AYAMAMA DERESİ VE

ALINAN ÖNLEMLER Hazırlayan:

YUSUF YILDIZ / www.yyildiz.com

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ İNŞAAT FAKÜLTESİ

İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

Kısaca

• Dereler canlı sistemlerdir. Sadece içlerinde akan sudan ibaret değildirler. Bir dere ile kanal arasındaki fark; dere güzergâhı boyunca uzanan bir kıyı ekosistemi, su ve su kıyısında yaşayan canlılar, besin maddesi ve enerji döngüsüdür.

Nasıl olmalıdır?

• Bir derenin suyunun kaliteli ve tüm yıl boyunca akıcı olması için havzasının ormanlık veya benzer bir bitki örtüsüyle kaplı ve insan etkisinden uzak olması gerekir. Havza insan yerleşimine ne kadar açık olursa dere su kalite ve akışı o ölçüde zarar görmektedir.

7-8-9 Eylül 2009’da ne oldu?

• İstanbul ili ve ilçelerinde 7–8–9 Eylül 2009 tarihlerindeki şiddetli yağışları takiben 8 ve 9 Eylül tarihlerinde meydana gelen sel ve taşkın olayları sonucunda 31 can kaybı ve büyük miktarda mal kaybı meydana geldi.

Durum neyi gösterdi?

• İstanbul’da meydana gelen sel ve taşkınlar, ülkemizde plansız yerleşmeler ve yanlış arazi kullanma ile ilgili sorunları çarpıcı bir şekilde tekrar gündeme getirmiştir. Bu sebeple taşkın kontrolü çerçevesinde gerekli önlemler derhal alınmalıdır.

Taşkın Kontrolü • Taşkın kontrolü, taşkın zararlarını azaltmak veya tamamıyla önlemek için yapılan

çalışmaların bütünüdür.

• Taşkın zararlarını azaltmak ve önlemek için alınacak yapısız ve yapılı birçok önlem mevcuttur. Taşkın Risk Haritaları’nın hazırlanması taşkın zararlarını azaltmak için alınması gereken önlemlerden biridir.

• Her bir dere için Taşkın Risk Haritaları hazırlanmalı ve alınacak gerekli önlemler belirlenmelidir.

İstanbul’da Taşkın Kontrolü

Belirlenen Temel Önlemler

KIRMIZI BANT İÇERİSİNDEKİ MUTLAK KORUMA ALANLARINDA:

• Dere yatakları, vadi tabanları ve dere koruma bantlarında; kazı, hafriyat, dolgu, döküm, malzeme depolama vb. faaliyetleri kamu, çevre sağlığı ve dere taşkın riski bakımından kesinlikle yasaktır.

• Taşkın kontrolü amacıyla derelerin üzeri kesinlikle kapatılmamalıdır. Akarsu ve derelerin yatakları yol olarak kullanılmamalıdır.

MAVİ BANT İÇERİSİNDEKİ MUTLAK KORUMA ALANLARINDA:

• İmar parsellerinde, bodrum katına, zorunlu haller dışında, izin verilmemelidir.

• Yağışlı havalarda yağmur sularının atık su kanalizasyon hatlarına karışması sonucu yaşanan geri tepme olaylarının önlenebilmesi için, taşkın riski taşıyan Dere Mutlak Koruma Bandına komşu yapılarda, bina atık su tesisat çıkışı zemin kat seviyesinden yapılacak, parsel bacası çıkışı mümkün olan en yüksek eğim ve kotta atık su kanalizasyon şebeke hattına bağlanacaktır.

• Varsa bina bodrum katlarından atık su parsel bağlantıları (terfi sistemliler hariç) yapılmayacak ve iptal edilecektir.

• Herhangi bir noktada su basman kotu, bu noktadan dere kesitine dik ve en yakın mesafedeki dere kenar duvar (kret) kotundan +1.50 m. yüksekte olması zorunludur.

• Binaların zemin ve (varsa) bodrum katlarının taşkın zararlarına karşı sigortalanması zorunludur.

• Kimyasal tesisler, hastaneler, bakım evleri ve öğretim kurumları, Jandarma ve polis karakolu, yangın istasyonu ve taşkın esnasında müdahalede bulunacak personelin bulunduğu ve ekipmanların depolandığı tesislere ait yapı grubuna Dere Mutlak Koruma Bandına komşu imar parsellerinde izin verilmemesi önerilmektedir.

BEYAZ BANT İÇERİSİNDEKİ MUTLAK KORUMA ALANLARINDA:

• Mavi Bant için belirlenen imar hususları geçerli olup, bu bant dahilindeki binaların bodrum ve zemin katlarının taşkın riskine karşı sigortalanması zorunlu değildir.

Ayamama Deresi’nde durum neydi? • 1982 tarihli hava fotoğrafına göre hemen hemen hiç yapı bulunmayan (İBB 2009) Ayamama

havzasının % 68 inin yapılaşmış olduğu, geri kalan %32 sinin ise askeri bölge olması nedeni ile yapılaşmaya konu edilemediği görülmüştür. Yüksek yapılaşma oranı yağış-akış oranını yükseltmiştir.

• Askeri bölge olarak ayrılan alanda orman örtüsü bulunmamakla birlikte yer yer seyrek bir yapıda olmasına rağmen genelde toprağı örten bir ağaççık ve çalı örtüsü bulunmaktadır.

• Ayamama deresi havzası, yukarı kısımda O3 (eski adıyla TEM) otoyolu ile bölünmüş olup, burada oluşan sel ilk aşamada otoyol dolgusunun yukarısında toplanmış, buradaki menfez büyük su kütlelerinin Ayamama deresinin taşkın yatağına ulaşma hızını azaltmıştır.

• O3 otoyolunun aşağısında ise Basın Ekspres yolu olarak adlandırılan yol Ayamama deresinin taşkın yatağı üzerinde bulunması nedeniyle mevcut kanal yukarıdan gelen büyük su kütlesini drene edememiş ve yolun iki tarafında eski taşkın yatağına kurulmuş binalar ve yerleşimler su altında kalmıştır.

Bu konuda neler yapılmıştı ve neler yapıldı?

Raporda Ayamama Deresi: 22 km uzunluğundaki ana kolları ve 20 km uzunluğundaki yan kollarıyla birlikte toplam 42 km uzunluğundaki Ayamama Deresi’nin; Kaynarca, Yenibosna ve Kadıyakuplu isimli 3 ana kolu ve 5 adet de yan kolu bulunmaktadır. 8.5 km’si TEM (E-6) oto yolu ile E-5 karayolu arasında kalıyor. Başahşehir İlçesi’nden itibaren sıra ile Bağcılar, Küçükçekmece ve Bahçelievler’den geçerek Bakırköy sınırlarından Marmara Denizi’ne bağlanıyor.

Sele Kadar Yapılan Çalışmalar

• 2006-2008 arasında dere ıslah çalışması yapılan kısmın uzunluğu: 15 bin 676 m. (üçte biri). Başakşehir ve TEM’in üstüne gelen yerde (Galvano Bölgesi) dere ıslah çalışması yapıldı. 2007’de dere ağzından 46 bin m3 dip çamuru alındı.

• İSKİ, teressubat temizliği yaptı: 75 bin 717 m3

• Kalan kısımla ilgili kamulaştırma, işgal ve istimlâk sorunları devam ediyor. Islah çalışmaları yapılamıyor. Derenin taşmasında en önemli neden: E-5 ve E-6 yolu (TEM)’nun altındaki menfezlerin yetersiz kalması.

Varılan Çözüm: Yol altındaki menfezlerin de genişletilmesi gerekiyor.

Ayamama Deresi-Basın Ekspres Yolu İşgali Yapı Yıkım Çalışmaları:

• İmar Müdürlüğü, Harita Müdürlüğü ve Zabıta Müdürlüğü’nün çalışmalarında tespit edilen, kaçak, yeşil alana ve dereye tecavüzlü 119 yapının yıkımı tamamlandı.

• Yapılaşmanın % 61’i TEM (E-6) oto yolu ile E-5 karayolu arasında %39’u ise TEM’in (E-6)

kuzeyinde yer alıyor.

İlçe

Yapı sayısı Yapı Sayısı

(Adet) (%)

Küçükçekmece 67 56

Başakşehir 40 34

Bağcılar 5 4

Bahçelievler 7 6

TOPLAM 119 100

Yapılaşmanın İlçelere göre dağılımı:

İlçe

Yapı sayısı

(Adet)

Tamamen dere kadastraline işgalli 22

Kısmen dere kadastraline işgalli 62

Tamamen yeşil alana işgalli 24

Kısmen yeşil alana işgalli 11

TOPLAM 119

Yapıların İşgal Türlerine Göre dağılımı

Ayamama Deresi Islah İhaleleri:

Tamamlananlar:

• Ayamama Deresi (Güneşli) kısmında 950 m. dere ıslahı, 4.000.000 tl bedelle, • Ayamama Deresi (İkitelli) kısmında 3.450 m. dere ıslahı, 15.400.000 tl bedelle, İstanbul

Büyükşehir Belediyesi Altyapı Koordinasyon Müdürlüğü tarafından 2004-2009 yılları arasında gerçekleştirildi.

Ayamama Deresi Islahı Devam Eden ve Islah Edilecek Dere Güzergahı: • 1. Etap: Ayamama’nın E-5 ile Marmara Denizi arasında kalan 3.800 m. uzunluğundaki kısmı,

60 milyon tl. bedelle, İSKİ tarafından 2007 yılında ihale edildi ve ıslahı devam ediyor. • %50’si biten işin 2011 yılı sonunda tamamlanması planlanıyor. 30 milyon tl harcandı. Çalışma

kapsamında ayrıca Ataköy istikametinde 5.000 m. kollektör döşeniyor. 3.000 m.’si tamamlandı.

• 2. Etap: Ayamama’nın E-5 ile TEM arasında kalan kısmında ise 6.800 metre ıslah planlanıyor.

Ayamama Deresi’nin; E-5 karayolu ile TEM otoyolu arasının ihale hazırlıkları tamamlanmak üzere.

• Tahmini bedel 150 milyon tl. Ayamama Deresi’nin; E-5 karayolu ile TEM otoyolu arası için, İBB Şehir Planlama Müdürlüğü tarafından yürütülen 1/5000 ölçekli Yenibosna Basın Aksı plan çalışması Belediye Meclisi gündeminde. Meclis kararını müteakip ihaleye çıkılacak.

• Basın Ekspres Yolu’nda Ayamama Deresi’nin kesit genişleme çalışmalarına 20.10.2010

tarihinde başlanması planlanıyor. Mevcut yol 3 ay süreyle geçici olarak Ffidanlık bölgesindeki servis yoluna verilecek.

• 9 eylül 2009 tarihinde meydana gelen selde; Ayamama Deresi E-5 ve yanyol geçişleri yetersiz

kalmış fidanlık sahası sular altında kalmıştı. E-5 karayolu geçişi halihazırda 3 adet 3x3 kutu kesitle sağlanıyor. Islah çalışması kapsamında 24 metre genişliğinde, 4 metre yüksekliğinde açık kesit olarak yeniden inşa edilecek.

• A - B (Marmara Denizi- E/5) : Dere ıslahı İdaremiz tarafından ihale edilmiş olup çalışmalar halen devam etmektedir. • B - C (E/5 Milli Gazete Önü) : Planlanan dere ıslah kesiti 24 x 4 m. bu güzergahta olimpiyat yolu ve Yenisiad bölgesi (İmar plansız alan) bulunmaktadır. Fidanlık bölgesinde yaklaşık 1,2 km., 11-14 x 2,5 m. taş pare kesit mevcuttur. • C - D (Milli Gazete Önü - Güneşli Kavşağı arası: İBB.’ce yaklaşık 1 km. 16 x 4 m kesitli ıslah tamamlandı.

• D – E (Güneşli – İkitelli Kavşağı arası): Planlanan dere ıslah kesiti 16 x 4 m. güzergah tamamen Küçükçekmece ilçesi sınırlarında kalmaktadır. İmar planları onaylı, dere güzergahında olimpiyat yolu planlanıyor. • E- F ( İkitelli Kavşağı- Kaynarca Kolu katılımı arası): İBB.’ce yaklaşık 265 m. 12 x 3,5 m. kesitli ıslah tamamlandı. • F- G (Kaynarca Kolu - TEM arası): Planlanan dere ıslah kesiti 11.5 x 4 m. • G- H ( TEM - Kadıyakuplu Kolu arası): İBB.’ce yaklaşık 1,4 km., 9 x 2,75 m. kesitli ıslah tamamlandı.

Marmara Denizi ile E-5 karayolu arasında 3,8 km’lik dere ıslahı İSKİ tarafından yapılmaktadır.

Ayamama Deresi’nde 2.200 mm atık su kollektörü yapıldı.

E-5 ile TEM Otoyolu arası 8,2 km’lik kısım Olimpiyat Köy Yolu projesi ile paralel yürütülen proje kapsamında ıslah edilecektir.

TEM Otoyolu ile Başakşehir arası ıslah edilmiştir.

Memba ile TEM Otoyolu arası 9 km’lik kısım yerleşimin olmadığı askeri bölgeden geçmektedir.

Ayamama Deresi’nde Taşkın Risk Haritası Çıkarılıyor. Ayamama Deresinde imar planlarına yönelik dere taşkın risk haritaları çalışmaları 2010 Mart ayında tamamlanmıştır.

Kapasite: 390.000 m3/gün

Ayamama Deresi ve Kolları ile Tavukçudere ve Kolları vasıtasıyla Marmara Denizi’ne akan atık sular ciddi şekilde kirliliğe sebebiyet vermektedir. Yaşanan bu kirliliği önlemek amacıyla Ataköy İleri Biyolojik Arıtma Tesisi tamamlanmış olup; işletmeye alma çalışmaları devam etmektedir

TEŞEKKÜRLER