MODERN TRK RNN K YZYILI19. Y zy ld an 19 5 0 lere

BykMKnaHfi

Antolojisi

A T A O L B E H R A M O G L U

S O S Y A L Y A Y I N L A R

TRK R ANTOLOJSM O D ER N R M Z N K Y Z Y I L I

SON YZYIL BYK TRK R ANTOLOJS Hazrlayan Ataol Behramou

Tasarm: zlenim Yapm Bask: Kitap Matbaaclk

Sayfa dzeni: New BaskerviUe 9/12

ISBN 975-7384-17-8975-7384-16-X (1. Cilt)

1. Basm: Aralk, 19872. Basm: Ekim, 19913. Basm: Mart, 19934. Basm: Mart, 19975. Basm: Ekim, 19996. Basm: Kasm, 2001

Sosyal Yaynlar, Bab- li Caddesi, No. 14 Caalolustanbul

Tel: (0212) 5277982 (0212) 5221894

WEB SAYFASI: http://www.kitap-net.com E-POSTA: kitapnet@izlenim.com

A t a o l B e h r a m o l u

S O N Y Z Y I L B Y K

TRK R ANTOLOJSMODERN RM ZN K YZYILI

BRNC CLT (19. Yzyl Sonlarndan 1950lere)

Gzden Geirilmi ve Geniletilmi Altnc Basm

S O S Y A L ! Y A Y IN L A R

GEEN YZYIL SONLARINDAN GNMZE ADA TRK RNN EVRELER

I - GEEN YZYIL SONLARINDAN 1920LERE

Bir ada Trk iiri sekisi hazrlanrken yantlanm olmas gereken ilk soru, adalk kavramnn ne olduu ve lkemiz zelinde balangcnn nasl saptanmas gerektiidir.

Yirminci yzyl Trk iirinin zde ve biimde baz temel zelliklerinin kaynaklarn aratr, bizi geen yzyln son eyreine, Divan iirimizin geleneksel tema ve biim kalplarnn krlma evrelerine gtrr.

Divan iiri, zellikle 18. yzylda ve Nedimin iirleriyle dilde ve anlatmda bir yalnla ynelmitir. Fakat, bu iirin devrim niteliinde yeni temalar ve buna bal olarak da yeni biim zellikleri ve tonlamalar kazanmas, daha sonra, Tanzimat dnemi iiriyle olmutur. Bu dnemde zellikle Namk Kemal, iirlerinin ierdii yeni kavramlar ve aratrmaclarn zerinde birletikleri merdane edas ve gr sesiyle, irimizin yeni bir evreye girmesinde devrim niteliinde bir dnmn balangcnda yer almtr. Batl dnceye ve kavramlara ynelileri, ulusallk bilincine henz sahip olmamakla birlikte halk iirine ve halk diline ilgileri, toplum iin sanat savn ileri srleri de Tanzimat airlerinin ortak ve iirimiz bakmndan yeniliki zellikleridir. Bu nedenlerle, ada iirimizi, araylarnn, savlarnn ve kimi iirlerinin etkileri gnmz Trk iirine kadar uzanan Tanzimat dnemi airleri ve zellikle de Namk Kemalle balatmak doal saylmaldr.

Namk Kemalin nderlik ettii toplumcu kanadn yansra, Tanzimat iirinin bireyci kanadn oluturduklarn syleyebileceimiz Recaizade Ekrem ve Abdlhak Hmid Tarhan, iirlerindeki kiisellik ve itenlik, yeni ses ve biim eleriyle, Divan iirinin geleneksel z ve biim kalplarndan ayrlarak Servet-i Fnun iirini hazrlamlardr. Recaizade ve Hamidin iirleriyle, Trk iirinin Dou iiri etki alanndan karak, bata Fransz iiri olmak zere Bat iirinin etki alanna girii de kesinlik kazanmtr.

Servet-i Fnun iirinin byk temsilcisi Tevfik Fikret, Divan iirinin l ve biim kalplarn krmay daha da ileri gtrerek serbest mstezad trn oluturmu, Trk iir diline kendisi ncesinde var olmayan bir akclk ve ezgisellik kazandrmtr. iir dilimizin konuma dili eleri ve tonlamalaryla zenginlemesi de, bu dile yine Tevfik Fikretin kazandrd bir yeniliktir. te yandan, Tanzimat iirinin de ierik bakmndan temel zellikleri olan zgrlklk, zorbala kar olu temalar, Tevfik Fikretin iirinde insanclk, halklk, yurtseverlik, savaa kar olu temalaryla dnsel bir genilik ve derinlik kazanm; daha da nemlisi, bu temalar, salt birer tema olularnn tesinde, didaktik olmayan, kiisel bir ses tonunun iten, inanl nltlaryla dnemin tm yeniliki, devrimci insanlarnn bilinlerinde ve yreklerinde derin izler brakmtr. Bu zellikleriyle Tevfik Fikret sadece ada iirimizin deil, dnemin aydmlanmac dnya airleri dnldnde, iki yzyln kesitii yllarda dnya iirinin de nemli, sekin bir airidir.

Cumhuriyet ncesi dnemin zgn airlerinden Mehmet Emin Yurdakul, halk, toplumcu, yurtsever iirimizin bir baka nemli temsilcisidir. ou kez didaktizmin snrlarn aamam ve kulland yaln Trkeyi iir dili dzeyine ykseltememi olmakla birlikte, 1899da yaynlanan Trke iirlerle iir dilimizin ulusallamasnn nclerinden olmu, saylar az da olsa baz iirlerinde zde ve biimde ulat itenlik, duruluk ve przszlkle 20. yzyl balarndaki iirimize kaynaklk eden ncler arasnda yer almtr. Ayn dnemin airlerinden Mehmet Akif, halk toplumcu, yurtsever temalaryla ve halkn konuma dilini iire getirmekle iirimizin demokradamasna nemli katkda bulunmu; Rza Tevfik, halk iirine dikkat ekerek ve bu trde verdii rneklerle iirimizin ulusal biimler araynda bir yneliin nclerinden olmutur. Yergilerindeki ierik ve anlatm zellikleriyle Erefi de, bu iir trn demokratlatran, etkileri gnmzde de duyumsanan yeni bir ergici iir anlaynn nclerinden saymak gerekir.

Cumhuriyet dnemi ncesi iirimizin ustalarndan Ahmet Him, Fransz iirinin modem anlatm eleriyle Divan iiri zelliklerini senteze ulatrd iirlerinde, Servet-i Fnun iirine gre daha youn ve kiisel bir iir dnyas yaratabilmitir. 1921 ylnda yaynlanan Piyle'nm nsznde iir belirsize ne kadar yaklarsa o kadar iir olur szleriyle gnmz Trk iirinde de etkinlii olan bir

anlay zetleyen Ahmet Hinr, ada iirimizde izlenimcilik tanmyla nitelenebilecek bir yneliin ilk byk ustasdr. Etkileri gnmze kadar uzanan bir airdir.

iirinin oluumu yine Cumhuriyet ncesi dnemde gerekleen Yahya Kemal ise, aruz lsne bal kalmakla birlikte, Servet-i Fnun nazmnn tatl su lehesinden, Divan iiri dilinden, fazla dar ve mahalli bulduu halk iiri dilinden farkl bir iir dili, Trk- enin kendine mahsus, sssz, tabii, samimi ifade zelliklerini aram, bu alanda ulat baaryla da ada iir dilimizin belkemiini oluturan rnlerin banda yer alan iirlerin yaratcs olmutur.

Geen yzyl sonlarndan Cumhuriyet dnemine kadar uzanan yaklak elli yllk bir zaman diliminin belli bal airlerini, Divan iirinden ulusal ve modem bir iire doru ana yneli ve araylarn zelliklerini bylece belirtmi oluyoruz. Grlebilecei gibi, yirminci yzyl Trk iirinin temel baz zellikleri, kaynaklarn ve kklerini bu ilk byk zaman diliminde bulmaktadr.

I I - 1920LERDEN 1950LERE

Osmanlcaya kar halkn konutuu Trkeyi, aruza kar hece veznini savunanlarn abalar, yukarda belirttiimiz gibi, kklerini geen yzyln sonlarnda bulur. Ancak, bu abalar yirminci yzyln ilk eyreinde hzlanarak cumhuriyet sonras ilk yllarda kesin utkuya ulamtr.

Hece airleri, konuulan Trke ve hece vezniyle kiisel, ulusal, toplumsal konular ilerlerken, genellikle romantik, lirik bir yaklam iinde olmulardr. Ak, gurbet, yalnzlk, lm, temalar hece iirinin balca temalardr. te yandan, romantik bir halklk ve yurtseverlik de hece iirinin temel bir zelliidir. Bu genel zelliklerin tmn iirlerinde bulduumuz Faruk Nafiz amlbel, akc iir dili, biim ve z alannda yeniliki elerle kendi dneminin ve sonraki dnemlerin airleri zerinde etkili bir kiilik olmakla birlikte, btn bu zelliklerde derine inemeyiin, yzeyselliin de tipik bir temsilcisidir. Bireysel temalarda (zellikle lm, yalnzlk, v.b.) Faruk Nafizin ulaamad kiisellik, derinlik ve etkililie, baz iirleriyle Ali Mmtaz Arolatm ve byk lde Necip Fazl Ksakrekin ulam olduu sylenebilir. Ali Mmtaz

8 s o n y z y il b y k tO r k iiR t a n t o l o j s !

Arolat iirlerindeki biimsel denge bakmndan, Necip Fazl Ksa- krek ise, hecede yeni ses araylar, zgn uyaklar, arpc benzetmeler, bunlarn oluturduu youn ve zgn iir atmosferi bakmndan, hece iirinin nemli airleridirler. iirlerinin sayca azlna karn Kemalettin Kamu, bu iirlerin kimilerinde ulat niteliksel younluk ve biimsel yalnlkla kiisel, yerli, iten bir lirizmin temsilcilerinden biri olarak hece iirindeki geliimin nemli bir kiilii olabilmitir. iirinin etkileri Cahit Stk Taranc, Ziya Osman Saba, v.b. airlere uzanr. Gerek kiisel, gerekse toplumsal temalarda mer Bedrettin Uaklnn ulat ieriksel younluk ve biimsel yetkinlik ise, sadece o dnem iiri bakmndan deil, ada iirimizin tm lsnde de nemli bir dzeydedir. mer Bedrettin Uaklnn iirlerinde, Faruk Nafizde bulunmayan bir sahicilik ve betim gc, Necip Fazlda bulunmayan bir aydnlk, lke konulu iirlerinde gerekilik ve yine stn bir betim gc, kiisel yaam konulu iirlerinde ise, derin bir duyarlk ve itenlik vardr.

lk rnleri, hece airlerininkiler gibi, 1920li yllarda yaynlanan Ahmet Hamdi Tanpmar, genelde hece lsn benimsemekle birlikte, temalar ve yntemleriyle hece airlerinden ayr bir konumdadr. Szckler ve iir dnyas bakmndan Himden, dize yaps ve iirinin genel plastii bakmndan ise Yahya Kemalden etkilenmi, felsefi-lirik diye nitelenebilecek bir trde zgn ve baarl iirler yazmtr. Etkileri gnmz iirinde de duyumsan- maktadr. lk rnleri 1920li yllarn sonlarnda yaynlanmaya balayan Ahmet Muhip Dranas, iirimize kazandrd yeni betim, ses, tonlama ve tema eleriyle, iirsel biimde ulat salam dengeyle, hece airlerinden farkl ve st bir dzeyin airidir. Dranas iirinin etkileri de kendi dneminin ve bir sonraki dnemin iirinden gnmze kadar uzanr.

Daha Cumhuriyet ncesi yllarda heceyle yazlm ilk iirlerindeki gr sesi, takn slubu ve allmadk temalaryla hece iirinin z ve biim kalplarn zorlayan gen Nzm Hikmetin , 1929 ylnda Jokond ile SiYaU ve 835 Satrve 1930lu yllarda ard arda yaynlad iir kitaplaryla getirdii yenilikler, ada Trk iiri iin gerek z gerek biim bakmndan gerek bir devrim olmutur. Bu kitaplardaki iirlerle ada iirimizde serbest nazm (zgr kouk) dnemi alm, Trk iiri hibir evresinde sahip olmad lde, ses, biim ve tema eleriyle zenginlemitir. 1930lu yllarn bala

rnda yaynlad kitaplaryla Ercment Behzat Lav da, Bat lkelerindeki modern iir biimlerini yerli temalara uygulayan deneyci, yeniliki bir air olarak anmak gerekir. Ercment Behzat Lav, ada iirimizde nemli yeri olan ironik iir trnn de iirimizde ilk nemli temsilcisi saylabilir.

1930lu yllarda hece iiri, A.K. Tecer, B.K. alar gibi daha az baarl airlerce srdrlmekteyken, Cahit Stk Tarancmn mrmde Skt (1933), Fazl Hsn Dalarcann Havaya izilen Dnya (1933) adl ilk iir kitaplar yaynland. nn asl salayan ikinci kitab Otuz Be Ya 1946da yaynlanan Taranc, kendinden nceki ustalardan Tanpmar, N.Fazl Ksakrek ve K.Kamunun, Fransz iirinin ve halk iirinin etkilerini tayan iirleriyle yerli, iten, lirik, kiisel bir iir dnyas yaratmay baarmtr. Daha ilk kitabnda yer alan iirlerindeki izlenimci ve sezgici eler, yeni benzetme ve imgeler, youn ve kiisel iir dnyasyla byk ve zgn bir iir yeteneine sahip olduunu kantlayan Dalarca ise, 1940ta yaynlanan ocuk ve Allahla, modem Trk iirinin bayaptlarndan birini yaratmtr.

Salnda Trkiyede baslan son kitab eyh Bedreddin Destam (1936) olan, iirlerini 1938 ylndan sonra dnemin ilerici, toplumcu dergilerinde takma adla yaynlanmak zere hapishaneden gnderen Nzm Hikmetin toplumcu-gereki dorultusunda birleen farkl kuaklarndan Ilhami Bekir Tez, Haan izzettin Dinamo, Rfat lgaz, Cahit Irgat, Niyazi Akncolu, A.Kadir, Abdlkadir Demirkan (Vedat Trkali), mer Faruk Toprak, Enver Gke, Mehmed Kemal, Arif Damar (Barikat), Ahmed Arif, v.b. airler Trkiyenin 2. Dnya Savana girmedii, fakat toplumumu- zun dnyadaki savala daha da arlaan bask ve yoksulluk koullarn yaad 1940l yllarda (ve kimileri 1950lerde) yaynlanan iirleriyle tema, biim ve anlatm zellikleri bakmndan her biri kendi zgnlkleriyle katkda bulunduklar 1940 toplumcu airler kuan oluturdular. Bu toplumcu airlerin iirlerinin ortak temalar olan bar, zgrlk, eitlik zlemlerinin etkileri, o dnem Trk iirinin pek ok airinin rnnde belli llerde duyumsanr.

1940l yllar Trk iirinin bir baka nemli olgusu da, gen airin (Orhan Veli, Oktay Rifat, Melih Cevdet) iirlerinden oluan Garip sekisinin yaynlandr. Sekinin nsznde, iirde l ve uyaa, airanelie kar olduklarn belirten bu gen airler,

gerekten de, dilin, dizenin en yaln birimlerine indirgenmi iirleriyle, ada iir dilimizin ve konusalnn (tematik) konuma dili ve gnlk yaam yalnlyla bulumasnda nemli bir ilev grdler. Gerek kurucularnn baz iirleriyle, gerekse yknmeciler elinde bir eit dilsel beceriyle, espri-ye indirgenen Garip iiri, yozlatrlp oaltlrken, akm balatan airlerden Orhan Veli ve Oktay Rifot, Garip sekisinden sonra 1940l yllarda yaynladklar teki iir kitaplarnda Trk iirinin lirik ana kaynana yneldiler. Yme, Orhan Velinin salnda her airin, onun lmnden sonra da Oktay Rifat ve Melih Cevdet Andayn iirlerinde, 1940 toplumcu airlerinin temalar da farkl sanatsal biim ve yaklamlarla da olsa (ironi ve humor eleri, v.b.) oka ilendi.

1940l yllarda ilk iir kitaplarn yaynlayan Asaf Hlet elebi, zellikle eski Dou kltrlerinden masal ve sylencelerden zmsedii szck ve kavramlarla kendine zg masals bir iir dnyas, zgn bir grnt, ses ve vurgu dizgesi yaratabildi. Orhon Murat Arbumu 1940ta yaynlanan Kovan'lz, dile, szck oyununa dayal bir espiri iirinin toplumsal ierikten de yoksun olmayan zgn rneklerini verdi.

Bedri Rahmi Eybolu, Cahit Klebi, Necati Cumal gibi airler, 1940l yllardaki rnlerinde Garip iirinin yalm dil ve anlatm zelliklerine bal kalmakla birlikte, yresel renkler, yresel dil ve anlatm zellikleri, yaln ve zl bir lirizmle rl iirleriyle farkl bir iir yrngesi oluturdular. Ceyhun Atuf Kansu da, 40l yllar ve 50li yllarn youn halk eler tayan bu yeni lirizminin sekin bir airi olarak belirdi. Bir koutluk kurmak gerekirse, bu airlerle 1940 toplumcular kua airlerinden Niyazi Akmcolu ve Ahmed Arifin iirleri arasnda (ritm ve tonlama zellikleri bakmndan deil, fakat yresel dil ve yresel renklerin iirde yansmas bakmndan) baz ortak eler bulunduu sylenebilir.

I I I - 1950LERDEN GNMZE

1950li yllar Nzm Hikmetin yurt dnda bulunduu, 40l yllar toplumcu airleri zerindeki siyasal basklarn younlaarak bu airlerin suskunlua itildii dnemdir. 1944te yaynlanan Sm*/adl iir kitab nedeniyle tutuklanan Rfat lgaz, 1953te yaynlad Devam adl iir kitab ve dnemin toplumcu mizah dergilerinde

yaynlanan yazlan nedeniyle hapistedir. 1943te Tebli adl ilk iir kitabnn yaynlanndan sonra tutuklanan ve srgne gnderilen A.Kadir, ikinci iir kitab, Ho Geldin H aiti brahim'i ancak 1959da yaynlayabilmitir. 1950ve 1952deikikeztutuklananAhmedArifin 40l yllarda ve 50li yllarn balarnda yazd iirleri, ok sonra, ancak 1968de kitaplaabilecektir. Enver Gkenin 1951deki tutukluluu, hapis ve srgn yllan, 50li yllarn sonlarna kadar srmtr. Onun iir kitaptan da ancak 1970li yllarda yaynlanabilecektir... 1950li yllarn balarnda Vedat Trkali, Niyazi Akn- colu, Arif Damar, kran Kurdakul gibi toplumcu airler siyasal nedenlerle tutukludurlar. Cahit Irgatm Rzgrlanm Konuuyor (1947) ve Ortahk(\952) adl iir kitaplar da ayn dnemde kovuturmaya urad.

1950de toplumcu iirimizin nemli bir olgusu. Fazl Hsn Dalarcann Toprak Ana'smm yaynlandr. Bu kitap iirimizde ky ve kyl temalarnn gereki adan ilenmesinde nemli bir katkdr. Ky kkenli airler olan Talip Apaydn ve Mehmet Ba- aranm yine 1950li yllarda yaymlanan ilk iir kitaplaryla ise ky ve kyl gerei birinci azdan yanstlmtr. 40l yllarn usta- lanndan Oktay Rifat ve Melih Cevdet Anday 50li yllarda toplumsal yergi trnn arlkta olduu iir kitaplan yaynladlar. Andayn 1956da yaynlanan Fanyana adl iir kitab kovuturmaya urad. Ceyhun AtufKansu 1951de Yank Hava, 1955 te Haziran Defteri adl iir kitaplanyla, halk gereki iir alannda sekin rnekler verdi.

Behet Necatigil, 40'l yllann rn olan iirlerinde, Orhan Veli, Taranc, Dalarca iir elerini zmsemi olarak 50li yllarn balarnda kendi iir dilini ve dnyasn gelitirip olgunlatrd. Byk kentteki kk insann boucu yaamn evre (1951), Evler(1953), v.b. iir kitaplarnda kendine zg knk ses tonuyla yanstt. Ayn ortam ve duygular, bir nceki kuan deerli bir airinin, Ziya Osman Sabann 1957de yaynlanan Nefes Almak adl yaptnda da youn biimde yansmasn buldu. Daha gen kuaktan Metin Elolu 1951de DdiM Tencere, 1957de Sultan Palamut, 1958de Odun adl iir kitaplanyla, Garip iirinde daha ok iirsel bir tema olarak ikinci elden yansyan kenar mahalle insannn duygulann ve yaamn, o insana zg konuma dili zellikleri ve sekin bir humor gcyle iire getirdi...

1948de yaynlanan ilk iir kitab Duvar1 da 40 toplumcular kua

nn ortak tema ve ses zellikleri yansyan Attil lhan Sisler Bulvar(1954) ve bu kitabn izleyen kitaplarndaki iirlerle ok zengin bir imgelemin rn olan gzpek ve yeni benzetmeler, iddetli ve diri bir romantizmle, iirimiz bakmndan yeni bir lirik kahraman yaratt. Fransz iirinden ve 40l yllar toplumcu iirinin romantik cokunluundan etkilenimler tayan bu iirler Garip iirinin zde ve biimde ar yalnlatrmaclna bir tepkiydi. Fakat 1940 toplumcu iirinin temelde gereki, toplumcu kahraman, ar romantik ve bireyci zellikleri ar basan bir baka kiilikle yer deitirmiti...

1952de yaynlanan Trkiyemdeki iirlerinde etken, bakaldr bir romantizmin yeni tonlamalar duyumsanan Turgut Uyarm 1959daki kitab Dnyann En Gzel Arabistan'nda, bir nceki kitabnda da rastlanan izlenimci elerin oald, soyutlama eiliminin artt iirler yer ald. lk kitabyla genellikle Orhan Veli iirinin etki alannda grnen Edip Cansever, 1957de airinin nesnelere baktaki zgnl, sz dizimi ve betimlemelerdeki yeniliklerle iirimizde yeni bir dnemin almakta olduunu belirleyen kitaplardan Yerekimli KaranfiF yaynlad: Oktay Rifat 1956da, yapay, zorlama bir gerekstcln rnlerini Peremli Sokaktu toplad. Behet Necatigil, iir dili ve dnyasnn giderek soyutlat Arada (1958), Dar a (1960), Yaz Dnemi kitaplarndaki iirlerle, Edip Canseverle ortak bir dil ve tema atmosferinde bulutu. 40l yllarda ve 50li yllarn balarnda eidi slup ve araylarn yansd kitaplarnda ak, aydnlk iirler yaynlayan lhan Berk, 1958de yaynlanan G alile Denizinde soyut betimlemelere, uzak armlara, soyut bir iir dnyasna yneldi. Fazl Hsn Dalarca 60l yllara doru dilde soyudamaclm younlat rnler verdi. Sonradan kinci Yeni diye adlandrlacak olan iir anlaynn Ece Ayhan, Cemal Sreya, Sezai Karako, Kemal zer, lk Tamer, v.b. daha gen airlerinin, bu anlayn genel zelliklerini yanstan ilk kitaplar da 1950li yllarn sonlarnda yaynland.

1960a byle bir iir ortamnda gelindi. Ilhan Berk 1960 ve 1961 yllarnda yaynlad iir kitaplarnda ve zellikle 1962de yaynlanan Msrkalyoninede dilde ve betimde soyudamacl let- trismee vardrarak bu kitaba yazd nszde, iirde szcn kendi bana, anlamdan bamsz bir nem tad grn savundu. Turgut Uyar 1962de yaynlanan Ttnler Islak ta, nceki kitabndaki

soyutlamac, simgeci eleri daha da ileri gtrerek, metafizik yan ar basan bir iir dnyas kurdu. Edip Cansever 60l yllarda yaynlanan kitaplaryla yine metafizik bir atmosferin ar bast bir dil ve tema dnyasn gelitirdi. 70li yllarda T.Uyar Toplandlar (1974), E.Cansever Sonras Kalr (1974) bal altnda kitaplatrdklar iirlerinde 70li yllarn balarndaki toplumsal olaylarn etkisi altnda kalm olmakla birlikte, genelde, iirlerinin 50li yllarn sonlan ve 60li yllarda oluan dil ve tema zelliklerini srdrdler. 1975 ylnda yaynlanan Atlas'ta somut nesnelere, doabilime ilgisi gzlemlenen lhan Berk, bu ilgisini sonraki kitaplarnda da srdrd. Cemal Sreya, ikinci kitab G ebede (1965) daha soyut bir alana kaymakla birlikte, sonraki ve yeni iirlerinde, ilk iirlerindeki klasik biimlere ve erotik konulara dnm grnmekte. Ece Ayhan, dilci tutumunun ar bast 1968deki Ortodoksluklar'dan sonra, Devlet ve Tabiatta. (1973) daha somut ve toplumsal temalara yneldi. lk iirlerindeki mistik hava giderek younlaan Sezai Karako, yazlaryla da slamc grn balca kuramclarndan oldu.

Behet Necatigil, Divane (1965) veEn/Cam da. (1970) yaynlanan baz iirlerinde, .Berkte grlen lettrisme tutumuna yaklat. Metin Elolu, Horozdan Korkan Olanda. (1960) gzlemlenen dil soyutlamacl ve kurmaca bir dil oluturma eilimini Trkiyenin Adresi (1965) ve sonraki kitaplarnda artan dozlarda srdrd.

60l yllardaki Ben Sana Mecburum (1960), Belciiei (1962), v.b. kitaplaryla 50li yllardaki izgisini srdren Attil lhan, Tutuklu- nun Gnl'nde (1973) yeni toplumsal temalar, iirinin kendine zg biimleriyle iledikten sonra, erotik temalarn ar bast iirler yaynlad. Divan iirinin ses ve biim zelliklerine ilk iirlerinden beri var olan ilgisinin younlat gzlemlendi.

Melih Cevdet Anday K ollan Bal Odyseusla (1963) T.Uyar, zellikle de E.Canseverin iirlerinde gzlemlenen felsefi, dnsel iir yntemini daha yaln anlatm biimleri ve daha nesnel bir yaklamla rnekledi. Sonraki yllarn rnleriyle de bu tr iirin kimi zaman sekin rneklerine ulat. Oktay Rifat Elleri Var zgrlnden (1966) sonra gnmze kadar yaynlanan kitaplarnda M.C. Anday gibi, klasik iir biimlerine, felsefi, dnsel bir iire ynelirken, zellikle doasal betimlerde iirimizde az rastlanr bir aynntcln, gl bir dil ve biim ustalnn rneklerini veriyor.

Nzm Hikmetin Kurtulu Sava Destan, 1965 ylnda, airin salnda Trkiyede baslan son kitab eyh Bedreddin Destan'ndan otuz yl sonra yaynlanabildi... Bunu Memleketimden insan M anzaralar (1966, 67), Saat 21-22 iirleri (1965), Rubailer (1966), Drt H apishaneden (1966), v.b. izledi. 1975-80 yllan arasnda Tm iirlerinin basm sekiz ciltte tamamland. Otuz yllk bir aradan sonra eski yllardan yazlm iirlerinin yeniden, gerek hapishanelerde, gerekse yurt dnda yasalm iirlerinin ilk kez yaynlanlan Trk iir ortamn derinden etkiledi. Trkiyede son yirmi yllk toplumsal yaamn en byk yaznsal ve siyasal olaylarndan biri oldu.

1940 toplumcu airler kuann en gen temsilcilerinden Ahmed Arifin 1940l yllarda ve 50li yllann balarnda bazlar dergilerde yaynlanan iirleri 1968 ylnda Hasretinden Prangalar Eskittim adyla kitaplat. Bata Nzm Hikmetinkiler olmak zere toplumcu iirin ortak deerlerinin, hece iiri, aruz ve halk iiri syleyi zelliklerinin ve tonlamalannm kkl bir sentezi olan bu iirlerin yaymlan da 60 sonras Trk iirinin byk bir olay oldu. 40 toplumcular kuann nde gelen airlerinden A.Kadir, yine 1968de btn iirlerini Mutlu Olmak Varken ad altnda toplad. 60l ve sonraki yllarda toplumcu iirimizin bakaca nemli ustalarnn eski ya da yeni iirlerinden oluan kitaplarn yayn da birbirini izledi.

60l ve 70li yllarda Fazl Hsn Dalarca, Ceyhun Atuf Kansu gibi eski ustalar, toplumsal temalar ileyen, yurtta ve dnyadaki siyasal olaylara toplumsal bilin ve duyarlkla eilen, gncel, kavgac bir iirin rneklerini verdiler.

lk iirlerinde A-lhan dili ve iir dnyasnn etkileri gzlemlenen Haan Hseyin, 1964te Kavel, 1965te, Temmuz Bildirisi, 1966da Kzlrmak kitaplanyla toplumcu iirde yeni koullann rn olan zgn bir ses ve kiilik olarak belirdi. kran Kurdakul, 1963te Nice Kayglardan Sonra, 1965te zmirin iinde A merikan Neferi kitaplaryla toplumsal temalar genellikle geleneksel biimlerle iledi.

60 sonras toplumsal pratiini siyasal eylem iinde etkin biimde yer alarak yaayan gen kuak airlerinden Metin Demirta Grme Yeri (1969), smet zel Evet syan (1969), Sreyya Berfe Gn Ola (1969), Ataol Behramolu Bir Gn M utlaka (1970), zkan Mert Kuracaz Hereyi Yeniden (1970) adl iir kitaplann ayn zaman dili

mi iinde yaynladlar. Bu airlerden Behramolu, zel, Berfe ve Mert, Ant dergisinin 2/9/16 Aralk 1969 tarihli 153/154/155. saylarnda Devrimci Gen airler Sava Ayor bal altnda, zellikle ikinci Yeni iir anlayna kar grlerini dile getirdiler. Nihat Behram Hayatma stne iirler (1972), Refik Durba Hcremde Ay I (1974) kitaplaryla, genel tema ve biim zellikleriyle 60 sonras yeni toplumcu airler kua iinde yer aldlar. Nihat Behramn ilk kitabn ksa aralklarla izleyen iir kitaplarnda 70li yllann toplumsal aclar youn 'biimde yansd.

lk kitab Yazmanm (1950) yaymlammdan yirmi yl akn bir zaman sonunda Sevgi Duvan'y\& (1973) lirizm ve humor elerini ustalkla birletiren bir air kimlii gsteren Can Ycel, 1974te yaynlanan Bir Siyasinin iirleriyle toplumsal yergi trne yeni bir canllk ve gncellik kazandrd. Kendine zg szckleri, temalar, edas, vurgulan, tonlamalar olan bir iir dili ve dnyas yaratarak son onbe yirmi yln en etkili airlerinden biri oldu. 1964te yaynlanan Sda da Necatigil ve kinci Yeninin etki alannda grnmekle birlikte kendine zg, simgesel diye nitelenebilecek bir iir dili oluturan Glten Akn, Ktrmtz Karanfil (1971), Atlar ve Trkler (1976), Seyran Destan (1979) kitaplaryla daha nesnel ve toplumsal temalara yneldi. Bata Nzm Hikmetin iiri olmak zere toplumcu ve halk iir geleneimizden, halk iiri ve kltrnden zgn bir yaklamla yararlanmay baard. 50li yllarn sonlan ve 60l yllann ballarnda yaynlanan ilk iki kitabndan uzun bir sre sonra 70li yllarda yaynlad Kavgann Yrei (1973), Yaadmz Gnlerin iirleri (1974), Sen de Katlm alsn Yaam Savunmaya (1976), v.b. kitaplanyla Kemal zer, ilk kitaplannda benimsedii iir anlayn denebilirse temelinden deitirerek toplumcu, epik bir anlayn, toplumsal ve gncel temalan ileyen bir iirin rneklerini verdi. 60l yllarn balannda kinci Yeni estetii iinde ilk kitaplarn yaynlayan airlerden zdemir nce Kar Yazg (1974), AliPskllolu Unutma Onlan (1976) ve bunlan izleyen kitaplaryla gerek biim ve syleyi zellikleri, gerekse temalar bakmndan kinci Yeni iirinden koparak toplumcu gr ve estetie yneldiler.

lk kitab Glgeleri Kullanm ak'ti (1963) A.lhan ve A.Arif iirinin etki alannda, toplumcu dorultuda zgn iirler yaynlayan Ahmet Oktay, 60l ve 70li yllarda yaynlanan kitaplannda zellikle Edip Cansever iirinin etkilerini tayan kapal, simgeci bir iir anlaynn

rneklerini verdikten sonra, Srdrlen Bir arknn Tarihinde (1981), ustalat iir biimleriyle, toplumsal, halksal temalar iledi. Dalarcann imge ve uyak dzenine yaknl ve baz iirlerinde Divan iirine ilgisi gzlemlenen ilk kitab Bak Kuundan (1969) sonra yaynlad Bedreddin zerine iirler (1975) ve Dou iirleri1 nde (1979) Hilmi Yavuz, Divan iirini yeniden retme denebilecek bir tutum ve yntemle, gerek szck seimi, gerek uyak dzeni, gerekse sz dizimi ve benzetmeleriyle zgn bir iir yaps oluturdu.

Evet syandaki zgn ritm ve betim zelliklerini ve toplumsal eletiriciliini srdrmekle birlikte, 1975te yaynlanan Cinayetler K itabiyla smet Ozelin, ierik, tema, szck ve kavramlar bakmndan slamc gr benimsedii grld. Refik Durba ve Sreyya Berfenin yeni iirlerinde, kenar mahalle insannn, lmpen evrelerin konuma dili, dnce ve duygu zelliklerini iire yanstma abas gzlemlendi. 1960l yllarda yaynlanan Gecekondu (1964), Yasak (1966) adl ilk kitaplarnda da toplumsal temalar ileyen Sennur Sezer, Diren (1977), v.b. yeni kitaplarnda da yaln ve iten iirler yaynlad. 60l yllarn airlerinden Eray Canberk ilk kitab Kuytu Su W dan (1969) sonra 1983te yaynlanan Yrein Burkulduu Zaman adl kitabyla da gerek kiisel gerekse toplumsal temalar, duyarl, zenli bir dil iisi olarak ilemeyi srdrd.

Kitaplar 70li ve 80li yllarda yaynlanan en gen kuak airlerinden Yaar Mira Trabzonlu Delikanh (1979), Ozan Telli ahince adl (1981) kitaplar ve bunlar izleyen iirleri ve kitaplarnda, halk iiri, halk dili ve kltr elerinden ustaca, bilinle yararlanla- ryla gnmz Trk iirinde zgn bir ynelii oluturdular. Abdlkadir Bulut ve Ahmet Ada, kkenlerini halk iir geleneinde bulan, renkli, betimleyici iir dilleriyle dikkati ektiler. Abdlkadir Bulut konularyla, temalaryla da, yeni koullarda toplumcu iir gelenei iinde yer ald. Gen kuak airlerinin pek ounun rnlerinde grld gibi, toplumsal aclar ve bunlar somut olarak yaamann kiisel izleri, smail Uyarolu, Ahmet Telli ve Ahmet Erhann iirlerinde her birinin kendi biim ve anlatm zgnlkleriyle, youn biimde yansd. Abdlkadir Budak ve Ali Cengizkanm iirleri, tutumlu dil iilii, humor ve ironi eleriyle gze arpt. Nee Yann iirlerinde farkl bir toplumsal yaantya (Kbrstaki savan aclarna) tank olmann zgn duyarl ve temalar yansd. Genelinde bakldnda da gnmz Trk iirinin toplumcu, ulusal, sentezci bir dorultuda gelimekte olduu sylenebilir.

* * *

Yzyl akn bir sreyi kapsayan yeniliki iirimizin belli bal kiiliklerini ve ynelilerini belirtmek amacn tayan bu genel dkmde uygulanan lt ve antolojide yer alan airler iin biyografiler blmnde yaplan ayrntl deerlendirmelerde bu satrlarn yazarna ait olan grlerin, tmyle kiisel ve znel olduu kukusuzdur. Edebiyat tarihisi ya da incelemecisi olmadm ve byle bir savm da bulunmad iin Sosyal Yaynlar bana bir ada Trk iiri antolojisi hazrlamam nerdiinde bu neriyi uzun sren bir kararszlktan sonra kabul ediimin balca nedeni, byle bir almann bana, modem iirimizin evrelerini yeniden, daha youn ve ayrntl olarak inceleme frsat salayacak oluunu dnmem ve bu frsat nemsememdir. nk her konuda ve alanda olduu gibi edebiyat alannda da gemiten ve gelecekten kopuk bir zaman srecinde tek bana ve bamtsz olduumuzu sanmak, genel bir toplumsal hastalmzdr. almaya koyulduktan sonra geen bir ka yllk srede yzlerce iir kitab ve derlemeyi gzden geirirken aldm notlan elden geldiince sistemletirip airler ve dnemler arasnda balantlar kurmaya altktan sonra biyografiler blmnde yaynlaym ise, bu nodarn, tm kiisellik, znellik ve zorunlu snrllklarna karn, daha ayrntl, nesnel ve bilimsel inceleme yapacak olanlara ipular verebileceini umut etmemdendir. Bu nodar alp deerlendirmeleri yapmaya beni ynelten sorular unlar olmutur: Yeniliki iirimizin gerek z ve temalar, gerek biim alanlarnda, balang dnemlerinden bugnlere kadar sregelen temel zellikleri var mdr, varsa bunlar nelerdir? Farkl dnemlerin ve farkl gruplarn airlerinin rnleri arasnda da ortak tema ve biim zellikleri var mdr, varsa bunlar nelerdir? Son yzyllk iirimizin balca metinleri zerinde yaplacak btnsel, karlaurmal bir alma sonucunda ne gibi ortak ya da farkl olgular ve zelliklerle karlaacaz. Beni bu almaya ynelten nemli bir neden de, zellikle Cumhuriyet sonrasndan gnmze kadar uzanan srede birbirinden kopuk monografiler, kii ya da dnem incelemeleri tesinde bu alanda yaplmas gereken btnsel ve karlatrmal bir almann, bir modern (yeniliki, ada) Trk iiri tarihinin eksikliini duymu olmamdr.

Biyografiler ve deerlendirmeler blmnde, biyografik bilgiler iin kran Kurdakulun airler ve Yazarlar Szl, Behet Necati-

gilin Edebiyatmzda isimler Szl ve Kenan Akyzn Bat Tesirinde Trk iiri Antolojisi yararlandm balca kaynaklar oldu. Bu deerli aratrmaclara teekkr borluyum. Ayn blmdeki deerlendir' melerde, yukarda ad edilen kaynaklardan ve baka aratrmaclar' dan alntlar trnak iinde aktarlm ve kaynak belirtilmitir. Bunlarn dnda kalan deerlendirmeler (gerek bu giri yazs, gerekse biyografiler ve deerlendirmeler blmnde) eksikleri, yanllar ve varsa dorularyla bu satrlarn yazarna aittir.

airlerin seiminde zgnlk ve tipiklik, iirlerin seiminde de yine bu zellikler ve (znellii kanlmaz olan) gzellik beenisi balca l derim oldu. Bundan baka, son yzyllk iirimiz alannda en ok sayda aire ve iire ve gnmze doru yaklatka da en ok sayda gen aire yer veren bir seki oluu, bu antolojinin sanrm bir baka zelliini oluturmaktadr.

A taol B ehramoi.u stanbul, Kasm 1983

Antolojinin yeni basm ilk basmdaki baz eksiklerin giderilmesine, dizgi yanllar, v.b. hatalarn dzeltilmesine olanak verdi. Yeni basmn bir baka zellii, doal olarak, ilk basmdan bu yana geen yaklak on yllk sredeki iir olgularn da yanstmakta oluudur. Bylece, zaman dilimlerinin dzenlenmesinde bir deiiklik de gerekti. 1950lerden Gnmze blm 1950lerden 1980"lere bal altnda yeniden dzenlendi ve kitaba 80li Yllardan Semeler balkl bir yeni blm eklendi. lk basmda 1950lerden Gnmze balkl blmde yer alan baz airler, bu basmda, baka yeni airlerle birlikte, 80li Yllardan Semeler blmn oluturdular.

Son Yzyl Byk Trk iiri Antolojisinin 2. basm, 2000Ii yllara yaklamakta olduumuz bir zaman diliminde yaplyor... Antolojide yer alan iirleri ve airler zerine deerlendirmeleri yeni basm iin topluca bir kez daha gzden geirirken, modem iirimizin iki yzyl (X IX . ve X X . yzyllar) kapsayan oluumlarnn karlatrmal ve btnsel deerlendirmelerine sahip olamaymzn eksikliini bir kez daha duydum.

iirlerin yanlsz metinlerini elde etmek iin, antoloji ve derlemelerin tesinde, airlerin salnda baslm kitaplarnn bile yeterli olamayabileceini yine bu alma srasnda fark ettim. Kuku duyduum noktalarda, yaayan airlerin kendilerine bavurduum, bylece kitaplarndaki baz dizgi yanllarn dzelttiimiz de oldu...

Antolojinin ilk basmnda olduu gibi yeni basmnn hazrlanmasnda da bir ok arkadamn katks vardr. Hepsine (ve zellikle de ikinci basmn redaksiyonundaki katklarndan tr Sosyal Yaynlarn sahibi ve yneticisi Enver Aytekine) teekkr bor bilirim.

lerinden biri olmakla mutluluk duyduum btn Trk airlerine de yrekten teekkr borluyum...

A t a o l B e h r a m o l u

Haziran 1991

Son Yzyl Byk Trk iiri Antolojisinin ilk basm 1987de, gzden geirilmi ve geniletilmi" 2. basm 1991de yaplmt. Bu ikinci basmdan on yl sonra, bir kez daha gzden geirilmi ve geniletilmi olarak 6. basm yaplyor.

ikinci basmda 230 air, 1000i akn iir yer alyordu. Bu yeni basmda (geen dnemlere ilikin eksikliklerin tamamlanmas, zellikle de ada iirimizden rneklerin 2000li yllara kadar getirilmesiyle) air says 267ye, iir says da nceki basmlar- dakinden daha yksek bir sayya ulam oldu. Antolojinin 80li Yllardan Semeler baln tayan drdnc blm, 80li ve 90l yllardan semeler olarak deiti. Bylece, Son Yzyl Byk Trk iir Antolojisinin bu basm aadaki drt ana blmden oluuyor: I. Cilt-Geen Yzyl Sonlarndan 1920lere, 1920lerden 1950lere; II. Cilt- 1950lerden 1980lere, 80li ve 90l Yllardan Semeler".

Antolojinin ilk hazrlklarna koyulduum 80li yllann balarnda byle bir almaya girmeyi kabul etmemin balca nedeni, bu almann bana iirimizi daha yakndan irdeleme frsatn verecek olmasyd. Bu amacm gerekletirdim. Dncelerimi, gzlemlerimi, ilk basmn nsznde ve arkablmdeki notlarda zededim. Son Yzyl Byk Trk iiri Antolojisinin grd ilginin balca nedenlerinden biri, sanyorum ki, sonradan bir ok deerlendirmede alntlandn grdm bu deimlerdir...

Antolojinin bu yeni basmmda, nceki yllara ve zellikle de rn vermeyi srdren, iirlerinde aama yaptklarn dndm (genellikle 70li, 80li yllarda ilk rnlerini vermi) airlere ilikin zet notlarm elden geldiince yenileyip gelitirdim... 90l yllar iirini topluca okuyup zerinde dnmek ise, bu almaya koyulduum ilk yllardaki kadar retici ve gnendirici oldu.

Bu toplu okuma bana gnmz Trk iirinin temalarda ve biim araylarnda eitlenip zenginlemeyi srdrdn gsterdi.

Daha nceki kuaklardan ustalarn yansra, doum tarihleri 1950li ve 60l yllar olan ve bu derlemenin nceki basmlarnda en gen airler olarak yer alan bir airler topluluunun, bugn artk on yl nceki gen airler deil, gnmz iirinin ustalar olduklarn dnyorum... 80li ve 90l yllardaki rnleriyle aamayaptklarn dndm bu airlerden bir blmn ylece sralayabilirim: Enis Batur (Do. 1953), Abdlkadir Budak (.Do.1955), MurathanMungan [Do. 1955), Ouzhan Akay (Do. 1955),Haydar Erglen (Do. 1956), Adnan zer (Do. 1957), Enver Ercan (Do. 1958), Orhan Alkaya (Do. 1958), Mehmet Yan (Do. 1958), Nevzat elik (Do. 1961), Sunay Akn (Do. 1962), Kk skender (Do. 1966) vb.

Kukusuz geniletilebilecek bu listeye, ilk rnleri 90l yllarda yaynlanan avkar Altnel (Do. 1953), Roni Margulies (Do. 1955) ile 90l yllarn Altay ktem (Do. 1964), Bejan Matur (Do. 1968) gibi adlan da eklenebilir.

Son Yzyl Byk Trk iir Antolojisi iin balangta dndm ve Sosyal Yaymlara nerdiim ad, Modem iirimizin ki Yzyl idi. 1787 doumlu Akif Paadan 1981 doumlu Cari Bahadr Yceye kadar yaklak iki yzyllk bir srecin airlerini ve iir servenini kapsamakla yeni basm, hi deilse bir alt balk olarak bu ad daha da haketmi oluyor.

Yaamakta olduumuz 21. yzyl iirinin sreleri ise, olas yeni basmlarda yer almayacak... Bir baka deyile, Son Yzyl Byk Trk iiri Antolojisi, son biimini alm bu basmyla, bundan sonraki olas basmlarda da deimeksizin kalacak.

A t a o l B e h r a m o lu stanbul, 25 Temmuz 2001

DNEMLER & ARLER

1) 19. YZYIL SONLARINDAN 1920LERE

kif Paa (1787-1845)Ziya Paa (1825-1880)inasi (1826-1871)Namk Kemal (1840-1888)Eref (1846-1912)Recaizade Mahmut Ekrem (1847-1914) Abdlhak Hmid Tarhan (1852-1937) Sleyman Nesip (1866-1917)Ali Ekrem Bolayr (1867-1937)Tevfik Fikret (1867-1915)Mehmet Emin Yurdakul (1869-1944)Rza Tevfik Blkba (1869-1949)Cenap ahabettin (1870-1934)Hseyin Siret zsever (1872-1959)Mehmet Akif Ersoy (1873-1936)Ziya Gkalp (1876-1924)Faik li Ozansoy (1876-1950)hsan Raif (1877-1926)Celal SahrErozan (1883-1935)Ahmet Him (1884-1933)Yahya Kemal Beyad (1884-1958)Emin Blent Serdarolu (1886-1942)Ali Canip Yntem (1887-1967)

II) 1920LERDEN 1950LERE

Orhan Seyfi Orhon (1890-1972) Enis Behi Koryrek (1891-1949) Malit Fahri Ozansoy (1891-1971) kfe Nihal (1896-1973)Ali Mmtaz Arolat (1897-1967) Faruk Nafiz amlbel (1898-1973) Kemaletdn Kamu (1901-1948) Nzm Hikmet (1902-1963)

Ahmet Hamdi Tanpnar (1901-1962) Ahmet Kutsi Tecer (1901-1967) Halide Nusret Zorlutuna (1901-1984) Necmettin Halil Onan (1902-1968) Zeki mer Defne (1903-1992) Ercment Behzat Lav (1903-1984) mer Bedrettin Uakl (1904-1946) Necip Fazl Ksakrek (1905-1983) Sait Faik Abasyamk (1906-1954) lhami Bekir Tez (1906-1984) Sabahattin Ali (1907-1948)Asaf Hlet elebi (1907-1958)Cevdet Kudret (1907-1992)Sabri Esat Siyavugil (1907-1968) Behet Kemal alar (1908-1969) Yaar Nabi Nayr (1908-1981)Mustafa Seyit Sutven (1908-1969) Haan zzettin Dinamo (1909-1989)' Ahmet Muhip Dranas (1909-1980) Hmit Macit Selekler (1909-1974) Ziya Osman Saba (1910-1957)Cahit Stk Taranc (1910-1956)Rfat lgaz (1911-1993)Haan Basri Alp (1912-1945)Bedri Rahmi Eybolu (1913-1975) Halim efik Gzelson (1913-1990) skender Fikret Akdora (Do. 1914) Fazl Hsn Dalarca (Do. 1914) Orhan Veli Kank (1914-1950)Oktay Rifet (1914-1988)Celal Slay (1914-1974)S.Aldanr (Do. 1915)Melih Cevdet Anday (Do. 1915)Baki Sha Edibolu (1915-1972) Mtak Erenus (Do. 1915)Aziz Nesin (1915-1995)Niyazi Akncolu (1916-1979)lhan Berk (Do. 1916)Cahit Irgat (1916-1971)Behet Necatigil (1916-1979)Celal Vardar (1916-1991)

A.Kadir (1917-1985)Fahri Erdin (1917-1986)Cahit Klebi (1917-1997)Nahit Ulvi Akgn (1918-1996)Orhon MAnbumu (1918-1989) Haan imek (1918-1988)Salh Birsel (1919-1999)Ceyhun Atuf Kansu (1919-1978)Suat Taer (1919-1982)Vedat Trkali (Do. 1919)Halim Yacolu (Do. 1919) Sabahattin Kudret Aksal (1920-1993) Sabahattin Batur (Do. 1920)Enver Gke (1920-1981)Ahmet Koksal (1920-1997)Mehmed Kemal (1920-1998)Rt Onur (1920-1942)mer Faruk Toprak (1920-1979) Necati Cumal (Do. 1921-2001) Muzaffer Tayyip Uslu (1922-1946) Ltfi zkk (Do. 1923)kr Enis Reg (1923-1976)

III) 1950LERDEN 1980LERE

Feyyaz Kayacan (1919-1993) zdemir Asaf (1923-1981)Nevzat stn (1924-1979)Feyzi Halc (Do. 1924) Sunullah Arsoy (1925-1988)Arif Damar (Do. 1925)Attil lhan (Do. 1925)Mehmet Karabulut (Do. 1925) Sabri Alnel (1926-1985)Talip fa y d n (Do. 1926) Mehmet Baaran (Do. 1926) Bekir Stk Erdoan (Do. 1926) mit Yaar Ouzcan (1926-1984) Kmran S. Yce (1926-1986)Can Ycel (1926-1999)

Ahmed Arif (1927-1991)Metin Elolu (1927-1985)Haan Hseyin (1927-1984)kran Kurdakul (Do. 1927)Mustafa erif Onaran (Do. 1927) Turgut Uyar (1927-1985)lhan Demiraslan (1928-1980)Edip Cansever (1928-1986)Berin Taan (Do. 1928)Ercment Uan (1928-1996)Ali Yce (Do. 1928)Muazzez Menemenciolu (Do. 1929) Seyfettin Ballar (Do. 1930) Muzaffer lhan Erdost (Do. 1930) Ylmaz Gruda (Do. 1930)Tahsin Sara (1930-1989)Ece Ayhan (Do. 1931)Cemal Sreya (1931-1990)Talt Halman (Do. 1931)Server Tanilli (Do. 1931)zcan Yalm (Do. 1931)Tevfik Akda (1932-1993)Ahmet Necdet (Do. 1933)Glten Akn (Do. 1933)Cevat apan (Do. 1933)Teoman Karahun (Do. 1933)Sezai Karako (Do. 1933)Ahmet Oktay (Do. 1933)Cengiz Bekta (Do. 1934)Erdoan Alkan (Do. 1935)Kemal zer (Do. 1935)Ali Psklloh (Do. 1935) Bedrettin Aykn (Do. 1936)zdemir nce (Do. 1936)Onat Kutlar (1936-1995)Ruen Hakk (Do. 1936)Tekin Snmez (Do. 1936)Oktay Tuncer (Do. 1936)Hilmi Yavuz (Do. 1936)Nihat Ziyalan (Do. 1936)Gnel Altnta (Do. 1937)

Kemal Burkay (Do. 1937) Ergin Sander (Do. 1937)lk Tamer (Do. 1937)Metin Demirta (Do. 1938) Ergin Gne (1938-1983) Trkn ldeniz (Do. 1938) Diner Smer (Do. 1938) Ahmet Uysal (Do. 1938)Afar Timuin (Do. 1939) Halil Uysal (Do. 1939)Halk Aker (Do. 1940)Eray Canberk (Do. 1940) Fikret Demira (Do. 1940) Aydn Hatipolu (Do. 1940) Yksel Pazarkaya (Do. 1940) Nurer Uurlu (Do. 1940) Cahit Zarifolu (1940-1987) Metin Altok (1941-1993) Egemen Berkz (Do. 1941) Melisa Grpnar (Do. 1941) Abdullah Nefes (Do. 1941) Hseyin Atabas (Do. 1942) Ataol Behramolu (Do. 1942) Sreyya Berfe (Do. 1943) Abdlkadir Bulut (1943-1985) Sennur Sezer (Do. 1943) Refik Durba (Do. 1944) zkan Mert (Do. 1944)smet zel (Do. 1944)Gven Turan (Do. 1944) Nihat Behram (Do. 1946) Hidayet Karaku (Do. 1946) Ahmet zer (Do. 1946) Hseyin Peker (Do. 1946) Mehmet Taner (Do. 1946) Ahmet Telli (Do. 1946) Murtaza Vural (Do. 1946) Hseyin Yurtta (Do. 1946) Ahmet Ada (Do. 1947) Arkada Z.zger (1948-1973) smail Uyarolu (Do. 1948)

s o n y O zy il byO k t r k r a n t o l o j s 27

Azer Yaran (Do. 1949)Seyyit Nezir (Do. 1950)Ozan Telli (Do. 1950)Ban Pirhasan (Do. 1951)zzet Yasar (Do. 1951) Abdlkadir Budak (Do. 1952) Erdal Alova (Do. 1952)Enis Batur (Do. 1953)Erol ankaya (Do. 1953)Yaar Mira (Do. 1953)Adnan Ycel (Do. 1953)Ali Cengizkan (Do. 1953) Veysel olak (Do. 1954) Hseyin Avni Dede (Do. 1954) Leyla ahin (Do. 1954)

IV) 80L VE 90LI YILLARDAN SEMELER

Glseli nal (Do. 1947)nci Asena (Do. 1948)Behet Aysan (1949-1993)Sina Akyol (Do. 1950)Gltekin Emre (Do. 1951)Mslim elik (Do. 1952)Ayten Mutlu (Do. 1952)Mehmet Mfit (Do. 1952)avkar Altnel (Do. 1953)Metin Cengiz (Do. 1953)kr Erba (Do. 1953)Tank Gnersel (Do. 1953)Turul Tanyol (Do. 1953)Hseyin Ferhad (Do. 1954)A. Kadir Paksoy (Do. 1954)Halim Yazc (Do. 1954)Ouzhan Akay (Do. 1955)Mehmet etin (Do. 1955)Roni Margulies (Do. 1955)Murathan Mungan (Do. 1955)Yusuf Alper (Do. 1956)Adnan Azar (Do. 1956)

Salih Bolat (Do. 1956)Haydar Erglen (Do. 1956) Turgay Fieki (Do. 1956) Hseyin Haydar (Do. 1956)Lale Mldr (Do. 1956)Suha Tutepe (Do. 1956)Halil brahim zcan (Do. 1957) Adnan zer (Do. 1957)Haan ztoprak (Do. 1957) Suat Vardal (Do. 1957)Orhan Alkaya (Do. 1958)Enver Ercan (Do. 1958)Ahmet Erhan (Do. 1958)Oktay Taftal (Do. 1958) Mehmet Yasn (Do. 1958)Cezmi Ersz (Do. 1959)Mustafa Kz (Do. 1959)Salih Mercanolu (Do. 1959) Nee Yan (Do. 1959)Turul Keskin (Do. 1960) Nevzat elik (Do. 1961)Turgay Kantrk (Do. 1961) Namk Kuyumcu (Do. 1961) Metin Celal (Do. 1961)Ylmaz Odaba (Do. 1961) Mecit nal (Do. 1961) SunayAkn (Do. 1962)Akgn Akova (Do. 1962)Seyhan Erzelik (Do. 1962)Be tl Tanman (Do. 1962) Birhan Keskin (Do. 1963) nder Kzlkaya (Do. 1963) Mesut Adnan (Do. 1963) brahim Ba tu (Do. 1964) Kk skender (Do. 1964) Altay ktem (Do. 1964)mer Erdem (Do. 1967)Bejan Ma tur (Do. 1968)Didem Madak (Do. 1970)Uma Kiremiti (Do. 1973)Can Bahadr Yce (Do. 1981)

19. YZYILSONLARINDAN

1920LERE

es

k f P a a(1787-1845)

MERSYE

Tfl- nazeninim unutmam seni Aylar gnler deil gese de yllar Telhkm eyledi firakn beni kar m hatrdan o tatl diller

Kylamaz iken pmee tenin imdi ne haldedir nazik bedenin Andka glende gnce dehenin Yansn ahm ile kl olsun gller

Tagayyrler gelip cism-i semine Dkld m siyah ebru cebine Srma salar yayld m zemine Dald m kokladm smbller

Felein knesi yerin buldu mu Gl yanan reng-i ruyun soldu mu Acaba rd toprak oldu mu pp okadm o pamuk eller

(M neat Ear- A kif Paa)

Z ya P a a(1825-1880)

GAZEL

Diyar- kfr gezdim beldeler kaneler grdm Dolatm mlk-i islam btn viraneler grdm

Bulundum ben dahi dar--ifa-y Bab- Alide Felatunu beenmez anda ok divaneler grdm

Huzur- ge-yi meyhaneyi ben grmedim gitti Ne meclisler ne sahblar ne irethaneler grdm

Cihan namndaki bir maktel-i ma yolum dt Hkmet derler anda bir nice salhaneler grdm

Ziya demez humar keyfine meyhane-i dehrin Bu iretgehte ben ok durmadm anrn neler grdm

lNASl(1826-1871)

ARZ-I MUHABBET

E$i yok bir gzeli sevdi beendi gnlm Kskanr kendi gzmden yine kendi gnlm Ghi hasret iken ol sineye sinem kavuur Sanma gnlmde olan derd-i muhabbet savuur Yaseminden bile naziktir o boy bos anda Sarmak-vari sanlsam eilir ol anda Candan lfet edeli yle civan dilber ile stemem gayrisini hur melek olsa bile Mest olup nee-yi ehvetle o gzler baylr Serpilince yzne gzyam amma aylr Barm ezmez mi szldke o baygn gzler Beni imrendirir azndaki tatl szler Kendi hsnnden utanm da kzarm yana Yzn rtp kapam salar batan aa Uradm zlf hayaliyle karasevdaya Byle Mecnun dahi dkn m idi Leylaya Can ekimekten ise canm versem bari Can feda eyleme bir i mi sevince yari Ben ehid olmadan akyle mezarm kazaym Tam gzlerimin kanl yayla yazaym

(M ntahabat- E ar)

N a m ik K em a l(1840-1888)

KASDE

Grp ahkm asr mnharif sdk u selamettenekildik izzet ikbal ile bab- hkmettenUsanmaz kendini insan bilenler halka hizmettenMrvvet-mend olan mazluma el ekmez ianettenVcudun kim hamir-i mayesi hk-i vatandadrNe gam rah- vatanda ak olursa cevr mihnettenHakir olduysa millet anna noksan gelir sanmaYere dmekle cevher sakt olmaz kadr kymettenMuini zalimin dnyada erbab- denaettirKpektir zevk alan sayyad- b-insafa hizmettenHemen bir feyz-i baki terk eder bir zevk i faniyeHayatn kadrini li bilenler hsn-i hrettenNedendir halkta tul-i hayata bunca rabederNedir insana bilmem menfaat hfz- emanettenCihanda kendini her fertten alak grr ol kimUtanmaz kendi nefsinden de ar eyler melamettenFelekten intikam almak demektir ehl-i idrakeEdip tezyid-i gayret mstefit olmak nedamettenDurur ahkm- nusret ittihad- kalb-i milletekar sar- rahmet ihtilaf- rey-i mmettenEder tedvir-i lem bir mekinin kuvve-i azmiCihan titrer sebat- pay-i erbab-i metanettenKaza her feyzini her lutfunu bir vakt iin saklarFtur etme sakn milletteki zaf betaettenDeildir ir-i der-zencire thmet acz-i akdamFelekte baht utansn bi-nasip erbab- himmettenZiya dr ise evc-i r if atndan ztraridirHicab etsin tabiat yerde kalm kabiliyettenBiz ol nesl-i kerim-i dude-yi Osmanyamz kimMuhammerdir serap mayemiz hun-i ehadettenBiz ol li-himen erbabu cidd itihadz kimCihangirane bir Devlet kardk bir airettenBiz ol ulvi nihadanz ki meydan- hamiyyetteBize hk-i mezar ehven gelir hak-i mezellettenNe gam pr-ate-i hevl olsa da gavga-i hrriyyet >>

Kaar m merd olan bir can iin meydan- gayretten Kemend-i can gdaz ejder-i kahr olsa celladn Mreccahtr yine bin kerre zencir-i esaretten Felek her trl esbab- cefasn toplasn gelsin Dnersem kahbeyim millet yolunda bir azimetten Anlsn mesleimde ektiim cevr meakkatler Ki edna zevki ladr vezaretten sedaretten Vatan bir bi-vefa nazende-i tannaza dnm kim Ayrmaz sadkan- akn lam- gurbetten Mberraym reca v havften indimde lidir Vazifem mefaatten hakkm araz- hkmetten Civanmerdan- milletle hazer gavgadan ey bidad Erir emir-i zulmn ate-i hun-i hamiyyetten Ne mmkn zulm ile bidad ile imha-i hrriyet al idraki kaldr muktedirsen demiyyetten Gnlde cevher-i elmasa benzer cevher-i gayret Ezilmez iddet-i tazyikten tesir-i skletten Ne efsunkr imisin ah ey didar- hrriyyet Esir-i akn olduk geri kurtulduk esaretten enindir imdi cezb-i kalbe kudret setr-i hsn etme Cemalin ta ebet dur olmasn enzar- mmetten Ne yar-i can imisin ah ey mmid-i istikbal Cihan sensin azat eyleyen bin yes mihnetten enindir devr-i devlet hkmn dynaya infaz et Hda ikbalini hfz eylesin her tijrl afetten Kilab- zulme kald gezdiin nazende sahralar Uyan ey yareli ir-i jiyan bu hab- gafletten

KITALAR

IZalim olsa ne rtbe bi perva Yine bnyad- zulm biz ykarz Merkez-i hake atsalar da bizi Kre-i arz patlatr karz

IIekmedim mrmde zencir-i esaret barn Kayd- dnyadan mberraym bilir dnya beni te meydan- hamiyyet kama ey cellad- zulm Ya seni mahveylesin Mevla cihanda ya beni

E r e f(1846-1912)

KITALAR

IEylemem lsem de kizbi ihtiyar,Doruyu syler gezer bir airim.Bir gzel mazmun bulunca, Erefe,Kemdimi hicveylemezsem kfirim!

IIKabrimi kimse ziyaret etmesin Allah iin, Gelmesin reddeylerim billahi z kardeimi. Gzlerim ebna-yi demden o rtbe yld kim, stemem ben fatiha, tek almasnlar tam!

mVakt-i istibdatta sz sylemek memnu idi; Alatrd azn asan hkmet anan!Devr-i hrriyetdeyiz imdi, deiti kaide, Syletirler evvela, sonra s....ler anan!

IVekdiim cevr cefann sebebinden sorma, Deme kim: -Badheva menkabe dellal budur! Habs ile, nefy ile, ikence ile mr geer,te Trkiyyede air olann hali budur!

VVkel kabrine heykel dikelim yle yazp Ki: Bunun hal-i hayatnda yeri mnhal idi Sanmayn yevm-i vefatnda bilindi kadri Salnda yine bu bylece bir heykel idi

VIPdihm, bir dirahta dnd kim gya vatan, Daima bir baltadan bir ah hali kalmyor;Gam deil amma bu mlkn byle elden gitmesi, Gitgide zulmetmee elde ahali kalmyor!

R ec a zad b M a h m u t E k r em(1847-1914)

GZELM!

Nedir bu cevr tegafl zaman zaman gzelim? Kancdr bu eziyyetli imtihan gzelim?Tkendi sabr tahamml... zld can gzelim. Bu naz ise yetiir artk el-aman gzelim!

Btn gn ek-i teesrle gzlerim dolsun.. Baher- evk u midim btn btn solsun.. lelebet bana byle hayat zehr olsun Sana hulusuma geldiyse bir ziyan gzelim!

Hayat bende mcerret seninle kaimdir..Neat lezzet evkim seninle daimdir..Sen olmasan nazarmda gne de muzlimdir: Szn hakikati ite budur inan gzelim!

Gamnla mnadim oldu tasarrufum zme.. Seni tefekkr ile uyku girmiyor gzme, inanmak istemiyorsan eer benim szme Buna ehadet eder gkte ahteran gzelim!

Nasib yok mu bana badema hitabndan?Ses almaym m daha name-yi rbabndan? Tevahhu eyliyorum hal-i ihticabmdan..Sen anla.. Ben edemem hissimi beyan gzelim.

Ben infiale beca nabeca nihayet ver..Yine ikyete... kre... niyaza ruhsat ver!ade eyleyeyim neemi cesaret ver..Nazardan eyleme didann nihan gzelim!

Kusurum anlamadm nk etmedin mesul.. Olurdu mazeretim belki de karin-4 kabul.Senin sktuna kar benim mell mell Yetimiyor mu sana ettiim figan gzelim?

Ne hal ise beni affet de sermsar eyle.. Kk drmek ile bari ahz- sr eyle.. Dahil i merhametim vechin aikr eyle.Bu ivedir sana yn olan hemn gzelim.

(Pejmrde)

AH NJADL

Hasret beni ayr ayr yakarken Bedenimde buzdan bir el yryor Hayaline lgn lgn bakarken Kapanas gzm kan bryor.

Dada krda rast getirsem bir dere Gzyalarn aktarak alarm.Yollardaki ufak ufak izlere Senin sanr bakar bakar alarm.

Gne gler, kular uar havada Uyanrlar nazl nazl iekler...Yalnz msn o karanlk yuvada Yok mu seni bir kayrr, bir bekler?..

Can isterken hasret oduyla yansn Varlk beni alil alil sryor.Bu kaygya yrek nasl dayansn? Bedenciin topraklarda ryor?

Bu ayrlk bana yaman geldi pek,Ruhtun hasta, krk kolum kanadm.Ya gel bana, ya oraya beni ek,Gzm nuru oulcuum, Nijadm!

(N ijad Ekrem)

A b d l h a k H m d T arhan(1852-1937)

FERYAD: 8

Mesken oldu bana u sahralar Gezerim s-be-s tek tenha,Yerde gkte beendiim eya Yarimi her nazarda arzeyler.Gece sath- semada suret-yab,Belki de aksi-i hsndr mehtab!

(Sahra)

PERLAEZ

Akbet gitti mi gzel Tereze Yolda gezmek muhal iken kardan?Geerek dehetiyle bulvardan Ne abuk vasl oldu Perlaeze!

Ah o bikes verem ehidesinin Alan vechi pek dokundu bana!Girye-nk olduun klar ima Hli eman- mevt-didesinin!

Daha nanda can takarrrde:Hissolunmakta kalbinin sca;Gl gibi pembe sade bir yana;Ki o da an-be-an tagayyrde!

Benzi solmu teneffs durmu;Zhrenin bir nazire peykerine Gkyznden lika-y bferine Sanki bir saye-i beyaz urmu!

Dense layk vcuduna effaf, Mnkeif haricinden esran.te kalbinde zahir san Daha mahvolmam mid-i zifaf!

Bister-i aka benziyor kuca;Ne kadar nerm nazenin o beden! Gznn rengi belli hariden, rtlyken mebbeden kapa!

Tek tenha iinde medfeninin Yatyor hod-be-hod tebah olmu! Dei bak nasl siyah olmu, Yasemenden beyaz olan teninin!

(Belde)

BA-I RAN

Grdm tandm deildi pek ho Holanm idim fakat o kzdan Layk m ana deil demek ho kmak ne reva bu sz azdan Yadmda deildi yada geldi Temin ederim ki pek gzeldi

Ahvalime hi deildi gh Hatt bana in deilken Sylerdi lisan- hli her gh Her hline vakfm senin ben Baktka alnr yznde bir hl Tavsifini mmkn olmaz ikmal

Bir hl idi hsnden gzel o Tasvirde pertev-i zeky Bir hsn idi ehreye bedel o Tenvirde zulmetn bekay Syler dururum iip peyapey Herkl gibi bir Vens ne ho ey

(Bunlar Odur)

MAKBERDEN

Eyvah! Ne yer, ne yar kald, Gnlm dolu ah u zar kald.

imdi buradayd gitti elden, Gitti ebede gelip ezelden.

Ben gittim o hksar kald, Bir kede tarumar kald.

Baki o, enis-i dilden, eyvah! Beyrutta bir mezar kald.

Ben neyleyeyim bykse devran? Taksiri nedir kkse insan?..

Kr etmedi verdiim devalar, Geti yere ettiim dualar.

Grdk seni ey Hakm-i Mutlak, Ey hastalara veren ifalar...

Dendan ne bilir gda-y ruhu?.. Makber ne bilir safa-y ruhu?..

Ol akldan sthan ne anlar?.. Bilmezse mekin, mekn ne anlar?..

Sensiz bulan intiha-y ruhu,Bir zerre grr feza-y ruhu.

Olmazsa vcut ile beraber,Ben neyliyeyim beka-yi ruhu?..

Hasna meleim ki etti nhlet, Sylerdi btn lisan- ismet.

Kim elsinenin odur bihini,En ruhinas, dilniini.

Hindye de eylemiti rabet, Trkye ise verirdi ziynet,

Anlard ne derse bir Fransez, Eylerdi bir Anglezle sohbet,

Ya kahve, ya ay ierdik erken, Kalkp piyano alard; derken,

Oynard ocuklarm beraber, Sonrabu da belki raksa benzer!..

Birden odama firar edip ben, Hamdeyler idim buna iimden.

Artk keseyim yeter figan, Ervaha dokunmasn ziyan.

Bu ah ki candan eyliyor c, Artk an kendim eyleyin g.

Medfen olaym ana, dham, Fevkimde tavaf ede revan.

Artk kalaym skt iinde, Fikretmek iin o yar- cn.

S ley m a n N e s p(1866-1917)

DLENC KIZ

K ortasyd., hava pek souktu, yerlerde Bir arn mtecavizdi galiba karlar;Souktu, hara geldike ellerim szlar O k, evet o ita-y sefalet-averde

Sokakta dondu sanrdm kanm burudetten; Souk souk cierimden geerdi bad- vezan! Yolumda her kimi grsem benim gibi nln Olurdu titreyerek serd-yi tabiatten.

Bir akam st... Btn donmu ortaklk, herkes Tela ile mteveccihti kendi hanesine,Elinde bir yiyecek naklederdi anesine.

Eriti guma pek ince, pek kk bir ses:O karlar stne dmt bir zavall melek, Morarm az ile derdi: Bir dilim ekmek!

A l E k r em B o la yir(1867-1937)

FRKETE

Syle nazik, gzel demircik sen,Acaba ka nigh- dikkatle Ne kadar itina-y sanatle ekl-i b aldn incecik telden?

Hayr, insan deil eden imal O yapar belki bir nmune sana;Sonra b-kayd- intizam- kemal,Seni ibzal edip durur makina.

Yine sen kesretinle nazende Bir gzelsin ki o cst ermende, Yakrsn kadnln eline;

Firkete, anlarm letafetini,Nazarm kskanr saadetini Sen ilitike salarn teline!

(Zll- lham)

T e v f ik F k r e t(1867-1915)

HALKUN BAYRAMI

Baban diyor ki: "Meserret ocuklarn, yalnz ocuklarn paydr! Ey gzel ocuk, dinle;

Fakat sevincinle Neler dndryorsun, bilir misin?... Babasz, mitsiz, ne kadar yavrucaklarn imdi Syh- mateme benzer terane-i di!

kar o ssleri artk, sevindiin yetiir;kar, biraz da u ksz giyinsin, elensin;

Biraz gzellensin

u ru-y zerd-i sefalet... vet meserettir ocuklann pay; lkin sevincinle Sevinmiyor u yetim, alyor... Halk, dinle!

(Rbb- ikeste)

YAMUR

Kk, muttarit, muhteriz darbeler Kafeslerde, camlarda pr ihtizaz;Olur dem-be-dem nevha-ger, name-sz Kafeslerde,camlarda pr ihtizaz;Kk, muttarit, muhteriz darbeler...

Sokaklarda seylabeler alar,Ufuk yaklar... yaklar... yaklar;

Bulutlar karardka zerrata bir Ar, muhtazr dalgalanma gelir;

Brr bir souk glge etraf hep,Nmayan olur gndzn nsf- eb.

Sner imdi, manzur olurken demin Heylas karmda bir lemin.

Almaz ne bir yz, ne bir pencere;Bakldka vahet ker yerlere.

Geer bo sokaktan, hayalet gibi,itaban pde-ser bir sab.

O dem leyl-i yadmda, solgun, tebh,Srr bir kadn bir rida-i siyah.

Saaklarda kular - hazindir bu pek!Susarlar, uzaktan ulur bir kpek.

ter g-i ruhumda bo bir enin,Bouk bir tezad- skn tanin,

Kk, pr-heves, gevherin katreler Sokaklarda, damlarda pr ihtizaz;

Olur mutassl nevha-ger, name saz; Sokaklarda, damlarda pr ihtizaz

Kk, pr-heves gevherin katreler

(Rbb- ikeste)

LEYL- VED

Ooh, gel... rh- tabiat gibi mahmur ham, Bu vefasz gecenin koynunda

Kalalm bir ebedi saniye dalgn, bh...Kim bilir, belki de son leyle-yi sevdamzdr; Bunda her lahza biraz mr-i saadet saylr!

Ooh, bak dalgalarn cezbe-yi sfiyyetine; Sanki bir hamle-yi sevdaya ak bir sne.

O kadar rkid skit, o kadar mstarak,O kadar uykuda her ey ki hemen korkulacak.

Ooh, gel gel, bu haf-gha beraber gidelim;Orda sensiz geecek gnleri tazmin edelim.

Bir siyah ku gibi mde-yi pervaz firr Bu vefasz gecenin koynunda

Edelim gel, ebedi kalmak iin bir srar...Kim bilir belki de son lahza-y sevdamzdr;Ho geen her dem-i sevda ebediyyet saylr!...

(Rbb- ikeste)

MAZ...T

Mazi... O imdi glge iken, imdi z-hayat Bir cism olan; o imdi len, imdi canlanan Mevcut; evet o dalga, o girdab- hatrat nsan iin nedir? Evet, insan ki domadan lmekle urar ve bu takdire katlanr,Mazide bir taayyn haiz midir?.. Hayr.lmek, hayat tazelemektir: Biz lmesek,Efkr lr; hayat- beer ahs- fikretin Bir cmle- tekml... Her fikr-i mterek,Bir sadmedir; onunla kmldar bu heyetin'Zerrat- b-nihayesi, zerrat- nimi;Kevnin, hlsa, fikr-i beerdir munazzimi.

Mazide kabil olsa taayyn, beka, sbut,Ati nasl hayal edilir?.. Bir zek-iken Durgunluk ihtinak- melulyle pr-skt.Ancak tenebbt eyleyen, ancak pinekleyen,Mensuh mnhasif, mtenahnih, ateh-lika Bir varlk... te, ehre-i mazi-i z-bekaa!

Mazi... o bir muallim, o bir pr, o bir peder,Hlin tutup sinirli elinden ar, sabr,Atye doru yedmeli... Ati, o pr-seher

Bir ufk- muhtecib ki fyzta mehd-i nr, Efkr iin sipihr-i tel bilinmeli;At knca ortaya, mazi silinmeli!

(Rbb- ikeste)

SABAH OLURSA...

Bu memlekette de bir gn sabah olursa, Halk, Eer bu memleketin sislenen u nasiye-i Mukadderat kavi bir elin kavi, muhy Bir ihtizaz- temasyle silkinip u donuk,u pasl ehre-i millet biraz glerse... o gn Ben lmemi bile olsam, hayata pek lgn Bir irtibatm olur phesiz; o gn benden midi kes, beni ktrm ve bo muhitimde Meraretimle unut; nk leng pejmrde Nazarlarm seni maziye ekmek ister; sen Btn hvviyet uzviyyetinle tisin:Terennm eyliyor elan kulaklarmda sesin!

Evet, sabah olacaktr, sabah olur, geceler Tul- hare kadar srmez; kbet bu sema,Bu mai gk size bir gn acr; mell olma. Hayata nee gnetir, melal iinde beer rr bizim gibi... siz , ey feza-y ferdann Kk gneleri, artk birer birer uyann! Ufuklarn edebi itiyak var nura.Tenevvr., asrmzn ite ruh- mli;Silin bulutlan, silkin zlal-i ahvali,Ziya iinde koun bir halas- mekra. midimiz bu: lrsek de biz, yaar mutlak Vatan sizinle u zindan karanlndan uzak!

21 Eyll 1905 (Rbb- ikeste)

DEVENN BA I

(Halkun Ezberi)

Vaktiyle byk bir devenin bir bas varm...Basz deve olmaz ya, masal, neyse; btn gn

Yaz k, bu beyinsiz, bu rk ba l, kr, tepe, da, ta,

Biareyi beyhude srkler ve yorarm...Biare ar gvde ne yapsn, kime kssn?Bir karga bulup derdini dkm, o demi: Vah! Batan byk Allah... baa gelmi, ekeceksin.

Artk ie hrg bile am Kuyruksa dolam

Batan baa enhay; fakat kimseyi Allah Batan drp kuyrua baktrmasn; ilkin Bir para durup dinleyen olmusa da, git git,lem bu uzun derdi iitmekten usanm;

Artk kime dinletmee gitse,Kim duysa, iitse,

Yz vermediinden, devecik sakin skit Bir hendee inmi, ba sokmu ve uzanm,Birden ekilip: Haydi - demi - dzaha, murdar!

Hakszlk eden balan bir gn... kopanrlar.

(H alk un Deflen)

M LLET ARKISI

inendi, yeter, varlmz cehl ile kahre;Dorand mbarek vatann ban sebepsiz.Birlikte bugn bulmalyz derdine are;Can kardei, kan kardei, an kardeiyiz biz.

Millet yoludur, hak yoludur tuttuumuz yol; Ey hak, yaa, ey sevgili millet, yaa... var ol!

Gel kardeim, annen sana muhta; ona komak... Komak ona, kurtarmak o b-baht vazifen.

Karnda gs bar ak, lgn, yatyor bak;Onsuz yaamaktansa beraber l, ehven.

Her an o gzel sineyi hanerliyor eller; mdadna komazsak eer mahv mukarrer.

Zulmn topu var, gllesi var, kalas varsa,Hakkn da bklmez kolu, dnmez yz vardr.Gz yumma gneten, ne kadar nuru kararsa, Snmez ebedi, her gecenin gndz vardr.

Millet yoludur, hak yoludur tuttuumuz yol; Ey hak, yaa, ey sevgili millet, yaa... var ol!

Vaktiyle baban kimseye minnet mi ederdi?Yok, kalmad h sana zillet pederinden.Dnyada ereftir yaatan milleti, ferdi;Silkin, u mezellet tozu usun zerinden.

nsanl pml eden alakl yk, ez;Billah yaamak yerde srklenmee demez.

Hakszln envau grdk... bu mu kanun?En gaml sefaletlere dtk... bu mu devlet?Devletse de, kanunsa da, artk yeter olsun;Artk yeter olsun bu den zulm cehalet...

Millet yoludur hak yoludur tuttuumuz yol;Ey hak, yaa, ey sevgili millet, yaa... var ol!

8 Temmuz 1908 (Rbb- ikeste)

DOKSAN BEE DORU

Bir devr-i emet: yine inendi yeminler;inendi, yazk, milletin mmjd-i blendi!Kanun diye topraklara srtld cebinler;Kanun diye, kanun diye, kanun tepelendi...Beyhude figanlar yine, beyhude eninler!

Eyvah! Otuz yl o zehir giryeleriyle,Hsranlar, buhranlar, ehvli, melali,

s o n y Oz y il b y k t r k i r a n t o l o jis i s

Aml devhsi ve sulh u seferiyle Bir sel gibi akm, mtevekkil, mtehl...Yazsn bunu tarih-i iber hatt- zeriyle!

Ey bir dem-i rya gibi gemi kara gnler,Bir lahza edin seyr-i cahminizi tekrar;Dnsn bize mazi, o derin nazra-yi muber... Heyhat! Otuz yl, otuz yl btn ekdar; Heyhat!.. Ne bir ders, ne de bir fikr-i mukarrer!

Silmez fakat elvahn tarih-i muanit;Doksan Bei a: Glgesi bir tac- harisin Saklar mtelai, mtereddit, mtemerrit Evza- eb-engzini bir bm- habisin;Hl o vesavis, o desayis, o mefasit.

Hl o ebin zeyl-i temadisi bu zlam;Hl o cehalet, o tecahl ve o techil;Hl vatann hissesi bir tde-yi lm;Hl dnen balara hep ltme-yi tenkil Hl srtan dilere hep lokma-y inam.

Hl tarafiyyet, hasebiyyet, nesebiyyet;Hl Bu enindir, bu benim! ksmeti cari; Hl gazab altnda hakikatle hamiyyet...Hep dnk terennm, saydan, saygdan r; Son namesi yalnz: Yaasn sevgili millet!

Millet yaamaz, hakka tahassrle solurken Sussun diye vicdanna yumruklar inerse;Millet yaamaz, Meclisi mstahkar olurken fal ile, tehdit ile titrer ve sinerse;Millet yaamaz maer-i millet boulurken!

Kanun diyoruz; nerde o mescd- muhayyel? Dman diyoruz; nerde bu? Harite mi, biz mi? Hrriyetimiz var, diyoruz, anl, mbeccel. Dman bize kanun mu, ya hrriyetimiz mi? Bir hamlede biz bunlar kahr ettik en evvel.

Bir hamle-i mahmm- tagallble deitik Hrriyeti ahsiyyete, kanunu gurura;Heyhat! Otuz yl geri dtk ve bu mhlik Yoldan u nedametli ve gafletli mrura B-bhe o humma-y cnun oldu muharrik.

Ey millete bir sille olan darbe-i mnker Ey hrmet-i kanunu tepen saadme-yi bdd Milliyeti, kanunu mukaddes tanyan her ydn Vicdan seni anede, mezelletle eder ydn.

Dsn sana - meyyal-i tahakkm, -eilen ser,Kopsun seni - bir hak diye - alklayan eller!

(19 Ocak 1912)

HN-I YAMA

Bu sofrack, efendiler, -ki iltikama muntazr Huzurunuzda titriyor -u milletin haytdr;u milletin ki muztarib, u milletin ki muhtazr!Fakat sakn ekinmeyin, yiyin, yutun hapr hapr...Yiyin efendiler, yiyin; bu hn- itiha sizin;Doyunca, tksrnca, atlayncaya kadar yiyin

Efendiler, pek asnz, bu ehrenizde bellidir;Yiyin, yemezseniz bugn yarn kalr m, kim bilir?u ndi-i niam, bakn kudumunuzla mftehir;Bu hakkdr gazanzn, evet, o hak da elde bir!...Yiyin, efendiler, yiyin; bu hn- itiha sizin;Doyunca, tksrnca, atlayncaya kadar yiyin!

Btn bu nazl beylerin ne varsa ortalkta, sy:Haseb, neseb, eref, ataf, oyun, dn, konak, saray;Btn sizin, efendiler, konak, saray, gelin, alay;Btn sizin, btn sizin hazr hazr, kolay kolay...Yiyin, efendiler, yiyin; bu hn- itiha sizin;Doyunca, tksrnca, atlayncaya kadar yiyin!

Bykln biraz ar da olsa hazm yok zarar,Gurur- ihtiam var, srur- intikam var.

Bu sofra iltifatnzdan ite b--tab umar.Sizin u ba, beyin, cier, btn u kanl lokmalar... Yiyin, efendiler, yiyin; bu hn- itiha sizin; Doyunca, tksrnca, atlayncaya kadar yiyin!

Verir zavall memleket, verir ne varsa; mlini, Vcudunu, hayatn, midini, hayalini,Btn fer- hlini, olanca evk-i blini...Hemen yutun, dnmeyin haramn, helalini... Yiyin, efendiler, yiyin; bu hn- itiha sizin; Doyunca, tksrnca, adayncaya kadar yiyin!

Bu harmann gelir sonu, kaptrn gider ayak! Yarn, bakarsnz, sner bu gn trdayan ocak!Bu gn ki mideler kavi, bu gn ki orbalar scak, Attrn, tktrn, kap kap, anak anak...Yiyin efendiler, yiyin; bu hn- itiha sizin; Doyunca, tksrnca, adayncaya kadar yiyin!

(Haziran 1912)

PROMETE

Kalbinde her dakika u ulvi tahassrn Minkar-i teini duy, daima dn:Onlar niin semada, niin ben ukurdaym? Glsn neden cihan bana, ben yalnz alaym?.. Ykselmek asumana ve glmek ne tatl ey!

Bir gn u hastalkl vatan canlanrsa... Ey Mtak- feyz nur olan ti-i milletin Mehul elektrikisi, aktar- fikretin Yklen getir -n e varsa- biraz meskenet-fiken, Bir para ruhu, benlii idraki besliyen,Esmar-i bnyehzini; bo durmasn elin.Gr daima nnde esatir-i evvelin Gkten deha-yi nn alan kahramann...

Varsn bulunmasn bilecek nam ann.

(H alk'un Defleri)

M e h m e t E mn Y u rd a k u l(1869-1944)

BENM RLERM

-Sen kalbsizsin, hani senin genliinin hayat? -Aklarm m? Bir nefesle solabilen bu eyler Bir yanarda ateiyle kmr gibi karard;imdi ise yerlerinde bir stmal yel eser

Evet, benim her irimde ylan dili diken var; Sizler gidin, bal verecek yeni am gl bulun. Belki benim ac sesim kulaklar trmalar;Sizler gidin, gen kzlarn trksyle en olun.

Varn sizler, onlar ile korularda el ele Gezin, gln, bir ift blbl ak ile yaayn; Yalnz kendi, yalnz kendi ruhunuzu okayn.

Zavall ben, elimdeki u telli saz ile Milletimin felaketli hayatm syleyim;Dertlilerin gzyan evrem ile sileyim!..

( Trk Saz)

BIRAK BEN HAYKIRAYIM

Ben en hakir bir insan karde duyan bir ruhum; Bende esir yaratmayan bir Tanrya iman var; Paavralar altndaki yoksul beni yaralar;

Mazlumlarn intikam olmak iin domuum. Volkan sner, lkin benim alevlerim eksilmez; Bora geer, lkin benim kpklerim eksilmez.

Brak beni haykraym, susarsam sen matem et; Unutma ki airleri haykrmayan bir millet, Sevenleri toprak olmu ksz ocuk gibidir;

Zaman ona kan damlayan dilerini gsterir.Bu zavall sr iin ne merhamet, ne hukuk; Yalnz bir sert bakl gz, yalnz ar bir yumruk!..

( Trk Saz)

R iz a T e v f k B l k b a i(1869-1949)

GZ NALII

smini bilmezdim, fakat tanrdm:Ne yosma bir iek taks vard!Kzl salarn ate sanrdm:Gne nuru gibi yak vard.

yledir gn afak skt zaman,-G llere glgeler k zaman! - San zp de dkt zaman,Dalga dalga dp ak vard.

Hsnnde bir eda var ki sydi.Beni harab eden o edsydi;Sevdal gnlmn inasydi,Yzme bir irin bak vard.

1897 (Serab-t mrm)

YUNUS EMRE T E ARMAAN

Yce dalar ardndan Deniz an geldim Evliyalar yurdundan Selam tapru geldim.

Ulu bir ara vardm Dosta armaanm var Erenlerin bandan Gller devir geldim.

Boz bulank bir aydm Ak iline ba urdum alkanp sefa buldum Szlp duru geldim.

Yunusun toprana Vardm yzm srmee Sildim gnl pasn Yanuben aru geldim.

Ca geldim alarm k oldum alanm Candan coan esrar Dkp taru geldim.

Rza Tevfik Allahtan Aynlma ol derghtan Ben kurtuldum gnahtan riydim, doru geldim.

1914 (Serab-t mrm)

UUN KULAR

Uun kular uun doduum yere; imdi dalannda mor snbl vardr. Ormanlar koynunda bir serin dere, Dikenler iinde san gl vardr.

O ay ar akar, yorgun mu bilmem? Mehtab hasta m, solgun mu bilmem? Yasl gelin gibi mahzun mu bilmem? Yce da banda siyah tl vardr.

Orda geti benim gzel gnlerim;O demleri anp bugn inlerim. Destan- mrm okur dinlerim, imde oral bir blbl vardr.

Uun kular, uun burda vefa yok; yle akar sular, yle hava yok; Feryadma kar aks4 seda yok;Bu yangn yerinde souk kl vardr.

Hey Rza, kederin bandan akn, -Bitip tkenmiyor elem-i akn, Sende -derya gibi- daima takn, Daima alkanr bir gnl vardr.

(Serab- mrm)

DLEK

Dilerim ki fani dnyada kimse mrn mihnetle telef etmesin. Fakat kmil adam olmak isterse, Elem ektiine esef etmesin.

1947 (Serab- mrm)

C en a p a h a b e t t n(1870-1934)

SENN N

Sesin iler gibi bir uh kanat gamlanma,Seni dinlerken olur kalbim uan kulara e;Gn batarken sannm glgeni bir baka gne, Sanmlk getirir gzlerin akamlanma.

Douyor mrme bir yirmi sekiz ya gnei,Bir ku okar gibi sen salarm okarken.Koklarm ellerini glleri koklar gibi ben;Avucundan alnm k gn bir yaz atei.

Gnlme avdet eder her unutulmu nisan Ne zaman genliini yolda hrman grsem.Eskiden pembe dudaklarda dalm busen Toplanr leblerime, bir gece dalgn dursan.

Seni zambak gibi grdke ak pencerede Gl aar bahtmn evvelki hazanhk korusu.Gen eder ufkumu hlyalanmn gen kokusu; Sorarm ak samn rtt yllar nerede?

Cephemi rarsn o solgun seneler soldursun.Yeni yldz gibi doduka gzel her akam,Genliin byle benimken kocamam, hi kocamam. Ruhum, lsem bile ben, sen yaayan ruhumsun.

(H ayat ve Seme iirleri)

HSEYN SRET ZSEVER (1872-1959)

BOAZ NOTLARI

IIAkamn rengi soldu gn gideli,Bat maziye at bir dehliz;Yal bir levha imdi mavi deniz Abanoz glgelerle ereveli.

zledim pek u khne sayfiyeyi;Orda oluyla mnzevi Ekrem;Komu gitmi Sezai, bir grsem,Onlann hali belki benden iyi

Bir gn elbet bu ayrlk bitecek,Mevsimin son zaman yaklayor;Kargalar ufka bir elenk tayor,Bu bahar son bahnm olsa gerek.

(Ktvtlamlt Kt)

TERENNM

Grdm, seni sevdim gzelim gonce-yi tersin; Sevmek mi gzel, yoksa sevilmek mi ne dersin? Ben alyorum... sen de mi bitabm kedersin? Sevmek mi gzel, yoksa sevilmek mi ne dersin?

Fark eyledim aknla bugn nur zalm; ensin geceler manzaramn mah- tamam. Lutf et! Bana anlat bu muamma-y garam:. Sevmek mi gzel, yoksa sevilmek mi ne dersin?

(Babozumu)

M eh m et k p B r so y(1873-1936)

KFE

Be-on gn oldu ki, mutada inkyd ile ben Sabahleyin kvermitim evden erkenden.Bizim mahalle de stanbulun kenan demek: Sokaklarnda gezilmez ki yzme bilmeyerek!Adm basnda derin bir buhayre dalgalanr,Sular karard m, artk gelen gelir dayanr!Bir elde olmal kandil, bir elde iskandil,Selametin yolu insan iin bu, baka deil!Elimde bir koca denek, onunla yoklayarak,nm adaysa basp, yok, denizse atlayarak,-Ayakta durmaya elbirliiyle gayret eden,Lisan- hal ile amma rka niyyet eden- O sl - horde, harab evlerin saaklarna,Snm yle giderken, hemen ayaklarna Delilimin koca bir ey takld... Baktm ki:Genie bir kfe yatmakta, hem epey eski.Bu bir hamal kfesiymi... Acep kimin? derken;On yanda kadar bir ocuk gelip teden, Gerildi, tekmeyi indirdi yle bir kfeye: Tekermeker kfe bitap dt ta teye.-Benim babam senin altnda ld, sen hl Kurumla yat sokan ortasnda byle daha!O anda karki evden bir orta yal kadn Grnd:

Oh benim olum, gel etme krma sakn!Ne istedin kfeden, yavrum? Az yok, dili yok, Baban sekiz sene kulland...Hem de derdi ki: " ok Uurlu bir kfedir, kalmadm hemen yksz... Baban gidince demek kald deta ksz!Onunla besleyeceksin ananla kardeini,Bebek misin daha renmedin mi sen iini? Dedim ki ben de:

Ayol dinle anneninszn!

Fakat ocuk bana haykrd ekitip yzn: -Sakall, yok mu iin? Git cehennem ol uradan! Ne drlanp duruyorsun sabahleyin oradan? Benim iim yanyor: da kadar babam gitti... -Baban yerinde adamdan ne istedin imdi? Adamcaz sana, bak hal dilince sylerken... -Brak hanm, o ocuktur, kusura bakmam ben... Adn nedir senin olum?

-Haan.-Haan, dinle.

Zararl sen kacaksn btn bu hiddee.Benim de yand iim anlaynca derdinizi...Fakat, baban sana smarlayp da gitti sizi.O, bunca yl alp alnnn teriyle seni Nasl bytt? Bugn, sen de kendi kardeini, Yetm brakmayarak besleyip bytmelisin. -Kfeyle yle mi?

-Hay hay! Neden bu sz lkin?Kuzum, ayp m almak, gnah m yk tamak? Ayp: dilencilik ilerken el, yrrken ayak.-Ne doru syledi! p olum amcann elini... -Unuttun yle mi? Bayramda komunun gelini: "Haan, daym yat mekteplerinde zabittir;Senin de zihnin ak...Sylemi olaydk bir... Koyard mektebe...Dur syleyim demiti hani? Okutma sen de hamal yap bu yata imdi beni! Sz anladm ki uzun, hem de pek uzun srecek; Benimse vard o gn birok ilerim grecek; Braktm onlar, sapm yokulu bir yoldan.Ne oldu imdi acep, kim bilir, zavall Haan? Bizim ocuk yaramaz, evde dinlenip durmaz; Geende Fatihe ktk ikindi st biraz. Kmrcler Kaps ndan girince biz, develer Kzn merakn celbetti, daima da eder:O yamruyumru beden, upuzun boyun, o bacak, O arkasndaki pskl ki kuyruu olacak! Hakikaten grecek ey deil mi ya? Derken, Dnnce arkama, bakUm: Be on adm geriden, Belinde enlice bir al, banda bn;Bir orta boylu, gler yzl pr-i nurani;

Yannda koskocaman bir kfeyle bir ocucak, Yara yava geliyorlar. Fakat tesadfe bak:ocuk, benim o sabah grdm zavall yetim... u var ki, yavrucan hli eskisinden elim:Clz bacaklarnn dizden alt rplak...Bir ince mintann alnda titriyor, donacak! Ayakta kundura yok, bata var m fes? Ne gezer! Dml, alnnn stnde sade bir ember. Nefes deil o soluklar, kesik kesik feryat;Nazar deil o baklar, dm-i istimdat Bu bir ayakl sefalet ki yalnayak, ba ak;On yanda burumu cebin-i saf, yazk!O anda mekteb-i rdiyyeden taburla kan Bir elliden mtecaviz ocuk ki, muntazaman Geerken eylediler ihtiyar vakfe - gzin...Haanla karlarken bu sahne oldu hazin... Evet, bu yavrularn hepsi, pr-srud-i ebap Eder dururdu birer iyan- nura itab.Birazdan oynayacak hepsi bunlarn, ne iyi,Fakat Haan, babasndan kalan o pis kfeyi,-Ki ezmek istedi grmekle rehgzannda- lelebet ekecek du-i ztrarnda!O, yk deil, kaderin bir cezas masuma...Yazk, gnah nedir, bilmeyen u mahkma!

(Safahat: Birinci Kitap)

NAZIM PARALARI

Ressam Hakl

Bir zaman vard ya tarih-i mukaddes modas... Yeni yaptrd kkn bycek bir odas, Mutlaka eski tasvir ile ziynetlensin,Diye, ressam aratr hayli zaman bir zengin Biri peyda olarak, ben yaparm, der, kolunu Svayp akama varmaz, sekiz arn salonu Svar amma ne svar! sahibi der:

-Usta bu ne

Kpkzl bir boya ektin odann her yerine!-Bu resim, askeri basmakta iken Firavnn Bahr-i Ahmer yarlp gemesidir Musann.-Hani Musa be adam?

-km efendim karaya.-Firavun nerde?

Boulmu -Ya bu kan rengi boya?

-Bahri Ahmere efendim, yeil olmaz ya bu da!-ok gzel levha imi! Dorusu enlendi oda!

(Safahat: Birinci Kitap)

tiraf

Safahatmda, evet, ir arayan hi bulamaz;Yalnz, bir yeri hakknda hazin ite bu! der.Kfe? Yok. Kahve? Hayr. Hasta? Deil. Hangisi var ya? buuk nazma gmlm koca bir mr-i heder!

(Safahat: Birinci Kitap)

ARK

Musallat, hi gz atrmaz da Garbn kanl kbusu,Asrlar rar ki, Islanan muattal, beyni, bazusu.Ne grdn, ark ok gezdin? diyorlar. Grdm: yer yer Harap iller; serilmi hanmanlar; basz mmeder;Yklm kprler; km kanallar; yolcusuz yollar; Burumu ehreler; tersiz alnlar; ilemez kollar;Bklm beller; incelmi boyunlar; kaynamaz kanlar; Dnmez balar; aldrmaz yrekler; pasl vicdanlar; Tegallpler, esaretler, tahakkmler, mezelletler;Riyalar; trl iren iptilalar; trl illetler;rmcek balam, ttmez ocaklar; yanm ormanlar; Ekinsiz tarlalar; ot basm evler; secdesiz balar;Gaza namiyle dinda ldren biare dindalar;Ipssz iyanlar; kimsesiz kyler; kk damlar;Emek mahrumu gnler; fikr-i ferda bilmez akamlar!..

Geerken, aladm getim; dururken, aladm durdum; Duyan yok, ses veren yok, bin perian yurda bavurdum. Mezarlar, hiretler, ykselen karnda dradr;Ne topraktan gler bir yz, ne gklerden gler bir nur? Derinlerden gelir feryad yz binlerce lmn;Ufuklar bir kzl ember, bkk boynunda Islamm! Gsler hrlayp durmakta, zincirler daralmakta; Bunalm yz elli milyon cansa grtlakta!

lahi! Grdm lem mi insaniyyetin mehdi?Btn mran tarihin bu llerden mi ykseldi?u zirsiz bucaklar myd vahdaniyyetin yurdu?Bu kumlardan m, Allahm, nebiler fkrp durdu? Henz tek berk-i man akmadan cevvinde dnyann. Bu gklerden mi, Yarap, cotu, sanak sanak, edyann? Serendipler u sahiller mi, Cudiler bu dalar m?Bu iklimin mi brahime yol gsterdi ecram?Haremler, Beyt-i Makdisler bu topraktan m yoruldu? Bu vadiler mi dem tuttuka bihu etti DAVUDu? Hiralar, Tr-i Sinalar bu fkn m ehkn?Bu talardan da, yer yer, tat RUH-ULLAHm esrar?

Cihann Garb vahet - zar iken, arknda Kamaklar, Haremler, Sedd-i inler, Tak- Kisrlar, Havemaklar, remler, Sur-i Babiller sema-peym deil miydi?O maziler, lahi, bir ykk rya mdr imdi?Ne yapsn, namit olsun mu arkn intibahndan, Perian ruhumuz, haip, dnerken barghmdan?

Bu haybetten usandk biz, bu hsran artk elversin! lahi, nerde bir nefhan ki, donmu hisler rpersin, Serilmi sineler kbusu aruk silkip stnden.Hayat elbette hakkndr! desin, dnya deil derken?

(Safahat: Yedinci Kitap)

B L B L

Basri Bey olumuza

Btn dnyaya kskndm, dn akam pek bunalmtm; Nihayet, bir zaman krlarda gezmi, kyde kalmtm. ehirden kamak isterken sular zaten kararmt,Pek ssz bir karanlk sonradan vadiyi sarmt.Ik yok, yolcu yok, ses yok; btn hilkat kesilmi lal...Bu istirak tek bir nefha olsun etmiyor ihlal.Muhitin hli insaniyyetin timsalidir sandm;D np maziye trmandm, 11e hicranlar, neler andm! Taarken larolup beynimden artk bin mselsel yad, Zalamm sinesinden fkran nemdut bir feryad.O miistarak, o durgun vecdi ngh yle coturdu Ki vadiden btn, yer yer, eninler alayp durdu.N e muhrik nameler, Yarab, ne mevcamevc demlerdi: Aalar, talar rpermiti, gya Sr-. Maherdi!-Ei var iyann var, baharn var, ki beklerdin; Kyametler koparmak neydi, ey blbl, nedir derdin?O zmrt tahta kondun, bir semavi saltanat kurdun, Cihann yurdu hep inense, inenm ez senin yurdun, Bugn bir yemyeil vdi, yarn bir kpkzl giilen,Gezersin hanmann en, iim en, kinatn en.Hazansz bir zemin isterse, ayet ruh- serbazn,Ufuklar, b u d-i mutlaklar btn mahkum-i pervazn.Deil bir kayda, smazsn -kanatlandn n- e b da; Hayatn en muhayyel gayedir hrara dnyada.N eden yleyse matemlerle eyyamn periandr?Niin bir damlack gsnde bir umman huruandr? Hayr, matem senin hakkn deil... Matem benim hakkm: Asrlar var ki, aydnlk nedir hi bilmez fakm!Teselliden nasibim yok, hazan alar baharmda;Bugn bir haniimansz serseriyim z diyarmda!Ne hsrandr ki: arkn ben vefasz, kansz evlad,Serapa Garba inettim de ktm hk-i ecdad! Hayalimden geerken imdi, fikrim here ii merc old, SALAH ADDIN- EYYUBlerin, FATH lerin yurdu.N e zilletir ki: nkus inlesin beyninde O S M A N m;Ezan sussun, fezalardan silinsin yad Mevlanm!N e hicrandr ki: en evketli bir mazi serap olsun;

O kudretler, o satvetler harap olsun, trap olsun!kk bir kubbe kalsn mabedinden YILDIRIM Hann; enaatlerle inensin muazzam kabri ORHANn!Ne heybettir ki; vahdetgh dinin devrilip, ta ta,Srnsn imdi milyonlarca mevsz kalan dinda!Yklm hanmanlar yerde ikenceyle kvransn;Serilmi gvdeler, binlerce, yz binlerce doransn!Dolasn sonra, Islamm haremghmda namahrem...Benim hakkm, sus ey blbl, senin hakkn deil mtem!*

(Safahat: Yedinci Kitap)

* Bu manzume yazlrken Yunan istilas altndaki topraklannz hususiyle Bursaya dair elim haberler geliyordu, tetkikine de imkn yoktu.

KISSADAN HSSE

Gemiten adam hisse kaparm... Ne masal ey!Be bin senelik kssa yarm hisse mi verdi?Tarihi tekerrr diye tarif ediyorlar;Hi ibret alnsayd, tekerrr m ederdi?

(Safahat: Yedinci Kitap)

STKLAL MARI

Korkma! Snmez bu afaklarda yzen al sancak,Snmeden yurdumun stnde tten en son ocak,O benim milletimin yldzdr parlayacak,O benimdir, o benim milletimindir ancak!

atma, kurban olaym ehreni ey nazl hilal;Kahraman rkma bir gl! Ne bu iddet bu celal?Sana olmaz dklen kanlarmz sonra helal Hakkdr hakka tapan, milletimin istiklal.

Ben ezelden beridir hr yaadm, hr yaarm;Hangi lgn bana zincir vuracakm? aarm!Kkremi sel gibiyim, bendimi iner, aarm,Yrtarm dalan, enginlere smam, taarm.

Garb'n afakini sarmsa elik zrhl duvar, Benim iman dolu gsm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nasl byle bir iman boar. Medeniyyet! dediin tek dii kalm canavar?

Arkada, yurduma alaklan uratma sakn; Siper et gvdeni, dursun bu hayaszca akn. Doacaktr sana vad ettii gnler Hakkm, Kim bilir, belki yann, belki yanndan da yakn.

Bastn yerleri toprak diyerek geme, tan! Dn, altndaki binlerce kefensiz yatan.Sen ehit olusun, incitme, yazktr atan, Verme, dnyalan alsan da bu cennet vatan.

Kim bu cennet vatann uruna olmaz ki feda? heda fkracak topra sksan, heda!Cani, canan, btn vatm alsn da Hda, Etmesin tek vatanmdan beni dnyada cda.

Ruhumun senden lahi udur ancak emeli; Demesin mabedimin gsne namahrem eli! Bu ezanlar -ki ahadederi dinin temeli- Ebedi yurdumun stnde benim inlemeli.

O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- tam, Her cerihamdan, lahi, boanp kanl yam; Fknr ruh- mcerret gibi yerden nam;O zaman ykselerek ara deer belki bam!

Dalgalan sen de afaklar gibi ey nazl hilal! Olsun aruk dklen kanlanmn hepsi helal! Ebediyyen sana yok, rkma yok izmihlal: Hakkdr, hr yaam bayramn hrriyet, Hakkdr, hakka tapan milletimin istiklal!

(2 Mart 1921)

ZYA GKALP (1876-1924)

MEDENYYET

Avrupa bir akademi zalan milletler;Her biri bir nurlu deha, nk ayn hars var. Avrupa bir darlfnun, hocalan milletler;Her birinin ihtisas, bir meksiz dersi var.

Bu nurlardan biri snse medeniyyet lo kalr; Derslerinden biri durur, bir krss bo kalr. Medeniyyet, beynelmilel yazlacak bir kitap;Her fasln bir milletin hars tekil edecek.

Medeniyyet bir konser ki birok alg, saz rbap Birlemekle bir ahengi ancak tekmil edecek.

Bu kitabn bir mebhasi eksik olsa okunmaz;Bir leti yoksa, ahenk gnllere dokunmaz.

(Yeni Hayat)

e-#'}Faik l O z a n s o y

(1876-1950)

NE GZEL EY

Yldzl semalardaki hamet ne gzel ey Mehtaba dalp yar ile sohbet ne gzel ey Dnyamzn stnde btn ruhlar uyurken Yldzlarn aldnda ibadet ne gzel ey Fani ve adavedere maher bu cihanda Bir bitmeyecek ak u m uhabbet ne gzel ey Dnyada senin kn olmak ne saadet Allah ile -haa!- bu rekabet ne gzel ey Ltfen-bana gldn, gzelim, mltefit oldun cab- necabet bu... necabet ne gzel ey Ey hilkatin emsali yok ibda- kemali Senden bana bir zerre inayet ne gzel ey Hsnndeki mana-y semavi ne ilahi Akmdaki reng-i ebediyyet ne gzel ey

h s a n R a f(1877-1926)

GECE BALARKEN

Ebrulu semaya hilkat elmas serper, Durgunca bir deniz sahilleri per, Sner ufuklarda sevdal bir kamer;

Yldz gibi uar atebcekleri, Gecenin gzya per iekleri.

Bir mahmurluk sarar etraf, herkesi; Kesilir hayatn uuldayan sesi.fler klan zulmetin nefesi;

Kapanr semann bhu mavi gz Leylin kucanda uyurken yeryz.

(Gzyalar)

C elal S ahr E rozan(1883-1935)

TUHFE- TAKDS

Benim kadnlara ifrat- hrmetim vardr.Btn bu leme mensup olan gzellikler Benim gzmde kadnsz leyaldir yek-ser; Kadn bu zulmeti nuruyla hrpalar, datr.

efk bir kadnn sine-i nezihinde Yatarsa bir gececik hangi strap uyumaz?Onun gznden uan en kk tebessm-i raz Hayal fikri yeil bir cihan- mmide

Seyahat ettirerek msterih mstesna Dakikalar yaatr; baz kimsesizliine Bulur zavalllarn, bir temaytiyle deva.

Kadn bu annedir, u- efkatinde bizi Daha ocukken eder tesliyet rahmane;Ve susturan da odur en birinci nalemizi.

(Beyaz Glgelet)

A h m et H a Im(1884-1933)

MEHTAPTA LEYLEKLER

Kenar- ba dizilmi, skn ile bekler Fusun-u maha dalan pr-hayal leylekler... Havada bir gl tanzir eder sema bu gece Onun bcekleri gya ncumdur yekser... Neden bu b- semavide avlananlar yok Bu har- nur-u hveynat hangi kular yer? Eder bu hikmete gya ki vakf- ruhu nazar Fsun-u maha dalan pr-hayal leylekler...

(Gl Saatleri)

ORMAN

Su deil, mevsimin havas akan,Duyduun yapran, daln sesidir;Suda yldzlarn parltsdr,Bu karanlkta baz baz akan...

(Piyale)

MERDVEN

Ar, ar kacaksn bu merdivenlerden, Eteklerinde gne rengi bir yn yaprak,Ve bir zaman bakacaksn semaya alayarak...

Sular sarard... yzn perde perde solmakta, Kzl havalan seyret ki akam olmakta...

Eilmi arza, kanar, muttasl kanar gller, Durur alev gibi dallarda kanl blbller,Sular m yand? neden tunca benziyor mermer?

Bu bir lisan- hafidir ki ruha dolmakta, Kzl havalan seyret ki akam olmakta...

(Piyale)

BR GNN SONUNDA ARZU

Yorgun gzmn halkalarnda Gller gibi fecr oldu nmaya,Gller gibi... sonsuz iri gller,Gller ki kamtan daha nln,Gn dodu yazk arkalannda!

Altn kulelerden yine kular,Tekrarn mrn eder ilan Kular mdr onlar ki her akam, Alemlerimizden sefer eyler?..

Akam, yine akam yine akam,Bir srma kemerdir suya baksam; Akam, yine akam, yine akam, Gllerde bu dem bir kam olsam!

(Piyale)

PARILTI

te gibi bir nehr akyordu,Ruhumla o mhun arasndan,Bahsetti derinden ona hlim,Akn bu unulmaz yarasndan.

Vurduka bu nehrin ona aksi,Katm o baktan, o dudaktan;Bakm ona sessizce uzaktan, Vurduka bu akn ona aksi.

(Piyale)

KARANFL

Yrin dudandan getirilmi Bir katre alevdir bu karanfil, Ruhum acsndan bunu bildi!

Dtke vurulmu gibi, yer yer, Kzgn kokusundan kelebekler, Gnlm ona pervane kesildi.

(Piyale)

BR YAZ GECES HTIRASI

veyle, fsltyla, glle,Olmu eb-i sevda yine bitap; Oklar gibi saplanmada kalbe, Dtke semadan yere mehtap...

Buseyle kilitlenmi azlar,Gzler neler eyler, neler irap; Umakta bu ateli havada,Vuslat demi bir ku gibi bitap.

(Piyale)

Y ahya K emal B eyatli(1884-1958)

AIK DENZ

Balkan ehirlerinde geerken ocukluum;Her lahza bir alev gibi hasretti duyduum. Kalbimde vard Byronu bedbaht eden melal! Gezdim o yata dalan, hlyam iinde lal... Aldm Rakofa krlannn hr havasn,Duydum aknc cedlerimin ihtirasn,Her yaz, imale doru asrlarca bir kou... Banmda bir akis gibi kalm uultulu. Malupken ordu, yasl dururken btn vatan, Ryama girdi her gece bir fatihane zan. Hicretlerin bakyyesi hicranl duygular... Mahzun hudutlann tesinden akan sular, Gnlmde hep o zan la beraber aldad, Bildim nedir ufuktaki sonsuzluun tad.Bir gn dedim ki istemem artk ne yer ne yar! ktm srekli gurbete, gezdim diyar diyar; Gittim o son diyara ki serhaddidir yerin,Hl dilimdedir tuzu engin denizlerin!

Garbin ucunda, son kydan en grltl Bir met zaman, gkyz kurunla rtl, Grdm deniz dedikleri bin bal ejderi; Grdm gzel vcudunu zmrtleyen deri Keskin bir rperile kmldand anbean; Baktm ve anladm ki o ejderdi canlanan. Sonsuz ufuktan ah o ne cokun geliti o! Birden nasl toparlanarak kkremiti o!Yelken vapur ne rarsa kam limanlara, Yalnz onundu koskoca meydan ve manzara! Yalnz o kalm ortada, si ve ban hun,Bin mara az am, ulurken uzun uzun... Sezdim bir in gibi, heybetli hznn! Ruhunla kar karya kaldm o met gn,

ekvam dinledim, ezeli muztarip denizi Duydum ki ruhumuzla bu gurbette endeniz,Dindirmez anladm bunu hi bir gzel ky;Bir bitmeyen susuzlua benzer bu anyi.

(Kendi Gk Kubbemiz)

I T R

Rtfk Mell Merie

Byk Itriye eskiler derler,Bizim z msikimizin piri;O kadar halk sevkedip, yer yer,O afak vaktinin cihangiri,Nice bayramlarn sabah erken,G, top sesleriyle grlerken,Sylemi saltanatl Tekbiri.

Ta Budinden Iraka, Msra kadar,Fethedilmi uzak diyarlardan,Vatan stnde hr esen rzgr,Ses gtrm btn baharlardan.O deha yle toplam ki bizi,Yedi yz yl sren hikyemizi Dinlemi ihtiyar narlardan.

Musikisinde bir taraftan din,Bir taraftan btn hayat akm;Her taraftan Boaz, o ehrayin,Mavi Tuncayla gr Frat akm.Nice seslerle, gk ve yerlerimiz,Hznmz, evkimiz, zaferlerimiz,Bize benzer o kinat akm.

ok zaman dinledim Nevakr,Bir terennm ki hem geni, hem uh:Dalrken Nevanm esrar,Balyor ark ufuklarnda vuzuh;

Mest olup szlerinde her heceden,Yola dm, birer birer, geceden Yryor fecre elli milyon ruh.

Kskanp gizlemi kaza ve kader Belki binden ziyade bestesini,Bize miras kald yirmi eser.N tdr en mehbi, en derini.Vaka ney, kudm gelince dile,Hzlanan mevlevi semaiyle Yedi kat ara km Ayini.

O ki bir ihtiaml dnyya Ses ve tel kudretiyle hkimdi;Adeta benziyor muammaya;Ulemamz da bilmiyor kimdi?O eserler bugn define midir?Ebediyette bir hazine midir?Bir bilen rar m? Nerdeler imdi?

yle bir musikiyi rten lm,Bir teselli brakmaz insanda.M uhtem el grmyor henz gnlm; ok saatler geince hicranda,Dlr bir hayale, zevk alnr:Belki hl o besteler alnr,Gemiler gemiyen bir ummanda.

(Kendi Gk Kubbemiz)

ATK-VALDEDEN NEN SOKAKTA

Nihad Sami Banarl ya

ftardan nce gittim Atik - Valde semtine, Ka d e fa getiim bu sokaklar, bugn yine, Sessizdiler. Fakat Ramazan maneviyyeti Bir tatl intizara evirmi skneti;Semtin orulu halk, szlm benizliler, Sessizce ardan dnyorlar birer birer;

Bakkalda bekleen fkara kzcazlar Az ok yakndan sezdiriyor top ve iftar. Meydanda kimse kalmad artk btn btn; Bir top grltsyle bu sahilde bitti gn.Top grleyip oru bozulan lahzadan beri,Bir nurlu nee kaplad kerpiten evleri.Yarab nasl ferahl bu lem, nasl temiz!Tenha sokakta kaldm orusuz ve neesiz. Yurdun bu iftarndan uzak kalmann gam Hadsiz yaatt ruhuma bir gurbet akam.Bir tek dnce oldu teselli bu derdime;Az ok ferahladm ve dedim kendi kendime: Onlardan ayrl bana her an zntdr; Madem ki byle duygularm kald, ok kr.

(Kendi Gk Kubbemiz)

K A R M U SK LE R

Bin yldan uzun bir gecenin bestesidir bu.Bin yl srecek zannedilen kar sesidir bu.

Bir kuytu manastrda dualar gibi gaml, Yzlerce azdan koro hlinde devaml.

Bir erganun hengi yaylmakta derinden... Duydumsa da zevk almadm slav kederinden.

Zihnim bu ehirden, bu devirden ok uzakta, Tanburi Cem il Bey alyor eski plakta.

Birdenbire mesudum iitmek hevesiyle G nlm dolu stanbulun en zl sesiyle.

Sandm ki uzaklat yaan kar ve karanlk, Uykumda btn bir gece Krfezdeyim artk!

Varova 1927 (Kendi Gk Kubbemiz)

KOCA MUSTAPAA

Koca Mustapaa! cra ve fakir stanbul!Ta fetihten beri mmin, mtevekkil, yoksul,Hzn bir zevk edinenler yayorlar burada,Kaldm onlarla btn gn bu gzel ryada.yle sinmi bu vatan semtine milliyetimiz Ki biziz hem grlen, hem duyulan, yalnz biz.Manevi ereve be yz senedir hep berrak;Yayanlar deil Allaha gidenlerden uzak.Bir bahar yamuru yam da alm havay Hisseden kimse hakikat sanyor hlyay.hiret yle yakn seyredilen manzarada,O kadar komu ki dnyaya duvar yok arada,Geer insan bir adm atsa birinden birine,Kavuur karda kaybettii bir sevdiine.

Serviliklerde skn, yolda skn, evde skn.Bu taraf sanki bu halkyle ezelden meskn.Bir afif aile sessizlii rar evlerde;rtyor fakn, asalede ekilmi perde.Kaldrmz, darack iri sokak, doru sokak...Her geildike baslm ve dzelmi toprak.Kuru ekmekle, bayat peyniri lezzetle yiyen,emeden her su ierken: kr Allah'a diyen Yayor sade maietlerin en safnda;Ruh esen kuytu mezarlklarn etrafnda.Bu vatanda biraz ahapla, biraz kerpiten Yapabilmi bu gzellikleri birka hiten.Trkn sude mizaciyle Bizansn kederi Karp mafiret iklimi edinmi bu yeri.

u fetih vakas, yarap! Ne byk mucizedir!Her tecellisini nakletmek u