Aralin 3: Ang AlagaCreated and Presented by: Group 3

Silbi ng Alaga:• Ang pagkakaroon ng alaga ay isang

bagay na nakatutulong sa atin upang tayo ay may mapaglibangan—isang paglilibang na kapaki-pakinabang. Bawat oras at araw na ginugugol sa alaga ay isang pagmamahal na parang sa kapwa.

Ang Alaga (Barbara Kimenye)

• https://www.powtoon.com/online-presentation/ft2tFFPvgjo/ang-alaga/

• See POWTOON: Ang Alaga

Activity 1:A. Magbigay ng kaugnay na ideya tungkol sa salitang alaga.

Magbigay ng 3-5. B. Ano ang mahihinuha mo sa salitang ALAGA?C. Muling ikwento ang napanood na istorya sa tulong ng Web

Diagram. Gawin sa kwaderno. (Pagreretiro ni kibuka/Pagkakaroon ng alaga/Konplikasyon ng pagkakaroon ng alaga ni kibuka/Wakas)

D. Ipaliwanag ang katapusan ng akda: “May ilang sandali na nalulungkot siya sapagkat alam niya na karne ito ng mahal niyang alaga at masaya rin niyang kinakain ito. Ngunit sandali lamang ito at patuloy pa rin niyang nilalagyan ng karne ang kaniyang pinggan.”

Example of Web Diagram:

Pagkakaiba ng Maikling kwento sa Iba pang Akdang pampanitikan:

“Ano nga ba ang pagkakaiba ng maikling kwento sa iba pang akdang pampanitikan?”

~Ayon kay GEM (Genoneva E. Matute) (1971) sa aklat ni Villafuerte (2000) ang maikling kwento ay may sariling katangian gaya ng:1. Isang madulang bahagi ng buhay ang tinatalakay

2. Isang pangunahing tauhang may mahalagang suliranin

3. Isang mahalagang tagpo 4. Mabilis na pagtaas ng kawilihan hanggang sa

kasukdulang madaling sinusundan ng wakas 5. May iisang kakintalan

Dagdag kaalaman:• Nagsimula ang maikling kwento sa Pilipinas noong

ika-20 siglo.• Si Edgar Allan Poe ang tinaguriang ama ng maikling

kwento sa Amerika.• Si Deogracias A. Rosario naman ang kinikilalang

ama ng maikling kwentong tagalog dito sa Pilipinas.• Rex, Delio, Dante A. Rosetti, Delfin A. Roxas, DAR,

Angelus, Dario, At Rosalino ang mga ginagamit na pangalan o sagisag sa panulat si Deogracias.

Apat na uri ng Maikling Kwento:1. Kwento ng Tauhan—Nakatuon ang pansin sa

galaw, salita, at kaisipan ng tauhan. Ang sentro o pokus ng akda ay umiinog sa pangunahing tauhan.

2. Kwento ng Banghay—Binibigyang diin dito ang pagkakabuo ng magkakaugnay na mga pangyayari sa akda.

3. Kwento ng Isipan—Paksa ang pinagtutuunan ng pansin gayundin ang diwa, o isipan ng katha.

4. Kwento ng Katutubong Kulay—Inilalarawan dito ang mga bagay, paligid, kaayusang panlabas, pag-uugali ng mga residente sa isang lugar, kanilang mga paniniwala, mithiin ng lugar na iyon.

Iba pang Akdang Pampanitikan:

1. TULA • Pagpapahayag ng maririkit na kaisipan sa pamamagitan ng

maririkit na pananalita. Sa paraang may sukat, aliw-iw, indayog ng salita, tugma.

• Alejandro G. Abadilla: Pagbabagong-hugis sa buhay—isang paglalarawan ng buhay na hinahanap sa guniguni, na pinaparating sa ating damdamin at ipinahahayag sa pananalitang nag-aangkin ng tumpak na aliw-iw sa sukat at taludtod.

Dalawang Sangkap ng TULA: • Panlabas (Sukat at tugma)• Panloob (Damdamin, guniguni, at kagandahan)Dagdag kaalaman:• Ang sukat sa tula ay ang bilang ng pantig sa bawat taludtod. Ang

bawat taludtod naman ay may hati o caesura.• Ang tradisyonal na tula ay binubuo ng sukat na labindalawa (12),

labing-anim (16), at labing-walo (18).

Iba’t ibang Layunin ng Tula:

Maglarawan—Naglalarawan ng pagbabago sa isang kalagayan, lugar, pangyayari. Maaring gumuhit ng mga larawang nakapaligid sa buhay ng tao.

Mangutya—Kumukutya sa mga di-magandang gawain ng mga tao o kaya naman ay sa kalagayan nitong nakatatawa o katuwa-tuwa.

Mang-aliw—Umaaliw sa mga mambabasa sa pamamagitan ng katatawanan (comics) o palaisipan (puzzle).

Magpanuto—Nagtuturo, nagbibigay ng payo sa pamamagitan ng mga mensahe sa taludturan.

Iba’t ibang Uri ng Tula:Tulang Pasalaysay—Epiko/Pasyon/Awit/Kurido/BaladaTulang Liriko—Dalit/Soneto/Elehiya/Oda/Himno o AwitTulang Patnigan—Karagatan/Duplo/Balagtasan/BatutianTulang Dula o Pantanghalan—Pananapatan/Karilyo o

Puppet Show/Senakulo/Tibag/Moro-moro o Komedya/ Sarsuwela/ Panuluyan

Iba pang Akdang Pampanitikan:2. DULA• Isang uri ng panitikan na nahahati sa yugto.• Layuning maglarawan ng isang tanghalan ng kilos at galaw,

umantig ng damdamin, maghatid ng mensahe, kasaysayan.Tatlong Bahagi at Uri ng Dula:Simula—Binubuo ng tagpuan, tauhan, Sulyap na suliranin.Gitna—Dito naman matatagpuan ang saglit na kasiglahan,

tunggalian, at kasukdulan.Wakas—Naririto ang kakalasan at kalutasan ng mga suliranin.Pangunahing Dula:• Komedya• Trahedya

Iba pang Uri ng Dula:Melodrama—Dulang nakaaantig ng matinding damdamin dahil

sa labis na pagbibigay-tuon sa takbo ng pangyayariPantasya—Likha sa mayamang imahinasyon ng manunulat.

Hindi makatotohanan ang tagpuan at mga tauhan nito.Romantiko—Seryoso, tigib ng damdamin at may

matulaingwika ang dulang ito. Kitang-kita ang pagkakaiba ng ‘mabubuti’ at ‘masasamang’ tao na kasangkot sa mga pangyayaring di-kapani-paniwala.

Parsa—Nagpapatawa at nagbibigay ng aliw ang dulang ito.Parodya—Ang dulang ito ay nilikha upang mangutya, mag-

bigay puna, manggaya, ng pangungusap, at kilos ng isang tao sa tunay na buhay ng lipunan.

Saynete—Masaya at may layuning magpatawa ang dulang ito. Dulang panlipunan o Social Drama—Dulang ukol sa isang

lipunan at suliraning kinakahaharap at nilulutas nito.

Iba pang Akdang Pampanitikan:3. NOBELA• Mahabang kathang pampanitikan na binubuo ng maraming

kabanata at naglalahad ng mga pangyayari na pinaghabi-habi sa isang mahusay na pagbabalangkas.

• Ang mga pangunahing tauhan dito ay maaaring isa o dalawa at iba pang mga katulong na tauhan

4. SANAYSAY• Mula sa salitang Latin na exagium na mula sa pandiwang

exagae na ang ibig sabihin ay exagere (gawin, magtimbang, magbalanse).

• Komposisyon ito na malimit na magtalakay sa personal na kuro-kuro ng anumang paksa o isyu.

Activity 2:A. Kumuha ng isang buong papel, isulat ang mga sagot sa

sumusunod na tanong.:• Sa tingin mo, bakit mahalagang alamin ang iba’t-ibang uri

ng Akdang pampanitikan? • Alin sa mga Akdang pampanitikan ang iyong nagustuhan

at bakit? (Magbigay ng tatlong pangungusap) • Kung ikaw ay nakinig ng maayos, masasagot mo ito ano-

ano ang uri ng mga Akdang pampanitikan? B. Gumuhit ng isang larawan ng isang manunulat. Isulat sa

tabi ng larawan mo kung anu-anong katangian ang dapat taglayin ng isang manunulat.

Pagpapahayag ng Pagbibigay-linaw sa Pagbubuod ng Isang Akdang Pampanitikan:

• Pinakasimple o pinakapayak na anyo ng paglalahad ang buod. Isa itong pagpapanibagong anyo sa pagsulat o pagsalaysay ng isang akda na gawa ng iba.

• Ang matulungan ang mga mambabasa o nakikinig sa higit na ikauunawa sa diwa ng isang akda ang tanging layunin ng pagbubuod.

• Magagaan at madaling pananalita kaysa orihinal na teksto ang dapat na gamitin sa pagbubuod.

Apat na Anyo ng Pagbubuod:1. Halaw (Absurd)—Ang halaw ay katulad din ng karaniwang akda na

dapat hindi mawawala ang tatak, kayarian, pananaw, at layon ng orihinal na akda.

2. Hawig (Paraphrase)—Nagpapaliwanag at nagpapahayag nang malaya sa mga kaisipan at pananalita ang hawig o paraphrase. Layunin nito ang magbigay ng paglilinaw sa akda o bahagi ng akda na may kahirapang unawain ng mambabasa.

3. Suring-Basa (Review)—Itinuturing na isang maikling pamumumunuang pampanitikan ang suring-basa. Layunin nitong maglahad ng mga kaisipang tinataglay ng aklat at maihatid ang kahalagahan ng aklat sa mga mambabasa.

4. Pagpapakahulugan—Kapag ang diwa ng isang akda ay nangangailangan ng higit na paglilinaw o pagpapaliwanag dahil sa teknikal ng pagkakasulat o gumagamit ng mga salitang di-karaniwang ginagamit ang pagpapakahulugan.

Activity 3:A.Pumili ng isang storya o movie na iyong alam.

Ito ay iyong ibuod sa isang buong papel. B.Isipin mo na isa kang critique (manunuri).

Ayon sa napili mong storya o movie, ito ay iyong bigyang Suring-basa (Review), ano ba ang masasabi mo sa istorya o movie na iyong napili? Bigyang paliwanag sa paraang parang critique ang gumawa. Ibig sabihin isang PORMAL na gramatika lamang ang iyong gagamitin. GOODLUCK!