ناﺮیاﯽلﺎسﺮتوﯽلﺎسکشخادخرر ......مهم لماوع زا یکی...

‌‌5931زمستان‌،4رة‌شما‌،‌15دورة‌،طبیعی‌يفیااجغر‌يها‌هشپژو

‌‌141-165ص‌

‌ایران‌ترسالی‌و‌سالی‌خشک‌رخداد‌در‌یافته‌انتقال‌رطوبت‌تغییرات‌نقش

، تهرانجغرافیا، دانشگاه تهران ةدانشکدگروه جغرافیای طبیعی، استادیار -مصطفی کریمی احمدآباد ، تهراندانشگاه شهید بهشتی، علوم زمین ةدانشکدشناسی، وهوا دانشجوی دکتری آب -مهناز جعفری

، تهرانجغرافیا، دانشگاه تهران ةدانشکدگروه جغرافیای طبیعی، دانشیار -اخالق فرامرز خوش ، تهرانجغرافیا، دانشگاه تهران ةدانشکدگروه جغرافیای طبیعی، استادیار -سعید بازگیر

9/3/9318تاریخ پذیرش: 3/8/9316تاریخ دریافت:

‌چکیده‌دوبهاره‌‌ههاي‌‌داده‌ازمنظهور‌بررسهی‌نقهش‌میهشان‌شهار‌رطوبهت‌در‌نوسهانات‌بهار ‌ایهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بهه‌‌پژوهش‌این‌در

‌آماري‌ةدور‌در‌درجه‌‌5در‌‌5مکانی‌تفکیک‌قدرت‌با‌اروپا‌مدت‌میان‌هاي‌بینی‌پیش‌مرکش‌ERA Interimةشد‌واکاوي

‌شهاخ ‌‌از‌ایهران،‌‌خشهک‌‌و‌مرطهو ‌‌الگوهاي‌استخراج‌منظور‌به‌،نخست.‌است‌شده‌گرفته‌بهره‌5315-5155

‌و‌‌‌انتخها ‌‌بود‌بیشینه‌ها‌آن‌در‌فوق‌هاي‌دوره‌رخداد‌مساحت‌درصد‌که‌یسال‌و‌شد‌استفاده‌‌zةشداستاندارد گردیهد

‌آبهی‌‌سهطو ‌‌همچنهین‌‌و‌ایران‌مرزهاي‌و‌سطح‌در‌جوي‌ةالی‌چهار‌در‌رطوبت‌شار‌واگرایی‌قائم‌مجموع‌محاسبات

‌ا‌منتخب‌هاي‌دوره‌در‌اطراف ‌،حاصههه‌‌نتهای ‌‌طبه ‌.‌شهد‌‌اسهتخراج‌‌و‌محاسبه‌ایران‌به‌ورودي‌طوبتر‌مقادیر‌وجرا

‌‌حاکم‌جریان‌الگوي‌که‌دش‌مشخ ‌‌‌رطوبهت‌‌تغییهرات‌‌در‌اي‌مالحظه‌قابل‌نقش‌آبی‌سطو ‌و‌منطقهدر ایهران‌‌جهو

‌است.‌بها‌‌از‌سال‌خشک‌یشتربمرطو ‌‌آبی‌سال‌در‌ها‌الیه‌همة‌در‌جوي‌رطوبت‌شار‌مقدار‌که‌طوري‌هب‌؛است‌داشته

‌و‌میهانی‌‌ههاي‌تراز‌در‌مدیترانه‌دریاي‌و‌زیرین‌تراز‌در‌عر ‌دریاي‌بررسی،‌مورد‌هاي‌الیه‌در‌جریان‌الگوي‌هب‌توجه

‌در‌جنهوبی‌‌مرزههاي‌‌،همچنین‌باشند.‌می‌داراایران‌به‌‌رطوبت‌انتقال‌دررا‌‌سهم‌بیشترین‌مرطو در‌سال‌‌جو‌باالیی

‌‌‌بعهدي‌‌ةمرتبه‌‌در‌غربی‌مرزهاي‌و‌اول‌ةرتبم‌در‌جو‌باالیی‌و‌،میانی‌زیرین،‌ةالی‌سه ‌ورود‌مسهیر‌‌لحها ‌‌بهه‌اهمیهت

‌.دارند‌قرار‌ایران‌به‌رطوبت

‌

‌رطوبت.واگرایی‌شار‌،‌‌zةشاخ ‌استانداردشد،‌سالی‌خشک،‌ترسالیایران،‌‌:کهیدي‌واژگان

‌مقدمه جایی در .کنند می تعیین رطوبت منبع و صعود عامل یعنی آن ةوجودآورند به عوامل را زمین روی بر بارش پراکندگی ةنحو

نباشدموجود مؤثر عوامل این از كی هیچ که جایی در و دهد می رخ بارش حداکثر باشد مطلوب عامل دو این تأثیر که

انتقال به وابسته ناحیه یك در رطوبت کاهش یا افزایش(. 938: 9381 ،علیجانی) رسد می خود حداقل به بارش میزان

همین به. است مایع یا گاز اشکال به هوا گردش و اتمسفری های جریان ةلوسی به ناحیه آن از خارج یا داخل به رطوبت

، دارد )زانگ همخوانی رفشارپُ الگوهای خصوص هب جو گردش با ای فزاینده طور به رطوبت شار چگونگی الگوهای ،علت

توسط جوی آب پویایی از توجهی قابل بخش (.911: 9386 ،و همکاران زاده ، به نقل از فرج9113لیندسای، ؛1009

عرضه را متوسطی الگوهای مکانی و زمانی لحاظ از جو عمومی گردش کهاین وجود با. گیرد می انجام جو عمومی گردش

01331183191 :، تلفنمسئول ةنویسند Email: [email protected]

‌5931زمستان‌،4رة‌شما‌،‌15دورة‌،طبیعی‌يفیااجغر‌يها‌هشپژو‌ 146

دچار را دما و رطوبت مثل جوی عناصرنهایتاً و دوش می الگو این در ناهنجاری سبب زمانی مکرر یا شدید تغییرات کند، می

است ترسالی یا بارش حد از بیش افزایش دیگری سالی، خشك و بارش یکاهش تغییرات این از یکی که کند می دگرگونی

(.93: 9381 پور، معصوم)

طول در جو گردش های سامانه مداوم کنش برهم. است برخوردار ای مالحظه قابل مکانی و زمانی تنوع از ایران بارش

همانند عوامل مختلف در وقوع بارش نقش اینکه مضاف بر (1: 9331 علیجانی،) شود می موجب را تنوعی چنین سال

رفتار عوامل ةمطالع ،بنابراین .دشومیزان بارش تواند باعث تغییرِ مینیز و تغییرپذیری زمانی و مکانی این عوامل رطوبت

یمی باشد. راهمیت اقلپُ ةمکانی این پدید -تواند رویکرد بسیار مناسبی در شناخت توزیع نامناسب زمانی در بارش می مؤثر

شناسایی و ،برآن . عالوهاستکنند یکی از این مباحث می متأثرهایی که یك منطقه را بارش ةکنند مینأمنابع رطوبتی ت

و تغییرات ةمطالع با ،بنابراین هست.آب در یك منطقه نیز ةشناسایی چرخ ةمین و انتقال رطوبت زمینأسازوکار ت ازگاهی آ

مهم عوامل از یکی توان می خشك، و مرطوب الگوهای در جو گردش شرایط در رتغیی از ناشی رطوبتی نوسانات

ةچرخ اصلی اجزای .دکر فوق تحلیل الگوهای ایجاد در را ها آن میان ةرابط و بررسی را بارش مکانی و زمانی تغییرپذیری

خشکی، به ها اقیانوس از آب خالص جوی نقل و حمل ها، اقیانوس و ها خشکی سطح از تبخیر توان می را جهان در آب

رطوبت جریان درصد ،نتیجه در. برشمرد اقیانوس به زمین از آب بازگشتی جریان و ،ها خشکی و ها اقیانوس روی بر بارش

ای منطقه آب تبخیر میزانتوان می حتی .دشو ارزیابی تواند می است درگیر منطقه آن آب ةچرخ در که منطقه یك روی بر

،بنابراین .(13 :9133)پیکسوتو و کتانی، زد تخمین بارش گیری اندازه های داده و جو رطوبت یانجر از استفاده با را

و نقل و حمل و آبی سطوح از تبخیر و برداشت که ،آب ةچرخ اول ءجز دو به مربوط اطالعات ةمحاسب یا وجود با توان می

است جو در آب ةچرخ از دیگری ءجز که بارش بر را ها آن تأثیر ،است رطوبت شار عبارتی به یا خشکی به آن انتقال

مکانی الگوی اما .است رطوبت حامل جوی های جریان الگوی از متأثر بیشتر رطوبت زمانی الگوی. دکر تعیین و بررسی

(.906: 9310 مسعودیان،) دریاهاست به نزدیکی و دوری تابع بیشتر آن

مور اسمیرنوف و. مناطق مختلف جهان انجام شده است ها در ت بارششار رطوبت و منابع رطوب ةمطالعات متعددی در زمین

آب تعادل بخار کهدند کربیان مکنزی ةرودخان ةآب جوی در حوض بخار انتقالساختار مکانی و زمانی ةبا مطالع (689: 9113)

در ساسکاچوان ةرودخان ةوضح روی بر رطوبت شار .استآن ثر برؤموهوایی های آب شدت وابسته به پدیده حوضه بهاین در

(.111: 1003 ،سال است. )لیو و استوارت فصول تمام طی شرقی مرز در آن از خروج و غربی مرز از رطوبت ورودحاکی از کانادا

نتیجه این به و کردند بررسی چین تسه یانگ ةرودخان در را 9118 تابستان سیل رطوبتی منابع (193: 1008) و همکاران زو

دهد می نشان سالی خشك و بیسیال ةدور بررسی. اند بوده سیل این رطوبت منبع جنوبی چین دریای و بنگال خلیج که رسیدند

و همکاران محمود شود. می تابستان در سنگین بارش به منجر تسه یانگ ةرودخان به فوق منبع دو از آب بخار بزرگ انتقال که

کنترل رطوبت ترکم انتقال با ،بر شرایط الگوهای فشار عالوه ،چین کیانگ سین ةمنطق سالی خشك کردنداظهار (131: 1090)

خصوص در سالیان اخیر هدر مطالعات موردی یا الگوهای همدید ب ها بارش یطوبتربررسی منابع مطالعات داخلی در .شود می

و ،سرخ مدیترانه، دریاهای ترتیب هب ایران را غرب های بارش رطوبت أمنش (96: 9381)براتی و حیدری مورد توجه بوده است.

ترین سطوح اما در کل دریای عرب و مدیترانه مهم ،های مناطق مختلف ایران متفاوت است منابع رطوبت بارش .اند دانسته سیاه

عامل را سرخ دریای (1: 9319) و همکاران قائدی(. اما 9: 9386، احمدآباد )کریمی اند های ایران رطوبت بارش ةکنند مینأآبی ت

های فوق با بررسی بارش (3: 9388) و همکاران خوشحال .دندکر معرفی کشور سنگین فوق های بارش برای رطوبتی مهم

بهار سطوح آبی نزدیك نیز با بررسی بارش فوق سنگین در سواحل چاه (909: 9310)قویدل رحیمی در استان بوشهر و سنگین

145 ‌‌ایران‌ترسالی‌و‌سالی‌خشک‌داددر‌رخ‌یافته‌انتقال‌رطوبت‌تغییرات‌نقش

و احمدآباد کریمی و (3013: 1003 ؛913: 9386) و همکاران زاده فرج اند. دیدهثر ؤها م رطوبت آن بارش تأمینبه منطقه را در

را اختالف در الگوهای وردسپهر فوقانی و میانی با پایینی ترازهای در رطوبت انتقالتفاوت میزان علت (901: 9310)زاده فرج

ترین منابع رطوبتی آذربایجان شرقی را دریای مهم (1: 9319) و همکاران پوراصغر .بیان کردندها گردش جو در این تراز

سواحل جنوبی در های مرطوب دورهایجاد (910: 9313) و همکاران مفیدی معرفی کردند.دریای خزر ، ومدیترانه، دریای سیاه

باد شمالی ، شدت این منطقهگردش واچرخندی در افزایش ه و در نتیجهدریای سیا ةبا افزایش فشار هوا در منطق دریای خزر را

توان گفت می ،در کل .اند مرتبط دانستهدر نهایت افزایش بارش وجنوبی این دریا ةروی دریای خزر و صعود هوا در حوض

های خاص )سنگین( و دیگری ها یا بارش گرفته در داخل در دو بخش شناسایی منابع رطوبتی درکل بارش انجاممطالعات

بررسی ارتباط بین میزان رطوبت جو ایران، حاضر لعةمطااز هدف است. اما هشدد بررسی سازوکار انتقال رطوبت در شرایط همدی

و ترسالی سالی خشكهای رخداد و تغییرات گردش جوی در سال ،روی ایران میزان شار رطوبت از سطوح آبی اطراف بر

.استوده ب سالی خشكبارش و وقوع ةساالننوسانات منظور شناخت اثر تغییرات رطوبت بر روی به

‌ها‌رو ‌و‌موادERA Interim شدة واکاوی دوباره های داده از پژوهش این در

قدرت با 1(ECMWF) اروپا مدت میان های بینی پیش مرکز 9

های داده به نسبت بهتر و باالتر مکانی تفکیك قدرت دارابودن دلیل به جغرافیایی، عرض و طول درجه 9 در 9 مکانی تفکیك

توزیع عدم علت به. است شده گرفته بهره سال سی مدت به 1099-9189 آماری ةدور در، دیگر جوی کزمرا از شده تهیه

در آن مجموع و نبوده نظر مد بارش خالص مقدار پژوهش این در اینکه و ایستگاهی های داده نبودن دوره هم و فضایی یکنواخت

پناآرانسیبیا؛ 1639: 1093، همکارانگاوو و ) ها داده ینا مناسب دقت نهمچنی و ه استگرفت قرار استفاده مورد ساالنه های دوره

مورد متغیر اینکه برای .دش استفاده پایگاه این بارش های داده از( 639، 9311 زندکریمی، و دارند ؛9313: 1093، انهمکارو

.است شده انتخاب( آبی سال) سپتامبر تا اکتبر از ساالنه مطالعاتی ةدور است، بارش عنصر پژوهش در استفاده

و‌‌،مورد‌مطالعه‌در‌پژوهش،‌همراه‌منابع‌آبی‌اطراف‌شامل‌دریاهاي‌خشر،‌خهی ‌فارس،‌عمان،‌عر ،‌سرخ‌ةمحدود‌.5شکل‌

‌مدیترانه

1. ECMWF Interim Reanalysis

2. European Center for Medium Range Weather Forecasts (ECMWF)


در ورودی رطوبت تحلیل و بررسی برای و، بارش های داده از ایران خشك و مرطوب الگوهای استخراج منظور به

لفهؤم و( کیلوگرم بر کیلوگرم) ویژه نم، (ژئوپتانسیل متر) ژئوپتانسیل ارتفاع های داده از ذکرال فوق الگوهای رخداد زمان

، 300، 830، 9000 ترازهای در جهانی استاندارد 91 و 00 ساعت(، متر بر ثانیه) باد النهاری نصف و( متر بر ثانیه) مداری

شرقی در طول ةدرج 10غربی تا ةدرج 10ایی و درجه عرض جغرافی 63تا 3 ةدر محدود، هکتوپاسکال 300 و ،300

.است شده استفاده( 9)شکل شبکه ةنقط 69* 999با جغرافیایی

نخست ةمرحل در. است شده انجام همدیدی -دینامیکی و آماری روش از استفاده با و مرحله چندین در پژوهش این

گیری بهره با، هدف این به یابی دست برای .است دهش ایران پرداخته در خشك مرطوب و الگوهای استخراج و محاسبه به

ایران در ساالنه صورت به فوق الگوهای وقوع درصد به مربوط محاسبات، (9 ة)رابط z (ZSI)9 ةاستانداردشد شاخص از

بررسی و برایعنوان نمونه بودند بهرا دارا خشك و مرطوب های دوره رخداد مساحت درصد ةبیشین که سالی وشد حاصل

.دندش ارزیابی رطوبتی انتخاب

‌شدهاستاندارد‌شاخ ‌سالی‌خشک‌وضعیت‌بندي‌طبقه‌.5جدول‌

‌Z-Score (ZSI)وضعیت

+18/9 از بیشتر شدید بسیار ترسالی +81/0 تا+ 18/9 شدید ترسالی +31/0 تا+ 81/0 متوسط ترسالی +13/0 تا+ 31/0 ضعیف ترسالی

+13/0 تا -13/0 نرمال -13/0 تا -31/0 ضعیف سالی خشك -31/0 تا -81/0 متوسط سالی خشك

-81/0 تا -18/9 شدید سالی خشك -18/9 از کمتر شدید بسیار سالی خشك

(333: 1091داغی، سیوندی و قره ؛113: 1091، و همکاران آباد مشاری عشق ؛138: 9386، مقدم انصافی ؛318و 313: 1009ویو و همکاران، )منبع

مختلف های شاخص از استفاده با ها دوره این استخراج و مرطوب و خشك های دوره ةزمین رد بسیاری مطالعات

رحیمی، قویدل و بخش جهان ؛9: 9333 اخالق، خوش ؛3: 9331 زاده، فرج) است پذیرفته انجام ZSI شاخص ویژه به

جاه و عاصف ؛119: 1091 آباد، عشق مشاری ؛9: 1091، همکاران ذبیحی و ؛139: 9386 مقدم، انصافی ؛3: 9381

از خود پژوهش در( 931: 1093) رامندی یوسفی و نجارسلیقه(. 330: 1091 داغی، قره و ؛ سیوندی933: 1091، همکاران

1 عنوان به شاخص اینSIAP نسبی مقدار به بارش خام های داده انتقال برای روش بهترین که اند دهکر اذعان و برده نام

نیز( 10: 9381) خلیلی و بذرافشان راستا، این در. شود تقسیم استاندارد انحراف به میانگین زا بارش انحراف که است این

.دندکر معرفی ایران در مرطوب و خشك های دوره پایش برای کارآمد ای سنجه را( SIAP ) بارش استاندارد شاخص

(9) i iP PZ I

SD

S

1. Z-Score Index

2. Standardized Index Annual Precipitation


SD و ،دوره کل بارش میانگین ، معین سال یك در بارش میانگین .است بارش معیار انحراف 9

به هدف محدودکردن ،منتخب سالدو بارشی های ورهد در آبی سطوح مشارکت سهم تخمین منظور به بعد، گام در

در .دش استخراج فراگیری درصد30 حداقل و ترم میلی یك از بیش های بارشفراگیر و غیرمحلی، های نسبتاً بارشبررسی

طول و عرض جغرافیایی 9در 9های در شبکه سال منتخبدو در رطوبت شار واگرایی قائم مجموع محاسبات بعد ةمرحل

300 تا 300میانی )، هکتوپاسکال( 300 تا 9000زیرین ) ترازهای در، الف تا ه( -1)شکل و سطوح آبیایران بر روی

با استفاده از هکتوپاسکال( 300 تا 9000) وردسپهر ضخامت کل و ،هکتوپاسکال( 300 تا 300) باالیی، هکتوپاسکال(

و یمدار یها لفهؤبردار باد حاصله از م ةلیوس آب به در روش فوق انتقال بخارانجام پذیرفت. 8تا 1 های ابطهر

.(13: 9133 ،پیکسوتو) دست آمده است به 1ة رعت باد از رابطمجموع بردار س .دشو یسرعت باد محاسبه م یالنهار نصف

(1) iλ iV u v

.اند بردار واحد جهات شرقی و شمالی iو iλکه در آن

و xدر جهات vو uهای لفهؤآب )رطوبت(، تغییرات جزئی مقادیر نم ویژه و م آوردن واگرایی شار بخار دست برای به

y کریمی استده ش، محاسبه استآب واگرایی افقی شار بخار ةکه رابط ،3 ةرابط ةوسیل رض جغرافیایی( به)طول و ع(

.(19: 9386، احمدآباد

(3) q q u vHFD u v q q

x y x y

صورت زیر گسترش داد. توان به را می 3 ةرابط

(1) 1 1 1 1 1 1 1 1

1 1 1 1 1 1 1 1

i j i j ij ij i j i j ij ij

ij ij ij ij

i j i j ij ij i j i j ij ij

q q q q u u v vHFD u v q q

x x y y x x y y

HFDکه در آن فاصله در جهات طول و عرض جغرافیایی است. مقادیر مثبت و و بتواگرایی افقی شار رطو 1

(.13: 9386، احمدآباد )کریمی استو مقادیر منفی واگرایی شار رطوبت است همگرایی شار رطوبت

(3) 700

1000

1

viQVqdp

low g

(6) 500

700

1

viQVqdp

mid g

(3) 300

500

1

viQVqdp

top g

(8) 300

1000

1

viQVqdp

all g

1. Standard Deviation

2. Horizontal Flux Divergence


9 افزار نرم محیط در نویسی اسکریپت طریق از پس از آنGrADS سطح در شبکه هر در شار رطوبت مقادیر مثبت

یافته از عنوان رطوبت انتقال ه)ب اطراف آبی سطوح روی برآن منفی مقادیر وعنوان رطوبت واردشده( ه)ب مرزها وایران

سال برای آن نمودار و دهی سازمان و مرتب Matlab و Excel افزارهای نرم از گیری بهره با وشد استخراج یاها(در

خشك و مرطوب سال بارشی های دورهجوی و نم ویژه گردش های نقشه آخر گام در. شد مقایسه و ترسیم منتخب

عنوان به ترتیب به هکتوپاسکال 300 و ،300، 830 ترازهایدر ( 1000-9111 و 9116-9113ترتیب منتخب )به

به یا ایران مرزهای و اطراف آبی سطوح مشارکت سهم بررسی منظور به جو باالیی و ،میانی، زیرین ةالی برای ای نماینده

hPa300 به علت اینکه در ترازهای باالتر از .است شده ترسیم و تفسیر رطوبت انتقال در ها آن گذاریتأثیر مقدار عبارتی

آن الیه ةعنوان نمایند هباالیی وردسپهر ب یة( الhPa300مرز تراز زیرین ) است،یافته ناچیز میزان رطوبت موجود و انتقال

است.ده شانتخاب

‌خهی ‌و‌،عمان،‌عر ،‌سرخ‌دریاهاي:‌د‌؛سیاه‌و‌مدیترانه‌دریاهاي:‌ج‌؛مرزها:‌ ‌؛ایران:‌الف‌سطح‌در‌شبکه‌نقاط‌پوشش‌.‌5شکل

‌رطوبت‌شار‌واگرایی‌و‌شدهاستاندارد‌شاخ ‌ةشد‌محاسبه‌مقادیر‌استخراج‌در‌استفاده‌مورد‌خشر‌دریاي:‌ه‌؛رسفا

‌بحث‌و‌نتای سال صورت به خشك و مرطوب های دوره رخداد مساحت درصد، z (ZSI) ةشداستاندارد شاخص استخراج و محاسبه با

که 1000-9111 و 9116-9113 سال ،ترتیب یندب(. 3 شکل) شد حاصل 1099-9189 آماری ةدور درایران در آبی

عنوان به است بودهایران در وقوع درصدی بیشینه دارای درصد3/18 ،3/83 با خشك و مرطوب ةدور ها آن در ترتیب به

(.1 و 3 های شکل) شدند انتخاب نمونه

1. GrADS: Grid Analysis and Display System


‌ایرانو‌ترسالی‌در‌‌سالی‌خشکهاي‌‌دوره‌رخداددرصد‌مساحت‌‌.9شکل‌

‌)چپ(‌5336-5331)راست(،‌سال‌آبی‌مرطو ‌‌5111-‌5333،‌سال‌آبی‌خشک‌z‌(ZSI)ةاستانداردشد‌شاخ ‌.4شکل‌

‌سالی‏خشکترسالی‌و‌‌ةشار‌رطوبت‌در‌دور

اطراف آبی سطوح وایران مرزهای و سطح در ها آن به مربوط رطوبت شار واگرایی محاسبات ،نمونه سال انتخاب از پس

ةالی چهار در رطوبت شار به مربوط نمودار 3 شکل. است دهش ارائه نمودار شکل به آن از حاصل نتایج که شد انجام

شار مقدار ،است مشخص طورکه همان. است خشكو مرطوب آبی سال در جو ضخامت کل و ،باالیی میانی، زیرین،

این منتخب خشك سال در و بیشترمنتخب مرطوب آبی سال در بررسی مورد های الیه همة درایران به جوی رطوبت

،زیرین محسوس نیست ةباالیی مانند الی ةگرچه این تغییرات در الی .است داشته کاهش مرطوبسال به نسبت مقدار

در باشد. سالی خشكزیرین در ترسالی و ةعلت نوسان کمتر الگوی گردش جو این الیه در مقایسه با الی هتواند ب این می

ةمقدار آن در الی ،رود طورکه انتظار می همان ،و ثبتم خشك به مرطوبر سال د رطوبت تغییرات درصد ها الیههمة

جدول) دهد می نشان خشك به نسبت مرطوب سال در راایران به ورودی رطوبت مقدار افزایش کهزیرین بیشینه است

دالیل ،تقال رطوبت به ایرانگذار در انتأثیرو سطوح آبی مطالعاتی ةدر منطق در ادامه با توجه به بررسی الگوی جریان .(1

شود. میبررسی منتخب خشكو مرطوب های رطوبت در سالتغییر میزان


‌(5111-5333(،‌خشک‌)5336-5331ترتیب‌در‌سال‌آبی‌مرطو ‌)‌نمودار‌میانگین‌شار‌رطوبت‌به‌ایران‌به‌.1شکل‌

‌مرطو ‌به‌خشک‌ةر‌دوردرصد‌تغییرات‌شار‌رطوبت‌)کیهوگرم‌بر‌متر‌مربع‌بر‌روز(‌به‌ایران‌د‌.5جدول‌

جو‌ةالی درصد‌تغییر 33/96 کل ضخامت جو

زیرین جو ةالی 93/93

38/96 میانی جو ةالی

31/90 باالیی جو ةالی

سه تفکیك به منتخب خشك و مرطوب سال در رطوبت انتقال درایران اطراف آبی سطوح از یك هر مشارکت سهم

مقدار چهایران بارشی نوسانات در آبی های پهنه از یك هر که نکته این یابیارز جهت جو باالیی و ،میانی زیرین، ةالی

.است مشاهده قابل 6 شکل در و شده بررسی است بیشتر جوی ترازهای کدام در تأثیر این و بوده گذارتأثیر

دریای به مربوط خشك و مرطوب ةدور درایران به رطوبت انتقال در مشارکت سهم بیشترین جو زیرین ترازهای در

که طوری به ؛داشته خشك ةدور به نسبت ارسال رطوبت در توجهی قابل افزایش عرب دریای مرطوب ةدور در. است عرب

و مدیترانه دریاهای آن از پس. شود می دیده خشك ةدور به نسبت دریا این سهم دوبرابری از بیش افزایشدر این دوره

ةمرتب در فارس خلیج. دارند قرارایران به رطوبتارسال دوم ةمرتب در خشك و مرطوب سال در برابر باًیتقر مقدار با سرخ

. دارند اختیار در جو زیرین ترازهای درایران به ارسال رطوبت در را بعدی های رتبه خزر و عمان و سیاه دریاهای و سوم

است خشكسال از بیشتر مرطوب سال در آبی سطوح همة در رطوبت شار مقدار جو زیرین ترازهای در ،طورکلی به

(.الف -6 شکل)

و ستدارا دیگر آبی سطوح میان در ایران به رطوبت انتقال در را سهم بیشترین مدیترانه دریای جو میانی ترازهای در

عرب دریای سهم که ،زیرین ترازهای برخالف. کند می ایفا ،داشت عهده به زیرین ترازهای در که ،را عرب دریای نقش

و ندارد فرستی رطوبت دری تأثیر گونه هیچ دریا این جو میانی ترازهای در است، گیر چشم بسیارایران به رطوبت انتقال در

منتقلایران به دریا این روی از جریانی هیچ که است ای گونه به ،است مشخص 1 شکل در که گونه همان ،ها جریان جهت

است، منطقه به آبی های پهنه روی از ویژه به جوی های جریان ورود به وابسته ای منطقه به رطوبت ورود چون و نشده

مین أت در میانی ترازهای دریادشده ی دریا بنابراین و دارد همراه را رطوبت انتقال عدمایران به ها جریان ورود عدم


،عرب دریای مانند و نبوده امستثن قاعده این از نیزایران شمال در خزر دریای ،همچنین. است تأثیر بدونایران طوبتر

خشك و مرطوب سال در ارسال رطوبت در نقشی ،است غربی جنوب صورت به آن روی بر ها جریان جهتاینکه دلیل به

و دارد قرارایران به ارسال رطوبت لحاظ به اهمیت دوم ةمرتب در نیز تراز این در زیرین ترازهای همانند سرخ دریای. ندارد

(.ب -6 شکل) دارند جای بعدی مراتب در ترتیب به عمان و ،سیاه فارس، خلیج دریاهای

مشابه باًیتقرایران به رطوبت انتقال در ها آن ثیرگذاریأت و آبی سطوح قرارگیری ترتیب نظر از شرایط جو باالیی ترازهای در

که طوری به ؛است دهکر ییرتغ میانی ترازهای به نسبت خشك و مرطوب سال در رطوبت شار مقادیر اما ،است جو میانی ترازهای

(.ج -6 شکل) است یافته کاهش زیرین ترازهای به نسبت مزبور های دوره در رطوبت شار مقدار سرخ دریای در

(‌و‌خشک‌5336-5331)‌مرطو بارشی‌سال‌آبی‌‌ةاز‌سطو ‌آبی‌اطراف‌در‌دورایران‌نمودار‌مجموع‌شار‌رطوبت‌به‌‌.6شکل‌

‌ج:‌باالیی‌؛ :‌میانی‌؛زیرین‌الف:‌ة(‌در‌الی5333-5111)

و مرطوب منتخب سال درایران به شرقی و ،غربی جنوبی، شمالی، مرزهای طریق از رطوبت ورود بررسی 3 شکل

رطوبت شار بررسی، مورد مرزهای همة در و مرطوب سال در. دهد می نشانرا hPa 300و ،300، 830تراز سه در خشك

ترین مهم ،ایران جنوبی مرزهای ةشد انجام بررسی به توجه با .شود می مشاهده تراز سههر در شكسال خ به نسبت بیشتری

غالب نقش وجود با که اند بوده جو زیرین ترازهای دریژه و به مورد بررسی سالدو درایران به رطوبت ورود نظر از جهت

درایران های بارش رطوبت تأمین در ربع دریای خصوص به غربی اقیانوس هند( )دریاهای شمال جنوبی آبی های پهنه

(.الف-3 شکل) است شدنی توجیه شرایط این جو، باالتر ترازهای در آن نقش کاهش و زیرین ترازهای

سال به نسبت شرقی و ،غربی شمالی، مرزهای ازایران به رطوبت ورود کاهش دوم یك حدود در خشك سال در

تفاوت فقط و است مرطوب سال مشابه تراز سه در رطوبت ورود در مسیرها اولویت اما ،است داشته وجود مرطوب

ورود ،همچنین. دارد وجود خشك سال به نسبت مرطوب سال غربی مرزهای در باالیی و میانی ترازهای در کوچکی


از گیرتری چشم کاهش hPa 830 تراز به نسبت یهکتوپاسکال 300و 300 ترازهای در جنوبی مرزهای در رطوبت

جهات همة درایران به رطوبت انتقال در غالب نقش ،طورکلی به (.ب -3 شکل) است داشته ترازها این در دیگر مرزهای

این در کمتری نقش باالتر ترازهای و بوده hPa 830خصوص هب جو زیرین ترازهای به مربوط بررسی مورد سالدو در و

.است برخوردار توجهی قابل اهمیت از یغرب و جنوبی هایمسیر میاناین در و کنند می ایفا زمینه

ةناو قرارگیری دلیل به تواند می ،مرطوب سال در ویژه به ،ایران به رطوبت انتقال نظر از جنوبی مرزهای سهم افزایش

رطوبت حاوی غربی شمال های جریان ایجاد به که باشد بارشی ةدور در عربستان ةجزیر شبه و سرخ دریای روی بر عمیق

انتقال رطوبت در مهمی عامل که ـ عرب دریای رطوبت حاوی غربی جنوب های جریان همچنین و مدیترانه و سیاه دریاهای

افزایش دلیل به مرطوب سال در. شود میمنجر عربستان ةجزیر شبه روی بر ـ (8شکل ) است زیرین ترازهای درایران به

این به و شده تقویت جنوبی مرزهای از ها آن ورود که است ای گونه به ها جریان جهت ،سرخ دریای روی بر ناوه این عمق

. است شدهیر پذ امکانایران به جنوبی مرزهای طریق از سیاه و ،مدیترانه سرخ، عرب، دریاهای رطوبت انتقال ترتیب

که طوری به ؛شود میایران به رطوبت انتقال در سرخ و عرب دریای سهم و تأثیر افزایشموجب ناوه عمق افزایش ،همچنین

این توسط سرخ دریای کامل پوشش و ناوه عقب بخش قرارگیری ،است ناوه عمق افزایش با زمان هم که ،مرطوب سال در

به که دارد همراه به را رطوبت بیشتر برداشت و داشته تأثیرایران به رطوبت انتقال در دریا این از بیشتری درصد ،بخش

جلوی بخش در اما ؛است شدهمنجر الیه سه هر در اهمیت دوم ةمرتب در قرارگیری نیز و رطوبتمین أت در آن سهم افزایش

. شود می فریقاا رقش بهآن ورود از ممانعت وایران سمت به عرب دریای روی از عبوری های جریان بیشتر انحراف باعث آن

سال با مقایسه در جنوبی مرزهای ثیرأت و دکن می تغییر فوق شرایط مزبور، ةناو عمق کاهش مقدار به توجه با ،خشك سال در

.(90تا 8های )شکل شود می کاسته سرخ و عرب دریاهای مشارکت مقدار از ویابد می کاهش مرطوب

‌مرطو :‌الف‌آبی‌سال‌بارشی‌ةدور‌در‌ایران‌داخل‌به‌شرق‌و‌،غر ‌جنو ،‌شمال،‌مرزهاي‌از‌رطوبت‌شار‌نمودار‌مجموع‌.5شکل‌

‌(5111-5333)‌خشک:‌ ‌و‌(5331-5336)

300 و ،300 ،830 تراز سه در جریان الگوی و ،ژئوپتانسیل ارتفاع ویژه، نم میانگین ةنقش 90 تا 8 های شکل

و (9116-9113) مرطوب سال بارشی ةدور به مربوط جو باالیی و ،میانی زیرین، ةالی ةنمایند عنوان به هکتوپاسکال

مشارکت و چگونگی سهم ها دوره این در جریان الگوی تفاوت ارزیابی ظورمن به که است منتخب (1000-9111) خشك

.شد خواهد تفسیر و بررسی زیر در که است شده ترسیمایران به رطوبت انتقال در اطراف آبی سطوح

عرب دریای روی بر عربستان رارتفاعپُ مرکز قرارگیری ،سو یك از ،مرطوب سال بارشی ةدور در هکتوپاسکال 830 تراز در

شمال به ها جریان بیشتر انتقال مانعِ حالت این که است شده دریا این روی بر شرقی شمال -شرقی های جریان ایجاد سبب


و شدهمنجر سرخ دریای جنوبی بخش های جریان با ها آن تلفیق و عربستان ةجزیر شبه سمت به ها آن انحراف به و هشد فریقاا

در فریقاا شمال رارتفاعپُ مکانی موقعیت در تغییر ،دیگر سویی از .است دهکرایران وارد را توجهی قابل رطوبت جنوبی مرزهای از

و مدیترانه دریاهای روی از عبوری غربی شمال های جریان در ای مالحظه قابل تغییرات به ،مرطوب و خشك منتخب سال دو

در سال شرقی بخش در و درجه 10 طول در رارتفاعپُ این مرکز قرارگیری مرطوب سال در اینکه جمله از است، شدهمنجر سیاه

قابل بخش و دوش جا هجاب شرق سمت به بیشتر غربی شمال های جریان که است شده سبب خشك ل سا به نسبت مرطوب

سرخ و عرب دریاهای روی از عبوری های جریان با تلفیق و مدیترانه دریای شرقی ةنیم و سیاه دریای از عبور با ها آن از توجهی

عکس جهت در چرخش وایران غربی بخش در ارتفاع کم مرکز وجود که شودایران وارد غربی جنوب های جریان شکل هب

بیشتر چه هر مشارکت و اطراف آبی سطوح روی بر ها جریان این شدت افزایش سبب عربستان رارتفاعپُ مرکزی سلول به نسبت

در کیلوگرم بر گرم 90 از بیش با بیشتر ویژه نم وجود ،شود می مشاهده هطورک همان .شود میایران به رطوبت انتقال در ها آن

ةدور درایران در رطوبت افزایش سبب است، آبی سطوح روی از عبوری های جریان اتصال ةنقط که ،سرخ دریای جنوبی بخش

در عاملی مرطوب ةورد به نسبت جو گردشی الگوی تغییر خشك سال در اما ؛(الف -8 شکل) است شده مرطوب سال بارشی

مرکز جایی جابه که طوری به ؛است شدهایران در سالی خشك رخداد و بارش کاهش آن تبع به و رطوبت انتقال کاهش جهت

است شده عرب دریای روی بر شرقی شمال کامالً های جریان ایجاد باعثایران شرقی جنوب خشك مناطق روی بر رارتفاعپُ

شده منتقل فریقاا شمال به آن اعظم بخش و هشد ایران وارد دریا شمالی بخش در ها یانجر این زا کوچکی بخش فقط که

قابل بخش انحراف به شمال و غرب سمت به فریقاا رارتفاعپُ مرکز ةمالحظ قابل عرضی و طولی جایی هجاب ،همچنین .است

ـ ستدریا این از شده برداشت رطوبت حاوی که ـ مدیترانه دریای مرکزی بخش در ایجادشده غربی شمال های جریان از توجهی

انحراف سبب مرطوب سال به نسبت غربی جایی هجاب وایران غرب در ارتفاع کم مرکز گسترش. است شدهمنجر فریقاا شمال به

رطوبت بالطبع و جریان ورود مانع که است شده شرق شمال و شرق سمت به سیاه دریای روی بر غربی شمال های جریان

نسبت به آبی سطوح روی بر هم وایران در هم خشك سال در ویژه نم ،عوامل این به توجه با. شود میایران به سیاه دریای

سهم ینیشترب رطوبت انتقال مقدار بیشترین با عرب دریای ،دالیل این بر بنا ؛(ب -8 شکل) است داشته کاهش مرطوب سال

دوم ةمرتب در ترتیب به مدیترانه و سرخ دریای آن از پس و ستدارا جو زیرین ترازهای درایران به انتقال رطوبت در را مشارکت

(.6 شکل) دارند قرار لحاظ بدین اهمیت سوم و

‌‌111تراز(‌ثانیه‌بر‌متر)‌جریان‌الگوي‌و‌،(هکتوپاسکال)‌ژئوپتانسیل‌ارتفاع‌،(کیهوگرم‌بر‌گرم)‌ویژه‌نممیانگین‌‌ةنقش‌.‌1شکل

‌(5111-5333)‌خشک:‌ ‌و‌(5336-5331)‌مرطو :‌الف‌آبی‌سال‌شیبار‌ةدور‌در‌هکتوپاسکال


طول بین و تر شرقی بخش در ناوه محور قرارگیری ،مرطوب سال بارشی ةدور در هکتوپاسکال 300 و 300 تراز در

سال به نسبت ارتفاعی، مراکز گسترش همچنین آن، جلویی بخش توسطایران کامل پوشش و شرقی ةدرج 30 و 10

شدنی توجیه آن روی بر ویژه نم بیشتر گسترش به توجه با که دارد همراه به راایران به رطوبت بیشتر تقالان خشك،

سرخ دریای جنوبی ةنیم روی بر و است کیلوگرم بر گرم 1 ایران همة در ویژه نم مقدار هکتوپاسکال 300 تراز در. است

سال بارشی ةدور در غربی جنوب های جریان شدت ،برآن هعالواست. داشته افزایش کیلوگرم بر گرم 6 تا مقدار این

این درایران و انتقال آن به رطوبتبرداشت ایشافز جهت در عاملی شرایط این که است خشك سال از بیشتر مرطوب

مینأت در باال مشارکت سهم جهت به مدیترانه دریای ،بررسی مورد آبی سطوح میان در(. 90 و 1 های شکل) است دوره

یکی از علل ایجاد این شرایط تغییر در جهت که است گرفته قرار اول ةرتب در جو باالی ترازهای درایران بارش وبترط

دریای عرب در این ترازهاست و عامل دیگر تغییرات یژه و بهبر روی دریاهای جنوبی ایرانها به ها و عدم ورود آن جریان

ی دریا روی بر آن های زبانه قرارگیری چگونگی و مکانی موقعیت و ریقافا شمال رارتفاعپُ مرکزی ةهست هندسی شکلدر

ارتفاع بر روی ترکیه در کم ،همچنین. قابل توجهی داشته است تأثیرکه در انتقال رطوبت از این دریا است مدیترانه

.نبوده است تأثیربی ایران های مرطوب به سمت انحراف جریان

‌511و‌الگوي‌جریان‌)متر‌بر‌ثانیه(‌تراز‌‌،ژه‌)گرم‌بر‌کیهوگرم(،‌ارتفاع‌ژئوپتانسیل‌)هکتوپاسکال(میانگین‌نم‌وی‌ةنقش‌.3شکل‌

‌(5111-5333(‌و‌ :‌خشک‌)5336-5331)‌مرطو بارشی‌سال‌آبی‌الف:‌‌ةهکتوپاسکال‌در‌دور

‌111لگوي‌جریان‌)متر‌بر‌ثانیه(‌تراز‌و‌ا‌،میانگین‌نم‌ویژه‌)گرم‌بر‌کیهوگرم(،‌ارتفاع‌ژئوپتانسیل‌)هکتوپاسکال(‌ةنقش‌.51شکل‌

‌(5111-5333(‌و‌ :‌خشک‌)5336-5331)‌مرطو بارشی‌سال‌آبی‌الف:‌‌ةهکتوپاسکال‌در‌دور


گیري‌نتیجه

و 9116-9113 سالدو انتخاب از پس ،خشك و مرطوب سال درایران به ورودی رطوبت شار نوسانات بررسی منظور به

ةدور آن به مربوط رطوبت شار واگرایی محاسبات و خشك مرطوببرای سال هنمون عنوان بهترتیب به 9111-1000

در قالب موارد زیر بیان پژوهش این از حاصل نتایج. شد انجام اطراف آبی سطوح و ایران ورودی مرزهای سطح در زمانی

شود: می

آن مقدار خشك سال در و است بیشتر مرطوب آبی سال در بررسی مورد های الیه همة در جوی رطوبت شار مقدار

.است داشته کاهش

به مربوط خشك و مرطوب سالهر دو درایران به رطوبت انتقال در مشارکت سهم بیشترین جو زیرین ترازهایدر

خشك سال نسبت به رطوبت انتقال در عرب دریای سهم دوبرابری از بیش افزایش مرطوب سال در. است عرب دریای

الگوی به توجه با ایران های بارش رطوبت مینأت در آبی ةپهن این ررنگپُ بسیار نقش از اکیح تواند می که شود می دیده

خشك و مرطوب سال در برابریباً تقر مقدار با سرخ و مدیترانه دریاهای آن از پس. باشد آن روی بر مستقر جوی گردش

.دارند قرار دوم ةمرتب در

و ستدارا آبی سطوح میان درایران به رطوبت انتقال در را سهم ینبیشتر مدیترانه دریای ،جو میانی ترازهای در

اهمیت دوم ةمرتب در بعدی مراتب در ترتیب به عمان و ،سیاه فارس، خلیج دریاهای ،زیرین ترازهای همانند ،سرخ دریای

زیرا ،ندارند رطوبت لارسا ی درتأثیر خزر دریای و عرب دریای تراز این در .دارند جایایران به ارسال رطوبت لحاظ به

جوی های جریان ورود به ای منطقه به رطوبت ورود چون و نشده ایران منتقل روی بر دریاها این روی از جریانی هیچ

همراه را رطوبت انتقال ایران عدم به ها یانجر ورود عدم ،بالطبع است،وابسته منطقه به آبی های پهنه روی از ویژه به

.داشته است

یباً تقرایران به رطوبت انتقال در ها آن ثیرگذاریأت و آبی سطوح قرارگیری ترتیب نظر از شرایط جو باالیی ترازهای در

داشته کاهش میانی ترازهای به نسبت خشك و مرطوب سال در رطوبت شار مقادیر اما .است جو میانی ترازهای مشابه

.است

ها آن اولویت ترتیب و رطوبت ورود مسیرهای عنوان به گانهچهار جغرافیایی جهات از یك هر ارزیابی از حاصل نتایج

مورد جهات همة در و( 9116-9113) مرطوب سال در که داد نشان بررسی مورد ةدور دو درایران به رطوبت انتقال در

.است شدهایران واردالیه هر سه در( 1000-9111) خشك سال به نسبت بیشتری رطوبت بررسی

،که است جو زیرین ترازهای دریژه و به ،دورههر دو در ایران به رطوبت ورود نظر از جهت رینت مهم جنوبی مرزهای

و زیرین ترازهای درایران های بارش رطوبت تأمین در عرب دریای خصوص به جنوبی آبی های پهنه غالب نقش وجود با

ازایران به رطوبت ورود کاهش خشك سال در .است شدنی توجیه شرایط این جو، باالتر ترازهای در آن نقش کاهش

از جنوبی مرزهای سهم افزایش .درصد بوده است30در حدود مرطوب سال به نسبت شرقی و ،غربی شمالی، مرزهای

و سرخ دریای روی بر عمیق ةناو قرارگیری دلیل به تواند می مرطوب سال در ویژه بهایران به رطوبت انتقال نظر

و مدیترانه و سیاه دریاهای رطوبت حاوی غربی شمال های جریان ایجاد به که باشد بارشی ةدور در عربستان ةجزیر شبه

ترازهای درایران به ارسال رطوبت در مهمی عامل که ـ عرب دریای رطوبت حاوی غربی جنوب های جریان همچنین

.شود میمنجر عربستان ةجزیر شبه روی بر ـ است زیرین


دریای عرب ةگذاری بیشینتأثیرسهم مشارکت سطوح آبی در انتقال رطوبت به ایران و رب مبنیپژوهش ةحاصل ةنتیج

(9381پرک )و (9386)احمدآباد کریمی پژوهش ةنتیج با یای مدیترانه در سطوح فوقانی جودر سطوح زیرین و در

غرب ویژه به ایران های رشبا رطوبت أمنشکه ، (9381 حیدری، و براتی)ن ادیگر از محقق برخیکه با نظر است منطبق

گذاری الگوهای تأثیردر رابطه با ،همچنین .مطابقت ندارد ،اند دانسته سیاه و ،سرخ مدیترانه، ریاهاید ترتیب به را آن

منابع رطوبتی و نقش آن در بارش، از جمله ةن مختلف در زمیناها، با نتایج مطالعات محقق گردش جوی و تفاوت آن

زاده و فرج احمدآباد کریمیو ، (9319) و همکاران پوراصغر ،(9386) و همکاران زاده فرج(، 9311) و همکاران خدادی

.استمنطبق ( 9310)


‌عنابم ةنام فصل، نمك ةاچیدر ةحوض در شاخص نیتر مناسب نییتع و یمیاقل یسال خشك شاخص چند یابیارز .(9386) .ط مقدم، انصافی

.188-139 (:1)91 ،رانیا ابانیب و مرتع قاتیتحق پژوهشی -علمی

ةنشری ،رانیا مختلف یمیاقل یها نمونه در یهواشناس یسال خشك ةینما چند ییکارا یابیارز .(9381) ع. خلیلی، و ج. بذرافشان،

.13-31: 11-18 ،نیوار

کنفرانس مینسو(، 9183-9181 آبی سال) ایران غرب های بارش رطوبتی منابع بندی رده .(9381) ا.، حیدری و ر. غ.، براتی

.13-96 ص، 9381 سال آبان اول الی مهر 11، اصفهان، اقلیم تغییر ملی کنفرانس اولین و ای منطقه

ثیر آن در ترسالی و أسودانی عبوری و ت ةمین رطوبت سامانأتیکی نقش دریای سرخ در تقویت و ت(. تحلیل سینوپ9381پرک، ف. )

.علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی ةکارشناسی ارشد، دانشکد ةهای جنوب و جنوب غرب کشور، پایان نام خشکسالی و ترسالی های دوره در رطوبتی شار بررسی .(9319) .ی اکبرزاده، و .م اصالحی، ؛.م امیدفر، ؛.ش .ا یزاده، حسنعل ؛.ف پوراصغر،

.تبریز دانشگاه ،اسالم دانان جغرافی المللی بین ةکنگر پنجمین ،شرقی آذربایجان استان سالی خشك

،شرقی آذربایجان های ایستگاه خشك و مرطوب های دوره فضایی توزیع تحلیل .(9381) .ی رحیمی، قویدل و .س بخش، جهان

.93-3 :13 ،جغرافیایی فضای

انهندوست مونسون با آن کنش برهم و ایران روی آن ةماهان ترابرد و رطوبت منابع .(9311. )پ رضازاده، و .م ی،آزاد ؛.م .م خدادی،

.993-16(: 1)3 ،ایران ژئوفیزیك مجله حاره، جنب رارتفاعپُ و

ةمجل بوشهر، استان سنگین فوق های بارش رطوبت مسیر و أمنش شناسایی .(9388) .ح پور، نظری . وم خسروی، ؛.ج خوشحال،

.18-3 :69 ،توسعه و جغرافیا

گرایش یعیطب یاییجغراف دکتری ةرسال ،ایران در ترسالی و سالی خشك ةماهان الگوهای بررسی .(9333) .ف اخالق، خوش

.تبریز دانشگاه ،شناسی اقلیم

اروپایی جوی مدت میان بینی پیش مرکز ةداد پایگاه بارش مکانی -زمانی دقت سنجش واکاوی .(9311. )س کریمی، زند و .م دارند،

(ECMWF )633-639(: 1)13 ،طبیعی جغرافیای های پژوهش ةنام فصل زمین، ایران روی بر.

های شاخص از استفاده با بجنورد دشت هواشناسی سالی خشك ةمطالع .(1091) .ع صفری، . وح دارابی، ؛.ک شاهدی، ؛.م ذبیحی،

SPI ،PNPI ،NITZCHE ،ZSI، وDI، ایران آب منابع مدیریت کنفرانس پنجمین.

.83 ةشمار ،معلم تربیت دانشگاه ادبیات ةدانشکد ةمجل ،ایران های بارندگی صعود های مکانیزم .(9331) .ب علیجانی،

.نور پیام انتشارات ،1چ ،ایران هوای و آب .(9381) .ب علیجانی،

.مدرس تربیت دانشگاه شناسی، اقلیم گرایش طبیعی جغرافیای ،دکتری ةرسال ،ایران در سالی خشك بینی پیش و تحلیل .(9331) .م زاده، فرج

ةمطالع) ایران غرب ةزمستان بارش در رطوبت انتقال چگونگی .(9386) .م مباشری، و .ه قائمی، ؛.م احمدآباد، کریمی ؛.م زاده، فرج

.193-913(: 9)93 ،انسانی علوم مدرس ةنام فصل ،(9116 ةژانوی 3-3 بارش موردی

پایداری و افیاجغر ة، مجلهای سنگین ایران فرود دریای سرخ با بارش ةرابط (.9319) .ا، مسعودیان . وس، موحدی ؛.س، قائدی

.98-9: 1، محیط


در فت ای حاره وفانط از ناشی سنگین فوق بارش طی جو رطوبت جریان همگرایی تحلیل و نگاشت .(9310) .ی، رحیمی قویدل

.998-909(: 1)93، انسانی علوم مدرس ةنام فصل، بهار چاه سواحل

شناسی، دکتری، جغرافیای طبیعی گرایش اقلیم ةایران، رسالهای رطوبت بارش تأمین(. تحلیل منابع 9386) .م احمدآباد، کریمی

علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس. ةدانشکد

ةنشری ایران، های بارش رطوبت مینأت منابع زمانی -فضایی الگوهای و رطوبت شار. (9310) .م زاده، فرج . وم احمدآباد، کریمی

.913-901(: 11)91 ،جغرافیایی علوم کاربردی تحقیقات

توس. ةانتشارات شریع ،ایران هوای و آب .(9310) .مسعودیان، ا

یایدر یجنوب سواحل در مرطوب و خشك یها دوره طول در جوّ گردش یالگو یبررس .(9313کارخانه، م. ) و زرین، آ. ؛مفیدی، ع.

.936-910(: 9)8، رانیا كیزیژئوف ةمجل ،خزر

ارشد، کارشناسی ةنام پایان ،خزر جنوبی سواحل در فراگیر های سالی خشك تیکیسینوپ ةمطالع .(9381) .ج سماکوش، پور معصوم

.تهران دانشگاه جغرافیا، ةدانشکد شناسی، اقلیم گرایش طبیعی جغرافیای

Alijani, B. (1993). Rising Mechanisms of Rainfall in Iran, Journal of College of Literature, Tarbiat

Moalem University, No. 85.

Alijani, B. (2010 ). Climate of Iran, Forth Edition, Payam Noor Publisher.

Asefjah, B.; Fanian, F.; Feizi, Z.; Abolhasani, A.; Paktinat, H.; Naghilou, M.; Molaei Atani, A.;

Asadollahi, M.; Babakhani, M.; Kouroshniya, A. and Salehi, F. (2014). Meteorological Drought

Monitoring Using Several Drought Indices (Case Study: Salt Lake Basin in Iran), Desert, 19: 155-

165.

Bazrafshan, J. and Khalili, A. (2003). The Evaluation of Utility of Meteorological Drought Indices in

Different Climatic Samples in Iran, Niwar Journal, 48-49: 79-93.

Brati, Gh. R. and Haidari, I. (2003). Classification of Moisture Resources of West of Iran (1984-85),

Third Regional Conference and First National Conference on Climate Change, 21-23 Oct.

Isfahan, PP. 16-23.

Ensafi Moghadam, T. (2007). The Evaluation of Climatic Drought Indices and Determination of Suitable

Index in Salt Sea Watershed, Iranian Journal of Range and Desert Research, 14(2): 271-288.

Farajzadeh, M. (1995). Analysis and Prediction of Drought in Iran, PhD. Thesis in Natural Geography,

Climatology Subject, Tarbiat Modares University.

Farajzadeh, M.; Karimi Ahmadabad, M.; Ghaemi, H. and Mobasheri, M.R. (2007). The Status of

Moisture Transferring in Winter Precipitation in West of Iran (A Case Study of 3-7 January,

1996), Journal of Human Sciences Modares, 13(1): 193-217.

Farajzadeh, M.; Karimi Ahmadabad, M.; Ghaemi, H. and Mobasheri, M.R. (2007). Studying the

Moisture Flux over West of Iran: A Case Study of January 1 to 7, 1996 Rain Storm, Journal of

Applied Sciences, 7: 3023-3030.

Gao, L.; Bernhardt, M. and Schulz, K. (2013). Evaluation of ERA-Interim Precipitation Data in Complex

Terrain, Hydrology and Earth System Sciences, 16: 4661-4673.

Ghaedi, S.; Movahedi, S. and Masoodian, S.A. (2012). The Relationship Between Red Sea Ridge and

Heavy Precipitation in Iran, Journal of Geography and Environmental Stability, 2: 1-18.


Ghavidel Rahimi, Y. (2011). Mapping and Analysis of Atmospheric Moisture Convergence During

Super-Heavy Precipitation Due to Tropical Storm in Chahbahar Shore, Journal of Human Sciences

Modares, 15(2): 101-118.

Jahanbakh, S. and Ghavidel Rahimi, Y. (2005). The Analysis of Spatial Distribution of Wet and Dry

Periods of East Azarbaijan Stations, Geographical Space, 27: 5-17.

Karimi Ahmadabad, M. (2007). The Analysis of Resources of Precipitation Moisture in Iran, PhD. Thesis

in Natural Geography, Climate Subject, Supervisor Professor Manuchehr Farajzadeh, College of

Human Sciences, Tabiat Modares University.

Karimi Ahmadabad, M. and Farajzadeh, M. (2011). Moisture Flux and Spatio-Temporal Patterns of

Resources of Precipitation Moisture of Iran, Journal of Applied Researches of Geographical

Sciences, 19(22): 109-127.

Khadadi, M.M.; Azadi, M. and Rezazadeh, P. (2013). Moisture Sources and Its Monthly Transport on

Iran and its Interaction with India's Monsoon and Subtropical High-Pressure, Journal of Iran

Geophysics, 7(2): 96-113.

Khoshakhlagh, F. (1998). The Analysis of Monthly Patterns of Wet and Dry Years in Iran, PhD. Thesis in

Natural Geography, Climate Subject, Supervisor Professor Hooshang Ghaemi, University of

Tabriz.

Khoshhal, J.; Khosravi, M. and Nazaripoor, H. (2009). Detection of Origin and Path of Moisture of

Super-Heavy Precipitation of Booshehr Province, Journal of Geography and Development, 61: 7-

28.

Liu, J. and Stewart, R.E. (2003). Water Vapor Fluxes over the Saskatchewan River Basin, Journal of

Hydrometeorology, 4: 944-959.

Mahmood, R.; Li, S. and Khan, B. (2010). Causes of Recurring Drought Patterns in Xinjiang China,

Journal of Arid Land, 2(4): 279-285.

Mashari Eshghabad, S.; Omidvar, E. and Solaimani, K. (2014). Efficiency of Some Meteorological

Drought Indices in Different Time Scales (Case Study: Tajan Basin, Iran), ECOPERSIA, 2: 441-

453.

Masoodian, S.A. (2011). Climate of Iran, First Edition, Sharieh Toos Publisher.

Masoompoor Samakoosh, J. (2005). Synoptic Study of Extensive Drought in Southern Caspian Sea Shore,

MSc. Thesis in Natural Geography, Climate Subject, Supervisor Professor Faramarz

Khoshakhlagh, College of Geography, University of Tehran.

Mofidi, A.; Zarrin, A. and Karkhaneh, M. (2014). A Study of the Pattern of Atmospheric Circulation

During Dry and Wet Periods on the Southern Shores of the Caspian Sea, Journal of Iran

Geophysics, 8(1): 140-176.

Najjar Saligheh, M. and Yousefi Ramandi, R. (2015). Studying & Comparing the Efficiency of 7

Meteorological Drought Indices in Droughts Risk Management (Case Study: North West

Regions), Applied mathematics in Engineering, Ma nagement and Technology, 3(1): 131-142.

Peixoto, J.P. (1973). Atmospheric Vapor Flux Computations for Hydrological Purposes, Reports on

WMO/IHD Projects, Report No. 20.

Peixoto, J.P. and Kettani, M.A. (1973). The Control of the Water Cycle, Scientific American, 228: 46-61.

Poorasghar, F.; Hasanalizadeh, A. Sh.; Omidfar, M.; Eslahi, M. and Akbarzadeh, Y. (2012). The

Investigation of Moisture Flux in Wet and Dry periods in West Azarbaijan Province, The Fifth

International Congress of Islamic Geographer, University of Tabriz.


Peña-Arancibia, J.L.; Van Dijk, A.I.J.M.; Renzullo, L.J. and Mulligan, M. (2013). Evaluation of

Precipitation Estimation Accuracy in Reanalyses, Satellite Products, and an Ensemble Method for

Regions in Australia and South and East Asia, Journal of Hydrometeorology, 14: 1323-1333.

Sivandi, A. and Gharehdaghi, H. (2014). Performance Evaluation of Some Meteorological Drought

Indices in South of Khuzestan Province and Zoning It Using Geographic Information System

(GIS), Indian Journal of Fundamental and Applied Life Sciences, 4: 730-738.

Smirnov, V.V. and Moore, G.W.K. (1997). Spatial and Temporal Structure of Atmospheric Water Vapor

Transport in the Mackenzie River Basin, Journal of Climate, 12: 681-696.

Xu, X.D.; Shi, X.Y.; Wang, Y.Q.; Peng, S.Q. and Shi, X.H. (2008). Data Analysis and Numerical

Simulation of Moisture Source and Transport Associated with Summer Precipitation in the

Yangtze River Valley over China, Meteorology Atmospheric Physics, 100: 217-231.

WU, H.; HAYES, M.J.; WEISS, A. and HU, Q. (2001). An Evaluation of the Standardized Precipitation

Index, the China-Z Index and the Statistical Z-Score, International Journal of Climatology, 21:

745-758.

Zabihi, M.; Shahedi, K.; Darabi, H. and Safari, A. (2014). The study of Meteorological Drought in

Bojnoord Plain using SPI, PNPI, NITZCHE, ZSI and DI Indices, The Fifth Conference on Water

Resources Management in Iran.

ناﺮیاﯽلﺎسﺮتوﯽلﺎسکشخادخرر ......مهم لماوع زا یکی...

Documents