“biblioteka dhe kujtesa kombëtare”

BiblioVITI 4 • NUMRI 2 • NËNTOR 2007REVISTË E BIBLIOTEKËS KOMBËTARE DHE UNIVERSITARE TË KOSOVËS

* Libri më i vjetër në Koleksionet e Rralla të Bibliotekës Kombëtare dhe Universitare të Kosovës, idhuruar nga koleksionistja e njohur e librave mbi Skënderbeun – Patricia Nugge nga Londra:Historia për jetën dhe bëmat e Skënderbeut, Princit të Epirotëve = Historia de vita et gestisScanderbegi Epirotarum Principis / Marin Barleti ; përkth. nga lat. në gjermanisht JoannePinicianu ; ilustr. piktori gjerman Breu the Elder. – Augsburg, 1533 (MDXXXIII)

Biblioteka Kombëtare dhe Unive r si -tare e Kosovës, në bashkëpunim meBibliotekën Kombëtare të Shq ip ë -risë, më 20 - 22 nëntor 2007, nëPrishtinë, do të organizojnë taki -

min e radhës (të dytin) të Konferencës Kombë -tare të Bibliotekonomisë me titull: “Bibliotekadhe Kujtesa Kombëtare”.

Në këtë Konferencë, që është aktiviteti mëi rëndësishëm nacional për bibliotekat, kuprovohet diskursi përkushtues yni se si mundta ruajmë trashëgiminë kulturore e taintegrojmë në një arkiv të madh, do të jenëbashkë, njohësit më të mirë të bibliotekave dhebibl iotekonomisë, hartuesit e politikave tëzhvi llimit e të krijimit të strategjive në institu -cione bibliotekare nga Shqipëria dhe Kosova,si dhe nga viset shqiptare të vendeve përreth-Tetova, Ulqini, Presheva.

Konferenca do të jetë perceptim dhe refle k -tim i përbashkët, ku mund ta kuptojmë vet ve -ten dhe njëri-tjetrin, ku zbulohen mën yrat se sikuptohen gjërat e njëjta nga njerëz të ndry -shëm, ku mendimi ynë ngarkohet me - matu -rinë për të ofruar koncepte, dhe fuqinë për t’izbatuar ato në realitetin bibliotekar, karshizhvillimeve të reja të teknologjisë në shkencëne bibliotekës dhe informacionit.

Në qendër të kësaj konferencë është temaBiblioteka dhe Kujtesa kombëtare, ruajtja egjithçkasë që e dokumenton të kaluarën tonë.Biblioteka, si arkiv, si ngarkesë me histori, nareferon mbrapa te jeta e botës - qysh referojnëkështu bibliotekat shqiptare histori, kult urëdhe kujtesë të përbashkët tonën, aq të frag me -ntuar, ku flasin dokumentet, ndërsa brengajonë për t’i ruajtur ato bëhet normë.

Po shtohen materiale të reja, po zgjerohetnjë e ndodhur e përbashkët jona. Në këtëhistori, teori dhe praktikë të zotërimit, orga -niz imit dhe ruajtjes së materialit dhe informa -cionit tonë, kjo Konferencë do të ofrojë mund ësipër ta planifikuar dhe kontrolluar këtë sistemmirë.

Konferenca do të nxjerrë konkluzione dhevlerësim të nevojave për bashkëpunim, njëstrat egji koherente për zhvillimin dhe parash i -kimin a të ardhmes së kulturës dhe të arkivimittë saj; sfidat e mëdha të dokumentimit dhe tëruajtjes së të dhënave të shkruara dhe të inciz -uara të historisë sonë.

“Biblioteka dhe Kujtesa Kombëtare”

2

VITI 4 • NUMRI 2 • NËNTOR 2007

PËRVJETORI

Botues: BKUK • Kryeredaktor i botimeve: Prof. dr. Sali Bashota Kryeredaktor: Fazli GajrakuKëshilli redaktues: Besim Kokollari, Bukurije Haliti Realizimi kompjuterik: Extreme Studio Fotoreporter: Bashkim BinakuAdresa: Sheshi “Hasan Prishtina”, p.n. PrishtinëTel: ++381 38 225-605, Fax: ++381 38 248-940 • e-mail: [email protected]

Java e Bibliotekës në Kosovë 16-21 prill 2007 - aktiviteti më i rëndësishëm bibliotekarnë Kosovë, u mbajt për të pestën herë që prej themelimit - në vitin 2003. Kyaktivitet, që është shndërruar në një institucion në vete me karakter ndërkombëtar,

vazhdon të organizohet nga Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës dhe Zyrae Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Prishtinë.

Edicioni i pestë i Javës së Bibliotekës në Kosovë u karakterizua me aktivitete tërëndësishme përmbajtjesore me interes për bibliotekat dhe kulturën në Kosovë, dukeveçuar ligjërata, seminare, sesione e prezantime me pjesëmarrje të një numri të madh tëekspertëve dhe bibliotekarëve ndërkombëtarë e vendës, me tema që zgjuan interesim tëpublikut, si ato të: Michael Kaplan, drejtor për Produkte Digjitale (Ex Libris, ShBA):“Përtej Aleph-it: programet bibliografike, katalogët përmbledhës, pamjet e përgjithshme tëkatalogëve, katalogët përmbledhës kombëtar”, “Menaxhimi i përmbajtjeve digjitale përkoleksionet e depoziturave për trashëgiminë kulturore dhe institucionale”, “Përtej Aleph-it:Krijimi bibliografik – Amazoogle”, “Mjetet bibliografike, konvertimi retrospektiv dhekatalogët shumëfunksional: si të arrijmë nga Këtu deri Atje”; Mario Gonzalez, drejtorEkzekutiv i Bibliotekës Greenwich (ShBA): “Çështje thelbësore të administrimit tëbibliotekave”, “Filozofia dhe roli i bibliotekave publike: historia, vlerat themelore,bibliotekat publike në epokën e informacionit, bibliotekat në shoqëri shumë-etnike,programet, shërbimet për publikun”, “T’u shërbesh komuniteteve të ndryshme”, “Çështjebuxhetore dhe të ngritjeve të fondeve”, “Teknologjia e informacionit dhe e ardhmja ematerialeve të shtypura”; Jean-Arthur Creff, drejtor i Bibliotekës së NATO-s në Bruksel:“Agjenda aktuale e NATO-s”, “Zhvillimi i Depoziturës së Bibliotekës së NATO-s nëBKUK”.

Ishin të rëndësishme edhe sesionet nga drejtues vendës, si ato të: Sali Bashotës(BKUK), Enver Hasanit (UP), Lawrence Corwin (Zyra Amerikane në Prishtinë), HavaIsmajli (F. Juridik), Osman Gashi (F. i Filologjisë), Besim Kokollari (QBU):“Zhvillimii Qendrës së Bibliotekës Universitare”; sesioni: “Kujtesa e Kosovës – projekt i BKUK-së”, nëtë cilën referuan: Sali Bashota (BKUK), Jusuf Osmani (Arkivi i Kosovës), IbrahimGashi (Këndi Amerikan); sesioni: “Perspektiva e burimeve elektronike në Kosovë”, mereferime nga: Besim Kokollari (BKUK), Svetlana Breca (Zyra e ShBA-ve në Prishtinë);sesioni i organizuar nga drejtues dhe bibliotekarë të bibliotekave kryesore të Kosovës metitull: “Llojet e veprimtarive dhe të aktiviteteve të bibliotekave publike”

Gjatë Javës, gjithashtu, është organizuar sesion i veçantë: “Krist Maloki në Kosovë”,si dhe ekspozitë e titujve të rrallë nga Biblioteka e Krist Malokit - tashmë pronë eBKUK-së, e cila është lënë amanet nga autori që t’i dhurohet Bibliotekës Kombëtaredhe Universitare të Kosovës.

Këtë vit është organizuar ekspozitë me fotografi: Java e Bibliotekës 2003 – 2006;ekspozitë e shkrimeve për BKUK, të gazetave të përditshme; ekspozitë: “Kosova në hartandër shekuj”, e organizuar nga Zyra e Kryeministrit, Arkivi i Kosovës dhe BKUK;ekspozitë e skulpturave nga skulptorët: Aziz Islamaj dhe Agim Islamaj; gjithashtu,mbrëmje poetike me poetë të njohur nëpër qytetet kryesore të Kosovës.

Është nënshkruar Memorandumi i Mirëkuptimit mes BKUK-së dhe Arkivit tëKosovës, si dhe, në kuadër të bashkëpunimit, janë përuruar biblioteka të reja në: Viti,Fierzë; Ferizaj. Ndërsa, në Ditën e Donatorëve, gjatë Javës, nga BKUK janë dhuruar librapër bibliotekën e shkollës fillore“Faik Konica”, dhe të gjimnazit të filologjisë “EqremÇabej”, në Prishtinë.

Në këtë numër

BiblioVITI 4 • NUMRI 2 • NËNTOR 2007REVISTË E BIBLIOTEKËS KOMBËTARE DHE UNIVERSITARE TË KOSOVËS

* Historia për jetën dhe bëmat e Skënderbeut, Princit të Epirotëve = Historia de vita et gestisScanderbegi Epirotarum Principis / Marin Barleti ; përkth. nga lat. në gjermanisht JoannePinicianu ; ilustr. piktori gjerman Breu the Elder. – Augsburg, 1533 (MDXXXIII)

(Ky është libri më i vjetër në Koleksionet e Rralla të Bibliotekës Kombëtare dhe Universitare të Kosovës,i dhuruar nga koleksionistja e njohur e librave mbi Skënderbeun – Patricia Nugge nga Londra)

Biblioteka Kombëtare dhe Unive r si -tare e Kosovës, në bashkëpunim meBibliotekën Kombëtare të Shq ip -ërisë, më 20 - 22 nëntor 2007, nëPrishtinë, do të organizojnë taki -

min e radhës (të dytin) të Konferencës Kombë -tare të Bibliotekonomisë me titull: “Bibliotekadhe Kujtesa Kombëtare”.

Në këtë Konferencë, që është aktiviteti mëi rëndësishëm nacional për bibliotekat, kumund të provohet diskursi përkushtues yni sesi mund ta ruajmë trashëgiminë kulturore e taintegrojmë në një arkiv të madh, do të jenëbashkë, njohësit më të mirë të bibliotekave dhebibl iotekonomisë, hartuesit e politikave tëzhvi llimit e të krijimit të strategjive në institu -cione bibliotekare nga Shqipëria dhe Kosova,si dhe nga viset shqiptare të vendeve përreth -Tetova, Ulqini, Presheva.

Kjo Konferencë është perceptim dhereflektim i përbashkët, ku mund ta kuptojmëvetveten dhe njëri-tjetrin, ku zbulohen mën -yrat se si kuptohen gjërat e njëjta nga njerëz tëndryshëm, ku mendimi ynë ngarkohet me -maturinë për të ofruar koncepte, dhe fuqinëpër t’i zbatuar ato në realitetin bibliotekar,karshi zhvillimeve të reja të teknologjisë nëshkencën e bibliotekës dhe informacionit.

Në qendër të kësaj konferencë është temaBiblioteka dhe Kujtesa kombëtare, ruajtja egjithçkasë që e dokumenton të kaluarën tonë.Biblioteka, si arkiv, si ngarkesë me histori, nareferon mbrapa te jeta e botës - qysh nareferojnë kështu bibliotekat shqiptare histori,kult urë dhe kujtesë të përbashkët, aq të frag -me ntuar, ku flasin dokumentet, ndërsa brengajonë për t’i ruajtur ato bëhet normë.

Po shtohen materiale të reja, po zgjerohet enjë e ndodhur e përbashkët jona. Në këtëhistori, teori dhe praktikë të zotërimit, orga -niz imit dhe ruajtjes së materialit dhe informa -cionit tonë, kjo Konferencë do të ofrojë mund -ësi për ta planifikuar dhe kontrolluar këtësistem mirë.

Konferenca do të nxjerrë konkluzione dhevlerësim të nevojave për bashkëpunim, njëstrat egji koherente për zhvillimin dhe parash i -kimin a të ardhmes së kulturës dhe arkivimit tësaj; sfidat e mëdha të dokumentimit dheruajtjes së të dhënave të shkruara dhe të inciz -uara të historisë sonë.

“Biblioteka dhe Kujtesa Kombëtare”

Vepra letrare e Mitrush Kutelit.................3

Libri në botën digjitale..................................6

Intervista referale: teori dhe praktika...7

Problemet e Katalogimit në botim në

BKUK....................................................................12

Harmonizimi i terminologjisë bibliotekare në

bibliotekat shqiptare .............................................14

Lessing: Tregimi i dikton mënyrat e

rrëfimit të tij.................................................18

BIBLIOTEKAKOMBËTARE

DHE UNIVERSITAREE KSOVËS

THE NATIONALAND UNIVERSITYLIBRARYOF KOSOVA

Java e Bibliotekës në Kosovë 2007

3


STUDIM

PROF. DR. SALI BASHOTA

1. VEPRA LETRARE

Vepra letrare e MitrushKutelit, shkrimtarit mecilësi të veçantë nëletërsinë shqipe, e cilaështë botuar dhe ribotuar

në dy periudhat e krijimtarisë së tijletrare, ndër të tjera, shtron çështjethelbësore poetike, pikërisht me stilin,temat, idetë, fabulat, figurat.

Në rrafshin tipologjizues, prozën eKutelit, jo rrallë, mund ta emërtojmë siprozë të ngjarjeve, në të cilën zotëronhapësira e shtrirjes së ideve dhedomethënieve, hapësirë që përbrendakornizës fabulare e krijon dimensioninpërcaktues apo elementin përvijues qëka të bëjë me të ndodhurën. Në pikëntjetër të procedimit shihet funksio -nalizimi i personazheve përbrendatekstit narrativ për të krijuar paraleli -zmin apo relacionin me tipin e prozës sëkaraktereve.

Me stilin e tij, Kuteli ështëshkrimtar i një vokacioni të veçantë nëletërsinë shqipe. Duke e shkruarmjeshtërisht rrëfenjën, si lloj specifikletrar, ka arritur të krijojë vlera të përh e-rshme në letërsinë shqipe. Kështu,vepra e Kutelit në prozë kara kt erizohetme temat e atdheut, temat e dëshpë -rimit social, temat për kurbetin, përgjakmarrjen, për kaçakërinë, temat evdekjes. Diapazoni i tij i fuqishëmkrijues intelektual lidhet me tregimetdhe novelat, kur i prodhon dhe iriprodhon në dy forma: në variantedhe në versione.

Po kështu, duhet thënë sekundërvënia e personazhit është një prejveçorive themelore poetike që e shquanprozën e këtij autori. Gjithsesi, nëpikëpamje të procedimit dhe tëzhvillimit stilistik, vepra e Kutelit shënonprirje të reja, veçan me modernitetin errëfimit letrar. Në aspektin ndërtimor,pos çështjes së përcaktimit llojor dhekonvencionit të kohës, në prozën e këtijautori, shihet edhe prania e hipertekstit,

anotacionit, digresionit,pari mi i reduktimit të narra -cionit, retrospektiva e ngja -rjes.

Gjithnjë përbrenda këtijpikëshikimi kritik, edhenovelat me prirje mitol -ogjike, historike, filozofike,që bashkërisht mëtojnë tëkrijojnë romanin e pamb -aruar për Ilirinë, janë mo -dele të veçanta shkrimi nëletërsinë shqipe. Vlerë tërëndësishme ka edhe ritre -gimi i baladave dhe i rap so -dive popullore në prozë, meçka dëshmohet për njëcilësi rrëfimi mjesh tërorkutelian.Kuteli prozator, shquhetme novelat e tij kryesore:Vjeshta e Xheladin beut dheE madhe është gjëma emëkatit ((Tat Tanushi iBubutimës ). Këtu shkëlqenmjeshtëria e artit të tij nëtregimtari. Është prozë që ishenjon fillet e modernitetit letrar menjë rrëfim magje psës dhe stil brilant.

Kuteli poet, dallohet me PoeminKosovar dhe Poemin e Shëndaumit.Këtu shqiptohet ligjërimi më dramatikdhe më i dhembshëm në poezi. Gji -thsesi, është domethënia më e fuqi -shme poetike që frymon nga një poet iShqipërisë për njeriun e Kosovës nëvitet 40 të shekullit XX. Është poezi edhembjes atdhetare.

Kuteli kritik, shquhet me dyvështrimet e tij për poezinë e LasgushPoradecit dhe për poezinë e Fan S.Nolit. Këtu shihet talenti i tij i veçantëedhe në kritikë. Vështrimet e tij përkëta dy poetë janë ndër shkrimet më tëmira në literaturën kritike shqipe.

2. PROZATregimet dhe novelat e Mitrush

Kutelit tregojnë për mjeshtrinshembullor të prozës shqipe, i cili dukefunksio naliz uar tregimtarinë e largesëstematike (me metodën prapavështruese

të ngjarjes) dhe tregimtarinë e rrëfimit tëshartuar popullor (me përpunimin eanekd otave, legjendave, gojëdhënave,baladave, miteve etj.), jo një herë,dëshmon talentin e një autori që meartin e të treguarit, me imagjinatën,fantazinë, vizionet apo misteret e botësletrare “udhëton” tërë jetën nëpërenigmën e tekstit narrativ për t’ipërjetësuar konceptet e tij poetike.

Veprat e Kutelit, veçan ato nëprozë, të medituara gjatë meemocionet e dashurisë djaloshare përatdheun e të thurura bukur merrëfimet e një kodi realist, e herën tjetërmodern, dëftojnë për një “histori tëvërtetë”, ku ndeshen realja mefantastiken (i gjalli me të vdekurin).Dhe me përshkrimin e saktë,mendimin e qartë, realitetin e shkrirënë imagjinatë, Kuteli, gjithsesi, arrin tëthotë më shumë se prozatorët tjerëduke paralajmëruar fillimin emodernitetit në prozën shqipe, bashkëme Konicën, Koliqin, Migjenin.

(100-vjetori i lindjes së autorit)

Vepra letrare e Mitrush Kutelit

Mitrush Kuteli

4


STUDIM

Proza e Kutelit e parapëlqenkundërv ënien e personazheve. Madje,modelet e personazheve gjithnjë lëvizinkah situ ata ballafaquese, aty kumbizotëron peripecia, e pastajthellohet konflikti. Mirëpo, veprimi ipersonazhit gjithmonë e bartatmosferën e ndodhur në një kohëtjetër. Është një kohë me veprim tëkryer që e zbulon ndërgjegjen ekaraktereve të cilat përpiqen, në radhëtë parë, ta dëshmojnë vërtetësinë engjarjes. Në këtë pikë të përndriçimit,proza e Kutelit synon të përqafojërealizmin me kodin e tij narrativ.

Në tregimet dhe rrëfenjat kumbizotërojnë temat e jetë-vdekjes qëndërlidhen me bestytninë, mistic -izmin, realen, irrealen, siç janë: Luger -trit e fshatit tonë, I gjalli dhe i vdekuri,Rinë Katerinëza, si dhe në novelën Emadhe është gjëma e mëkatit, Kuteli i“zgjedh” karakteret e vullnetshme“përtej valëve të kohës”, të cilatdalëngadalë ndeshen me botën irreale,me atë tragjikë misterioze të jetës kuprojektohet bota e fantastikes.

Rrëfenjat e Kutelit që ndërlidhenme temën e fantastikes, ku procedohet“bota e përtejme”, i gërshetojnë elem -entet konkrete me ato abstrakte duke itematizuar motivet e vullnetit dhemotivet e arsyes apo dëshirën dhemundësinë gjatë thurjes së intrigëskryesore.

Në prozën e Mitrush Kutelitkarakteri i Xheladin beut ështëportretuar me një mjeshtëri të veçantë.Realizimi magjik, sikur bëhet parimkrijues poetik që i ushqen ëndrratletrare të Kutelit në këtë novelë.Xheladin beu është kryepersonazh iprozës së këtij autori, i cili pikturohetnë rrafshin satirizues e ironik për t’ukthyer veprimi i tij në mit madje nëmit që e parapëlqen heroizmin e rremë,i cili me vullnetin e tij ekstrem, pradëshirën erotike, përballet me vuajtjene tjetrit (Marës) duke e zgjedhurrealitetin e “besue shëm”, për të rënë nëskajshmërinë e dinjitetit e tëamoralitetit që shenjohet me incestin.

Edhe në novelën E madhe ështëgjëma e mëkatit, modeli i personazhitka të bëjë me mitin e ringjalljes.

Tat Tanushi i modelit biblik ehyjnor e zbërthen vërtetësinë e sëndodhurës, atë legjendë ilirike tëdëgjuar nëpër gojën e karaktereve

fetare dhe atë shëmbëllim tëpërvujtnisë nga Shkrimi shenjt, kusynohet ngjallja dhe imitimi i njëveprimi lutësor e predikues. Kësisoj,Shkrimi shenjt, këtu bëhet përmbajtjeesenciale e rrëfimtarisë së Kutelit, kuhistoria, legjenda, urata, dashuria etj.,bëhen tregues tematiko-motivor.

Në këtë novelë të shkruar sipas dylegjendave të dëgjuara në Pogradec, siçdëfton vetë Kuteli, flitet për një priftme emrin Tanush, i cili ungjillëzontenë një katund të Ilirisë që quhejBubutimë. Gruaja e bukur Noemi eGalilesë shndërrohet dhe bëhet Edashura Kalije. Pra, ajo bëhet pranikryesore e mëkatit, dashurisë apovuajtjes në kërkimet shpirtërore,psikologjike, metafizike, madjeekzistencialiste e të frytësisë.

Novelat Në një cep të Ilirisë sëPoshtme dhe Nga Dyrakiona nëBardhonë, trajtojnë ngjarje dheepisode, personalitete dhe figura, që ipërkasin periudhës ilire dhe helene. Nëpërmbajtjen e tyre, venerohen edheshumë të dhëna gjeografike, etnogra -fike, etnogjenetike, filozofike, sikundëredhe disa karakteristika tjera që li dhenme to: gjuha, besimet, zakonet,mënyra e jetesës, veshjet, armatimi,monumentet e artit, legjendat, mitet.

Shikuar në aspektin historiografik,këto novela mund të jenë edhe një lloji historisë dhe i mitologjisë së letrari -zuar që evokojnë përgjithësisht mbre -të rinë ilire të shek. IV-II para erës sonë.

Në prozën e Mitrush Kutelit,shquhet edhe ritregimi.

Pikëtakimi i poezisë popullore meprozën letrare, kallëzimi kronologjikretrospektiv i së parës dhe funksionisendërtues kuptimor i së dytës, dësh -mojnë për lidhjet e forta dhe ndikimine ndërsjellë e reciprok të tyre nërrjedhën letrare dhe në procesin krij -ues. Pikërisht, në këtë rrafsh shqyr -tohet karakteri dytësor poetik i balad -ave dhe i rapsodive popullore ngaregjioni i caktuar: i Malësisë së Veriutdhe i diasporës arbëreshe, përmes tëcilave tregohen legjenda të moçme dhengjarje që lidhen me personalitetethistorike dhe mitologjike.

3. POEZIANë letërsinë shqipe Mitrush Kuteli

poet, njihet me vëllimin Sulm e lot,veçmas me Poemin Kosovar dhe me

Poemin e Shëndaumit. Po kështu,karakteristika esenciale të artit të tijpoetik shihen edhe tek dy lirikat epërfshira në vëllimin Sulm e lot, siçjanë: Balta shqiptare dhe Po të vdes nëdhe të huaj. Kjo e fundit, gjithashtu,është njëra ndër poezitë më të mira tëkëtij autori. Vlerë të veçantë kanë edhepoezitë të cilat Kuteli i shkroi në fundtë jetës që i përfshiu në ciklin epambaruar Ankthe dhe vegime.

Poezia e Mitrush Kutelit i ndërtonidetë dhe motivet, para së gjithash,duke u mbështetur në traditën poetiketë rilindësve. Tematika kryesoreprojektohet në disa rrafshe, herë dukeqenë autobiografike bashkë meparaqitjen e fenomenit të mërgimit,herë duke e shqiptuar mallin përatdheun dhe Shqipërinë e Jashtme, siçe quan Kuteli Kosovën, herë duke ievokuar ngjarjet historike apo duke imarrë veçoritë e shkrimit në trajtë tëkëngëve popullore. Megjithatë,frymëzimi dhe idetë e tij krijuese janëtë fuqishme dhe domethënësepikërisht në Poemin Kosovar dhe nëPoemin e Shëndaumit. Kjo është faza kushpërthejnë ndjenjat e tij të sublimuaranë të gjitha variantet e shkrimit.

Autori, Dhimitër Pasko, në fjalën etij kritike, e cila radhitet midis kurioz -iteteve letrare, shkruar me tri pseudo -nime (Mitrush Kuteli, Dr.Pas dheIzedin Jashar Kutrulija) thotë: Nëveprën e të parit gjymon pasioni, nëveprën e të dytit, pika e lotit. I pari ështëi ashpër, i dyti fluid lirik. Pra, PoemiKosovar dhe Poemi i Shëndaumit,zbulojnë një akt të dhembshëm tëtragjikës kombëtare, atë të vuajtjes sëpopullit nën pushtim, por edhe njëqëndresë heroike të mishëruar meidealin më të lartë të atdhetarisë.

4. KRITIKAMitrush Kuteli kritik, ka shkëlqyer

në botën e letrave shqipe, veçan meinterpretimet kritike për LasgushPoradecin dhe Fan S. Nolin. Tëmenduarit e tij për kërkime thelboreautentike letrare, për origjinalitetinshkrimor mbeten modele interesantenë kritikën letrare të derisotme.

Gjithashtu, edhe Naimi, Asdreni,Çajupi, Ali Asllani, Grameno, HilMosi, F. Shiroka, Migjeni e autorë tëtjerë nga tradita e letërsisë shqipe,prezantohen përbrenda preokupimit

5


STUDIM

kritik të Kutelit me konceptet sqaruesee udhëzore, me një terminologjiburimore të qasjes e të interpretimitkritik dhe eseistik. Duke shkruar përveprat e këtyre autorëve, Kuteli nëgazetën “Shqipëria e re”, që nga viti1928 në rubrikën “Shënime letrare”,që më vonë bëhet vepër e publikuarkritike, po me këtë titull, siç tregonedhe vetë e bën “me qëllim që t’ukujtojë lexonjësve disa nga vlerat tonaletrare të së shkuarës”. Po kështu, qasjetë rëndësishme studimore dalin edhenga shkrimet e Kutelit për autorët: M.Eminescu, T. Shevçenko, N. Gogoli,N. Ostrovski etj.

Për aktivizimin prodhimtar të njëkritike recensionale, prezantuese,publicistike apo impresioniste duhetdalluar shkrimet e tubuara nëkapitullin “Viti letrar 1943”, në veprën“Shënime letrare”, ku autori, ndër tëtjera, merret edhe me probleme tëaktualitetit kulturor e letrar duke ipërvijuar konstatimet përbrenda njëgjeografie letrare, siç e përkufizon vetëhapësirën e pranisë së shkrimit shqip.

Në këtë vazhdë të karakterizimitkritik, si tekste interesanteautobiografike e eseistike duhetpërmendur edhe: “Një fjalë mbi dyshokë e mbi vepërzën e tyre”, që u prinpoemave për Kosovën e për ShënNaumin dhe “Në Prizren midis tëvdekurve dhe të gjallëve”, kuvizionohet tema atdhetare dhesipërtheksohet shqiptimi pasionant ekrejt personal i Kutelit për Kosovën.

5. PËRKTHIMINë fushën e përkthimeve dhe në atë

të shqipërimit, siç dëftohet nga Kujtesa epërkthenjësit Dhimitër Pasko (M. Kuteli)për heqjen e normës së përkthimevepërgjithnjë ose të paktën për një kohë tëkufizuar prej tre vjetësh, ky autor “itransferuar” në Shtëpinë Botuese“Naim Frashëri”, përktheu veprat: ngaletërsia ruse dhe sovjetike, nga letërsiarumune, nga letërsia kineze; nga letërsitë ndryshme të botës përktheu tregimearabe, tregime persiane, tregime turke,tregime mongole etj.

Edhe në përkthimin e veprave “tëdetyrueshme për normën”, MitrushKuteli dëshmon kulturën e tijshkrimore, dijen e sistemuar në fushëne letërsisë, të kritikës e të mendimitestetik.Duke qenë njohës i pasionuar i

gjuhës dhe një nga stilistët më të mirëtë letërsisë shqipe, Kuteli arriti që edhegjatë përkthimit të këtyre veprave tëtregojë mjeshtërinë e tij.

Në fushën e përkthimeve duhetdalluar veprat e autorëve rusë dherumunë të cilat gjatë shqipërimitshkëlqejnë në penën e Kutelit. Mbi tëgjitha, shquhen veprat e N. V. Gogolit:Frymë të vdekura dhe Tregimet ePetërsburgut dhe vepra Tregimet e njëgjahtari të I. Turgenievit. Nga letërsiarumune shquhet sidomos shqipërimi ivjershave të Mihail Emineskut.

Përkthimet e M. Kutelit së bashkume ato të Lasgush Poradecit, në radhëtë parë, e pasurojnë fushën epërkthimeve artistike në literaturënshqipe. Për metodën, mjeshtërinë,stilin etj., shqipërimet e këtyre dyautorëve janë modele interesante përshkollën shqiptare të përkthimit.

6. TESTAMENTI Testamenti, letra e fundit e Kutelit,

adresuar gruas dhe fëmijëve ështëteksti më i dhembshëm i tij që ikapërthur situatat e fundjetës në njëgjendje ku meditohet për vdekjen,madje si në ëndërr të llahtarshmepërvijohen së bashku: vetmia,halucinacioni, ikja, vuajtja, dhembja,ndjekja, tradhtia, vrasja...

Kështu, testamenti i Kutelit ekuptimëson poetikisht e përjetësishtkohën e dhembjes krijuese, jetësore,ekzistenciale të shkrimtarit në çastin mëpërfytyror të vdekjesimit. Është njëdialogim i habitshëm në raportin: ego-alterego, në kacafytje të përthellë me jetë– vdekjen, ku zatetet emocioni dhearsyeja përbrenda ritualit të pagjumësisëapo të ëndrrave të liga, herën tjetër.

Testamenti i Kutelit është njëalegori e fortë për aktualitetin jetësor,njerëzor, shoqëror, por edhe letrar nëkohën kur është shkruar. Edhe pse evijëzon edhe të kaluarën e shkrimtarit,domethënia letrare e kritike e tij,përqendrohet në një kohë të përjetuarme aktivizimin e një akti qëllimor siporosi, amanet për gruan, për fëmijët,për rrethin, edhe atëherë kurgërshetohen faktet letrare me tëndodhurat jetësore.

Në rrafshin tjetër të domethëniesmesazhi esencial ngulitet përbrendakonceptit qendror të këtij atdhetarizmi e

dashurie ndaj gjakut të vet, trashëgimisë:“Fëmijët i porosit ta duan vendin dhegjuhën tonë gjer në vuajtje. Të mos ushqasë zemra kundër Shqipërisë kur dotë vuajnë pa faj. Atdheu është atdhe, bileedhe atëherë kur të vret”.

Gjithsesi, ky është një sublimacioni një vetëdijësimi kritik, madje supreme mrekullitar i qasjes atdhetare ekrijuese kuteliane në këtë formërrezatimi kuptimor, i papërsëritshëmnë letërsinë dhe kulturën shqipe.

7. NË VEND TË PËRFUNDIMITMitrush Kuteli me veprën e tij

letrare është njëri nga autorët më tërëndësishëm të letërsisë dhe të kulturësshqipe. Prozator, poet, kritik,përkthyes etj., Kuteli shquhet, para sëgjithash, me veçantinë e tij krijuese: meidetë, temat, përshkrimet, monologët,dialogët, kompozicionin, stilin. Pra,vepra e tij letrare tregon përindividualitetin letrar që në rrjedhatfillimtare të modernitetit në letërsinëshqipe.

Thelbi i artit të tij është tregimi.Kuteli dyzet vjet pandërprerë e kashkruar rrëfenjën si lloj të ri letrar. Prozae tij ka arritur të krijojë vlera të larta nëletërsinë shqipe, pikërisht me gjuhënpoetike dhe me funksionalizimin errëfimit letrar.

Mjeshtëria e shkrimit të këtij autorimbështetet tek stili. Kuteli është njëndër stilistët më të shquar të prozësshqipe, i cili shprehjes letrare dhemendimeve të tij u jep fuqi krijueseduke i përsosur dhe sublimuarpoetikisht. Gjuha e prozatorit, e vjelënga thesari i pasur i Pogradecit,funksionalizohet në shtresat kuptimoretë rrëfenjave të tij dhe bëhet gjuhë enivelit të lartë dhe të figurshëm.Prandaj, në kërkimet dhe realizimet e tijkrijuese, Kuteli gjuhës i kushtonrëndësi të veçantë dhe në këtëpikëpamje është origjinal.

Është koha që brezat e rinj të lexu -esve t’ju rikthehen autorëve të mëdhenjshqiptarë, siç është edhe Mitrush Kuteli,për t’i njohur vlerat elitiste letrare.

(Kumtesë e lexuar në SeminarinNdërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dheKulturën Shqiptare, me rastin e shënimit

të 100-vjetorit të lindjes së MitrushKutelit, Prishtinë, 17 gusht 2007)

6


LIBRI

ETLEVA DOMI*

Tani, rreth gjashtë shekujlarg nga shpikja eGutenbergut, në epokëne kibernetikës dhe inter-netit, të botës së virtu-

alitetit, të modernitetit virtual, të lirisësë informimit- shprehjes-përzgjed-hjes, të erës së librarive-katalogëve-bib-liotekave digjitale, një nga temat më tëdebatuara në mjediset e editorisë elek-tronike, shkencore dhe mediatike,është ajo që ka të bëjë me të ardhmene librit, debat që përgjatë së paku 10vjetëve të fundit ka tër¬he¬qur njënumër të madh njerëzish prej të gjithëkon¬tinenteve dhe të gjithë horizon-teve kulturore. Krijimi i “autostradës”informatike, i hiperteksteve digjitale,përsosja e motorëve të kërkimit, zhvil-limi spektakolar i siteve web etj., janëtregues të zhvillimit dhe aplikimit tëvrullshëm të teknologjive të reja. Por,kur reflektohet mbi marrëdhënietndërmjet teknologjive dhe kulturës,vendin kryesor pa dyshim e zë libri-mjeti parësor i depozitimit dhe trans-metimit të dijes. Prandaj është e natyr-shme të shqetësohemi kur dëgjojmëlajme tronditëse për “zhdukjen” e lib-rit. Libri është Trashëgimia jonë pasi aiështë para së gjithash simbol iqytetërimit, i kulturës, i dijes. Libri kaekzistuar prej mijëvjeçarësh dhe do tëqëndrojë në shekuj. Në shekullin XXItë gjithë duhet të jemi të vetëdijshëmse libri është çështje e gjithëkohshmedhe se ai mbetet një mjet i pazëvendë-sueshëm për zhvillimin e kulturëskombëtare të çdo populli. Gjithnjë emë shumë sot po zbulohen dhe vlerë-sohen shumë anë të botës së tij: libri sivektor vlerash dhe dijesh, por edhe si

depozitues trashëgimie jomateriale;libri si dritare e hapur mbi ndrysh-mërinë e kulturave dhe si mjet dia-logu. Ndonëse sot media moderne kamarrë rolin e përhapjes së informa-cionit, librat janë akoma burimi iideve që ndryshojnë mendësitë enjerëzve. Për këtë të fundit është enevojshme të thuhet diçka më shumë.Nuk duhet harruar që shumica e lëviz-jeve të mëdha në të gjithë botën kanëlindur për shkak të një libri të çfarë-dolloj dhe se ai është mjeti kryesornëpërmjet të cilit transmetohen epërhapen idetë. Profetët e së keqes, tëcilët paralajmërojnë zhdukjen e librit,në periudha të ngjashme ndryshimeshteknologjike kanë propaganduar tënjëjtën gjë. Mjafton të kujtojmë peri-udhat e shpikjes së kinemasë, radios,televizionit etj. Edhe me shfaqjen emedias moderne, librat nuk rrezikojnëzhdukjen. Ndonëse numri i për-doruesve të internetit është gjithnjë nërritje, të paktë janë ata që parapëlqejnëleximin nga “instrumente elektron-

ikë”. Në epokën e përpjekjevembarëbo tërore për krijimin e “bib-liotekave virtuale”, e-books-eve etj.nuk do të humbasë kurrë komoditeti itë mbajturit në dorë të librit, nuk do tëzhduket asnjëherë emocioni i tëprekurit të librit, i kontaktit të drejt-përdrejtë me origjinalin, i kënaqësisëestetike të kopertinës, aromës së tij…Është për të ardhur keq që pikërishtkjo gjë ende nuk po kuptohet nga ataqë vijojnë të shpenzojnë mjaft për libraelektronikë, që vijojnë të lexojnëbotimet në ekrane ose t’i shkarkojnëprej tij, disfatë, që ka filluar të bëjëbujë. Baza elektronike është sa esofistikuar, aq edhe “delikate”. Dhe dovijë një ditë që një tjetër instrumentelektronik do të shfaqet, por nukmund të imagjinoj kurrë heqjen elibrave nga raftet e bibliotekave tona,madje as edhe nga ato të fëmijëve tanë.Por, siç duket, as teknika e as mental-iteti nuk kanë qenë të gatshme për tëlejuar suksesin që kjo botë po ofron.Duhet të pohojmë që nuk bëhet fjalëpër dilemë. Liria dhe shoqëriademokratike kanë lindur pikërisht nëkulturën librore dhe pa libra zhvillimii qytetërimeve do të kishte qenë krejt ipamundur. Për këtë kërkohet integri-mi i një bote të re të dijeve e komu-nikimit në kulturën tradicionalelibrore. Është e kuptueshme që, mëshumë se asnjëherë, libri ështëshoqëruesi i domosdoshëm i ndry -shimit. Të gjithë kemi nevojë “përqetësinë e librit”. Besoj në pavdekësinëe librit, besoj në të ardhmen e tij.

* Autorja është zëvendësdrejtore e Bib li -otekës Kombëtare të Shqipërisë. Kyshkrim ekskluziv është shkruar përrevistën Biblioletra

“Të shkruash është qëllimi më i madh i jetës, se vlera supreme është libri”Borges

“Bota ekziston për me dalë te një libër”Malarmé

Libri në botën digjitale

7


REFERENCA

STEPHANIE WILLEN BROWN

* Stephanie Willen Brown është Biblio -tekare e Burimeve Elektronike dhekujdeset për Departamentitn eShkencave të Komunikimit nëUniversitetin e Konektikut, në Storrs,Connecticut, ShBA. Jeton në pjesënperëndimore të shtetit Massachusetts,ku edhe jep mësim në KolexhinSimmons të Shkencave të Bibliotekarisëdhe Informacionit. Stephanie ligjëronlëndën ‘’Hyrje në shërbimet referale’’ sidhe lëndë të tjera që i përkasinmenaxhimit të burimeve elektronike.

Ky shkrim ekskluziv është shkruar përrevistën Biblioletra

• Më nevojiten informacione përka n c e rin e gjirit

• Jam duke shkruar një punimpër kolonializmin në veprën eShekspirit “Stuhia”

• A e keni gazetën “Time”?• Si formohen retë? Cilat re

prodhojnë shi?

Këto janë disa nga pyetjet të cilatu drejtohen bibliotekarëve të cilëtpunojnë në tavolinën e referencës.Nganjëherë disa pyetjeve u gjendetpërgjigje e shpejtë, ndërsa të tjeratduken të lehta, por në të vërtetëkërkojnë kohë dhe detaje. Këtopyetje mund të jenë të vështira përt’u gjetur përgjigje një bibliotekar isapo-punësuar, mirëpo bëhen më tëlehta me kalimin e kohës dhe fitimine përvojës. Detyra kryesore ebibliotekarit referal është që të dijë tainterpretojë pyetjen e përdoruesit nënjë pyetje të cilës mund t’i gjendetpërgjigje përmes burimeve të cilat izotëron biblioteka. Unë ofrojshërbime referale për studentët nëstudime themelore dhe ato pasun -iversitare në Bibliotekën e Univers -itetit të Konektikut, në Depa rt -amentin e Shkencave të Komunik -acionit; po ashtu jap lëndën ‘hyrje nëshërbimet referale’ në KolexhinSimmons të Shkencave Bibliotekaredhe të Informacionit në SauthHadley, Massachusetts, SHBA.Bibliotekarët përdorin disa strategjipër t’u ndihmuar përdor uesve nëpyetjet e tyre; unë i përdori ato si - nëpraktikë, në punë, ashtu edhe kur japmësim në klasë. Elementi kryesorështë që të dimë se çfarë dëshironpërdoruesi, e cila mund të jetë më evështirë se sa duket; elementi i dytëështë që të dimë se çfarë burime

zotëron biblioteka dhe si t’i përdo rimato.1 Ky artikull përqen drohet në atëse si të përcaktohemi se çfarëinformacioni i duhet përdoruesitpërmes intervistës referale.

PËR PËRDORUESINSë pari duhet të dimë se kush

është “përdoruesi”. Mbase ju do t’injihni përdoruesit në bibliotekëntuaj, mirëpo ata ndryshojnë ngabiblio teka në bibliotekë, e madjeedhe brenda vetë bibliotekës tuaj. Përshembull, gjatë punës në bibliotekëmund të komunikoni me një stud entnë studime themelore apo pasuni -versitare, apo edhe një nxënës tëshkollës së mesme. Mund të vijë edhendonjë prej fqinjëve tuaj apo ndonjëzyrtar qeveritar. Kjo situatë mund tëjetë në një bibliotekë publike, ehapur për përdoruesit e secilit profil,apo mund të jetë në një bibliotekëshkolle apo universitare. Në Shtetet eBashkuara, ju mund të jeni tëpunësuar edhe në ndonjë bibliotekëtë veçantë (të spitalit, gazetave,korporatë të njohur). Pa marrëparasysh llojin e përdoruesit apo tëbibliotekës, ju do t’u qaseni secilitprej tyre në mënyrë të njëjtë, porse juofroni materiale të ndryshme. Le tëmendojmë pak për pyetjen e parë tëcilën e parashtruam në këtë artikull:përdoruesi kërkon “informacione përkancerin e gjirit”.

Intervista referale:teori dhe praktika

1 Të mësosh se si të përdoren burimet e bibliotekës, dhe se cilat burimet të tjera mund të gjenden është shumë e rëndësishme, mirëpoështë përtej synimit që shtjellohet në këtë artikull. Në lëndën “hyrje në referencë”, u mësoj studentëve se si të japin shërbime të mirareferale si dhe shpalosi para tyre mbi 300 burime të rëndësishme referale. Studentët fillojnë të mësojnë për këto burime në klasë, mirëpoprocesi i të mësuarit vazhdon gjatë tërë karrierës së tyre për arsye se burime të reja dalin, por edhe per shkak se përdoruesit parashtrojnëpyetje të cilat kërkojnë përgjigje në burime të reja.

8


REFERENCA

Përgjigja e kësaj pyetje mund tëndryshojë me të madhe varësisht sekush është përdoruesi. Për shembull,nëse përdoruesja është studente ebiologjisë në studime pasunive rsitare,duke studiuar kancerin, nevojat e sajjanë studimore, shkencore, inform -acione të reja si dhe të hollësishme,ndërsa po qe se përdoruesja është nëshkollë të mesme, e cila është dukeshkruar një punim për llojet endryshme të kancerit, asaj i nevojitenndoshta materiale me më pak hollësi.Ju, si bibliotekar, do të merrni njëqasje krejtësisht të ndryshme po qe sepërdoruesja është motra e ndonjë tëmbijetuarit nga kjo sëmundje, aponëse përdoruesja sapo është diagno -stikuar me kancer të gjirit. Nësituatën e dytë, ju duhet të jeni më tëndjeshëm se sa qasja e tipit të biznesitme të cilin do t’u drejtoheshitstudentëve, si dhe ju do të ofronimateriale më pak studimore, por mëshumë të orientuara kah aspektetshëndetësore të klientëve. Po ashtu,mund të ndodhë që ju jeni duke indihmuar një zyrtari qeveritar, i cilidëshiron të dijë statistikat e fundit sai përket kësaj sëmundje: sa njerëzdiagnostikohen çdo vit, cila ështëshkalla e të mbijetuarve, si dhe cilaështë kostoja e trajtimit të saj. Nga kyshembull i vetëm, mund të shihet sesa komplekse mund të jetë ndihmaqë ju i ofroni përdoruesit përmes njëpyetje e cila duket e thjeshtë në fillim.

Elementi tjetër, i cili duhet tëkihet parasysh, është koha brenda sëcilës përdoruesi kërkon përgjigje. NëShtetet e Bashkuara, është e zakon -shme që studentët të vijnë te tavolinae referencës një ditë para se tadorëzojnë punimin e tyre, dhekërkojnë informacione të hollë -sishme për temën e tyre (kolonia -lizmi në veprën e Shekspirit “Stuhia”,për shembull); përderisa ne mund t’undihmojmë studentëve në këtëminutë të fundit, ne nuk mund t’usigurojmë materialet më tëpërshtatshme në këtë çështje. Në

Universitetin e Konektikut (ang:University of Connecticut) iposedojmë disa baza të dhënash metekst të plotë, të cilat janë “mjaft tëmira” dhe u hynë studentëve në punëpër të gjetur artikuj me informacionetë mjaftueshme për të shkruarpunimet e tyre. Megjithatë, po qe sejemi duke u ndihmuar studentëvepasuniversitarë, të cilët janë dukeshkruar tezën e disertacionit nëtemën e njëjtë, materialet meepitetin “mjaft të mira” nukmjaftojnë në këtë kontekst. Në njësituatë ideale, ne do t’u vinim nëndihmë studentëve në studimethemelore gjatë fazës së hershme tëhulumtimit të tyre dhe do t’umësonim të gjitha burimet të cilat dotë ishin të dobishme gjatë procesit tëhulumtimit, duke përfshirë baza tëdhënash, indekse në temën të cilën eshtjellojnë, duke gjetur materiale tështypura në bibliotekë, si dhe dukekërkuar libra nga biblioteka të tjera.Bibliotekarëve dhe arkivistëve nëShtetet e Bashkuara shpesh u bie tëpunojnë me përdoruesit të cilët bëjnëhulumtime për historikun efamiljeve të tyre. Përdoruesja e cilakërkon trungun e vet familjar shpeshkalon vite në hulumtimin e saj; ajonuk do të kënaqet me një burim, icili është “mjaft i mirë”.

PYETJA E VËRTETË E PËRDORUESITSapo i kemi diskutuar dy

elemente të cilat duhet të kihenparasysh për përdoruesin me rastin eofrimit të ndihmës për t’u gjeturpërgjigjet e pyetjeve të tyre. Kjo najep një informacion të mirë, por neduhet të përcaktojmë edhe nevojënreale për informacion të përdoruesit.Siç e kemi parë, ekzistojnë disa llojetë materialeve që mund t’i dëshirojëpërdoruesi po qe se kërkon “inform -acione për kancerin e gjirit”. Tashqyrtojmë edhe një situatë tjetër: njëstudent i shkollës së mesme e pyetbibliotekarin referal në një bibliotekëpublike për numrin më të ri të gazetës

“Time”. Bibliotekari do të mundthjesht të dëftojë me “ja atje” dhe t’ijapë përdoruesit atë çfarë e ka kërkuarnë mënyrë të drejtpërdrejtë.

Çfarë nëse pyetja nënkuptuese estudentit ka qenë tjetër? Çfarë - po qese studenti ka qenë duke e bërë njëpunim sa i përket luftës në Irak dheka dashur artikuj të cilët epërshkruajnë prezencën e Shteteve tëBashkuara në Irak, pjesëmarrjen evendeve të tjera në luftë, si dhemendimin e tanishëm (si atë brendavendit, po ashtu edhe atë ndërko -mbëtar) sa i përket luftës? Nëmendjen e studentit, gazeta si “Time”boton artikuj sa u përket atyreçështjeve dhe ka artikuj në temën tëcilën dëshiron ta shtjellojë. Mirëpo,në realitetin bibliotekar, të shfletoshpërmes numrave të tanishëm tëgazetës “Time”, nuk do të sjellëmedoemos artikuj të dobishëm. Nëfakt, të shfletosh përmes numrave tëtanishëm të gazetave, nuk ështëmënyra më e shpejtë e kërkimit. Përmë tepër, profesori i studentit mundtë ketë kërkuar që studentët nuk dotë mund të citojnë nga gazetatpopullore, të tillë si “Time”; profe sorimund të kërkojë nga studentët tëlexojnë artikuj nga revistat shken core,të tilla si “Foreign Policy”, apo revista“Journal of Conflict Resolution”.

Një situatë tjetër e mundshmemund të jetë që studenti ka dëgjuarpër një seri artikujsh të botuar nëgazetën “Time”, (apo ndoshta nëgazetën “Newsweek”) sa i përketushtrimeve dhe shëndetit. Studentinuk dëshiron të duket i paqartë nëpyetjen e tij, kështu që, në vend qët’ia paraqesë bibliotekarit pyetjenashtu të paformuluar mirë, ai e pyetdrejtpërdrejt për numrin më të ri tëgazetës “Time”. Në të vërtetë, artikujtpër të cilët ka dëgjuar studenti, janëbotuar në gazetën “Newsweek” tremuaj më parë. T’ia dëftosh studentitse ku është i vendosur në raft numrimë i ri i gazetës “Time”, në këtë

9


REFERENCA

situatë, mund t’i mos i ofrojëstudentit përgjigje në pyetjen e tij, eposaçërisht nëse biblioteka i vendosnumrat më të rinj të një gazete në njëraft tjetër prej numrave të asaj gazetetë botuar tre muaj më parë.

Prandaj ekziston një konfliktthelbësor mes asaj se çfarë pyetstudentit dhe materialit, i cili do t’iofronte përgjigjen e duhur në pyetjentij. Studenti mund edhe të mos e dijëse cila është pyetja e tij e vërtetë; aimund të besojë se po të lexojë gazetën“Time”, do t’i ndihmojë në punimine tij. Ai mund të dijë që gazeta “Time”nuk është burimi i duhur, pormendon që duke e shfletuar atë, do tëgjejë burime të tjera që do t’i hynë nëpunë. Ai mund të dijë që gazeta“Time” është burimi i gabuar, porfrikësohet të paraqitet i padijshëmpara bibliotekarit dhe kështuparashtron një pyetje të atillë që nuk ebën të ndjehet i padijshëm. Përfu -ndimisht, mund të jetë e vështirë përstudentin që të artikulojë në mënyrëtë saktë atë se çfarë ka nevojë (ndoshtaedhe mund të mos e dijë atë!), kështuqë parashtron një pyetje për të cilënbeson se do ta ofrojë më afër asaj qëdëshiron, dhe shpreson se do të mundt’i bijë në fije kur të ketë qasje nëinformacionin e kërkuar.2

Jam e mendjes që është detyrë ebibliotekarit referal që të parashehkëtë konflikt thelbësor të mundshëmdhe t’i bëjë studentit “pyetje sqaru -ese” sa i përket kërkesës së tij fille staregjatë procesit të intervistës. Fjalori iShkencave të Bibliotekarisë dhe

Informacionit (Online Dictionary forLibrary and Information Science

- ODLIS) jep këtë përkufizim sa ipërket “intervistës referale”:

“Një komunikim ndërpersonal, icili ndodh mes bibliotekarit referal dhenjë përdoruesi të bibliotekës, për tëpërcaktuar nevojën (nevojat) spec ifikepër informacion të atij personi, qëmund të ndodhë të jetë krejtësisht endryshme në krahasim me pyetjenreferale të bërë në fillim. Për shkak sepërdoruesit shpesh mund të janë tërezervuar, veçanërisht në komuni kiminballë për ballë, atëherë mund tëkërkohet durim dhe takt nga ana ebibliotekarit. Një intervistë referalemund të ndodhë kur përdoruesi vjennë bibliotekë, përmes komunikimit metelefonit, apo në mënyrë elektronike(zakonisht përmes adresës elektronike)me kërkesën e përdoruesit, mirëpo njëbibliotekar i aftësuar mirë do të fillojëkomuni kimin po qe se një përdorues, icili ngurron, duket se ka nevojë përndihmë”.

3

Zhvillimi i intervistës referaleparaqet detyrën më të rëndësishme tëbibliotekarit referal, sepse kjomundëson që bibliotekari të mund tëgjejë burimin e duhur dhe relevantpër t’iu përgjigjur pyetjes sëpërdoruesit.

INTERVISTA REFERALEShoqata e Shërbimeve Referale

dhe për Përdorues (Reference andUser Services Association - RUSA)pjesë e Shoqatës së BibliotekaveAmerikane ka krijuar “udhëzimet për

mënyrën e sjelljes dhe të kryerjes sëdetyrës nga ofruesit e shërbimevereferale dhe të informacionit”, të cilatofrojnë pesë elemente tërëndësishme, apo faza, të intervistësreferale: 1. Mënyra e qasjes2. Interesimi3. Të dëgjuarit/ të pyeturit4. Kërkimi5. Përcjellja e progresit pas kërkimit4

Mënyra e qasjes ka të bëjë me njëpritje të mirë ndaj përdoruesit: juduhet ta bëni përdoruesin të ndjehetse mund t’ju parashtrojë pyetje. NëShtetet e Bashkuara, është me rëndësiqë të shikojmë drejt në sy si shenjërespekti me rastin kur përdoruesiafrohet. Po ashtu është mirë që tëqohemi në këmbë, ta përkulim kokënnë drejtim të përdoruesit, apo ndonjëshenjë tjetër e cila shpreh dëshirëntuaj për t’iu përgjigjur pyetjeve të tyre.Unë i mësoj studentët e mi të krijojnëpërshëndetje standarde për të filluarintervistën referale, të tilla si “A mundt’ju ndihmojë?”, “A keni ndonjëpyetje?”, apo “A po mund të gjeni atëtë cilën po e kërkoni?” Ju nuk duhet tëdukeni se jeni shumë i/e zënë pasi qëpërdoruesi do të ngurrojë të jundërpresë në punën tuaj. Kjo duket sinjë arsye e mirë, edhe është e tillë –mirëpo ekzistojnë shumë rrëfime (tëbotuara dhe gojëdhëna) kurpërdoruesit e kanë ndjerë se biblio -tekari ka qenë shumë i zënë ose nukka shpreh dëshirë që t’u përgjigjetpyetjeve të tyre. Si bibliotekarë duhettë jemi të vetëdijshëm për imazhin tëcilin e përçojmë te përdoruesit kur ata

2 Një analogji për mua do të ishte si kur të blesh verë. Nuk e di se si të blej verë: Nuk e njoh terminologjinë teknike për shijet endryshme të verës, nuk di se si të zgjedh verën e cila më pëlqen. E di se çfarë më pëlqen apo se çfarë nuk më pëlqen – por vetëm kur dota shijoj atë! Bie në mëdyshje kur duhet të zgjedh verën të cilën do ta pimë për darkë. Nuk dëshiroj të bëj ndonjë pyetje pasi që shitësimund të mendoj që unë jam e padijshme, dhe (në skenarin më të keq) do të refuzojë të më shesë verë. Kështu, në vend që të kërkojndihmë, apo të mësoj më shumë për verën (në këtë mënyrë nuk dëshiroj të mësoj më shumë; dëshiroj vetëm të blej ca verë e cila mëpëlqen), kështu unë vetëm marr një shishe verë, duke shpresuar se do të jetë shija që e kam në qejf. Procesi im i blerjes së verës është ingjashëm me atë se si ndjehet përdoruesi kur mendohet të kërkojë ndihmë nga bibliotekari.

3 Reitz, Joan M. “Reference Interview”nga Online Dictionary for Library and Information Science (ODLIS). Vizituar më 5/1/07, në:http://lu.com/odlis/odlis_r.cfm#refinterview.

4 MOUSS Management of Reference Committee, Reference and User Services Association. “Guidelines for Behavioral Performance ofReference and Information Service Providers”, updated 2004. Vizituar përmes faqes së Internetit të Shoqatës Amerikane të Bibliotekave(American Library Association) më 4/30/07 në: http://www.ala.org/ala/rusa/rusaprotools/referenceguide/guidelinesbehavioral.htm

10


REFERENCA

për herë të parë ballafaqohen me ne.

Elementi tjetër i intervistës referaleështë vazhdimësia e të qenit i afërt; judo të dëshironi të dukeni i interesuarnë pyetjen të cilën e parashtronpërdoruesi. Shpesh në punën time utregoj përdoruesve në mënyrë tëhapur se pyetja e tyre është interesante(kjo zakonisht është e vërtetë – sibibliotekare, kënaqem të dëgjojnevoja të ndryshme për informaciontë përdoruesve dhe shpeshhulumtimet e tyre janë magjepsëse).Për mua, kjo është mënyra për tëshfaqur interesin tim për temat e tyre,por kjo më jep vetëm ca kohëpërderisa mendoj se cilat burime apopyetje shtesë që duhet të bëj janë tëpërshtatshme gjatë procesit tëintervistës referale. Për shembull, sëvoni i kam ndihmuar një studenti nëstudime pasuniversitare të inxhi -nierisë ambientale, i cili po hulumt -onte rritjen e reve dhe mënyrat për tëparaparë nëse retë do të prodhojnëlagështi (shi, borë, kokërriz, etj.). Kjotemë ishte edhe intriguese edhesfiduese pasi që unë nuk jam e njohurme literaturën sa i përket studimeve tëreve. Prandaj, i shfaqa përdoruesitinteres të vërtetë në temën e tij, e kjomë dha pak sekonda që të mendoj sesi të shkoj më tej me hulumtimin e tij.

Së fundi, në fazën e tretë, ne jemitë gatshëm t’i bëjmë përdoruesit“pyetje sqaruese”, të cilat do të nashpijnë në zemër të nevojës së tij përreferenca dhe të dëgjojë reagimin etij. Studenti i inxhinierisë dëshirontemateriale të cilat ofronin informa -cione nëse retë do të gjeneroninlagështi. Detyra ime e radhës ishte qëtë gjeja se për çfarë informacionekishte nevojë, dhe se çfarë kishtegjetur deri tani. Po qe se do të ishtenë fillim të hulumtimit të tij,ndoshta do t’ia kisha shpjeguar bazate të dhënave të bibliotekës dhe do tëfillonim me një kërkim të thjeshtë nëtemën e tij. Po qe se do të dëshironte

të bënte një kërkim më të saktë tëasaj që ai tashmë kishte bërë, do tëfilloja me një fazë më të avancuar tëprocesit. Në këtë rast, ai dinte mjaftshumë sa i përket temës së tij dhe sekishte botuar një artikull në lidhjeme të. Megjithatë, ai kishte bërëhulumtime vetëm në shkallë të gjerë,duke kërkuar në bazat e përgji -thshme për shkencën dhe dukeshiku ar citate në fund të artikujve tëcilët i kishin pëlqyer. Ai nuk kishtebërë ndonjë kërkim specifik në bazate të dhënave të inxhinierisë.

Prandaj, i bëra disa pyetje se kukishte bërë kërkim. Udhëzimet eShoqatës për Shërbime Referale dhepër Përdorues sugjerojnë disa llojpyetjesh që mund t’i bëjmëpërdoruesit, të tilla si “Çfarë kenigjetur deri më tani?”, “Për çfarë llojitë informacionit keni nevojë (libra,artikuj, etj.)?”, dhe “A ju nevojiteninformacionet më të reja apohistorike?” Studenti im më shpjegoise çfarë kishte gjetur deri më tani,duke më treguar se si e kishte bërëhulumtimin; ai shtoi se kishte nevojëpër artikuj të rinj për temën e tij.Megjithatë, pasi që nuk kishte bërëndonjë kërkim në literaturën einxhinierisë, i sugjerova se ndoshta dotë ketë nevojë edhe për ca artikuj mëtë vjetër, pasi që kisha bindjen se ainuk kishte bërë ndonjë kërkim tëhollësishëm në temën të cilën po eshtjellonte.

Përderisa detyra për të bërë kësolloj pyetjesh provuese duket e lehtë,në të vërtetë është më e vështirë se saduket. Unë u ofroj studentëve tëshkollës së mesme, të cilët kërkojnëndihmë, disa pyetje të cilat zbatohennë situata të ndryshme referale. Disaprej tyre përfshijnë pyetje të hapurasi “Çfarë keni bërë deri më tani përtemën tuaj?” dhe “A mund të mëtregoni pak më shumë për të?”Pyetjet e tipit të hapur shpesh janëmë të mira për përdoruesit për arsye

se i inkurajojnë ata të japin mëshumë hollësi e jo thjesht njëpërgjigje ‘po’ ose ‘jo’ të cilën do tamerrnit po të bënit pyetje të tipit tëmbyllur. T’i bësh përdoruesit që tëjapin më shumë hollësi është shumëe dobishme kur ju përpiqeni që tëgjeni sa më shumë informacione përtemën e tyre. Në rastin kur unë nuke njoh temën e përdoruesit, shpeshthamë “Sa interesante! A mund të mëtregoni pak më shumë për të?” Kjo utregon përdoruesve që jo vetëm sejam e interesuar në temën e tyre, poredhe i inkurajon që të më japin mëshumë hollësi për temën, kështu qëmund të jap kontributin tim sa mëmirë. Një pyetje tjetër, posaçërisht edobishme për studentët të cilët bëjnëhulumtime teknike, është “a mund tashqiptoni shkronjë për shkronjë atë?”Po qe se një student tregon se ështëduke e kërkuar një libër të veçantë,do t’i bëj një pyetje të tipit tëmbyllur, si “a ke kërkuar në katalogtë bibliotekës?” për shkak se dua tësigurohem nëse kanë bërë kërkim nëkatalog para se të fillojmë kërkimintonë së bashku. Megjithatë, nësituata të tjera pyetjet e tipit tëmbyllur nuk u ofrohen për nga dobiapyetjeve të tipit të hapur.

Kjo na shpie në fazën e katërt tëintervistës referale të paraparë nëudhëzimet e Shoqatës së ShërbimeveReferale dhe për Përdorues – bërjen ekërkimit. Mund të tingëllojë eçuditshme që Shoqata e ShërbimeveReferale dhe për Përdorues nukrekomandon të fillohet me kërkimine vërtetë deri në fazën e katërt tëprocesit, mirëpo nëse kthehemi prapadhe e kujtojmë pyetjen sa i përketgazetës “Time”, mund të kuptojmëqë një përgjigje e drejtp ërdrejtë nëpyetjen e përdoruesit (“Numrat e rinjtë gazetës janë të vendosur aty”)mund të mos jetë përgjigja më e mirëpër përdoruesin. Mirëpo, në fazën etretë, ne e përcaktuam që përdoruesiështë i interesuar për informacionet

11


REFERENCA

më të reja sa i përket luftës në Irak,dhe kështu ne bëjmë kërkimin nëbazën e të dhënave, i cili do të ofrojëartikuj nga periodikë të përgjithshëmpër t’iu përgjigjur pyetjes së tij tëvërtetë. Në këtë fazë, i tregovastudentit tim “të reve” një bazë tërëndësishme të të dhënave të fushës sëinxhinierisë. Para se të fillonim mekërkimin, ia shpjegova vlerën e kësajbaze dhe e theksova faktin se ai sistudent i inxhinierisë ambientale,duhet të njihej me materialet të cilatgjinden në këtë bazë.

Faza e fundit e intervistës referalenë udhëzimet e Shoqatës përShërbime Referale dhe për Përdoruesështë përcjellja e progresit paskërkimit. Kur intervistës referale fillont’i vijë fundi, shpesh i bëj pyetjepërdoruesit “a ju hyn kjo në punë?”apo “a do të jetë kjo e mjaftueshme sapër ta nisur punimin tuaj?” Kjo më jepnjohuri nëse ka nevojë për më shumëudhëzime apo nëse përdoruesi kainformacione të bollshme. Pra, procesivazhdon dhe unë i bëj pyetjet e njëjtapërsëri për të kuptuar nëse përdoruesii ka kuptuar të gjitha ato që ia kamshpjeguar. Megjithatë, kur të mbarojme intervistë, gjithmonë ua japinformacionet se si mund të mëkontaktojnë po qe se kanë ndonjëpyetje shtesë. Nuk është emjaftueshme që thjesht ta drejtojmëpërdoruesin te burimi më i mirë, i cilii jep përgjigje pyetjes së tij. Por, neduhet t’i ofrojmë atij një mënyrë me tëcilën do të mbesim në kontakt edhemë tutje. Është mjaft lehtë qëpërdoruesit të dinë të bëjnë kërkiminpërderisa janë nën udhëzimet tona,mirëpo nganjëherë ata mund tahumbin fillin e kërkimit kur tentojnëta bëjnë atë vetë pa praninë tonë. Apondoshta e harrojnë ndonjë element tërëndësishëm të cilin ia kemi shpjeguar.

Apo edhe se kanë pasur sukses mekërkimin fillestar dhe tani dëshirojnëtë kalojnë në kërkime më të përkryera.Pa marrë parasysh se cilat janë nevojate mëvonshme të tyre, është me rëndësiqë t’u ofrojmë një mekanizëm për mestë cilit mund të na kontakt ojnë mepyetjet e tyre shtesë.

Shpesh i tregoj përdoruesit, “jamnë tavolinën e referencës deri në ora3, kështu që vizitomë nëse ke ndonjëpyetje tjetër”. Përdoruesit kthehendhe më vizitojnë dhe më bëjnë pyetjeshtesë apo më tregojnë se si kanëarritur të bëjnë kërkimin, dhe kyështë një informacion i dobishëm nëpunën time. Unë jam e lumtur kurmësoj se gjërat kanë shkuar mirë, por,po ashtu, shprehi dëshirën që tëndihmoj edhe më tej se si të përdoretnjë bazë e të dhënave apo ku ështëvendosur një libër i caktuar, po qe sekanë pasur problem me gjetjen e tyre.Po qe se pyetja e përdoruesit ështëtepër specifike, apo nëse është nëfushën time të specializimit, ua ofrojvizitkartën time dhe i ftoj që të mëshkruajnë në adresën timeelektronike, apo përmes mesazhevesimulant, apo edhe të më bëjnë pyetjeshtesë në mënyrë të drejtpërdrejtë.Studentët gjithmonë duken tëkënaqur kur kanë në dorëinformacionin tim kontaktues, edhepse rrallë më kontaktojnë.

Një mënyrë tjetër për të ofruarshërbime të referencës është refer -enca “shëtitëse”. Ky proces mund tëgjenerojë një intervistë referale – kjondodh kur bibliotekari i afrohetpërdoruesit e jo kur përdoruesi vjennë tavolinën e referencës. Referencashëtitëse është me rëndësi për arsye sepërdoruesit mund të kenë druajtjepër t’iu afruar bibliotekarit nëtavolinën e referencës, me frikën se

mund të na ndërpresin në punëntonë; po qe se ne iu afrohemi, kur ataduken të humbur në kërkimin e tyreafër rafteve apo ekranit të komp -juterit, duke hulumtuar katalogunnë internet, shpesh janë falënderuespër mundësinë për të bërë pyetje nëmomentin kur ata kanë nevojë. Disapyetje fillestare në fazën e parë mundtë jenë “a po mund të gjeni atë për tëcilën keni nevojë?” (kjo pyetje është epërshtatshme për shumë situata!) apo“a mund t’ju ndihmoj për të gjeturdiçka?” po qe se thonë “jo, mirë poshkon”, do të largohesha. Por, shpeshndodh që përdoruesit të përgjigjenpozitivisht dhe bëjnë pyetje, që jushpie në fazën e dytë të udhëzimevetë Shoqatës për Shërbime Referaledhe për Përdorues, që do të thotë tëshprehni interesin tuaj në temën etyre; ju mund të kaloni menjëherë nëfazën e tretë dhe të bëni pyetjeprovuese rreth temës në fjalë. Nëfazën e katërt, mund t’i tregonipërdoruesit se si të bëjë kërkimin apot’i ndihmoni të gjeni materiale nëkompjuterin në të cilin është dukepunuar ai vetë, e që duket mënyrë mëe përshtatshme për ta. Së fundi, nëfazën e pestë, jepjani inform acionettuaja kontaktuese kështu që ata tëmund të jenë në kontakt me ju po qese kanë pyetje shtesë. Një element imirë i referencës shëtitëse ështëlehtësia për ta përcjellë më tejprogresin e përdoruesit: ju mund tashihni studentin me të cilin kenipunuar një orë më herët, është ende iulur pranë kompjuterit, dhe mund tapyesni “si po ju shkon? A po mund tëgjeni materiale të mira?” Udhëzimet eShoqatës për Shërbime Referale dhepër Përdorues ofrojnë pyetje tëdobishme, të cilat mund t’i bëni pjesëtë fjalorit tuaj referal dhe t’ishfrytëzoni atëherë kur keni nevojë.5

5 Më pëlqen edhe ky artikull i cili shpjegon në hollësi shumë gjëra sa i përket intervistës referale. I kam përfshirë shumë nga elementet e tijnë punimin tim. Ross, Catherine Sheldrick. The Reference Interview: Why It Needs to Be Used in Every (Well, Almost Every) ReferenceTransaction. Reference & User Services Quarterly. 43, no. 1 (2003): 38-42.

/ vijon në numrin e ardhshëm/

12


BIBLIOTECA

SHQIPE ASLLANI &SHKËNDIJE BERISHA

TË DHËNAT E KATALOGIMIT NË BOTIM

Katalogimi në botim (Catalo gi -ng-in-publication) përmbanpërsh kri min bibliografik të

mater ialeve. CIP duhet të kenë të gjithalibrat që botohen dhe ribotohen.

Ky proces kryhet nga BibliotekaKombëtare dhe Universitare eKosovës, përkatësisht Sektori i CIP-it, i cili përveç që përshkruan tëdhënat bibliografike të njësisë nëbotim, u jep, gjithashtu informacionbotuesve për procedurat dhe ecurinëe kryerjes së CIP-it, si dhe,njëkohësisht, plotëson me të dhënatë reja bazën e vet të të dhënave me

botues të rinj: adresa të shtëpivebotuese dhe të personave përgjegjëspër komunikim.

Që të kryhet CIP-i, botuesi qësjell paraprakisht në bibliotekë librinnë dorëshkrim, duhet ta ketë tëpërfunduar, pra të ketë të gjithaelementet - të dhënat, të renditurasipas rregullave të kulturës së njëbotimi.

Në procesin e katalogimit nëbotim, që të vërtetohen të dhënat përmaterialin, kataloguesi duhet takontrollojë dorëshkrimin në tërësi.Vërtetimi i informacioneve paran -dalon gabimet e mundshme gjatëplotësimit të të dhënave bibliografike.

Sipas rregullave bibliotekare, tëdhënat bibliografike merren nga faqjae titullit të librit e jo nga kopertina,prandaj faqja e titullit duhet të

përmbajë të dhënat e plota.Kur dorëshkrimit i mungojnë

informacione, është i domosdoshëmbashkëpunimi i katologuesit meautorin, përkatësisht botuesin.

Që materiali në dorëshkrim të jetëi saktë me të dhënat që parashihensipas rregullave të CIP-it, duhet tëpërmbajë këto informacione:

• titulli/nëntitulli i librit;• emri i autorit; përkthyesit; përg -

a t itësit; ilustratorit, etj;• botuesi; • vendi i botimit;• viti i botimit; • vendi dhe emri i shtypsh kronjës; • numri i faqeve;• formati.

Përveç këtyre të dhënave,përshkrimi bibliografik i materialitnë CIP përfshin dhe të dhëna tëtjera, nëse materiali i ka, të cilat nëgjuhën e kataloguesit quhen Fusha evërejtjeve ose e shënimeve. Në këtëfushë hyjnë:

• parathënia;• pasthënia; • literatura;• bibliografia;• rezymeja etj.

Gjatë procesit të katalogimit nëbotim, rëndësi të veçantë ka edhepërcaktimi i përmbajtjes së materialit(subjektit), duke u bazuar në Tabelëne Klasifikimit Universal Decimal, qëkërkon hulumtim për vendosjen ematerialit në lëmin që i përket.

Problemet e Katalogimitnë botim në BKUK

Njësi katalogimi në web-OPAC në programin Aleph

13


BIBLIOTECA

KOMPLETIMI I SAKTË I TË DHËNAVE TË KATALOGIMIT NË BOTIM

Materiali i dorëzuar për CIP, duhettë jetë i kompletuar - të ketë elementetë domosdoshme për përshkrim. Nësekëto nuk i ka, e vështirësojnë punën ekataloguesit të Bibliotekës Kombëtaredhe Universitare të Kosovës. Ndodh qëdorëshkrimit t’i mungojnë të dhënat edomosdoshme, si: botuesi, vendi ibotimit, apo edhe të dhëna të tjera tërëndësishme, si nëntituj jo të plotë,parathënia, pasthënia etj.

Informacioni kryesor për katalogimndodh të jetë i shpërndarë dhe i paqartëbrenda në material. Informacioni nëmaterial në këtë formë, shkaktonvështirësi dhe shumë dilema gjatëpërgatitjes së CIP-it.

Ndonjëherë autori apo botuesi bënndonjë ndryshim edhe pas marrjes sëCIP-it. Nëse autori (botuesi) vendos tëndryshojë ndonjë të dhënë, atëherëduhet ta rikthejë materialin nëbibliotekë, që kataloguesi t’i bëjëndryshimet në CIP. Në të kundërtën,veprimi i tillë i botuesit (autorit) për tëndërhyrë vetë në përshkrimin e tëdhënave bibliografike është nëkundërshtim me dispozitat ligjore tëLigjit mbi bibliotekat të miratuar ngaKuvendi i Kosovës.

Ndonjëherë materialin përkatalogim e dorëzon punëtori ishtypshkronjës apo dikush tjetër iautorizuar nga autori, botuesi aposhtypshkronja, i cili nuk ka njohuri përmaterialin e dorëzuar. Kjo situatë e vënë vështirësi kataloguesin, i cili nukmund të marrë informata të besueshmepër CIP nga personi i autorizuar.Prandaj udhëzohet që materiali tëdorëzohet nga autori, redaktori osebotuesi.

Dhënia e CIP-it në formë tëprintuar nga kataloguesi i BKUK-sëdhe përshkrimi i serishëm pastaj i tëdhënave në material nga botuesi,ndonjëherë ndodh të përshkruhetgabimisht. Për të evituar këto gabime,

do të duhej që CIP-i të merret në formëelektronike, sepse shpesh, në të tillaraste, në mënyrë të padrejtë i vihetpërgjegjësi kataloguesit gabimi që delnë CIP, ndërsa ai gabim në fakt ështëbërë nga botuesi.

Me rastin e marrjes se CIP-it,autorët kërkojnë që këto të dhënabibliografike t’i marrin menjëherë posata dorëzojnë materialin. Kjo evështirëson punën e katalogimit dheklasifikimit të materialit, duke pasurparasysh natyrën komplekse të këtijprocesi gjatë fazës së përpunimit - derinë kryerjen e plotë të këtij përshkrimi.

Së shpejti pritet që procesi ikatalogimit të botimeve të bëhet nëprogramin e automatizuar Aleph 500,që do të lehtësojë një seri procesesh qëkryhen gjatë përshkrimit bibliografik -mbi bazën e shkëmbimit tëinformacionit, përkatësisht bazës së tëdhënave, si dhe të listave standarde –Treguesi i Emërtime Lëndore përzgjedhjen e subjekteve që trajtohen nënjë vepër.

PLOTËSIMI I TË DHËNAVE PËR NJËSIAUTORIALE (AUTHORITY RECORD)

Meqenëse tani në BKUK punohetme programin e automatizuar Aleph500, në kuadër të programit është dukeu krijuar edhe një bazë e të dhënave tëemrave dhe emërtimeve tëstandardizuara - Njësi Autoriale

(Authority Record) për të gjithë autorëtshqiptarë dhe të huaj.

Me këtë, parashihet të plotësohengjatë procesit të Katalogimit në botim,të dhënat për autorin, i cili ka dy apomë shumë identitete bibliografike,duke përshkruar emrin/mbiemrin e tijnë të gjitha format: në origjinal, nëgjuhët e tjera, pseudonimin e tij, titulline nderit, titullin shkencor, viti i lindjes,iniciale ose forma të tjera - forma këtoqë bëhen referime për të njëjtin autorgjatë kërkimit për autorin.

Në mungesë të informacionit tëkompletuar nga burime elektronikeapo katalogë manualë për ‘emrat’ e njëautori, autori i librit apo botuesi do tëna ndihmojë kur do të sjellë nëbibliotekë, me rastin e dorëzimit tëmaterialit në dorëshkrim, të gjithëemrat me të cilët njihet i njëjti autor.

Nëpërmjet këtij përshkrimi përNjësi Autoriale, do të ndihmohet nëhulumtime dhe hartim të bibliog rafive,plotësim të katalogëve, si dhe nëkërkime më të plota për autorë, përka -tësisht vepra nga përdoruesit dhehulumtuesit shkencorë në katalogunelektronik të Bibliotekës Kombëtaredhe Universitare të Kosovës.

Sektori i CIP-it është duke përgatiturnjë manual për botuesit, që do të japëinformacione bazë për rëndësinë që kaNjësia Autoriale, me shpresë se do tëndihmojë për kompletimin e të dhënavepër autorë.

Njësi e Katalogimit në publikim në Alph

14


HISTORI E SHKRIMIT

Edhe pse shkruhej në ma -t e riale të ndryshme, pal -e o grafia me kalimin eshekujve e ka ngushtuarrrethin e studimeve të

veta të materialeve të shkrimit në atotë buta ose gjysmë të buta, siç janë:dylli, papirusi, pergamena dhe letra.Njohja me llojet e materialeve tëbuta, mbi të cilat është shkruar dheme të cilat është shkruar, ka njërëndësi të veçantë sidomos përbibliotekarët dhe arkivistët, të cilëtedhe ndeshën me këto materialegjatë punës së tyre të përditshme.

Materialet e forta (guri, mermeri,tullat-argjile), bien në kuadrin estudimit të arkeologjisë, epigrafisëdhe numizmatikës.

Nëse dëshirojmë që një shkrimt’ia nënshtrojmë tërësisht kritikës,gjithsesi duhet t’i japim rëndësi dhematerialit ku është ruajtur ai shkrim.

Njeriu, për të shkruar, ka përdorurtë gjitha materialet në të cilat ka qenëe mundur të shkruhet. Materiali ishkrimit natyrisht se ka ndikuar nëformësimin e shkronjave sikurse edhemjetet për shkrim që kanë ndikuar nëshpejtësinë e shkrimit, si dhe në form -ën e shkronjave. Në radhë të parëprej kohëve më të vjetra, si materialshkrimi janë përdorur pllakat eargjilat, sidomos në Babiloni dhe Asiri.Në përdorim të përditshëm, grekëtkanë përdorur të ashtuqu ajturatostrokone për votim. Gjitha shtu, edheguri është përdorur për të shkruar te tëgjithë popujt e lashtë. Mbishkrimetmbi gurë kishin për qëllim që një

shkrim të ruhet për një kohë të gjatë.Edhe metali është përdorur për të

shkruar. Nga monumentet metalikeduhet veçuar diplomat ushtarake apoprivilegjet e veteranëve ushtarakë.Tërë hapësira e Perandorisë Romakekishte diploma të tilla, pra edhe trevajonë, e cila një kohë ishte nën sundi -min e Perandorisë Romake kishtemateriale të tilla. Druri, argjendi dheplumbi gjithashtu gjatë antikitetitdhe mesjetës janë përdorur simateriale shkrimi. Plumbi ështëpërdorur për të ashtuquajturatTabela Mallkimi ose për vula. Kurse,druri si material shkrimi dhe i lirëështë përdorur gjithashtu si materialshumë i përshtatshëm për shkrim, icili është përdoruredhe gjatë antikitetitdhe mesjetës. Më sëshumti druri ështëpërdorur në shkollëme rastin e ushtri -meve për të shkruar.Gjatë mesj etës edhekalendarët janë shkruarnë dru.

Plini Plak në verëne vetë Historia e natyrësthotë se në të kaluarënështë shkruar në fletëne palmës si dhe nëfletën e bimëve të tjera.Indusët e vjetër kanëshkruar në fletët e njëlloj palme me fletë tëgjëra. Për të shkruar nëpalmë, është përdorurgjilpëra metalike. Me

fletët e palmës të lidh u ra është bërëedhe libri i vërtetë.

Si material shkrimi është përdoruredhe lëkura e kaut dhe e cjapit,sidomos te persianët, hebrenjtë dhegrekët. Ndërkaq pëlhura si materialshkrimi nuk ka mundur të qëndrojëgjatë dhe rrallë është përdorur përshkrim. Pëlhura më tepër ështëpërdorur në Egjipt dhe tek etruskëtpër të pështjellë mumiet, kurse nëshiritin e pëlhurës janë shkruar tekstetë ndryshme ritualesh.

Në kufirin mes arkeologjisë epaleografisë, gjenden tabelat prejdylli. Përdorimi i tabelave të dyllit itakon një të kaluare të largët. Këtojanë tabela të vogla kënddrejte të

Mbi historinë e shkrimitnë materiale të buta

15


HISTORI E SHKRIMIT

thelluara me një cep më të ngriturnë të katër anët. Në atë thellimderdhej dylli i ngjyrosur ose ipangjyrë dhe rrafshohej sipërfaqja etabelës së dyllit dhe atëherë mbi tëmund të shkruhej me ndonjë objekttë fortë dhe të mbrehtë prej metali,druri apo ashti të elefantit. Për këtëarsye termi scribere d.m.th. grithjeme metal të mprehur ose pikturim.

Tabelat e dyllëzuara në gjuhëngreke quheshin Pinac, ndërsa nëlatinisht tabule, tabele etj. Pllakëzate dyllit lidheshin mes vete me spagënga dy e më tepër sosh dhe quheshinKodexe. Kështu, dy pllaka të lidhuraquheshin diptih (duplices), tripllakëza triptih (triplikes), pesëpllakëza pentaptih, ndërsa kur ishinmë shumë sosh quheshin poliptih(multiplices). Mjeti që ështëpërdorur për të shkruar mbi këtopëllakëza është quajtur stilus. Stilusirëndom ishte prej metali, druri oseashti dhe i mprehtë .

Pas dyllit, si material shkrimivjen papirusi, atdheu i të cilitkonsiderohet Egjipti. Papirusi ështënjë term për të cilin ende nuk keminjë kuptim të saktë. Ka të ngjarë sefjala papirus ka kuptimin e një bimetë Nilit, të cilën Herodoti e quanbiblos. Leximi i tekstit në papirusështë shumë më i lehtë dhe më iqartë se sa në tabelat e dyllëzuara,sepse mjeti për të shkruar –kallamusi në papirus ka lënë gjurmëmë të qarta të ngjyrës, ndërsa stilusika lënë vetëm gjurmët. Mepërpunimin e papirusit fillon edhehistoria e librit. Papirusi u paraqitnë rajonin moçalik të Nilit,përkatësisht në rrjedhën e poshtmetë tij. Derisa lulja e papirusitpërdorej për stoli; prej palcës së tijështë punuar materia për shkrim, siç

na njofton lidhur me këtë Plini nëveprën e tij “Historia e natyrës”.

Kështu, shiritat e prerë të palcëssë papirusit të radhitura sipasgjatësisë, quheshin skeda, mbi këtohidhej shtresa e re e lyer e shiritavetë ndarë, e cila quhej silis oseplagula. Disa plagula të tillapërbënin scapusin ose tabakun,ndërsa tabaku i përgatitur përshkrim quhej hartes ose charta.Tabaku i lakuar quhej kokorreth -rotulus (rrotullues). Rrotullueset etilla zakonisht vendoseshin nësarkofagë ose kuti të rrumbullakëtatë quajtura cista. Për të shkruar nëpapirus është përdorur fytëza ekallamit moçalik me maje të mprehtëqë është quajtur kallames; për shkrimështë përdorur ngjyra e përgatiturnga rrëshira e përzier me ujë, e cilaështë quajtur grafikon, kurse nëgjuhën shqipe ngjyrë e zezë.

Gjatë mesjetës në shkrimpërdorej ngjyra e kuqe, e verdhë dhee gjelbër. Qendra kryesore ku ështëbërë shitblerja e papirusit është

Aleksandria. Në Egjipt, papirusi uprodhua pa ndërprerje deri në shek.XI, atëherë kur hyri në përdorimpergamena dhe letra.

Një material shumë i përhapurka qenë, edhe pergamena, për tëcilën është vështirë të konstatohet sekur ka filluar të përdoret pergamena.Sipas Plinit thuhet se mbretiEgjiptas Ptolemeu II, duke qenë ingazëllyer për pasuritë e bibliotekëssë Aleksandrisë dhe duke ruajturepërsinë e saj ndaj bibliotekave tëtjera, ka penguar eksportiminpapirusit prej Egjiptit në Pergam kusundonte mbreti Emens II (195-158p.l.K), i cili përgatitej ta themelontenjë bibliotekë, e cila do të ishte më epasur se ajo e Ptolemeut nëAleksandri. Me këtë rast në Perga -mon, qendrën e shtetit Pergam, kafilluar prodhimi i lëkurës për shkrime quajtur pergamena sipas qytetit nëfjalë. Shumëkush dyshon në këtëtregim të Plinit; e gjithë ajo që thuhette Plini, ka të ngjarë se është e vërtetëvetëm emri i qytetit ku është pro -dhuar pergamena.

16


HISTORI E SHKRIMIT

Herodoti flet se Jonasit kanëshkruar në pergamenë, të cilës ia kanëdhënë emrin “diftherra”, nga kjo deledhe fjala turke “tefter”. Të gjithëshkrimtarët klasikë pergamenën ekanë quajtur membrana. Këto termegjatë mesjetës i hasim edhe në trajtën:karta, kartamembrana, kart ap erga -mena etj. Pergamena është quajturedhe sipas lëkurës së kafshës, p.sh.charta vina (dashit), caprina (dhisë),vitulina (viçit). Pergamena e hollëdhe më cilësore prodhohej prejlëkurës së vjetave të porsalindur ose tëpa lindur (charta virginea). Nëpergamenë, në fillim për të shkruar upërdor fytëza e kallamit , kurse mëvonë me pupël shpendi (talamus etpena). Pergamena kishte përparësi tëmadhe në krahasim me papirusin

Nga materialet e fundit tëshkrimit, për të cilën do të bëjmëfjalë - është letra, e cila ka origjinënnga Lindja dhe këtë e shpikënkinezët, të cilët ua besuan arabëvekëtë fshehtësi kah fillimi i shek. VIII.

Gjatë zhvillimit të vetë, letra kakaluar nëpër 3 faza: 1. Faza kineze,2. Faza arabe, Faza moderne.

Faza kineze. Kinezët për një kohëtë gjatë përdorën si material shkrimipëlhurën e mëndafshit. Është e natyr -shme se sasia e mëndafshit nuk mja -fto nte për të shkruar në një popullatëtë madhe sikur që ishin kinezët. Përkëtë arsye, ky material shkrimi ishte ishtrenjtë për përdorim të përditshëm.Kinezët kanë përdorur edhe pllakëzate bambusit, (Bambuja) të cilat ishin tërënda dhe të papërshtatshme. Në këtësituatë një dijetar i shquar kinez qëudhëhiqte fabrikën perandorakearmëve, në vitin 105, prodhoi letrënprej mbështjellësve të mëndafshit(Tsai Lun).

Më vonë mbështjellësve tëmëndafshit, si lëndë e parë për

prodhimin e letrës, i shtoheshinedhe kallami i bambusit, lëvoret edrurit, pëlhurat e vjetra dhe leckat errjetave të peshkatarëve. Me njëfjalë, për prodhimin e letrës ështëpërdorur një lëndë që nuk ka hyrënë përdorim fare. Kinezët, nëshekujt e ardhshëm e përsosënteknologjinë e prodhimit të letrës,duke i shtuar edhe lëndë të reja, si:kashtën e orizit si dhe lëvoren emanës (dudi). Për një kohë të gjatë,kinezët e ruajtën me xhelozifshehtësinë e prodhimit të letrës. Sëpari letra arriti në Kore, kursepërmes këtij vendi, rreth vitit 610ose 700, letrën mësuan taprodhonin edhe japonezët.

Letra më e vjetër është gjetur nëTurkistan të Kinës dhe mban datënrreth viti 900 të erës sonë.

Faza arabe. Kinezët në pjesëtkufitare të veta në vitin 571 luftuan mearabët. Arabët jo vetëm që ia arritën t’idëbojnë kinezët, por ndërmorën edhekundërofensivë, duke pushtuar qytetinSamarkad (Uzbekistan). Në këtëmënyre, arabët prej disa skllevërve tëluftës mësuan për sekretin e prodhimittë letrës. Që në vitin 751 nëSamarkand, arabët inauguruanpunëtorinë e prodhimit të letrës, pastajnjë punëtori tjetër në Bagdat në vitin794, pastaj në Damask.

Që në vitin 1052, gjejmë nëBizant një dokument të shkruar nëletër. Me ekspansionet ushtarake epolitike të arabëve në trevat spanjollenë shek. XII, në një qytezë afërValencës u prodhua letra - për herë tëparë në Evropë. Në Itali, letra ështëprodhuar për herë të parë në shek.XIII, sidomos në qytetin Fabriano nëafërsi të Peruxhas. Në Gjermani,dokumenti më i vjetër rrjedhë që ngaviti 1248, mirëpo punëtoritë e para ikemi në Kehln dhe Majnë. Edhe në

Shqipëri gjejmë dokumente tëshkruar në letër në shek. XIII,mirëpo për fabrika nuk dimë asgjë.

Studiusi zviceran Sh. Brike, nënjë vepër të tij, thekson se arabëtnjihnin madhësi të letrës, dukefilluar nga letra me madhësi që ështëpërdorur për postë e deri tëmadhësia më e madhe. Ky studiueszbuloi një mbishkrim me një pallattë Bolonjës që daton nga shek. XIV-XV, ku bëhet fjalë edhe përekzistimin e 4 madhësive të letrës: 1.Karta Imperiale, 2. Karta Reale, 3.Karta Meçana, 4. Karta Reçuta.

Faza moderne e prodhimit tëletrës. Fizicenti dhe biologu i njohurfrancez Rene Antoine Ferchault deReaumur (1683-1757) njoftoiopinionin që në vitin 1719, se përmespluhurit të drurit të kalbur mund tëprodhohet një materie e ngjashme meletrën. I pari, i cili arriti të prodhojëkëtë, ishte një prift i Regenzburgut(Jakob Kristian Schafferu 1718-1790). Prej kësaj kohe druri është bërëlëndë kryesore për prodhimin e letrës.

Çështjen se si duhej të imtësohej(bluhej) druri dhe të përgatitej lëndapër lerën e zgjodhi Fridrih Keler nëgjysmën e dytë të shek. XIX. Duhettheksuar se prodhuesit evropiansollën një risi në prodhimin e letrëspër të cilën nuk dinin as kinezët e asarabët, është fjala për filigranologjinëose shenjat e ujit.

Literatura:B. Bischoff, Latin Palaeography:Antiquity and the Middle Ages,Cambridge University Press, 1990.V. Novak, Latinska paleografija,Beograd 1952.J. Stipiši , Pomo ne povijesnezananosti u teoriji i praksi, Zagreb 1985.

Përgatiti: Gjon Berisha

17


BIBLIOTECA

MR. TAHIR FONIQI

Terminologjia bibliotekare nëShqipëri, Kosovë e në trevate banuara me shqiptarë,vazhdon të ecën me njëmori shmangiesh,

mospërpu thjesh e mospajtimesh, duke ubërë, kështu, njëra nga çështjet më kryesoredhe më të rëndësishme në një diskutim tëardhshëm. Që të kapërcehen dallimet dhetë evidentohen ngjashmëritë - burimet epërbashkëta të pikëpamjeve, rruga epërmbushjes së kësaj detyre ështëdiskutimi për shumën e saktë tëperceptimeve dhe formulimeve termin -ologjike - rrëshqitjeve, duke përdorur nëpërvojat tona bibliotekare - herë një fjalë,herë një fjalë tjetër, herë një rregull, herënjë rregull tjetër. Është një punë që do tëduhej të jetë jo e nxitur, e kujdesshme, esaktë e bibliotekarëve, gjuhëtarëve,përkthyesve, botuesve, kërkuesve, për tënxjerrë një pasqyrë reflektuese përsemantikën e fjalëve dhe të termave - njëvijë ndarëse të qartë për regjistrin e të gjithashprehjeve që do të jenë mes marrëveshjevedhe harmonizimit të standardeve që do tëhartoheshin për një terminologji unike.

Sot e gjithë ditën në media, aktetnormative të bibliotekave, Ligji përbibli otekat, në bisedat e përditshme,dëgjohen e përdoren terma e konstruktebibli otekare të paqëndrueshme e tëdiskutueshme, si: “bibliotekë masive”,“bibliotekë e qytetit”, “bibliotekë vetjake”,“bibliotekat provinciale”, “bibliotekatakademike”, “bibliotekat e veçanta”,“faqja titullare”, “fondi i vendlindjes”,

“bibliotekat shqiptare”, “bibliotekonomi”,“bibliotekaria kosovare”, “përpilimi ibibliografisë”, , “krijimi i regjistrave”,“përpunimi analitik i revistave”, “krijimii regjistrave”, “bibliografi kryesore”,“bibliotekistët”, “katalog përmbledhës”,“organizimi i bibliografisë…” etj.

P.sh. lexojmë shpesh për terminbibliotekonomi, si: “... biblioteka do tëmarrë pjesë me botime bibliografike dhetë bibliotekonomisë”; “... bibliografia siveprimtari intelektuale dhe si pjesë ebibliotekonomisë…”; “Bazat ebibliotekonomisë është një udhëzuesteorik e praktik në ndihmë të puno -njësve të këtyre bibliotekave…”.

Mendoj se termi “bibliotekari” ështëmë përmbajtjesor, e shpreh mëbindshëm karakterin kulturor e“shpirtëror” të veprimtarisë së bibliotekave.Njëherësh, ky term ka strukturë fjalëfor -muese shqipe: bibliotekë + a + ri + a =bibliotekaria. Citoj: “Bibliotekaria ështëpërmbledhje e disiplinave shkencore, ecila merret me librin e përdoruesit e saj,përkatësisht me çështje teorike e praktikebibliotekare. Përfshin historinë e librit etë shtypshkronjave, historinë, organiz -imin dhe administrimin e bibliotekave,bibliografinë, psikologjinë e përdoru -esve, sociologjinë e të lexuarit etj.”.

Me gjasë termi “bibliotekonomi”(me burim nga greqishtja), në përdor -imin tonë, ka hyrë nga gjuha frënge:“bibliotheconomique” apo rusishtja:“bibliotekovedenie”, ndërkohë që kyterm nuk gjendet në fjalorin: latinisht,italisht, anglisht, gjermanisht etj.

Për më tepër ka filluar edhe“copëzimi” e “krahinorizmi” i termavebibliotekare. Lexojmë: “çfarë kuadri kabibliotekaria e Kosovës?”, “për bibliote -karinë kosovare”, “bibliotekaria nëkomunën NN, “fondi kosovar” etj. Tamarrin në shqyrtim shprehjen: “fondikosovar”. Ky nocion, në themel,redukton atë që njihet frymë e kulturëskombëtare, duke hyrë në përshtatje meinstrumentet përkatëse politike që iprodhon konteksti i organizatave dheforumeve politike për nevoja që bienndesh me identitetin etnik kulturor.

Më poshtë po japim një listë fjalësh etermash që shprehin një mori shman -giesh në terminologji mes Shqipërisë dheKosovës, si:

Bibliotekë e Bashkisë = Bibliotekëkomunale; Përg. për bot. = Përgatiti përbotim; Tir. = Tirazhi; Shkrimi në Braj =Shkrimi Braille; Regjistri i emravegjeografikë = Regjistri i emrave tëvendeve; Skeda shtesë = Skeda udhëzuese;Kopja e detyruar = Ekzemplari i obliguar;Fusha e përshkrimit fizik të skedës =Fusha e përshkrimit skedarik; Vija epjerrët = Shenja e autorit; Bot 2 = Botimi2; Me il. = ilustr.; Sektori = Seksioni; + =&; Bibliotekat e veçanta = Bibliotekatspeciale; Llojet e bibliotekave = Tipat ebibliotekave; KDU (Klasifikimi DhjetorUniversal) = KUD (Klasifikimi UniversalDecimal) etj.

Gjuha shqipe ka marrë terma ekonstrukte bibliotekare nga gjuhët ehuaja: greqishtja, gjuha angleze, gjuhafrënge, gjuha ruse etj., si: “sine anno”,“sine loco”, “sine nomine”, “paginim”,“autonim”, “koautor”, “almanah”, “aneks”,“ekzemplar”, “afishe”, “informatë”,“anketë”, “volum”, “anonim”, “inventarizim”,“poliglot”, “Kurent” etj., ani që këtoterma mund të zëvendësohem me termae shprehje të gjuhës shqipe: “pa vit tëbotimit”, “pa vend të botimit”, “pabotues”, “faqosje”, “emri i saktë iautorit”, “bashkautor”, “vjetar”, “shtojcë”,“”kopje”, “shpallje”, “vëllim”, “regjistrim”,“shumëgjuhësh”, “lloj letre në dorësh -krim”, gjithnjë duke e pasur për bazëmendimin e Eqrem Çabejit: “Një ndërdetyrat kryesore të gjuhësisë shqiptare,krahas kërkimeve teorike, është edhembetet pasurimi i gjuhës me elemente tëgurrave vetjake dhe spastrimi i saj prejmasës së fjalëve të huaja, që kanëvërshuar së jashtmi dhe që po vërshojnëedhe në ditët tona”.

Rrjedhimisht është e nevojshme, qëtë formohet një trupë, me qëllim tëshqyrtimit e të harmonizimit të termavee mospërputhjeve bibliotekare. Tëndiqet parimi: një gjuhë, një sistembibliotekar!

Terminologjia bibliotekare në bibliotekat shqiptare

18


INTERVISTË

Doris Lessing (lindur si Doris MayTayler në Kermanshah, Iran, më 22tetor 1919) është shkrimtare britaneze,autore e veprave si Bari po këndon dheFletorja e artë e shumë e shumë tëtjera. Në këtë vit, Lessing e fitoiÇmimin Nobel për Letërsi, duke engritur në njëmbëdhjetë numrin egrave që e fitojnë këtë çmim nëhistorinë 106-vjeçare të këtij çmimi, egjithashtu duke u shenjuar si personimë i vjetër që e merr këtë shpërblim.Lessing ishte arsimuar në Shkollën eLartë të Konventës Domenikane nëSalizburi (tash Harare). Ajo e lashkollën në moshën 13-vjeçare, ku mëpastaj bëri mësime në formëautodidakte. La shtëpinë në moshën15-vjeçare dhe filloi të punonte siinfermiere, në kohën kur edhe filloileximin e materialeve nga politika dhesociologjia. Ajo filloi të shkruante nëkëtë kohë. Në vitin 1937, Lessing filloipunën si operatore telefonike, kohë kjokur edhe u martua me burrin e saj tëparë, Frank Uisdom, me të cilin pati dyfëmijë, para se martesa e tyre tëpërfundonte në vitin 1943. Pas kësajndarjeje, Lessing iu bashkua Klubit tëLibrit të Majtë, që ishte një klub i libritkomunist, ku edhe u takua me burrin esaj të dytë, Gotfrid Lessingun. Ataishin martuar posa kjo i ishtebashkëngjitur këtij grupi dhe kishinpasur së bashku një fëmijë, para seedhe kjo martesë të përfundonte mendarje në vitin 1949. Godfrid Lessingu,më vonë, u bë ambasador i GjermanisëLindore në Ugandë, ku edhe ishtevrarë në rebelimin e vitit 1979 kundërIdi Amin Dadas. Menjëherë passhpalljes fituese të Nobelit, Lessing utha gazetarëve para shtëpisë së saj: “Ikam fituar të gjitha shpërblimet nëEvropë dhe për këtë jam shumë ekënaqur”. Ajo që duhet të thuhet mekëtë rast është se fiksioni që e shkruanLessingu mund të ndahet në tri faza të

dallueshme: Tema komuniste (1944-1956), kur ajo shkruante në mënyrëradikale për çështjet sociale, pastajTema psikologjike (1956-1969) dhepas kësaj Tema sufi, e cila ështëeksploruar në serinë e shkrimevefantastiko-shkencore të saj. Kur epyesin se cilin libër do ta veçonte ngalibrat e tjerë të shkruar nga dora e saj,ajo e zgjedh serinë e rrëfimevefantastike Kanopusi në Argos ku hasenkonceptet sufi, të cilat dalin edhe teveprat e tjera të saj.

Doris Lessing: Alo.

A. Smith: Mirëmëngjesi, ju lutem amund të flas me Doris Lessingun?

Doris Lessing: Me kë po bisedoj?

A. Smith: Jam Adam Smithi ngauebfaqja e Fondacionit të Nobelit. Ekemi traditë që të marrim intervistashumë të shkurtra telefonike meLaureatët e rinj për arkivin tonë,dhe kam shpresë se mund të flasimme ju për disa minuta?

Doris Lessing: Mirë, atëherë le të

vazhdojmë.

A. Smith: Ju faleminderit shumë.Natyrisht, urime.

Doris Lessing: Faleminderit.

A. Smith: Dyshoj se keni pasurmundësinë të shihni citatin ngaAkademia Suedeze?

Doris Lessing: Jo, realisht jo, nuk e

kamë parë atë. Ju e dini, në mesditë

isha duke u kthyer nga spitali ku e

mora djalin tim. Nuk kam parë asgjë të

shkruar apo diçka tjetër… Por kam

folur me njeriun që e drejton

Komitetin e Nobelit.

A. Smith: Pra keni folur me HoracEngdahlin?

Doris Lessing: Po.

A. Smith: Ata ju përshkruajnë juve, nëcitation e tyre, si “epiciste e përvojësfemërore, e cila me anë të skepticizmit,zjarrit dhe fuqisë vizionare e ka sjellënë shqyrtim hetues civilizimin endarë”. A mendoni se kjo i afrohetderi-diku hetimit të misionit nëpërmjetsë cilit ju shkruani?

Doris Lessing: Unë nuk e di realisht se

çka ata kanë pasur në mendje kur e

kanë shkruar këtë dhe këtë ju e shihni.

Mendoj se ata janë përballur me një

numër të mahnitshëm dhe me kufij të

shumtë të shkrimit. T’i përmbledhësh

në një fjali të gjitha këto do të ishte një

punë shumë e vështirë. A po mendoni

edhe ju kështu?

A. Smith: Po në të vërtetë.Doris Lessing: Nuk është edhe aq e lehtë.

A. Smith: Mirë atëherë, kemi mbipesëdhjetë libra dhe një kombinim tëstileve të shkrimit që në njëfarëmënyre e sfidojnë përshkrimin. Prashumë. A mendoni në vetvete se mëshumë keni mision kur shkruani,sesa të rrëfeni tregime?

Doris Lessing: Absolutisht jo. Jo,

sepse mos e harroni një gjë se unë kam

qenë dikur komuniste dhe ne kemi

pasur shumë, shumë shembuj të këqij

Lessing: Tregimi i diktonmënyrat e rrëfimit të tij

(Intervistë telefonike me shkrimtaren, Doris Lessing, bërë nga Adam Smith, kryeredaktor i uebfaqesNobelprize.org, pas shpalljes së saj fituese e Çmimit Nobel për Letërsi, më 11 tetor 2007)

Doris Lessing

19


INTERVISTË

të shkrimtarit inxhinier i shpirtit

njerëzor. Kjo mjafton që çdonjërin nga

ne të na bëjë të trembemi. Ju e dini,

unë isha e kësaj gjenerate.

A. Smith: Pra ju ia lini lexuesit tëvendosë se çfarë misioni do të gjejënë shkrimin tënd?

Doris Lessing: Po ju e dini se lexuesi

këtë e bën në çdo mënyrë. Lexuesi apo

lexuesja ia mbush vetvetes mendjen

dhe me këtë rast shkrimtari ecën së

bashku me të. Këtu nuk mund të bëni

asgjë, realisht, edhe nëse e marrin

absolutisht gabimisht ndonjë pjesë të

cilën e keni shkruar, prapë nuk mund

të bëni asgjë. Nuk do të mund të bëni

ndonjë lloj deklarate e të thoni: O i

dashur lexues, kjo nuk është aspak e

saktë. Ajo që kam dashur të them unë

është diçka tjetër”. Jo, jo, ju shkruani,

dhe pastaj ata (lexuesit) bëjnë çfarëdo

që duan nga ajo.

A. Smith: Kështu që, ata që… sipaspërvojave të mëparshme shpërblimime Çmimin Nobel do të inkurajojëmiliona që të mbërrijnë deri teshkrimet tuaja, te të cilat nuk kanëqenë më parë. Për ata që nuk kanësprovuar shkrimin tuaj, a do të mundtë sugjeronit ndonjë vend përpikënisje?

Doris Lessing: Po, do t’u sugjeroj

diçka që mund edhe t’u befasoj juve,

vetëm për faktin se të rinjtë e duan atë.

Kjo është Fëmija i pestë. Për befasinë

time kam hetuar se këtë e duan shumë

adoleshentët. Prandaj, mund të fillojnë

me këtë dhe të shohin se si kanë bërë

ata. Gjithashtu, e kam shkruar një

tregim aventuristik që titullohet Maradhe Deni, të cilin e di që e duan të

rinjtë, lidhur me… paskëtaj edhe

romanin tim të parë, Bari po këndon, i

cili ende është shumë i gjallë. Mund të

përpiqen në këto shkrime.

A. Smith: Produktiviteti juaj natyrishtse është fenomenal dhe më këtë rastsupozoj se disa njerëz mund tëhamenden lidhur me atë se si arrini jutë prodhoni kaq shumë letërsi. Amund të mendohet se ju keni njëtendencë të pandalshme të punës? Akeni tashmë shumë rrëfime për tëtreguar? Çka i shtyn këto rrëfime nëudhën e tyre?

Doris Lessing: Mirë, është sigurisht e

saktë se kjo shtytje ekziston, më shtyn

vetvetja sa i përket të shkruarit. Por ju

e dini se unë s’bëj asgjë tjetër. Nuk

kam edhe shumë jetë sociale dhe kamë

qenë e mbërthyer nga rrethanat e tjera

në jetën time, të cilat më kanë mbajtur

në gjendje që të shkruaj. Ju e dini, nëse

nuk do ta bëja një gjë të tillë

(natyrshëm jam person social) mendoj

se do t’ia prishja jetës sime që të ketë

kënaqësi, me të cilën i kam punët mirë.

A. Smith: Pra, a është ky një azil ivetimponuar, apo është se shkrimigjithnjë e ka prezantuar vetveten sinjë mundësi më e mirë?

Doris Lessing: Kjo është ajo që e bej

unë. Gjithnjë shikoj se çka kam

shkruar. Gjithnjë, zakonisht mendoj

edhe për atë se çka jam duke shkruar.

Por, ju edhe e dini se nuk kam ndonjë

rreth të gjerë të interesimeve të tjera, le

ta lëmë këtë punë kështu. Për një apo

arsye tjetër.

A. Smith: Por, kur sheh njeriutransmetimin televiziv të reagimittuaj ndaj lajmit të djeshëm, dikushmund ta hamendësojë përgjigjenndaj kësaj pyetjeje, por përveç kësajsi e shihni valën e mundshme tëkujdesit të shtuar që çmimi e diktonnë fokusimin tuaj, për t’iu marrë,pyetur juve?

Doris Lessing: Oh, nuk mendoj… ju e

dini, njerëzit do ta humbin krejt

interesimin brenda një apo dy muajve.

Ata nuk mund ta kalojnë tërë kohën e

tyre duke kërkuar intervista. Dhe,

përveç kësaj, as unë nuk kam kohë.

Nuk kam kohë për të gjithë. Prandaj

vetvetiu problemi do të zgjidhet.

A. Smith: Një çështje për të cilëndëshiroja t’u pyesja lidhet meshumësinë e stileve që i shkruani. Jukeni prekur gjithkund, përveçndoshta poezisë. A është kjo njëzgjidhje e vetëdijshme të përpiqeshta zgjerosh repertorin tuaj, apo këtojanë vetëm forma të cilat duhet tëpërdorën që ju të arrini ta shprehnivetveten?

Doris Lessing: Jo, që në momentin kur

e kam idenë, tregimi, ose diçka tjetër,

që është në mendjen time, duhet ta

gjejë shprehjen e drejtë. Ju e dini, unë

nuk them “Oh, tash do ta shkruaj, nuk

e di çka, por ta zëmë një libër realist

prej 50.000 fjalësh”. Ajo çka ndodh

është se libri, tregimi dikton se si unë

do ta realizojë atë. Tregimi i dikton

mënyrat e rrëfimit të tij. Prandaj kam

shkruar në shumë stile të ndryshme,

nëse doni të thoni kështu, sepse unë

kam shkruar shumë tregime të

ndryshme. Nuk është këtu në pyetje

dëshira për t’u përpjekur në këtë apo

në atë mënyrë. Mendoj se kur kisha

filluar t’i shkruaj seritë e Shikastres, e

cila në vetvete mbulon miliona vjet, ky

fakt në brendësinë e tij e dikton edhe

stilin. Ju nuk mund ta filloni shkrimin

e tillë duke thënë, “Oh shumë bukur,

Xho Blogu është ulur në kuzhinën e tij

dhe ka pirë një çaj të Typos dhe i ka

shkruar një letër kunatës së tij”. Ju

duhet të gjeni një rrugë tjetër për ta

bërë një gjë të tillë. Kjo është ajo që

ndodh lidhur me këtë çështje.

A. Smith: Po. Kjo ndoshta edhe i kandihmuar kohëzgjatjes që AkademiaSuedeze të marrë vendim për t’junderuar juve me Çmimin Nobelpërderisa ju keni përfshirë stile qëndoshta mund të cilësohen si jo-tradicionale.

Doris Lessing: Mendoj se, ndoshta,

njerëzit e Nobelit nuk e duan atë që e

quajnë “fantastiko-shkencore”.

Mendoj se kjo është një etiketë shumë

e gabuar të cilën e përdorin, por

ndoshta ata kanë dalë pikërisht nga kjo

kur kanë parë Memoaret e Mbijetuesitpër shembull, apo Fjalimi për kaliminnë ferr. Këto janë shumë të lehta për

t’i kategorizuar. Por ndoshta për ta ka

qenë e vështirë.

A. Smith: Por mirë, duket se ka pasurshumë njerëz të cilët e kanë pritur tëçliruar këtë zgjidhje. Ka pasur njëbrohoritje e gëzim të madh kur HoracEngdahli e shpalli dje emrin tuaj.

Doris Lessing: Faleminderit,

faleminderit, faleminderit.

A. Smith: Atëherë ju faleminderitshumë që folët për ne dhe kur të vininë dhjetor në Stokholm, për ta marrëshpërblimin, mendoj se HoracEngdahli do të zhvillojë njëintervistë më të gjerë me juve. Prapresim që të takohemi prapë.

Doris Lessing: Atëherë mirupafshim.

S’ka problem, faleminderit.

A. Smith: Ju faleminderit shumë.

Doris Lessing: Mirupafshim.

A. Smith: Mirupafshim, mirupafshim.

20


MATERIALE

Prishtinë, 8 tetor 2007Projekti i OSBE-së i Departa mentitpër Qeverisje të Mirë dheInstitucione Demokratike – Njësiapër Arsimim të Lartë, përfshininvestim në infrastrukturë dhendihmë profesionale për stafin eBKUK nëpërmjet trajnimeve. Kyprojekt është duke e ndihmuarBKUK-në në përmirësimi i cilësisëdhe në rezultate të qëndrueshme nëfushat, si: menaxhim më të mirëdhe përmirësim të procesit të rrjed-hës së punës; lehtësim dhe mirëm-bajtje të praktikave më të mira,inkurajim dhe zhvillim të mëtut-jeshëm të stafit, si dhe të rritje tëcilësisë së përgjithshme të shër-bimeve në të mirë të përdoruesveakademikë.

Në kuadër të kësaj ndihme, ështëbërë abonimi në Sistemin menax-hues për qasje në Athens dhe nëkoleksionet e Oxfordit, si dhevlerësim i brendshëm për aranzhimtë resurseve fizike dhe digjitale tëbibliotekës.

Projekti tashmë është duke orga-nizuar një trajnim pesëditorë për kon-figurim dhe manipulim me pro-gramin Aleph 500 në modulet ePasurimit dhe të Qarkullimit.Gjithashtu - një kurs se si të përdoretsistemi menaxhues për qasje nëAthens; se si të përdoret sistemimenaxhues për rezervim të Komp -juterëve PC të softuerit Envisionware,si dhe kurs për modulet operacionaletë Sistemit administrativ dhe Sistemitlibrar të Aleph 500.

Nëpërmjet këtij projekti, BKUKpajiset me 7 kompjuterë për shfry-tëzim nga studentët e magjistruardhe ata që ndjekin doktoraturën;një printer i formatit A3 dhe A4, sëbashku me opsionet për skanim,fax, dhe rrjetë; një aparat TV meekran të madh për shfaqje të pro-grameve të ndryshme, një projektorLCD për nevoja të ndryshme, sidhe një DVD me sistem sorroundpër nevoja zërimi.

U organizua takim mebotuesit më të mëdhenjtë Kosovës

Prishtinë, 28 shtator 2007Zyra e ISBN-së dhe ISMN-së, në bashkëpunim meSektorin e Ekzemplarit të detyrueshëm dhe Zyrën eCIP-it (Katalogimi në botim), në BibliotekënKombëtare dhe Universitare të Kosovës, organizuantakim me botuesit më të mëdhenj të Kosovës.

Qëllimi i këtij takimi ishte diskutimi i përbashkët içështjeve që kanë të bëjnë me ekzemplarin edetyrueshëm, ISBN, ISMN, dhe CIP, përkatësishtzhvillimin dhe mbarëvajtjen e bashkëpunimit mesBKUK-së dhe botuesve

Botuesit kanë mirëpritur angazhimin e BibliotekësKombëtare dhe Universitare të Kosovës për mbledhjene ekzemplarit të detyrueshëm - si vijimësi nëplotësimin e arkivit kombëtare të botimeve në gjuhënshqipe në Kosovë, por, njëkohësisht, shprehënshqetësimin e tyre për moszbatimin e Ligjit për bib-liotekat dhe Ligjit për veprimtarinë botuese dhe librin,që, si të tillë, nuk motivojnë veprimtarinë botuese.

ALEPH 500 në mbarë KosovënPrishtinë, 25 shtator 2007

BibliotekaKombëtare dheUniversitare eKosovës, dukevlerësuar nevojëne krijimit të njërrjeti unik bib-liotekar në tërëKosovën, kanisur projektinpër implemen-timin e pro-gramit të automatizuar ALEPH 500 edhe në bib-liotekat ndërkomunale të Kosovës. BKUK do të japëfalas nga një licencë të Programit të automatizuar bib-liotekar Aleph 500, për shtatë bibliotekat ndërkomu-nale, të cilat do të fillojnë t’i fusin të dhënat për njësinë këtë program. Me këtë akt, do të nisë krijimi i njëkatalogu të përbashkët për tërë Kosovën. Projektiparashihet të shtrihet edhe në bibliotekat e fakultetevetë Universitetit të Prishtinës, si dhe në bibliotekat eveçanta.

Ky projekt është mbështetur nga Ministria e Arsimit,Shkencës dhe e Teknologjisë, dhe Ministria e Kulturës,Rinisë dhe Sportit, ndërsa pritet të përkrahet edhe ngainstitucione të tjera financiare të Qeverisë së Kosovës.

Projekti i OSBE-së për përmirësimin e cilësisë në BKUK

21


MATERIALE

ThemelohetBiblioteka e Kuvendittë Kosovës

Prishtinë, 10 shtator 2007Në një ceremoni solemne, në prani tëdeputetëve dhe përfaqësuesve të institu-cioneve, është hapur biblioteka eKuvendit të Kosovës. Kreu i Kuvendit tëKosovës - Kolë Berisha, solemnisht kapëruruar bibliotekën e Kuvendit tëKosovës, duke theksuar se kjo bibliotekëdo t’u shërbejë fuqishëm deputetëve dhedo të jetë në funksion të efikasitetit tëpunës së tyre në Parlament.

Iniciativa për themelimin e kësaj bib-lioteke, është pjesë e Memorandumit tëMirëkuptimit mes BKU-së, Kuvendit tëKosovës dhe Projektit “Mbështetje eKuvendit të Kosovës.

Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës, ka dhuruar titujtë rëndësishëm të librave në fusha tëndryshme, që mund t’u shërbejnëdeputetëve. Gjithashtu, nga stafi profe-sional i BKUK-së janë udhëhequr trajn-ime për punëtorët e kësaj biblioteke, sidhe është ndihmuar në katalogimin dheklasifikimin e fondit të bibliotekës.

Bibliotekës i janë dhuruar 1100 libranga Universiteti i Oksfordit, si pjesë endihmës që është duke dhënë ParlamentiEvropian për Kuvendin e Kosovës.

Përurimin e kësaj biblioteke e kanëpërshëndetur edhe dr. Sali Bashota, drej-tor i BKUK-së, si dhe udhëheqësi iProjektit për mbështetje të Kuvendit tëKosovës, Huges de Courtivron.

Prishtinë, 27 qershor 2007Shefi i Zyrës Ndërlidhëse Gjermane në Kosovë, Eugen Wollfarth, si dheGjeneral Brigade i KFOR-it, Manfred Hofmeyer – i dorëzuanBibliotekës Kombëtare dhe Universitare të Kosovës në Prishtinë,Departamentit të Shkencave Politike të Fakultetit Filozofik, si dheAkademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës, mbi 1000 libra dherevista - donacion i Institutit Juglindor të Universitetit të Mynihut.

Ky donacion përfshin përmbajtje të librave dhe revistave në gjuhëngjermane nga: gjuha, kultura dhe historia albanologjike dhe ballka-nologjike. “Këto libra dhe revista me autorë kryesisht gjermanë,shkruajnë për Ballkanin dhe do të jenë ndihmesë e madhe për stu-dentët shqiptarë, - tha Eugen Wolfarth, shef i Zyrës Ndërlidhëse tëGjermanisë në Prishtinë.

Në këtë ceremoni morën pjesë: dr. Sali Bashota, drejtor i BKUK-së, akademik Rexhep Ismaili, kryetar i Akademisë, Shkencave dheArteve të Kosovës, dr. Ramush Mavriqi, dekan i Fakultetit Filozofik,dr. Enver Hoxhaj, profesor në Departamentin e Shkencave Politike nëFakultetin Filozofik, si dhe përfaqësues të tjerë të institucioneve.

Prishtinë, 14 qershor 2007Është rihapur biblioteka për të verbrit në Kosovë “Syri Ynë”. Kjobibliotekë konsiderohet shumë e rëndësishme për personat e kësajkategorie, të cilët që nga paslufta nuk kanë pasur kushte elementarepër përdorimin e literaturës që atyre u nevojitet.

Me ndihmën e Zyrës Amerikane në Prishtinë, biblioteka ështëpajisur me kompjuterë dhe me literaturë dhe pajisje të alfabetit tëbrajit, ndërsa për rihapjen e saj, pas 35 vjet të ekzistimit të kësaj bib-lioteke, ka ndihmuar edhe Ministria e Kulturës e Kosovës.Biblioteka tash i plotëson të gjitha kushtet për përdorim të materi-aleve dhe është bërë vend i takimeve dhe i aktiviteteve kulturore.

U rihap biblioteka për tëverbrit “Syri Ynë”

Donacion i çmuar ilibrave dhe revistave ngaUniversiteti i Munihut

Ceremonia e hapjes së Bibliotekës së Kuvendit të Kosovës

Ceremonia e dorëzimit të donacionit të Universiteti të Munihut në BKUK

22


AKTUALITETE

Cyrih, 3 qershor 2007Në Cyrih të Zvicrës është hapur bib-lioteka e parë shqiptare, e cila ështëkrijuar si rezultat i angazhimit tëveprimtarit në Cyrih të Zvicrës - z.Skender Rexhepi, dhe përkrahjes sëBKUK, si dhe të institucioneveqeveritare, kulturore, shtëpivebotuese etj. nga Kosova.

Biblioteka, e cila 140 metrakatrorë hapësirë, ku janë të vendo-sura fondet, dhe hapësira e vogla përlexim, ka mbi 4 mijë ekzemplarë -botimet më të reja nga Kosova,Shqipëria, si dhe botime të botuesvegjermanë nga Zvicra, shumica dona-cion nga këto institucione.

Në solemnitetin e hapjes së kësajbiblioteke, kanë marrë pjesë përfaqë-sues të rëndësishëm politikë e kulturorënga Kosova dhe Shqipëria: MehmetElezi, ambasador i Shqipërisë në Zvicër,dr. Sali Bashota, drejtori i BKUK-së,akad. Esat Stavileci, përfaqësues ngaAkademia e Shkencave dhe Arteve tëKosovës, përfaqësues të lartë tëMinistrisë së Kulturës të Kosovës etj.

* * *

Ndërsa me ftesën e drejtorit tëBibliotekës Shqiptare në Zvicër - z.Skender Rexhepi, tre bibliotekarënga stafi i BKUK-së kanë qëndruar

në këtë bibliotekë nga data 7–13. 07.2007, për të ndihmuar përpunimin ematerialeve bibliotekare; klasifikiminsipas KUD-it dhe sipas radhitjes alfa-betike - në rafte, të fondit për të rrit-ur dhe fondit për fëmijë.

Janë dhënë udhëzime për inventariz-imin e materialeve në mënyrë manualedhe elektronike dhe udhëzime për poli-tikat e zhvillimit të koleksioneve. Gji -tha shtu, janë dhënë udhëzime për kat-alogimin e materialeve dhe etiketimin etyre; përpunimin e fondit në gjuhë tëhuaj dhe të fondit të periodikut;anëtarë simin; huazimin; plotësimin ikartelave të librit; radhitjen e kartotekëssë lexuesve etj.

Oslo, 31 maj 2007Me rastin e mbajtjes së edicionit të15-të të Konferencës së Kuvendit tëPërgjithshëm të ISMN-së (Agjen -cionit Ndërkombëtar të NumritStandard Ndërkombëtar të Muzikës)në Oslo të Norvegjisë, morën pjesëpërfaqësues të Bibliot ekës Kombëtaredhe Universitare të Kosovës - EdonaMunishi, muzik ologe dhe BesimKokollari, shef i Qendrës sëBibliotekës Universitare, të cilët nëkëtë konferencë përfaqësuan Kosovën.

Në këtë Konferencë, janë trajtuar

tema me rëndësi, si: rrethanat finan-ciare të ISMN-së për vitin 2006;pagesa e anëtarësisë për agjencitëkombëtare të ISMN-së për vitin 2008e tutje, në këtë kontekst edhe përKosovën; raporte për punën e agjen-cive kombëtare të ISMN-së etj.

Përfaqësuesit e Kosovës kanë bërënjë hyrje të gjendjes sa i përket çësht-jes së agjencisë kombëtare të ISMN-së Kosovë, si dhe kanë njohur për-faqësuesit ndërkombëtarë përveprimtarinë e botimeve muzikorenë Kosovë në partitura.

Ndihmohet mefonde biblioteka“Hendifer”

Ferizaj, 2 maj 2007Nëpërmjet një mbështetje-je ndërbibliotekare, BKUKi ka dhuruar 150 ekzem-plarë libra bibliotekës sëporsaformuar të personaveme aftësi të kufizuara“Hendifer” në Ferizaj.

Biblioteka ndërkomu-nale e Ferizajt “AntonÇetta”, me nismën e sëcilës u themelua biblioteka“Hendifer”, ka dhuruar500 ekzemplarë. Këtëinstitucion e ka ndihmuarme fonde edhe bibliotekandërkomunale “LatifBerisha” në Mitrovicë.

Xhevat Islami, drejtues i“Hendiferit”, u ka dhuruarmirënjohje këtyre institu-cioneve bibliotekare përndihmë në themelimin, sidhe pasurimin e fondevetë bibliotekës.

Konferenca e ISMN-së në Oslo

Hapet Biblioteka Shqiptare në Zvicër

Presidenti i AgjencisëNdërkombëtare të ISBN-së, Dr.Hartmut Walravens, mes përfaqë-suesve të BKUK-së nëKonferencën e ISMN-së

23


AKTUALITETE

Prishtinë, 26 prill 2007Z. Jean Yves Sarazin, përgjegjës i Restaurimit në Bibliotekën Nacionale të Francës“Francois Mitterrand”, ka vizituar BKUK-në dhe Arkivin e Kosovës. Ai është njoftuar përkushtet në të cilat kryhet restaurimi dhe konservimi në këto institucione, duke ofruar idedhe projekte konkrete për ndihmë teknike dhe aftësim në fusha të veçanta profesionalenë Bibliotekën Nacionale të Francës.

Sarazin ka mbajtur ligjëratë për ruajtjen dhe konservimin e materialeve bibliotekare,në prani të përfaqësuesve të bibliotekave, të Arkivit, si dhe të Muzeut të Kosovës. Ai për-shkroi format e restaurimit të librave të shtypura dhe manuskripteve të ndryshme tëshkruara me dorë, si dhe trajtimeve të dokumenteve të ndryshme nëpërmjet formavemoderne digjitale.

* * *

Më 29 qershor 2007, në kuadër të po këtij projek-ti, si rezultat i bashkëpunimit të BibliotekësKombëtare dhe Universitare të Kosovës dhe Biblio -tekës Nacionale të Francës “Francois Mitterrand”,Bernard Gallois, ekspert, ka mbajtur ligjëratë para njëauditoriumi të bibliotekarëve të Kosovës, si dhe kazhvilluar disa ditë trajnime me stafin profesional përteorinë dhe praktikat e konservimit dhe restaurimit tëmaterialeve bibliotekare, duke prezantuar përvojat dheteknikat për restaurim të llojeve të ndryshme të materialeve.

Gallois ka ofruar ndihmën e tij për zgjerimin dhe zhvillimin e aktiviteteve të Qendrës,në kohën kur shumë materiale me vlerë në BKUK dhe në Kosovë pritet të restaurohen,për shkak të dëmtimeve që kanë pësuar.

Manifestim përDitën Botëroretë Librit

Prishtinë, 23 prill 2007Për herë të parë në

Kosovë, nga BibliotekaKom b ëtare dhe Universitaree Kosovës, është organizuarmanifestim për DitënNdërk o mbëtare të Librit dhee të Drejtës së Autorit. Nëkëtë manifestim ishin tëftuar: nxënës, studentë,shkrimtarë, studiues, botues,dhe përfaqësues të tjerë tëpolitikës e kulturës.

Nga drejtori i BKUK-së -dr. Sali Bashota, i cili kahapu këtë manifestim, janëdhuruar simbolikisht 99libra, siç tha ai - numër sim-bolik për Kosovën dheBibliotekën, - për lexuesit emoshave dhe profileve tëndryshme, duke uruar që kjoditë të jetë një festë tradi-cionale që promovon lex-imin, botimin, si dhe mbro-jtjen e pronës intelektuale.

Këtë manifestim e për-shëndeti edhe shef i ZyrësNdërlidhëse të Shqipërisë nëPrishtinë, z. Bujar Muha -rremi, kryetari ShB “FaikKonica”, shkrimtari NazmiRrahmani etj.

Përkrahje për BKUK-në në restaurim dhe konservimnga Biblioteka Nacionale e Francës

Jean Yves Sarazin - ligjëratë e tij në BKUK

Bernard Gallois

Moment nga manifestimi përDitën Ndërkombëtare të Librit

“BIBLIOGRAFIA E PUNIMEVE PEDAGOGJIKE të botuara në periodikun pedagogjik në gjuhën shqipe mes viteve1945-1978”, BKUK, Prishtinë 2007.

Është bibliografi e parë e punimeve pedagogjike të botuara në gazeta dhe revistapedagogjike në gjuhën shqipe që përfshin një periudhë më të gjatë kohore, e organizuar dhe esistemuar profesionalisht e autorit Dr. Islam Krasniqit, pedagog shumëvjeçar në FakultetinFilozofik të Prishtinës, që trajton probleme nga fusha e shkencës së pedagogjisë shqiptare dheajo e përgjithshme. Në të janë përfshirë e sistemuar artikuj dhe punime pedagogjike, të botuarames viteve 1945-1978, të vjela nëpër gazeta e revista arsimore-pedagogjike në gjuhën shqipe nëKosovë dhe Shqipëri, si: “Shkolla e Re, “Ndihmës i Mësuesit”, “Arsimi Popullor, “Mësuesi”,“Revista Pedagogjike”, “Shkëndija”, Përparimi”, e shumë të tjera.

Bibliografia është ndarë në X kapituj, të radhitur sipas tematikave pedagogjike, (sipasdisiplinave të veçanta shkencore të pedagogjisë) duke filluar nga Pedagogjia e përgjithshme,Metodologjia pedagogjike, Historiku i shkollës dhe i mendimit pedagogjik, Historiku ishkollës dhe i mendimit pedagogjik, Pedagogji komparative, Pedagogji parashkollore, Pedagogjifamiljare, Didaktikë, Metodikë dhe praktikë shkollore, Andragogji dhe Pedagogji speciale. Bibliografia në fjalë përmban4144 njësi bibliografike, një pjesë e të cilave janë të shoqëruara me sqarime dhe përmbajtje të njësive, të radhitura në 466faqe. Për një përdorim më të lehtë, bibliografia është pajisur edhe me indeksin alfabetik të autorëve.

“BIBLIOGRAFI E PUNIMEVE HISTORIKE TË PUBLIKUARA NË KOSOVË GJATË VITEVE 1946-1998”, Prishtinë 2006Kohët e fund it, në ndihmë të shkencës së historisë, studiuesi Dr. Daut Bislimi, sjell para

lexuesit bibliografinë me titull: “Bibliografi e punimeve historike të publikuara në Kosovë gjatëviteve 1946-1998”. Kjo bibliografi është një unitet i integruar i disa punimeve bibliografike tëautorit, të botuara periodikisht në shtypin shkencor të Kosovës. Këto punime bibliografike,autori, kryesisht, i ka botuar më herët në vazhdimësi në revistën shkencore të InstitutitAlbanologjik të Prishtinës “Gjurmime Albanologjike-seria e shkencave historike”. Në bibliografingërthehen studimet, kontributet dhe materialet, artikujt, vështrimet dhe raportet nga fusha ehistorisë, të publikuara në revistat e botuara në Kosovë gjatë viteve 1946-1998.

Bibliografia në fjalë është organizuar sipas kritereve të kërkuara bibliografike, mbi pariminalfabetik të renditjes së autorëve dhe artikujve e studimeve të përfaqësuara nga zëratbibliografikë, pavarësisht nga tematika që përfaqësojnë. Për ta bërë bibliografinë sa më të lehtëpër përdorim, autori ka përgatitur disa indekse sipas autorëve, sipas personave dhe vendeve përtë cilët është shkruar dhe indeksi tematik, duke u bazuar mbi subjektin e çdo artikulli. Kjo bibliografi numëron 1786njësi bibliografike, të organizuara në 308 faqe. Po ashtu, bibliografia përmban fjalën hyrëse të përgatitur nga recensuesit -Dr. Zekeria Cana dhe Maksim Gjinaj, si dhe parafjalën e përgatitur nga vetë autori. Kjo bibliografi përmban edhe njështojcë bibliografike të titulluar “Onomastika e Kosovës - bibliografi”. Puna disavjeçare e autorit, e përmbledhur në njëbotim të veçantë, do të jetë një ndihmesë për shkencën e historisë, sidomos kur një pjesë e këtyre njësive bibliografikejanë publikuar nëpër revista gjatë një periudhë të vështirë politike në Kosovë, e si të tilla kërkimi i tyre, përmes kësajbibliografie, do të jetë më i lehtë.

NUMRI STANDARD NDËRKOMBËTAR I LIBRIT: Integrimi në sistemin e ISBN-së, BKUK, Prishtinë 2007.

Ndryshimet e ndodhura në strukturën e ISBN-së dhe futja në përdorim e ISBN 13-shifror që nga janari i vitit 2007, ka bërë të nevojshme që BKUK të përgatitë një manual, nëtë cilën prezantohen ndryshimet që kanë bëjnë me zgjerimin e numrit 10-shifror në 13-shifror.

Manuali - i përgatitur nga Lavdije Rrahmani, përfaqësuese e ISBN-së për Kosovë, integronedhe informacione nga versioni i ripunuar i ISO-s 2108, i publikuar në vitin 2005. Në të,përveç historikut të ISBN-së, ofrohen edhe informata mbi fillimet e ISBN-së në Kosovë që ngaviti 2001 e gjer më sot, si dhe udhëzime për nevojat e botuesve dhe bibliotekës.

24


BOTIME

“biblioteka dhe kujtesa kombëtare”

Documents