“Hazır Bilgi” serisi nedir, nasıl çalışır?Bilgi, bugün internet marifetiyle büyük bir hızla yayılıyor. Biz okurken güncellenen ansiklopediler, dergiler var. Hangi yazı, ne kadar okunuyor belli. Eskisi gibi şişirme yazarların nesli tükeniyor. Bunun kötü yanları da var muhakkak. Her şeyden önce, insanları “daha kısa okumaya” sevk edi-yor. 140 karaktere felsefe sığdırabilen meşhurlar peydah oldu. Bir süre sonra akademik bilgiyle kolay tüketilir, hazır bilgi arasındaki uçurum iyice açılacak.Ancak insanlığın her durumda kaliteli, güvenilir hazır bilgiye ihtiyacı var. Bugüne kadar memleket sınırlarından içeri sadece çeviri yoluyla giren ya-hut çeviri kokan hazır bilgi, doğal olarak “buraların” olamadı. Hazır yerli bilgi depoları olarak Google kurcalayıp, Vikipedi, Ekşisözlük diye sayıp bolca tıkladıklarımız da, konuyu kitaplık mertebesine getiremiyor. Uzun lafın kısası bütün yollar “güvenilir, titizlikle hazırlanmış bir ko-lay[1] ve yerli bilgi deposu” ihtiyacına çıkıyor. Ağaçkakan Yayınları’nın

“Hazır Bilgi” serisinin varlığının ana sebebi de bu.

[1] Kolay dediysek, okuması kolay!

100 ŞARKIDA MEMLEKET TARİHİHAZIR BİLGİ SERİSİ - 4

100 Şarkıda Memleket Tarihi Murat MeriçHazır Bilgi Serisi - 4Dizi d anışmanı: Tolga ArvasSon o kuma: Fatma TulumDizi tasarımı: Vecdi ÖzkanKapak uygulama: Pınar MadırgaKitap uygulama: Yeşim Ercan Kapak f otoğrafı: Özgür Güvenç Kitap-web bağlantıları: Mithat Marul Birinci Basım: Nisan 2016 , İstanbul (3.000 adet) ISBN — 978-605-65824-5-5Sertifika No: 32278© 2016, Ağaçkakan Yayınları Bu kitabın yayın hakları Ağaçkakan Yayınları’na aittir. Kitabın tamamı veya bir bölümü hiçbir biçimde çoğaltılamaz, dağıtılamaz, yeniden elde edilmek üzere saklanamaz.

Murat Meriç 1972’de doğdu. Çanakkale ve İzmit’te okudu. Ankara’da kimya mühendisliği eğitimi alırken, dinlediği müziğin tarihine merak saldı ve oradan ilerledi. Kendini bildi bileli plak topluyor; okuyor, dinliyor, dinlediklerini yazı-yor, sevdiklerini çalıyor. Kedi gibi meraklı. Rakı, roka, bamya, erik seviyor. İstan-bul’da yaşıyor ama Ankaracı.1996’da Müzük adlı dergiyi çıkartan ekipten. Sonrasında Roll mürettebatına katıldı. Mürekkep, Birikim, Milliyet Sanat, Virgül, Bant gibi dergilerde yazıları yayınlandı. Yeni Binyıl ve Radikal’in yazarlarındandı. Ankara’da Radyo Arka-daş’ıın kuruluşuna katıldı ve pek çok radyoda programlar yaptı. Üniversitelerde ve kültür merkezlerinde seminerler verdi. Hazırlayarak sunduğu Kırkbeşlik adlı televizyon programı TRT’de yayımlandı. Kalan Müzik için bir Tülay German al-bümü (Burçak Tarlası 64 – 87, 2001) derledi, pek çok albüme yazar ve danışman olarak katkıda bulundu. Pop Dedik / Türkçe Sözlü Hafif Batı Müziği (İletişim Ya-yınları, 2006) adlı bir kitabı, üzerinde çalıştığı pek çok projesi var. Düzenli olarak BirGün Pazar, Vatan Kitap ve Kafa’da yazıyor.İçinde yer aldığı çalışmalar:Cumhuriyet’in Sesleri, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999; Cumhuriyet Modaları / 75. Yılda Değişen Yaşam Değişen İnsan, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999; İstan-bul’da Eğlence, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2011; Tren Bir Hayattır, İle-tişim Yayınları, 2012; İskeleye Yanaşan… / Denizler, Gemiler, Denizciler, İletişim Yayınları, 2013; Sayfiye / Hafiflik Hayali, İletişim Yayınları, 2014Facebook: MuratMeric Twitter: PopDedik Instagram: PopDedik E-posta: muratmeric@gmail.com

Ağaçkakan YayınlarıYayın Yönetmeni: Metin SolmazÖmer Avni Mah. Sulak Çeşme Sok. Geyik Apt. No: 3 D: 6 Gümüşsuyu 34427 Beyoğlu, İstanbulTel: (212) 252 74 25 Faks: (212) 252 74 28E-posta: biz@agackakan.org www.agackakan.orgDağıtım: Punto Kitap www.puntokitap.comBaskı: Acar Basım ve Cilt San. Tic. A.Ş.Sertifika No: 11957www.acar-group.com

İçindekiler

Başlamadan .......................................................................................................13Entarisi Ala Benziyor ...................................................................................... 17

Yeni RejiM inŞA ediliRken ..........................................................19Harfler Marşı ................................................................................................... 21Türkçe Ezan - Hicaz Makamında (1931), Hafız Sadettin (Kaynak) ....23Klasikler (1974), Modern Folk Üçlüsü .......................................................25Raman (1969?) ................................................................................................ 27Atatürk’e Ağıt (1977?), Vedia Koyunoğlu ..................................................29Türklük Marşı (1977?), Kâzım Ferit Coşkun ............................................ 31

MeMlekeT AHvAli ...............................................................................33Ertuğrul Hatıra Müziği ..................................................................................35Yangınlara Fazla Bakan (1974), ATTF İşçi Korosu .................................. 376 Eylül / 7 Eylül (2007), Tanju Duru ..........................................................39Avrupa’nın Kızları (1971?), Hüseyin Köse ................................................. 41Rose - Mari (1977), Bora Ayanoğlu .............................................................43Hürriyet Marşı (1977), Timur Selçuk .........................................................45Demirel (1966?), Aytaç Altıntaç .................................................................. 47Bir Sabah Uykusunda / Ellerinde Pankartlar (1977), Ruhi Su Dostlar Korosu .................................................................................................49Yete Visdah İllayi / Lulus (1969), Marc Aryan ..........................................52Her Şey Berbat (1970), Metin Ersoy ..........................................................54Fabrika Kızı (1970), Alpay ............................................................................5616 Haziran (1977), Timur Selçuk ................................................................58Kuklacı Marks (1972?), Genç Ozan Abdullah Kılıç ................................ 61Ulaş (1973), Zülfü Livaneli ...........................................................................63Kızıldere (1974?), Sefil Mustafa ..................................................................65Kızıldere (1976), Selda ................................................................................... 67Şarkışla (1973), Zülfü Livaneli .....................................................................69Boğaz Köprüsü (1973), Emel Sayın ............................................................. 71Ecevit’e Suikast (1976), Urfalı Babi .............................................................73

Maraş Kalesi (1979?), Cem Karaca ..............................................................75Oooh.. Ooh!.. (1978), İstanbul Şarkıcıları ................................................. 77Pet’r Oil (1980), Ajda Pekkan ......................................................................79Türküler (1989), Melike Demirağ ................................................................82Son Bakış (1989), Sezen Aksu ......................................................................84YÖK’ün Yıldönümü (1998), Bulutsuzluk Özlemi ...................................86Turizm Şarkısı (1984?), Çeşitli şarkıcılar ...................................................88Bindokuzyüzsekseniki Şarkısı (1982), Hurşid Yenigün Orkestra, Saz ve Vokal Grubu .........................................................................................90Pop Kaçtelli (1983?) ......................................................................................92Tombulun Türküsü (1986?), Oğuz Abadan Orkestra ve Vokal Grubu ...94Oh Be (1993), Cem Karaca - Uğur Dikmen - Cahit Berkay Rok Kumpanyası ......................................................................................................96Madenciden (1991), Grup Yorum ...............................................................98Zonguldak Faciası (1972?), Rıfat Özsaraç ............................................. 100On İki Kişi (1992), Bulutsuzluk Özlemi ..................................................102Sevcan (1993), Özgürlük Türküsü .............................................................104Uğurlar Olsun (1993), Selda Bağcan .........................................................106Issızlığın Ortasında (1994), Moğollar .......................................................108Cumartesi Türküsü (1997), Sezen Aksu ...................................................111Hadi Bize Gidelim (2001), Ahmet Kaya ..................................................113Sevgi ve Barış ve Deprem (2000?), Ali Toprak ........................................115Zelzele (1982), Sezen Aksu .........................................................................117Güldünya (2005), Aylin Aslım ...................................................................119Ecevit’e Gel (1973?), Feyzullah Çınar .......................................................121Nefrete Kine Karşı (2009), Yash-Ar ..........................................................124Demirbaş (1995), Fikret Kızılok ................................................................126

iki “ŞARkılı” dARBe...........................................................................129Gazi Osman Paşa Marşı (27 Mayıs 1960), Çeşitli sanatçılar ................131Menderes (1964?), Fevzi Üreten ................................................................134İçerden Çıkan Adam (1988), Ahmet Kaya ..............................................136Emekli Albay Hilmi Ertunç (1990), Mozaik ...........................................138Türkiyem (1983), Müşerref (Tezcan) Akay ............................................. 140

BARıŞ için SAvAŞAn… .......................................................................143Bir Başkadır Benim Memleketim (1971), Ayten Alpman ....................145Girne’den Yol Bağladık (1974), Yasemin Kumral ...................................147Yaşasın Aslan Ecevit (1974), Öğretmen Necati Demir .........................149Aslan Mehmedim (1974), Yeşim ...............................................................151Kıbrıs 74 (1974), Sanatçılar sesleniyor… .................................................153

iŞçinin eMekçinin, “BAYRAM”ı ...............................................1551 Mayıs (1977), Cem Karaca / Timur Selçuk ..........................................159Sabahın Sahibi Var (1977), Ruhi Su Dostlar Korosu .............................161Mehmet (1989), Grup Yorum ....................................................................163

Bu GAz BiR HARikA doSTuM .....................................................165Eyvallah (2013), Duman ..............................................................................167Gaz Maskesi Ala Benziyor (2013), Boğaziçi Caz Korosu .....................169Tencere Tava Havası (2013), Kardeş Türküler .........................................171Bu Gaz Bir Harika Dostum (2013), Demir Sert .....................................173Uyan Berkinim (2013), Grup Yorum ........................................................175

dünYA AHvAli ......................................................................................1771945 (1984), Sezen Aksu .............................................................................179Kız Çocuğu (1978), Zülfü Livaneli ...........................................................181Hiroşima (1989), Bulutsuzluk Özlemi .....................................................183Barış Dersi (1974), Yasemin Kumral .........................................................185Süreyya (1960?), Zeki Müren ......................................................................187Doktor Barnard (1968), Öztürk Serengil .................................................189Kısmet (Dünya Turunda) (1968), Berkant ..............................................191Robert Kenedi’ye Ağıt (1969?) ..................................................................193Uzaylılar Hoşgeldiniz (1970?), Şemsi Yastıman ......................................195Şili’ye Özgürlük (1990), Bulutsuzluk Özlemi .........................................197Bir Adam Öldü (1990), Mozaik .................................................................199Muhammed Ali (1975?), Rıza Konyalı .....................................................201Halley (1986), Klips ve Onlar .....................................................................203

küçük AMeRikA olMA YolundA .........................................205Zeytinyağlı Yiyemem ...................................................................................207Kore’ye Giden Asker (1950-51?), Suzan Yakar .......................................209Dostluk Şarkısı (1954), Celal İnce .............................................................211Katil Amerika (1973?), Âşık Mahzuni Şerif ............................................213Amerikan Köpeği (1972?), Mehmet Koç .................................................215Ambargo (1975-76?), Âşık Mahzuni Şerif ...............................................217

Yeni oYuncAklAR ...........................................................................219Türkan Şoray Bizim Evde, Karslı İsmail Azeri .........................................221Televizyon (1977), Rüçhan Çamay ............................................................223Lahburger (1985), Barış Manço .................................................................225

FuTBolun AYRı BiR TARiHi vAR ..............................................227Galatasaray-Fener Maçı ................................................................................229Türkiye-Macaristan Maçı (19 Şubat 1956) ..............................................231Şampiyon Fenerbahçe (1968), Rüştü Demirci ........................................233Şampiyon Fenerbahçe-Manchester Maçı (1968), Selâhattin Özses .....235Son Maç (1969), Yıldırım Gürses ...............................................................237Arslan Cimbomlar (1969), Sinan Subaşı ...................................................239Yaşa Fenerbahçe (1974), Nesrin Sipahi ......................................................241Yaşasın Trabzonspor (1976), Erkan Ocaklı ...............................................243Eskişehirspor Marşı (1971), Kutlu Payaslı ................................................245Kanlı Gol (1968), Rıza Aslandoğan ...........................................................247

SondeYiŞ ...................................................................................................249Altın Konuşmalar, 1963 ................................................................................251Menderes’in London Clinic’ten Türk Milletine Mesajı, 1967...............253Hiçbir Yerde Yayınlanmamış Kendi Sesiyle Atatürk, 1968 ....................255Ağıt / Eğlenin Yavrularım Çetin Altan, 1968 ...........................................257Ali Kocatepe’nin Düğün Plağı, 21 Mart 1975 ..........................................259

13

Başlamadan

Bu kitap, başta üniversiteler olmak üzere farklı alanlarda yıl-lardır sergilediğim Şarkılı Memleket Tarihi başlıklı söyleşilerin vücuda gelmiş hâli.

Tarih, okulda en uzak durduğum ders. Hayatımdaki tek bü-tünlemem, lise sonda girdiğim tarih bütünlemesi. Bugün “tarih-çi” olarak anılıyor olmam, oldukça ironik bir durum. Bize öğreti-len “tarih”, tanıklıklarda rastladığımız gibi değil. Tarihi şarkılarla bütünlemek, geçmişin izlerini şarkılarda sürmek, heyecanlı. Eli-nizde tuttuğunuz kitapta, bu heyecanı sizlerle paylaşıyorum.

Kitap, kendini anlatıyor. Özeti şu: Memlekette ve dünyada olan biten üzerine yazılmış şarkılar var burada. Benim seçtik-lerim. Başka biri bambaşka şarkılar seçebilirdi. Kitabı hazırlar-ken ve şarkıları sunarken kronolojik bir sırada ilerlemeyi tercih ettim. Yine de (okura bir kolaylık sağlamak için) kendimce önemli gördüğüm öbekleri ayırarak kimi bölümlemeler yaptım. Karışık gözükebilir, eksikleri/fazlaları vardır, olabilir. En büyük eksik, başta ayrı bir bölüm olarak tasarladığım seçim şarkıları. Başa çıkamayınca, eleyemeyince onları kitabın dışında bırak-tım. Kim bilir, belki de bir sonraki kitabın konusu olurlar…

100 rakamı şüphesiz sınırlayıcı. İstemeden kitap dışında bı-raktığım çok şarkı/olay var. Yine de kendimi tutamayıp “faz-ladan” altı belgesel plak ekledim. Kitap dışında kalan şarkıları unuttuğum sanılmasın. Bajar’ınRoboskî / Uludere olayının ardından yaptığı Sî û Çar “Heb” / Otuz Dört “Adet” adlı şarkı ya da 14 Kasım 1976 gecesi Türkiye İşçi Partisi’nin düzenlediği Şili Halkıyla Dayanışma Gecesi’nin kayıtlarından oluşan plak, bu sınırlayıcılık yüzünden kitaba giremedi. Kimi önemli şarkı-lar ve plaklar da… Bu, onları unuttuğum anlamına gelmemeli. Yine de unuttuklarım vardır, olacaktır. “Şu da olsaydı keşke”leri,

14

önerileriniz ve eleştirilerinizle birlikte biyografinin sonunda yer alan e-posta adresine gönderebilirsiniz. Böylelikle, belki de

“yeni” bir kitabın temellerini birlikte atarız.Bilen biliyor: Plak koleksiyonumun en değerli parçasını bel-

gesel plaklar oluşturuyor. Onlara ulaşmamı sağlayan ve adlarını paylaşmak istediğim çok özel arkadaşlarım var. İstanbul’da Vol-kan Özboz (Dip Sahaf ), Emek Can Tülüş (ZoltanRecords) ve Okan Aydın (Kontra Plak), Ankara’da Gürkan Gürbüz (Gür-kan Plak Evi), İzmir’de Özkan Sağlıksunar (Matara İlgievi), sadece arşivime kattıkları plaklarla değil, memlekete yaptıkla-rı hizmetle de bir adım öne çıkıyorlar. Bu isimlere, yıllar önce koleksiyonumu zenginleştiren Ulaş Delice’yi ve dostum Emrah Tırsi’yi eklemek boynumun borcu. Onlar olmasa bu şarkıların pek çoğundan haberim olmazdı. Bu bahiste özel teşekkürüm Mehmet Ö. Alkan Hocamıza: Tarihi, şarkılar üzerinden oku-mayı ondan öğrendim; var olsun!

Kitabın editörü Metin Solmaz, yazı yazmam yolunda beni cesaretlendiren ilk isim aynı zamanda. Onunla birlikte böylesi bir kitapta buluşmak, benim için büyük gurur. Hakan Kaynar ve onun vasıtasıyla tanıştığım Ahmet Nezihi Turan, bu kitabın fikir babaları. Nezihi Hoca, bundan altı yıl önce bir gün beni arayıp

“Eskişehir’de tarihimizi şarkılarla anlatmaya ne dersin Murat Me-riç?” sorusunu sormasaydı, Şarkılı Memleket Tarihi ortaya çık-mayacaktı. Adı, başta Müzikli Cumhuriyet Tarihi’ydi, Rauf Kö-semen’in dokunuşuyla “memleket” lafı başlığa girdi, şahane oldu. Umut Azak, bu seminerleri Okan Üniversitesi’nde “geleneksel” hâle getirdi, bir anlamda sürmesinin müsebbibi. Müteşekkirim.

“Komşum” Alper Maral, farkında olmadan bu kitaba çok katkıda bulundu. Derya Bengi de öyle. Sevda Gedik, en başın-dan beri kitabın yazılma sürecine şahit; yanımda olduğu için te-şekkür ederim. Kitabın iskeletini, BirGün Pazar’da yayımlanan kimi yazılarım oluşturdu. Tanıdık cümleler, aşina ifadeler gö-

15

rürseniz, bundan. Editörlerim Selçuk Özbek ve Can Uğur’du, teşekkür ederim. Zeynep Özatalay, bu yazıların bir kısmını şahane kalemiyle “renklendirdi”. Bu kitapta onun birkaç çizi-mini kullanmak istedim ama küçüleceği ve renksizleşeceği için kıyamadım. Bugüne kadar ona teşekkür etmemiştim, bu vesi-leyle hepsi için ayrı ayrı teşekkür ederim. Ali Murat Hamarat, E. Nida Dinçtürk, Burak Kılıç, Betül Kadıoğlu, Koray Löker, Ahmet Gürata ve Göksu Coşkunlar, sadece sohbetleriyle değil, kitabın akışını değiştiren önerileriyle kocaman birer teşekkürü hak ediyor. Çilingir arkadaşım, üstadım Feridun Nadir de öyle. Bu yazıların bir bölümünü (çaktırmadan) Beşiktaş’ın şahane ka-fesi Siyah’ta yazdım; Tuncer Döğer ve beni çaylarıyla “besleyen” personel, ne yaptığımı bilmiyordu; burada öğrenmiş olacaklar. Ezgi Ayçe Kızıldere, son dakikada ve sıkıştığım anda yardımı-ma koştu; Raşit Çavaş ve Dumrul Sabuncuoğlu, sohbetleriyle ve önerileriyle yanımdaydı; Pınar Madırga, görseller konusun-da bize yardımcı oldu; sayfa düzenini Yeşim Ercan yaptı, Vecdi Özkan son noktayı koydu. Kapak fotoğrafı, Özgür Güvenç’in; #tarih için çekmişti, buraya nasip oldu. Benim asıl kahrımı çe-ken ise Mithat Marul. Teşekkürün yetmeyeceği isimler hepsi. Olmasalardı bu kitap böyle olmazdı.

Son teşekkürüm elbette bunca yıldır benimle olan, kahrımı çeken aileme. Halam Aynur Demirdelen, kitabın son aşama-sında aramızdan ayrıldı ve yazık ki basılı halini göremedi. Onu saygıyla ve sevgiyle anıyorum. Anmak istediğim bir başka isim, Şarkılı Memleket Tarihi fikrini çok seven ve onu geliştirmek için çabalayan can arkadaşım, kardeşim Ömer İpek. Eksikliğini her geçen gün biraz daha fazla hissediyorum.

Sadede geleyim: Kitap bundan sonra sizindir. Sürç-i lisan ettiysem affola…

Murat MeriçSelimiye - İstanbul, Mart 2016

17

Entarisi Ala Benziyor[İstiklal Marşı’nın kabulü, 1921]

Millî marş, bir ulusun eksikliği hissedilen mührü. Bundan-dır ki memlekette yapılan ilk icralardan biri, İstiklal Marşı. Bur-dur Milletvekili Mehmet Akif Ersoy’un “kahraman ordumuza” ithaf ettiği şiir 12 Mart 1921’de alkışlarla ve heyecanla kabul edildi. Beste, sonradan yapıldı. Bir dönem, Ali Rıfat Çağatay’ın Acemaşiran makamındaki alaturka bestesi kullanıldı ama son-radan Osman Zeki Üngör’ün bugün bildiğimiz “Batılı” bestesi-ne geçildi. Üngör’ünki 9 Eylül zaferinden etkilenerek yapılmış sözsüz bir besteydi. Bestecisi bu besteyi, “Türk atlılarının İz-

18

mir’e girişini tahayyül ederek meydana getirdiğini” söylüyordu. Şiir üzerine sonradan “giydirildi”. Marştaki prozodi bozukluğu biraz da bundan.

Millî marş eksikliği, Cumhuriyet öncesinde kimi sıkıntılara yol açtı. Padişahların her birinin kendine mahsus marşı vardı, resmî törenlerde bunlar çalınıyordu. Geçiş döneminde, hangisi-nin çalınacağı bilinmediği için törenlere katılanların başına en-teresan şeyler gelmişti. Bir futbol takımımızın, bayrağı göndere Hamsi Koydum Tavaya ile çektirdiğini, Kaiser Wilhelm Kanal’ın açılışına katılan donanma bandosunun marş yerine bir çocuk şarkısı çaldığını, Birinci Dünya Savaşı bitiminde bir grup askerin Deutschland Über Alles’e tekbirlerle karşılık verdiğini tarih yazar.

Hikâyelerden birini, Etem Ruhi Üngör’ün Türk Marşları (Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1966) kitabından aynen aktarayım:

“Reşadiye harp gemimizin kızaktan indirilişi töreninde bu-lunmak üzere İngiltere’ye davet edilen Türk heyeti törenin son dakikalarında birdenbire güç bir durumla karşılaşmıştı. Nutuk-lardan sonra geminin burnunda şampanya şişesi patlatılmadan İngiliz denizcileri kendi millî marşlarını okuyunca bizimkiler de mukabele etmeye mecbur kalmışlardı. Söyleyecek bir millî marş olmadığı için önce birbirlerine bakıştılar, sonra müstakbel çarkçıbaşı durumun önemini hissederek:

– Arkadaşlar, Entarisi Ala Benziyor’u biliyor musunuz? – Biliyoruz.O hâlde hep beraber:

– Entarisi ala benziyor / Sultan Reşat bana benziyor…”

29

« 5 «Atatürk’e Ağıt (1977?)

Vedia Koyunoğlu [Çocuklar üzerine “çalışmalar”, 1970’li yıllar]

Çocukluğum, 12 Eylül döneminde Çanakkale’de geçti. 1981, Atatürk’ün doğumunun yüzüncü yılıydı. “Kutlu doğum”, cunta-nın emriyle ve şatafatla kutlanırken bize onlarca marş ezberletil-mişti. İçinde “Savaş yalazlarıyla ak ettin kara günü / Barışlarla süs-ledin yurdunu yeryüzünü” gibi dizeler olan 100. Yıl Marşı bunla-ra küçük bir örnek. Yapılan marşlar hep bu minvaldeydi. Şarkılar da öyle. Atatürk “sevgisi”, şarkılara, marşlara böyle sirayet etti.

100. yıl, marşların yeniden ortalığa çıktığı dönemdi belki ama bir zamanlar Atatürk şarkıları ve marşları revaçtaydı. Bilme-diğimiz, kayıp bir şarkıdan söz etmenin tam yeri. Üstelik hikâ-

30

yesi de ilginç… Müzik öğretmeni Vedia Koyunoğlu’nun yazdığı Atatürk’e Ağıt, müfredata girememiş bir şarkı belki ama öğret-menimizin çabası takdire şayan: “İçimizde uyanan / Sana ölmez sevgimiz / Atam Kasım gelince / Söner bütün neşemiz” dörtlü-ğüyle başlayan şarkı, bizzat besteci tarafından, “okul korosu eşli-ğinde” plağa kaydedilmiş, diğer yüzüne de yine Koyunoğlu’nun Cumhuriyetin 50. Yıl Övgüsü adlı marşı konulmuş. Plak, 1977 tarihli “duyurulması uygun görülmüştür,” notuyla basılmış, özel bir zarfla “yerinde ödemeli” olarak okul müdürlerine gönderil-miş. Bendeki nüsha, (sonradan yanan) Ortaköy’deki Esma Sul-tan İlkokulu’nun o dönemki müdürü tarafından kabul edilme-den 28 Haziran 1977 tarihinde geri gönderilmiş. Parlak bir şarkı değil ama enteresan bir girişim olduğu için önemli. Kaybolması-nın sebebi, muhtemelen “yerinde ödemeli” gönderilmesi. Okul müdürlerimiz elini taşın altına koymaktan imtina ettikleri için zarfların çoğunun iade edildiğini tahmin etmek zor değil.

31

« 6 «Türklük Marşı (1977?)

KÂzım Ferit Coşkun [Çocuklar üzerine “çalışmalar”, 1970’li yıllar]

Çocuklar, bu ülkede, her dem “yontulmaya hazır bireyler” olarak görüldü. Politikalar bu bakışla şekillendi ve yeni projeler üretildi. Çocukların yontulmasında en önemli araçlar, marşlar ve şarkılardı. Yetmeyince masallar uyduruldu ve kitaplar yazıldı. Ortak amaç, onları yarına “istenen birey” olarak hazırlamak. İk-tidar partisinin bakışı, isteği de bu projeleri şekillendiriyor. Cum-huriyet’in ilk yıllarında genç dimağlara milliyetçilik ve vatan sev-gisi zerkedilirdi, bugün dualar öğretiliyor… Öncesinde “yarına” hazırlanırdı çocuklar, bugün yapılan hazırlık ise “öteki dünya”ya.

32

‘70’li yılların başında, bir müzik öğretmeni, bu çalışmala-ra sivil bir katkı olarak “çocuklarımız” için yazdığı şarkıları ve marşları bir dizi plakta toplamıştı. 1977’de, bu marşları notala-rıyla birlikte yayımladı ve Okullara Müzik adlı bu kitap, Millî Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu’ndan aldığı “olur”la öğrencilere duyuruldu.

Müzik öğretmeni Coşkun’un “iş”lerinden biri, öğrencilere vatan ve millet sevgisini aşılamaya çalışan Türklük Marşı. Güf-tesinin tümünü buraya alıyorum: “İşte tarih işte biz / Bakın bizler kimleriz / Ülkeleri zapteden / Anlı şanlı Türkleriz // Atilla Alparslanlar / Beyazıtlar Timurlar / Hep tüyleri ürpertir / O Fatihler Yavuzlar // Daha sayarım bitmez / Ülkümüzdür yükselmek / Her Türk bir arslan demek / Her Türk Atatürk demek // Türküz biz / Kalbimiz pür neşe ve temiz…”

39

« 9 «6 Eylül / 7 Eylül (2007)

Tanju Duru [6-7 Eylül olayları, 1955]

1955 yılının Eylül ayını, dönemin “yandaş” gazetelerinden İstanbul Ekspres’in skandal manşetiyle karşıladık: “Atamızın evi bombayla hasara uğradı”. Çok zamandır Türk ve Müslüman olmayanlara karşı yürütülen nefret politikası, bu manşetle bir-likte bir lince dönüştü. Fitili ateşleyen gazetenin tirajı 20 bindi, ancak o günkü “fevkalade” nüsha 300 bin basılarak bütün İs-tanbul’da dağıtılmıştı. Olaylar, 5 Eylül akşamı Şişli’de başladı: Önce Haylayf Pastanesi, sonra Rumların yaşadığı bölgelerdeki evler ve dükkânlar çeşitli saldırılara maruz kaldı. Kumkapı’dan Beyoğlu’na uzanan bölgedeki yoğun saldırı, kalabalığın da art-

40

masıyla talana ve yağmaya dönüştü. Dükkânlar tahrip edildi, ki-liselere girildi. Tahrip “kesmeyince”, kiliseler ateşe verildi. Kala-balık öfkeliydi, saldırdıkları “düşman”dı ve devlet ortada yoktu.

Olaylar durulduğunda ortaya ağır bir bilanço çıktı: Resmî rakamlara göre 4214 ev, 1004 işyeri, 26 okul, 73 kilise, 1 sina-gog ve 2 manastır tahrip edilmişti. 10’u aşkın ölü, onlarca yaralı vardı. Tespit edilebilen 400 civarındaki tecavüz ise olayın vaha-metini gözler önüne seriyordu. Komşu komşuya saldırmıştı, in-sanlar sadece evlerinden değil yurtlarından olmuştu. 6-7 Eylül 1955, Türkiye tarihine bir kara leke olarak yazıldı.

Utancı anlatan ilk şarkılardan biri, Ezginin Günlüğü’nün 2002 yılında yayımlanan Her Şey Yolunda adlı albümünde yer alan Signo-mi: “Ya bu denizin tuzu, ya bu martılar / Ya bu vapurlar, ya bu yaşan-mış yıllar / Düşünüze hiç girmez mi İstanbul? /.../ Ya bu rüzgârın dilinde eski şarkılar? // Bugün vapurdan indim, yürüdüm / Adımı çağırdı sesin / Sabahı ettim, aradım durdum / Cebimde eski bir re-sim / Adaları basmış bahar dumanı / Yüzüme vurur nefesin // Kaç kara Eylül geçti dönmedin geri / Utanıyor bak şimdi rüzgârlar bile…”

Genç yaşında bir kaza sonucu kaybettiğimiz Tanju Duru’nun Duru Zamanlar adlı albümünde yer alan iki şarkı, Altı Eylül (enstrümantal) ve Yedi Eylül, ortaya attığı kimi sorularla aklımızı karıştırıyor: “Kış çöker birden, solar iklim / Ses döner geri, kaçar sokak sokak / Kim sorar? Neden? Nasıl anlar insan? // ‘Kaç’ di-yor, ‘hemen’ / Bırak hayatını / Dön uzaklara, unut bu yolları // Sis yağar birden, yiter deniz / Kör kalır bu kent, ağlarken kendi-ne / Kim bilir? Nasıl yapar insan? Niye? /.../ Kör kalan bu kent ağlar mı kendine? / Sor o gün: Nasıl yapar insan? Niye?”

117

« 46 «Zelzele (1982)

Sezen Aksu [Depremler, her dem]

Sezen Aksu’nun 1982 tarihli Firuze albümünün ikinci yüzü, bir Orhan Gencebay şarkısıyla açılır: “Bu gece şehirde bir tevek-kül var / Can alışverişte, her taraf pazar / Ayaklar altında sabaha kadar / Kubbeler hû çeker, kullar sallanır // Bu nasıl ibadet, ki-min çağrısı? / Bütün bakışlarda safran sarısı / Evler secde etmiş geceyarısı / Odalar hû çeker, holler sallanır...” O yıllarda giderek yükselen ve kimilerince bir tehlike olarak görülen arabeske alter-natif olarak Attila Özdemiroğlu tarafından yapılmış bir albüm bu ve kaleyi içten fethetmek adına Gencebay’ın bu yayımlanmamış

118

şarkısı da albüme dahil edilmiş. Sözler, Bekir Sıtkı Erdoğan’ın bir şiirinden... Şiir, 1967’de Adapazarı’nı yıkan büyük depremi anlatıyor. Mudurnu Depremi olarak da bilinen, (resmî rakam-lara göre) 89 kişinin ölümüne, 7116 binanın yıkılmasına sebep olan 6.8 şiddetindeki deprem, 22 Temmuz 1967’de oldu. Anado-lu’nun gördüğü en büyük depremlerden biri ve Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF) bu depremden sonra bilinmeye başladı.

Sezen Aksu’nun seslendirdiği Zelzele, depremi anlatan tek şarkı değil. Varto Depremi’nden sonra bir kısım ağıt plaklarının yayımlandığını biliyoruz. 32.700 kişinin ölümüyle sonuçlanan 1939 Erzincan, 2396 kişiyi öldüren 1966 Varto, art arda gelen Lice (1975), Muradiye (1976) ve Erzurum (1983) depremleri; yakın zamanda yaşadığımız Erzincan (1992), Dinar (1995) ve Adana (1998) depremleri ve hâlâ pek çok insanın çadırda ve ka-ravanda yaşamasına neden olan 2011 Van depremi, Türkiye’nin gördüğü büyük felaketler. İzmit Depremi’ni takiben 12 Kasım 1999’da gerçekleşen Düzce Depremi’ni de unutmamak gerek.

Şarkıyı bir kere daha dinleyelim ve sonuna dikkat edelim: “Nedir topraktaki bu iniş kalkış / Bir tarafta ecel, bir tarafta kış / Bütün bahçelerde ayin başlamış / Ağaçlar hû çeker, dallar sal-lanır...” Doğanın bir uyarısı ya da “ilahi” bir ikaz, insana/inanca göre değişir bu durum ama sonucu belli: Önlem almazsak pek çok insan ölecek.

119

« 47 «Güldünya (2005)

Aylin Aslım [Güldünya Tören’in öldürülmesi, 1 Mart 2004]

Güldünya Tören, töre cihayeti deyince akla gelen ilk isim-lerden biri. 1 Mart 2004’te aile kararıyla öldürüldü. Suçu, ona tecavüz eden akrabasından hamile kalmasıydı. Olay ortaya çık-tıktan sonra aşiret, köyü terk etmesini istedi. Güldünya kabul etmeyince İstanbul’a amcasının yanına yollandı. Abisi peşine düştü, cinayetten polise sığınmak suretiyle kurtuldu ve bir ar-kadaşının yanında saklanmaya başladı. Çocuğunu evlatlık verdi. Abileri onu buldu ve sokak ortasında vurdu. Hastaneye kaldırı-lan Güldünya, oraya gelen kardeşi tarafından öldürüldü.

Aylin Aslım, Güldünya’nın hikâyesini 2005 tarihli Gulyabani albümünde anlattı: “Canım abim vurma beni / Bu dünyadan alma beni / Dökülür mü kardeş kanı // Bir karında yatmadık mı / Bir

120

anadan doğmadık mı / Bir memeden doymadık mı // Binbir ya-rayla tek bir kurşunla / Gitti Güldünya / Kim farkında kimin um-runda / Yandı bir dünya // Seni gönderene söyle / Köydeki büyük meclise / Söyle daha çocuk yaşta üstüme çıkan herife // Eğer böy-le ölürsem / İki elim yakanızda / Hayaletim gezer düşer peşinize…”

Aslım, kendisiyle yaptığım bir söyleşide, şarkı hakkında şun-ları söylemişti: “Olayı gazetelerde okudum. Hemcinsim olduğu için, insan olduğu için, aynı ülkede yaşadığımız için kendimi onun yerine koymam güç olmadı. O suçtan, utançtan kurtul-mak için bir şey yapmam gerektiğini düşündüm. Ben şanslıyım ki şarkı yazıyorum ve insanlar beni dinliyor. Ben de uzaydan bildirmiyorum ki, ister istemez böyle konuları işliyorum. Şar-kıdan sonra hep ‘Sizin de geçmişinizde böyle bir şey var mı?’ diye soruldu. Bir yandan anlıyorum ama diğer yandan şunu anlamıyorum: Bahsetmek için illa benim başıma mı gelmesi gerekli? Çevrecilik yapmak için illa ki evimde asbest mi çıkma-sı gerek? Bu, yaşam hakkı ve onu savunmak bizim görevimiz. Ortaçağ’daki kadın katliamları gibi, cadı avı gibi bir şey: Başını açtı, sinemaya gitti, pantolon giydi, öldürün! Olay, erkekler ve kadınlar diye ayrılmış. Ortaçağ mantığı ve feodal yapı devam ediyor. Bu, hükümetlerin de işine geliyor elbette çünkü o yapıyı böyle kurallarla koruyorlar.” (Radikal Cumartesi, 06.12.2008) 

131

« 51 «Gazi Osman Paşa Marşı (27 Mayıs 1960)

Çeşitli sanatçılar

27 Mayıs, memleketin gördüğü ilk darbe. Kimilerinin ihti-lal, kimilerinin devrim olarak nitelediği bir harekât bu. Daha önce hazırlanan, Turizm ve Enformasyon Bakanlığı tarafından yayımlanan bir kağıt plak da bu harekâtın simgesi. Ön yüzünde, Anıtkabir’de bayrak değişimi yapan askerlerin fotoğrafı olan ve “İkinci Cumhuriyet”e selam çakan [fotoğrafın üzerinde şu yazıyı okuyoruz: “Salute to the Second Turkish Republic”] bir plak

132

bu. Muhteviyatı, iki kayıttan müteşekkil: İstiklal Marşı ve Gazi Osman Paşa Marşı. İlki bildik, ikincisi farklı.

27 Mayıs öncesinde, Demokrat Parti iktidarı “vatan cephesi”ni kurarken, buna karşı çıkanlar, Osmanlı-Rus savaşı sırasında Plevne’yi “kahramanca” savunan Gazi Osman Paşa için yazılan Osman Paşa Marşı’nın sözlerini değiştirmiş, 555K olarak anılan ve memleketin ilk sivil itaatsizlik eylemlerinden biri olarak nitelendirilen Kızılay buluşması sırasında söyle-mişlerdi: “Olur mu böyle olur mu / Kardeş kardeşi vurur mu / Kahrolası diktatörler / Bu dünya size kalır mı // Türk gençliği korkmam diyor / Etrafımı yıkmam diyor / Atatürk’ün evlatla-rı / Hak yolundan çıkmam diyor…” Elimdeki kağıt plakta bir koro tarafından seslendirilen bu marş, yumuşatılmış sözlerle, Behiye Aksoy tarafından da bir taş plağa kaydedildi: “Olur mu böyle olur mu? / Kardeş kardeşi vurur mu? / Hürriyete susayınca / Türk gençliği hiç durur mu?” Arka yüzünde Zafer Yolları vardı.

27 Mayıs sonrasında, Ruhi Su dahil pek çok şarkıcının repertuvarına aldığı bu Muhayyer Kürdî marş, dalga dalga yayılarak dönemin simgesi oldu. 27 Mayıs, biraz da bu yüz-den, “müzikli ihtilal” olarak anıldı. İhtilal sırasında Adana’da olan Zeki Müren, bu marşı, 4 Haziran’da başladığı İstanbul programında seslendirdi. O dönemde gazetelerde yayım-lanan ilanda şöyle deniyordu: “Tepebaşı Bahçesi’nde her akşam Zeki Müren kahraman Türk ordusunun ve asil Türk gençliğinin hürriyet marşı vatan türküsü ‘Osman Paşa’ tablo-sunu mehter refakatinde takdim etmekle şeref duyar.” Ancak Müren, ilanın yayımlanmasını müteakip sıkıyönetim tarafın-dan yapılan bir uyarı sonucu bu marşı söylemeyi bırakmak durumunda kaldı. Ordu, sonrasında da Zeki Müren’i sıkış-tırdı. O dönemde radyoda söylediği Yeşil Ördek Gibi Daldın Göllere türküsündeki “Ne sen beni unut ne de ben seni” dize-

133

sini Menderes’i anma olarak nitelendiren subaylar, sanatçıyı sorguya çekmişti.

Marş, yıllar sonra, bir Cem Karaca plağında karşımıza çık-tı. Sanatçı, 1976 tarihli Parka’nın sonunda, “Parkasıyla vurul-muş yatar iken buldular,” dizesini, bu marşın ezgisi eşliğinde okuyordu.

158

159

« 61 «1 Mayıs (1977)

Cem Karaca / Timur Selçuk

1 Mayıs, Sarper Özsan’ın 1974’te yazdığı bir marş. İlk kez, 1977 yılında yayımlanan bir Timur Selçuk plağında karşımıza çıktı. Öncesinde Ankara Sanat Tiyatrosu sahnesinde söylendi: Bertolt Brecht’in Maksim Gorki’den uyarladığı Ana adlı oyun için yazılmıştı. Rusya’da “Kanlı 1 Mayıs” olarak bilinen 1905 kutlamasının mevzu edildiği sahnede kullanıldı bu marş. Tekst-teki “İşçiler marş söyleyerek girer,” cümlesi, bu marşın oluşmasına vesile. O günleri şöyle anlatıyor Sarper Özsan: “Buraya nereden, nasıl bir marş bulacağımı bilemedim. En iyisi, benim bu sahneye uygun bir marş sözü yazıp bestelememdi. Sözlerde ve müzikte hem o günlerin ortamına uygun düşecek, ama aynı zamanda biz-lerin içinde bulunduğumuz ortama aykırı düşmeyecek bir marş olmasına dikkat ettim. 1 Mayıs Marşı böyle ortaya çıktı.”

Marşın sahneden sokağa taştığı yıl 1976. Taksim’de düzen-lenen kutlama öncesinde Türkiye İşçi Partisi’nin yayın organı Çark-Başak’ta sözleri yayımlanan marş, kutlamada kimi grup-larca seslendiriliyor. İlk kitlesel katılımlı seslendirme ise ertesi yıl, yine Taksim’de gerçekleşiyor: Ruhi Su Dostlar Korosu ta-rafından seslendirilen marşı duyan Cem Karaca, yine Ana oyu-nundan bir başka marşla birlikte (Durduramayacaklar Halkın Coşkun Akan Selini) 1 Mayıs’ı plak yapıyor. Dervişan’ın eşlik ettiği bu plak, Cem Karaca’nın memleketteki son 45’liği. Plak hakkında, Ocak 1978’de Hey dergisinde şöyle deniliyor: “Söz-

160

lerdeki anlam, müzikteki ahenkle yıllarca dillerden düşmeyecek bir yapıt.”

1979’da Dostlar Tiyatrosu bünyesinde Genco Erkal ve Ze-liha Berksoy tarafından sahnelenen Brecht-Kabare’de kendine yer bulan marş, Grup Yorum’un Marşlarımız, Edip Akbay-ram’ın Söyleyemediklerim albümlerine de girdi. Enteresan yo-rumlardan biri, Almanya’da yayımlanan bir plakta karşımıza çıkıyor: Mesut Çobancaoğlu’nun Frank Baier’le yaptığı Dolap Niçin İnilersin / Türkçe ve Almanca Şarkılar başlıklı plak bu. Marş, bağlama eşliğinde Türkçe ve Almanca yorumlanıyor.

166

saldırıldı. Bu kadar da değil: Gezi Parkı’nın çevresi barikatlar-la çevrildi, Taksim kapatıldı… Nöbettekiler uyurken, sabaha karşı sinsice düzenlenen ve çadırların yakıldığı saldırılar yet-miyormuş gibi, ilerleyen saatlerde, kalabalık arttığında plastik mermiler ortaya çıktı. Polisin “açtığı ateş” sonucu aralarında Ahmet Şık ve Sırrı Süreyya Önder’in bulunduğu pek çok kişi yaralandı; ilgili ilgisiz herkes “organik” biber gazından nasibi-ni aldı. Cep telefonları çalışmadı, haberciler görevini yapama-dı. Yayınlar durduruldu, mobese kameraları bile kapatıldı.

Emek Sineması’nın yıkılmasına, Haydarpaşa’nın yakılmasına, Beşiktaş İskelesi’nin satılmasına şarkılarla direnenler, Gezi Par-kı’nda şarkılarla nöbete durdu. Orada şehirlilik bilinci adına ve-rilen mücadele, gelecek güzel günler içindi. Amaç, bizden sonra-ki kuşaklara daha güzel bir dünya bırakmaktı. Aşkla ve coşkuyla…

Direnişin tanıkları, şarkılar. Bandista’nın hem neşeli hem de devrimci şarkıları, Hakan Vreskala’nın eğlenceli karşı çıkışları, onların izinden giden topluluk ve şarkıcıların yaptığı “iş”ler, sadece direnişi değil, mizahı da ön planda tuttu. Bu Gaz Bir Harika Dostum’dan Angara’ın Gazları’na, en fena olayı bile gü-lerek, eğlenerek, dans ederek anlattı direnişe katılanlar.

Gezi’de hınzırdık, “yıkanmak istemeyen çocuklar”dık ve çok-tuk. Direnişin şarkılarla simgelenmesi biraz da bundan. Diren-dik. “Kazanamadık” dediler ama kazandık aslında. Gezi Parkı yerinde duruyor. Belediye el attı ve “güzelleştirildi” üstelik. Sorar-sanız, belediye başkanı, vali ve devlet erkânı hep “çevreci”. Topçu Kışlası yapılmadı, proje çoktan unutuldu. Recep Tayip Erdoğan, o dönem yaptığı konuşmalarda “AKM’yi yıkıp yerine barok opera yapacağım,” demişti, yapamadı.

Unutmamamız gereken iki slogan kazandırdı Gezi bize: “Her yer Taksim, her yer direniş!” ve “Bu daha başlangıç, mü-cadeleye devam.” Dahası, Gezi bize bizi kazandırdı ve bu kaza-nımda şarkıların payı büyük.

173

« 67 «Bu Gaz Bir Harika Dostum (2013)

Demir Sert

Gezi dönemi yapılmış en güzel katkılardan biri Demir Sert’in şarkısı. Kendini, bizzat kendi anlatsın: “12 yaşımda gi-tar çalıp şarkı söylemeye başladım. Okuldan hep nefret ettim, sokaklarda daha çok şey öğrendim. (…) Yüzmeyi beceremedim uçmayı öğrendim. Hayallerimin peşinden oradan oraya sürük-lendim. Sahne tozu yuttum, sarhoş oldum, kayboldum. Aklımı yitirdim, kendimi buldum.”

Sert, internet üzerinden yayımladığı şarkısında, Gezi’nin fo-toğrafını çekiyor: “Kaftan biçmiş kendine / Sanki padişah gibi / Kıskanır şeytan bile / İçindeki nefreti // Kalmadı başka bir

174

yolu / Havaya kaldırdım yumruğu / Bedenime sahip olsan da / Alamazsın ruhumu // Dizildi piyonlar karşıma / Kapkara bir duvar gibi / İstanbul’da bir parkta / Yaşadım cehennemi // Yok benim zincirlerim / Vur canım yanmaz benim / Tam karşında duruyorum / Bu gaz bi harika dostum…”

195

« 77 «Uzaylılar Hoşgeldiniz (1970?)

Şemsi Yastıman [Ay’da ilk insan, 21 Temmuz 1969]

1969 yılında yapılan aya seyahati müteakip bir “uzaylı” fur-yası memleketi kapladı. Uzay, her dem göz önündeydi ama bu aşamadan sonra uzaylılarla alakalı plaklar birbiri ardına piya-saya çıktı. Birçok örnek arasında belki de tek güzel olan, Şemsi Yastıman’ın meşhur Uzaylılar Hoşgeldiniz adlı plağı.

196

“Duyduğuma göre siz uzaydan gelmişsiniz / Hele şöyle bir oturun bakalım iki laf edek” diyerek başlayan Yastıman, hoş-beşi takiben yekten sorguya girişiyor: “Hangi rüzgâr attı sizi? /…/ Kurcalardı zihnimizi / Uzaylılar hoş geldiniz // Sizi gör-dük sevindik çok / Karnınız aç mı yoksa tok? / Atmosferde ne var ne yok?” Uyruk, urba, il, dil derken “Güneşle aranız nasıl?” sorularını müteakip hayat gailesine getiriyor sözü Yastıman:

“Ne durumda sizin devlet? / Liderlerde var mı hiddet? / Zor mu kurulur hükümet? // Sizde kalp kırmak var mıdır? / Adam kayırmak var mıdır? / Sağı solu ayırmak var mıdır?” Bütçeden petrol sıkıntısına, seçimlerden çöp sorununa memleket ahvalini bir çırpıda sayan Yastıman, “Yapalım bir konsültasyon,” diyerek sorularını sürdürüyor: “Ne yanda sizin istasyon? / Sizde de var mı enflasyon? // Ayda var mıdır boş arsa? / Rüşvetinen kara-borsa? / Biz de gelek beleş varsa?” Şarkının sonunda, öğüdü-nü esirgemiyor: “Der Şemsi Yastıman size / Dostça öğüt görev bize / Hemen dönün ülkenize…”

247

« 100 «Kanlı Gol (1968)Rıza Aslandoğan

[Kayserispor-Sivasspor maçı, 17 Eylül 1967]

17 Eylül 1967’de Kayseri Atatürk Stadı’nda oynanan Kayse-rispor-Sivasspor ikinci lig maçı, bir faciayla bitti. Karşılaşmanın 20. dakikasında Küçük Oktay, ev sahibi takımı öne geçiren golü attı. Sivaslı taraftarlar Kayserili taraftarların sevincine taş atarak karşılık verince arbede çıktı: Kayserili taraftarlar, bıçak ve sopa-larla Sivaslıların olduğu tribüne saldırdı. Kapıların kapatılması, faciayı beraberinde getirdi ve aralarında çocukların da bulundu-ğu 43 kişi, ezilerek öldü. 300’den fazla insanın yaralandığı maç ve sonrasındaki olaylar, ertesi gün gazetelerin manşetlerindeydi.

248

Bu maç, iki plağa konu oldu: Rıza Aslandoğan’ın Kanlı Gol’ü “Kırılsaydı ayağım atmazdım golü / Mahşere döndü sta-dın yolu / Ölenler kırk kişi yaralı dolu” diye başlıyor; “Olur mu Allah’ım böyle olur mu / Bir golün yüzünden adam ölür mü” nakaratına bağlanıyor: “Maça gidem dedim yuvam bozuldu / Sıkıntıdan ciğerlerim ezildi / Duyan ahbaplarım yola dizildi // Sivas’ın yolları bükülür gider / Cenazeler yola dizilir gider / Ni-celerin evi yıkılır gider…”

Malatyalı Selim’in plağının adı ise Öldüren Gol. Şarkı, hıçkı-rıklı ağlamalar ve iç burkan diyaloglarla bezeli: –Anne, anneci-ğim babam nirde? / –Ağlama yavrum, ağlama, ah baban, baban maça gitti…