antropoloska arh

7/23/2019 Antropoloska Arh

1/11

: 902:39902:001

E-o 20, (..) 9 (2012)

Branislav [email protected]

Antropoloka arheologija: od teorije do prakse*

Apstrakt:Arheologija, kao nauna disciplina zaeta u antikvarizmu XVI veka, suoava se

periodino sa krizom smisla i akademskog identiteta, evidentnom u tenjama zakonceptualnim promenama i nadgradnjom novim sadrajima, iz ega su roene

procesna, postprocesna/kontekstualna i evoluciona arheologija, etnoarheologija

itd. Svodei, posebno na prostorima van vodeih naunih tokova, arheologiju natomove preliminarnih izvetaja sa iskopavanja, praenih daljim tomovima tipolo-gija selektivnih predmetnih ostataka, gubi se vizura da je arheologija sredstvo, a

ne cilj. Prouavajui tvorevine zaboravili smo njihovog tvorca oveka. Svetprolosti je time simplifikovan, lien svog osnovnog nosioca i razdvojen od svojihelementarnih svojstava, iji nedostatak bitno umanjuje nau sposobnost tumaenjainilaca, uzroka, procesa i sleda dogaaja kao celine. Kao drutveno-humanistikanauka, arheologija tei izuavanju ukupnosti drevnih drutava i kultura, detektova-nju i razumevanju promena, civilizacijskih ciklusa, to je zadatak koji prevazilazilimitirani korpus retkih preostalih, pod uslovom da su uopte otkriveni, materijal-nih tragovaartefakata. Uz postojee multidisciplinarne dijaloge oslonjene na pri-rodne nauke, kao to su oni u vezi sa fiziko-hemijskim i biolokim analizama,ekofaktima i paleoklimatologijom, kljuna je potreba za redefinisanim

proimanjem arheologije i antropologije, kao sveobuhvatnijeg humanistikog

okvira, ukljuujui i aspekt paleopolitike, kako bi se to vie pribliili sistemat-skom razumevanju kompleksnog spektra simbolike, evolucije i organizacije drev-

nih, kao kolevke i prethodnice savremenih, drutava.

Kljune rei:antropoloka arheologija, etnologija, paleopolitika

Jedna od definicija arheologije kao studije prolosti putem sistematskogotkrivanja i analize materijalne kulture, sa svrhom deskripcije formi i po-stupaka drevnih drutava, u cilju razumevanja razloga tih postupaka(Bahn 1992, 28), ve u svom polazitu upada u raskorak izmeu pokuajacelovitog tumaenja drutva i injenice da bi takvo tumaenje, paradoksalno,trebalo da bude izvedeno na osnovu iskljuive usmerenosti na predmete(Olsen 2002, 44) i njihove fizike karakteristike, tj. na osnovu parcijalnogkorpusa materijalnih nalaza, koji ine tek nekolicinu aspekata prolosti.1

* Rad, nastao u sklopu projektaArheoloka kultura i identitet na zapadnom Balka-

nu, ev. br. 177008, Ministarstva prosvete nauke i tehnolokog razvoja RepublikeSrbije, prezentovan je u formi referata, 30.11.2012. godine, na godinjoj konferen-ciji Etnologija i antropologija u Srbiji danas, Etnoloko-antropolokog drutva
mailto:[email protected]:[email protected]


2/11

118

E- 20, (..) 9 (2012)

Ovakvim pristupom gubi se ne samo ono to danas poznajemo pod termi-nom nematerijalno kulturno naslee, ve praktino i mnogi drugi aspektinekadanjih zajednica. Tvrdnjama da cilj moderno voenih arheolokih is-

kopavanja jeste da se sakupi to vie podataka o ivotu, zanimanju, verova-njima, obiajima i kulturi jedne odreene epohe (Garaanin i Garaanin1953, 9)odnosno, zbirno gledano, ukupne prolosti svih epoha ako imamona umu periode praistorije,

2 antike i srednjeg veka arheologija se

pribliava najire shvaenoj antropologiji kao studiji oveanstva, s akcen-tom na ljudskim jedinstvenim nebiolokim karakteristikama koje nazivamokulturom (Renfrew and Bahn 2000, 11), a koje podrazumevaju znanje, ve-rovanje, umetnost, moral, zakone, obiaje i sve druge sposobnosti i navikekoje je ovek stekao kao deo drutva (Taylor in Renfrew and Bahn 2000,11).3Stoga nisu neuobiajena vienja arheologije kao paleoetnologije4(cf.

Palavestra 2005, 89), praistorijske etnologije i etnografije (Nichols, Joyce

Srbije (EADS). Zahvaljujem kolegama I. Kovaeviu, D. Sinaniju i A. Palavestrina ljubaznosti i korisnim sugestijama. Tekst posveujem profesoru J. L. Phillipsu,kod koga sam 1998. sluao antropologiju na University of Illinois at Chicago.1 Ilustrativna bi bila paralela sa zamiljenim arheolozima budunosti, koji nakon

decenija iskopavanja uspevaju da otkriju i gotovo u celini rekonstruiu nekolicinustarih televizora, te formiraju tipologiju i hronologiju, meutim potpuno im izmieono to je tu bilo najbitnijeprogram (i njegovi kulturni, ideoloki i mnogi drugiaspekti). Dodajmo da postprocesna arheologija kritikuje funkcionalistiko shvata-

nje da se arheoloka graa moe posmatrati kao neposredan odraz ljudskogponaanja (Olsen 2002, 58; cf. Binford 1962, 218).2Valja pomenuti i da je praistorijska arheologija u prvoj polovini XX veka smatra-

na drugorazrednom i sporednom granom arheologije (Palavestra 2005, 90).3 Prisetimo se, u tom smislu, ideala antropologije da obuhvati sve aspekte

oveanstva kulturne i bioloke, drutvene i materijalne, prole i sadanje(Gil-lespie, Joyce and Nichols 2003, 155).4To podrazumeva da subjekte/objekte/teme prouavanja arheologije i etnologije raz-dvaja samo vreme u kome se odvijaju i postoje (to stvara neku vrstu podele radaizmeu arheologije i etnologije), ime su uslovljene i razlike u primenjenoj metodo-logiji i tehnikama. Ali, upravo specifini metodi i tehnike istraivanja itvore poseb-

nost arheologije (pri emu sama metodologija nije nikada dovoljna osnova za nasta-nak samostalne naune discipline), s tim to je kod nje prevelika fokusiranost na pi-tanje ta i kako radimo, vremenom uinila da se zaboravi sutinsko i najvanije pi-tanje zato to radimo (Nichols, Joyce and Gillespie 2003, 4, 6). Drugim reima, is-kopavanja se vre da bi se pronaao materijal, a ne da bi se odgovorilo na odreenaspecifina pitanja (Palavestra 2011a, 145). Ovu ogranienost reflektuje i veinaarheolokih izlobi, na kojima dominiraju sami predmeti, najee lieni ukupne iire smisaone, simbolike i kontekstualne dimenzije. U samozadovoljstvu pukogutvrivanja fizikih karakteristika predmeta i dokumentovanja kulturnog sleda, arhe-ologija kao da proputa da se zapita kako i zato razliiti drutveni i kulturni aspektiutiu na pojedinca i grupu (i obratno), sputavajui jedan razvoj dogaaja, a

pospeujui drugi (cf. Gillespie, Joyce and Nichols 2003, 157).


3/11

E-o 20, (..) 9(2012)

119

and Gillespie 2003, 4; cf. Lyman 2007, 133), ili kulturne antropologije uperfektu(Renfrew and Bahn 2000, 11).5

Potraga za akademskim identitetom

Nesumnjivi antikvaristiki poeci arheologije (cf. Anelkovi 2007,427), koji su dugo podrazumevali da arheoloki predmeti imaju samo vred-nost interesantnih muzejskih eksponata estetsku vrednost (Garaanin iGaraanin 1953, 9), te ih treba sakupiti to lepih, to vie i od to dragoceni-jeg materijala, nisu, uprkos njenom, oko vek i po dugom razvoju (cf. Daniel

1975),6 ni do danas u potpunosti prevazieni. Uz to, arheologija, razapetaizmeu kolekcionarstva, umetnosti i nauke (cf. Smith et al. 2012), batini idozu diskontinuiteta, jer se radikalno menjala i definicija arheologije, odno-

sno menjale su se njene ambicije, metodologije i konani ciljevi (Srejovi1992, 7).7Naglaena hronoloka, geografska ili ak tematska heterogenostarheologije pod koju potpadaju i donji paleolit ranih hominida sa prvimrunim klinovima, i visoke civilizacije Bliskog istoka sa razvijenom diplo-matijom i knjievnou; i biblijska (cf. Anelkovi 2001), i industrijska ar-heologija (cf. Kulenovi 2010) donekle uslonjava formiranje teorijski je-dinstvenog okvira.8U tom svetlu, nije neoekivano to je arheologija neretkopercipirana kao sekundarni akademski entitet (cf. Lyman 2007, 135, fig.1).

U traganju za sopstvenim jasno definisanim akademskim identitetom (cf.

Palavestra 2011a) koje se, donekle, moe posmatrati i kroz vrstu otpora

prema utemeljenijim i dominirajuim autoritetima iz sfere vodeihhumanistikih nauka, npr. istorije9 (cf. Martinn-Torres 2009) kulturnoi-

5Poznata je i Brejdvudova tvrdnja, gotovo maksima, s kraja 1950-ih: Arheologija

jeste antropologija...sem injenice da su ljudi koje prouava arheologija mrtvi(Braidwood in Nichols, Joyce and Gillespie 2003, 3). Uz uvaavanje akademskih

postavki i razlika Starog i Novog sveta (cf. Palavestra 2011a, 25-26), pomenimo

da su, na veini amerikih univerziteta, zainteresovanim diplomiranim antropolo-zima ponuene specijalistike studije iz etiri razliite osnovne oblasti: sociokul-turne antropologije, lingvistike antropologije, arheologije i bioloke/fizike antro-

pologije (ova poslednja sa forenzikom antropologijom kao subspecijalizacijom).6 Mada, kako navodi Grin (2003, 11), arheologija kao prepoznatljiva disciplinapotie sa kraja XIX veka, a sve pre toga je neuoblieno prouavanje starina.7 Npr. jedan od osnovnih zadataka arheologije XIX veka u Srbiji bio je

prouavanje umetnikih starina (Babi 2008, 129).8U nedostatku arheoloke teorije lei jedan od uzroka nedostatka samopouzdanja ineuspenog formiranja arheologije kao punopravne nauke (Nichols, Joyce andGillespie 2003, 7).9Prema takvim vienjima, zadaci arheologije su dopunjavanje istorije kao i sa-mostalno prikupljanje podataka o istoriji oveanstva svuda gde istorija svojimsredstvima i metodoma ne moe da doe do rezultata (Garaanin i Garaanin1953, 9). Odnos istorije i arheologije onih perioda koje pokrivaju i pisani izvori


4/11

120

E- 20, (..) 9 (2012)

storijska arheologija se, nastupanjem procesne10ili nove arheologije tokom1960-ih, trenda koji je do naih krajeva doao tek delimino, sporadino i sauobiajenim viedecenijskim kanjenjem (e.g. Srejovi 1992), pored

sutinskog antropolokog upliva (Binford 1962; cf. Palavestra 2005, 92), svevie okree prirodnim naukama (cf. Dark 1992; Wilson 1978). Ipak, do na-stanka integralnog humanistiko-prirodoslovnog naunog hibrida nije dolo,to se vidi i po injenici da se izvetaji eksperata iz domena prirodnih naukaobino objavljuju kao kratki prilozi i dodaci na kraju arheolokih monografi-ja, najee bez ikakvog sutinskog upliva u vezi sa tumaenjemarheolokog materijala. Poetkom 1980-ih, nastaje postprocesna, odnosnokontekstualna11arheologija, sa akcentom na simbolikim i komunikativnimaspektima materijalnih ostataka, kao i na ulozi pojedinca u drutvu, nadah-nuta, izmeu ostalog, francuskim strukturalizmom, poststrukturalizmom,

marksizmom, feministikom teorijom, kritikom teorijom i hermeneutikom(Olsen 2002, 57-58). Sa ovakvim razvojnim istorijatom u vidu (cf. Babi2011), jasno je da arheoloka disciplina i dalje ispituje viestruke teorijskeputeve, prevashodno gravitirajui ka kreativnom dopunjavanju srodnimdrutvenim naukama, ali ne vie iskljuivo radi arheoloke potvrde ili opovr-gavanja modela i teorija nastalih u nearheolokim kontekstima (Lyman2007, 134), ve radi iznalaenja sinerginog integrativnog pristupa, kojim bise unapredila mnogostrukost saznavanja prolosti.12 Za razliku od burnihsvetskih previranja, teorijske oscilacije se u srpskoj arheologiji gotovo nisuoseale (Palavestra 2005, 87).

Redefinisano objedinjavanje iskustava

Svojevrsno istraivako preklapanje arheologije sa etnografijom iska-zano je kroz nastanak etnoarheologije (e.g. London 2000), u kojoj bi,po-

nadrasta ideje o postojanju glavnih i pomonih nauka, poto se i istorija i arheolo-gija ravnopravno bave prolou, iako koriste drugaije metode (Pori 2008, 462;Donson 2008, 179-193).10Pojednostavljeno reeno, nova arheologija se zanima za dinamine kulturne pro-

cese, nasuprot tradicionalnoj, tj.normativnoj arheologiji, ije poimanje kulture jestatino (Olsen 2002, 43). Nesumnjivo dobrodola i preko potrebna, ona je, kakoistie Palavestra (2005, 92) ipak vie bila nezadovoljstvo postojeim stanjem, ne-go do kraja definisan nauni program.11

Naziv odraava poimanje arheologije kao tumaee prakse, u kojoj znaenjezavisi od konteksta (Olsen 2002, 62).12

Arheoloki pogled unazad,ostvaren unutar ire antropoloke perspektive, inimonu alatku za razumevanje sadanjosti i budunostiljudskih zajednica(Gille-spie, Joyce and Nichols 2003, 160). Antropologija je meu retkim naukama otvo-renim za irok spektar ljudskih iskustava, od najdublje prolosti do naih dana. Re-cimo, istorijska graaiz dravnih arhiva dostupna je tek nakon perioda od 50 go-dina, a praktino nepostojea u epohama bez pisanih izvora.


5/11

E-o 20, (..) 9(2012)

121

jednostavljeno reeno, arheolozi trebalo da, boravei u odreenim ivimzajednicama, npr. na Aljasci, u Istonoj Africi ili centralnoj Amazoniji,prouavaju konkretnu kulturu u aktivnom i primenjenom obliku, sa idejom

da e time doprineti arheolokoj interpretaciji slinih materijalnih ostatakaiz prolosti (cf. Donson 2008, 70-87).13Ovakvom metodolokom relativi-zacijom, poto kulturne grupe, ak i one jednovremene, mogu biti analog-ne ali sa varijabilama i kljunim razlikama,14a odnos izmeu materijalnekulture i ponaanja nije tako jednostavan i predvidiv kao to sezamiljalo, tek u odreenoj meri se potvrivalo pomenuto vienje arheo-logije kao praistorijske etnologije, a u znatno veoj se uvidelo da mate-rijalna kultura i ljudsko ponaanje jednostavno odbijaju da se objedine ujednostavne, zakonomerne veze (Olsen 2002, 59-60).15Odnos arheologijei etnologije/antropologije u Srbiji, u okolnostima specifinog razvoja

domae nauke, umesto mogue komplementarnosti, uglavnom je karakte-risalo dobrosusedsko nemeanje, koje je, u praksi, znailo latentni otporprema antropologiji (Palavestra 2005, 87, 91; cf. 2011a, 153-163).

Termin antropoloka arheologija je, donekle, vrsta pleonazma, buduida je upitno da li ikakva drugaija arheologija uopte i postoji, bez obzira da

13Poseban pristup temi, koji je promovisao Binford (a nastavio Hoder) radi formi-

ranja svoje teorije srednjeg opsega (cf. Donson 2008, 71 Sl.4.1, 83-86), ineaktuelistika arheoloka istraivanja u ivim zajednicama (npr. otpadnih jama ilistanita koja vie nisu u funkciji),tj. arheoloko prouavanje materijalne kulture u

sadanjosti,kako bi se utvrdio nain formiranja arheolokog zapisa, odnosno vezeizmeu odreenog ponaanja i ostavljenih tragova/artefakata (cf. Lyman 2007,141; Olsen 2002, 60-63; Pori 2008, 460).Priblinu metodoloku agendu, doduelienu egzotinih putovanja, delimino nudi i eksperimentalna arheologija (cf.Donson 2008, 74-75).14

Pa ak i u kontekstu shvatanja posebnosti svake kulture, kao jedinstvenog izra-za duha koji proima i odreuje itavu kulturu (Palavestra 2011b, 584). U svetlu,

pak, metafizike povezanosti sa tlom, neka autoru ne bude zamereno ako seovom prilikom, kao ilustracije epskih zamaha i stranputica kulturnog kontinuite-ta, priseti arheolokog iskopavanja, krajem 1980-ih godina u istonoj Srbiji, sa

jednim od tadanjih doajena srpske arheologije, koji je, tom prilikom, izjavio da

svuda gde ima Starevaca [misli se na neolitsku kulturu] ima i Srba.15 to ne znai da prave vrednosti i potencijale etnoarheologije, kao puta kaprevazilaenju statinog arheolokog zapisa (Palavestra 2011b, 589, sa navedenomliteraturom), korisne i u formulisanju i proveravanju hipoteza i modela, treba una-

pred odbaciti, ve ih valja osloboditi metodoloke naive i, potom, ostatak konsulto-vati oprezno i s merom (cf. Gillespie, Joyce and Nichols 2003, 158). Tim pre jerhumanistike nauke, za razliku od prirodnih, uglavnom nemaju mogunost da svojehipoteze, neretko meusobno sukobljene, eksperimentalno provere i dokau/opovrg-nu, to, uz pojavu linih interpretativnih paradigmi i pseudonaunih konstrukata(cf. Palavestra 2011b, 581, 587), moe da, u pojedinim sluajevima, arheologijuuini formom pripovedanja neproverenih pria o prolosti, odnosno podanromkvazinaune beletristike (Donson 2008, 73; cf. Dark 1992).


6/11

122

E- 20, (..) 9 (2012)

li joj je konkretno istraivako pitanje istorijsko, funkcionalno, struktural-no, ekoloko ili koje drugo (Lyman 2007, 135; cf. Nichols, Joyce and Gille-spie 2003; Gillespie, Joyce and Nichols 2003).16Nikakvo ili nedovoljno raz-

umevanje i praktina (ne)primena ove injenice naglaeniji su u sredinama ukojima nema dobro ukorenjenog i iroko rasprostranjenog razvojnog konti-nuiteta sopstvene, a po pravilu ni redovnog praenja aktuelne svetskearheoloke teorijske misli, koja se, i u rasponu od samo desetak godina, ubr-zano menjala (Grin 2003, 9). Stoga je i na naim prostorima uvreena potpu-na separacija arheoloke teorije i prakse, koja rezultuje zastarelim lokalnimvizurama, koje arheologiju, naalost, svode na simplifikovane zanatske okvi-re.17Drugim reima, arheologija u Srbiji je manje-vie ignorisala teorijskepreokrete koji su od ezdesetih godina XX veka u potpunosti promeniliarheoloku disciplinu (Palavestra 2005, 92). Kako s punim pravom

primeuje Pori (2008, 457-458), uprkos viegodinjim naporima da searheolokoj zajednici u Srbiji ukae na znaaj teorije u arheologiji, kao i dase tretiraju neki teorijski problemi (...), bavljenje teorijom [se] i dalje

doivljava u najveem broju sluajeva kao neka beskorisna, drugorazredna inepotrebna delatnost. To nije toliko veliki problem ako se posmatra indivi-dualno, ali ako postane dominirajue miljenje u itavoj disciplini, onda jedisciplina u velikoj opasnosti da potone u intelektualno mrtvilo, to momen-talno pokree pitanje opravdanosti postojanja takve discipline u drutvu.

O nezadovoljstvu postojeim stanjem, jo uvek dalekom od kritinemase, kao i potrebi za redefinisanjem odnosa arheologije i antropologije, te

svojevrsnom otklonom u odnosu na, uz retke izuzetke, razvojnu stagnacijuarheologije u Srbiji, ali i elji za njenim pribliavanjem savremenim svet-skim tokovima svedoi i formiranje Centra za teorijsku arheologiju Filo-zofskog fakulteta u Beogradu 2007. godine, kao i, sada ve permanentno,objavljivanje naunih radova male ali rastue grupe arheologa u asopisuEtnoantropoloki problemi, Odeljenja za etnologiju i antropologiju Filo-

zofskog fakulteta u Beogradu (e.g. Anelkovi 2012). Jedna od retkih,naalost ne iretroaktivnih mogunosti vraanja disciplini njenog ozbiljnonaruenog kredibiliteta nalazi se i u prihvatanju antropologije kao iregokvira arheolokih i etnolokih interpretacija (Palavestra 2005, 94).18

16 Analogni termin bio je paleoantropologija, ali nije uao u iru upotrebu

(Lyman 2007, 140).17

Ukaimo jo jednom da arheologija nije primarno prouavanje iskopanih mate-rijalnih ostataka, ve studija ljudi u prolosti na osnovu tih ostataka (Taylor inGillespie, Joyce and Nichols 2003, 157), to znai da nakon specifine arheolokemetodologije i tehnika (videti napomenu 4), slede interpretacija i tumaenje otkri-venog, ime se najee upuujemo ka sferi antropologije.18

Pri emu treba voditi rauna o distinkcijama, budui da se u praksi temin antro-pologijaesto koristi kao sinonim za etnografiju ili sociokulturnu antropologiju(Nichols, Joyce and Gillespie 2003, 4).


7/11

E-o 20, (..) 9(2012)

123

U susret zakljuku

Iako u antropolokoj teoriji lee i osnovna uporita procesne arheologi-

je (Olsen 2002, 44), retko je shvaen i primenjen pun potencijal njihovogproimanja.19Poslednjih decenija, uoava se npr. u vezi sa problemati-kom arheolokog definisanja i prouavanja inilaca, procesa i dinamikeformiranja najranijih drava tokom IV milenijum pre nae ere u oblastiBliskog istoka (cf. Anelkovi 2004; 2006; 2008; 2011a) potreba aktiv-nije integracije i graenja zajednike antropoloko-arheoloke teorije, za-snovane na sve brojnijim i znaajnijim arheolokim informacijama (cf.Lyman 2007, 134; Carneiro, in prep.), ali sada i bez predrasuda koje sama

arheologija gaji prema primitivnimdrutvima (cf. Milosavljevi 2011),20uz objedinjena pozitivna iskustva sopstvenog razvoja i u jo dubljem sadej-

stvu sa sociokulturnom antropologijom (cf. Donson 2008, 88),21

a po po-trebi i uz konsultovanje drugih relevantnih humanistikih disciplina.22Jed-nu od novijih vizura u ovom pravcu ini i paleopolitika, analitika studijapraistorijske politike (Anelkovi 2011b; 2011c), koja drevne kulture sa-gledava u njihovom politikom aspektu, nita manje sutinskom i nezaobi-laznom u pokuaju celovitijeg razumevanja tokova, postupaka i zbivanja,nego kada je re o savremenim drutvima.

19Na dublji dijalog i saradnju izmeu arheologije i antropologije pozivala je i

nekolicina britanskih arheologa (Gillespie, Joyce and Nichols 2003, 156, sa nave-denom literaturom).20 Kao to smo to ve pomenuli na drugom mestu, mnogi arheolozi se jo uvekoseaju nelagodno u korienju termina kao to su praistorija, formiranjedrave i dravna politika, unutar istog konteksta i modela (Anelkovi 2011b,25; cf. Haas 1982).21

Govorei o kulturi kao svojevrsnom posredniku izmeu oveka i njegovogokruenja i varijabilama vezanim za tehnomike, socio-tehnike i ideo-tehnike artefakte, uz njihovu stilsku dimenziju, Binford (1962, 219-220, 224)naglaava da je arheoloke podatke neophodno razmatrati u terminima ukupnostikulturnih sistema.22

Potrebu za boljim meuodnosom i korienjem znaajnih prednosti u sagledava-nju fenomena kroz dublju vremensku perspektivu, koju arheologija moe da ponu-di, posebno nakon postmoderne kritike, sugeriu i poslenici iz domena mnogihgrana antropologije (Gillespie, Joyce and Nichols 2003, 160; cf. Palavestra 2011a,

229-261). Na svu strukturalnu i teorijsku kompleksnost tenji za obuhvatanjem di-verziteta ljudskog iskustva kao celine ukazuje i primer relativno skorije podele

Odeljenja za antropologiju Stanford univerziteta na Odeljenje antropolokih naukai Odeljenje za kulturnu i socijalnu antropologiju, koja je okarakterisana kao odva-

janje arheologa i bioantropologa pozitivista od sociokulturnih antropologa antipo-

zitivista (Nichols, Joyce and Gillespie 2003, 7), pri emu nije usledilo i faktikorazdvajanje disciplina, budui da i arheologa i sociokulturnih antropologa ima naoba odeljenja.


8/11

124

E- 20, (..) 9 (2012)

Literatura:

Anelkovi, Branislav. 2001. Slovo o biblijskoj arheologiji. Glasnik

Srpskog arheolokog drutva17: 217-230.Anelkovi, Branislav. 2004. The Upper Egyptian Commonwealth: A

Crucial Phase of the State Formation Process. InEgypt at its Origins. Studi-es in Memory of Barbara Adams. Proceedings of the International Confe-

rence Origin of the State. Predynastic and Early Dynastic Egypt, Krakow,

28th August1st September 2002, eds. Stan Hendrickx, Rene F. Friedman,Krzysztof M. Ciaowicz,and Marek Chodnicki, 535-546. Orientalia Lo-vaniensia Analecta 138. Leuven, Paris and Dudley, MA: Uitgeverij Peeters

and Departement Oosterose Studies.

Anelkovi, Branislav. 2006. Models of State Formation in Predynastic

Egypt. InArchaeology of Early Northeastern Africa. In Memory of LechKrzyaniak, eds. Karla Kroeper, Marek Chodnicki and Micha Kobusie-wicz, 593-609. Studies in African Archaeology 9. Pozna: Pozna Archaeo-logical Museum.

Anelkovi, Branislav. 2007. Arheologija Potemkinovih sela. Vimina-civm15: 427-429.

Anelkovi, Branislav. 2008. Parameters of Statehood in PredynasticEgypt. InEgypt at its Origins 2: Proceedings of theInternational Conferen-ce Origin of the State. Predynastic and Early Dynastic Egypt, Toulouse

(France) 5th-8thSeptember 2005, eds. Batrix Midant-Reynes, Yann Tristant,

Joanne Rowland and Stan Hendrickx, 1039-1056. Orientalia LovaniensiaAnalecta 172. Leuven, Paris and Dudley, MA: Uitgeverij Peeters and De-

partement Oosterose Studies.

Anelkovi, Branislav. 2011a. Factors of State Formation in Pro-todynastic Egypt. InEgypt at its Origins 3: Proceedings of the Third Inter-national Conference Origin of the State. Predynastic and Early Dynastic

Egypt, London, 27th July-1st August 2008, eds. Rene F. Friedman and Pe-ter N. Fiske, 1219-1228. Orientalia Lovaniensia Analecta 205. Leuven, Paris

and Walpole, MA: Uitgeverij Peeters and Departement Oosterose Studies.

Anelkovi, Branislav. 2011b. Political Organization of Egypt in thePredynastic Period. InBefore the Pyramids: The Origins of Egyptian Civili-zation, ed. Emily Teeter, 25-32. Oriental Institute Museum Publications 33.

Chicago: The Oriental Institute of the University of Chicago.

Anelkovi, Branislav. 2011c. TheMolding Power of Ideology: Politi-cal Transformations of Predynastic Egypt. InEgypt at Its Origins, The Fo-urth International Conference on Predynastic and Early Dynastic Egypt,

July 26-July 30, 2011, Program and Abstracts, eds. Diana C. Patch and Mat-

thew D. Adams, 17. New York: The Metropolitan Museum of Art and Insti-

tute of Fine Arts.


9/11

E-o 20, (..) 9(2012)

125

Anelkovi, Branislav. 2012. Hegemony for Beginners: Egyptian Acti-vity in the Southern Levant during the Second Half of the Fourth Millenni-

um B.C.Issues in Ethnology and Anthropology7/3: 789-808.

Babi, Staa. 2008. Grci i drugi: antika percepcija i percepcija antike.Beograd: Clio.

Babi, Staa. 2011. emu jo istorija arheologije?Etnoantropoloki pro-blemi6/3: 565-577.

Bahn, Paul. (ed.) 1992. Collins Dictionary of Archaeology. Glasgow:

Harper Collins Publishers.

Binford, Lewis R. 1962. Archaeology as Anthropology. American Anti-

quity28/2: 217-225.

Carneiro, Robert L. in preparation. The Circumscription Theory: A Cla-

rification, Amplification, and Reformulation.

Daniel, Glyn E. 1975.A Hundred and Fifty Years of Archaeology. Har-vard: Harvard University Press.

Dark, Ken. 1992. The Science of Archaeology. Philosophy Now3: 21-

22.

Donson, Metju. 2008.Arheoloka teorija. Beograd: Clio.Garaanin, Milutin. i Draga Garaanin. 1953. Prirunik za arheoloka

iskopavanja. Beograd: Publicistiko izdavaki zavod Jugoslavija.Gillespie, Susan D., Joyce, Rosemary A.,and Nichols, Deborah L. 2003.

Archaeology Is Anthropology. Archeological Papers of the American

Anthropological Association13: 155169.

Grin, Kevin. 2003. Uvod u arheologiju: istorija, principi i metodi mo-derne arheologije. Beograd: Clio.

Haas, Jonathan. 1982. The Evolution of the Prehistoric State. New York:

Columbia University Press.

Kulenovi, Rifat. 2010.Industrijsko naslee Beograda. Beograd: Muzejnauke i tehnike.

London, Gloria. 2000. Ethnoarchaeology and interpretation. Near

Eastern Archaeology63/1: 2-8.

Lyman, R. Lee. 2007. Archaeologys quest for a seat at the high table ofanthropology.Journal of the Anthropological Archaeology26: 133-149.

Martinn-Torres, Marcos. 2009. Why should archaeologists take hi-story and science seriously?InArchaeology, History and Science: Integra-ting Approaches to Ancient Materials, eds. Marcos Martinn-Torres andThilo Rehren, 15-36. Walnut Creek, CA: Left Coast Press, Inc.

Milosavljevi, Monika. 2011. Divlji ovek kao mera drugosti.Etnoantropoloki problemi6/3: 607-624.

Nichols, Deborah L., Joyce, Rosemary A. and Gillespie, Susan D. 2003.

Is Archaeology Anthropology? Archeological Papers of the American

Anthropological Association13: 3-13.

Olsen, Bjrnar. 2002. Od predmeta do teksta: teorijske perspektivearheolokih istraivanja. Beograd: Geopoetika.


10/11

126

E- 20, (..) 9 (2012)

Palavestra, Aleksandar. 2005. Dobrosusedsko nemeanje: srpska etno-logija i arheologija. U Etnologija i antropologija: stanje i perspektive, ur.Ljiljana Gavrilovi, 87-96. Zbornik Etnografskog instituta SANU 21. Beo-

grad: Srpska akademija nauka i umetnosti.Palavestra, Aleksandar. 2011a.Kulturni konteksti arheologije. Beograd:

Filozofski fakultet.

Palavestra, Aleksandar. 2011b. U slubi kontinuiteta. Etno-arheologija uSrbiji.Etnoantropoloki problemi6/3: 579-594.

Pori, Marko. 2008. , . 2008: Clio. Glasnik Srpskog arheolokog drutva24: 457-465.

Renfrew, Colin and Bahn, Paul. 2000. Archaeology: Theories Methods

and Practice. London: Thames & Hudson.

Smith, Michael E., Feinman, Gary M., Drennan, Robert D., Earle, Ti-

mothy and Morris, Ian. 2012.Archaeology as a social science. Proceedingsof the National Academy of Sciences of the United States of America 109

(20): 7617-7621.

Srejovi, Dragoslav. 1992. Arheologija i prirodne naukemogunosti iogranienja. UArheologija i prirodne nuke: Nauni skup Srpske akademijenauka i umetnosti i Vojvoanske akademije nauka i umetnosti, odran 23. i

24. oktobra 1990. u Beogradu i 25. oktobra 1990. u Novom Sadu, ur. Drago-

slav Srejovi, 7-10. Nauni skupovi LXIV. Odeljenje istorijskih nauka 21.Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti.

Wilson, David. 1978. Science and Archaeology. Harmondsworth: Pen-

guin Books.

Branislav Anelkovi

Anthropological archaeology: from theory to practice

Archaeology, as a discipline rooted in 16th century antiquarianism, perio-

dically faces academic identity crises, which manifest in the urge for con-

ceptual changes and upgrading with new perspectives. Such trends gave

birth to processual, post-processual, and evolutionary archaeology, ethno-

archaeology etc. Restricting archaeology to the endless preliminary reports

accompanied with accumulating volumes of typologies of various artifacts

(mostly pottery), archaeologists have lost the idea that archaeology is themeans, not the end in itself. This problem is especially evident in coun-tries traditionally far from the worlds main archaeological theory cur-rents. By studying the artifact, we tend to forgot its maker the man. Theworld of the past is oversimplified ad absurdum, and deprived of its crucial

aspects, which in turn reduces our capability to define properly the chain

of events and the related social causality. As a discipline of the wider so-

cial sciences, archaeology is obliged to explain the total range of characte-


11/11

E-o 20, (..) 9(2012)

127

ristics of past cultures, their respective variables and changes. That goal se-

ems to be far above the recovered static material remains alone if theyhave survived or are discovered at all. Along with the archeological dialo-

gues with natural sciences such as for instance those related to variousphysicochemical and biological analyses, eco-facts and paleoclimatologywhat turns out to be crucial for the discipline is a reformulated interaction

with anthropology, as the broader humanistic framework. An important

and rather new field is paleopolitics, that offers a closer understanding of

the world of the past as the immediate predecessor to our own world of the

present.

Key words:anthropological archaeology, ethnology, paleopolitics

antropoloska arh

Documents