Antixenosis กบการตานทานเพลยออนถว (Aphis craccivora Kock.) ในถวฝกยาวและถวพม (Vigna unguiculata)

Antixenosis Resistance to Bean Aphid (Aphis craccivora Kock.) in Yardlong Bean and Cowpea (Vigna unguiculata)

กนกอร วฒวงศ Kanok-on Wuttiwong

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญา วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชากฏวทยา

มหาวทยาลยสงขลานครนทร A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of

Master of Science in Entomology Prince of Songkla University

2551 ลขสทธของมหาวทยาลยสงขลานครนทร

(1)

ชอวทยานพนธ Antixenosis กบการตานทานเพลยออนถว (Aphis craccivora Kock.)ในถวฝกยาวและถวพม (Vigna unguiculata)

ผเขยน นางสาวกนกอร วฒวงศ สาขาวชา กฏวทยา อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก .......................................................................... (รองศาสตราจารย ดร.สรไกร เพมคา) อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม .......................................................................... (รองศาสตราจารย ดร.อรญ งามผองใส) .......................................................................... (รองศาสตราจารย ดร.จรสศร นวลศร)

คณะกรรมการสอบ ...............................................ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.อนชต ชนาจรยวงศ) .............................................................กรรมการ (รองศาสตราจารย ดร.สรไกร เพมคา) ……………………………….............กรรมการ (รองศาสตราจารย ดร.อรญ งามผองใส) .............................................................กรรมการ (รองศาสตราจารย ดร.จรสศร นวลศร) .............................................................กรรมการ (รองศาสตราจารย ดร.จราพร เพชรรตน)

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร อนมตใหนบวทยานพนธฉบบนเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชากฏวทยา

............................................................... (รองศาสตราจารย ดร.เกรกชย ทองหน) คณบดบณฑตวทยาลย

(2)

ชอวทยานพนธ Antixenosis กบการตานทานเพลยออนถว (Aphis craccivora Kock.)ในถวฝกยาวและถวพม (Vigna unguiculata)

ผเขยน นางสาวกนกอร วฒวงศ สาขาวชา กฏวทยา ปการศกษา 2551

บทคดยอ

ศกษาผลกระทบของถวฝกยาวและถวพม (Vigna unguiculata) สายพนธตางๆ ตอการเพมจานวนของเพลยออนถว ( Aphis craccivora Kock.) มทางเลอกใหเพลยออนดดกนไดอยางอสระ และในสภาพทไมมทางเลอกใหเพลยออนดดกน ระหวางเดอน พฤษภาคมถงกรกฎาคม 2550 และระหวางเดอน มนาคมถงพฤษภาคม 2549 ตามลาดบ พบวาเพลยออนถวเพมจานวนสงสดบนสายพนธคด – มอ. เฉลย 1,186.95±916.42 และ 227.45±52.15 ตว/ตน ตามลาดบ รองลงมาคอ เขาหนซอน (873.51±701.85 ตว/ตน และ 134.26±29.34 ตว/ตน) SR00-863 (835.13±663.33 ตว/ตน และ 135.63±27.26 ตว/ตน) สรนาร 1 (531.35±449.27 ตว/ตน และ 113.35±25.38 ตว/ตน) และ IT82E – 16 ซงมปรมาณเพลยออนถวนอยทสด เทากบ 521.33±445.88 ตว/ตนและ 80.33±16.06 ตว/ตน

การศกษาพฤตกรรมในการดดกนของเพลยออนถวและลกษณะทางสณฐานวทยา ไดแก รปราง ความยาวและความหนาแนนของขนดานใตใบ ชนความหนาของเซลลผว และสของใบ ของถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ ทมผลตอการดดกนอาหารของเพลยออนถว ผลการทดลองพบวา ระยะเวลาในการดดกนของเพลยออนถว 1 ตว/ตน บนสายพนธคด – มอ. ใชระยะเวลาชมอาหารสนทสด เฉลย 2.86 นาท รองลงมาคอ สายพนธ SR00-863 เขาหนซอน สรนาร 1 และ IT82E – 16 เทากบ 3.34 4.19 4.16 และ 5.13 นาท ตามลาดบ รวมทงใชระยะเวลาในการดดกนบนสายพนธคด – มอ. นานทสด เทากบ 55.78 นาท รองลงมาคอ สายพนธ SR00-863 เขาหนซอน สรนาร 1 และ IT82E – 16 เทากบ 46.11 38.89 34.37 และ 28.40 นาท ตามลาดบ ผลการศกษาลกษณะความยาวของขนและความหนาแนนของขนใตใบดวยกลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบสองกราด บนพนทใบขนาด 1 ตารางเซนตเมตร พบลกษณะของขนใตใบ 2 แบบ คอ ขนทมลกษณะคลายกระบองและขนทมลกษณะเรยวแหลม โดยพบวา สายพนธคด – มอ. มความยาวของขนทง 2 แบบสนทสด คอ 44.01±0.70 และ 78.57±3.30 ไมโครเมตร ตามลาดบ รองลงมาคอสายพนธ SR00-863 (42.72±0.35 และ 89.18±2.90 ไมโครเมตร) เขาหนซอน (46.91±1.10 และ 90.94±3.35 ไมโครเมตร) สรนาร 1 (44.76±1.45 และ 130.31±6.30 ไมโครเมตร) และ IT82E – 16 ซงมความยาวของขนมาก

(3)

ทสด คอ 46.81±0.30 และ 281.86±16.85 ไมโครเมตร รวมทงความหนาแนนของขนใตใบบนสายพนธคด – มอ. มขนของใบกระจายตวอยใตใบบนพนท 1 ตารางเซนตเมตร โดยการสม เทากบ 39.70 เสน รองลงมาคอ สายพนธ SR00-863 เขาหนซอน สรนาร 1 และ IT82E-16 เทากบ 43.80 56.00 74.70 และ 87.10 เสน ตามลาดบ ความหนาของชนเซลลผวลาตนและใบของสายพนธ IT82E – 16 มชนเซลลผวลาตนและใบหนาทสด รองลงมาคอ สรนาร 1 เขาหนซอน SR00-863 และ คด – มอ. ตามลาดบ และสใบของสายพนธคด – มอ. มผลตอการดงดดเพลยออนถวชนดมปกมากทสด โดยพบจานวนเฉลยของเพลยออนถวทตดกบดกเทากบ 1.60±0.14 ตว/ตนรองลงมาคอ สายพนธ SR00-863 สรนาร 1 เขาหนซอน และ IT82E – 16 เทากบ 0.80±0.10 0.48±0.10 0.36±0.10 และ 0.28±0.10 ตว/ตน ตามลาดบ สาหรบผลการสกดหาปรมาณคลอโรฟลลโดยใชไดเมทลซลโฟไซด พบวาปรมาณคลอโรฟลลเฉลยในใบถวสายพนธเขาหนซอนมคามากทสด เทากบ 22.87±2.12 มลลกรม รองลงมาคอ IT82E – 16 (17.79±1.69 มลลกรม) สรนาร 1 (15.21±1.45 มลลกรม) สายพนธ SR00-863 (14.62±1.10 มลลกรม) และ คด – มอ. (13.51±1.43 มลลกรม) ตามลาดบ ผลการศกษาปรมาณของธาตไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม และโปรตน ตอการดดกนอาหารของเพลยออนถว ระหวางเดอนพฤษภาคมถงเดอนพฤศจกายน 2550 โดยศกษาทอายพช 30 และ 45 วน ภายในโรงเรอน พบวา สายพนธคด – มอ. มเปอรเซนตไนโตรเจนและโปรตนภายในตนสงสด คอ 4.53±0.09 และ 28.13±0.59 ทอายถว 30 วน และ 2.90±0.06 และ 18.15±0.52 ทอายถว 45 วน ซงธาตอาหารดงกลาวมผลสงเสรมตอการเพมปรมาณและการเจรญเตบโตของเพลยออนถว แตมเปอรเซนต โพแทสเซยมตาสด คอ 3.43±0.09 ซงธาตอาหารดงกลาวมผลตอการเสรมสรางความทนทานของตนพชเพอปองกนการเขาทาลายของแมลง ในขณะเดยวกนเปอรเซนตของธาตฟอสฟอรส ซงมผลตอการเจรญเตบโตและการพฒนาของแมลงพบวา ภายในตนของสายพนธคด – มอ. มคาแนวโนมสงทสดเชนกนเมอเปรยบเทยบกบ สายพนธ SR00-863 เขาหนซอน สรนาร 1 และ IT82E – 16 ตามลาดบ

(4)

Thesis Title Antixenosis Resistance to Bean Aphid (Aphis craccivora Kock.) in Yardlong Bean and Cowpea (Vigna unguiculata)

Author Miss Kanok-on Wuttiwong Major Program Entomology Academic Years 2008

ABSTRACT Effect of increasing in number of the bean aphid (Aphis craccivora Kock.) on some varieties of yardlong bean and cowpea (Vigna unguiculata) was studied under choice test and no choice test condition during May to July 2006 and April to May 2007, respectively. The highest aphid numbers was highlighted in selected – PSU. variety, averaging (1,186.95±916.42 aphids/plant in choice test and 227.45±52.15 aphids/plant in no-choice test), followed by Koh – hinson (873.51±701.85 and 134.26±29.34 aphids/plant), SR00-863 (835.13±663.33 and 135.63±27.26 aphids/plant), Suranaree 1 531.35±449.27 and 113.35±25.38 aphids/plant) while the smallest number (521.33±445.88 and 80.33±16.06 aphids/plant) was observed from IT82E – 16.

Feeding behavior of bean aphid and plant phenotypes, such as shape, length and density of hair occurring on lower surface of plant leaf, thickness of epidermis (stems and leaves) and plant colors in yardlong bean and cowpea were also studied to clarify their effectiveness. The results showed that probing period was shortest (1 aphid/plant) on selected – PSU. variety at 2.86 min., 3.34 min. in SR00-863, 4.19 min. in Koh – hinson and Suranaree 1 and 5.13 min. in IT82E – 16. The longest feeding period of the 55.78 min. was recorded from selected – PSU., followed by SR00-863 (46.11 min.), Koh – hinson (38.89 min.), Suranaree 1 (34.37 min.) and IT82E – 16 (28.40 min.) respectively. Shape, length and density of hairs/cm2 presenting on the lower surface of leaves were also studied under the Scanning Electron Microscope (SEM). The results showed 2 different shapes of hairs were presented, a club-like and slender hair shaped. The lengths of the hairs were shortest, 44.01±0.70 µm in a club – like shaped and 78.57±3.30 µm in slender hair shaped (selected – PSU.), 42.72±0.35 and 89.18±2.90 µm (SR00-863), 46.91±1.10 and

(5)

90.94±3.35 µm (Koh – hinson), 44.76±1.45 and 130.31±6.30 µm (Suranaree 1) and IT82E – 16 variety having the was longest hairs 46.81±0.30 and 281.86±16.85 µm. hair density was counted in 1 square centimeter of leaf surface. A 39.7 hairs/cm2 was presented from selected – PSU. while SR00-863, Koh – hinson, Suranaree 1 and IT82E – 16 were recorded at 43.9, 56.0, 74.7 and 87.1 hairs/cm2 respectively. Thickness of epidermis was examined from stems and leaves. IT82E – 16 was found to be the most thickened, followed by Suranaree 1, Koh – hinson, SR00-863 and selected – PSU. variety, respectively. An average of winged aphids trapped by colors ranges of each particular variety of plants were recorded from selected-PSU. 1.60±0.14 aphids/plant, followed by SR00-863, Suranaree 1, Koh – hinson and IT82E – 16 were 0.80±0.10 0.48±0.10 0.36±0.10 และ 0.28±0.10 aphids/plant, respectively. The concentration of chlorophyll was studied by using Dimethylsulfoxide (DMSO) process. It was found that an average chlorophyll containing in leaves of Koh – hinson variety representing the highest concentration (22.87±2.12 mg.) while the others possessing rather small in numbers, IT82E – 16 (17.79±1.69 mg), Suranaree 1 (15.21±1.45 mg), SR00-863 (14.62±1.10 mg) and selected – PSU. (13.51±1.43 mg) , respectively.

Finally, the nutrient sources of nitrogen, phosphorus, potassium and protein that utilized by aphids on yardlong bean and cowpea during May to November 2007 at 30 and 45 days were studied in screenhouse condition. This result showed that the percentage nitrogen and protein of selected – PSU. was found 4.53±0.09 % and 28.13±0.59 % at 30 days and increasing 2.90±0.06 % and 18.15±0.52 % at 40 days. This was directly effective to population dynamic and growth of bean aphids. Potassium percentage also showed the lowest (3.43±0.09 %), which supported the resistance of plant to insect. Consequently, phosphorus concentrations, plant nutrients supporting in growth and development of an insect, showed a tendency to be the highest in selected – PSU. when compared with SR00-863, Koh – hinson, Suranaree 1 and IT82E – 16 , respectively.

(6)

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบคณรองศาสตราจารย ดร. สรไกร เพมคา ประธานกรรมการทปรกษาวทยานพนธ รองศาสตราจารย ดร.อรญ งามผองใส และรองศาสตราจารย ดร. จรสศร นวลศร กรรมการทปรกษาวทยานพนธ ทกรณาใหคาปรกษาและชแนะแนวทางในการทาวทยานพนธ จนวทยานพนธฉบบนสาเรจลลวงไปไดดวยด

ขอขอบคณผชวยศาสตราจารย ดร. อนชต ชนาจรยวงศ ประธานกรรมการสอบวทยานพนธ และ รองศาสตราจารย ดร.จราพร เพชรรตน กรรมการสอบวทยานพนธ ทกรณาชแนะแนวทางในการแกไขวทยานพนธในครงน

วทยานพนธฉบบนไดรบทนสนบสนนจากบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลา นครนทร ทนสนบสนนจากโครงการวจยการปรบปรงพนธถวฝกยาวเพอใหตานทานตอการทาลายของแมลงศตร และกองทนการวจยคณะทรพยากรธรรมชาต และขอขอบคณพๆ หองธรการและพประจาแปลงทดลองทใหความชวยเหลอ

กราบขอบพระคณพอ แม และขอบคณนองๆ ทคอยใหกาลงใจเสมอตลอดการวจย ขอขอบคณคณสรพงศ เบญจศร คณขนษฐา ปานแกว คณวดาวรรณ เพงแกว คณเอกราช แกวนางโอและพๆ เพอนๆ นองๆ ทกคน รวมทงผทเกยวของทกทานทไมไดกลาวนาม ณ ทนทใหความชวยเหลอ และใหกาลงใจใหทาวทยานพนธฉบบนใหลลวงไปไดดวยด

กนกอร วฒวงศ

(7)

สารบญ

สารบญ รายการตาราง รายการตารางภาคผนวก รายการภาพ บทท 1. บทนา บทนาตนเรอง การตรวจเอกสาร วตถประสงค 2. วสด อปกรณ และวธการ 3. ผลและวจารณ 4. สรป เอกสารอางอง ภาคผนวก ขนตอนการทาสไลดถาวรโดยวธฝงพาราฟน ประวตผเขยน

หนา (8) (9)

(10) (12)

1 1 4

20 21 37 78 81 90

103 105

(8)

รายการตาราง

ตารางท 1 จานวนเฉลยของเพลยออนถว (Aphis craccivora Koch.) ในถวฝกยาวและ ถวพมบางสายพนธภายใตสภาพมงตาขาย โดยมทางเลอกใหเพลยออนดด กนไดอยางอสระ (choice test) 2 จานวนเฉลยของเพลยออนถว (Aphis craccivora Koch.) (ตว/ตน) ตลอด ระยะเวลาการทดลอง บรเวณใบ ดอก และฝก ในสภาพทไมมทางเลอกให เพลยออนดดกน 3 ระยะเวลาเดนและชม และดดกนของเพลยออนถว (Aphis craccivora Koch.) ในถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธ อาย 30 และ 45 วน 4 ความยาวของขนดานใตใบถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธ 5 ความหนาแนนของขน ใตใบถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธ ทอาย 30 และ 45 วน 6 ความหนาของชนเซลลผวพชของถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธ ทอาย 30 และ 45 วน 7 จานวนของเพลยออนถว (Aphis craccivora) ทตดกบดกกาวเหนยวชนดใส 8 ปรมาณคลอโรฟลลของถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ 9 ปรมาณของธาตอาหาร (%) ภายในใบถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธทอาย 30 และ 45 วน 10 สหสมพนธโดยรวมของปจจยบนถวฝกยาวและถวพม (Vigna unguiculata) กบการเพมจานวนของเพลยออนถว (Ahis craccivora Kock) 11 ปจจยทมผลตอการตานทานเพลยออนถว (Aphis craccivora Kock.) ของสายพนธ IT82E – 16 และสายพนธคด – มอ.

หนา 40

44

49

53 58

61

66 68 71

75

77

(9)

รายการตารางภาคผนวก

ตารางท 1 จานวนเพลยออนถวทเพมขนเมอถวอาย 32 วน ภายในมงตาขาย 2 จานวนเพลยออนถวทเพมขนเมอถวอาย 35 วน ภายในมงตาขาย 3 จานวนเพลยออนถวทเพมขนเมอถวอาย 40 วน ภายในมงตาขาย 4 จานวนเพลยออนถวทเพมขนเมอถวอาย 45 วน ภายในมงตาขาย 5 จานวนเพลยออนถวทเพมขนเมอถวอาย 50 วน ภายในมงตาขาย 6 จานวนเพลยออนถวทเพมขนเมอถวอาย 55 วน ภายในมงตาขาย 7 จานวนเพลยออนถวทเพมขนเมอถวอาย 60 วน ภายในมงตาขาย 8 สหสมพนธของอณหภม ความเขมแสง และความชนสมพนธ กบจานวน เพลยออนถว ภายในมงตาขายในสภาพทมทางเลอกใหเพลยออนถวดดกน (choice test) 9 จานวนเฉลยของเพลยออนถวหลงจากทาการปลอยเพลยออนถวใน ถวฝกยาวและถวพมบางสายพนธ ในสภาพทไมมทางเลอกใหเพลยออนถว ดดกน บรเวณใบ 10 จานวนเฉลยของเพลยออนถวหลงจากทาการปลอยเพลยออนถวใน ถวฝกยาวและถวพมบางสายพนธ ในสภาพทไมมทางเลอกใหเพลยออนถว ดดกน บรเวณดอก 11 จานวนเฉลยของเพลยออนถวหลงจากทาการปลอยเพลยออนถวใน ถวฝกยาวและถวพมบางสายพนธ ในสภาพทไมมทางเลอกใหเพลยออนถว ดดกน บรเวณฝก 12 สหสมพนธของอณหภม ความเขมแสง และความชนสมพนธ กบจานวน เพลยออน ภายในมงตาขายในสภาพทไมมทางเลอกใหเพลยออนถวดดกน (no-choice test) 13 ความสงเฉลยของการตดกบดกกาวเหนยวเพอศกษาผลของสใบตอการ ดงดดเพลยออนถวภายในแปลงทดลองคณะทรพยากรธรรมชาต 14 ความหนาของชนเซลลผวลาตนและใบของถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธ ทอาย 30 และ 45 วน

หนา 91 91 92 92 93 93 94 95

96

97

98

99

100

101

(10)

รายการตารางภาคผนวก (ตอ)

ตารางท 15 %ของธาตอาหารแตละชนดภายในใบถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธทอาย 45 วน สายพนธละ 3 ซา

หนา 102

(11)

รายการภาพ

ภาพท 1 แปลงปลกถวฝกยาวและถวพมทดสอบ 5 สายพนธภายในมงตาขาย (ก) โครงมงตาขายขนาดกวาง 9 เมตร ยาว 15 เมตร สง 2.5 เมตร (ข) การ คลมแปลงดวยพลาสตกสดา 2 แปลงทดลองปลกถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธทตองการทดสอบ 3 การครอบใบถวฝกยาวและถวพมทง 5 สายพนธ ดวยมงตาขายสขาว ขนาดชอง 40 mesh โดยทาการครอบสายพนธละ 5 ตน รวมทงสน 25 ตน 4 การครอบดอกถวฝกยาวและถวพม (ก) ระยะออกดอก (ข) การครอบดอก 5 การครอบฝกถวฝกยาวและถวพม (ก) ระยะการออกฝก (ข) การครอบ ฝกถว 6 การวางตนถวฝกยาวและถวพม จานวน 5 สายพนธในหองทดลองเพอ ศกษาระยะเวลาในการดดกนของเพลยออนถว 7 พฤตกรรมของเพลยออนถวทแสดงเมอทาการดดกนพชอาหารโดย หนวดจะชไปทางดานหลงและลาตวของเพลยออนถวจะทามมกบผวพช 8 การศกษาระยะเวลาในการดดกนของเพลยออนถว สงเกตพฤตกรรมการ ดดกนของเพลยออนถวโดยใชแวนขยาย กาลงขยาย 2 เทา 9 ศกษาความยาวของขนและความหนาแนนของขน (ก) การตดชนสวนใบ บรเวณกลางใบใกลเสนใบ ใหไดพนท 1 ตารางเซนตเมตร (ข) การรกษา สภาพของเซลลเนอเยอใบ (fixative) โดยใชนายาเอฟ.เอ.เอ. (Formalin-Acetic acid-alcohol, FAA) 10 การรกษาสภาพของเซลลเนอเยอใบ (fixative) ในขวด (vial) โดยใชนายา เอฟ.เอ.เอ.(Formalin-Acetic acid-alcohol, FAA) 11 การศกษาความยาวขน (ก) ตดตวอยางใบ ลงบนแทงทองเหลอง (Stub) (ข) การฉาบทอง 12 เครองจลทรรศนอเลกตรอนแบบสองกราด (scanning electro-microscope: SEM) 13 เครองตดบาง (microtome)

หนา 22

23 24

25 25

27

28

28

29

30

31

31

32

(12)

รายการภาพ (ตอ) ภาพท 14 การแขวนกบดกกาวเหนยวชนดใสไวบรเวณตน 15 การสกดหาปรมาณคลอโรฟลลในใบถวฝกยาวและถวพม(ก) สกด คลอโรฟลลในใบถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ ทง 5 สายพนธ (ข) วเคราะหหาปรมาณคลอโรฟลล โดยวธวดคาการดดซบแสงดวย เครองวดการสอง ผานของแสง (spectrophotometer) 16 การวางตนถวฝกยาวและถวพม จานวน 5 สายพนธ ทปลกในถงดาภายใน เรอนกระจก 17 ความเขมแสง อณหภม ความชนสมพทธ จานวนเพลยออนถว (Aphis craccivora Koch.) เฉลยตอ 5 สายพนธ ภายในมงตาขาย ระหวาง เดอนพฤษภาคม ถง เดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2549 18 ความเขมแสง อณหภม ความชนสมพทธ และจานวนเพลยออนถว (Aphis craccivora Koch.) เฉลยตอ 5 สายพนธ ในสภาพทไมมทางเลอก ใหเพลยออนถวดดกนอาหาร ระหวางเดอนมนาคมถงเดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2550 19 ระยะเวลาเฉลยในการเดนชมและดดกนบนถวฝกยาวและถวพมของ เพลยออนถว (Aphis craccivora Koch.) 20 ลกษณะของขน (hair) บนใบถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธ (ก) ลกษณะ ของขนดานใตใบประเภทท 1 ซงขนมลกษณะคลายกระบอง (ข) ลกษณะ ของขนดานใตใบประเภทท 2 ซงขนมลกษณะเรยวแหลม 21 ลกษณะของขนใตใบสายพนธ IT82E – 16 (ก) ขนดานใตใบของสายพนธ IT82E – 16 ทอาย 30 วน มความยาว 366 ไมครอน (ข) ขนดานใตใบของ สายพนธ IT82E – 16 ทอาย 45 วน มความยาว 475 ไมครอน 22 ลกษณะของขนใตใบสายพนธ SR00-863 (ก) ขนดานใตใบของสายพนธ SR00-863 ทอาย 30 วน มความยาว 93.4 ไมครอน (ข) ขนดานใตใบของ สายพนธ SR00-863 ทอาย 45 วน มความยาว 97.7 ไมครอน

หนา 33 34

35

41

45

50

54

55

55

(13)

รายการภาพ (ตอ) ภาพท 23 ลกษณะของขนใตใบสายพนธสรนาร 1 (ก) ขนดานใตใบของสายพนธ สรนาร 1 ทอาย 30 วน มความยาว 171 ไมครอน (ข) ขนดานใตใบของ สายพนธสรนาร 1 ทอาย 45 วน มความยาว 327 ไมครอน 24 ลกษณะของขนใตใบสายพนธเขาหนซอน (ก) ขนดานใตใบของสายพนธ เขาหนซอน ทอาย 30 วน มความยาว 101 ไมครอน (ข) ขนดานใตใบของ สายพนธเขาหนซอน ทอาย 45 วน มความยาว 117 ไมครอน 25 ลกษณะของขนใตใบสายพนธคด – มอ. (ก) ขนดานใตใบของสายพนธ คด – มอ. ทอาย 30 วน มความยาวเฉล 85.6 ไมครอน (ข) ขนดานใตใบ ของสายพนธคด – มอ. ทอาย 45 วน มความยาวเฉลย 103 ไมครอน 26 ความหนาแนนเฉลยของขนใตใบถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธ 27 ความหนาของชนเซลลผวลาตนและใบเฉลยของถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธ 28 ความหนาของชนเซลลผวสายพนธ IT82E – 16 (ก) ความหนาของเซลล ผวลาตนสายพนธ IT82E – 16 (กาลงขยาย 20×) (ข) ความหนาของเซลล เสนกลางใบสายพนธ IT82E – 16 (กาลงขยาย 10×) (ค) ความหนาของ เซลลผวใบสายพนธ IT82E – 16 (กาลงขยาย 10×) 29 ความหนาของชนเซลลผวสายพนธคด – มอ. (ก) ความหนาของเซลลผว ลาตนสายพนธคด – มอ. (กาลงขยาย 20×) (ข) ความหนาของเซลลเสน กลางใบสายพนธคด – มอ. (กาลงขยาย 10×) (ค) ความหนาของเซลลผว ใบสายพนธคด – มอ. (กาลงขยาย 10×) 30 เปอรเซนตของเพลยออนถว (Aphis craccivora) ทตดกบดกกาวเหนยว ชนดใส 31 เปอรเซนตเฉลยรวมของปรมาณธาตอาหารภายในใบถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธ

หนา 55

56

56

59 62

63

64

66

72

(14)

1

บทท 1

บทนา

บทนาตนเรอง พชผกมความสาคญตอมนษยเพราะเปนแหลงอาหารทสาคญมาแตสมยโบราณตงแตมนษยเรมตงหลกปกฐานสรางทอยอาศยทแนนอน โดยเรมปลกผกเพอเปนอาหารแทนการเกบจากธรรมชาตเพยงอยางเดยว หลงจากนนจงมการพฒนาสายพนธขนมากมาย นอกจากความสาคญในฐานะเปนแหลงอาหาร พชผกยงเปนสนคาสาคญและมมลคาทางเศรษฐกจอยางมหาศาล โดยโอกาสในการขยายการผลตและการตลาดของพชผกมทงในและตางประเทศ ประเทศไทยสงออกสนคาประเภทพชผกเปนสนคาสงออกปละหลายพนลานบาท แตมพชผกอกหลายชนดทยงผลตไดไมเพยงพอตอความตองการบรโภคภายในประเทศ รวมทงพชผกทสงออกแตละชนดมปรมาณนอย เชน พชผกทสงออกไปแถบทวปเอเชย ซงไดแก ผกบงจน มะระ กระเจยบเขยว แตงกวา ถวฝกยาว และขาวโพดฝกออน ทสงออกทงในรปผกสดและบรรจกระปอง ประเทศไทยสงออกพชผกไปยงยโรปและอเมรกา ผบรโภคมทงชาวยโรป อเมรกา และชาวอนโดจนทอพยพเขาไปอยอาศย ตวอยางพชผกทสงออกไดแก ถวฝกยาว หนอไมฝรง มะเขอ ขาวโพดฝกออน ตะไคร ใบมะกรด สวนตลาดพชผกในตะวนออกกลางคอนขางเปนตลาดชวคราว เพอตอบสนองความตองการของผบรโภคทเปนแรงงานจากทวปเอเชยโดยเฉพาะคนไทย พชผกทสงออกไดแก พรกขหนสด มะเขอยาวเจาพระยา ขง ขา ตะไคร และใบมะกรด สวนการบรโภคพชผกเปนอาหารหลกของชาวตะวนออกกลางไดแก ถวฝกยาว และถวลนเตา (กองบรรณาธการฐานเกษตรกรรม, 2541) ถวฝกยาว [Vigna unguiculata sp. sesquipedalis (L.)] และถวพม [Vigna unguiculata sp. unguiculata (L.) Walp.] เปนพชผกทสามารถปลกไดในหลายพนทของโลก รวมทงทวทกภาคในประเทศไทยโดยทวไปปลกถวฝกยาวมากในเขตรอนของทวปอเมรกาและบรเวณ คารบเบยน (Tindall, 1983) ตอนกลางและตะวนออกของทวปแอฟรกา (Singh et al., 1997 อางโดย Coulibaly et al., 2002) บางประเทศของทวปเอเชย เชน ประเทศฟลปปนส ไตหวน จน ไทย เปนตน (Splittstoesser, 1979) ถวพมจะปลกมากในทวปแอฟรกา เอเชย และอเมรกาใต (ศนยวจยพชไรอบลราชธาน, 2543) ถวฝกยาวเปนพชผกเศรษฐกจทมผนยมบรโภคตลอดป มศกยภาพในการผลตเพอการบรโภคและการสรางรายไดจากการจาหนายทงภายในประเทศและการสงออกสตางประเทศ

1

2

กรรณกา (2542) รายงานพฤตกรรมการบรโภคพชผกภายในประเทศ พบวาคนไทยนยมบรโภคถวฝกยาวเปนอนดบ 3 รองจากผกคะนาและผกบงจน ถวฝกยาวและถวพมสามารถปลกไดทกฤดกาลและทกภาคในประเทศไทย จากสถตการเพาะปลกพชผกทวประเทศ ปการเพาะปลก 2548/2549 (กรมสงเสรมการเกษตร, 2550) ระบวาทวประเทศมพนทปลกถวฝกยาวรวม 130,836.5 ไร ใหผลผลตรวม 124,002.7 ตน สวนพนทปลกถวพมมเพยง 110.8 ไร ใหผลผลตรวม 128.7 ตน ประเทศไทยมการสงออกถวฝกยาวทงฝกสดโดยการสงออกในรปฝกสดและในรปบรรจกระปอง และสงออกในรปแชแขง โดยเฉพาะการสงออกในรปฝกสดรวม 10,785 ตน คดเปนมลคา 3,875 ลานบาท และผลผลตในรปบรรจกระปองอยในชวง 5-10 % ของผลผลตทวประเทศ ตลาดตางประเทศทสาคญของถวฝกยาวในรปฝกสดไดแก ประเทศเนเธอรแลนด เยอรมน ซาอดอาระเบย องกฤษ ฝรงเศส ฮองกง สงคโปร (กรมวชาการเกษตร, 2544) สวนประเทศทนาเขาในรปแชแขง ไดแก ประเทศญปน ออสเตรเลย องกฤษ เนเธอรแลนด สวเดน และบรไน (กรมวชาการเกษตร, 2544; นภา และคณะ, 2543) ประเทศไทยสงออกถวพมคดเปนมลคาประมาณ 35 ลานบาท ประเทศคคารายใหญ ไดแก ญปน มาเลเซย สหรฐเมรกา และองกฤษ (ศนยวจยพชไรอบลราชธาน, 2543) โดยถวฝกยาวทสงออกตางประเทศนนตองมความยาวฝก 36-40 เซนตเมตร ขนาดสมาเสมอ สด ไมบอบชา เกบเกยวออนกวาปกต 1-2 วนในขณะทตลาดภายในประเทศตองการถวฝกยาวทมความยาวฝก 50-70 เซนตเมตร ฝกสเขยว ฝกไมพอง (กรมวชาการเกษตร, มมป) สวนถวพมนน ถงแมวาจะเปนเพยงพชตระกลถวทมความสาคญในทองถนมากกวาการสงออกระดบประเทศ แตกมประโยชนใชสอยหลายประการและเปนทนยมของเกษตรกร (ศนยวจยพชไรอบลราชธาน, 2543) อยางไรกตามการปจจบนการผลตถวฝกยาว และถวพมประสบปญหาหลายประการ เชน ปญหาผลผลตตาเนองจากพนธปลกไมสามารถปรบตวเขากบสภาพแวดลอมทเปลยนไป (Karungi et al., 2000a) ผลผลตตกตา ผลผลตมคณภาพไมตรงตามความตองการของตลาด อนเนองมาจากสายพนธท ผลจากการทาลายของโรคและแมลง (ขวญจตรและวลลภ, 2538) ปญหาในดานการผลตถวฝกยาวและถวพมทสาคญ ไดแก สายพนธถวฝกยาวและถวพมใหผลผลตตาและผลผลตทมคณภาพตรงตามความตองการของตลาด คอ เนอไมแนน ความยาวฝกไมสมาเสมอ และขาดเทคโนโลยทเหมาะสมในการผลต สาหรบปญหาดานการตลาดพบวา คณภาพไมไดมาตรฐาน ประกอบกบราคาหรอผลตอบแทนทจาหนายภายในประเทศไมสามารถกาหนดราคาได จงมผลทาใหผลผลตถวฝกยาวและถวพมมปรมาณไมคงท ไมสมาเสมอซงมผลโดยตรงตอการสงออก และมการระบาดของแมลงและโรครนแรงมาก โดยเฉพาะอยางยงการทาลายของแมลง

3

นนทาใหผลผลตลดลงอยางเหนไดชด โดยถวฝกยาวและถวพมจะไดรบความเสยหายจากการทาลายของแมลงตงแตระยะกลาจนถงเกบเกยว (กองบรรณาธการฐานเกษตรกรรม, 2541) แมลงศตรทสาคญของถวฝกยาวและถวพม ไดแก เพลยออนถว หนอนเจาะฝกถวมารคา หนอนแมลงวนเจาะลาตนถว หนอนชอนใบถว เปนตน (กรมวชาการเกษตร, 2544) แมลงศตรทสาคญซงพบในโรงเกบ คอ ดวงถวเขยว ดวงถวเหลอง ซงจะเขาทาลายถวพมในสายพนธทใชเปนเมลดพนธ (ศนยวจยพชไรอบลราชธาน, 2543) โดยเฉพาะอยางยงเพลยออนถวหากระบาดจะมผลกระทบตอการพฒนาการของยอดและตาดอก ทาใหไมสามารถตดฝกหรอตดฝกนอย (Ofuya, 1995) เกษตรกรสวนใหญแกปญหาโดยการใชสารฆาแมลง (เกรยงไกร, 2545) ซงมผลเสยตามมาคอ สารพษตกคางในผลผลตและสภาพแวดลอม โดยโอกาสพบสารพษในผลผลตถวฝกยาวมมากถง 66 % (เกรยงไกร, 2544) ซงมากเปนอนดบสามรองจาก คะนา และ กะหลาปล (ปยวรรณ, 2545 อางโดย อรญและคณะ, 2546) ทาใหเสยคาใชจายในการปราบศตรพชสง และตนทนการผลตสงตามไปดวย เกษตรกรบางพนทยงนยมใชสารเคมในปรมาณสงและไมถกตองตามหลกวชาการ อาจกอใหเกดสารพษตกคางในผลผลตทเปนอนตรายตอผบรโภค ดงนนเพอแกปญหาและพฒนาเทคโนโลยในการเพมประสทธภาพการผลต รวมทงลดตนทนการผลต และลดปรมาณการใชสารเคม การปรบปรงพนธใหตานทานตอการเขาทาลายของเพลยออนถวจงเปนแนวทางหนงในการแกไขปญหาทมประสทธภาพเพอลดปรมาณของเพลยออนถว ซง Salifu และคณะ (1988) กลาววา การปลกเพอคดเลอกถวพมใหตานทานตอเพลยไฟหรอแมลงอนตองมการปลกในชวงทมการระบาด ไมเชนนนอาจจะไดพนธพชทไมมความตานทานจรง ทงนการพฒนาพนธตานทานในพชแตละสายพนธจงจาเปนตองทราบกลไกตางๆ ของพชทสรางขนมาเพอใหตานทานตอการเขาทาลายของศตรพชได เชน ลกษณะทางสณฐานวทยาของพช องคประกอบทางเคมตางๆ ภายในพช เปนตน

4

การตรวจเอกสาร 1. ลกษณะของถวฝกยาว ถวฝกยาว (yard long bean หรอ asparagus bean) มชอวทยาศาสตรวา Vigna unguiculata sp. sesquipedalis (L.) อยในอนดบ (Order) Fabales วงศ (Family) Fabaceaeมถนกาเนดแถบเขตรอนของทวปแอฟรกา และตอนใตของประเทศจน (Purseglove, 1974) มชอสามญหลายชอ โดยแบงตามลกษณะการเจรญเตบโต เชน Yardlong bean, asparagus bean และ snake bean (Deseran, 2001) เปนผกชนดหนงทชาวเอเชยนยมบรโภคมาก โดยเฉพาะชาวฮองกงและสงคโปร นอกจากตลาดเอเชยแลว ตลาดตางประเทศทางยโรป ซงมคนเอเชยอพยพเขาไปอยอาศยเปนจานวนมาก เชน ฝรงเศส องกฤษ และเยอรมนตะวนตก ตลอดจนประเทศทางแถบตะวนออกกลางกนบวาเปนตลาดทคอนขางจะมความตองการสง แหลงปลกทสาคญในประเทศไทย ไดแก นครสวรรค เชยงใหม ลาปาง ราชบร นครปฐม สระบร ปทมธาน อางทอง นครนายก นครราชสมา หนองคาย อดรธาน บรรมย มหาสารคาม รอยเอด นครศรธรรมราช สราษฏรธาน ตรง เปนตน (กรมวชาการเกษตร, มมป) โดยจงหวดทมการปลกมากทสดคอ จงหวดราชบร มพนทปลกประมาณ 18,996 ไร ใหผลผลตประมาณ 26,584.65 ตน รองลงมา คอ จงหวดเพชรบร และ นครราชสมา มพนทปลกประมาณ 7,517 และ 3,067 ไร และใหผลผลตประมาณ 4,625 และ 3,067 ตน ตามลาดบ สาหรบภาคใตมพนทปลกถวฝกยาวทงสน 31,319 ไร จงหวดทมพนทปลกมากทสดคอ จงหวดนครศรธรรมราช 2,758 ไร รองลงมาคอ จงหวดสราษฎรธาน 2,605 ไร (กรมสงเสรมการเกษตร, 2550) ลกษณะทางพฤกษศาสตร ถวฝกยาว เปนพชตระกลถวทมเถาเลอย มระบบรากแกวไมลกจากพนดนมากนก รากฝอยกระจายบรเวณผวดน มปมซงเปนทอยของแบคทเรยชนด Rhizobium sp. ทสามารถตรงไนโตรเจนจากอากาศได (กองขยายพนธพช, 2536) ลาตนมการเจรญเตบโตแบบเลอยยาวประมาณ 2-4 เมตร เถาของถวพนขนไปตามคางแบบทวนเขมนาฬกา (Purseglove, 1968 อางโดย ขวญจตรและวลลภ, 2540) ตายอด (terminal bud) มการพฒนาเปนตาใบเทานนไมมการพฒนาเปนตาดอกเปนพชผสมตวเองตามธรรมชาต (self pollinated crop) (กองขยายพนธพช, 2536; Rubatzky and Yamaguchi, 1997) ใบ ใบเปนใบประกอบม 3 ใบยอย (trifoliate compound leaf) ใบกวางรปไข (ovate หรอ lanceolate) ยาวประมาณ 7-12 เซนตเมตร สเขยวเขม ถวฝกยาวเปนพชผสมตวเองตามธรรมชาตแตอาจผสมขามได 1-5 % โดยมแมลงเปนพาหะทสาคญ (กองขยายพนธพช, 2536)

5

ดอก ถวฝกยาวเรมออกดอกเมออายไดประมาณ 6-7 สปดาหหลงงอก มระยะออกดอกนาน 30-45 วน ดอกออกจากกลางลาตนและแขนงดานลางกอน (ขวญจตรและวลลภ, 2540) ดอกเปนดอกสมบรณเพศ (perfect flower) มสขาวหรอสมวงออนแตกตางกนไปตามพนธ ชอดอกมกานยาว แตละชอดอกม 1-6 ดอก ดอกมขนาดประมาณ 1-3 เซนตเมตร กลบเลยง (calyx) มสเขยวลกษณะเปนรปกรวยลอมรอบกลบดอก สวนปลายแยกออกจากกนเปน 5 แฉก และมกลบประดบ 2 กลบ กลบดอกม 5 กลบ แบงเปนกลบใหญ 1 กลบหมอยดานนอกเรยกวา standards อก 2 กลบแยกเปนปก 2 ดานเรยกวา wings และ 2 กลบในสดเชอมตดกนหมรอบเกสรเพศเมยและเกสรเพศผ เรยกวา keel เกสรเพศผมอบละอองเกสร 10 อบละออง แบงเปน 2 กลม (diadelphous) โดย อบละอองเกสร 9 อบละออง ซงเชอมตดกนลอมรอบรงไข สวนอก 1 อบละออง แยกออกมาอยอยางอสระ สวนเกสรเพศเมยประกอบดวย รงไขรปรางยาวสเขยว มกานชเกสรเพศเมย (style) และยอดเกสรเพศเมยมขนฟสขาวตดอย การผสมเกสรเกดกอนดอกบาน (cleistogamy) โดยเกสรเพศเมยพรอมรบการผสมกอนดอกบาน 2 วน ซงดอกจะบานในตอนเชา (กองขยายพนธพช, 2536) ฝก หลงจากกลบดอกรวงจะมการเจรญของฝก ฝกมทงตรงและโคง ฝกออนมสเขยวเมอแกจะเปลยนเปนสนาตาล ฝกกลม เสนผานศนยกลาง 0.5-1 เซนตเมตร ยาว 20-80 เซนตเมตร เมลดมรปรางคลายไตอาจมสขาว นาตาล ดา และสสลบ นาตาล-ขาว ดา-ขาว และแดง-ขาว ขนอยกบสายพนธ (Herklots, 1972; Cobley, 1976) การปลกและการเกบเกยว

กรมวชาการเกษตร (มมป) ไดสรปสภาพแวดลอมทเหมาะสมในการปลกถวฝกยาวไวดงนคอ เปนพชทปลกไดงาย ปลกไดตลอดทงป แตปลกไดผลดทสดชวงเดอนกมภาพนธถงพฤศจกายน สามารถปลกไดหลายรปแบบ ทงปลกแบบยกรองมคนาลอมรอบ แบบจน หรออาจปลกบนคนนา ในทองนา ปลกไวรมรวเพอเปนอาหารในครวเรอน เปนตน (กองบรรณาธการฐานเกษตรกรรม, 2541) ถวฝกยาวเปนพชทตองการแสงแดดตลอด สามารถปลกไดในดนทกชนด แตปลกไดดในดนรวนปนทราย มการระบายนาไดด สภาพความเปนกรด – ดาง (pH) อยระหวาง 5.5 – 6.0 (Rubatzky and Yamaguchi, 1997) เจรญเตบโตเรว ชอบอากาศคอนขางรอน ฝนไมชก ถาอากาศรอนเกนไปหรอฝนตกชก จะทาใหดอกรวงและฝกรวง ถาอากาศหนาวเกนไปจะชะงกการเจรญเตบโต เนองจากระบบรากไมทางาน ดงนนถวฝกยาวมกใหผลผลตในชวงฤดแลงสงกวาในฤดฝน แตในชวงฤดฝนหากมการดแลรกษาทด คณภาพของฝกทไดจะสมบรณกวาในชวงฤดแลง ชวงอณหภมทเหมาะสมอยระหวาง 16-24 องศาเซลเซยส ปลกไดดในดนรวนปนทราย สภาพความเปนกรดดาง (pH) อยระหวาง 5.5-6.0 และตองการแสงแดดตลอดวน มลาตนเปน

6

เถาเลอย การเลอยของเถามทศทางการพนทวนเขมนาฬกาสงประมาณ 2-4 เมตร (Duke and Janies, 1981) การปลกโดยการทาคางจะทาใหเกบเกยวผลผลตไดสงขน วสดทใชทาคางปลก ไดแก ไมไผ หรอ กงยคาลปตส (กรมวชาการเกษตร, 2541)

ถวฝกยาวจะเกบเกยวไดหลงจากปลกประมาณ 60-90 วน การเกบเกยวอาจจะใชมอเดดหรอกรรไกรตดโดยสงเกตจากลกษณะฝกทตรงตามความตองการของตลาด หรออาจจะนบวนโดยเรมจากวนผสมเกสร ซงจะอยในชวงประมาณ 10-15 วน ควรเกบเกยวตอนเชา มแดดออนๆ (อราม, 2543) วธการเกบ โดยปลดขว ระวงไมใหดอกใหมหลดเสยหาย เพราะจะกระทบกระเทอนตอปรมาณผลผลต ลกษณะการเกบเกยวใหทยอยเกบทกๆ 2-4 วน โดยไมปลอยใหฝกแกตกคาง ปกตแลวระยะเวลาการใหผลผลตของถวฝกยาวในฤดฝนสามารถเกบเกยวไดนาน 30 วน และเกบเกยวได 24 วน ในฤดแลง (ขวญจตรและวลลภ, 2537) ขนอยกบการดแลรกษาและสายพนธทปลกขณะนน ฝกทเกบเกยวในฤดฝนจะยาว พอง มเนอมาก และใหผลผลตสงกวาในฤดแลง (Knott and Deanon, 1969) หลงจากเกบเกยวฝกของถวฝกยาวแลวใหนาเขารมทนท ไมควรวางไวกลางแดด (กรมวชาการเกษตร, มมป) และหามลางนา เพราะจะทาใหเกบรกษาไวไมนาน ถาหากมผลผลตถวฝกยาวปรมาณมากควรเกบรกษาในสภาพความเยนตา โดยแชลงในนาทเยน (ใสนาแขง) แลวนาลงบรรจในภาชนะ เชน ตะกรา หรอเขงซงบดวยวสดทปองกนการขดขด ไดแก ใบตอง หรอวสดอน ๆ ทใชทดแทนกนได การบรรจนนไมควรบรรจปรมาณมากเกนไป เพราะจะทาใหผลผลตบอบชาเสยหายได (กรมวชาการเกษตร, 2541) ผลผลตตอไรของถวฝกยาวอยในชวง 3,300-3,500 กโลกรม/ไร ราคาขายประมาณกโลกรมละ 31-38 บาท (กรมการคาภายใน, 2549) คณคาทางอาหาร

ถวฝกยาวเปนพชทมคณคาทางอาหารสง ไดแก โปรตน (protein) วตามนเอ (vitamin A) ไทอามน (thiamin) ไรโบฟราวน (riboflavin) เหลก (iron) ฟอสฟอรส (phosphorus) โปแตสเซยม (potassium) และเปนแหลงรวมวตามนซ (vitamin C) โฟเลต (folate) แมกนเซยม (magnesium) และ แมงกานส (Manganese) ซงในถวฝกยาว 100 กรม ใหพลงงาน 47 แคลอร ประกอบดวย โปรตน 5.0 % คารโบไฮเดรต 2.0 % วตามนเอ 17.0 % เหลก 2.0 % วตามนซ 31.0 % และ แคลเซยม 5.0 (Knott and Deanon, 1967)

7

2. ลกษณะของถวพม ถวพม (cowpea) มชอวทยาศาสตรวา Vigna unguiculata sp. unguiculata (L.)

Walp. อยในอนดบ (Order) Fabales วงศ (Family) Fabaceae (Menendes et al, 1997) มชอแตกตางกน เชน black- eyed peas, cowpea, crowder pea, southern pea, field pea, china pea, indian pea (Roy and Guste, 2001) ถวพมเปนพชสกลถวทมความสาคญชนดหนงของโลก (Ehlers and Hall, 1987) ปลกมากในทวปแอฟรกา เอเชย และอเมรกาใต ผลผลตรวมของโลกประมาณ 3-4 ลานตน/ป (Alabi et al., 2004) สองในสามของผลผลตทงหมดมาจาก 16 ประเทศในทวปแอฟรกา โดยเฉพาะประเทศไนจเรยผลตถวพมไดประมาณ 900,000 ตน/ป ในประเทศไทยมรายงานการสงออกถวพมเมลดสดาคดเปนมลคาประมาณ 35 ลานบาท ประเทศคคารายใหญ ไดแก ญปน มาเลเซย สหรฐอเมรกา และองกฤษ โดยมการปลกถวพมทงพนธใชเมลดและพนธฝกสด (ศนยวจยพชไรอบลราชธาน, 2543) ถวพมเปนพชทมการปลกอยเกอบทกภาคของประเทศไทย โดยปลกมากในภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (ศนยศกษาคนควาและพฒนาเกษตรกรรมภาคตะวนออกเฉยงเหนอ, 2537) และพนธทใชปลกเปนพนธพนเมอง ซงมลกษณะลาตนเลอย และปลกไดเพยงปละ 1 ครง เพราะเปนพนธไวแสง (สมใจ และคณะ, 2549) อยางไรกตามปจจบนมการพฒนาพนธเพมเตม โดยคณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ดวยการคดเลอก และปรบปรงพนธถวพม 4 พนธ ทมลกษณะตนเตย ลาตนไมเลอย อายการเกบเกยวสน ปลกไดตลอดป ใหผลผลตสง และใชบรโภคทงในรปฝกสด และเมลดแหง (สมใจ, 2546) ถวพมฝกสดเปนพชสวนครวทเกษตรกรไทยค นเคย และปลกไวบรโภคภายในครวเรอนและขายในตลาดทองถนโดยเฉพาะภาคตะวนออกเฉยงเหนอ สวนถวพมใชเมลดจะมหลายส เชน ดา แดง ขาว นาตาล หรอลาย แตถวพมเมลดสดาเปนทตองการของตลาดมากทสด พนทปลกถวพมใชเมลดสวนใหญอยในภาคเหนอ เชน จงหวดพะเยา และจงหวดเชยงใหม สวนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอปลกมากทจงหวดเลย (ศนยวจยพชไรอบลราชธาน, 2543)

ลกษณะทางพฤกษศาสตร

ถวพมเปนพชทนแลง มปรมาณความตองการนานอยกวาพชตระกลถวชนดอนเชน ถวเหลอง (ศนยวจยพชไรอบลราชธาน, 2543) มระบบรากแกว ลาตนเปนไมเนอออน รปทรงลาตนเปนพมตรงมความสงตงแต 1-3 ฟต หากเปนรปทรงลาตนเลอยอาจจะมลาตนยาวถง 15 ฟต สาหรบลกษณะทางพฤกษศาสตร พบวามความคลายคลงกบถวฝกยาว คอ

ราก (roots) ถวพมมระบบรากแกว (taproot system) ลกประมาณ 1 – 3 ฟต และบางครงพบวา ถวพมบางสายพนธในเขตแลงประเทศอกนดา หรอประเทศไนจเรย อาจมรากท

8

สามารถหยงลกไดถง 1.50 เมตร ทาใหทนตอสภาวะแหงแลงไดด (Davis et al., 1991) นอกจากนยงมแขนงซงมปม (nodules) ทเกดจากแบคทเรยพวก rhizobium เขามาอาศยอย ทาใหสามารถตรงไนโตรเจนจากอากาศมาสะสมไวแลวใชในรปไนเตรท (ปราโมทย, 2537)

ลาตน (stems) ถวพมเปนไมลมลกเนอออน มรองบนลาตนลกตนแตกตางกน โดยอาจมลาตนมผวเรยบ หรอลาตนขรขระ การเจรญของลาตนแบงออกเปน 2 แบบ คอ ลาตนแบบเลอย (indeterminate type) และลาตนแบบพม (determinate type) โดยลกษณะลาตนแบบเลอย ลาตนจะยดยาว และเจรญตอไปเรอย ๆ ตลอดฤดกาลปลก ซงบางครงอาจยาวถง 15 ฟต ดอกของลาตนแบบเลอยจะเกดขนตามซอกมมใบไปเรอย ๆ ทาใหฝกแกไมพรอมกน สวนลาตนแบบพม ลาตนมความสงประมาณ 1 – 3 ฟต เมอเจรญเตบโตเตมทจะออกดอกตามมมใบ และปลายยอดของลาตน ทาใหฝกแกพรอมกนซงสะดวกในการเกบเกยว (ศนยวจยพชไรอบลราชธาน, 2543)

ใบ (leaves) ใบของถวพมเปนแบบ trifoliate leaf เกดสลบบนลาตน ใบจรงคแรกเปนใบชนด simple leaf แตใบทเกดตอ ๆ มาเปนใบชนด compound leaves ขนาดของใบมขนาดเลกจนถงขนาดใหญลกษณะของใบมตงแตคอนขางแหลมจนถงกลมร สของใบมสเขยวถงเขยวเขม มกานใบ (pedicle) ยาว ทโคนกานใบมหใบ (stipule) อย 2 อน แผนใบมขนาดรปรางแตกตางกนไปตามชนดของถวพม

ดอก (flowers) ดอกของถวพมมหลายส เชน สขาว สเหลอง สมวง (Sen and Bhowal, 1961) ชอดอก (inflorescence) ของถวพมเปนแบบ raceme มกานชอดอกตงแต 20 – 50 เซนตเมตร ซงเกดจากมมใบ ดอกจะเรยงลาดบเปนค ๆ ประมาณ 6 – 12 ค ใน 1 ชอดอก จะม 1 – 2 ค เทานน ดอกจะมกานดอกสน ทฐานของดอกประกอบดวยใบรปเหลยมสเขยว เรยกวา bract และมกลบเลยง 5 กลบอยวงนอกสด สวนวงถดมาเปนกลบดอก ประกอบดวย 3 สวน คอ สวนนอกสด เรยกวา standard ชนกลางเรยกวา wing และชนในสดเรยกวา keel ซงจะหอหมเกสรตวผ และเกสรตวเมย โดยเกสรตวผประกอบดวยอบละอองเกสร 10 อน สวนเกสรตวเมยประกอบดวย รงไขทไมมกานหรอขว (multilocular) 1 อน และรงไขเปนแบบ superior ovary เชนเดยวกบถวฝกยาว

ฝก (pod) ถวพมมฝกเรยวยาว 15 – 25 เซนตเมตร ลกษณะฝกเปนรปทรงกระบอกและงอเลกนอย เมอสกแกจะมหลายส เชน สเหลอง สนาตาล และสดา ภายในฝกมเมลดเปนรปไต ประมาณ 8 – 20 เมลดตอฝก หรอคดเปน 700 – 2,000 เมลดตอกโลกรม (Martin, 1984) โดยแตละเมลดยาวประมาณ 0.8 – 1.2 เซนตเมตร และมหลายสแตกตางกน เชน สมวง แดง นาตาลแดง นาตาล เทา ขาว และสดาเปนจดเลกๆ หรอลายคลายหนออน บางพนธอาจจะมสเขมเปนจดอยตรง

9

การปลกและการเกบเกยว ถวพมเปนพชไรอายสนทเจรญเตบโตไดดในเขตรอน ใชนานอย สามารถปลกไดด

ในชวงตนฤดฝน (ระหวางเดอนเมษายน-พฤษภาคม) ปลายฤดฝน (เดอนสงหาคม) และฤดแลง (เดอนธนวาคม-มกราคม) อณหภมทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตอยระหวาง 25-30 องศาเซลเซยส ถาอณหภมตากวา 15 องศาเซลเซยส ทาใหถวพมชะงกการเจรญเตบโต และ อณหภมสงกวา 35 องศาเซลเซยส ทาใหดอกและฝกออนรวงมากขน ถวพมสามารถเจรญเตบโตไดในดนแทบทกชนดทมการระบายนาด เจรญเตบโตไดดในดนรวนปนทรายทความเปนกรด-เบส (pH) 5.5-6.5 ปลกเพอเกบเมลดพนธ ควรปลกปลายฤดฝนหรอในฤดแลง และเพอเปนการเพมผลผลต และคณภาพของถวพม ควรจดชวงเวลาใหเหมาะสม ซงชวงทดทสดประมาณ 6-8 สปดาห กอนสนฤดฝน เพราะหลกเลยงฝนในชวงเกบเกยวได แตอยางไรกตามชวงปลกขนอยกบลกษณะของถวพมแตละสายพนธดวย ถวพมฝกสดสายพนธพนเมองบางสายพนธตอบสนองตอชวงแสง จงควรปลกเม อมชวงกลางวนส นกวากลางคน ประมาณเดอนสงหาคมถงกนยายน สวนสายพนธ ท ไมตอบสนองตอชวงแสงสามารถปลกไดตลอดทงป การเกบเกยวโดยทวไปเกบเกยวไดอยางนอย 2 ครง ครงแรกเกบเกยวเมอมฝกแหงมากกวา 80% และเกบเกยวครงตอไปประมาณ 5-7 วน หลงเกบเกยวครงแรก (ศนยวจยพชไรอบลราชธาน, 2543)

สาหรบการเกบเกยวเมลดพนธ ถวพมมอายการเกบเกยวไดตงแต 55-90 วนหลงปลก โดยสงเกตเหนฝกจะเปลยนจากสเขยวเปนสนาตาล อาจเกบเกยวไดนานประมาณ 3 ครง เพอใหไดผลผลตเตมทใหนาฝกมาตากแดด ประมาณ 3 ครง แลวกะเทาะเมลดออก (กรมพฒนาทดน, มมป) ผลผลตของถวพมประมาณ 120-150 กโลกรม/ไร ราคาขายเมลดพนธเฉลยกโลกรมละ 15 บาท (กรมสงเสรมการเกษตร, มมป ก) คณคาทางอาหาร

ถวพมมโปรตนสงถง 24.80 % (Giami, 2005) และนอกจากนถวพมยงมสารอาหารทสาคญอกมาก เชน คารโบไฮเดรต 63.60 % ไฟเบอร 6.30 % ไขมน 1.90 % ไทเอมน 0.00074 % ไรโบฟาวน 0.00042 % และไนอาซน 0.00281 % (Davis et al., 1991) จากความสาคญดงกลาว ถวฝกยาว และถวพมจงเปนพชผกทมการผลต และบรโภคกนอยางแพรหลาย

10

3. แมลงศตรของถวฝกยาวและถวพมและแนวทางการควบคม แมลงศตรถอวาเปนปจจยสาคญในการผลตพชทกชนด เพราะมผลโดยตรงตอ

ปรมาณ และคณภาพของผลผลต แมลงศตรทสาคญของถวฝกยาว และถวพมมหลายชนด เชน เพลยออนถว เพลยไฟ หนอนเจาะฝก และแมลงศตรทสาคญซงพบในโรงเกบ คอ ดวงถวเขยว และดวงถวเหลอง (Karungi et al., 2000b) โดยเฉพาะเพลยออน หากระบาดทาใหผลผลตลดลงประมาณ 20 – 30 % (กอบเกยรต และวรวทย, 2531; อรญ และคณะ, 2546)

เพลยออนถว

เพลยออนถว มชอวทยาศาสตรวา Aphis craccivora Koch. อยในอนดบ Homopteraวงศ Aphididae เปนแมลงปากดดทมลาตวขนาดเลกและออนนมมการเจรญแบบ gradual metamorphosis หรอ paurometabolous ไมมระยะไขใหเหนในประเทศแถบรอนรวมทงประเทศไทย ซงในประเทศไทยพบเพลยออนถวเฉพาะเพศเมยเทานน โดยพบทงพวกทมปกและไมมปก เพลยออนถวทมปกจะมจดสออนๆ เรยงอยบนสวนหลงและมลายพาดตามขวางทแผนแขงดานหลงยาวเทากบสวนกวางของลาตว สวนพวกทไมมปกจะมสวนหลงดาทงหมด หรอดาเปนบางสวน ซงสะทอนแสงเปนมนวาว เพลยออนถวมการสบพนธแบบไมอาศยเพศ ตาเปนแบบตารวม (compound eyes) ปากยาวเรยวพบอยใตสวนอกและเลยโคนขาหลงเลกนอย ใชสาหรบเจาะลงไปในลาตนของพช ประกอบดวย outer mandibular stylets 1 คและ inner maxillary stylets 1 ค โดยมสวนหอหม (sheath) ประกอบดวย labium และ labrum เปนรปสามเหลยมขนาดเลก ทาใหเกดเปนทออาหาร (food channel) และทอนาลาย (salivary channel) (ดรณ, 2510)

รปรางและลกษณะ

ตวออน มลกษณะคลายตวเตมวยมากแตลาตวมขนาดเลกกวา สเหลองออน หนวดและขามสเหลองออน บรเวณหลงมลกษณะคลายผงสขาวปกคลมอยบางๆ แตอวยวะบรเวณสวนทายของลาตวเรยกวา cornicle และอวยวะปลองสดทายของลาตวเรยกวา cauda ยงไมเจรญเตมท มการลอกคราบ 4 ครงจงจะเจรญเปนตวเตมวย การลอกคราบของเพลยออนถวจะเอาหวออกมากอนโดยจะมการลอกคราบมากทสดในเวลากลางคนจนถงตอนสายของวนรงขน (ดรณ, 2510) ระยะเวลาในการเปนตวออนประมาณ 5-7 วน (Dixon, 1973)

ตวเตมวย มขนาดโตเตมทประมาณ 1 มลลเมตร รปรางของตวเตมวยมลกษณะคลายผลแพร สวนของ cornicle ยนยาวออกมา cauda มสดาและเปนมนวาว ลาตวสวนใหญจะมสดาหรอสนาตาลดา ซงสะทอนแสงเปนมนวาวพบทงพวกทมปกและไมมปก สวนของโคน

11

ขาหลงครงหนงเปนสดา เพลยออนจะมนาลายชวยในการเขาทาลายพชทมผนงหนา ซงนาลายจะประกอบดวยสวนทเปนของเหลว และสวนทมลกษณะเหนยวซงอยบรเวณสไตเลท (stylets) ตวเตมวยจะออกลกเปนตวออน (viviparity) โดยไขพฒนาในสวนทองของแมและสามารถเจรญเปนตวเตมวยไดภายหลงออกมาจากทองแม โดยเพศเมยไมตองไดรบการผสมพนธจากเพศผ (บญฤทธ, มมป) ระยะเวลาในการเปนตวเตมวย ประมาณ 5 วน (ดรณ, 2510) เพลยออนถวหนงตวสามารถใหกาเนดลกไดประมาณ 27 ตว และมอายเฉลย 11 วน (Miyazaki, 1997)

การแพรกระจาย

สาหรบการแพรกระจายของเพลยออนถวนน ในระยะตวออนและตวเตมวยทไมมปก เดนจากใบหนงไปสอกใบหนงในทรงพมเดยวกน และยงสามารถขามไปยงตนอนไดโดยเดนไปตามใบทตอเชอมกนหรอไปทางพนดน ประชากรของเพลยออนถวจะอยรวมกบมดทมากนสารทเพลยหลงออกมาซงจะอยรวมกนแบบพงพาอาศยซงกนและกน (mutualism) และมดยงเปนตวเคลอนยายเพลยออนถวจากทหนงไปยงอกทหนงดวย (Parker et al., 1995) สาหรบเพลยออนถวทมปกนนการแพรกระจายสวนใหญบนจากพชตนหนงไปสอกตนหนงขางเคยง สาหรบปจจยทมอทธพลตอการเคลอนยายของเพลยออนถว เชน ชวงแสงและความเรวลม แหลงอาหาร เปนตน ซงโดยทวไปพบวา เพลยออนถวจะตอบสนองตอตาแหนงพชทมสเหลอง โดยความยาวคลนทเพลยออนสวนใหญตอบสนองจะอยในชวงความถ 500-600 นาโนเมตร และความยาวคลนทเพลยออนชนดทมปกสามารถตอบสนองไดดจะอยในชวงความถ 500 นาโนเมตร (Dixon, 1985) ลกษณะการทาลาย

เพลยออนถวเขาทาลายพชโดยการดดกนนาเลยงซงสามารถดดกนนาเลยงไดจากทกสวนของพช เชน ลาตน ใบ กง ยอด และฝก โดยเฉพาะอยางยงขณะทเนอเยอออนนม สวนมากเพล ยออนถวมกเกาะกล มรวมกนดดกนนาเล ยงของพช โดยใชปากแบบเจาะดด (piercing sucking type) แทงเขาไปในเนอเยอพชแลวดดกนนาเลยงภายใน ในขณะทเพลยออนถวดดกนอาหาร ใชสวนของฟนและกราม ซงอาจเรยกรวมกนวาโพรบอสซส (proboscis) หรอ สไตเลท (stylets) แทงเขาไปในเนอเยอพช (host plant) หลงจากผานขนตอนตางๆ เพอทดสอบคณสมบตของสารอาหาร เพลยออนถวจะดดกนอาหารจากเนอเยอพชเขาสทออาหาร พรอมทงปลอยนาลาย เพอชวยหลอลนใหสไตเลทสามารถยดหดหรอเคลอนไหวไดดในขณะทดดกนอาหาร และชวยให สไตเลทแนบตดกบเนอเยอพชไดดยงขน สารบางชนดในนาลายเชน กรดแอมโน (amino acid) พวกไทโรซน (tyrosine) ตลอดจนโปรตนและไขมนบางชนดจะทาปฏกรยากบสารพวกควโนน

12

(quinone) ทาใหเมอกของนาลายแขงตวมลกษณะคลายปลอก (sheath) หมสวนของสไตเลท หาก ปรมาณของนาลายถกซบออกมามาก ปลอกกจะเพมความหนาและแขงแรงมากขนตามลาดบ

นอกจากนนเพลยออนถวยงปลอยสารเหนยวทผลตจากลาไส เรยกวา honey dew ตดอยบนตนพช ซงเปนอาหารทเหมาะสมสาหรบเชอราทจะเจรญเตบโต และทาลายใหพชเสยหายโดยทาใหเกดโรคกบตนพช เชน โรคราเขมาดา และโรคใบหงก เปนตน Stein (1962) อางโดย ดรณ (2510) ไดรายงานวา เพลยออนถวเปนพาหะทสาคญของโรค rosette ของถวลสง และจากการรายงานของ Evan (1954) อางโดย ดรณ (2510) พบวาเมอทาการทดลองการระบาดของโรค rosette ซงระบาดคอนขางรนแรงไปไดไกลเปนระยะทางถง 30 ไมล และตรวจพบเพลยออนถวบนตนถวลสงทเปนโรค เมอสงเกตการเคลอนยายพบวาเชอโรคนเกดขนจากตวออนและตวเตมวยทมปกของเพลยออนถวทดดกนจากตนทเปนโรค แตทสาคญทสดคอตวเตมวยทมปก โดยพวกนจะนาไปโดยมตวสงเสรมใหเกดการแพรกระจายของโรคอยางรวดเรว เชน อากาศ และสายพนธถวลสง เปนตน

การเขาทาลายพชของเพลยออนถวมอย 3 ขนตอน ขนตอนแรกคอ การคนหาตาแหนงของพชอาหาร (host or host habitat searching) ซงปจจบนนกวทยาศาสตรหลายทานมความเหนสอดคลองกนวา แมลงสวนใหญใชอวยวะรบความรสกบรเวณหนวดเปนอวยวะหลกในการรบกลน เพอคนหาตาแหนงของพชอาหารทอยในระยะไกลแตสาหรบระยะใกลแมลงอาจใชการมอง เพอชวยในการคนหาตาแหนงของพชอาหารดวย ขนตอนทสองคอ การทดสอบความเหมาะสมของพชอาหาร (test of suitable host and/or host acceptance) หลงจากเพลยออนถวคนพบทอยของพชอาหารแลว จะทดสอบความเหมาะสมของพชอาหาร ซงสามารถแบงขนตอนยอยๆ ไดหลายขนตอน เชน

การทดสอบความเหมาะสมของพนผวภายนอกของพชอาหาร (plant surface exploration) โดยใชอวยวะรบความรสกทบรเวณหนวด ระยางคปากหรอขนตามระยางคตางๆ สมผสพนผวภายนอกของพชอาหารทคนพบ หากคณสมบตไมเหมาะสม เชน มความแขง มขนหรอหนามมากเกนไป แมลงจะเปลยนตาแหนงหาแหลงสารวจใหม แตหากเหมาะสมแมลงจะดาเนนขนตอนทดสอบตอไป

การชมสารทบรเวณพนผวหรอเนอเยอภายในทอยใกลพนผวของพชอาหารเพอเลอกตาแหนงทจะแทงสไตเลทลงในเนอเยอของพช (selection of inserting site) หากสารบรเวณดงกลาวเหมาะสม เพลยออนถวจงจะเรมแทงสไตเลทลงในเนอเยอของพชอาหาร โดยใชสวนของ สไตเลทเจาะไปในชนผวใบ ลกษณะของการเจาะจะเจาะลงไปในสวนของเซลล (feeding intracellular)

13

การเลอกตาแหนงทเหมาะสมในการดดกนอาหาร (selection of sucking site) หลงจากเพลยออนถวใชสไตเลทแทงผานชน epidermis ของพชแลว แมลงจะเคลอนยายสไตเลท เพอหาตาแหนงทเหมาะสมสาหรบดดกนอาหาร

ขนตอนทสามคอ การดดกนอาหาร (sustained sucking) หลงจากทเพลยออนถวเลอกตาแหนงทเหมาะสมสาหรบดดกนอาหารไดแลว จะเรมเจาะดด โดยลกษณะของการเจาะจะเจาะสไตเลท ลงไประหวางเซลลพช (feeding intercellular) ลกลงไปจนถงชนของ mesophyll หรอ phloem ของพชทาใหสวนตางๆ ทเพลยออนถวทาลายหงกงอ (บญฤทธ, มมป) ซงสวนใหญจะทาการดดกนสารอาหารเมอมสารมากระตน (sucking stimulants) สารเหลานมกเปนสารอาหารหรอสารปฐมภม (primary plant metabolites) ทมอยใน vascular tissue เชน นาตาล พวกซโครสหรอกรดแอมโนพวกแอสพาตดกลตามค อะลานน และวาลน เปนตน

พชทโดนเพลยออนเขาทาลายมากๆ ชะงกการเจรญเตบโต ใบเปลยนสเปนสเหลอง นอกจากทาใหใบเปลยนสแลวยงทาใหใบบดเบยว มวนและใบรวงในทสด (Anonymous, 1998) ถาหากเขาทาลายฝกจะทาใหฝกไมสมบรณและหงกงอ หากทาลายดอกจะทาใหดอกรวงหลน เปนตน (พสษฐและคณะ, 2535) เพลยออนถวระบาดมากในชวงทมสภาพอากาศแหงแลงและรอน (กรมวชาการเกษตร, มมป) นอกจากนการศกษาประสทธภาพของเพลยออนในการถายทอดเชอไวรสพบวา เพลยออนถวจดเปนพาหะทสาคญของการถายทอดเชอ Peanut Stripe Virus (PStV) ในสภาพไร ความสมพนธระหวางเพลยออนและเชอ PStV เปนแบบ non-persistent คอแมลงสามารถดดรบและถายทอดเชอไดในชวงเวลาสนๆ (5-10 วนาทขณะดดกน) แตเชอจะไมคงตวอยกบแมลงพาหะ ลกษณะของความสมพนธเชนนมผลทาใหโรคระบาดในแปลงไดรวดเรว หากเพลยออนมการเคลอนยายเนองจากถกรบกวน (กรมสงเสรมการเกษตร, มมป ข) การควบคม

1. ใชสารสกดจากสะเดา 5 % W/V (เมลดสะเดาบด 1 กโลกรม แชนา 20 ลตร ทงไว 1 คน) ฉดพนทกสปดาห ชวยปองกนการเขาทาลายได

2. เมอพบวา ใบ ดอก หรอฝกถกทาลายมากกวา 30% ในระยะการเจรญเตบโตทางใบและระยะออกดอกถงตดฝกออน ฉดพนสาร 2-3 ครงหางกน 7-10 วน ดวยสารไตรอะโซฟอส 40% EC 30-40 มลลลตร/นา 20 ลตร หรอคาโบซลแฟน (พอสซ 20% EC 50-60 มลลลตร/นา 20 ลตร) หรอ เมทโอคารบ 50% WP 30 กรม/นา 20 ลตร

Dixon (1973) รายงานวา ในสภาพธรรมชาตมปจจยตางๆ ทมาควบคมประชากรของเพลยออนถว ไดแก ตวหา (predators) ตวเบยน (parasites) และสภาพแวดลอมทไมเหมาะสมตอ

14

การเพมประชากร เชน ปรมาณฝนและลม อณหภมตา เปนตน ซงชวยลดปรมาณประชากรของเพลยออนถวได 4. ปจจยตางๆ ทพชสรางขนเพอตานทานตอการเขาทาลายของแมลงศตรพช จากปฏสมพนธระหวางพชและแมลง (interaction between insect and host plant) การทเพลยออนจะเขาทาลายพชชนดตางๆ นน พชมกระบวนการในการตอบสนองเพอปรบตวใหเหมาะสมในการอยรอด โดยปฏสมพนธระหวางพชและแมลงนนจะมสภาพแวดลอมเปนตวแปรทสาคญ โดยกระบวนการปองกนอนตรายของตนพชจากแมลงอาจเกดขนในสองลกษณะรวมกนคอ ลกษณะกลไกทางกายภาพ และลกษณะกลไกทางเคม (Gatehouse et al., 1991)

1. กลไกทางกายภาพ เปนกลไกทพชผลตขนเพอปองกนอนตรายจากแมลงทอาจมองเหนไดชดเจน เชน การทพชมเนอเยอพวก ลกนน ไข หนาม ขน และสารเมอก ซงขบออกมาเพอปองกนไมใหแมลงศตรเขามาถงเนอเยอ ทาใหแมลงไมชอบกน เชน การสรางเปลอกหมเมลด (Emden and Helmut, 1974) การสรางเปลอกหมลาตนใหหนาขนในมะเขอเทศเพอปองกนการเขาทาลายของเพลย (Quiras et al., 1977 อางโดย Norris and Kogan, 1980) หรอการสรางลาตนใหมความแขงแรงมากขนในขาวสาลเพอปองกนหนอนเจาะลาตน (Wallace et al., 1973 อางโดย Norris and Kogan, 1980) การสรางหนามของตน Bombacopsis และ Urera baccifera บรเวณลาตนและใบ กเปนกลไกปองกนทางกายภาพเพราะเปนการสรางหนามเพอปองกนการทาลายของแมลงศตร

2. กลไกทางเคม เปนกลไกทพชมการผลตสารเคมข นมาเพอกาจดแมลงศตร (กญชล, 2541) โดยการผลตสารเกดจากกระบวนการชวเคม เชน สารบางตวยบยงการกน (antifeedant) ทาใหแมลงไมชอบ สารบางตวฆาแมลงศตรไดโดยตรงหรอยบยงกระบวนการพฒนาของแมลง เชน เทอรพนอยด สเตรอยด อลคาลอยด สารยบยงเอนไซม โปรตเอส สารยบยงเอนไซมอลฟาอะไมเลส กรดแอมโนทไมใชโปรตน สารชวเคมอนๆ (ธระ และวชรนทร, 2543) และนอกจากน พรรณเพญ (2539) และอรญ (2546) รายงานเพมเตมเชนเดยวกนวายงมสารเคมอกหลายชนดทพชผลตขนโดยทมนษยยงไมทราบการทางานทแนนอน Painter (1968) ไดกลาวถงสาเหตทพชสามารถตานทานแมลงไววา การทพชสายพนธใดมลกษณะทสามารถตานทานการทาลายของแมลงไดนน เนองมาจากสาเหตขอใดขอหนงหรอรวมกนระหวางขอใดขอหนง โดยแบงออกเปน 3 ลกษณะประกอบดวย 1. ความไมชอบของแมลง (non-preference) เปนความตานทานทเกดจากการแสดงออกของกลมพช และการตอบสนองของแมลง ซงมผลทาใหแมลงไมชอบ คอ ความตานทานทเกดจากแมลงไมชอบกน ไมชอบวางไข ไมชอบอาศยบนพชชนดนนเพอการเจรญเตบโตหรอสบพนธ สาเหตทแมลงไมชอบอาจเนองมาจากปจจยตางๆ เชน สณฐานวทยา สรรวทยา ธาตอาหาร

15

และชวเคมในพชอาศย ซง Schillinger (1969) พบวาขาวสาลพนธ CI 8591 มความตานทานตอ cereal leaf beetle (Oulema melanopus) เนองจากใบขาวสาลมขนยาวและหนาแนนทาใหตวหนอนของ O. melanopus สบสน และขนทยาวกยงไปขดขวางการเคลอนทของตวหนอนมากกวาพนธอนทมขนสนและขนอยเพยงเลกนอย นอกจากนยงมผลในการยบยงการสบพนธในระยะตวเตมวยอกดวย ธระและวชรนทร (2543) กลาววา กลไกการหลบหลกของพชเปนการตอตานโดยตรงตอแมลงศตรพช โดยเฉพาะแมลงใชอวยวะรบความรสก และความสามารถในการเคลอนยายเพอแสวงหาอาหารโดยมรปแบบพฤตกรรมทซบซอนอาจถกควบคมโดยสารกระตนหรอการมองเหน ซงพชจะแสดงลกษณะบางลกษณะออกมาทาใหแมลงไมสามารถอาศยอยบนพชไดหรออาศยไดนอย เชน (1) มกลนทไมดงดดแมลงทาใหแมลงไมชอบ หรอ สของพชกเปนอกลกษณะหนง เชนพบวาฝายพนธดอกสแดงจะมการทาลายของหนอนเจาะสมอฝายนอยกวาพนธทมดอกสขาว (2) อายของพช เชน ฝายทมอายแกกวาจะถกหนอนเจาะสมอฝายเขาทาลายนอยกวาฝายทมอายนอยกวา (3) สณฐานวทยาของพช เชน ขาวทมลาตนแขงแรง จะตอตานการทาลายของ หนอนกอ (stem borer) (4) สารเคมในตวพช เชน สารไลแมลง (repellent) ดวงงวงเจาะสมอฝายไมทาลายฝายทมกลน (นพพร, 2543) เปนตน

ลกษณะผวใบทมสวนของ trichomes ขนอยอยางหนาแนนบรเวณผวใบของถวเหลอง (soybean) และ alfalfa จะไปขดขวางการกนของพวก เพลยจกจน (Empoasca facialis Harris) มากกวาพนธทมขนบาง (Taylor, 1956; Lee, 1983 อางโดย Smith, 1989) และสวนของ glandular trichomes บนตน wild potato (Solanum neocardenasii) ไปมผลกระทบตอพฤตกรรมการดดกนและแทงสไตเลทไปในเนอเยอพชของ green peach aphid [Myzus persicae (Sulzer)] (Lapointe and Tingey, 1986 อางโดย Smith, 1989) นอกจากนยงพบวาขนบนใบฝายไปยบยงการเคลอนไหวของหนอนวยแรกของ cotton pink bollworm (Pectinophora gossypii) (Smith, 1975 อางโดย ปรญญา, 2530) ในทางตรงกนขามในฝายทมขนบนใบยาวและหนาแนนมกจะมเพลยจกจน Empoasa spp. เขาดดกนมากกวาพนธทมใบเรยบและแมลงไมชอบทจะวางไข และพบวาสวนของ proboscis ทมความยาว 0.2-0.4 มลลเมตร ของพวก leaf hopper (Empoasca faba) ไมสามารถแทง สไตเลทเขาไปในชนของ mesophyll หรอชนของ vascular bundles บรเวณใบของตนถวเหลองทมขนได ไขมน (wax) บนผวพช เปนอกลกษณะหนงทพชสรางขนเพอตานทานหรอขดขวางการเขาทาลายของแมลง เชน ตน raspberry (Rubus phoenicolasius) ทมการหลงไขมนออกมาปกคลมเปนชนหนาเพอตานทานตอการเขาทาลายของพวก raspberry beetle (Bylurus tomentosus Barber) และ rubus aphid (Amphorophora rubi) สวนในถวปากอา (Vicia faba) สวน

16

ของไขมนบนผวใบกลบเปนสงดงดด (attractance) ตอเพลยออน (Acyrthosiphon pisum) (บญฤทธ, มมป.)

ในกรณขนาด รปรางและสของพชทมสวนเกยวของกบระดบความชอบความไมชอบของแมลงนน พบวา ตวเตมวยของ Pieris rapae และผเสอบางชนดไมชอบวางไขบนพนธ red cabbage และ red-leaved (Brussels sprouts) เมอเปรยบเทยบกบพนธสเขยว (Dickson and Eckenrode, 1975) นอกจากน Jones และคณะ (1934) อางโดย Painter (1968) พบวาการทาลายของเพลยไฟมการตอบสนองตอสรรวทยาของพช เชน ขาวทมใบเลกมระดบการทาลายของเพลยไฟไดนอยกวาขาวใบปกต

2. การสรางสารตานทาน (antibiosis) เปนความตานทานทเกดจากพชแสดงลกษณะเปนผลโดยตรงตอวงจรชวตของแมลง เมอแมลงใชพชนนเปนอาหาร โดยพชนนสามารถตอบสนองโดยการอยรอด พฒนาการ และสามารถสบพนธเพอดารงเผาพนธได (Horber, 1980) หรอทาใหการเจรญเตบโต และการพฒนาการของแมลงลดลง และความตานทานจะสมบรณเมอการเจรญเตบโต และการพฒนาการของแมลงถกยบยงอยางสมบรณ (กฤษฎา, 2528) โดยความตานทานอาจแสดงออกในลกษณะทางปรมาณ และความเสยหายของพชแตกตางกนตามปรมาณการเขาทาลายของแมลง ในกรณทมแมลงเขาทาลายเทาๆ กน พชพนธใดทถกแมลงทาลายนอยทสดแสดงวามความตานทานมากทสด ซงเปนความตานทานทเกดจากการทสายพนธพชนนสรางสารปฏชวนะทมปฏกรยาตอตานการเจรญเตบโต การอยรอด และการสบพนธของแมลงหรอลกษณะทเปนผลรายตอวงจรชวตของแมลงเมอใชพชนนเปนอาหาร คอ มผลทาใหแมลงมขนาดตวเลกลง มอตราการตายเพมขน วงจรชวตผดปกต ประสทธภาพในการสบพนธลดลง

สาเหตททาใหเกดลกษณะ antibiosis ม 2 ประการ คอ สายพนธตานทานมสารทเปนพษตอแมลง และสายพนธตานทานนนไมมธาตอาหารทแมลงตองการ หรอมแตไมเพยงพอ Panda and Khush (1995) รายงานวา ตน raspberry ทอยในสภาวะขาดแคลนสารอาหารมผลตานทานตอเพลยออน [Amphorophora agathonica (Hottes)] โดยแสดงใหเหนถงการเจรญเตบโตทชาลงกวาปกต ขนาดของตวเลกลง ความสามารถในการใหลกหลานตา และมอตราการตายสงเมอเพลยออน A. agathonica ดดกนเขาไป และพบวา เพลยออน (Myzus persicae) ทดดกนบรเวณขอบใบจะมปรมาณของสารประกอบไนโตรเจนใน honeydew สงกวาพวกทดดกนบรเวณสวนกลางหรอโคนใบ นอกจากนยงพบวา พนธขาวทตานทานตอการเขาทาลายของหนอนกอแถบลายเกดจากการทตนขาวมสาร silicon อยมากในเนอเยอ ซงเปนผลรายตอกรามของตวหนอนกอแถบลายทาใหไมสามารถกดกนใบขาวได (Djamin and Pathank, 1967) เพลยจกจนออย (Saccharosydne saccharivora) ชอบดดกนออยทมปรมาณของไนโตรเจนในใบสง ซงปรมาณ

17

แตกตางกนไปตามอายของใบและลาตน เชน ถาปรมาณไนโตรเจนเพมจาก 1.5 เปน 2.5 % ตอนาหนกแหง อตราการขยายพนธของเพลยจกจนออยสงขนถง 100 % และในฝายทมการใชปยไนโตรเจนสงผดปกตจะทาใหเกดการระบาดของเพลยจกจน (Empoasca devastans) ทนท สาหรบเพลยออนนนอตราสวนระหวางสารประกอบไนโตรเจนโดยเฉพาะกรดแอมโน และปรมาณของคารโบไฮเดรตมบทบาทสาคญมากตอการเจรญเตบโต และการแพรพนธ

การแพรกระจายของเพลยออน โดยทวไปเมอเพลยออนเรมเขาทาลายพชชอบดดกนใบสวนของพชทมปรมาณคารโบไฮเดรตสงเพอการเสรมสรางพลงงานทสญเสยไประหวางการบนหรอการเดนเพอหาอาหาร หลงจากนนเพลยออนเคลอนยายไปดดกนในสวนทมปรมาณของกรดแอมโนสง คอในสวนของพชทออนกวาโดยเฉพาะในสวนของทอนาทออาหารเพอการเจรญเตบโตและขยายพนธตอไป ในละหงพนธตานทานจะมผลตอนาหนกตวของเพลยจกจน (Empoasca flavescens) รวมทงอตราการผสมพนธและขยายพนธ (fecundity) อตราการตายของตวออน อายของเพศผและเพศเมย ซงเปนผลมาจากปรมาณความแตกตางระหวางคารโบไฮเดรต โดยเฉพาะนาตาลตางๆ เชน กลโคส (glucose) ฟรกโตส (fructose) กบสารประกอบไนโตรเจนและชนดของกรดแอมโนในตนละหงพนธตานทาน (บญฤทธ, มมป)

นอกจากนพบวาการตอบสนองของแมลงตอสงกระตนการกนในการเลอกพชอาศย สารเคมประเภทนาตาล กรดแอมโนและวตามนในตนขาวยงเปนสงกระตนทดงดดแมลง เชน ขาวพนธตานทาน “Mudgo” ทตานทานตอเพลยกระโดดสนาตาล (Nilaparvata lugens) เกดจากกรดแอมโน asparagines ในตนขาวมนอยกวาปกต ซงทาการศกษาโดยปลอยใหแมลงดดกนนาน 14 วน พบวาแมลงอยรอดเพยง 30 % แมลงเตบโตชาและเจรญเปนตวเตมวยนอย โดยตวเตมวยจะมชวงการวางไขนาน มอาย สน และออกลกหลานนอยลงเมอเปรยบเทยบกบพนธทไมตานทาน “Taichung Native 1” ซงแมลงม%การอยรอดสงถง 93 % และเจรญเปนตวเตมวยถง 70 % (IRRI, 1971 อางโดย ปรญญา, 2530) นอกจากน Ahmed และคณะ (1983) อางโดย เกรยงไกร (2536) รายงานวามพชทมคณสมบตพเศษในการสรางสารฆาแมลง (insecticide) 1,053 ชนด สารฆาเชอรา (fungicide ) 100 ชนด สารฆาไสเดอนฝอย (nematicide) 58 ชนด สารฆาหอย (molluscidide) 6 ชนด สารฆาสตวจาพวกหน (rodenticide) 29 ชนด สารฆาแบคทเรย (bactericide) 4 ชนด สารฆาไร (acaricide) 2 ชนด สารยบยงการกนอาหาร (antifeedant) 230 ชนด สารยบยงการเจรญเตบโต (growth inhibitor) 32 ชนด

3. ความทนทาน (tolerance) เปนความตานทานทเกดจากความสามารถของพชทเจรญเตบโต ขยายพนธและเพมผลผลต หรอสามารถซอมแซมสวนทเสยหายไดแมวาจะมจานวน

18

แมลงมากพอทจะทาความเสยหายใหกบพช คอ เมอเกดการระบาดทาลายของแมลงโดยผลผลตไมลดลง ซงลกษณะความทนทานในพชทเปนสายพนธตานทาน ไดแก ความแขงแรงของสายพนธเนองจากพนธกรรมของพชนน (general vigor and heterosis) การเตบโตและซอมแซมเนอเยอทถกทาลาย (replacement, regrowth and repair tissue) ความแขงแรงของเนอเยอ (strength of tissue) และคณลกษณะบางอยางทางสรรวทยาของพช (biophysical characters) เชน กลมของเนอเยอ sclerenchyma หรอ พวก wood มผลตานทานการเจาะของสไตเลทของแมลง พชบางชนดมการสรางเนอเยอพวก non nutritive corte หรอ parenchyma ซงมองคประกอบของธาตอาหารทแมลงตองการนอย ถาหากมมากจะไปบดบงสวนของเนอเยอทเปนแหลงสะสมอาหาร ทาใหแมลงไมสามารถดดกนอาหารไดสะดวก (บญฤทธ, มมป) นอกจากนขาวททนตอหนอนกอสครม มปฏกรยาชดเชยตอการถกทาลาย (Pathak, 1977; ปรญญา, 2530) ธระ และวชรนทร (2543) กลาววาการทนทานอาจเกดเนองจากปจจยทางสรรวทยาของพช เชน turnip ทถกหนอนใยผก (Plutella macolipenis) เขาทาลายกดกนใบแตเสนใบยงคงอยและใบสามารถทเจรญเตบโต และมอายทยาวนานกวาปกต เพอเปนการชดเชยพนทใบทเสยไป Rao (1972) อางโดย ปรญญา (2530) กลาววา ปฏกรยาการชดเชยของขาวททนตอหนอนกอสครม (Tryporyza incertulas) เกดได 3 แบบ คอ (1) ขาวพนธ CB2 หรอ MTU 15 ทนทานตอหนอนกอดวยการเพมความยาวและนาหนกรวง (2) พนธ TKM 6 สามารถเพมจานวนหนอไดในระยะแตกกอ (3) พนธ Ptb 10 หรอ TN 1 เปนพนธไมตานทานไมสามารถชดเชยสวนทถกทาลายได และนอกจากน ปรญญา (2530) ยงกลาวเพมเตมอกวาธาตอาหารของพชมสวนสาคญททาใหพชตานทานแบบ tolerance ปจจบนนกวทยาศาสตรหลายทานไดจาแนกลกษณะทพชตานทานตอการเขาทาลายของแมลงไว 3 ลกษณะเชนกน แตแตกตางกบ Painter (1968) บางประการ นนคอ ลกษณะความไมชอบของแมลง (non – preference) โดยจดลกษณะความไมชอบของแมลงใหอยในกลมของ Antixenosis ซงเปนคณสมบตกายภาพหรอทางเคมของพชทสามารถตานทานตอการเขาทาลายของแมลง และมผลทาใหแมลงไมชอบ โดยพชสามารถปองกนแมลงไมใหเขามาทาลาย หรอทาใหแมลงไมชอบทจะใชพชชนดนนเปนอาหารหรออยอาศย ลกษณะการตานทานของพชดงกลาวจะรวมถงการขบไลการกนของแมลง หรอลกษณะของขน ไขมนหรอ ความหนาของชนผวพช เชนลกษณะขนของใบ alfafa ทยาวทาใหเปนอปสรรคตอการกนของ spotted alfafa aphid (Meyer, 2003; Ayedh, 1997) การจาแนกชนดความตานทานตอแมลงตามกลไกของความตานทาน บางครงยากทจะจาแนกวา สายพนธพชนมความตานทานชนดใด พชบางสายพนธมความตานทานเพยงชนด

19

เดยว แตบางสายพนธอาจมความตานทานทง 3 ชนด นภาและจนตนา (2537) อางโดย กรมวชาการเกษตร (2544) ไดศกษากลไกความตานทานตอเพลยกระโดดสนาตาลในขาวสายพนธดของศนยวจยขาวตางๆ และขาวจาก IRRI แสดงใหเหนถงความแตกตางของจานวนตวออนทพบบนตนขาว จานวนตวออนทพฒนาเปนตวแกและจานวนไขของแมลงในสายพนธขาวทตานทานและออนแอ ซงควบคมโดยกลไกความตานทานแบบ non-preference และ antibiosis และเมอศกษาถงความตานทานแบบ tolerance (โดยปลอยแมลงเกนระดบเศรษฐกจแลว ขาวยงแสดงปฏกรยาตานทานด) พบวาขาวสายพนธ CNTBR82075-43-2-1 (ชยนาท 1) มลกษณะของความตานทานทง 3 แบบ คอ non-preference, antibiosis และ tolerance ดวย

การทพชมคณลกษณะในการตานทานตอแมลงศตรเปนขอดของพชชนดนนๆ เนองจากเปนการลดระดบการทาลายของแมลงทกอใหเกดความเสยหายตอผลผลต Hilder และ Boulter (1992) รายงานวาผลผลตของขาวสาล ขาวโพด ขาว มนฝรง และถวเหลองลดลงกวา 50 % เนองจากการทาลายของแมลงศตร ฉะนนพชทตานทานตอแมลงตองมคณสมบตในการปองกนตวเองไมวาจะเปน หลกเลยง (avoid) ทนทาน (tolerance) หรอฟนคน (recover) จากการทาลายของแมลงซงทาใหเกดความเสยหายนอยกวาสายพนธอนในพชชนดเดยวกน ภายใตสภาพแวดลอมทคลายคลงกน (Speigh et al., 1999) ซงคณสมบตนเกดจากสารชวเคมหรอลกษณะทางสณฐานของพชและจะมผลกระทบตอพฤตกรรมหรอเมทาบอลซมของพชและแมลง (Painter, 1968)

จากการศกษาของสรพงคและคณะ (2548) ในการประเมนลกษณะการตานทานเพลยออนถวจากผลผลตถวฝกยาว 20 สายพนธ และถวพม 4 สายพนธทรวบรวมจากสถานทตางๆ ปลกในแปลงทดลองภาควชาพชศาสตร พบวามเพยง 4 สายพนธทมแนวโนมตานทานตอเพลยออนถวคอ สายพนธ SR00 – 863, IT82E – 16, สรนาร 1 และถวฝกยาวเขาหนซอนตามลาดบ และพบวาสายพนธคด – มอ. ออนแอตอการเขาทาลายของเพลยออน และไดรายงานลกษณะประจาสายพนธไวดงน

1. สายพนธ SR00 – 863 มความยาวฝกเฉลย 24.98 เซนตเมตร เมลดสนาตาล ลกษณะเมลดเปนรปไต ดอกสมวง ฝกสเขยว ลกษณะเลอย กลบดอกสครม ทมาของเมลดพนธมาจากศนยวจยผกเมองรอน อาเภอกาแพงแสน จงหวดนครปฐม ถนเดมมาจากประเทศศรลงกา

2. สายพนธ IT82E – 16 มความยาวฝกเฉลย 14.95 เซนตเมตร เมลดสนาตาล ลกษณะเมลดกลมดอกสมวง ฝกสเขยว ลกษณะกงเลอย กลบดอกสมวงเขม ทมาของเมลดพนธมาจากศนยวจยพชไรอบลราชธาน จงหวดอบลราชธาน

20

3. สายพนธสรนาร 1 มความยาวฝกเฉลย 21.86 เซนตเมตร เมลดสดา ลกษณะเมลดเปนรปไตดอกสขาว ฝกสเขยว ลกษณะพม กลบดอกสมวงออน ทมาของเมลดพนธมาจากมหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร จงหวดขอนแกน

4. สายพนธเขาหนซอน มความยาวฝกเฉลย 33.26 เซนตเมตร เมลดสนาตาลลกษณะเมลดเปนรปไต ดอกสมวง ฝกสเขยว ลกษณะพม กลบดอกสครม ทมาของเมลดพนธมาจากอาเภอเขาหนซอน จงหวดฉะเชงเทรา

5. สายพนธคด – มอ. ม ความยาวฝกเฉลย 56.29 เซนตเมตร เมลดสขาว ลกษณะเมลดเปนรปไตดอกสขาว ฝกสเขยว ลกษณะเลอย กลบดอกสขาว ทมาของเมลดพนธมาจากมหาวทยาลยสงขลานครนทร จงหวดสงขลา จากการศกษาดงกลาวยงไมทราบปจจยททาใหสายพนธถวฝกยาวและถวพมทง 5 สายพนธตานทานตอเพลยออนถว จงควรทจะมการนาสายพนธดงกลาวขางตนมาตรวจสอบหาปจจยตางๆ ทเปนสาเหตใหสายพนธถวฝกยาวและถวพมมการตานทานตอเพลยออนถวเพอเปนขอมลพนฐานสนบสนนการปรบปรงพนธ และเปนแนวทางในการพฒนาสายพนธถวฝกยาวและถวพมใหตานทานตอการเขาทาลายของเพลยออนถว ลดปรมาณการใชสารเคมกาจดศตรพช และเปนแนวทางหนงในการนาไปประยกตใชในการควบคมเพลยออนถวไดอยางเหมาะสมเพอใหไดผลผลตของถวฝกยาวและถวพมทมคณภาพตอไป วตถประสงค

1. เพอศกษาความสามารถในการเพมจานวนของเพลยออนถวในถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ

2. เพอศกษาพฤตกรรมการดดกนของเพลยออนถวและลกษณะทางสณฐานวทยาบางประการของถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ

3. เพอศกษาชนดและปรมาณของธาตอาหารตางๆ ในถวฝกยาวและถวพม ทมผลตอการดดกนอาหารของเพลยออนถว

21

บทท 2

วสด อปกรณ และวธการ

การศกษาปจจยทมผลตอการตานทานเพลยออนถว (Aphis craccivora Kock.) ของถวฝกยาวและถวพม (Vigna unguiculata) แบงการศกษาออกเปน 3 สวน คอ การศกษาผลของถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ ตอการเพมจานวนของเพลยออนถว พฤตกรรมการดดกนของเพลยออนถวและลกษณะทางสณฐานวทยาของถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ และชนดและปรมาณธาตไนโตรเจน ฟอสฟอรสและ โพแทสเซยม ทมผลตอการดดกนอาหารของเพลยออนถวในถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ 1. ศกษาผลของถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ ตอการเพมจานวนของเพลยออนถว

1.1 ศกษาการเพมจานวนของเพลยออนถวบนตนถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ ภายใตสภาพมงตาขาย โดยมทางเลอกใหเพลยออนดดกนไดอยางอสระ (choice test) 1.1.1 การวางแผนการทดลอง

วางแผนทดลองแบบ Randomized Complete Block Design (RCBD) โดยแตละทรทเมนตประกอบดวยถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธ คอ สายพนธ SR00 – 863 สรนาร 1 เขาหนซอน คด – มอ. และ IT82E – 16 ปลกถวฝกยาวและถวพม จานวน 5 สายพนธๆ ละ 5 ซาๆ ละ 10 ตน ทงหมด 25 แปลง จานวนทงสน 250 ตน สมสายพนธ ถวฝกยาวและถวพม สายพนธละ 5 ซา แตละซาสมใชตนถวจานวน 5 ตน ภายในมงตาขายสขาวขนาดชอง 20 mesh โดยโครงมงตาขายมขนาดกวาง 9 เมตร ยาว 15 เมตร สง 2.5 เมตร (ภาพท 1ก)

1.1.2 การเตรยมแปลงปลกพชทดลอง การเลยงและปลอยเพลยออนถวบนพชทดลอง

ปลกถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธ ดงกลาวในขอ 1.1.1 ภายในแปลงทดลองภาควชาการจดการศตรพช คณะทรพยากรธรรมชาต กอนปลกทาการไถและตากดนทงไว 1 อาทตย รองกนหลมปลกดวยปยคอก (มลวว) 1-2 กรม/หลมและใสปนขาว 1 กรม/หลม ควบคกนไป ยกรองโดยมสนรองกวาง 1 เมตร ตดตงระบบการใหนาดวยสายยาง คลมแปลงดวยพลาสตกสดาเพอควบคมวชพชและควบคมความชนในดน เจาะพลาสตกเปนวงกลมเสนผานศนยกลางประมาณ 10 เซนตเมตรใหตรงกบหลมปลก (ภาพท 1ข) ปลกถวฝกยาวและถวพมโดยหยอดเมลด

21

22

พนธ 4 – 5 เมลด/หลม ปลก 2 แถว/รอง โดยระยะระหวางแถว 80 เซนตเมตร และระหวางหลม 50 เซนตเมตร เกลยดนกลบเมลดลกประมาณ 2 – 3 เซนตเมตร ภายหลงถวฝกยาวและถวพมงอก 1 สปดาห ถอนแยกใหเหลอเพยง 1 ตน/หลม ปกคางหลงปลกถวฝกยาว 20 วน เพาะเลยงเพลยออนถวภายในกรงเลยงแมลงขนาดกวาง×ยาว×สง เทากบ 70x70x84 เซนตเมตร เพอเพมปรมาณเพลยออนถวใหไดจานวนมาก คดเลอกเพลยออนถววยท 3-4 มาทาการทดลอง เมอถวฝกยาวและถวพมอายได 30 วน ปลอยเพลยออนถววยท 3-4 จานวน 5 ตว/ตน โดยใชพกนเบอร 0 เขยเพลยออนลงบนบรเวณใบออน จานวนทงสน 125 ตนใสปยสตร 15 – 15 – 15 อตรา 15 กโลกรม ใหนาถวฝกยาวและถวพมทกวน

ภาพท 1 แปลงปลกถวฝกยาวและถวพมทดสอบ 5 สายพนธภายในมงตาขาย (ก) โครงมงตาขายขนาดกวาง 9 เมตร ยาว 15 เมตร สง 2.5 เมตร (ข) การคลมแปลงดวยพลาสตกสดา

1.1.3 การบนทกผลการทดลอง แบงระยะของการตรวจนบปรมาณเพลยออนถว 3 ระยะดงน - ระยะกอนออกดอก ตรวจนบจานวนเพลยออนถว จากยอดจนถงใบท 3 โดย

ตรวจนบภายหลงปลอยเพลยออนถวแลวทก 5 วน จนกระทงออกดอก - ระยะออกดอก ตรวจนบจานวนเพลยออนถวบรเวณดอกและจากยอดถงใบ

ท 3 ทก 5 วนหลงจากออกดอก โดยสมนบจานวน 5 ดอก/ตน -ระยะออกฝก ตรวจนบจานวนเพลยออนถวบรเวณขวฝกทก 5 วน จนสนสด

ระยะการเกบเกยวโดยสมนบจานวน 3 ฝก/ตน 1.1.4 การวเคราะหและประเมนผล

นาขอมลจานวนของเพลยออนถวในถวฝกยาวและถวพมแตละสายพนธ มาวเคราะหความแปรปรวน (ANOVA) และเปรยบเทยบคาเฉลยระหวางสายพนธตางๆ โดยวธ

ก ข

23

Duncan ’s Multiple Range Test (DMRT) บนทกขอมลอณหภม ความชนสมพทธ และความเขมแสงภายในมงตาขายตลอดระยะเวลาการทดลอง

1.2 ศกษาการเพมจานวนของเพลยออนถวบนตนถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ โดยไมมทางเลอกใหเพลยออนดดกนไดอยางอสระ (no-choice test)

1.2.1 การวางแผนการทดลอง วางแผนการทดลองแบบ Randomized Complete Block Design (RCBD) โดยแต

ละทรทเมนตประกอบดวยถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธ สายพนธละ 5 ซา ซาละ 5 ตน แตละซาสมตนถวจานวน 5 ตน โดยปลกถวฝกยาวและถวพมทง 5 สายพนธเมอวนท 2 มนาคม 2550 นาถงตาขาย (cage) สขาวขนาดชอง 40 mesh มาครอบสวนของใบ ดอก และฝก ถวฝกยาวและถวพมทกสายพนธทงนเพอไมใหเพลยออนถวมโอกาสในการเลอกพชอาหารและเคลอนยายไปยงถวฝกยาวและถวพมสายพนธอนๆ ได

1.2.2. การเตรยมแปลงปลกพชทดลอง การเลยงและปลอยเพลยออนถวบนพชทดลอง

ไถพรวนพนทเชนเดยวกบการทดลองท 1.1.2 บรเวณแปลงทดลองของภาควชาการจดการศตรพช คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทร ยกเปนแปลงยอยๆ และบลอกตามขวาง (ภาพท 2) คดเลอกเพลยออนถว วยท 3 – 4 ซงไดมาจากการเพาะเลยงจากการทดลองท 1.1.2 มาใชสาหรบการทดลอง เมอถวฝกยาวและถวพมอายได 30 วน ใชพกนเบอร 0 เขยเพลยออนถววยท 3 – 4 ลงบนตนถวจานวน 5 ตว/ตน รวมทงสน 125 ตน

ภาพท 2 แปลงทดลองปลกถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธทตองการทดสอบ

24

นาถงตาขาย (cage) สขาวมาครอบสวนของใบ ดอก และฝก เพอจากดบรเวณไมใหเพลยออนถวมโอกาสในการเลอกพชอาหารและเคลอนยายไปยงถวฝกยาวและถวพมสายพนธอนๆ ไดอยางอสระ ทงนแบงระยะการครอบถวฝกยาวและถวพมออกเปน 3 ระยะคอ (ภาพท 3, 4 และ 5)

- ระยะกอนออกดอก เมอตนถวฝกยาวและถวพมอายได 30 วน สมถวฝกยาวและถวพมสายพนธละ 5 ซา ซาละ 5 ตน ปลอยเพลยออนถววยท 3 – 4 จานวน 5 ตว/ตน โดยใชพกนเขยเพลยออนถวลงไปในถงตาขายสขาวขนาดกวาง × ยาว เทากบ 50×60 เซนตเมตร ใชมอเคาะเบาๆ บรเวณขอบถงเพอใหเพลยหลนลงมาอยกนถง นามาครอบตนถวจากยอดจนถงใบท 3 จานวน 5 ถง/สายพนธ ดงแสดงในภาพท 3

ภาพท 3 การครอบใบถวฝกยาวและถวพมทง 5 สายพนธ ดวยมงตาขายสขาว ขนาดชอง 40 mesh โดยทาการครอบสายพนธละ 5 ตน รวมทงสน 25 ตน

- ระยะออกดอก (ภาพท 4ก) สมครอบดอกถวฝกยาวและถวพม (ภาพท 4ข) สายพนธละ 5 ซา ซาละ 5 ตน โดยแตละตนสมมา 5 ดอก ปลอยเพลยออนถววยท 3 – 4 จานวน 5 ตว/ดอก โดยใชพกนเข ยเพลยออนลงไปในถงตาขายสขาวขนาดกวาง × ยาว เทากบ 6 × 10 เซนตเมตร ใชมอเคาะเบาๆ บรเวณขอบถงเพ อใหเพลยหลนลงมาอยกนถง นาถงมาครอบดอกจานวน 25 ถง/สายพนธ

25

ภาพท 4 การครอบดอกถวฝกยาวและถวพม (ก) ระยะออกดอก (ข) การครอบดอก - ระยะการออกฝก (ภาพท 5ก) สมครอบฝกถวฝกยาวและถวพม (ภาพท 5ข)

สายพนธละ 5 ซา ซาละ 5 ตน โดยแตละตนสมมา 5 ฝก ปลอยเพลยออนถววยท 3 – 4 จานวน 5 ตว/ฝก โดยใชพกนเขยเพลยออนลงไปในถง (cage) ขนาดกวาง × ยาว เทากบ 5×40 เซนตเมตร มาครอบจานวน 25 ถง/สายพนธ

ภาพท 5 การครอบฝกถวฝกยาวและถวพม (ก) ระยะการออกฝก (ข) การครอบฝกถว

1.2.3. การบนทกผลการทดลอง แบงระยะการเกบขอมลจานวนการเขาทาลายถวฝกยาวและถวพมออกเปน 3

ระยะคอ - ระยะกอนออกดอก เมอตนถวฝกยาวและถวพมอายได 30 วนตรวจนบจานวน

เพลยออนถว วนเวนวนหลงจากทาการปลอย จนกระท งถ วฝกยาวและถ วพ มเร มออกดอกสงเกตเหนเปนตมดอก

ก ข

ก ข

ฝกถว ถงครอบ

ดอกถว ถงครอบ

26

- ระยะออกดอก ตรวจนบจานวนเพลยออนถวทกวนหลงจากทาการปลอย เนองจากระยะเวลาการเปนดอกของถวฝกยาวและถวพมสนประมาณ 5 – 7 วน จนกระทงถวฝกยาวและถวพมเรมออกฝก

- ระยะการออกฝก ตรวจนบจานวนเพลยออนถววนเวนวนหลงจากทาการปลอย จนกระทงถวฝกยาวและถวพมเหยวแหง

1.2.4 การวเคราะหและประเมนผล นาขอมลจานวนของเพลยออนถวบนถวฝกยาวและถวพมแตละสายพนธตลอด

การทดลองทไดมาวเคราะหความแปรปรวน (ANOVA) และเปรยบเทยบคาเฉลยโดยวธ DMRT บนทกขอมลอณหภม ความชนสมพทธ และความเขมแสงภายในมงตาขายตลอดระยะเวลาการทดลอง

2. ศกษาพฤตกรรมการดดกนของเพลยออนถวและลกษณะทางสณฐานวทยาของถวฝกยาวและ ถวพมสายพนธตางๆ

2.1 ศกษาระยะเวลาการดดกนของเพลยออนถวในถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธ

2.1.1 การวางแผนการทดลอง วางแผนการทดลองแบบ Completely Randomized Design (CRD) ดงแสดงใน

ภาพท 8 ภายในหองปฏบตการภาควชาการจดการศตรพช มหาวทยาลยสงขลานครนทร ทอณหภม 29.25 ± 0.25 องศาเซลเซยส ความชนสมพทธ 69.75 ± 2.25 % ทาการทดลองในถวทง 5 สายพนธ สายพนธละ 5 ซา ซาละ 1 ตน (ภาพท 6)

2.2.2. การปลกพช และปลอยเพลยออนถวบนพชทดลอง ปลกถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ 5 สายพนธ ภายในกรงเลยงแมลงขนาด

กวาง×ยาว×สง เทากบ 70 x 70 x 84 เซนตเมตรโดยปลกในถงขนาด 12x24 เซนตเมตร จานวน 2 เมลด/ถง จานวนสายพนธละ 5 ถง หลงจากถวฝกยาวและถวพมงอกได 1 สปดาห ถอนแยกใหเหลอเพยง 1 ตน/ถง นาถวฝกยาวและถวพมทง 5 สายพนธคอ สายพนธ SR00 – 863 IT82E-16 สรนาร 1 เขาหนซอน และคด – มอ. ทมอาย 30 และ 45 วน มาศกษาระยะเวลาการดดกนของเพลยออนถว โดยกอนการทดสอบใหเพลยออนถวอดอาหารกอนประมาณ 30 นาท ใชพกนเบอร 0 เขยเพลยออนถววยท 3 – 4 จานวน 1 ตว/ตน ลงบรเวณยอดหรอใบออน

27

2.1.2. การบนทกผลการทดลอง ทดสอบระยะเวลาการดดกนของเพลยออนถวบนถวฝกยาวและถวพมทง 5 สาย

พนธ 2 ระยะคอ จบเวลาหลงจากปลอยเพลยออนถวลงไปบนตนจนกระทงเพลยออนถวเรมเดนและชมอาหารและจบเวลาหลงจากทเพลยออนหยดนงเพอดดกนอาหารจนกระทงถอน สไตเลท ออกจากเนอเยอพช สงเกตเพลยออนถวแสดงพฤตกรรมการดดกนโดยหนวดจะชไปทางดานหลงและลาตวของเพลยออนถวจะทามมกบผวพช (ภาพท 7) สงเกตพฤตกรรมการดดกนของเพลยออนถว 2 ระยะ โดยใชแวนขยาย (ภาพท 8) กาลงขยาย 2 เทา ทาการทดลองสายพนธละ 5 ซาและบนทกระยะเวลาการเดนและชมอาหาร (probing period) และการดดกนบนพชอาหาร (feeding period)

2.1.3 การวเคราะหและประเมนผล เปรยบเทยบความสมพนธระยะเวลาการเดนและชมอาหาร (probing period)

และการดดกนบนพชอาหาร (feeding period) วเคราะหความแปรปรวน (ANOVA) และเปรยบเทยบคาเฉลยโดยวธ DMRT

ภาพท 6 การวางตนถวฝกยาวและถวพม จานวน 5 สายพนธในหองทดลองเพอศกษาระยะเวลาในการดดกนของเพลยออนถว

28

ภาพท 7 พฤตกรรมของเพลยออนถวทแสดงเมอทาการดดกนพชอาหารโดยหนวดจะชไปทางดานหลงและลาตวของเพลยออนถวจะทามมกบผวพช ทมา: Klingauf (1987) ภาพท 8 การศกษาระยะเวลาในการดดกนของเพลยออนถว สงเกตพฤตกรรมการดดกนของเพลยออนถวโดยใชแวนขยาย กาลงขยาย 2 เทา

29

2.2 ศกษาสณฐานวทยาภายนอกของตนถวฝกยาวและถวพมสายพนธทดสอบตาง ๆ 5 สายพนธ ทสงผลการดดกนของเพลยออนถว

2.2.1 ศกษาความยาวของขนและความหนาแนนของขน (hair) บนใบถวฝกยาว

และถวพมสายพนธทดสอบตางๆ 5 สายพนธ นาใบถวฝกยาวและถวพมสายพนธทดสอบ 5 สายพนธทมอาย 30 และ 45 วน

จากขอ 2.1 มาทาการศกษาลกษณะทางสณฐานวทยาภายนอกของใบถวฝกยาวและถวพมสายพนธทดสอบ 5 สายพนธในหองปฏบตการภาควชาการจดการศตรพช โดยตดชนสวนของใบโดยจะเลอกตดใบท 3 ของตน ตดชนสวนใบบรเวณกลางใบใกลเสนใบ ดงแสดงในภาพท 9 ก ใหไดพนท 1 ตารางเซนตเมตร (ภาพท 9 ข) นบจานวนของขนใบภายใตกลองจลทรรศนสเตอรโอ (stereo microscope) และวดความยาวของขน (hairs) พรอมทงบนทกภาพลกษณะของขนภายใตกลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบสองกราด (scanning electro-microscope: SEM)

ภาพท 9 ศกษาความยาวของขนและความหนาแนนของขน (ก) การตดชนสวนใบบรเวณกลางใบใกลเสนใบ ใหไดพนท 1 ตารางเซนตเมตร (ข) การรกษาสภาพของเซลลเนอเยอใบ (fixative) โดยใชนายาเอฟ.เอ.เอ.

(Formalin-Acetic acid-alcohol, FAA) ทงนเนองจากใบทตดมขนาดเลก และออนนม เหยวไดงาย จงจาเปนจะตองรกษา

สภาพของเซลลเนอเยอใบ (fixative) (ภาพท 10) เพอใหภายในเซลลหยดกระบวนการตางๆ ใหมการเปลยนแปลงนอยทสด และรกษาสภาพเนอเยอพชไว ตามวธของภวดล (2528) ซงนายาทนามาใชในการรกษาสภาพของเซลล คอ เอฟ.เอ.เอ. (Formalin-Acetic acid-alcohol, FAA)

ก ข

30

โดยการเตรยมสารละลาย ประกอบดวย เอทธลแอลกอฮอล (ethyl alcohol) 70 % กรดอะซตก (acetic acid) และฟอรมาลน (formalin) อตราสวน 90:5:5 มลลลตร

ภาพท 10 การรกษาสภาพของเซลลเนอเยอใบ (fixative) ในขวด (vial) โดยใชนายาเอฟ.เอ.เอ.(Formalin-Acetic acid-alcohol, FAA)

นาชนสวนใบของถวฝกยาวและถวพมใสในขวด (vial) ใส นายารกษาสภาพ เอฟ.เอ.เอ. ลงไปใหทวมชนสวนใบ ดงแสดงในภาพท 10 เกบไวทอณหภมหองประมาณ 7 วน หลงจากนนดงนาออกจากเนอเยอใบเพอไมใหมนาและสารเอฟ.เอ.เอ. ตกคางอยภายในเนอเยอใบ การดงนาเพอนาไปวดความยาวขนและบนทกภาพของขนจะใชแอลกอฮอลทมระดบความเขมขน ตางๆ คอ 30 50 60 70 80 90 % ซงแตละระดบความเขมขนใชระยะเวลา 10 นาทในการยายเนอเยอใบลงไปแช ในแอลกอฮอลทระดบความเขมขนตางๆ ทาซาความเขมขนละ 2 ครง ครงสดทายจะแชเนอเยอใบในแอลกอฮอล 99.99 % เปนเวลา 30 นาท ทาซา 2 ครง หลงจากนนนาตวอยางไปทาใหแหงดวยวธ Critical Point Drying หลงจากนนนาตวอยางมาตดบนแทงทองเหลอง (Stub) โดยใชเทปกาว 2 หนาเปนตวยด นาตวอยางไปฉาบทอง (ภาพท 11) เพอนาไปศกษาความยาวขนและบนทกภาพของขนดวยเครองจลทรรศนอเลกตรอนแบบสองกราด (ภาพท 12)

31

ช น ใ บ ขน า ด 1 ตร.ซม.

ภาพท 11 การศกษาความยาวขน (ก) ตดตวอยางใบ ลงบนแทงทองเหลอง (Stub) (ข) การฉาบทอง ภาพท 12 เครองจลทรรศนอเลกตรอนแบบสองกราด (scanning electro-microscope: SEM)

บนทกผลความหนาแนนของขน และความยาวของขน บนใบของถวฝกยาว

และถวพมสายพนธทดสอบทง 5 สายพนธ วเคราะหความแปรปรวน (ANOVA) และเปรยบเทยบคาเฉลยโดยวธ DMRT พรอมทงบนทกภาพของขนใตใบ

2.2.2 ศกษาชนความหนาของเซลลผว (epidermis cell) ของตนถวฝกยาวและ ถวพมสายพนธทดสอบ 5 สายพนธ

ทาการวเคราะหภายในหองปฏบตการ นาตวอยางของตนถวฝกยาวและถวพมสายพนธทดสอบ 5 สายพนธทอาย 30 และ 45 วน ทาการสมมาสายพนธละ 3 ตน ลางใหสะอาดตดสวนของตนและใบออกเปนชนเลกๆ แชตวอยางทตดแลวใน fixative reagent (formalin-acetic alcohol: FAA) วธการเหมอนกบขอ 2.2.1 ดงนาออกจากตวอยาง แลวนามาตดตามขวางดวยเครองตดบาง (microtome) ดงแสดงในภาพท 13

ก ข

32

ภาพท 13 เครองตดบาง (microtome)

นาตวอยางทตดไดมาทาสไลดถาวรตามวธการของ Johansen (1940) อางโดย ภวดล (2528) วดความหนาของเซลลบรเวณลาตน และใบ จากผนงเซลล (cell wall) ถงสวนของทอนา (phloem) และบนทกภาพใตกลองจลทรรศนแบบคอมพาวด (compound microscope) บนทกผลและเปรยบเทยบความหนาของเซลลผวของถวฝกยาวและถวพมสายพนธทดสอบทง 5 สายพนธวเคราะหความแปรปรวน (ANOVA) และเปรยบเทยบคาเฉลยโดยวธ DMRT

2.2.3 ศกษาผลของสและปรมาณคลอโรฟลลของใบถวฝกยาวและถวพมสาย

พนธทดสอบตางๆ 5 สายพนธตอการเขาทาลายของเพลยออนถว วางแผนการทดลองแบบ RCBD โดยใชกบดกกาวเหนยวชนดใสฉดพนลงบน

แผนพลาสตกใสขนาดกวาง × ยาว เทากบ 10×10 เซนตเมตร แลวหมดวยถงพลาสตก แขวนบนตนถวฝกยาวและถวพมทง 5 สายพนธๆ ละ 5 ซา (ภาพท 14) มาทาการศกษาสของใบตอการดงดดเพลยออนถวและสกดหาปรมาณคลอโรฟลลของถวฝกยาวและถวพมสายพนธทดสอบ 5 สายพนธในแปลงทดลองคณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทร เมอถวฝกยาวและถวพ มอายได 30 วน เกบแผนพลาสตกมาตรวจนบจานวนของเพลยออนถวภายใตกลองจลทรรศนสเตอรโอ ทกๆ สปดาห เปนเวลา 1 เดอน

ชองสาหรบใสตวอยาง

33

ภาพท 14 การแขวนกบดกกาวเหนยวชนดใสไวบรเวณตน

สกดหาปรมาณคลอโรฟลลในใบถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ ทง 5 สายพนธ โดยสม 1 ใบ/สายพนธๆ ละ 5 ซา รวมทงหมด 25 ใบ ทมสวนเกยวของกบความเขมของสใบซงจะสงผลตอความชอบและไมชอบเพลยออนถวในถวฝกยาวและถวพมแตละสายพนธ ทงนทาการสกดหาปรมาณคลอโรฟลลโดยใชไดเมทลซลโฟไซด (Dimethyl Sulfoxide: DMSO) ตามวธของวรตน (2541) ซงมวธการวเคราะหดงน คอ

1. นาใบถวฝกยาวและถวพมทงหมดทตองการทดสอบมาทาความสะอาด ตดเปนช นเลกๆประมาณ 100 มลลกรม (โดยหลกเลยงการใชเนอเยอบรเวณเสนใบและขอบใบ) และใสหลอดทดลอง

2. เตมสาร DMSO ปรมาณ 7 มลลลตร ลงในหลอดทดลอง แลวนาไปอนในอางปรบอณหภมทควบคมอณหภมนา 65 องศาเซลเซยส

3. รอจนกระทงเนอเยอถวฝกยาวทนามาทดสอบเปลยนจากสเขยวเปนสขาวใส(ภาพท 15 ก)

4. แยกสวนของกากพชออกจากสารละลาย โดยการกรองดวยกระดาษกรอง เบอร 1

5. ปรบปรมาตรสารละลายทกรองไดดวยสาร DMSO ใหเปน 10 มลลลตร

กบดกกาวเหนยว ชนดใส

34

6. นาสารละลายทไดไปวเคราะหหาปรมาณคลอโรฟลล โดยวธวดคาการดดซบแสงดวยเครองวดการสองผานของแสง (spectrophotometer) ทชวงคลน 645 (D645) และ 663 (D663)นาโนเมตร (ภาพท 15 ข)

7. นาคาทอานไดไปคานวณหาปรมาณคลอโรฟลล โดยใชสมการ ดงน ปรมาณคลอโรฟลลทงหมด = 20.2D645 + 8.02D663

ซงปรมาณคลอโรฟลลทงหมดมหนวยเปน มลลกรมตอกรมนาหนกสด โดยจะทาการสกดหาคลอโรฟลลท ก 15 วน เปรยบเทยบปรมาณของคลอโรฟลลท ม ผลตอการแสดงออกของสใบเพอตอบสนองความชอบและไมชอบของเพลยออนถวในถวฝกยาวและถวพมสายพนธทดสอบทง 5 สายพนธ หา % การตดกบดกกาวเหนยวของเพลยออนถว วเคราะหความแปรปรวน (ANOVA) และเปรยบเทยบคาเฉลยโดยวธ DMRT

ภาพท 15 การสกดหาปรมาณคลอโรฟลลในใบถวฝกยาวและถวพม (ก) สกดคลอโรฟลลในใบถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ ทง 5 สายพนธ

(ข) วเคราะหหาปรมาณคลอโรฟลล โดยวธวดคาการดดซบแสงดวยเครองวดการสอง ผานของแสง (spectrophotometer)

ก ข

35

3. ศกษาชนดและปรมาณธาตไนโตรเจน ฟอสฟอรส และ โพแทสเซยม ทมผลตอการดดกนอาหารของเพลยออนถวในถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ

3.1 การวางแผนการทดลอง วางแผนการทดลองแบบ CRD สายพนธละ 3 ซาๆ 3 ตน นาตวอยางของถวฝกยาว

และถวพมทง 5 สายพนธ ทอาย 30 และ 45 วน มาศกษาชนดและปรมาณธาตไนโตรเจน ฟอสฟอรส และ โพแทสเซยม ทมผลตอการดดกนอาหารของเพลยออนถวในถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ

3.2 การปลกพชการทดลอง และวธการวเคราะห ปลกถวฝกยาวและถวพมทง 5 สายพนธ ในถงดาขนาด 12x24 เซนตเมตร จานวน

5 เมลด/ถง หลงจากถวฝกยาวและถวพมงอกได 1 สปดาห ถอนแยกใหเหลอเพยง 1 ตน/ถง ภายในเรอนกระจก คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทร (ภาพท 16) สมเกบตวอยางตนของถวฝกยาวและถวพมทอาย 30 และ 45 วน จานวนสายพนธละ 1 ตน/ซา รวมทงสน 30 ตน นาไปเชดทาความสะอาดใบกอนนาไปอบแหงทอณหภม 80 องศาเซลเซยส นาน 48 ชวโมง และบดชนสวนใหละเอยดดวยเครองบดชนสวนพช ทศนยปฏบตการวเคราะหกลาง (Central Analytical Center) คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทร

ภาพท 16 การวางตนถวฝกยาวและถวพม จานวน 5 สายพนธ ทปลกในถงดาภายในเรอนกระจก

36

นาช นสวนของถ วฝกยาวและถ วพ มท บดละเอยดไปวเคราะหหาชนดและปรมาณของธาตอาหาร ทหนวยงานเคมสรรวทยาพช กองเกษตรเคม สานกวจยพฒนาปจจยการผลตทางการเกษตร กรมวชาการเกษตร กรงเทพมหานคร โดยวเคราะหหาปรมาณธาตไนโตรเจน ฟอสฟอรส และโพแทสเซยม ของถวฝกยาวและถวพมสายพนธทดสอบ 5 สายพนธ ทอาย 30 และ 45 วน

หลกการและวธการในการวเคราะหปรมาณไนโตรเจน ฟอสฟอรส และโพแทสเซยม ของหนวยงานเคมสรรวทยาพช กองเกษตรเคม สานกวจยพฒนาปจจยการผลตทางการเกษตร กรมวชาการเกษตรมดงน

การวเคราะหไนโตรเจน (Nitrogen) ใชวธการวเคราะหแบบ Kjeldahl method โดยชงตวอยางพช 1 กรม ใสลงใน Kjeldahl flask เตม catalyst K2SO4 จานวน 10 g + CuSO4 จานวน 0.5 กรม และเตม conc. H2SO4 จานวน 25-30 มลลลตร นาไปยอย (digest) จะกระทงไดสารละลายใส สเขยว-สฟาออนๆ ตงท งไวใหเยน นาสารละลายดงกลาวไปเตมนากล นและถายใสขวด volumetric flask ขนาด 250 มลลลตร จนไดเทาปรมาตร นาไปกลนดวยเครอง semimicro distrillation โดยดดสารละลายใน flask ไปกลนเพยง 10 มลลลตร เตม NaOH ความเขมขน 40 % จานวน 5 มลลลตร กลนนาน 10 นาท

การวเคราะหฟอสฟอรส (Phosphorus) และโปแตสเซยม (Potassium)โดยชงตวอยางพช 2 กรม ใสลงใน Erlenmeyer flask เตม conc. HNO3 จานวน 15 – 18 มลลลตร ตงบน hot plate ทาการยอยจนชนสวนของพชหายไป และควนสนาตาลแดงของ NO2 เรมจางไป ทงไวใหเยน เตม HClO4 จานวน 5 – 7 มลลลตร และทาการยอยจนควนสขาวของกรด HClO4 ระเหยจนหมดจะไดสารละลายใส ทงไวใหเยน กรองใสลงใน volumetric flask ขนาด 100 มลลลตร นาสารละลายทกรองไดไปวเคราะหหาแตละธาตโดยฟอสฟอรส จะวเคราะหโดยวธพฒนาสดวย vanadate reagent แลวนามาวดดวยเครอง spectrophotometer สวนโปแตสเซยม จะวเคราะหโดยวธ Flamphotometric method

ทงนสามารถวเคราะหหาโปรตน โดยวเคราะหจาก % ไนโตรเจนซงไดจากการวเคราะหโดยวธ Kjeldahl method คณดวย 6.25 (หลกและวธการในการวเคราะหตวอยางพช, มมป)

3.3 การวเคราะหและประเมนผล นาปรมาณของธาตอาหารมาว เคราะหความแปรปรวน (ANOVA) และ

เปรยบเทยบคาเฉลยโดยวธ DMRT

37

บทท 3

ผลและวจารณ

1. ศกษาผลของถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ ตอการเพมจานวนของเพลยออนถว

1.1 ศกษาการเพมจานวนของเพลยออนถวบนตนถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ ภายใตสภาพมงตาขาย โดยมทางเลอกใหเพลยออนดดกนไดอยางอสระ

จากผลการศกษาการเพมจานวนของเพลยออนถวบนตนถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ ภายใตสภาพมงตาขาย โดยใหเพลยออนมทางเลอกดดกนไดอยางอสระ (choice test) ระหวางเดอนพฤษภาคมถงเดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2549 ภายในแปลงทดลองภาควชาการจดการศตรพช คณะทรพยากรธรรมชาต พบวา ปรมาณเพลยออนถวเฉลยตลอดระยะเวลาการทดลองบนถวสายพนธคด – มอ. มากทสด เทากบ 1,186.95±916.42 ตว/ตน ซงไมแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p>0.05) แตมแนวโนมของปรมาณเพลยออนถวเฉลยสงกวาสายพนธสายพนธ SR00-863 (835.13±663.33 ตว/ตน) สรนาร 1 (531.35±449.27 ตว/ตน) เขาหนซอน (873.51±701.85 ตว/ตน) และ IT82E – 16 (521.33±445.88 ตว/ตน) (ตารางท 1)

ผลการศกษาครงนสอดคลองกบการศกษาของสรพงคและคณะ (2548) ในการประเมนลกษณะการตานทานเพลยออนในถวฝกยาวและถวพม 24 สายพนธ โดยแบงระดบความรนแรงของการเขาทาลายไว 5 ระดบ (ระดบความรนแรงเฉลย 0 = ตานทานตอการเขาทาลายของเพลยออนถว ระดบความรนแรง < 1 ทนทานตอการเขาทาลายของเพลยออนถว ระดบความรนแรงเฉลย 1 – 1.9 = คอนขางทนทานตอการเขาทาลายของเพลยออนถว ระดบความรนแรงเฉลย 2 – 2.9 = คอนขางออนแอตอการเขาทาลายของเพลยออนถว และระดบความรนแรงเฉลย 3 – 4 = ออนแอตอการเขาทาลายของเพลยออนถว) พบวา เพลยออนถวมระดบความรนแรงของการเขาทาลายถวฝกยาวและถวพม สายพนธ SR00 – 863 เพยง 0.3 รองลงมาคอสายพนธ IT82E – 16 (ระดบความรนแรง 0.4) สายพนธสรนาร 1 (ระดบความรนแรง 0.5) และสายพนธเขาหนซอน (ระดบความรนแรง 0.6) ตามลาดบ ในทางตรงขามพบวาสายพนธ มก.20 และ สายพนธคด – มอ. ออนแอตอการเขาทาลายของเพลยออนมากทสด โดยมระดบความรนแรงของการเขาทาลาย 2.97 และ 2.95 ตามลาดบ

37

38

ทงนหลงจากปลอยเพลยออนถว 2 วน (ถวอาย 32 วน) การเพมปรมาณของเพลยออนถวในถวฝกยาวและถวพมทกสายพนธไมมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p>0.05) และเมอถวอาย 50 วน ปรมาณของเพลยออนถวเพมมากขนและระบาดบนถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ รนแรงขนมาก โดยปรมาณเพลยออนถวบนสายพนธคด – มอ. มปรมาณสงสด คอ 4,795.38±385.49 ตว/ตน และมความแตกตางอยางมนยสาคญยงทางสถต (p<0.01) กบสายพนธ SR00 – 863 (3,450.10±267.51 ตว/ตน) สรนาร 1 (2,317.76±340.46 ตว/ตน) เขาหนซอน (3,649.56±334.05 ตว/ตน) และ IT82E – 16 (2,295.58±205.18 ตว/ตน) (ตารางท 1) ทงนเนองจากระยะเวลาดงกลาวเปนชวงทถวฝกยาวและถวพมมการออกดอกมากในทกสายพนธ และเรมตดฝกจานวนมากขนเกอบทกสายพนธ จงทาใหเพลยออนถวมการขยายปรมาณเพมมากขนและมการเคล อนยายไปทาลายดอกและฝกเพ มข น ในขณะท บรเวณใบมปรมาณเพล ยออนถวลดลงประกอบกบชวงเวลาดงกลาวอณหภมภายในมงสงสดประมาณ 31.3 องศาเซลเซยส และมความเขมแสงภายในมงตาขายคอนขางตาคอ ประมาณ 239.5 ลกซ (ภาพท 18) จงเปนปจจยทชวยสงเสรมใหเพลยออนถวเพมปรมาณอยางรวดเรว

Berg (1984) รายงานวาทอณหภม 25 – 30 องศาเซลเซยส มผลตอการเพมประชากรเพลยออนถวบนตนถว Vicia faba โดยประชากรของเพลยออนถวเพมมากทสดทอณหภม 25 องศาเซลเซยส สอดคลองกบรายงานของ Kuo และคณะ (2006) เรองการเจรญเตบโตและจานวนประชากรของเพลยออน Tetraneura nigriabdominalis (Homoptera: Pemphigidae) ทขนอยกบอณหภม โดยพบวาการเจรญเตบโตของตวออนเพลยออนระยะแรกจนกระทงเปนตวเตมวยจะลดลงเหลอ 46.3 วน ทอณหภม 10 องศาเซลเซยส และเหลอ 8.5 วน ทอณหภม 30 องศาเซลเซยส รวมทงการรอดชวตและการเจรญเตบโตจะตาท สดท อณหภม 35 องศาเซลเซยส และไมมการผลตลกหลานออกมาเลยในอณหภมน อายขยเฉลยของตวเตมวยจะลดลงเชนกนจาก 23.3 วนทอณหภม 15 องศาเซลเซยส เหลอ 8.2 วนทอณหภม 35 องศาเซลเซยส และจานวนของตวออนเฉลยตอตวเมย 1 ตวจะสงทสดทอณหภม 25 องศาเซลเซยส

นอกจากนการปลกถวฝกยาวและถวพมภายในมงตาขายยงสามารถปองกนแมลงศตรธรรมชาตของเพลยออนถว เชน ดวงเตา แมลงชางปกใส เปนตน ไดอกดวยจงเปนสาเหตหนงททาใหเพลยออนถวเพมปรมาณอยางรวดเรว รนแรง และตอเนองเมอถวฝกยาวและถวพมอาย 55 และ 60 วน ปรมาณเพลยออนถวลดลง เนองจากตนเรมโทรมและเรมแหงตายซงเปนผลมาจากการเขาทาลายของเพลยออนถวอยางรนแรง โดยพบวาเมออาย 55 วน ถวสายพนธเขาหนซอนจะตายหมดทกตน เนองจากเพลยออนถวเขาทาลายและเพมปรมาณมากขนเมอตดดอกและตดฝก กอปรกบสายพนธดงกลาวเรมมการออกดอกและตดฝกกอนสายพนธอน จงทาใหมการเคลอนยาย

39

ของเพลยออนถวมายงสายพนธนมากขน ซงสอดคลองกบการศกษาของ อรญและคณะ (2545) รายงานวาถวฝกยาวทปลกในมงตาขายจะมการระบาดของเพลยออนอยางรนแรงอนเนองมาจากอณหภมทสงกวาภายนอก ทาใหตนถวฝกยาวแหงตายอยางรวดเรวกวาปกตสงผลกระทบตอผลผลตอยางรนแรง ดวยสาเหตดงกลาวจงทาใหถวสายพนธเขาหนซอนตายเรวกวาสายพนธคด – มอ. ซงออนแอตอการเขาทาลายของเพลยออนถวมากทสด

40

ตารางท 1 จานวนเฉลยของเพลยออนถว (Aphis craccivora Koch.) ในถวฝกยาวและถวพมบางสายพนธภายใตสภาพมงตาขาย โดยมทางเลอกใหเพลยออนดดกนไดอยางอสระ (choice test)

จานวนเพลยออนถวเฉลย(ตว)/ตน (Mean±SE)1/

จานวนเพลยออนถวเฉลย(ตว)/ตน (Mean±SE)1/ สายพนธ

32 วน 35 วน 40 วน 45 วน 50 วน เฉลย4/

55 วน 60 วน IT82E – 16 1.56±0.97 9.56±2.33c2/ 49.04±8.22b 250.92±28.36b 2,295.58±205.18b 521.33±445.88 433.16±102.37b 2.21±0.30ab SR00 – 863 2.56±0.59 25.38±5.15ab 84.08±9.45b 613.54±82.50a 3,450.10±267.51ab 835.13±663.33 1044.06±295.40ab 7.76±0.93ab สรนาร 1 2.00±0.71 11.52±1.36bc 54.36±13.92b 271.12±12.57b 2,317.76±340.46b 531.35±449.27 362.02±62.72b 1.96±0.52ab เขาหนซอน 1.52±0.36 12.68±1.83bc 128.44±16.00ab 575.36±55.53ab 3,649.56±334.05ab 873.51±701.85 0.0±0.03/ 0.0±0.03/ คด – มอ. 4.56±0.87 38.12±5.72a 200.36±43.96a 896.32±164.64a 4,795.38±385.49a 1,186.95±916.42 1,607.64±767.39a 9.44±4.41a F – test ns 12.44** 7.13** 11.67** 10.99** ns ns 3.58* CV (%) 66.85 39.60 0.91 33.66 21.31 56.01 97.84 83.57

1/ คาเฉลยจาก 5 ซา, * แตกตางอยางมนยสาคญท 95 %, ** แตกตางอยางมนยสาคญท 99 %, ns = ไมแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต 2/ คาเฉลยทตามดวยอกษรตวพมพเลกทแตกตางกนในสดมภเดยวกน แสดงวามความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) โดยใชวธ Duncan’s Multiple Rang Test (DMRT) 3/ ตนถวตายหมด เนองจากการเขาทาลายของเพลยออนถว 4/ คาเฉลยจานวนเพลยออนถวทอายถว 32-50 วน

40

41

64.00

30.0028.2531.2529.7529.2528.25

31.00

65.00 66.0074.00 73.00

68.50 69.00

689.38

4.26

208.00289.83239.50

167.83249.50164.33 115.67521.45

3301.67

2.44 19.45 103.260.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

70.00

80.00

32 35 40 45 50 55 60

อายถว (วน)

อณหภ

ม (องศาเ

ซลเซย

ส) แล

ะ ความ

ชนสม

พทธ

0.00

500.00

1000.00

1500.00

2000.00

2500.00

3000.00

3500.00

จานวน

เพลยออน

ถว(ตว

/5สายพ

นธ) และ

ความเ

ขมแส

ง (ลกซ

)

อณหภม ความชนสมพทธ ความเขมแสง จานวนเพลยออนถวเฉลย

ภาพท 17 ความเขมแสง อณหภม ความชนสมพทธ จานวนเพลยออนถว (Aphis craccivora Koch.) เฉลยตอ 5 สายพนธ ภายในมงตาขาย ระหวางเดอนพฤษภาคม ถง เดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2549 ถงแมวาในการศกษาครงน ไมมสหสมพนธระหวางอณหภม ความชนสมพทธ ความเขมแสง และจานวนเพลยออนถวทเพมขนในถวฝกยาวทง 5 สายพนธ แตพบวาแนวโนมจานวนเพลยออนถวทพบสงสดเฉลยเมอถวฝกยาวและถวพมมอาย 50 วน สอดคลองกบอณหภมภายในมงสงสด คอ 31.3 องศาเซลเซยส ความชนสมพทธตา เทากบ 65.3 % และมความเขมแสงภายในมงคอนขางตา (239.5 ลกซ) ดงแสดงในภาพท 17

กอนออกดอก ออกดอก ตดฝก

42

1.2 ศกษาการเพมจานวนของเพลยออนถวบนตนถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ ในสภาพทไมมทางเลอกใหเพลยออนดดกน

จากผลการศกษาการเพมจานวนของเพลยออนถวบนตนถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ ในสภาพทไมมทางเลอก (no – choice test) ใหเพลยออนดดกนอาหาร โดยใหเพลยออนดดกนสายพนธถวไดอยางเฉพาะสายพนธใดสายพนธหนงเทานน โดยนามงตาขายขนาดเลกมาคลมใบ ดอก และฝกของถวฝกยาวและถวพมแตละสายพนธไวเพอไมใหเพลยออนถวเคลอนยายไปยงตนหรอสายพนธอนได ศกษาการเพมจานวนของเพลยออนถวในสภาพทไมมทางเลอกในชวงเดอนมนาคม ถง เดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2550 และทาการคลมใบเมออายถวฝกยาวและถวพม 30 วน ภายในแปลงทดลองภาควชาการจดการศตรพช คณะทรพยากรธรรมชาต พบวา จานวนเพลยออนถวทเพมขนภายหลงจากการคลมบรเวณใบ ดอก และฝก เฉลยตลอดระยะเวลาการทดลองบนถวสายพนธคด – มอ. มากทสด เทากบ 227.45±52.15 ตว/ตน ซงแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต(p<0.01) กบสายพนธ SR00 – 863 (135.63±27.26 ตว/ตน) เขาหนซอน (134.26±29.34 ตว/ตน) สรนาร 1 (113.35±25.38 ตว/ตน) และ IT82E – 16 (80.33±16.06 ตว/ตน) ตามลาดบ (ตารางท 2) สาเหตหรอปจจยสาคญท สงผลตอการเพ มข นของเพล ยออนอาจเน องมาจากอณหภมในชวงเวลาดงกลาวเฉลยสงประมาณ 29.6 องศาเซลเซยส มความชนสมพทธเฉลย 75.9 % และมความเขมแสงเฉลย 549.5 ลกซ เปนตวสงเสรมตอการเพมจานวนเพลยออนถว สอดคลองกบการศกษาของ Laskar และคณะ (2004) ผลของอณหภมตอการเกดขนของ mustard aphid, Lipaphis erysimi Kalt บนตนบลอกโคลสายพนธ Fiesta-F1 ในสภาพเปดและปด ตรวจนบจานวน mustard aphid บรเวณใบจานวน 6 ใบยอยตอตนโดยนบ 2 ใบจากยอด 2 ใบกลาง และ2 ใบลาง ตรวจนบทกสปดาหเปนเวลา 4 สปดาห พบวา ในสภาพเปดประชากรของ mustard aphid ระบาดรนแรงเมออณหภมสงสด คอ 29.7 องศาเซลเซยส สวนในสภาพปดประชากรของ mustard aphid จะระบาดรนแรง คอ 36.5 ตว/ใบ เมออณหภมสงทสด 34.6 องศาเซลเซยส

ทงนจากการทดลองโดยคลมบรเวณใบ ดอก และฝก พบวาจานวนเพลยออนถวทเพมขนเฉลยบรเวณใบตลอดระยะเวลากอนออกดอก สายพนธคด – มอ. มเพลยออนถวเฉลยสงเทากบ 372.96±120.15 ตว/ตน ซงมความแตกตางอยางมนยสาคญยงทางสถต (p<0.01) กบทกสายพนธ สวนบรเวณดอก พบวาเพลยออนถวทเพมขนเฉลยตลอดระยะเวลาออกดอกในสายพนธคด – มอ. สงทสด เทากบ 36.18±9.35 ตว/ตน ซงแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.01) กบสายพนธ SR00 – 863 (26.80±6.54 ตว/ตน) เขาหนซอน (22.64±6.36 ตว/ตน) สรนาร 1 (18.08±5.42 ตว/ตน) และ IT82E – 16 (13.72±3.88 ตว/ตน) ตามลาดบ และบรเวณฝก เพลยออนถวทเพมขนเฉลยตลอดระยะเวลาการตดฝกในสายพนธคด – มอ. สงทสด เทากบ 208.55±62.10

43

ตว/ตน ซงแตกตางอยางมนยสาคญยงทางสถต (p<0.01) กบสายพนธเขาหนซอน (154.12±46.09 ตว/ตน) SR00 – 863 (128.02±36.49 ตว/ตน) สรนาร 1 (113.78±36.13 ตว/ตน) และ IT82E – 16 (72.96±18.69 ตว/ตน) ตามลาดบเชนเดยวกน (ตารางท 2) ทงนพบวาระยะเวลาดงกลาวอณหภมในชวงกอนออกดอก ออกดอก และตดฝก สงสดประมาณ 31, 31.3 และ30.4 องศาเซลเซยส มความชนสมพทธตาสดประมาณ 74.0, 69.5 และ72.5 % และมความเขมแสงสงประมาณ 754, 695 และ 817 ลกซ ตามลาดบ (ภาพท 18) จงเปนปจจยหนงท ชวยสงเสรมใหเพลยออนถวเพ มปรมาณอยางรวดเรว บรเวณใบกอนการออกดอก บรเวณดอก และบรเวณฝก ซงสอดคลองกบการศกษาของ Turak และคณะ (1998) เกยวกบการตอบสนองตออณหภมทแตกตางกนของเพลยออน Sitobion miscanthi (Takahashi) และ S. fragariae โดยศกษาภายในหองทดลองทอณหภม 5 ระดบ คอ 12, 15, 20, 25 และ 28 องศาเซลเซยส ซงหลงจากปลอยเพลยออนทง 2 ชนดแลวนาตาขาย (cage) มาครอบไว พบวาอตราการเจรญเตบโตของเพลยออนทง 2 ชนดจะมากทสดทอณหภม 28 และ 25 องศาเซลเซยส และมอายขยสน ในทางตรงกนขามทอณหภม 12 องศาเซลเซยสอายขยของเพลยออนทง 2 ชนดจะนานทสด โดย ไดสรปวาประชากรของเพลยออนถวจะเจรญเตบโตเพมปรมาณมากเมอมอณหภมสงกวาหรอเทากบ 25 องศาเซลเซยส และจะมอายขยนานเมอมอณหภมตาเชนกน

ท งน การคลมถวฝกยาวและถวพมดวยมงตาขายเฉพาะใบ ดอก และฝกของถวฝกยาวและถวพมแตละสายพนธทสมเลอกเพอศกษาการเพมจานวนของเพลยออนถวเฉพาะสวนนนพบวาแมจานวนเพลยออนจะเพมประมาณมากภายในสวนททาการคลมดวยมงตาขายแตตนถวฝกยาวและถวพมไมโทรมอาจเนองมาจากเพลยออนถวถกจากดพนทในการดดกนอาหารและเพมปรมาณภายในพนททจากดเทานน เมอใบ ดอก หรอฝก เรมเหยวและรวง เพลยออนถวกจะขาดอาหาร เปนสาเหตใหเกดการตายเปนจานวนมาก

44

ตารางท 2 จานวนเฉลยของเพลยออนถว (Aphis craccivora Koch.) (ตว/ตน) ตลอดระยะเวลาการทดลอง บรเวณใบ ดอก และฝก ในสภาพทไมมทางเลอกใหเพลยออนดดกน

จานวนเพลยออนเฉลย (ตว/ตน) (Mean±SE)1/ สายพนธ

ใบ ดอก ฝก เฉลย

IT82E – 16 132.07±37.18b2/ 13.72±3.88c 72.96±18.69c 80.33±16.06b SR00 – 863 214.05±59.71b 26.80±6.54ab 128.02±36.49bc 135.63±27.26b สรนาร 1 172.29±51.89b 18.08±5.42bc 113.78±36.13bc 113.35±25.38b เขาหนซอน 176.73±55.14b 22.64±6.36bc 154.12±46.09ab 134.26±29.34b คด – มอ. 372.96±120.15a 36.18±9.35a 208.55±62.10a 227.45±52.15a F – test 6.92** 14.36** 8.67** 13.44** CV (%) 47.15 21.67 41.82 53.02

1/ คาเฉลยจาก 5 ซา, ** แตกตางอยางมนยสาคญทางสถตท 99 % 2/ คาเฉลยทตามดวยอกษรตวพมพเลกทแตกตางกนในสดมภเดยวกน แสดงวามความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) โดยใชวธ Duncan’s Multiple Range Test (DMRT)

จากผลการทดลองครงน พบวา เพลยออนถวสวนใหญจะเพมจานวนและเขาทาลายสายพนธคด – มอ. มากทสด ตงแตระยะใบ ออกดอก และตดฝก สวนสายพนธ SR00 – 863 นน พบวาเพลยออนถวจะเพมจานวนมากในระยะของใบ และออกดอก และสายพนธเขาหนซอน เพลยออนถวจะเพมจานวนและเขาทาลายในระยะของการตดฝกมากทสด ทงนพบวา สายพนธ IT82E – 16 และ สรนาร 1 เพลยออนถวมการเพมจานวนและเขาทาลายสวนตางๆ นอยกวาสายพนธอน ทงนอาจเนองมาจากปจจยทางดานกายภาพ เชน ขนบรเวณผวใบ ความหนาของเซลลผว หรอสนนษฐานวาเปนเพราะปจจยทางเคม ซงจะมดาเนนการศกษาในหวขออนเพอพสจนขอสนนษฐานดงนตอไป

45

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

80.0

90.0

100.0

32 34 36 38 40 42 44 46 48 49 50 51 52 54 56 58 60 62 64 66 68 70 72 74

อายถว (วน)

อณหภ

ม(OC)

และความ

ชนสม

พทธ

0.0

100.0

200.0

300.0

400.0

500.0

600.0

700.0

800.0

900.0

จานวน

เพลยออน

ถว(ตว

/ตน) และ

ความเขม

แสง (ล

กซ)

อณหภม ('C) ความชนสมพทธ ความเขมแสง จานวนเพลยออนถวเฉลย(ตว/ตน) ภาพท 18 ความเขมแสง อณหภม ความชนสมพทธ และจานวนเพลยออนถว (Aphis craccivora Koch.) เฉลยตอ 5 สายพนธ ในสภาพทไมมทางเลอกใหเพลยออนถวดดกนอาหาร ระหวางเดอนมนาคมถงเดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2550

การศกษาครงน พบวาความสมพนธของปจจยสภาพภมอากาศทง 3 ปจจยดงกลาว กบจานวนเพลยออนถวทเพมขนในถวฝกยาวทง 5 สายพนธไมมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต แตแนวโนมของจานวนเพลยออนถวเฉลยกอนออกดอก ออกดอก และตดฝกทอายของถวฝกยาวและถวพม 40 49 และ 60 วน สงสดซงสอดคลองกบอณหภมสงทสงถง 31, 31.3 และ 30.1 องศาเซลเซยส ความชนสมพทธ 74, 69.5 และ 73.5 % และมความเขมแสงคอนขางตา คอ 239.5, 695.3 และ 817.3 ลกซ ตามลาดบ ดงแสดงในภาพท 18

จากการศกษาผลของถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ ตอการเพมจานวนของเพลยออนถว ซงมการศกษา 2 รปแบบคอ การศกษาการเพมจานวนของเพลยออนถวบนตนถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ ในสภาพทไมมทางเลอกใหเพลยออนดดกน และภายใตสภาพมงตาขาย โดยมทางเลอกใหเพลยออนดดกนไดอยางอสระนน พบวาเพลยออนถวมการเพมจานวน

กอนออกดอก ออกดอก ตดฝก

46

มากขนทงในการทดสอบแบบสภาพเปด คอมทางเลอกใหเพลยออนดดกนไดอยางอสระ และในสภาพปดทไมมทางเลอกใหเพลยออนดดกนไดอยางอสระ ซงสอดคลองกบการรายงานของ Mensah และคณะ (2005) ซงไดทาการศกษาความตานทานตอเพลยออนถวเหลองของตนถวเหลองในระยะกลา จานวน 11 สายพนธ โดยการประเมนคาความเสยหายและปรมาณการเขาทาลายของเพลยออนในสภาพทมทางเลอกทาลาย (choice test) และไมมทางเลอกทาลาย (no – choice test) ในป 2002 – 2003 โดยจะนบจานวนเพลยออนถวและประเมนความเสยหายเปนเวลา 4 สปดาหหลงจากปลอยเพลยออนบรเวณใบออนใบท 3 พบวา ในสภาพมทางเลอก จานวนเพลยออนเฉลยตอใบออนทเพมขนตลอดระยะเวลาการทดลอง ในแปลงทดลองและในเรอนกระจกบนสายพนธออนแอ เทากบ 500 และ 170 ตว ตามลาดบ ซงมจานวนเพลยออนสงสดในแปลงทดลองและในเรอนกระจกเทากบ 1,008 และ 973 ตว ตามลาดบ และประเมนคาความเสยหาย (damage Index) พบวามความเสยหายจากการเขาทาลายของเพลยออนภายในแปลงทดลองเทากบ 28 % และในเรอนกระจกเทากบ 62 % สวนในสภาพทไมมทางเลอกทาลาย การประเมนคาความเสยหายและปรมาณการเขาทาลายของเพลยออนสอดคลองกบในสภาพทมทางเลอกทาลาย โดยพบวามการเพมปรมาณของเพลยออนถวในสายพนธทตานทานนอยกวาสายพนธออนแออยางมนยสาคญ

ทงนปจจยทสงผลตอการเพมจานวนดงกลาวอาจเนองมากจากอณหภม ความชนสมพทธ และความเขมแสง ทชวยในการสงเสรมหรอสนบสนนการเพมจานวนของเพลยออนถว ซงสอดคลองกบการรายงานของ Ghosh และคณะ (2004) โดยทาการทดสอบเรองผลของอณหภมทมผลตอการเพมจานวนของ mustard aphid, Lipaphis erysimi Kalt บนตนบลอกโคลภายใตสภาพเปดและปด โดยประชากรของเพลยออนจะถกบนทกตงแตสปดาหแรกของเดอนธนวาคมจนถงสปดาหท 4 ของเดอนมกราคม โดยจะนบจานวนเพลยออนทกๆ สปดาห พบวาในสภาพเปด ระหวางสปดาหแรกของเดอนธนวาคมประชากรของเพลยออนจะเพมขนสงสดเฉลย 6.5 ตว/ใบ เมออณหภมสงถง 29.71 องศาเซลเซยส และประชากรของเพลยออนจะลดตาลงเมออณหภมตาเพยง 18.57 องศาเซลเซยส เชนเดยวกบในสภาพเปด ประชากรของเพลยออนจะเพมขนสงสด คอ 36.5 ตว/ใบ ในระหวางสปดาหแรกของเดอนธนวาคม ซงมอณหภมสงสด 34.65 องศาเซลเซยส และจานวนประชากรของเพลยออนจะลดลงเมออณหภมตาถง 18.50 องศาเซลเซยส

นอกจากนการทดลองทงสภาพเปดคอมทางเลอกใหเพลยออนดดกนไดอยางอสระ และในสภาพปดทไมมทางเลอกใหเพลยออนดดกนไดอยางอสระ พบวาจานวนของเพลยออนถวทเพมขนในสภาพเปด จะมจานวนสงกวาเพลยออนถวในสภาพปด คอไมมทางเลอกใหเพลยออนถวดดกน ทงนอาจเนองมากจากในสภาพเปด มงตาขายทใชคลอบแปลงถวฝกยาวและถวพมมขนาดกวางกวาแปลงถวฝกยาวและถวพม ซงจะคลมมงโดยเวนหางจากขอบแปลงดานกวาง

47

ดานละ 1.5 เมตร และดานยาว ดานละ 3.5 เมตร ทาใหศตรธรรมชาต เชนหนอนแมลงวนดอกไม ดวงเตา เปนตน เขามาในมงไดยาก นอกจากนการคลมมงตาขายสามารถปองกนจากศตรธรรมชาตของเพลยออนถวเทานน แตไมสามารถปองกนมดทอยบรเวณพนดนทเปนตวชวยเคลอนยายเพลยออนถวจากตนหนงไปสอกตนหนงได และเปนสาเหตใหสายพนธคด – มอ. สายพนธ SR00 – 863 และสายพนธเขาหนซอนถกเพลยออนถวเขาทาลายมากและแหงตายอยางรวดเรว ในขณะทเพลยออนถวในสภาพปด คอไมมทางเลอกใหเพลยออนถวดดกน ถงตาขายทใชคลมสวนตางๆ มขนาดใหญกวาสวนใบ ดอก และฝก เพยงเลกนอย เมอดอกและฝกมขนาดใหญขน บางสวนของดอกและฝกจะตดกบถงตาขาย ซงบรเวณดงกลาวจะพบตวออนและตวเตมวยของดวงเตา และตวหนอนของแมลงวนดอกไม ทาลายเพลยออนถว และประกอบกบการคลมถวฝกยาวและถวพมเฉพาะสวนของใบ ดอก และฝก ทาใหมดไมสามารถเขามาเคลอนยายเพลยออนถวได ทาใหการเพมปรมาณของเพลยออนถวนอยกวาในสภาพเปด ผลการศกษานแสดงใหเหนวาถวสายพนธ IT82E – 16 และสายพนธสรนาร 1 มความทนทานตอการเขาทาลายของเพลยออนถวมากกวาถวสายพนธคด – มอ. SR00 – 863 และสายพนธเขาหนซอน 2. ศกษาพฤตกรรมการดดกนของเพลยออนถวและลกษณะทางสณฐานวทยาของถวฝกยาวและ ถวพมสายพนธตางๆ

2.1 ศกษาระยะเวลาการดดกนของเพลยออนถวในถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธ

จากผลการศกษาระยะเวลาการดดกนเพลยออนถวในถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธ ทอาย 30 และ 45 วน ภายในหองปฏบตการภาควชาการจดการศตรพช คณะทรพยากรธรรมชาต โดยสงเกตและจบเวลาระยะเวลาการเดน ชม และการดดกนดวยแวนขยาย พบวา ทอายถวฝกยาวและถวพม 30 วน ระยะเวลาเดนและชมอาหารของเพลยออนถวบนตนถวไมมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p>0.05) ในทกสายพนธ แตสายพนธคด – มอ. มแนวโนมวาเพลยออนถวใชระยะเวลาในการเดนและชมสนกวาสายพนธอน คอ ใชระยะเวลาในการเดนและชมเฉลยเพยง 3.21±0.55 นาท และจบเวลาการดดกนเมอเพลยออนถวหยดเดนและอยนงกบท โดยสงเกตลกษณะของหนวดจะหยดสนและยายไปอยดานหลง ซงพบวาเพลยออนถวจะดดกนบนถวสายพนธคด – มอ. (50.28±3.69 นาท) นานกวาสายพนธ SR00 – 863 (47.27±2.44 นาท) สรนาร 1 (35.81±3.15 นาท) เขาหนซอน (35.29±1.76 นาท) และ IT82E – 16 (28.67±3.15 นาท) อยางมนยสาคญยงทางสถต (p<0.01) (ตารางท 3)

48

ทอายถวฝกยาวและถวพม 45 วน ระยะเวลาการเดนและชมอาหารของเพลยออนถวบนสายพนธคด มอ.มความแตกตางอยางมนยสาคญยงทางสถต (p<0.01) โดยเพลยออนถวจะใชระยะเวลาการเดนและชมบนสายพนธคด – มอ. สนเพยง 2.51±0.37 นาท สวนสายพนธอนใชเวลาเดนชมดงนสายพนธ SR00 – 863 ใชเวลา 3.20±0.65 นาท สรนาร 1 ใชเวลา 4.15±0.70 นาท สายพนธเขาหนซอน ใชเวลา 3.36±0.16 นาท และสายพนธ IT82E – 16 ใชเวลา 5.54±0.31 นาท และระยะเวลาการดดกนของเพลยออนถวบนสายพนธคด – มอ. ใชระยะเวลานานถง 61.29±4.15 นาท ซงมความแตกตางอยางมนยสาคญยงทางสถต (p<0.01) กบสายพนธ SR00 – 863 (44.94±3.44 นาท) สรนาร 1 (32.95±2.88 นาท) เขาหนซอน (42.49±4.06 นาท) และ IT82E – 16 (28.12±2.57 นาท) ดงแสดงในตารางท 3 ซงสอดคลองกบการศกษา Powell and Hardie (2000) ซงไดทาการศกษาพฤตกรรมของ black bean aphid, Aphis fabae Scopoli โดยเปรยบเทยบกบพช 2 ชนดคอ ถวฟาบา (Vicia faba) และ spindle (Euonymus europaeus) ดวยเทคนคการบนทกภาพดวยกลองวดโอ พบวา เพลยออนใชระยะเวลาเดนบนตนถวฟาบา สนกวาบนตน spindle ในขณะเดยวกนใชระยะเวลาในการแทงสไตเลท เขาไปในตน spindle นานกวา ตนถวฟาบา โดยสงเกตจากลกษณะของหนวดจะหยดสนและยายไปอยขางหลง เชนเดยวกบ Givovich และคณะ (1988) ทรายงานวา พฤตกรรมของเพลยออนถว (Aphis craccivora Koch) ดดกนบนถวพมสายพนธ ICV – 1 ซงเปนสายพนธออนแอนานกวาดดกนในถวพมสายพนธ ICV – 11 และ ICV – 12 ซงเปนสายพนธตานทาน

49

ตารางท 3 ระยะเวลาเดนและชม และดดกนของเพลยออนถว (Aphis craccivora Koch.) ในถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธ อาย 30 และ 45 วน

เวลา (นาท) (Mean±SE)1/ 30 วน 45 วน สายพนธ

ระยะเวลาการเดน และ ชม ระยะเวลาดดกน ระยะเวลาการ

เดน และ ชม ระยะเวลาดด

กน IT82E – 16 4.72±0.78 28.67±3.15b2/ 5.54±0.31a 28.12±2.57c SR00 – 863 3.47±0.33 47.27±2.44a 3.20±0.65b 44.94±3.44b สรนาร 1 4.16±0.65 35.81±3.15b 4.15±0.70ab 32.95±2.88bc เขาหนซอน 5.01±0.96 35.29±1.76b 3.36±0.16b 42.49±4.06bc คด – มอ. 3.21±0.55 50.28±3.79a 2.51±0.37b 61.29±4.15a F – test ns 9.65** 5.69 ** 13.57** CV (%) 36.68 16.44 28.92 18.53

1/ คาเฉลยจาก 5 ซา, ** แตกตางอยางมนยสาคญท 99 %, ns = ไมมแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต 2/ คาเฉลยทตามดวยอกษรตวพมพเลกทแตกตางกนในสดมภเดยวกน แสดงวามความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) โดยใชวธ Duncan’s Multiple Range Test (DMRT) Mesfin และคณะ (1992) ไดศกษาพฤตกรรมของเพลยออนถว (A. craccivora) กบความแตกตางของระดบการตานทานเพลยออนถวบนถว cowpea สายพนธตางๆ โดยใชวดโอตดตามการดดกน พบวา เพลยออนทดดกนบนสายพนธ TVu 801 ซงเปนสายพนธตานทานจะแสดงพฤตกรรมการดดกนลดลง โดยใชระยะเวลาในการเดนและชมอาหาร (probing) บนตนถ และใชระยะเวลาในการดดกน (feeding) สน เมอเปรยบเทยบกบเพลยออนถวทดดกนบนสายพนธ Vita 7 ทเปนสายพนธออนแอ ซงใชระยะเวลาในการเดนและชมอาหารสนแตใชระยะเวลาในการดดกนนาน ทงนสอดคลองกบการศกษาของ Zehnder และคณะ (2001) ซงศกษาเกยวกบพฤตกรรมการดดกนของเพลยออนถวโดยทดสอบบนตน narrow leafed lupin, Lupinus angustifolius L. และ บนตน yellow lupin, L. luteus L. โดยใชวธ electronic monitoring ในการตดตามพฤตกรรมการดดกนของเพลยออนถว โดยการเปรยบเทยบพฤตกรรมการดดกนของเพลยออนถวเรมแรกบนตน narrow leafed lupin ระหวาง Kalya ซงเปนสายพนธตานทานกบ Tallerack ซงเปนสายพนธออนแอ พบวา

50

3.34

4.16

4.19

28.40

46.11

34.37

2.86

5.13

38.89

55.78

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65

IT82E-16

SR00-863

สรนาร 1

เขาหนซอน

คดมอ.

สายพน

ธ

เวลา (นาท)เดนและชมอาหาร (probing period) ดดกนอาหาร (feeding period)

เพลยออนถวจะใชระยะเวลาหมดไปกบการเดนและไมแทงสไตเลทบนสายพนธ Kalya และใชระยะเวลาในการดดกนสนกวาสายพนธ Tallerack อยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) นอกจากนเมอเปรยบเทยบพฤตกรรมการดดกนของเพลยออนถวบนตน yellow lupin ระหวางสายพนธออนแอ คอ Wodjil และสายพนธตานทาน 2 สายพนธ คอ Teo และ 94D024-1 พบวา เพลยออนถวใชระยะเวลาในการดดกนเฉลยและม % ในการเดนและชมไมแตกตางกนมากนกบนสายพนธ Wodji และ Teo แตใชระยะเวลาในการดดกนบนสายพนธ 94D024-1 นอยกวาสายพนธ Wodjil อยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05)

ภาพท 19 ระยะเวลาเฉลยในการเดนชมและดดกนบนถวฝกยาวและถวพมของเพลยออนถว (Aphis craccivora Koch.) เมอเปรยบเทยบระยะเวลาเฉลยการเดนชมและการดดกนของเพลยออนถวในถวฝกยาวและถวพม ทอาย 30 และ 45 วน ทง 5 สายพนธ พบวา สายพนธคด – มอ.มระยะเวลาเฉลยของการเดนกนสนกวาสายพนธ SR00 – 863 สรนาร 1 เขาหนซอน และ IT82E – 16 ตามลาดบ และมระยะเวลาในการดดกนบนสายพนธคด – มอ.นานกวาสายพนธ SR00 – 863 เขาหนซอน สรนาร 1 และ IT82E – 16 ตามลาดบ ดงแสดงในภาพท 19 ทงนสอดคลองกบ Takahashi และคณะ (2002) ไดทาการวเคราะหพฤตกรรมของการดดกนของ Aulacorthum solani บนสายพนธ Adams

51

ซงเปนสายพนธตานทานของถวเหลอง (Glycine max) โดยใช computer-based electronic monitoring system ในการตดตาม พบวา จานวนตวออนและอตราการอยรอดของ A. solani ลดลงบนสายพนธดงกลาวจงทาการเปรยบเทยบพฤตกรรมการดดกนของ A. solani ระยะตวเตมวยบนสายพนธ Adams ทเปนสายพนธตานทานและบนสายพนธ Suzukari ซงเปนสายพนธออนแอโดยใชวธ electronic monitoring system (EMS) พบวา ชวงคลนของการดดกนของ A. solani บนสายพนธ Adams เปนชวงคลนสนๆ และกระทาซาๆ กนเปนระยะเวลานาน โดยจะใชระยะเวลาในการชม 89.9±5.4 นาท/24 ชวโมง ในขณะท การดดกนของ A. solani บนสายพนธ Suzukari มชวงคลนในการดดกนในทออาหารตอเนองเปนระยะเวลานาน ซงใชระยะเวลาในการชมเพยง 18.3±2.1 นาท/24 ชวโมง

ทงนพฤตกรรมในการดดกนของเพลยออนถวบนถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ มระยะเวลาในการเดนชม และดดกนบนพชตางกนทงนอาจเนองมาจากลกษณะทางสณฐานวทยาของตนพชหรอองคประกอบทางเคมภายในตนพชทสงผลตอความชอบ (preference) และไมชอบ (non preference) ของเพลยออนถว ดงนนจงตองมการศกษาลกษณะทางสณฐานวทยาของตนพชตอไป

2.2 ศกษาสณฐานวทยาภายนอกของตนถวฝกยาวและถวพมสายพนธทดสอบตาง ๆ 5 สายพนธทสงผลการดดกนของเพลยออนถว

2.2.1 ศกษาความยาวของขนและความหนาแนนของขนดานใตใบถวฝกยาวและถวพมสายพนธทดสอบตางๆ 5 สายพนธ จากผลการศกษาความยาวและความหนาแนนของขนดานใตใบถวฝกยาวและถวพมสายพนธทดสอบตางๆ 5 สายพนธ ทอาย 30 และ 45 วน ศกษาความยาวของขนดานใตใบ และถายภาพลกษณะของขนดานใตใบของถวฝกยาวและถวพม ทง 5 สายพนธ โดยใชเครอง SEM (Scanning Electron Microscope JSM-5200) ทศนยเครองมอวทยาศาสตร และศกษาความหนาแนนของขนใตใบภายใตกลองจลทรรศนแบบ stereo microscope บนพนทใบขนาด 1 ตารางเซนตเมตร

พบวา ทอาย 30 และ 45 วน ถวฝกยาวและถวพมทง 5 สายพนธ มลกษณะของขนดานใตใบทเหมอนกน 2 แบบ คอ ขนมลกษณะคลายกระบองซงจดเปนขนดานใตใบประเภทท 1และขนมลกษณะเรยวแหลมซงจดเปนขนดานใตใบประเภทท 2 ดงแสดงในภาพท 20-25

52

โดยทอาย 30 วน ความยาวขนประเภทท 1 ทมลกษณะของขนคลายกระบอง มความแตกตางอยางมนยสาคญยงทางสถตในทกสายพนธ (p<0.01) ซงในสายพนธ IT82E – 16 มความยาวขนยาวทสด รองลงมาคอ เขาหนซอน (45.79±1.17 ไมครอน) สรนาร 1 (43.33±0.71 ไมครอน คด – มอ. (43.34±0.21 ไมครอน) และ SR00 – 863 (42.25±0.57 ไมครอน) ตามลาดบ และความยาวขนใบประเภทท 2 ซงขนมลกษณะเรยวแหลม ซงสอดคลองกบความยาวขนประเภทท 1 คอ ความยาวของขนในสายพนธ IT82E – 16 มความยาวของขน 265.03±14.19 ไมครอน ซงยาวกวาความยาวของขนในสายพนธอนๆ อยางมนยสาคญยงทางสถต (p<0.01) รองลงมาคอ สรนาร 1 (124.04±2.73 ไมครอน) ในขณะทสายพนธ SR00 – 863 เขาหนซอน และ คด – มอ. ไมมความแตกตางกนภายในกลม ซงมความยาวของขนใบประเภทท 2 เทากบ 86.30±2.77 ไมครอน 87.61±1.46 ไมครอน และ 75.28±1.22 ไมครอน ตามลาดบ

สวนทอายถว 45 วน พบวาความยาวของขนดานใตใบถวฝกยาวและถวพมทงประเภทท 1 และ 2 มความแตกตางอยางมนยสาคญยงทางสถตในทกสายพนธ (p<0.01) โดยพบวาความยาวของขนประเภทท 1ในสายพนธ IT82E – 16 มความยาวของขน 48.03±0.67 ไมครอน ซงมความยาวของขนยาวทสด รองลงมาคอ สรนาร 1 46.19±0.90 ไมครอน และเขาหนซอน 47.11±0.67 ไมครอน ซงทงสองสายพนธดงกลาวไมมความแตกตางทางสถตกน สวนสายพนธ SR00 – 863 และ คด – มอ. มความยาวของขนประเภทท 1 สนทสดคอ 43.19±0.59 ไมครอน และ 44.69±0.52 ไมครอน ตามลาดบ ดงแสดงในตารางท 4 ซงสอดคลองกบการรายงานของ Tingey and Laubengayer (1986) อางโดย Norris and Kogan (1980) วาขนบนตน wild potato มผลตอการพฤตกรรมการดดกนของ green peach aphid, Myzus persicae โดยทาใหระยะเวลาในการดดกนอาหารของเพลยออนชนดนสนลง

53

ตารางท 4 ความยาวของขนดานใตใบถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธ

ความยาวขน (ไมครอน (µm ) (Mean±SE)1/ อาย 30 วน อาย 45 วน สายพนธ

ประเภทท 1 ประเภทท 2 ประเภทท 1 ประเภทท 2 IT82E – 16 46.52±0.58a2/ 265.03±14.19a 48.03±0.67a 298.70±9.32a SR00 – 863 42.25±0.57c 86.30±2.77c 43.19±0.59c 92.07±1.40c สรนาร 1 43.33±0.71bc 124.04±2.73b 46.19±0.90ab 136.59±3.52b เขาหนซอน 45.79±1.17ab 87.61±1.46c 47.11±0.67ab 94.27±1.88c คด – มอ. 43.34±0.21bc 75.28±1.22c 44.69±0.52bc 81.86±2.46c F – test 6.3** 141.8** 8.2** 370.8** CV (%) 3.6 11.6 3.3 7.5

1/ คาเฉลยจาก 3 ซา, ** แตกตางอยางมนยสาคญท 99 % 2/ คาเฉลยทตามดวยอกษรตวพมพเลกทแตกตางกนในสดมภเดยวกน แสดงวามความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) โดยใชวธ Duncan’s Multiple Range Test (DMRT) จากผลการศกษาครงนแสดงใหเหนวาสายพนธ IT82E – 16 มความยาวของขนมากทสดเมอเปรยบเทยบกบสายพนธอนๆ โดยพบวาลกษณะของขนจะมทงแนวตง คอตงฉากกบผวใบและแนวนอน คอขนานไปกบผวใบ ซงอาจเปนอปสรรคในการเดนหาตาแหนงของอาหารบนตนของเพลยออนถว ทงนจากผลการศกษาความยาวของขนบนตนถวฝกยาวและถวพมสายพนธทดสอบตางๆ 5 สายพนธ ทอาย 30 และ 45 วน โดยถายลกษณะของขนบนใบภายใตเครอง SEM และพบขน 2 ประเภทขางตนนน ซงจากลกษณะของขนบนใบทง 2 ประเภท ขนบนใบประเภทท 2 ทมลกษณะเรยวแหลมและยาว เชอวานาจะเปนอปสรรคตอการขดขวางการเคลอนทใตใบของเพลยออนถวมากกวาขนประเภทท 1 ซงมลกษณะกลมสนคลายกระบอง และคอนขางทจะขนานเรยบไปกบผวใบ

54

Bahlmann และคณะ (2003) ศกษาเรองโครงสรางพ เศษของไขมนและขน (trichome) บนผวใบตอ Russian wheat aphid (Diuraphis noxia) บนตนยาสบสายพนธตานทานและออนแอ โดยตรวจสอบบนตนยาสบสายพนธออนแอ 2 สายพนธคอ สายพนธ Palmiet และ Tugela และบนสายพนธตานทาน 1 สายพนธคอ สายพนธ Tugela DN พบวา ความยาวของขนไมมความแตกตางกนทางสถตทง 3 สายพนธ แตสายพนธ Tugela DN ซงเปนสายพนธตานทานมความหนาแนนของขนมากทสดเมอเปรยบเทยบกบสายพนธ Palmiet และ Tugela ซงเปนสายพนธออนแออยางมนยสาคญทางสถต และพบวาตาแหนงของขนสวนใหญจะอยบรเวณเสนใบ ซงมผลตอการขดขวางการดดกนของเพลยออน ซงตาแหนงของขนบรเวณเสนใบบนสายพนธ Tugela DN มความหนาแนนสงทสดซงชวยขดขวางการดดกนของเพลยออนบรเวณดงกลาว นอกจากนเมอเปรยบเทยบโดยใชวธ scanning electron micrographs พบวา โครงสรางของไขมนบนผวใบไมมความแตกตางกนทง 3 สายพนธ และไมมผลตอการขดขวางการดดกนของเพลยออน

ภาพท 20 ลกษณะของขน (hair) บนใบถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธ (ก) ลกษณะของขนดานใตใบประเภทท 1 ซงขนมลกษณะคลายกระบอง (ข) ลกษณะของขนดานใตใบประเภทท 2 ซงขนมลกษณะเรยวแหลม

ก ข

55

ภาพท 21 ลกษณะของขนใตใบสายพนธ IT82E – 16 (ก) ขนดานใตใบของสายพนธ IT82E – 16 ทอาย 30 วน มความยาว 366 ไมครอน (ข) ขนดานใตใบของสายพนธ IT82E – 16 ทอาย 45 วน มความยาว 475 ไมครอน

ภาพท 22 ลกษณะของขนใตใบสายพนธ SR00 – 863 (ก) ขนดานใตใบของสายพนธ SR00 – 863 ทอาย 30 วน มความยาว 93.4 ไมครอน (ข) ขนดานใตใบของสายพนธ SR00 – 863 ทอาย 45 วน มความยาว 97.7 ไมครอน

ภาพท 23 ลกษณะของขนใตใบสายพนธสรนาร 1 (ก) ขนดานใตใบของสายพนธสรนาร 1 ทอาย 30 วน มความยาว 171 ไมครอน (ข) ขนดานใตใบของสายพนธสรนาร 1 ทอาย 45 วน มความยาว 327 ไมครอน

ก

ก

ข

ข

ก ข

56

ภาพท 24 ลกษณะของขนใตใบสายพนธเขาหนซอน (ก) ขนดานใตใบของสายพนธเขาหนซอน ทอาย 30 วน มความยาว 101 ไมครอน (ข) ขนดานใตใบของสายพนธเขาหนซอน ทอาย 45 วน มความยาว 117 ไมครอน

ภาพท 25 ลกษณะของขนใตใบสายพนธคด – มอ. (ก) ขนดานใตใบของสายพนธคด – มอ. ทอาย 30 วน มความยาวเฉล 85.6 ไมครอน (ข) ขนดานใตใบของสายพนธคด – มอ. ทอาย 45 วน มความยาวเฉลย 103 ไมครอน

ทงนพฤตกรรมการเขาทาลายของเพลยออนถวจะดดกนนาเลยงไดจากทกสวนของพช เชน ลาตน ใบ กง ยอด และฝก โดยเฉพาะอยางยงขณะทเนอเย อออนนม สวนมากเพลยออนถวมกจะเกาะกลมรวมกนดดกนนาเลยงของพช และเพอหลกเลยงจากศตรธรรมชาต ลมและฝน เพลยออนถวจงมกจะเขาทาลายพชบรเวณใตใบมากกวาบนใบ ทงนความหนาแนนของขนใตใบของถวฝกยาวและถวพมไปมผลตอการขดขวางพฤตกรรมการดดกนและการเคลอนทของเพลยออนถว ทาใหเพลยออนถวเคลอนทลาบาก และดดกนนาเลยงไดยาก โดยพบวาความหนาแนนของขนใตใบเฉลยทงทอายถว 30 และ 45 วน พบวา สายพนธ IT82E – 16 มความหนาแนนของขนตอพนทใบขนาด 1 ตารางเซนตเมตร สงทสด คอ 87.1 เสน/1 ตารางเซนตเมตร

ก

ก ข

ข

57

รองลงมาคอ สายพนธสรนาร 1 สายพนธ สายพนธเขาหนซอน SR00 – 863 และสายพนธคด – มอ.ตามลาดบ (ภาพท 26)

ทงนทอาย 30 วน ความหนาแนนของขนใตใบนอยกวาทอายถวฝกยาวและถวพม 45 วน อาจเนองมาจากอาย และสภาพแวดลอมเปนตวสงเสรมใหมจานวนมากขน ซงทอายของถวฝกยาวและถวพม 30 วน สายพนธ IT82E – 16 มความหนาแนนของขนบรเวณใตใบ เทากบ 52.20±4.10 เสน/1 ตารางเซนตเมตร ซงมความแตกตางอยางมนยสาคญยงทางสถต (p<0.01) กบถวฝกยาวและถวพมอก 4 สายพนธ โดยสายพนธสรนาร 1 มความหนาแนนของขนบรเวณใตใบ 43.20±1.24 เสน/1 ตารางเซนตเมตร เขาหนซอน มความหนาแนนของขนบรเวณใตใบ 38.20±2.27 เสน/1 ตารางเซนตเมตร SR00 – 863 มความหนาแนนของขนบรเวณใตใบ 38.60±4.66 เสน/1 ตารางเซนตเมตร และคด – มอ. มความหนาแนนของขนบรเวณใตใบ 20.00±1.52 เสน/1 ตารางเซนตเมตร ตามลาดบ และทอายถวฝกยาวและถวพม 45 วน สายพนธ IT82E – 16 มความหนาแนนของขนบรเวณใตใบสงสด คอ 122.00±6.16 เสน/1 ตารางเซนตเมตร ซงมความแตกตางทางสถตอยางมนยสาคญยง (p<0.01) กบสายพนธสรนาร 1 (106.20±7.81 เสน/1 ตารางเซนตเมตร) สายพนธเขาหนซอน (73.80±3.80 เสน/1 ตารางเซนตเมตร) สายพนธ SR00 – 863 (49.00±2.51 เสน/1 ตารางเซนตเมตร) และสายพนธคด – มอ. (59.40±2.62 เสน/1 ตารางเซนตเมตร) ดงแสดงในตารางท 5 ซงสอดคลองกบรายงานของ Ohiakhe และคณะ (1992) ศกษาเรองความหนาแนนของขน (trichomes) บนตนถว cowpea สายพนธตานทานซงมผลตอตาแหนงการดดกนของตวออนหนอนเจาะฝก (Maruca testulalis) พบวามความสมพนธกนในทางลบ และมนยสาคญทางสถตระหวางความหนาแนนของขนบนฝกและความเสยหายของฝก โดยความหนาแนนและความยาวของขนมผลใหหนอนเจาะฝก ลดลงและทาความเสยหายบนฝกนอยลงเชนกน และสวนของ glandular trichomes บนตน wild potato, Solanum neocardenasii ไปมผลกระทบตอพฤตกรรมการดดกนและแทง สไตเลทไปในเนอเยอพชของ green peach aphid, M. pericae (Sulzer) (Lapointe and Tingey, 1986 อางโดย Smith, 1989)

58

ตารางท 5 ความหนาแนนของขน ใตใบถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธทอาย 30 และ 45 วน

1/ คาเฉลยจาก 5 ซา, ** แตกตางอยางมนยสาคญท 99 % 2/ คาเฉลยทตามดวยอกษรตวพมพเลกทแตกตางกนในสดมภเดยวกน แสดงวามความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) โดยใชวธ Duncan’s Multiple Range Test (DMRT)

Schillinger (1969) รายงานวาขาวสาลพนธ CI 8591 มความตานทานตอ cereal

leaf beetle, Oulema melanopus เนองจากใบขาวสาลมขนยาวและหนาแนนทาใหตวหนอนของ O. melanopus สบสน และขนทยาวกยงไปขดขวางการเคลอนทของตวหนอนมากกวาพนธอนทมขนสนและขนอยเพยงเลกนอย ลกษณะผวใบทมสวนของ trichomes ขนอยอยางหนาแนนบรเวณผวใบของถวเหลอง ซงสอดคลองกบการศกษาของ Butler และคณะ (1991) พบวาประชากรของ เพลยจกจนและแมลงหวขาวมจานวนลดลงเมอความหนาแนนของขนบนผวใบเทากบ 70 / 13.7 ตารางมลลเมตร Walters และคณะ (1989) ไดศกษาเกยวกบการหลงสารบรเวณตอมขนบนตนจเรเนยม(Pelargonium xhortorum Bailey) ในการตานทานตอ foxglove aphid (Acyrthosiphon solani Kaltenbach) โดยเปรยบเทยบระหวางสายพนธตานทานและสายพนธออนแอ พบวา foxglove aphid บนสายพนธออนแอมการตายและการใหลกไมแตกตางกนทางสถต ในทางตรงกนขามพบวาบนสายพนธตานทานจะมการรอดตายของ foxglove aphid ทงตวออนและตวเตมวยนอย ทงน

ความหนาแนนของขน (Mean±SE)1/ สายพนธ อายถว 30 วน อายถว 45 วน

IT82E – 16 52.20±4.10a2/ 122.00±6.16a

SR00 – 863 38.60±4.66b 49.00±2.51c สรนาร 1 43.20±1.24ab 106.20±7.81a เขาหนซอน 38.20±2.27b 73.80±3.80b คด – มอ. 20.00±1.52c 59.40±2.62bc F – test 14.51** 38.03** CV (%) 17.90 13.74

59

เนองมาจากกลนอบของตนจเรเนยมสายพนธตานทานทสงผลตอ foxglove aphid เชนเดยวกบการศกษาของ Norris (1980) ในการศกษามนฝรงทตานทานตอเพลยออน M. persicae สายพนธ Solanum berthaultii พบวาลกษณะของใบจะมขนใบทมตอมของสารเหนยวอยตรงปลาย (grandular trichomes) อยเปนจานวนมาก เมอเพลยออน M. persicae เขาดดกนบนใบจะทาใหตอมของขนใบแตกออกและจะมสารเหนยวออกมาซงจะตดตามตวและขาของแมลงทาใหแมลงไมสามารถทจะเคลอนไหวหรอบนตอไปยงตนอนได

87.10

43.80

74.70

56.00

39.70

0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

70.00

80.00

90.00

100.00

IT82E16 SR00-863 สรนาร 1 เขาหนซอน คดมอ.

สายพนธ

ความห

นาแน

นของข

น(เสน

/1ตร.ซ

ม.)

ภาพท 26 ความหนาแนนเฉลยของขนใตใบถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธ

Khan และคณะ (2000) ไดศกษาเกยวกบผลกระทบของความหนาแนนของขน

(trichome) ตอการอาศยอยของ A. gossypii และการถายทอดไวรสในพชตระกลแตง (Benincasa hispida (Thunb.) Cogn.) โดยศกษาในพชตระกลแตง 4 จโนไทป คอ Local Sylhet, Local Round, High Female และ CQ-10-90 พบวา ความหนาแนนของขนบรเวณใบของ Local Sylhet สงทสดและมความแตกตางทางสถตกบ Local Round, High Female และ CQ-10-90 และมการเขามาอาศยอยของ A. gossypii รวมทง % ของการตดเชอไวรสบนจโนไทป Local Sylhet นอยทสดดวยเชนกน

60

ทงนยงพบวาความหนาแนนของขนสงผลในเชงลบตอการเพมจานวนของเพลยออนจงสบเนองใหมการลดลงของเชอไวรสบนตนเชนกน

2.2.2 ศกษาชนความหนาของเซลลผว (epidermis cell) ของตนถวฝกยาวและ

ถวพมสายพนธทดสอบ 5 สายพนธ จากผลการศกษาชนความหนาของเซลลผวใบและลาตนของถวฝกยาวและถวพม

สายพนธ IT82E – 16 SR00 – 863 สรนาร 1 เขาหนซอน และสายพนธคด – มอ. (ภาพท 27) พบวา ความหนาของเซลลผวลาตน และใบของสายพนธ IT82E – 16 (ภาพท 28 ก – ค) มแนวโนมมากทสดเมอเปรยบเทยบกบสายพนธอนๆ และพบวาสายพนธคด – มอ. มความหนาของเซลลผวลาตน และใบนอยทสด (ภาพท 29 ก – ค)

ทอายของถวฝกยาวและถวพม 30 วน สายพนธ IT82E – 16 (19.33±1.29 มลลเมตร) มความหนาของชนเซลลผวลาตน มากกวาสายพนธสรนาร 1 (17.17±0.79 มลลเมตร) เขาหนซอน (14.67±1.36 มลลเมตร) SR00 – 863 (12.17±1.53 มลลเมตร) และคด – มอ. (9.83±1.26 มลลเมตร) ตามลาดบ อยางมนยสาคญยงทางสถต (p<0.01) นอกจากนจะเหนวาสายพนธ IT82E – 16 มความหนาของเซลลผวใบมากทสดเทากบ 10.92±0.68 มลลเมตร ซงแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) กบสายพนธสรนาร 1 (10.75±0.88 มลลเมตร) เขาหนซอน (9.58±0.17 มลลเมตร) SR00 – 863 (8.83±0.22 มลลเมตร) และ คด – มอ. (8.08±0.68 มลลเมตร)

ทอายถวฝกยาวและถวพม 45 วน ความหนาของเซลลผวลาตนสายพนธ IT82E – 16 มความแตกตางอยางมนยสาคญยงทางสถต (p<0.01) โดยความหนาของเซลลผวลาตนเทากบ 24.00±1.56 มลลเมตร สวนสายพนธอนมความหนาของเซลลผวลาตนดงนสายพนธ SR00 – 863 มความหนาของเซลลผวลาตน13.83±0.58 มลลเมตร สรนาร 1 มความหนาของเซลลผวลาตน 18.67±1.23 มลลเมตร เขาหนซอน มความหนาของเซลลผวลาตน 16.25±2.61 มลลเมตร และ คด – มอ. มความหนาของเซลลผวลาตน 9.83±1.26 มลลเมตร ตามลาดบ ทงนทอายถวฝกยาวและถวพม 45 วน ความหนาของเซลลผวใบของทกสายพนธไมมความแตกตางทางสถต แตจะเหนวาสายพนธ IT82E – 16 มแนวโนมของความหนาของเซลลผวลาตนและใบมากกวาสายพนธอน คอ มความหนาของเซลลผวลาตน24.00±1.56 มลลเมตร และความหนาของเซลลผวใบ 12.42±1.59 มลลเมตร (ตารางท 6)

จากการศกษาของ Aravind และ Kajidoni (2007) เกยวกบกายวภาคของใบออยตอการตานทาน woolly aphid (Ceratovacuna igera Zehenter) ในสายพนธตานทาน 2 สายพนธคอ SNK 192 and SNK 754 และสายพนธออนแอ 2 สายพนธคอ CoC 671 และ Co 92920 พบวาความกวางของจานวนเซลลทแบงตวภายในทอลาเลยงอาหารและชน parenchyma และ phloem fiber ของ

61

สายพนธ SNK 192 and SNK 754 มความกวางของจานวนเซลลทแบงตวเฉลยหนามากกวาคอ 0.118 0.025 และ 0.021 มลลเมตร เมอเปรยบเทยบกบสายพนธ CoC 671 และ Co 92920 ทมความกวางของจานวนเซลลทแบงตวภายในทอลาเลยงอาหาร เทากบ 0.084 มลลเมตร ชน parenchyma เทากบ 0.011 มลลเมตร และม phloem fiber เทากบ 0.017 มลลเมตร ซงปจจยดงกลาวเปนอปสรรคตอการแทงสไตเลทเพอดดกนอาหารภายในตนของ woolly aphid บนสายพนธตานทานมากกวาสายพนธออนแอ

ตารางท 6 ความหนาของชนเซลลผวพชของถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธ ทอาย 30 และ 45 วน

อาย 30 วน (มลลเมตร) (Mean±SE)1/

อาย 45 วน (มลลเมตร) (Mean±SE)1/ สายพนธ

ลาตน ใบ ลาตน ใบ IT82E – 16 19.33±1.29a2/ 10.92±0.68a 24.00±1.56a 12.42±1.59 SR00 – 863 12.17±1.53bc 8.83±0.22b 13.83±0.58bc 9.33±0.71 สรนาร 1 17.17±0.79ab 10.75±0.88a 18.67±1.23ab 11.00±0.80 เขาหนซอน 14.67±1.36abc 9.58±0.17ab 16.25±2.61bc 9.67±0.30 คด – มอ. 9.83±1.26c 8.08±0.68b 9.83±1.26c 8.42±0.22 F – test 8.85** 4.18* 11.01** ns CV(%) 15.06 10.66 16.73 14.94

1/ คาเฉลยจาก 3 ซา, ** แตกตางอยางมนยสาคญท 99 %, *แตกตางอยางมนยสาคญท 95 %, ns = ไมแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต 2/ คาเฉลยทตามดวยอกษรตวพมพเลกทแตกตางกนในสดมภเดยวกน แสดงวามความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) โดยใชวธ Duncan’s Multiple Range Test (DMRT)

62

0

5

10

15

20

25

IT82E - 16 SR00-863 สรนาร 1 พมเขาหนซอน คด - มอ.

สายพนธ

ความห

นาเซล

ลผว(ม

ม.)

ลาตน

ใบ

ภาพท 27 ความหนาของชนเซลลผวลาตนและใบเฉลยของถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธ

63

ภาพท 28 ความหนาของชนเซลลผวสายพนธ IT82E – 16 (ก) ความหนาของเซลลผวลาตนสายพนธ IT82E – 16 (กาลงขยาย 20×) (ข) ความหนาของเซลลเสนกลางใบสายพนธ IT82E – 16 (กาลงขยาย 10×) (ค) ความหนาของเซลลผวใบสายพนธ IT82E – 16 (กาลงขยาย 10×)

ความหนาเซลล ผวลาตน

ความหนาเซลล ผวใบ

ก.

ข.

ค.

0.01 มลลเมตร

0.1 มลลเมตร.

64

ภาพท 29 ความหนาของชนเซลลผวสายพนธคด – มอ. (ก) ความหนาของเซลลผวลาตนสายพนธคด – มอ. (กาลงขยาย 20×) (ข) ความหนาของเซลลเสนกลางใบสายพนธคด – มอ. (กาลงขยาย 10×) (ค) ความหนาของเซลลผวใบสายพนธคด – มอ. (กาลงขยาย 10×)

0.01 มลลเมตร.

0.1 มลลเมตร

ก.

ข.

ค.

ความหนาเซลล ผวลาตน

ความหนาเซลล ผวใบ

65

2.2.3 ศกษาผลของสและปรมาณคลอโรฟลลของใบถวฝกยาวและถวพมสายพนธทดสอบตางๆ 5 สายพนธตอการเขาทาลายของเพลยออนถว

จากผลการศกษาสของใบถวฝกยาวและถวพมสายพนธทดสอบตางๆ 5 สายพนธทมผลตอการดงดดเพลยออนถวใหเขามาดดกน โดยใชกบดกกาวเหนยวชนดใสขนาด 10×10 เซนตเมตร แขวนทระดบความสงเฉลย (ตารางภาคผนวกท 13) โดยสายพนธ IT82E – 16 แขวนกบดกทระดบความสงเฉลย 96.29 เซนตเมตร สายพนธ SR00 – 863 แขวนกบดกทระดบความสงเฉลย 136.85 เซนตเมตร สายพนธสรนาร 1 แขวนกบดกทระดบความสงเฉลย 50.63 เซนตเมตร สายพนธเขาหนซอน แขวนกบดกทระดบความสงเฉลย 51.92 เซนตเมตร และสายพนธคด – มอ. แขวนกบดกทระดบความสงเฉลย 146.65 เซนตเมตร ทาการทดลองทแปลงลองคณะทรพยากรธรรมชาต ในเดอนเมษายน พ.ศ. 2549 โดยนากบดกกาวเหนยวชนดใสมาดกเพลยออนถวทเขามาทาลาย เมอถวอาย 30 วน หลงจากนนนากบดกกาวเหนยวมานบจานวนเพลยออนถวทตดกบดกภายใตกลองจลทรรศนทกสปดาห เปนเวลา 1 เดอน พบวาจานวนของเพลยออนถวทตดกบดกกาวเหนยวทแขวนไวบนตนถวสายพนธคด – มอ. ในทกครงททาการตรวจนบ จะมจานวนมากทสดเมอเปรยบเทยบกบสายพนธอนๆ ซงตลอดระยะเวลาการทดลอง พบวาจานวนเพลยออนถวเฉลยทตดกบดกในสายพนธคด – มอ. ม 1.60±0.14 ตว/ตน ซงมากทสด รองลงมาคอ สายพนธ SR00 – 863 ม 0.80±0.10 ตว/ตน ในขณะทจานวนเพลยออนถวเฉลยทตดกบดกในสายพนธ IT82E – 16 มนอยทสด คอ 0.28±0.10 ตว/ตน (ตารางท 7) นอกจากนยงพบวาเพลยออนถวม % การตดกบดกกาวเหนยวมากทสดบนสายพนธคด – มอ. คอ 40.40 % และม % การตดกบกาวเหนยวนอยทสดบนสายพนธ IT82E – 16 เพยง 7.30 % เทานน (ภาพท 30)

66

ตารางท 7 จานวนของเพลยออนถว (Aphis craccivora) ทตดกบดกกาวเหนยวชนดใส

จานวนเพลยออนถว (ตว) (Mean±SE)1/ สายพนธ

ครงท 1 ครงท 2 ครงท 3 ครงท 4 ครงท 5 เฉลย

(Mean±SE)1/ IT82E – 16 0.20±0.20 0.00±0.00b2/ 0.20±0.20b 0.40±0.25b 0.60±0.40b 0.28±0.10c SR00 – 863 0.60±0.25 0.80±0.20ab 0.80±0.37ab 1.20±0.20ab 0.60±0.40b 0.80±0.10b สรนาร 1 0.20±0.20 0.40±0.25b 0.40±0.25b 0.80±0.37b 0.60±0.25b 0.48±0.10c เขาหนซอน 0.40±0.24 0.00±0.00b 0.40±0.25b 0.60±0.40b 0.40±0.40b 0.36±0.10c คด – มอ. 1.20±0.37 1.40±0.25a 1.60±0.25a 2.00±0.32a 1.80±0.37a 1.60±0.14a F – test ns 9.51** 3.81* 4.44* 3.56* 54.94** CV (%) 107.07 82.71 94.16 67.08 83.85 23.08

1/ คาเฉลยจาก 5 ซา, ,* มนยสาคญท 95 %, ** มนยสาคญท 99 %, ns = ไมแตกตางทางสถต 2/ อกษรตวพมพเลกทตางกนในสดมภเดยวกน แสดงวามความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) โดยใชวธ Duncan’s Multiple Range Test (DMRT)

7.30

23.30

13.209.80

46.40

0.005.00

10.0015.0020.0025.0030.0035.0040.0045.0050.00

IT82E-16 SR00-863 สรนาร1 เขาหนซอน คดมอ.

สายพนธ

เปอรเซ

นตการ

ตดกบ

ดกกาว

เหนยว

ภาพท 30 เปอรเซนตของเพลยออนถว (Aphis craccivora) ทตดกบดกกาวเหนยวชนดใส

67

ทงนจากผลการศกษาสของใบถวฝกยาวและถวพมสายพนธทดสอบตางๆ 5 สายพนธทมผลตอการดงดดเพลยออนถวใหเขามาดดกนพบวาสายพนธคด – มอ. และสายพนธ SR00-863 เมอสงเกตดวยตาเปลาลกษณะของใบเปนสเขยวออนกวาสายพนธ สรนาร 1 IT82E – 16 และ เขาหนซอน และพบวาเพลยออนถวชนดมปกตดกบดกกาวเหนยวชนดใสมากบนสอง สายพนธนมากกวาเมอเปรยบเทยบกบสายพนธทดสอบอนๆ ซงสอดคลองกบ บญฤทธ (มมป) รายงานวาเพลยออนทมปกจะเปลยนพฤตกรรมเนองจากการหว เพลยออนจะบนลงหาใบพชทมสเหลอง ทงนเนองจากใบพชทมสเหลองจะมอตราสวนของคารโบไฮเดรต สงกวาปรมาณกรดแอมโน เพลยออนจงตองการพลงงานมาชดเชยทสญเสยไป ซงพลงงานนมอยมากในพชสเหลอง จงทาการสกดหาปรมาณคลอโรฟลลภายในใบของถวฝกยาวและถวพม ผลการสกดหาปรมาณคลอโรฟลล พบวา ตลอดระยะเวลาการทดลองปรมาณคลอโรฟลลเฉลยของสายพนธเขาหนซอนมคาเทากบ 22.87±2.12 มลลกรมตอกรมนาหนกสด สงกวาสายพนธ SR00 – 863 (14.62±1.10 มลลกรมตอกรมนาหนกสด) สรนาร 1 (15.21±1.45 มลลกรมตอกรมนาหนกสด) คด – มอ. (13.51±1.43 มลลกรมตอกรมนาหนกสด) และ IT82E – 16 (17.79±1.69 มลลกรมตอกรมนาหนกสด) อยางมนยสาคญยงทางสถต (p<0.01) ซงสายพนธคด – มอ. ปรมาณคลอโรฟลลเฉลยตาทสด โดยทอาย 30 วน ปรมาณคลอโรฟลลของสายพนธเขาหนซอน เทากบ 22.52±1.47 มลลกรมตอกรมนาหนกสด ซงมปรมาณคลอโรฟลลสงกวาสายพนธอนๆ อยางมนยสาคญยงทางสถต (p<0.01) เมอถวฝกยาวและถวพมอายได 45 วน ปรมาณคลอโรฟลลของสายพนธเขาหนซอน และสายพนธ IT82E – 16 มคา 26.71±1.89 และ 19.30±1.37 มลลกรมตอกรมนาหนกสด ซงมคาสงกวาอก 3 สายพนธอยางมนยสาคญยงทางสถต (p<0.01) และทอาย ถวฝกยาวและถวพม 60 วน ปรมาณคลอโรฟลลของสายพนธเขาหนซอน เทากบ 19.38±0.69 มลลกรมตอกรมนาหนกสด ซงมปรมาณคลอโรฟลลสงกวาสายพนธอนๆ อยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) ดงแสดงในตารางท 8 ซงสอดคลองกบการศกษาของ Diaz-Montano (2006) เกยวกบสวนประกอบของถวเหลองทตานทานเพลยออนถวเหลอง (A. glycines Matsumura) โดยทาการวเคราะหคลอโรฟลลทสญเสยไปในการทดสอบแบบไมมทางเลอกใหเพลยออนไดดดกนบนใบของตนถวเหลอง 240 สายพนธ ทมเพลยออนอาศยและไมมเพลยออนอาศยบนใบ พบวาเพลยออนบนใบมจานวนมากขนเมอ % คลอโรฟลลทใบสญเสยมากขนบนสายพนธตานทาน 5 สายพนธ คอ K1621, K1639, 95B97, Dowling และ Jackson โดยพบวาสายพนธ Dowling และ Jackson ม % การสญเสยคลอโรฟลลนอยกวาสายพนธออนแอคอ สายพนธ K1639 และ 95B15 อยางมนยสาคญทางสถต

68

ตารางท 8 ปรมาณคลอโรฟลลของถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ

ปรมาณคลอโรฟลล (มลลกรมตอกรมนาหนกสด) (Mean±SE)1/ สายพนธ

อาย 30 วน อาย 45 วน อาย 60 วน เฉลย IT82E – 16 19.66±2.22ab2/ 19.30±1.37a 14.41±0.86ab 17.79±1.69b SR00 – 863 13.33±1.29b 16.81±1.25ab 13.72±3.53b 14.62±1.10bc สรนาร 1 15.86±0.97ab 17.34±2.88ab 12.44±1.18b 15.21±1.45bc เขาหนซอน 22.52±1.47a 26.71±1.89a 19.38±0.69a 22.87±2.12a คด – มอ. 12.76±1.52b 16.28±0.70b 11.49±1.45b 13.51±1.43c F – test 6.73** 6.33** 3.05* 7.86** CV (%) 21.46 29.01 27.64 24.03

1/ คาเฉลยจาก 5 ซา,* แตกตางอยางมนยสาคญท 95 %, ** แตกตางอยางมนยสาคญท 99 % 2/ คาเฉลยทตามดวยอกษรตวพมพเลกทแตกตางกนในสดมภเดยวกน แสดงวามความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) โดยใชวธ Duncan’s Multiple Range Test (DMRT) 3. ศกษาปรมาณของธาตอาหารตางๆ ทมผลตอการดดกนอาหารของเพลยออนถวในถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ

จากการศกษาปรมาณของธาตอาหารตางๆ ไดแก ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม และโปรตน โดย % ของธาตไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม และโปรตน ทอยภายในตนถวฝกยาวและถวพมทง 5 สายพนธ ภายหลงการวเคราะหตวอยางถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ พบวา ทอาย 30 วน สายพนธคด – มอ. ม % ของไนโตรเจนเฉลยตาทสด เทากบ 4.53±0.09 % ซงแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) กบสายพนธ SR00 – 863 (4.30±0.06 %) สรนาร 1 (4.13±0.24 %) เขาหนซอน (4.10±0.10 %)และ IT82E – 16 (3.67±0.09 %) ตามลาดบ และม % ของฟอสฟอรสเฉลย (0.18±0.03) สงกวาสายพนธ อนๆ อยางมนยสาคญยงทางสถต(p<0.01) และมโพแทสเซยม (5.23±0.71) สงกวาสายพนธ อนๆ อยางมนยสาคญยงทางสถต (p<0.05) เชนกน และทอาย 45 วน พบวา % ของธาตไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม และโปรตน ทอยภายในตนถวฝกยาวและถวพมทง 5 สายพนธ ไมมความแตกตางกนทางสถต แตพบวาแนวโนม % ของไนโตรเจนในสายพนธ IT82E – 16 ตากวาถวพมและถวฝกยาวอก 4 สายพนธ ดง

69

แสดงในตารางท 9 ซงสอดคลองกบการศกษาของ Holopainen และคณะ (1997) เกยวกบการเจรญเตบโตและการสบพนธของเพลยออนและระดบของกรดแอมโนใน Scots pine และ Norway spruce พบวาการเจรญเตบโตและการสบพนธของ Cinara pilicornis บนตน Norway spruce มจานวนตวออนเพมขนเมอมการใสปยไนโตรเจนเพมขน ซงไนโตรเจนทเพมขนมผลตอการเพมระดบของกรดแอมโน กรดแอสพาตก (aspartic) และกรดกลตามค (glutamic) ดวย แตไนโตรเจนไมมความแตกตางกบอตราการเจรญเตบโตของ Schizolachnus pineti และ Cinara pinea บนตน Scots pine แตพบวาภายในใบมระดบของกรดกลตามคเพมขนอนเนองมาจากการใสปยไนโตรเจน เชนเดยวกบ Awmack and Leather (2002) รายงานวาไนโตรเจนเปนตวกาหนดการใหลกใหหลานของเพลยออนซงจะตอบสนองตอการเปลยนแปลงภายในทอลาเลยงอาหารของพชอาศยและพบวาเพลยออนมะเดอ (Drepanosiphum platanoidis) ซงจะดดกนเฉพาะตนมะเดอทมปรมาณกรดแอมโนในทอลาเลยงอาหารสงซงสงผลตอการเจรญเตบโตและการใหลกใหหลานของเพลยออนมะเดอ

ในขณะเดยวกน % ของธาตฟอสฟอรส โพแทสเซยม และโปรตนของสายพนธ คด – มอ. มคาเฉลยสงทสดเมอเปรยบเทยบกบ สายพนธ SR00 – 863 เขาหนซอน สรนาร 1 และ IT82E – 16 (ดงแสดงในภาพท 31)

ทงนธาตไนโตรเจน มหนาทสาคญในกระบวนการเมตาโบลซมของพช เนองจากเปนสวนประกอบทสาคญของกรดแอมโน โปรตน คลอโรฟลล และเอนไซมบางชนด เปนตวกระตนใหเกดการพฒนาของเซลลและเนอเยอทมชวต ทาใหพชมสเขยวและมความแขงแรง ปรบปรงคณภาพใบของพชผก และโปรตนในธญพช สวนฟอสฟอรส เปนสวนประกอบของกรดนวคลอก และนวคลโอโปรตน ซงมความสาคญตอยนส การแบงเซลล และการสรางเซลลในพช ชวยในการเจรญเตบโตของราก จาเปนสาหรบการออกดอกตดเมลด และการพฒนาของเมลดหรอผล Busch and Phelan (2003) รายงานวา ความเขมขนของธาตฟอสฟอรสทสงขนในถวเหลองจะสงผลตอการเจรญเตบโตและการพฒนาของ soybean looper (Pseudoplusia includens) และโพแทสเซยม เปนองคประกอบสาคญของเอนไซมทชวยในการสงเคราะหแสง การสรางโปรตน แปง ชวยในการลาเลยงแปงและนาตาล ควบคมและรกษาระดบความเปนกรด-ดางควบคมการเปด-ปดของปากใบ ชวยกระตนการทางานของเอนไซมบางชนด กระบวนการเมตาโบลซมของคารโบไฮเดรตและโปรตน ชวยใหทกสวนของตนพชและระบบรากแขงแรง ทนทานตอโรคและแมลง ดงนนธาตโพแทสเซยมจงชวยเพมขนาดของผลผลต เมลด และปรบปรงคณภาพของผลผลต ซงจะเหนวาธาตอาหารทง 3 ชนดสงผลดตอการเจรญเตบโตของพชแตกสงผลกระทบตอพชเชนกนเนองจากมบทบาทสาคญตอการเจรญเตบโต การแพรพนธของแมลงศตรพชเชนกน

70

ทงนจากผลการทดลองพบวา%ของธาตโพแทสเซยมในสายพนธ IT82E – 16 ทอาย 30 และ 45 วนสงกวาสายพนธอนๆ ซงถาหากมธาตอาหารดงกลาวมากจะทนทานตอการเขาทาลายของเพลยออนไดด จงเปนสาเหตใหสายพนธดงกลาวมการเพมจานวนและดดกนบนตนไดนอยและสนกวาสายพนธอนๆ ซงสอดคลองกบการศกษาของ Miyasaka และคณะ (2007) ไดทาการศกษาผลของไนโตรเจนและโพแทสเซยมในหญา kikuyu (Pennisetum clandestinum Hochst. ex Chiov) ตอการดดกนของ yellow sugarcane aphid [Sipha flava (Forbes)] โดยทดลองภายในมงตาขาย มระดบไนโตรเจน 3 ระดบคอ 0.05, 0.5 และ3.0 มลลโมล และระดบโพแทสเซยม 4 ระดบ คอ 0.05, 0.5 1.0 และ 3.0 มลลโมล พบวา การเขาทาลายของ yellow sugarcane aphid เพมมากขนเมอระดบไนโตรเจนสงสดแมวาระดบของโพแทสเซยมจะไมมผลตอการเขาทาลายของ yellow sugarcane aphid จงสรปไดวาปรมาณไนโตรเจนทเพมขนจะสงผลตอปรมาณความเสยหายอนเนองมาจากการดดกนของ yellow sugarcane aphid Djamin and Pathank (1967) รายงานวาเพลยออน Myzus persicae ทดดกนบรเวณขอบใบจะมปรมาณของสารประกอบไนโตรเจนใน honeydew สงกวาพวกทดดกนบรเวณสวนกลางหรอโคนใบ และเพลยจกจนออย (Saccharosydne saccharivora) ชอบดดกนออยทมปรมาณของไนโตรเจนในใบสง ซงปรมาณจะแตกตางกนไปตามอายของใบและลาตน เชน ถาปรมาณไนโตรเจนเพมจาก 1.5 เปน 2.5 เปอรเซนตตอนาหนกแหง อตราการขยายพนธของ เพลยจกจนออยจะสงขนถง 100 % และในฝายทมการใชปยไนโตรเจนสงผดปกตจะทาใหเกดการระบาดของเพลยจกจน (Empoasca devastans) ทนท สาหรบเพลยออนนนอตราสวนระหวางสารประกอบไนโตรเจนโดยเฉพาะกรดแอมโน และปรมาณของคารโบไฮเดรตจะมบทบาทสาคญมากตอการเจรญเตบโต การแพรพนธ นอกจากนบญฤทธ (มมป) รายงานวา การแพรกระจายของเพลยออน เมอเรมเขาทาลายพชจะชอบดดกนใบสวนของพชทมปรมาณคารโบไฮเดรตสงเพอการเสรมสรางพลงงานทสญเสยไประหวางการบนหรอการเดนเพอหาอาหาร นนเพลยออนจะเคลอนยายไปดดกนในสวนทมปรมาณของกรดแอมโนสง คอในสวนของพชทออนกวาโดยเฉพาะในสวนของทอนาทออาหารเพอการเจรญเตบโตและขยายพนธตอไป

71

ตารางท 9 ปรมาณของธาตอาหาร (%) ภายในใบถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธทอาย 30 และ 45 วน

อายถว 30 วน (Mean±SE)1/

อายถว 45 วน (Mean±SE)1/ สายพนธ

ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม โปรตน ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม โปรตน IT82E – 16 3.67±0.09b2/ 0.18±0.03b 5.23±0.71a 23.04±0.55c 2.52±0.03 0.22±0.00 2.96±0.15 15.75±0.26 SR00 – 863 4.30±0.06a 0.27±0.00a 3.77±0.03b 26.67±0.33ab 2.79±0.13 0.24±0.03 2.63±0.09 17.46±0.80 สรนาร 1 4.13±0.24a 0.25±0.03a 3.63±0.17b 25.79±1.43ab 2.67±0.13 0.23±0.03 2.89±0.25 16.67±0.73 เขาหนซอน 4.10±0.10a 0.27±0.00a 3.56±0.15b 25.50±0.55bc 2.62±0.17 0.23±0.03 2.39±0.15 16.40±1.95 คด – มอ . 4.53±0.09a 0.31±0.03ab 3.43±0.09b 28.13±0.59a 2.90±0.06 0.20±0.03 2.93±0.12 18.15±0.52 F – test 5.85* 6.17** 4.82* 5.65* ns ns ns ns CV (%) 5.50 16.36 15.25 5.30 7.43 22.78 10.38 7.15

1/ คาเฉลยจาก 3 ซา,* แตกตางอยางมนยสาคญท 95 %, ** แตกตางอยางมนยสาคญท 99 %, ns = ไมแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต 2/ คาเฉลยทตามดวยอกษรตวพมพเลกทแตกตางกนในสดมภเดยวกน แสดงวามความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) โดยใชวธ Duncan’s Multiple Range Test (DMRT)

71

72

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม โปรตน

ธาตอาหาร

เปอรเซ

นตธาต

อาหา

ร(%)

IT82E - 16 SR00-863 สรนาร1 พมเขาหนซอน คด - มอ.

ภาพท 31 เปอรเซนตเฉลยรวมของปรมาณธาตอาหารภายในใบถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธ

73

ทงนเมอหาสหสมพนธโดยรวมของปจจยตางๆ บนถวฝกยาวและถวพม โดยวธการของ Pearson กบการเพมจานวนของเพลยออนถว พบวา พฤตกรรมในการดดกนของเพลยออนถวเมอเปรยบเทยบกบการเพมจานวนของเพลยออนถวในสภาพเปดมสหสมพนธกนเชงบวก นนหมายความวาเพลยออนถวทมพฤตกรรมในการใชระยะเวลาดดกนอาหารบนตนนาน จะสงผลใหเพลยออนถวเพมมากขนตามไปดวย ดงนนจากการศกษาเพลยออนถวใชระยะเวลาในการดดกนบนสายพนธ คด – มอ. นานทสด จงมการเพมจานวนของเพลยออนถวบนตนมากทสดเชนเดยวกน (ตารางท 10)

จากผลการศกษาความยาวของขนและความหนาแนนของขนดานใตใบถวฝกยาวและถวพมสายพนธทดสอบตางๆ 5 สายพนธ เมอเปรยบเทยบกบการเพมจานวนของเพลยออนถวพบวา มสหสมพนธกนเชงลบ นนหมายความวา ถาหากความยาวและความหนาแนนของขนบนใบมาก จะสงใหการเพมจานวนของเพลยออนถวบนตนนอย ดงนนจากผลการศกษาจะเหนวาสายพนธคด – มอ. มความยาวของขนและความหนาแนนของขนนอย จงสงผลใหการเพมจานวนของเพลยออนถวในสภาพเปด คอมทางเลอกใหเพลยออนไดดดกนอาหาร มากกวาสายพนธอนๆ ในทางตรงกนขามสายพนธ IT82E – 16 มความยาวของขนและความหนาแนนของขนมากทสด ซงไปขดขวางการเคลอนทหาอาหารสงผลใหการเพมจานวนของเพลยออนถวในสายพนธนนอยทสดเชนเดยวกน นอกจากนความยาวของขนและความหนาแนนของขน มสหสมพนธกบพฤตกรรมการดดกนของเพลยออนถวดวยเชนกน โดยพบวามสหสมพนธกนในเชงลบ นนแสดงวา สายพนธ IT82E – 16 ซงมความยาวและความหนาแนนของขนดานใตใบมาก จงสงผลใหเพลยออนถวใชระยะเวลาในการเดนนานและใชระยะเวลาในการดดกนบนตนนอยกวาสายพนธคด – มอ. ซงเพลยออนใชระยะเวลาในการเดนสนแตใชระยะเวลาในการดดกนนาน เนองจากความยาวและความหนาแนนของขนดานใตใบนอย (ตารางท 10)

ทงนจากการศกษาความหนาของชนเซลลผวลาตนและใบพบวามสหสมพนธในเชงลบกบการเพมจานวนของเพลยออนถวในสภาพเปด นนหมายถงหากพชมความหนาของชนผวลาตนและใบมาก การเพมจานวนของเพลยออนถวบนตนกจะนอย ดงนนจากผลการศกษาจะเหนวาสายพนธ IT82E – 16 มความหนาของเซลลผวลาตนและใบมากกวาสายพนธอนๆ จงมการเพมจานวนของเพลยออนถวบนสายพนธดงกลาวไดนอยกวาสายพนธอนๆ ในทางตรงกนขามความหนาของเซลลผวลาตนและใบของสายพนธคด – มอ. นอยทสด จงเปนสาเหตใหเพลยออนถวเพมปรมาณมากทสดทงในสภาพเปดและปด นอกจากนความหนาของชนเซลลผวลาตนและใบยงมสหสมพนธกบพฤตกรรมการดดกนของเพลยออนถวดวยเชนกน โดยพบวามสหสมพนธกนในเชงลบ นนแสดงวา ความหนาของชนเซลลผวลาตนและใบของสายพนธ IT82E – 16 มาก จงสงผลใหเพลยออนถวใชระยะเวลาในการเดนนานและใชระยะเวลาในการดดกนบนตนนอยกวาสายพนธคด – มอ.

74

ซงเพลยออนใชระยะเวลาในการเดนสนแตใชระยะเวลาในการดดนกนนาน เนองจากความหนาของชนเซลลผวลาตนและใบนอย (ตารางท 10)

การศกษาสของใบถวฝกยาวและถวพมสายพนธทดสอบตางๆ 5 สายพนธ ตอผลการดงดดเพลยออนถวเมอเปรยบเทยบกบการเพมจานวนของเพลยออนถวพบวา มสหสมพนธกนเชงบวก นนหมายความวา สของใบ มผลตอการดงดดเพลยออนถวสงผลใหเพลยออนถวเพมจานวนบนตนไดมาก แตเมอสกดหาปรมาณคลอโรฟลลพบวาปรมาณคลอโรฟลลในใบไมมสหสมพนธกบปจจยอนๆ นนแสดงวาปรมาณของคลอโรฟลลภายในใบไมไดสงผลตอการเพมจานวนของเพลยออนถว (ตารางท 10) ดงนนจงตองมการศกษาปรมาณของธาตอาหารภายในตนพชทมผลตอการเพมปรมาณของเพลยออนถว

ผลการศกษาปรมาณของธาตอาหารตางๆ ทมผลตอการดดกนอาหารของเพลยออนถว เมอเปรยบเทยบกบการเพมจานวนของเพลยออนถวพบวา ธาตไนโตรเจน มสหสมพนธกนเชงบวกกบการเพมจานวนของเพลยออนถวภายในสภาพเปด ทงนเนองจากเพลยออนถวจะใชไนโตรเจนในการเจรญเตบโตและสบพนธ ในขณะทธาตฟอสฟอรส และโพแทสเซยมไมมสหสมพนธกบการเพมจานวนของเพลยออนถวทง 2 รปแบบ นอกจากนพบวาธาตไนโตรเจนยงมสหสมพนธกบความหนาของลาตนและใบดวยเชนกน โดยพบวามสหสมพนธกนในเชงบวก นนหมายความวา ไนโตรเจนภายในตนมผลตอการสงเสรมใหเกดความหนาของเซลลผวลาตนและใบ จงเปนอปสรรคในการขดขวางการดดกนของเพลยออนถว และเปนผลใหเพลยออนถวเพมจานวนไดนอย (ตารางท 10)

จากการศกษาปจจยทมผลตอการตานทานเพลยออนถว(Aphis craccivora Kock.) ของถวฝกยาวและถวพม (Vigna unguiculata) ดงกลาวขางตน พบวา สายพนธ IT82E – 16 มปจจยทเปนอปสรรคในการขดขวางการเคลอนทและดดกนจงสงผลใหสายพนธดงกลาวมแนวโนมตานทานตอการเขาทาลายของเพลยออนถวมากทสด ในขณะทสายพนธคด – มอ. มปจจยทสามารถสงเสรมใหเพลยออนถวเคลอนทและดดกนจงสงผลใหสายพนธแนวโนมออนแอตอการเขาทาลายมากท ดงแสดงในตารางท 11

75

ตารางท 10 สหสมพนธโดยรวมของปจจยบนถวฝกยาวและถวพม (Vigna unguiculata) กบการเพมจานวนของเพลยออนถว (Ahis craccivora Kock)

ตวแปร

จานวนเพลยออนถวในสภาพเปด

(ตว)

การดดกน

(นาท)

ความยาว ขน

(ไมโครเมตร)

ความหนา แนนขน (เสน)

ความหนา ลาตน

(มลลเมตร)

ความหนาใบ

(มลลเมตร) สใบ คลอโรฟลล ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม

จานวนเพลยออนถวในสภาพเปด (ตว)

1 0.685** -0.575** -0.676** -0.933* -0.927* 0.797** -0.282 0.868* -0.171 -0.482

การดดกน (นาท) 0.685** 1 -0.587** -0.806** -0.939* -0.933* 0.702** -0.357 0.856 -0.207 -0.476

ความยาวขน(ไมโครเมตร)

-0.575** -0.587** 1 0.815** 0.868 0.861 -0.513** 0.127 -0.563 0.150 -0.352

ความหนาแนนขน (เสน)

-0.676** -0.806** 0.815** 1 -0.047 -0.022 -0.614** 0.244 0.083 -0.050 -0.361

ความหนาลาตน(มลลเมตร) -0.933* -0.939* 0.868 -0.047 1 0.988** -0.874 0.390 0.970** 0.108 0.739

หมายเหต ** สหสมพนธแตกตางกนทระดบ 0.01 * สหสมพนธแตกตางกนทระดบ 0.05

75

76

ตารางท 10 (ตอ) สหสมพนธโดยรวมของปจจยบนถวฝกยาวและถวพม (Vigna unguiculata) กบการเพมจานวนของเพลยออนถว (Ahis craccivora Kock)

ตวแปร

จานวนเพลยออนถวในสภาพเปด

(ตว)

การดดกน

(นาท)

ความยาว ขน

(ไมโครเมตร)

ความหนา แนนขน (เสน)

ความหนา ลาตน

(มลลเมตร)

ความหนาใบ

(มลลเมตร) สใบ คลอโรฟลล ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม

ความหนาใบ (มลลเมตร)

-0.927* -0.933* 0.861 -0.022 0.988** 1 -0.818 0.262 0.926* -0.035 0.751

สใบ 0.797** 0.702** -0.513** -0.614** -0.874 -0.818 1 -0.366 0.870 -0.473 -0.367 คลอโรฟลลใบ -0.282 -0.357 0.127 0.244 0.390 0.262 -0.366 1 -0.463 0.939* -0.075 ไนโตรเจน 0.868* 0.856 -0.893* 0.083 0.970** 0.926* 0.870 -0.463 1 -0.225 -0.771 ฟอสฟอรส -0.171 -0.207 -0.112 -0.050 0.108 -0.035 -0.473 0.939* -0.225 1 -0.306 โพแทสเซยม -0.482 -0.476 0.969** -0.361 0.739 0.751 -0.367 -0.075 -0.771 -0.306 1

หมายเหต ** สหสมพนธแตกตางกนทระดบ 0.01 * สหสมพนธแตกตางกนทระดบ 0.05

76

77

ตารางท 11 ปจจยทมผลตอการตานทานเพลยออนถว (Aphis craccivora Kock.) ของสายพนธ IT82E – 16 และสายพนธคด – มอ.

สายพนธ ปจจย IT82E – 16 คด – มอ.

1. ความยาวของขนใตใบ ยาว สน 2. ความหนาแนนของขนใตใบ ขนอยอยางหนาแนน ขนอยอยางเบาบาง 3. ความหนาของเซลลลาตนและใบ หนา บาง

4. สใบตอการดงดดเพลยออนถว เพลยออนถวตดกบดกนอย

เพลยออนถวกบดกมาก

5. ปรมาณคลอโรฟลลในใบ มาก นอย 6. % ธาตไนโตรเจนและโปรตนภายในตน นอย มาก 7. % ธาตโพแทสเซยมภายในตน มาก นอย

78

บทท 4

สรป จากการศกษาปจจยทมผลตอการตานทานเพลยออนถว (A. craccivora Kock) ของถวฝกยาวและถวพม (V. unguiculata) โดยศกษาการเพมจานวนของเพลยออนถวในถวฝกยาวและถวพมแตละสายพนธ พบวา เพลยออนถวมการเพมจานวนมากทสดในสายพนธคด – มอ. ทงในสภาพเปด คอมทางเลอกใหเพลยออนดดกน และในสภาพปดทไมมทางเลอกใหเพลยออนไดดดกน รองลงมาคอสายพนธ SR00 – 863 และสายพนธเขาหนซอน ในขณะทสายพนธ IT82E – 16 และสายพนธสรนาร 1 มการเพมจานวนของเพลยออนถวนอยทสด เมอศกษาพฤตกรรมในการดดกนของเพลยออนถวบนตนถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ จะเหนวา เพลยออนถวมความสามารถในการดดกนบนสายพนธคด – มอ. นานทสด โดยใชระยะเวลาในการเดนและชมเพอเลอกหาตาแหนงของการดดกนสนและใชระยะเวลาดดกนบนตนนานทสดเมอเปรยบเทยบกนสายพนธอนๆ ในขณะทใชระยะเวลาในการเดนและชมเพอเลอกหาตาแหนงของการดดกนบนสายพนธ IT82E – 16 นานทสดและใชระยะเวลาดดกนบนตนสนทสด ดงนน หากลกษณะทางสณฐานวทยาของตนและสารเคมภายในตนเหมาะสมตอการเจรญเตบโตและการสบพนธ เพลยออนถวกมโอกาสเพมจานวนอยางรวดเรว รนแรง และเกดการระบาดเขาทาลายถวฝกยาวและถวพมไดสง จากผลการศกษาลกษณะทางสณฐานวทยาของถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ พบวาสายพนธคด – มอ .ยงมความยาวขนใบสนและความหนาแนนของขนบนพนท 1 ตารางเซนตเมตร นอยกวาอก 4 สายพนธ นอกจากนสายพนธคด – มอ. ยงมความหนาของชนเซลลผวใบและลาตนนอยกวาสายพนธอนๆ ในขณะทสายพนธ IT82E – 16 มความยาวและความหนาแนนของขนยาวและขนอยอยางหนาแนนในพนท 1 ตารางเซนตเมตรเชนเดยวกน ประกอบกบความหนาของชนเซลลผวใบและลาตนมาก จงเปนสาเหตใหเพลยออนเพมจานวนไดนอย ดงนน สาเหตของการเพมจานวนของเพลยออนถวบนสายพนธคด – มอ. มากทสด และใชระยะเวลาในการดดกนบนตนนานทสด เนองจากมความยาวของขนสนและมความหนาแนนของขนนอยจงมโอกาสใหเพลยออนถวเพมจานวนอยางรวดเรว และเกดการระบาดเขาทาลายถวฝกยาวและถวพมสรางความเสยหายไดสง รวมทงใชระยะเวลาในการเดนสนและดดกนอยบนตนนานจงอาจเปนสาเหตใหพชเกดโรคไดดวยเชนกนในกรณทเพลยออนถวมเชอสาเหตของโรคปะปนอยทสไตเลทได

78

79

จากผลการศกษาสของใบถวฝกยาวและถวพมตอการดงดดเพลยออนถว จะเหนไดวา สายพนธคด – มอ. และสายพนธ SR00 – 863 สามารถดงดดใหเพลยออนถวในระยะของตวเตมวยชนดมปกเขามามากทสด ทงนเนองจากสใบของสายพนธทง 2 ดงกลาว มลกษณะสใบเปนสเขยวออน ซงสเขยวและสเหลองเปนสทดงดดตอการบนลงหาตาแหนงของอาหารมากกวาสอน ในขณะทสายพนธเขาหนซอน สายพนธสรนาร 1 และสายพนธ IT82E – 16 มลกษณะของสใบเปนสเขยวเขม ซงดงดดเพลยออนใบบนลงหาตาแหนงของอาหารไดนอย และเมอเปรยบเทยบปรมาณของคลอโรฟลลภายในใบและหาสหสมพนธกบการเพมจานวนเพลยออนถว พบวาปรมาณคลอโรฟลลภายในใบไมมผลตอการเพมจานวนของเพลยออนถว จากผลการศกษาปรมาณธาตไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม และโปรตน ภายในตนถวฝกยาวและถวพมสายพนธตางๆ ทมผลตอการดดกนอาหารของเพลยออนถว จะเหนวา % ของไนโตรเจนและโปรตนในสายพนธคด – มอ. มากทสดเมอเปรยบเทยบกบสายพนธอนๆ ซงเปนผลใหเพลยออนถวมการเพมจานวนไดมากและดดกนบนตนไดนานกวาสายพนธอนๆ ดงนนหากปรมาณของไนโตรเจนและโปรตนในตนสง นอกจากจะชวยสงเสรมการเจรญเตบโตและพฒนาการของเซลลและเนอเยอทมชวต ทาใหพชมสเขยวและแขงแรงแลวยงเปนสาเหตสนบสนนใหเพลยออนถวมการเพมจานวนและเขาทาลายสายพนธดงกลาวมากกวาสายพนธอนๆ นอกจากน % ของโพแทสเซยม ในสายพนธคด – มอ. ทตากยงสงผลตอการเพมจานวนของเพลยออนถวเชนกน ซงหากภายในตนมโพแทสเซยมสงจะชวยใหทกสวนของตนพชและระบบรากแขงแรง ทนทานตอโรคและแมลง ดงนน % ของโพแทสเซยม ในสายพนธคด – มอ. ทตาจงเปนตวสงเสรมใหมการเพมจานวนของเพลยออนอยางรวดเรว ดงนนจากผลการศกษาในครงนสามารถสรปหาปจจยทมผลตอการตานทานเพลยออนถว เพอหาแนวทางในการพฒนาสายพนธคด – มอ. ซงเปนสายพนธทใหผลผลตด ฝกตรง สวย มความยาวฝกเปนทตองการของตลาด แตมความออนแอตอการเขาทาลายของเพลยออนถวใหมลกษณะทตานทาน โดยคดเลอกหาลกษณะประจาพนธของสายพนธทตานทาน นนคอสายพนธ IT82E – 16 ซงมลกษณะประจาพนธทมแนวโนมในการตานทานตอการเขาทาลาย การเพมปรมาณและเปนอปสรรคในการดดกนของเพลยออนถวมากทสด เชนลกษณะของขน ซงสายพนธดงกลาวมลกษณะของขนใบยาวและขนอยอยางหนาแนน จงเปนอปสรรคในการเดนหาตาแหนงอาหาร การดดกนและการขยายพนธของเพลยออนถว ลกษณะของส จะเหนวาสของใบจะเปนสเขยวเขม ซงไมคอยดงดดใหเพลยออนถวชนดมปกบนลงเพอหาตาแหนงของอาหาร รวมทงความหนาของเซลลผวทหนากวาสายพนธอนทงเซลลผวลาตนและเซลลผวใบ จงเปนตวขดขวางการแทงสไตเลทลงไปเพอชมและดดกนอาหารภายในทอลาเลยงนาและอาหาร และปรมาณไนโตรเจนทสายพนธ IT82E – 16

80

ภายในตนทนอยกวาสายพนธ อนและมปรมาณของโพแทสเซยมภายในตนทสงกยงเปนตวสนบสนนใหเพลยออนเพมจานวนและขยายพนธไดนอย ดงนนจงควรนาลกษณะประจาพนธของสายพนธ IT82E – 16 ทตานทานมาปรบปรงใหไดสายพนธคด – มอ. มลกษณะดงกลาว เพอลดประชากรของเพลยออนถว ลดปรมาณการนาเขาสารเคม และลดปรมาณการใชสารเคม ทงนเนองจากถวฝกยาวเปนพชผกอนดบ 3 ทมการใชสารเคมมากท สด ซงจะชวยสงดผลตอสภาพแวดลอม และมความปลอดภยตอการบรโภคดวย ในการศกษาครงตอไปนาจะมการศกษาเกยวกบการพฒนาสายพนธเพอใหไดลกษณะทด ทตานทานตอการเขาทาลายของเพลยออนถว โดยใชหลกการทางดานพนธศาสตร และหลกการทางชวโมเลกล มาใชรวมกนเพอใหเกดการพฒนาสายพนธทดตอไป

81

เอกสารอางอง

กรมการคาภายใน. 2549. ราคาขายปลกสนคาเกษตร. (ออนไลด). สบคนจากhttp://trade.dit.go.th/pricestat/index_xml.asp. (คนเมอ 14 ตลาคม 2549).

กรมพฒนาทดน. มมป. ถวพม. (ออนไลด). สบคนจาก http://www.sisaket.go.th/WEB_ldd/Soil/Page10.htm. (คนเมอ 14 ตลาคม 2549). กรมวชาการเกษตร. 2541. ถวฝกยาว. คมอแนะนาเทคนคการปลกผกและไมผลปลอดภยจากสารพษ

โครงการหมบานปลอดภยจากสารพษ: แนวทางเลอกสระบบเกษตรกรรมทยงยน. กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรงเทพฯ. หนา 15 – 18.

กรมวชาการเกษตร. 2544. ถวฝกยาว. ผลงานวชาการประจาป 2544 เลมท2. กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรงเทพฯ. หนา 32 – 36. กรมวชาการเกษตร. มมป ก. ถวฝกยาว. (ออนไลด). สบคนจาก: http://www.doa.go.th/library/html/detail/tou/tou4.html. (คนเมอ 19 สงหาคม 2548). กรมวชาการเกษตร. มมป ข. หลกและวธการในการวเคราะหตวอยางพช. กรงเทพมหานคร:

สานกวจยพฒนาปจจยการผลตทางการเกษตร กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

กรมสงเสรมการเกษตร. 2550. เอกสารรายงานสถตการผลตการเกษตรตามชนดพชเลอกตามกลมพชผก ปเพาะปลก 2548/2549 ทงประเทศ. กรงเทพมหานคร: กรมสงเสรมการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

กรมสงเสรมการเกษตร. มมป ก. (ออนไลด). สบคนจาก: http://www.doae.go.th/library/html/detail/paddy/c7.htm. (คนเมอ 15 ตลาคม 2549). กรมสงเสรมการเกษตร. มมป ข. (ออนไลด). สบคนจาก

http://plantpro.doae.go.th/plantclinic/clinic/plant/peanut/stripe.htm. (คนเมอ 15 ตลาคม 2549). กฤษฏา สมพนธารกษ. 2528. ปรบปรงพนธพช. กรงเทพมหานคร : โรงพมพไทยวฒนาพานชจากด. กองบรรณาธการฐานเกษตรกรรม. 2541. รวมเรองผก. กรงเทพมหานคร: สานกพมพฐาน

เกษตรกรรม. 140 หนา. กอบเกยรต บนสทธ และวรวทย วทยารกษ. 2531. การศกษาความสญเสยของถวฝกยาวโดยการตด

ดอก. การประชมสมมนาทางวชาการกลมพชผกและเหด วนท 11 – 16 มนาคม 2531 ณ โรงแรมอมรนทรลากน กรงเทพมหานคร.

82

กญชล เจตยานนท. 2541. เชอหรอไมวาพชสรางภมตานทานโรค. วารสารเกษตรนเรศวร 4: 20 – 25.

กรรณกา หตะแพทย. 2542. ผกในดวงใจของผบรโภค. วารสารเกษตรกรรมธรรมชาต 10: 10 – 39. เกรยงไกร จาเรญมา. 2536. พชบางชนดทมคณสมบตเปนสารปองกนกาจดแมลง. วารสารกฏและ

สตววทยา 15: 167 – 171. เกรยงไกร จาเรญมา. 2544. บรโภคพชผก และผลไมอยางไรใหปลอดจากสารเคม. วารสารกฏและ

สตววทยา 23: 182 – 184. เกรยงไกร จาเรญมา. 2 5 4 5 . มาตรฐานการทดสอบสารฆาแมลง. วารสารกฏและสตววทยา

24: 48 – 54. กองขยายพนธพช. 2536. การผลตเมลดพนธผก. กรมสงเสรมการเกษตร. กรงเทพฯ. 424 หนา. ขวญจตร สนตประชา และ วลลภ สนตประชา. 2537. การทดสอบพนธถวฝกยาวในฤดแลงและฤด

ฝนแรกในจงหวดสงขลา. วารสารสงขลานครนทร 16: 17 – 23. ขวญจตร สนตประชา และ วลลภ สนตประชา. 2538. ผลของชวงการเกบเกยวและขนาดของเมลด

พนธทมตอคณภาพของเมลดพนธถวฝกยาวพนธการคา. รายงานการประชมวชาการพชผก แหงประเทศไทย ครงท 14 โรงแรมคมสพรรณบร 31พฤษภาคม – 3 มถนายน 2538 หนา 47 – 65.

ขวญจตร สนตประชา และ วลลภ สนตประชา. 2540. ผลของการเกบรกษาเมลดพนธทมอายการสกแกตางกนตอคณภาพของเมลดพนธและผลผลตฝกสดของถวฝกยาวพนธคด – มอ. รายงานการประชมวชาการพชผกแหงชาต ครงท 15 โรงแรมรามาการเดนส กรงเทพฯ 11 – 14 สงหาคม 2540 หนา 195 – 204.

ดรณ รตนประภา. 2510. การศกษาชวประวตของเพลยออนถว (A p h i s c r a c c i v o r a K o c h). วทยานพนธกฏวทยาและโรคพช คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ. 65 หนา.

ธระ เอกสมทราเมษฐ และวชรนทร ซนสวรรณ. 2543. เอกสารประกอบการสอนหลกการปรบปรงพนธพช. สงขลา: ภาควชาพชศาสตร คณะทรพยากรธรรมชาตมหาวทยาลยสงขลานครนทร.

นภา จนทศรสมหมาย ไพศาล รตนเสถยร จาตรงค ฤกษสงเกต สปราณ อมพทกษ อจฉรา ตนต โชดกอทย เกตนต กอบเกยรต บนสทธ ปยรตน เขยวมสข และ มานตา คงชนสน. 2543. การปองกนกาจดแมลงศตรถวฝกยาวโดยวธผสมผสาน. รายงานผลการดาเนนงานการ

ปองกนกาจดศตรพชโดยวธผสมผสานครงท 3 ป 2543. กองกฏและสตววทยา กรมวชาการเกษตร. กรงเทพฯ. หนา 175 – 197.

83

นภา จนทศรสมหมาย ประไพ ชยโรจน และ กาญจนา โปะเงน. 2544. การเพมความตานทานของ ขาวพนธขาวดอกมะล 105 ตอเพลยกระโดดสนาตาล โดยใชสารโซคอนด เอฟ – 1. วารสาร

กฏและสตววทยา23: 71 – 80. นพพร สายมพล . 2543. เทคนคการปรบปรงพนธพช . กรงเทพมหานคร : สานกพมพ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. บญฤทธ สายมพล. มมป. แมลงนาโรคสพช. เอกสารประกอบการสอน. ภาควชากฏวทยา คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. นครปฐม. 139 หนา. ปราโมทย พรสรยา. 2537. การเปรยบเทยบและถายทอดลกษณะคณภาพฝกในการผสมระหวางถวฝกยาว

กบถวพม. วทยานพนธวทยาศาสตรบณฑต สาขาพชสวนมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ปรญญา ชนโนรส. 2530. พชตานทานแมลง. วารสารกฏและสตววทยา 9: 51 – 57. พสษฐ เสพสวสด ศรสมร พทกษ วเชยร บารงศร เตอนจตร สตยาวรทธ และ สาทร สรสงห. 2535.

แมลงศตรพชไรตระกลถวและการปองกนกาจด. ใน แมลงและสตวศตรทสาคญของพชเศรษฐกจและการบรหาร. กองกฏและสตววทยา กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. หนา 163 – 165.

พรรณเพญ ชโยภาส. 2539. การตรวจความตานทานสารฆาแมลงของแมลงดวยวธการตางๆ. วารสารกฏและสตววทยา 18: 115 – 123.

ภวดล บตรรตน. 2528. เทคนคทางพฤกษศาสตร. ภาควชาวทยาศาสตร คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน. 213 หนา.

วรตน ภววฒน. 2541. การเปรยบเทยบวธการสกดคลอโรฟลลจากใบพชโดยใชสาร D i m e t h y l sulfoxide และ N, N-Dimethyl formamide ทอณหภม 65 องศาเซลเซยส. วารสารเกษตรพระจอมเกลา 16: 3 – 7.

ศนยวจยพชไรอบลราชธาน. 2543. ถวพม. กรงเทพมหานคร. จลสารสถาบนวจยพชไร กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

ศนยศกษาคนควาและพฒนาเกษตรกรรม ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. 2537. ถวพม. ศนยศกษาคนควาและพฒนาเกษตรกรรม ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. ขอนแกน. 28 หนา.

สมใจ โควสรตน. 2546. ถวพมเมลดดาพนธอบลราชธาน. กสกร 76: 95 – 97. สมใจ โควสรตน ประหยด พบโบก ศรภม กองอนทร สรศกด มณขาว และธารง เชอกตตศกด. 2549.

ถวพมเมลดดาพนธอบลราชธาน. วารสารวชาการเกษตร 24: 52 – 66.

84

สรพงค เบญจศร จรสศร นวลศร ขวญจตร สนตประชา และอรญ งามผองใส. 2548. การประเมน ลกษณะการตานทานเพลยออนและผลผลตในถวพมและถวฝกยาว. เอกสารการประชมวชาการพชสวนแหงชาต ครงท 5. ภาควชาพชสวน คณะเทคโนโลยการเกษตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง หนา 207 – 210.

อรญ งามผองใส สนทร พพธแสงจนทร และเจดจรรย ศรวงศ. 2545. การใชมงตาขายและสารฆาแมลงจากพชควบคมแมลงและการลดพษตกคางของสารฆาแมลงในถวฝกยาว. รายงานผลงานวจย. มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

อรญ งามผองใส สนทร พพธแสงจนทร และวภาวด ชานาญ. 2546. การใชสารฆาแมลงและสารสกดจากพชบางชนดควบคมแมลงศตรถวฝกยาว. วารสารสงขลานครนทร 25: 307 – 316.

อราม คมทรพย. 2 5 4 3. เกษตรธรรมชาตแบบไทยไทย: พชผก. โรงพมพอกษรไทย. กรงเทพฯ. 114 หนา.

Alabi, O. Y., Odebiyi, J. A. and Tamo, M. 2004. Effect of host plant resistance in some cowpea (Vigna unguiculata L. Walp.) accessions on growth and developmental parameters of the flower bud thrips, Megalurothrips sjostedti (Trybom). Crop Protection 23: 83 – 88.

Anonymous. 1998. Sucking Insects. (Online). Available from: http://insects.tamu.edu/extension/answers/identify/suck/cowpea_aphid.html. (accessed on 26 September 2005). Asiwe, J.A.N., S. Nokoe, L.E.N. Jackai, F.K. Ewete. 2005. Does varying cowpea spacing provide

better protection against cowpea pests?. Crop Protection. 24: 465 – 471. Aravind, M. B. Kajjidoni, S. T. 2007. Leaf anatomical basis of woolly aphid resistance in

sugarcane. Current Science. 93: 906 – 909. Awmack, C. S. and Leather, S. R. 2002. HOST PLANT QUALITY AND FECUNDITY IN

HERBIVOROUS INSECTS. Annual Review of Entomology 47: 817 – 844. Ayedh, H. Y. A. 1997. Antixenosis: The Effect of Plant Resistance on Insect Behavior. (Online).

Available from: http://www.colostate.edu/Depts/Entomology/courses/en507/papers_1997/alayedh.html. (accessed on 9 July 2006).

Bahlmann; L. Govender, P. and Botha, A.M. 2003. Leaf epicuticular wax ultrastructure and trichome presence on Russian wheat aphid (Diuraphis noxia) resistant and susceptible leaves. Africa entomology. 11: 59 – 64.

85

Berg, G. N. 1984. The Effect of Temperature and Host Species on the Population Growth Potential of the Cowpea Aphid, Aphis craccivora Koch (Homoptera: Aphididae). Australian Journal of Zoology 32 345 – 352.

Busch, J. W. and Phelan, P. L. 2003. Mixture models of soybean growth and herbivore performance in response to nitrogen–sulphur–phosphorous nutrient interactions. Ecological Entomology 24: 132 – 145.

Butler, G. D., Jr, Wilson, F. D. and Fisher, G. 1991. Cotton leaf trichomes and populations of Empoasca lybica and Bemisia tabaci. Crop protection 10: 461 – 464.

Cobley, L.S. 1976. The Botany of Tropical Crops. The English Language Book Society and Longman. London. 371 p. Coulibaly, S., R.S. Pasquet and P. Gepts. 2002. AFLP analysis of the phenetic organization and

genetic diversity of Vigna unguilata L. Walp. Reveals extensive gene flow between wild and domesticated types. Theoretial and Applied Genetic 104: 358 – 366.

Davis, D. W., Oelke, E. A., Oplinger, E. S., Doll, J. D., Hanson, C. V. and Putnam, D. H. 1991. Cowpea. Alternative Field Crops Manual. Minnesota: Wiley and Sons.

Deseran, S. 2001. Asian Vegetables from Long Bean to Lemongrass. San Francisco: Chronicle Books.

Diaz-Monsano, J. 2006. Components of soybean resistance to the soybean aphid, Aphis glycines Matsumura. Thesis Kansas state university. Dickson , M.K. and Eckenrode, C.J. 1975. Variation in Brassica oleracea resistance to cabbage

Looper and imported cabbageworm in the greenhouse and field. Journal of Economic Entomology 68: 757 – 760.

Dixon, A.F.G. 1973. Biology of Aphids. The Institute of Biology’s Studies in Biology no. 44. Edward Arnold. London. 58 p. Dixon, A.F.G. 1985. Aphid Ecology. Blackie. USA: Chapman & Hall. New York. 157 p. Djamin, A. and Pathank, M.D. 1967. Role of Silica in resistance to Asiatic rice borer,

Chilo suppressalis (Walker) in rice varieties. Journal of Economic Entomology 60: 347 – 351.

Duke, I. and Janies, A. 1981. Handbook of Legumes of World Economic Importance. Plenum Press. New York. 345 p.

86

Ehlers, J. D. and Hall, A. E. 1987. Cowpea ( Vigna unguiculata L. Walp.). Field Crops Research 53: 187 – 204.

Emden, V. and F. Helmut. 1974. Pest Control and Its Ecology. London : Edward Arnold. Gatehouse, J.A., Hilder, V.A. and Gatehouse, A.M.R. 1991. Genetic engineering of plants for

insect resistance. In Plant Genetic Engineering: Plant Biotechnology Vol.1 (ed. D. Grierson) pp. 105 – 135. Suffolk: St Edmudsdury Press.

Giami, S. Y. 2005. Compositional and nutritional properties of selected newly developed lines of cowpea (Vigna unguiculata L. Walp). Journal of Food Composition and Analysis 18: 665 – 673.

Givovich, A., Weibull, J. and Pettersson, J. 1988. Cowpea aphid performance and behaviour on two resistant cowpea lines. Entomologia Experimentalis et Applicata 49: 259 – 264.

Herklots, G.A.C. 1972. Vegetables in South-east Asia. George Allen & Unwin Ltd. London. 525 p.

Hilder, V. A. and Boulter, D. 1992. Plant Genetic Manipulation for Crop Protection. Wallingford : CAB International.

Holopainen, J. Kainulainen, P. and Oksanent, J. 1997. Growth and reproduction of aphids and levels of free amino acids in Scots pine and Norway spruce in an open-air fumigation with ozone 3: 139 – 147.

Horber, E. 1980. Types and classification of resistance. In Breeding Plant Resistance to Insects (eds. F. G. Maxwell and P. R. Jennings) New York. A Wiley Inter Science Publication. pp. 15 – 22.

Karungi, J., Adipala, E., Ogenga – Latigo, M. W., Kyamanywa, S. and Oyobo, N. 2000a. Pest management in cowpea. Part 1. Influence of planting time and pest density on cowpea field pests infestation in eastern Uganda. Crop Production 19: 231 – 236.

Karungi, J., Adipala, E., Ogenga – Latigo, M. W, Kyamanywa, S. Oyobo, N. and Jackai, L. E. N. 2000b. Pest management in cowpea. Part 2. Integrating planting time, plant density and insecticide application for management of cowpea field insect pests in eastern Uganda. Crop Production 19: 237 – 245.

87

Khan, M. M. H., Kundu, R., Alam, M. Z. 2000. Impact of trichome density on the infestation of Aphis gossypii Glover and incidence of virus disease in ashgourd [Benincasa hispida (Thunb) Cogn]]. International Journal of Pest Management 46: 201 – 204.

Klingauf, F. A. 1987. Feeding, adaptation and excretion. In Aphids: Their Biology, Natural Enemies and Control Volume 2A. (eds. A. K. Minks and P. Harrewijn) pp. 225 – 254. Amsterdam : Elsevier Science Publishers.

Knott, J.E. and Deanon, J.R.Jr. 1969. Vegetable Production in Southeast Asia. University of Philippines. Cebu. 366 p. Laskar, N., Mandal, J., Ghosh, S. K. 2004. Effect of temperature on the incidence of mustard

aphid, Lipaphis erysimi Kalt. on Broccoli both in open and covered condition in the hills of Darjeeling. Environment and Ecology 22: 342 – 344

Mensah, C., C. DiFonzo, R.L. Nelson and D. Wang. 2005. Resistance to Soybean Aphid in Early Maturing Soybean Germplasm. Crop Science 45: 2228 – 2233.

Martin, F. W. 1984. Grain legumes. In Handbook of Tropical Food Crops. (ed F. W. Martin) pp. 27 – 58. Boca Raton: CRC press.

Menendes C. M., Hall, A. E. and Gepts, P. 1997. A genetic linkage map of cowpea (Vigna unguiculata) developed from a cross between two inbred, domesticated lines. Theoretical and Applied Genetics 95: 1210 – 1217.

Mesfin,T. Thottappilly,T. G. and Singh, S. R. 1992. Feeding behaviour of Aphis craccivora (Koch) on cowpea cultivars with different levels of aphid resistance. Annals of Applied Biology 121: 493 – 501.

Meyer, J.R. 2003. Breeding for Host Resistance. (Online). Available from: http://www.cals.ncsu.edu/course/ent425/text19/hostresist.html. (accessed on 9 July 2006).

Miyazaki, M. 1997. Morphology and systematic. In Aphids : Their Biology, Natural Enemies and Control Volume 2A. (eds. A. K. Minks and P. Harrewijn) pp. 1 – 26. Amsterdam : Elsevier Science Publishers.

Miyasaka, S. C. Hansen, J. D. McDonald, T. G. and Fukumoto, G. K. 2007. Effects of nitrogen and potassium in kikuyu grass on feeding by yellow sugarcane aphid. Crop Protection 26: 511 – 517.

88

Norris, D. M. and M. Kogan . 1980. Biochemical and morphological bases of resistance. In Breeding Plant Resistance to Insects (eds. F. G. Maxwell and P. R. Jennings). New York : A Wiley Inter Science Publication. pp. 23 – 62.

Ofuya,T. I.. 1995. Studies on the capacility of Cheilomenes lunata (Fabricius) (Coleoptera: Coccinellidae) to prey on the cowpea aphid, Aphis craccivora Koch. (Homoptera: Aphididae) in Nigeria. Agriculture, Ecosystems and Environment 52: 35 – 38.

Ohiakhe, S. Jackai, L. E. N. Makanjuola, W. A. and Hodyson, C. J. 1992. Morphology, distribution, and the role of trichomes in cowpea (Vigna unguiculata) resistance to the

legume pod borer, Maruca testulalis (Lepidoptera: Pyralidae). Bulletin Entomology. Research 82: 499 – 505.

Painter, R. H. 1968. Insect Resistance in Crop Plants. Laqrence : The University Press of Kansas. Panda, N. and Khush, G.S. 1995. Host plant resistance to insects. International Rice Research

Institute. Metro Manila. 431 p. Parker, B.L., Talekar, N.S. and Skinner, M. 1995. Mungbean Insect Pests, Black Legume Aphid

Aphis craccivora. (Online). Available from: http://www.avrdc.org/LC/mungbean/blegaphid.html. (accessed on 26 September 2005).

Pathak, M.D. 1977. Defense of the rice crop against insect pests. Annals of the New York Academy of Science 208: 287 – 295.

Powell, G. and Hardie, J. 2000. Host – selection behaviour by genetically identical aphids with different plant preferences. Physiological Entomology 25: 54 – 62.

Purseglove, J.W. 1974. Tropical Crops: Dicotyledons. London: Einglish Language Book Society and Lonhman.

Roy, F. and Guste, J. R. 2001. The Bean Book. New York : W.W. Norton & Company. Rubatzky, V. E. and Yamaguchi, M. 1997. World Vegetables : Principles, Production, and

Nutritive Values. New York : Chapman & Hall. Salifu, A.B., Hodgson, C. J. and Singh, S. R. 1988. Mechanism of resistance in cowpea

(Vigna unguiculata {L.} Walp.) genotype, TVx3236, to the beanflower thrips Megalurothrips sjostedti (Trybom) (Thysanoptera : Thripidae) 1. Ovipositional nonpreference.Trop. Pest Mngt. 34(2): 180 – 184.

89

Schillinger, J.A. 1969. Three laboratory techniques for screening small grains for resistance to the Cereal leaf beetle. J. Econ. Entomol. 62(2): 360 – 363. Sen, N. K. and Bhowal, J. G. 1961. Genetics of Vigna sinensis (L.). Genetica 32: 247 – 266. Smith, C.M. 1989. Plant resistance to insect. A Fundamental Approach. America. 286 p. Speigh, M. R., Hunter, M. D. and Watt, A. D. 1999. Insect pest management. In Ecology of

Insects (eds. M. R. Speigh, M. D. Hunter and A. D. Watt). London : Blackwell Science. pp. 247 – 294.

Splittstoesser, W. E. 1979. Vegetable growing handbook. Connecticut. AVI Pub. Takahashi, O. Honda, K. and Kawabe, S. 2002. Analysis of the feeding behavior of Aulacorthum solani

(Homoptera: Aphidae) on a resistant variety of soybean (Leguminosae: Glycine max) “Adams” using a computer-based electronic monitoring system. Applied Entomology Zoology 37: 577 – 581.

Tindall, H. D. 1983. Vegetables in the tropic. Macmillan Education Ltd. Hong Kong. 533 p. Turak, E., Talent, R., Sunnucks, P. and Hales, D.F. 1998. Different responses to temperature in

three closely-related sympatric cereal aphids. Entomology Experiment Applied 86: 49 – 58. Wallace, L.E., MaNeal, F.H., Berg, M.A. 1974. Resistance to both Oulema melanopus and

Cephus cinctus in pubescent – leave and solid stemmed wheat selections. Journal of Economic Entomology 67: 105 – 107.

Walters, D. S., Craig, R. and Mumma, R. O. 1989. Glandular trichome exudates is the critical factor in geranium resistance to foxglove aphid. Entomologia Experimentalis et Applicata 53: 105 – 109.

Zehnder, G. W.; Nichols, A. J.; Edwards, O. R.; Ridsdill-Smith and T. J. 2001. Electronically monitored cowpea aphid feeding behavior on resistant and susceptible lupins Entomologia Experimentalis et Applicata 98: 259 – 269.

90

ภาคผนวก

91

ตารางภาคผนวกท 1 จานวนเพลยออนถวทเพมขนเมอถวอาย 32 วน ภายในมงตาขาย

ซาท สายพนธ

1 2 3 4 5 เฉลย

IT82E – 16 0.00 2.80 4.80 0.00 0.20 1.56 SR00 – 863 1.00 2.60 2.60 2.00 4.60 2.56 สรนาร 1 3.40 0.40 0.20 2.60 3.40 2.00 เขาหนซอน 2.40 1.20 1.40 0.40 2.20 1.52 คด – มอ. 3.40 6.40 3.80 2.40 6.80 4.56

ตารางภาคผนวกท 2 จานวนเพลยออนถวทเพมขนเมอถวอาย 35 วน ภายในมงตาขาย

ซาท สายพนธ

1 2 3 4 5 เฉลย

IT82E – 16 3.80 9.20 12.00 5.80 17.00 9.56 SR00 – 863 6.60 28.40 25.40 37.60 28.86 25.37 สรนาร 1 12.80 14.80 13.40 8.80 7.80 11.52 เขาหนซอน 14.40 6.00 12.40 17.00 13.60 12.68 คด – มอ. 22.20 46.40 27.00 43.40 51.60 38.12

92

ตารางภาคผนวกท 3 จานวนเพลยออนถวทเพมขนเมอถวอาย 40 วน ภายในมงตาขาย

ซาท สายพนธ

1 2 3 4 5 เฉลย

IT82E – 16 32.40 57.00 77.20 43.00 35.60 49.04 SR00 – 863 50.80 91.80 90.20 79.80 107.80 84.08 สรนาร 1 102.00 55.00 61.40 23.00 30.40 54.36 เขาหนซอน 158.60 111.40 77.00 131.20 164.00 128.44 คด – มอ. 102.60 357.60 156.40 226.60 158.60 200.36

ตารางภาคผนวกท 4 จานวนเพลยออนถวทเพมขนเมอถวอาย 45 วน ภายในมงตาขาย

ซาท สายพนธ 1 2 3 4 5

เฉลย

IT82E – 16 158.70 311.40 229.40 309.50 245.60 250.92 SR00 – 863 320.40 681.88 742.60 551.20 771.60 613.54 สรนาร 1 249.20 306.00 237.96 290.20 272.20 271.11 เขาหนซอน 440.20 477.40 561.20 738.00 660.00 575.36 คด – มอ. 518.00 1323.60 1152.40 515.40 972.20 896.32

93

ตารางภาคผนวกท 5 จานวนเพลยออนถวทเพมขนเมอถวอาย 50 วน ภายในมงตาขาย

ซาท สายพนธ

1 2 3 4 5 เฉลย

IT82E – 16 2378.04 3038.14 2204.64 1873.46 1983.66 2295.59 SR00 – 863 2901.20 4285.30 2845.12 3521.14 3697.78 3450.11 สรนาร 1 2886.20 2744.46 2137.06 2761.60 1059.40 2317.74 เขาหนซอน 3944.06 3047.46 4481.30 4077.90 2697.02 3649.55 คด – มอ. 5634.60 4567.26 5525.84 3499.18 4749.96 4795.37

ตารางภาคผนวกท 6 จานวนเพลยออนถวทเพมขนเมอถวอาย 55 วน ภายในมงตาขาย

ซาท สายพนธ

1 2 3 4 5 เฉลย

IT82E – 16 772.84 255.60 223.00 550.40 364.00 433.17 SR00 – 863 1822.24 1677.44 567.80 769.30 383.60 1044.08 สรนาร 1 551.04 329.80 448.86 191.80 288.60 362.02 เขาหนซอน 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 คด – มอ. 3983.22 0.00 0.00 2580.96 1474.00 1607.64

94

ตารางภาคผนวกท 7 จานวนเพลยออนถวทเพมขนเมอถวอาย 60 วน ภายในมงตาขาย

ซาท สายพนธ

1 2 3 4 5 เฉลย

IT82E – 16 2.60 2.20 1.60 1.40 3.00 2.16 SR00 – 863 6.60 5.80 6.40 10.20 9.80 7.76 สรนาร 1 3.20 0.40 1.60 1.60 3.00 1.96 เขาหนซอน 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 คด – มอ. 13.20 0.00 0.00 23.40 10.60 9.44

95

ตารางภาคผนวกท 8 สหสมพนธของอณหภม ความเขมแสง และความชนสมพทธ กบจานวนเพลยออนถว ภายในมงตาขายในสภาพทมทางเลอกใหเพลยออนถวดดกน (choice test)

อณหภม(องศาเซลเซยส) ความเขมแสง(ลกซ) ความชนสมพทธ จานวนเพลยออน

ถว(ตว/5สายพนธ) อณหภม(องศาเซลเซยส) Pearson Correlation 1 -0.028 -0.177 0.509 Sig. (2-tailed) . 0.952 0.705 0.243 N 7 7 7 7 ความเขมแสง(ลกซ) Pearson Correlation -0.028 1 0.341 0.348 Sig. (2-tailed) 0.952 . 0.454 0.444 N 7 7 7 7 ความชนสมพทธ (%) Pearson Correlation -0.177 0.341 1 0.121 Sig. (2-tailed) 0.705 0.454 . 0.797 N 7 7 7 7 จานวนเพลยออนถว (ตว/5สายพนธ)

Pearson Correlation 0.509 0.348 0.121 1

Sig. (2-tailed) 0.243 0.444 0.797 . N 7 7 7 7

95

96

ตารางภาคผนวกท 9 จานวนเฉลยของเพลยออนถวหลงจากทาการปลอยเพลยออนถวในถวฝกยาวและถวพมบางสายพนธ ในสภาพทไมมทางเลอกใหเพลยออนถวดดกน บรเวณใบ

จานวนเพลยออนถวเฉลย (ตว)/ตน หลงทาการปลอยบรเวณใบ (Mean ± SE)1/ สายพนธ 1 วน 3 วน 5 วน 7 วน 9 วน 11 วน 13 วน 15 วน

IT82E – 16 4.92±0.65 23.56±2.53b2/ 57.92±6.19b 82.88±9.68b 176.32±5.90bc 291.40±59.77 242.40±56.07 177.18±26.98

SR00 – 863 9.40±1.73 36.32±5.96ab 83.68±13.55ab 128.20±10.70ab 284.14±32.77ab 388.46±162.45 347.66±144.59 434.50±111.88

สรนาร 1 6.88±1.56 26.48±4.63b 64.28±9.39b 104.32±13.26ab 154.91±44.95c 319.38±124.73 356.76±111.73 345.18±94.93

เขาหนซอน 8.64±1.01 31.52±4.28ab 73.12±7.18b 122.28±16.66ab 148.46±61.11c 287.04±175.98 467.46±214.48 275.28±114.20

คด – มอ. 10.80±1.50 43.16±1.09a 105.96±7.60a 154.08±11.43a 390.08±22.90a 756.30±258.40 758.16±181.20 765.00±52.18

F – test ns 3.82* 4.56* 5.13** 13.10** ns ns ns

CV (%) 37.25 27.78 25.67 22.24 27.99 84.41 73.77 79.48

1/ คาเฉลยจาก 5 ซา, * มนยสาคญท 95 %, ** มนยสาคญท 99 %, ns = ไมแตกตางทางสถต 2/ อกษรตวพมพเลกทแตกตางกนในสดมภเดยวกน แสดงวามความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) โดยใชวธ Duncan’s Multiple Range Test (DMRT)

96

97

ตารางภาคผนวกท 10 จานวนเฉลยของเพลยออนถวหลงจากทาการปลอยเพลยออนถวในถวฝกยาวและถวพมบางสายพนธ ในสภาพทไมมทางเลอกใหเพลยออนถวดดกน บรเวณดอก

จานวนเพลยออนถวเฉลย (ตว)/ดอก (Mean ± SE)1/ สายพนธ หลงทาการปลอยบรเวณดอก

1วน 2 วน 3 วน 4 วน 5 วน IT82E – 16 3.78±0.37b2/ 9.78±1.27c 18.94±2.44c 25.94±4.01b 10.19±1.99c SR00 – 863 7.50±1.19ab 24.41±3.49ab 36.58±3.45b 45.20±3.27ab 20.31±2.03ab สรนาร 1 4.80±0.46b 12.18±1.26c 24.14±3.08bc 35.90±5.62b 13.37±1.04bc เขาหนซอน 5.64±0.91ab 15.94±1.64bc 32.48±1.86b 41.43±3.58ab 17.75±0.89abc

คด – มอ. 8.74±0.97a 34.45±4.74a 55.39±5.31a 58.09±4.40a 24.25±3.74a F – test 5.58** 14.76** 21.74** 7.07** 6.07** CV (%) 31.27 30.39 20.11 24.14 29.35

1/ คาเฉลยจาก 5 ซา, * มนยสาคญท 95 %, ** มนยสาคญท 99 %, ns = ไมแตกตางทางสถต 2/ อกษรตวพมพเลกทแตกตางกนในสดมภเดยวกน แสดงวามความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) โดยใชวธ Duncan’s Multiple Range Test (DMRT) 97

98

ตารางภาคผนวกท 11 จานวนเฉลยของเพลยออนถวหลงจากทาการปลอยเพลยออนถวในถวฝกยาวและถวพมบางสายพนธ ในสภาพทไมมทางเลอกใหเพลยออนถวดดกน บรเวณฝก

1/ คาเฉลยจาก 5 ซา, * มนยสาคญท 95 %, ** มนยสาคญท 99 %, ns = ไมแตกตางทางสถต 2/ อกษรตวพมพเลกทแตกตางกนในสดมภเดยวกน แสดงวามความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) โดยใชวธ Duncan’s Multiple Range Test (DMRT)

จานวนเพลยออนถว (ตว) หลงจากทาการปลอยบรเวณฝก (Mean ± SE)1/ สายพนธ 1 วน 3 วน 5 วน 7 วน 9 วน 11 วน 13 วน 15 วน 17 วน 19 วน 21 วน

IT82E–16 3.68±0.26d2/ 9.72±1.43c 39.12±5.72b 54.16±13.75b 71.56±7.79b 104.48±5.32b 119.16±10.33c 205.90±42.01c 128.30±23.67b 56.36±14.09c 10.00±5.14

SR00 – 863 7.52±0.26b 18.72±2.22ab 58.36±3.66ab 81.28±13.43ab 102.68±3.28.b 153.12±21.48ab 227.12±36.57bc 375.24±51.95bc 288.72±42.31a 80.08±13.11abc 15.40±7.05

สรนาร 1 4.08±0.31cd 10.24±1.29c 44.92±7.54b 71.10±19.97b 81.14±6.67b 120.12±7.92b 202.18±29.73bc 385.72±54.85bc 251.10±47.86ab 70.84±20.07bc 10.40±4.52 เขาหนซอน 5.88±0.49bc 14.88±0.97bc 61.74±8.28ab 128.58±16.08a 100.92±8.63b 177.52±25.06ab 264.76±33.03b 513.54±63.77ab 288.40±57.03a 124.44±14.17ab 14.80±9.50

คด – มอ. 11.52±0.77a 21.88±1.33a 96.72±13.81a 132.44±18.47a 191.38±30.58a 228.12±35.44a 479.38±38.72a 656.32±48.65a 330.44±42.93a 128.28±17.15a 17.60±11.23

F – test 40.51 10.90 6.01 3.72* 8.91 5.43 20.62 10.73 3.36* 3.56* ns

CV (%) 17.09 23.72 34.03 43.61 32.56 30.02 25.62 26.90 36.71 41.89 135.38

98

99

ตารางภาคผนวกท 12 สหสมพนธของอณหภม ความเขมแสง และความชนสมพทธ กบจานวนเพลยออน ภายในมงตาขายในสภาพทไมมทางเลอกใหเพลยออนถวดดกน (no-choice test)

อณหภม(องศาเซลเซยส) ความเขมแสง(ลกซ) ความชนสมพทธ จานวนเพลยออนถว

(ตว/5สายพนธ) อณหภม(องศาเซลเซยส) Pearson Correlation 1 0.769** -0.862** -0.021 Sig. (2-tailed) . 0.000 0.000 0.922 N 24 24 24 24 ความเขมแสง(ลกซ) Pearson Correlation 0.769** 1 -0.632** -0.014 Sig. (2-tailed) 0.000 . 0.001 0.948 N 24 24 24 24 ความชนสมพทธ Pearson Correlation -0.86** -0.632** 1 0.196 Sig. (2-tailed) 0.000 0.001 . 0.359 N 24 24 24 24 จานวนเพลยออนถว (ตว/5สายพนธ) Pearson Correlation -0.021 -0.014 0.196 1

Sig. (2-tailed) 0.922 0.948 0.359 . N 24 24 24 24

** แตกตางอยางมนยสาคญทางสถตท 99 % 99

100

ตารางภาคผนวกท 13 ความสงเฉลยของการตดกบดกกาวเหนยวเพอศกษาผลของสใบตอการดงดดเพลยออนถวภายในแปลงทดลองคณะทรพยากรธรรมชาต

ความสงของกบดกกาวเหนยว (เซนตเมตร) สายพนธ ครงท 1 ครงท 2 ครงท 3 ครงท 4 เฉลย

IT82E-16 79.20 78.60 108.50 118.84 96.29 SR00 – 863 169.90 137.72 112.30 127.48 136.85 สรนาร 1 68.18 36.94 45.32 52.08 50.63 เขาหนซอน 63.74 53.06 41.16 49.70 51.92 คด – มอ. 195.08 130.88 125.80 134.84 146.65

101

ตารางภาคผนวกท 14 ความหนาของชนเซลลผวลาตนและใบของถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธทอาย 30 และ 45 วน

อายถว 30 วน อายถว 45 วน ลาตน ใบ ลาตน ใบ สายพนธ

ซา 1 ซา 2 ซา 3 เฉลย

ซา 1 ซา 2 ซา 3 เฉลย

ซา 1 ซา 2 ซา 3 เฉลย

ซา 1 ซา 2 ซา 3 เฉลย

IT82E – 16 20.75 20.50 16.75 19.33 10.50 12.25 10.00 10.92 21.00 26.25 24.75 24.00 15.25 12.25 9.75 12.42 SR00 – 863 11.75 9.75 15.00 12.17 9.25 8.75 8.50 8.83 13.25 15.00 13.25 13.83 10.75 8.75 8.50 9.33 สรนาร 1 18.75 16.25 16.50 17.17 10.00 12.50 9.75 10.75 18.75 20.75 16.50 18.67 12.25 11.25 9.50 11.00 เขาหนซอน 12.00 15.50 16.50 14.67 9.75 9.75 9.25 9.58 15.75 21.00 12.00 16.25 10.25 9.25 9.50 9.67 คด – มอ. 9.25 12.25 8.00 9.83 9.00 8.50 6.75 8.08 9.25 12.25 8.00 9.83 8.50 8.00 8.75 8.42

101

102

ตารางภาคผนวกท 15 % ของธาตอาหารแตละชนดภายในใบถวฝกยาวและถวพม 5 สายพนธทอาย 45 วน สายพนธละ 3 ซา

หมายเหต N = ไนโตรเจน P = ฟอสฟอรส K = โพแทสเซยม

Pro = โปรตน

% ของธาตอาหาร สายพนธ N

(30 วน) N

(45วน) เฉลย P (30 วน)

P (45 วน) เฉลย K

(30 วน) K

(45 วน) เฉลย Pro (30วน)

Pro (45วน) เฉลย

IT82E – 16 3.7 2.5 3.1 0.2 0.2 0.2 5.2 3.0 4.1 23.1 15.8 19.4 SR00 – 863 4.3 2.8 3.5 0.3 0.2 0.3 3.7 2.7 3.2 26.7 17.5 22.1 สรนาร 1 4.1 2.7 3.4 0.3 0.2 0.2 3.6 2.9 3.3 25.6 16.7 21.1 เขาหนซอน 4.1 2.6 3.4 0.3 0.2 0.2 3.6 2.4 3.0 25.5 16.4 20.9 คด – มอ. 4.5 2.9 3.7 0.3 0.2 0.3 3.4 2.9 3.2 28.1 18.1 23.1

102

103

ขนตอนการทาสไลดถาวรโดยวธฝงพาราฟนเพอศกษาดวยกลองจลทรรศนแบบคอมพาวด (ภวดล, 2528) 1. ฆาเซลลพชและรกษาเซลลใหคงสภาพในนายาเอฟ เอ เอ (FAA : Formalin-Aceto-Alcohol) ซงประกอบดวย เอธลแอลกอฮอร 90 มลลลตร กรดอะซตกเขมขน 5 มลลลตร และฟอรมาลน 5 มลลลตร

2. ดงนาออกจากเซลลดวย alcohol-xylol series คอ เอธลแอลกอฮอล 70 % เอธลแอลกอฮอล 95 % เอธลแอลกอฮอล 100 % ครงท 1 เอธลแอลกอฮอล 100 % ครงท 2 ไซลน:เอธลแอลกอฮอล 100 % (1:1) ไซลน ครงท 1 ไซลน ครงท 2

แตละขนตอนแชนานประมาณ 30 นาท 3. ใหพาาราฟนแทรกซมเขาไปในเนอเยอพช โดยรนพาราฟนทหลอมละลาย

แลวลงในขวดทบรรจชนสวนของพชและไซลน พาราฟนจะจมลงสเนอเยอพชดานลางและเนอเยอพชจะอมตวไปดวยพาราฟน หลงจากนนรนเอาพาราฟนออกและไซลนทง เทพาราฟนทหลอมละลายลงไปแทน เปดฝาขวดนาไปวางในตอบ อณหภมประมาณ 58-60 องศาเซลเซยส

4. ฝงชนสวนพชในพาราฟน โดยนาชนสวนพชทแชอยในพาราฟนมาฝงในพาราฟน เมอพาราฟนแขงตวจะหอหมและทาหนาทยดใหชนสวนพชสามารถรบคมมดไดเตมทและไมใหเนอเยอพชบางสวนหลดออกจากกนขณะทาการตดดวยเครอง microtome

104

5. ตดชนสวนดวยเครอง microtome แผนเนอเยอจะตดตอกนเรยงตามลาดบเรยกวา รบบอน เมอตดไดชวงหนงใชพกนชอนแผนรบบอนออกมาเกบไวในกลองกระดาษยาวทสะอาดมฝาปดปองกนฝน เกบไวในอณหภมตา

6. ตดแผนรบบอนบนแผนสไลด โดยใชนายายดหยดลงบนแผนสไลด 1-2 หยด แลวใชนวมอปากนายาไปตามแนวยาวใหบางเรยบทสด หยดสารฟอรมาลน 3 % ลงบนแผนสไลดททานายายดจนแหงหมาดๆ 2-3 หยด บรเวณทตดชนสวน ใชพกนเบอร 0 ทเปยกนาแตแผนรบบอนนามาวางบนหยดฟอรมาลน นามาวางบนเครองอนสไลด เพอใหแผนรบบอนคลแผออก จากนนซบฟอรมาลนใหแหง วางทงไวบนเครองอนสไลดซกครเพอชวยใหแหงเรวขน

7. ยอมส สทใชคอสซาฟานน (safranin) ละลายในนาและสฟาสทกรน (fast green) ทละลายในเอธลแอลกอฮอล 95 % โดยนาแผนสไลดทมแผนรบบอนยดตดและแหงดแลวแชในไซลน เพอละลายพาราฟน นาแผนสไลดมาแชในนาประปา 3-5 นาท หลงจากนนยอมดวยสซาฟานน 24 ชวโมง หลงจากนนนามาแชนากลน 2 ครงๆ ละ 2-3 นาท ในสารละลาย 95 % แอลกอฮอลผสมกบ 0.5 % picric acid ใน95 % แอลกอฮอรผสมกบ 4 หยดของ ammonium hydroxide 100 มลลลตร ใน 100 % แอลกอฮอร 2 ครง ตามลาดบ หลงจากนนยอมดวยสฟาสกรน 15 นาท แลวนามาแชในไซลน : เอธลแอลกอฮอล 100 % (1:1) แลวยายมาแชในไซลน 2 ครงๆ ละ 2 นาท

8. ปดแผนสไลดดวย Canada balsam เพอใหตดแนนอยางถาวร

105

ประวตผเขยน

ชอ สกล นางสาวกนกอร วฒวงศ รหสประจาตวนกศกษา 4842001 วฒการศกษา

วฒ วทยาศาสตรบณฑต (เกษตรศาสตร)

เกยรตนยมอนดบ 2

ชอสถาบนมหาวทยาลยสงขลานครนทร

ปทสาเรจการศกษา 2547