/foodborneillnesscontaminants/metals/ucm393070.htm
Haftada 2-3 porsiyon balık tüketilmeli
Küçük çocuklarda porsiyonlar çocuklara uygun olmalı
Civa içeriği düşük olan somon, ton balığı, yayın balığı, morina balığı tercih edilmeli
Civa içeriği yüksek olan köpek balığı, kılıç balığı, kral uskumru balıklarının tüketiminden kaçınılmalı
İlk 2 yaşta çocukların sadece %49.6’sı balık tüketmekte.
Tamamlayıcı beslenmede balığa başlama yaşı Ort. 10.3 ay
ÜLKEMİZDE DURUM
TBSA-2010
Ülkemizde gebelerin %21.0’i emziren annelerin
ise %18.4’ü balık tüketmemektedir!!!
ÜLKEMİZDE DURUM
TBSA-2010
İŞLENMİŞ ETLER
İŞLENMİŞ ETLER
İşlenmiş etler etin raf ömrünü ve tütsüleme, kurutma, tuz, lezzet vericiler ve koruyucular eklenmesi sonucu elde edilen etlerdir.
Nitrit
• Koyu yeşil yap. sebzeler
Nitrat
• Bitkisel ve hayvansal yiy.
• (miktarda)
Katkı maddesi
Renk ve lezzeti iyileştirme
İŞLENMİŞ ETLER
Int. J. Cancer, 2016;138:1609–1618
http://www.who.int/features/qa/cancer-red-meat/en/
Nitrit- Nitrat
Amin
N-Nitrozo bileşikleri
İnsanlar için 1. Grup Karsinojen (İnsanlarda karsinojenitesine ilişkin yeterli kanıt
mevcut)
İŞLENMİŞ ETLER
Gebelikte işlenmiş et tüketiminin, N-nitrozo bileşikleri içermesi nedeniyle çocukluk çağı beyin tümörleri ile
ilişkili olabileceği belirtilmektedir.
İŞLENMİŞ ETLER
Neuroepidemiology 2004;23:78–84
Gebelikte işlenmiş et tüketimi ile ilişkilendirilen diğer kanser türleri
Retinoblastoma Cancer Causes Control , 2015;26:387–397
Lösemi Cancer Causes Control, 1994; 5:195–202
İŞLENMİŞ ETLER
İŞLENMİŞ ETLER
Gebelik ve çocuk beslenmesinde işlenmiş et tüketimi ile ilgili diğer bir risk bu ürünlerin çiğ olarak tüketilebilmesidir.
Nutrition Bulletin, 2006;31:28–59
Toksoplazma bulaşı için en riskli besinlerden biri çiğ etlerdir.
Gebelikte Toksoplazma enfeksiyonu körlük, mental retardasyon gibi ciddi anomalilere neden olabilmektedir.
İŞLENMİŞ ETLER
Nutrition Bulletin, 2006; 31:28–59
GEBELERDE TOKSOPLAZMA RİSKİNİ AZALTMAK İÇİN ÖNERİLER
Çiğ-yeterince pişmemiş et tüketiminden kaçınılmalı. Etler pembe kısım kalmayacak ve suyu temiz akacak şekilde pişirilmeli
Çiğ et ile temas öncesi ve sonrasında eller yıkanmalı,mümkünse eldiven kullanılmalı
Çiğ et ile temas eden tüm mutfak malzemeleri yıkanmalı
Tüm çiğ sebzeler iyi yıkanmalı
Bahçe işleri yapılırken toprak ile teması önlemek için eldiven kullanılmalı, sonrasında eller yıkanmalı
Evde kedi besleniyorsa çiğ et verilmemeli, kedi kumu eldiven takılarak değiştirilmeli
The American Journal of Medicine, 2005;118,:212–216
ÜLKEMİZDE DURUM
TBSA-2010
Türkiye’de gebelerin %58.6’sı, emziren kadınların isen %64.8’i et ürünleri tüketmektedir.
SAKATATLAR
SAKATATLAR
Demir Vitaminler
Kafkas Univ Vet Fak Derg 18 (4): 613-616, 2012
Salmonella (%7)
Campylobacter (%36)
ÜLKEMİZDE DURUM
TBSA-2010
Türkiye’de gebelerin %32.2’si, emziren kadınların ise %51.6’sı sakatat tüketmektedir.
KURUBAKLAGİLLER
ANNE-ÇOCUK BESLENMESİNDE KURUBAKLAGİLLER
Protein
Posa
Magnezyum
Çinko
• Kurubaklagiller özellikle sosyoekonomik düzeyi düşük bireyler iyi bir protein kaynağıdır.
• Elzem aminoasitlerden kükürtlü aminoasitleri sınırlı miktarda içermektedir.
• Tahıllarla birlikte kullanımı protein kalitesini
ANNE-ÇOCUK BESLENMESİNDE KURUBAKLAGİLLER
Kurubaklagiller posa içeriği en yüksek besin grubu
Gebelikte konstipasyon sık Tedavi: Posa
ANNE-ÇOCUK BESLENMESİNDE KURUBAKLAGİLLER
1 porsiyon 12 g posa
Gebelikte gereksinim 28 g/gün
% 43
ANNE-ÇOCUK BESLENMESİNDE KURUBAKLAGİLLER
Gebelikte posa alımı
Preeklemsi
Gestasyonel diyabet
Am J Hypertens 2008; 21:903-909 Diabetes Care 29:2223–2230, 2006
ANNE-ÇOCUK BESLENMESİNDE KURUBAKLAGİLLER
Kurubaklagiller 8. aydan itibaren bebek beslenmesinde yer almaktadır.
Ancak bebeklerde gaz sancısına neden olabilmektedir.
Pişirme öncesi uygun sürede ıslatılması semptomları azaltmaktadır.
Bebeklerde tanelerin zarının çıkarılarak verilmesi gerekmektedir.
ANNE-ÇOCUK BESLENMESİNDE KURUBAKLAGİLLER
ÜLKEMİZDE DURUM
Ortalama kurubaklagillere başlama yaşı 10.1 ay İlk 2 yaşta tüketim oranı %60.6
ÜLKEMİZDE DURUM
Öneri: Haftada 1-2 kez kurubaklagil tüketimi
Gebe
%45.1
Emzikli
%41.4
TBSA-2010
YAĞLI TOHUMLAR
n-3 n-6 n-9
ANNE-ÇOCUK BESLENMESİNDE YAĞLI TOHUMLAR
Beyin gelişimi Büyüme-gelişme
ANNE-ÇOCUK BESLENMESİNDE YAĞLI TOHUMLAR
Boğulma Alerji
1-3 yaş
YAĞLI TOHUMLAR
Gebelikte fıstık türlerinin tüketiminin bebeklerde alerji riskini etkileyebildiği bildirilmiştir.
Gebelikte yer fıstığı tüketiminin 18 aylık süreçte alerji gelişimi üzerine etkisinin değerlendirildiği bir çalışmada
Gebelikte tüketim 4.2 kat
Emziklilikte tüketim 2.3 kat
J Investig Allergol Clin Immunol 2010; Vol. 20(4): 289-294
SONUÇ VE ÖNERİLER
Et grubunda yer alan yiyecekler, protein, demir, omega 3, iyot fosfor gibi önemli besin öğelerini yüksek miktarda içermektedir.
Bu besin öğeleri büyüme-gelişme, bilişsel performans ve kronik hastalıkların önlenmesinde önemlidir.
Gebelik, emziklilik ve çocukluk çağında anemi prevelansı yüksek olup korunma ve tedavide kırmızı et tüketimi önerilmektedir.
Balık tüketimi haftada 1-2 porsiyon olmalı ve civa içeriği düşük somon, ton balığı, yayın balığı gibi balıklar tercih edilmelidir.
SONUÇ VE ÖNERİLER
Kurubaklagiller özellikle sosyoekonomik düzeyi düşük toplumlarda iyi bir protein kaynağıdır.
Yağlı tohumlar yağ asitleri, magnezyum ve E vitamini içerikleri nedeniyle anne ve çocuk beslenmesinde önemlidir.
Boğulma ve alerji riski nedeniyle yaşamın ilk 3 yılında yağlı tohum tüketiminde dikkatli olunmalıdır.