bieân taäp: haÛi nguyeÃn - catruong.com tac ca khuc a5.pdf · ca, caùc loaïi tröôøng...

Bieân taäp: HAÛI NGUYEÃN

Kính daâng linh hoàn coá Nhaïc só Vieát Chung.

Ngöôøi Thaày, ngöôøi cha nuoâi kính yeâu cuûa con.

Haûi Nguyeãn

---------------Giaùo Trình saùng Taùc Ca Khuùc --------------- 2

MÔÛ ÑAÀU:

eå chuaån bò cho mình moät voán lieáng phong phuù veà ngoân ngöõ duøng trong vieäc saùng taùc ca khuùc thì ñieàu ñaàu tieân laø phaûi chòu khoù tìm ñoïc, xem xeùt, nghieân cöùu taát caû caùc loaïi vaên

thô . . . . töø coå chí kim, nhaát laø caùc vaên thô noåi tieáng cuûa Vieät-Nam ta nhö: Truyeän Kieàu, Luïc-Vaân-Tieân, Cung Oaùn Ngaâm Khuùc, thô Tieàn Chieán, Haäu Chieán, Hoøa-Bình . . . noùi chung laø taát caû caùc theå loaïi, ñeå nhôø ñoù ta coù moät tö töôûng phoùng khoaùng, ñeïp ñeõ, trong saùng, doài daøo veà ngöõ vaên. Vì saùng taùc ca khuùc raát caàn ñeán lôøi ca thanh lòch, goïn gaøng, trau chuoát, coù kieán thöùc . . . Nhö theá tö töôûng cuûa ta seõ töï nhieân caûm nhaän ñöôïc nhöõng tinh tuùy veà ngöõ vaên, nhaát laø mang theo ñöôïc caùi ñaëc tính Ñoâng Phöông moûng doøn, thanh lòch . . .

Ñ

Saùng taùc ca khuùc coù giaù trò hay khoâng thì tuøy thuoäc vaøo 3 yeáu toá: tieát taáu, aâm ñieäu vaø hoøa aâm (ñoái vôùi Vieät vaên thì hoøa aâm chæ coù tính caùch thöù yeáu).

a. Tieát taáu trong ca khuùc: ñôn vò nhoû nhaát caàn löu yù laø tieát taáu cô baûn. ÔÛ tröôøng hôïp thöôøng thì khôûi taáu laø böôùc tieán (phaùch 2 trong nhòp 2/4, phaùch 2 vaø 3 trong nhòp 3/4, phaùch 2, 3, 4 trong nhòp 4/4), coù theå laø böôùc lui (phaùch 1), keát taáu thì thöôøng neân ôû böôùc lui (phaùch 1). Ngoaïi tröø caùc tröôøng hôïp baát thöôøng, lôøi ca luoân phaûi gaén chaët vaø hoaø quyeän vôùi tieát taáu thì môùi coù theå chuyeân chôû theo taâm tình trong 1 ca khuùc.

b. AÂm ñieäu: ca khuùc hay raát caàn coù söï trang ñieåm, doøng nhaïc coù luùc hay, luùc thöôøng, luùc eâm ñeàm, luùc soùng gioù, môùi taïo cho thính giaû ñöôïc nhöõng caûm höùng khi ta trình taáu, ca khuùc môùi coù söùc cuoán huùt, thu phuïc, haáp daãn. Caàn traùnh tröôøng hôïp duøng nhieàu neùt ñaëc bieät, nhieàu neùt hay doàn trong 1 baøi, vì seõ deã laøm cho thính giaû nhaøm chaùn vì söï trang ñieåm quaù loá, quaù dö thöøa.


SÖÏ PHONG PHUÙ CUÛA AÂM NHAÏC: AÂm nhaïc laø moät ngheä thuaät raát tröøu töôïng, vì söï caûm nhaän ngheä

thuaät aâm thanh cuûa con ngöôøi phuï thuoäc vaøo thính giaùc. AÂm nhaïc khoâng coù hình aûnh, soá löôïng, hình töôïng, kích thöôùc . . . chæ laø nhöõng aâm thanh meânh mang, chôi vôi, lô löûng . . . soá löôïng % caûm nhaän cuûa moãi ngöôøi nghe tuøy thuoäc vaøo caûm giaùc cuûa moãi ngöôøi.

Tuy chæ coù 12 noát nhaïc:

Nhöng tuøy vaøo sôû thích vaø khaû naêng cuûa moãi saùng taùc gia maø 12

cao ñoä ñoù ñöôïc duøng theo caùc heä thoáng, caùch thöùc . . . khaùc nhau, sinh ra voâ soá taùc phaåm khaùc laï. AÂm thanh coù tính töông ñoái, nöûa vôøi, hai chieàu . . . (laø nhö vaäy maø khoâng phaûi nhö vaäy).

Con ngöôøi treân theá giôùi ñaïi ña soá ñeàu coù söï caûm nhaän aâm nhaïc trong ngöôøi, baát keå coù kieán thöùc hay khoâng . . . taát caû ñeàu coù ít nhieàu xuùc caûm ñoái vôùi ngheä thuaät aâm thanh.

Tuøy theo töøng saéc toäc, ñòa phöông . . . maø phaùt sinh ra caùc loaïi daân ca, caùc loaïi tröôøng phaùi . . . khaùc nhau. Theá nhöng neàn ngheä thuaät aâm thanh toaøn theá giôùi ñeàu gaëp nhau ôû 12 noát nhaïc. Söï khaùc bieät laø do tuøy theo heä thoáng söû duïng soá aâm thanh nhaát ñònh cuûa töøng loaïi daân ca, hình thaùi nhaïc maø thoâi. Nhôø tính chaát quy ñoàng hôïp nhaát ñoù maø toaøn theá giôùi ñeàu deã thoâng caûm vôùi nhau duø raèng khaùc ngoân ngöõ, khaùc phong tuïc . . . Ñoù laø tính chaát öu vieät, phong phuù cuûa aâm nhaïc so vôùi caùc loaïi hình ngheä thuaät khaùc.

Saùng taùc aâm nhaïc laø ghi cheùp laïi caùc caûm höùng aâm nhaïc cuûa mình baèng caùch kyù aâm. Neáu ta ghi ñuùng, dieãn ñuùng thì ta ñaõ hoaøn thaønh coâng vieäc baét giöõ caûm höùng cuûa Thöôïng-Ñeá ñaõ trao ban cho moãi con ngöôøi. Saùng taùc ñoù maõi maõi seõ laø cuûa ta, maõi maõi thuoäc veà ta.



ÑIEÀU KIEÄN CAÊN BAÛN CUÛA SAÙNG TAÙC: - Coù giaáy buùt saün saøng ñeå baát cöù luùc naøo cuõng coù theå ghi cheùp

ñöôïc. - Phaûi raønh reõ xöôùng aâm vaø kyù aâm, sao cho coù theå ghi cheùp ñuùng

cao ñoä, tröôøng ñoä . . . - Taäp nghe, taäp nhìn, taäp suy ñoaùn . . . thöôøng neân sinh hoaït

thöôøng xuyeân vôùi ca ñoaøn ñeå taïo ra caùc khaû naêng naøy, vì lyù do ñôn giaûn: aâm thanh ñöôïc phaùt sinh caên baûn laø gioïng ngöôøi. Tay caàm nhaïc, maét nhìn nhaïc, tai nghe nhaïc, oùc suy nghó, ñoaùn xeùt . . . daàn daàn con tim cuûa ta seõ caûm nhaän ñöôïc aâm thanh thaät roõ reät veà cao ñoä, tröôøng ñoä, thöù baäc . . .

- Caùc caûm höùng nhaïc thöôøng chæ laø moät ñoaïn nhaïc ngaén, nhieàu khi phaùt sinh ngaãu nhieân vaøo baát cöù luùc naøo, baát cöù nôi naøo, ta cöù kòp thôøi ghi cheùp laïi roõ raøng ñeå daønh saün, söï gom goùp ñoù seõ ñöôïc choïn löïa vaøo trong moãi taùc phaåm cuûa ta sau naøy. Caùc caûm höùng caàn phaûi khaùc nhau veà moïi maët ñeå cho caùc taùc phaåm cuûa ta ñöôïc ña daïng vaø phong phuù, vì theá neân traùnh söï “lieân keát” giöõa caùc caûm höùng vôùi nhau, vì chuùng seõ raäp khuoân, maát ñi tính chaát doài daøo, phong phuù . . .veà nhòp ñieäu, aâm ñieäu, aâm baäc, tình töù . . . cuûa caûm höùng. Caùc baøi haùt neân vieát caùch xa nhau, ñeå cho caûm höùng baøi tröôùc phoâi phai haún trong loøng ta, caûm höùng cuûa baøi sau môùi coù ñöôïc söï khaùc bieät vaø rieâng tö cuûa rieâng noù.

CAÙCH GHI CHEÙP CAÛM HÖÙNG NHAÏC:

Caùch ghi cheùp ñôn giaûn vaø roõ raøng nhaát laø baèng giaáy buùt, thaät

nhanh vaø thaät chính xaùc, vì caùc caûm höùng seõ chæ thoaùng qua roài bay maát, vaøo baát cöù luùc naøo, giôø naøo, moâi tröôøng naøo . . . Vì theá söï ghi cheùp ñoøi hoûi raát cao söï nhanh goïn, chính xaùc, kòp thôøi . . . Neân taäp coù thoùi quen mang theo vieát, giaáy . . .. saün trong ngöôøi, trong haønh lyù, nhaát laø trong caùc dòp ñi chôi xa, du lòch, phong caûnh höõu tình, traïng thaùi tinh thaàn thoaûi maùi raát deã naûy sinh caûm höùng.

Trong khi sinh hoaït, giao tieáp vôùi caùc moâi tröôøng beân ngoaøi nhö: ñi chung xe, chung ñoø, chung taøu . . . . ta neân duøng caùch ghi aâm baèng caùc con soá ñeå traùnh phieàn toaùi, traùnh söï hieåu laàm cuûa nhieàu ngöôøi cho raèng ta khoe khoang.

Ta maëc nhieân coâng nhaän caùc con soá thay cho caùc baäc aâm:

• Veà cao ñoä: Thoâng thöôøng gioïng haùt cuûa con ngöôøi chæ coù giôùi haïn töø Sol baùt ñoä 1 leân Sol baùt ñoä 2 maø thoâi.

ÔÛ baùt ñoä giöõa thì ta maëc nhieân giao keát laø caùc aâm thanh ñöôïc ghi theo soá töï nhieân. Do cao laø soá 8, caùc noát cao nöõa laø: Reù, Mi, Fa, Sol, La . . . thì chaám treân soá ñoù moät chaám nhoû, caùc noát thuoäc baùt ñoä 1 thì chaám döôùi con soá moät chaám nhoû.

• Veà tröôøng ñoä: Ta maëc nhieân ñoàng yù laø vieát moät soá troáng khoâng thì coù giaù trò baèng moät noát ñen.

- Noát moùc moät thì gaïch döôùi con soá moät gaïch. - Noát moùc hai thì gaïch döôùi con soá 2 gaïch, moùc ba thì gaïch döôùi

con soá 3 gaïch, moùc boán thì gaïch döôùi 4 gaïch. - Noát traéng thì gaïch ngang beân phaûi (sau) con soá 1 gaïch. - Noát troøn thì gaïch ngang beân traùi (tröôùc) con soá 1 gaïch. - Neáu coù theâm 1/2 tröôøng ñoä nöõa (daáu chaám doâi) thì chaám theâm

beân phaûi 1 chaám nhoû, theâm 1/4 tröôøng ñoä thì chaám theâm 1 chaám nhoû nöõa.

- Daáu laëng thì ghi baèng hình thöùc nguyeân veïn cuûa noù. - Daáu thaêng & daáu giaùng ghi ngay caïnh beân traùi cuûa con soá .

Ví duï: Sol traéng: ( 5- ), Sol ñen chaám(nhòp röôõi): ( 5. ), Sol moùc 1: ( 5 ), Sol traéng chaám:( 5 - . ), Sol traéng hai chaám, ( 5 -..) . . .


Ta cöù ghi cheùp caùc nhaïc höùng cuûa mình tröôùc vôùi ñaày ñuû giaù trò veà

tröôøng ñoä, cao ñoä . . . sau ñoù, khi muoán vieát tieáp ñeå hoaøn thaønh 1 ca khuùc thì ta seõ haùt ñi haùt laïi nhaïc ñeà ñoù ñeå tìm caûm giaùc phaân nhòp ñieäu, phaân nhòp ñieäu coøn lieân heä raát maät thieát theo gioïng aâm ñieäu ñoù nöõa. Thoâng thöôøng thì nhòp 2 thöôøng khôûi ôû böôùc tieán vaø böôùc lui, keát ôû böôùc lui. Nhòp 3 khôûi ôû böôùc tieán vaø böôùc lui, keát ôû böôùc lui . . .

Khi ghi cheùp caûm höùng ta neân traùnh cho noát keát cuûa ñoaïn nhaïc höùng döøng vaøo noát baäc 1, vì doøng nhaïc seõ khoù khai trieån sau naøy ñeå trôû thaønh moät baûn nhaïc (caùch duøng giaûi keát).

Ñôn ñieäu raát deã daøng vaø thoaûi maùi, khoâng coù nhöõng quy luaät chuyeån ñoäng nhö hoøa aâm . . . . chæ caàn deã haùt vaø xuoâi tai laø ñöôïc.

Chuù yù: ôû caùc aâm giai thì noát baäc IV thích hôïp cho chuyeån ñoäng xuoáng hôn laø chuyeån ñoäng leân. Noát baäc VII thích hôïp cho chuyeån ñoäng leân hôn laø chuyeån ñoäng xuoáng. Vì tính chaát quaõng cuûa caùc noát baäc ñoù (chuyeån ñoäng lieàn baäc nöûa cung).

CAÙCH TAÄP NGHE BAÄC AÂM:

Trong caùc sinh hoaït ca ñoaøn neân taäp nghe baèng tai trong khi maét

nhìn nhaïc ñeå quen daàn vôùi söï nhaän bieát chuyeån ñoäng cuûa aâm ñieäu, raát caàn cho nhöõng luùc thieáu ñieàu kieän ñeå haùt hoaëc ñaøn. Taäp caûm nhaän söï khaùc nhau cuûa töøng baäc aâm ñoái vôùi baäc aâm chuû: baäc I ñoái vôùi caùc baäc II, baäc III, baäc IV, baäc V, baäc VI, baäc VII. Taäp nghe caùc gioïng Basso trong baêng maùy, radio, tivi . . . ñeå nhaän ra ñöôïc caùc baäc aâm, baäc hôïp aâm.

Taäp nghe caùc quaõng cuûa chuyeån ñoäng cho thaät chính xaùc. Ñieàu kieän ñeå taäp lyù töôûng laø ca ñoaøn. Caùc caûm nhaän naøy giuùp cho ta naâng cao khaû naêng kyù xöôùng aâm.


CAÛM GIAÙC CUÛA CAÙC BAÄC AÂM:

• Caùc hôïp aâm baäc toát nghe maïnh meõ, vui töôi: Baäc I: vöõng chaéc, maïnh meõ. Baäc IV: trong saùng, töôi treû. Baäc V: ñoøi hoûi, maïnh (aùt aâm), caàn phaùt trieån (trôû veà baäc I).

• Caùc hôïp aâm baäc thöôøng nghe nheï nhaøng hôn: Baäc II: meàm yeáu , maûnh deû. Baäc III: mang moät phaàn caûm giaùc cuûa hôïp aâm, tröôûng: vui, thöù:

buoàn. Rieâng hôïp aâm baäc VI vì tính caùch chôi vôi cuûa noù neân xeáp ñaët cho

ñöôïc daãn tôùi bôûi chuyeån ñoäng quaõng 3 thöù: I xuoáng VI, III leân VI . . . caûm giaùc hôïp aâm seõ ñöôïc taïo ra roõ raøng.

CAÙCH TAÄP GHI TREÂN AÂM GIAI: Moãi taùc giaû ñeàu seõ coù thoùi quen thích hôïp vôùi moät vaøi aâm giai nhaát

ñònh, bieåu loä caù tính ngheä thuaät cuûa moãi ngöôøi. Tuy nhieân ta caàn phaûi taäp ghi treân nhieàu aâm giai ñeå coù söï thoaùng khoaùt, roäng raõi trong taâm hoàn cuûa mình, traùnh söï goø boù, ñoùng khuoân . . .

Ta neân taäp ghi vôùi nhieàu loaïi nhòp ñieäu. Ñôn giaûn nhaát laø nhòp 2/4 vaø nhòp 3/4.

Ñeán khi vieát nhieàu roài thì neân phaùt trieån theâm ôû caùc nhòp khaùc: nhòp 6/8, nhòp 4/4 . . . .



MAÁY ÑIEÀU CAÀN THIEÁT KHI MÔÙI TAÄP SAÙNG TAÙC: - Saép xeáp cho keát caâu nhaïc höùng döøng treân phaùch 1. - Giôùi thieäu cung vaø theå cuûa ca khuùc roõ raøng ngay töø caâu ñaàu. - Giôùi thieäu ñöôïc tieát taáu cuûa toaøn baøi. - Keát caâu 1 coá gaéng ñöôïc xeáp ñaët thuoäc hôïp aâm baäc I. - Hình noát cuûa moãi oâ nhòp khoâng xeáp ñaët gioáng nhau ñeå caâu nhaïc

ñöôïc phong phuù (tieát taáu vaø aâm ñieäu). Ñoåi hình noát vaø gioïng nhaïc ôû moãi oâ nhòp. Traùnh daäm chaân taïi choã (duøng nhieàu noát nhaïc coù cuøng cao ñoä) ôû trong 1 caâu, ôû nhöõng noát nhaïc gaàn nhau . . .

MOÄT VAØI QUAN NIEÄM VEÀ CUNG, THEÅ CUÛA

TAÂY PHÖÔNG: - Cung Do: Bình dò, chaát phaùc, deã nghe, deã haùt, nhöng coù veû khoâ

khan. - Cung Am: nghe meânh moâng, buoàn vôøi vôïi, thöôøng duøng ñeå dieãn

taû tình phuï töû, maãu töû. - Cung G: thích hôïp vôùi haønh khuùc, vì coù ñuû 16 noát trong aâm vöïc

cho caùc loaïi keøn. Caûm giaùc hôi cöùng coûi, hôïp vôùi quaân nhaïc. - Cung F vaø Dm: coù tính caùch ñoàng queâ, moäc maïc, gaàn vôùi heä

thoáng Nguõ Cung Vieät-Nam vaø Trung-Hoa. - Cung D: nghe raát bay böôùm, hôïp vôùi taâm tình ngheä só (öa duøng

cho nhòp Tango). - Cung Bm vaø Em: mang noãi buoàn bi ñaùt, thaát voïng. - Cung Bb: nghe traàm huøng, lyù töôûng, chaéc chaén. Noùi chung: Theå tröôûng: nghe vui veû, vöõng chaõi. Theå thöù: meàm yeáu,

deã bieán ñoåi, coù theå taïo nhieàu maøu saéc do söû duïng caùc loaïi thöù khaùc nhau (aâm giai thöù töï nhieân, aâm giai thöù hoøa aâm, aâm giai thöù ñôn ñieäu).

- Heä thoáng caøng nhieàu daáu thaêng: yù nhaïc caøng saùng, thích hôïp vôùi söï keâu goïi, aùnh bình minh . . .


- Heä thoáng caøng nhieàu daáu giaùng: yù nhaïc caøng thaâm traàm, coù chieàu saâu. Hôïp vôùi trieát hoïc, ñaïo hoïc . . .

Caùc tính chaát vaø quan nieäm treân chæ töông ñoái. Caûm giaùc cuûa caâu nhaïc coøn phuï thuoäc vaøo tính chaát cuûa quaõng chuyeån ñoäng: quaõng tröôûng: vui, khoûe . . . , quaõng thöù: buoàn, u toái, aûm ñaïm . . .

QUAN NIEÄM CHUNG VEÀ TIEÁT TAÁU:

Thöôøng noát taän cuûa caâu nhaïc hay döøng ôû phaùch ñaàu cuûa oâ nhòp ñoù. Nhòp ñôn nghe roõ raøng, döùt khoaùt . . . Nhòp keùp nghe uyeån chuyeån, boàng beành . . . Nhòp 4 coù tính caùch traàm huøng, chaäm raõi . . . Nhòp 2 ñeàu ñaën, gioáng nhö böôùc ñi . . . thích hôïp vôùi nhaïc sinh

hoaït, thieáu nhi . . . Nhòp 3 thích hôïp vôùi vuõ ñieäu, nöôùc chaûy . . . Nhòp 6/8 uyeån chuyeån, khoâng döùt khoaùt, thích hôïp vôùi thaùnh ca vaø

haønh khuùc chaäm . . . . Duøng ñeå dieãn taû söï boàng beành, du döông . . . thì neân duøng nhòp keùp

nhôø tính chaát töông ñoái, söï chôi vôi, nöûa vôøi cuûa noù, bôûi nhòp keùp bò chia 3 neân khoâng coù tính caùch tuyeät ñoái.

Nhòp 2 laø loaïi nhòp töï nhieân cuûa sinh hoaït thieân nhieân neân coù tính caùch vöõng chaõi, nhaát ñònh.

Veà phaùch: Phaùch sau (böôùc tieán) duøng ñeå khôûi taáu, phaùch moät (böôùc lui) duøng ñeå keát. Daáu laëng duøng ñeå laáy hôi.

Tính soá oâ nhòp: thöôøng thì chæ tính soá oâ nhòp khi coù nhaïc baèng hoaëc hôn nöûa oâ nhòp, noát ngaân cuûa caâu nhaïc ñöôïc keùo daøi qua oâ nhòp khaùc, neáu baèng hoaëc hôn nöûa oâ nhòp thì vaãn tính soá thuoäc caâu nhaïc ñoù. Neáu muoán tính oâ nhòp ñoù sang caâu khaùc thì ta duøng daáu laëng ñeå taïo ngaên caùch vôùi caâu tröôùc.


NHÖÕNG ÑIEÀU QUAN TROÏNG KHI SAÙNG TAÙC: Trong saùng taùc aâm nhaïc thì nhaïc tính ñöôïc coi laø quan troïng hôn lôøi

ca, vì nhaïc tính laø toång hôïp (duøng chung) cho taát caû caùc loaïi nhaïc cuï, nhaïc khí . . . ñeàu coù theå dieãn taû ñöôïc, coøn lôøi ca thì chæ ca vieân dieãn taû maø thoâi. Vì tính chaát phoå bieán roäng raõi aáy maø nhaïc tính ñöôïc coi laø quan troïng hôn. Vì theá khi saùng taùc, nhaïc tính cuûa moät baûn nhaïc ñöôïc caàn laø 75%, lôøi ca laø 25%.

Neáu phoå nhaïc theo lôøi coù saün nhö: thô, vaên . . . thì chæ neân xeáp ñaët lôøi ca theo yù toång hôïp cuûa ñoaïn vaên, ñoaïn thô ñoù. Traùnh xeáp ñaët nhaïc tính theo töøng caâu, töøng ñoaïn . . . seõ laøm naùt yù cuûa moät baûn nhaïc, vì ñoù laø nhöõng caùi hay nhoû nhoi, ñöùt ñoaïn. Ta neân chuù troïng ñeán caùi chung lôùn hôn laø caùi tieåu tieát. Tuy nhieân, coù tröôøng hôïp ngoaïi leä laø Bình Ca: moät theå loaïi aâm nhaïc Gregorian hay duøng trong Thaùnh Ca truyeàn thoáng, Bình Ca laø moät theå loaïi aâm nhaïc maø nhaïc tính ñöôïc coi laø thöù yeáu, laø boå tuùc cuûa lôøi ca, khi saùng taùc theå loaïi naøy caàn phaûi coi troïng lôøi ca, giai ñieäu phaùt trieån keøm theo lôøi ca, duøng ñeå dieãn taû lôøi ca, vì theá giai ñieäu caàn chuù yù quan troïng laø sao cho töï nhieân, leân xuoáng, traàm boång, dieãn taû theo yù töù cuûa lôøi ca, theo daáu gioïng cuûa ngoân ngöõ Vieät Nam, vì vôùi tính chaát 5 daáu 6 gioïng thì tieáng Vieät Nam chuùng ta ñaõ ñöôïc ngöôøi ngoaïi quoác coi nhö laø vöøa noùi vöøa haùt, vieát sao cho giai ñieäu thaät deã haùt nhö töï nhieân voán laø nhö theá.

Thôøi gian suy nghó ñeå saùng taùc thì coù theå keùo daøi bao laâu cuõng ñöôïc, ñeán khi ñaët buùt vieát ra thì neân vieát lieàn moät maïch cho tôùi khi heát baøi thì môùi thoâi, ñeå cho yù töôûng ñöôïc noái keát moät caùch lieàn laïc, chaët cheõ, yù nhaïc ñöôïc tuoân ra cho tôùi khi heát môùi neân ngöøng, traùnh söï ghi cheùp ngaét quaõng vì yù nhaïc seõ trôû thaønh rôøi raïc, chaép vaù . . .

Khi saùng taùc xong thì coi kyõ laïi baøi vaø söûa ngay nhöõng choã caûm thaáy thieáu soùt, ñöøng ñeå moät thôøi gian sau môùi söûa, vì nhöõng caûm höùng ban ñaàu khoâng coøn nöõa, söï söûa ñoåi luùc ñoù seõ laøm maát giaù trò cuûa baûn nhaïc. Ta luoân luoân phaûi nhôù toân troïng caûm giaùc ban ñaàu cuûa taùc phaåm.


Trong ngheä thuaät phaûi traùnh söï caân ño baèng lyù trí, baèng khoái oùc . . . bôûi vì ngheä thuaät laø söùc soáng cuûa con tim, ngheä thuaät raát lai laùng vaø voâ khuoân voùc.

Söï saùng taùc khoâng bao giôø neân ñeå bò goø boù khuoân pheùp trong lyù thuyeát. Luoân coá gaéng cho coù söï saùng taïo, coù suy nghó ñuùng ñaén, coù moät tö caùch ngheä thuaät laø ñuû, coøn caûm höùng thì cöù ñeå töï do tung bay, mieãn laø ñöøng coù quaù ñaùng. Taát caû nhöõng caùi ñoù seõ taïo ra nhöõng tröôøng hôïp ngheä thuaät baát ngôø raát hay ho vaø lyù thuù. Chaáp nhaän vui veû nhöõng khuyeát ñieåm trong taùc phaåm cuûa mình, coi ñoù laø nhöõng caùi duyeân ngheä thuaät cuûa mình, chæ neân söûa laïi ñoâi chuùt neáu ñoù laø caùi khuyeát ñieåm quaù lôùn hoaëc quaù thoâ leäch so vôùi baûn chaát cuûa ngheä thuaät. Vì vaät theå töï nhieân bao giôø cuõng caàn phaûi coù nhöõng khuyeát ñieåm ñöùng beân caïnh nhöõng öu ñieåm, ñeå khuyeát ñieåm toân theâm veû ñeïp cuûa öu ñieåm, ñeå öu ñieåm che bôùt caùi xaáu cuûa khuyeát ñieåm. Ñoù môùi ñuùng laø moät taùc phaåm töï nhieân, vaø caàn nhôù: chæ coù nhöõng böùc töôïng môùi coù ñöôïc taát caû moïi neùt hoaøn myõ, nhöng cuõng chính vì theá neân noù seõ chæ maõi laø moät böùc töôïng maø thoâi.

Trong aâm nhaïc coù 3 yeáu toá caên baûn: aâm ñieäu, tieát ñieäu vaø hoøa aâm. Ta coá gaéng dung hoøa caû 3 yeáu toá ñoù trong taùc phaåm cuûa mình, söû duïng töøng yeáu toá moät caùch coù suy nghó chín chaén, yeáu toá naøo thích hôïp vôùi ñoaïn naøo? Choã naøo? . . . Neáu keát hôïp ñöôïc moät caùch haøi hoøa, coù pha troän ñeå taïo söï môùi laï, baát ngôø, haáp daãn . . . Vì tính chaát cuûa ngheä thuaät aâm nhaïc laø nhö vaäy. Traùnh vieäc duøng ñôn thuaàn moät yeáu toá, laïm duïng 1 neùt ñeïp, vì seõ laøm cho baøi nhaïc trôû thaønh nhaøm chaùn, ngheøo naøn. Ví duï: coù 1 caâu nhaïc hay, ta yeâu quí noù, ta duøng noù vaøi laàn, nhöng phaûi kieân quyeát chæ duøng khoâng quaù 3 laàn, (Luaät baát quaù tam).

Trong caâu nhaïc môû ñaàu khoâng neân döøng ôû noát I: vì khoù coù theå gôïi yù ñeå ñi tieáp, vì theá neân cho döøng treân noát III hoaëc V, ñoâi khi coù theå döøng treân noát II hoaëc VI, ít khi döøng treân noát IV, hieám khi döøng treân noát VII.


TÌM HÖÔÙNG PHAÙT TRIEÅN CAÂU NHAÏC HÖÙNG: Sau khi ñaõ coù moät yù nhaïc hay ta caàn phaûi ñaén ño suy nghó xem caâu

ñoù thuoäc loaïi nhaïc naøo: Thieáu nhi?, sinh hoaït?, tình caûm? . . . töø ñoù taïm laäp moät daøn baøi.

Xeùt tính chaát cuûa caâu nhaïc: - Thích hôïp vôùi ñôn ca hay coäng ñoàng? - Coù theå thöïc hieän cho ca ñoaøn, ñôn ca, song ca, toáp ca? - Caàn duy trì toác ñoä ñoù hay ñoåi khaùc? Hay muoán chæ thay ñoåi ôû moät

ñoaïn naøo ñoù thoâi? - Laøm tieåu khuùc hay ñieäp khuùc? Tieåu khuùc: duøng kyõ thuaät cao deã

noùi heát yù ñònh cuûa taùc giaû. Ñieäp khuùc: kyõ thuaät vöøa phaûi seõ deã nghe, deã haùt . . . Noùi leân ñöôïc caùc yù töôûng chung chung.

- Neáu môû ñaàu laø theå thöù, nhòp ñieäu seõ chaäm raõi, chôø ñöôïc keát ôû theå tröôûng vaø nhòp ñoä seõ nhanh hôn.

- Môû ñaàu traàm tónh deã daãn ñeán soáng ñoäng, neân choïn laøm tieåu khuùc. - Môû ñaàu soáng ñoäng thì neân choïn laøm ñieäp khuùc vì coù theå trôû veà ñeå

keát thuùc. - Moät taùc phaåm cuõng coù boá cuïc nhö moät baøi luaän vaên: coù môû (môû

baøi), luaän (thaân baøi) vaø keát (keát luaän). Môû: ñeå giôùi thieäu yù nhaïc. Luaän: khai trieån yù nhaïc cho ñaäm ñaø phong phuù hôn. Keát: toång hôïp yù nhaïc laïi.

- Neáu caâu nhaïc chæ coù giaù trò kyõ thuaät thì neân duøng laøm baøi taäp maø thoâi. Caâu nhaïc hay thì caàn phaûi coù nhöõng neùt ñaëc saéc, saùng taïo . . . neân duøng ñeå laøm neân taùc phaåm cuûa mình, xeùt xem noù thuoäc loaïi naøo: laét leùo, khoù haùt . . . neân duøng cho solo. Ñôn sô, moäc maïc, saùng taïo . . . neân duøng cho hôïp ca, nhöõng caâu naøo ñaéc yù neân ñöôïc nhaéc laïi vaøi laàn trong taùc phaåm ñeå thính giaû chuù yù ñeán neùt nhaïc ñoù.

- Ngoaøi ra neân suy nghó kyõ ñeán ñoái töôïng cuûa caâu nhaïc, neân vieát ôû cung theå naøo cho hôïp vôùi tính chaát cuûa noù? Hôïp ca: öa vui veû, ñôn sô, hôïp ñoaøn . . . Ñôn ca: öa traàm laéng, coâ ñôn, caàu kyø.

Xaây döïng doøng ca:

Moät doøng ca ñöôïc xaây döïng treân 2 yeáu toá chính laø: aâm ñieäu vaø tieát taáu, hai tính chaát naøy luoân phaûi ñi ñoâi vôùi nhau, thieáu 1 trong 2 tính chaát ñoù seõ laøm doøng ca maát hay, maát söùc quyeán ruõ.

Maëc duø 1 yeáu toá cuõng coù theå ñuû ñeå dieãn taû moät söï kieän naøo ñoù, nhöng vaãn khoâng theå keùo daøi, vì deã nhaøm chaùn, nhöùc tai . . .

CAÙCH SÖÛ DUÏNG AÂM ÑIEÄU:

Laø söï lieân keát giöõa caùc quaõng aâm cao thaáp, taïo thaønh chuyeån ñoäng döïa treân aâm giai, aâm theå vaø baäc aâm.

1. Vieäc söû duïng quaõng aâm: Doøng ca coù theå söû duïng moïi hình thöùc quaõng: thuaän, tröôûng, thöù, lieàn, caùch, ñôn, keùp . . .

Haïn cheá duøng caùc quaõng nghòch vaø caùc quaõng taïo bôûi caùc daáu hoùa baát thöôøng ngay ôû yù nhaïc môû ñaàu, vì seõ laøm cho chuû theå bò loaõng ra. Ngoaïi tröø giöõa caâu nhaïc vaø caùc tröôøng hôïp coá yù. Caùc söï saùng taïo sao cho phaûi hoaøn bò vaø ñôn sô.

a. Vôùi quaõng ñuùng: nghe chaéc chaén , maïnh baïo . . . ñoâi khi raát hoang vu: quaõng 5 ñuùng, quaõng 4 ñuùng, quaõng 8 ñuùng . . .

b. Vôùi quaõng tröôûng: nghe phaán khôûi, huøng duõng.

c)-Vôùi quaõng thöù: nghe meàm yeáu, mô moäng . . .


d)-Vôùi nhöõng quaõng nhoû: gaàn vaø lieàn: raát thích hôïp cho nhaïc cuï, quaõng nhoû gaàn vaø lieàn laøm giai ñieäu nghe uyeån chuyeån, löu loaùt . . .

e)-Vôùi quaõng lôùn: xa vaø caùch: nghe maïnh baïo, huøng duõng . . .dieãn

taû yù lôùn vaø maïnh baïo.

2. Vieäc söû duïng aâm giai, aâm theå vaø hôïp aâm: a. Vôùi chuyeån ñoäng lieàn: ta coù theå duøng lieân tieáp moät chuoãi aâm

giai.

b. Vôùi chuyeån ñoäng caùch: ta coù theå duøng ngay nhöõng noát cuûa hôïp

aâm baäc I.

Söï xeáp ñaët hôïp aâm vaø aâm giai phaûi caên cho ñuùng vôùi tieát taáu thì

môùi xaùc ñònh ñöôïc hôïp aâm cho doøng ca. Hôïp aâm cuûa ca khuùc thöôøng ñöôïc tính vaøo ñaàu moãi phaùch, coù khi laø moãi oâ nhòp. Trong moân hoaø aâm thì hôïp aâm ñöôïc tính theo haøng doïc, moãi noát laø 1 hôïp aâm, nhöng treân thöïc teá tai ngöôøi nghe bình thöôøng thì nghe vaø caûm nhaän khoâng kòp neáu baøi haùt ñöôïc vieát ôû nhòp ñoä bình thöôøng = 60 trôû leân ñeán

nhanh hôn, chæ trong tröôøng hôïp baøi vieát Choral (theå loaïi naøy hay haùt vôùi toác ñoä chaäm) thì ta coù theå tính theo töøng noát.


Nhaän xeùt: Vôùi chuyeån ñoäng caùch nghe cöùng coûi, vì chuyeån ñoäng vôùi caùc quaõng aâm xa, khoù hoøa aâm, khoù ñaët lôøi, gaây khoù cho caùc beø ñoàng chuyeån. Bôûi theá ta neân phoái hôïp caû hai chuyeån ñoäng lieàn vaø caùch ñeå doøng ca ñöôïc môùi laï, deã haùt, deã nghe.

Khi phoái hôïp ta neân söû duïng caùc noát qua, noát theâu . . . seõ giuùp cho doøng ca uyeån chuyeån, toát ñeïp hôn.

(+) : Noát ngoaïi hôïp aâm. Nhöõng noát qua, noát theâu . . . laø noát ngoaïi hôïp aâm, raát thích hôïp vôùi

nhöõng töø ngöõ coù daáu hoûi, ngaõ, naëng . . . + Daáu hoûi: keùp leân hay hôn. + Daáu ngaõ: keùp xuoáng hay hôn. + Daáu naëng: laùy qua laùy laïi (noát theâu).

Vôùi tieát taáu nhanh khoâng neân duøng caùc töø coù daáu hoûi , ngaõ, naëng

lieàn nhau, vì seõ bò baùn daáu, aù thanh. 3. Ñònh vò trí söû duïng hôïp aâm: a. Trong yù nhaïc môû ñaàu phaûi vieát sao cho thaáy roõ vai troø chuû aâm vaø

hôïp aâm cuûa baøi, tuy nhieân cuõng coù theå xen keõ nhöõng hôïp aâm baäc toát, rieâng vôùi caùc noát hôïp aâm baäc V neân xeáp ñaët ôû caùc phaùch yeáu vaø vôùi tieát taáu nhanh. Hôïp aâm baäv IV thì coù theå xeáp ñaët roõ hôn.

b. Ñoàng thôøi cuõng neân ñònh hôïp aâm cho doøng ca phaùt trieån tieáp, thoâng thöôøng thì doøng ca ñöôïc daãn qua hôïp aâm baäc IV hoaëc baäc V (baäc toát chaéc hôn baäc thöôøng).


c. Khoâng neân chuyeån theå hoaëc chuyeån cung ngay ôû caâu nhaïc môû ñaàu, duø chæ laø thoaùng qua.

Neáu khi coù yù töôûng ñuùng ñaén coá yù, thì söï chuyeån bieán raát coù yù nghóa.

Söï chuyeån bieán ngay ôû caâu nhaïc ñaàu nghe coù veû môùi laï nhöng laïi seõ laøm cho cung theå chính bò lu môø.

d. Coù theå duøng hình thöùc traûi hôïp aâm vôùi 3 hình thöùc: leân, xuoáng, ñaûo loän.

Söû duïng traûi hôïp aâm khoâng thích hôïp cho caùc ca khuùc vì gioïng haùt deã bò sai laïc. Ñoái vôùi nhaïc cuï thì raát toát, nhaát laø duøng ñeå dieãn taû nhöõng söï löu loaùt, thaùnh thoùt, vang doäi . . . nhö: nöôùc chaûy, thuûy tinh vôõ, gioù lay, neùt AÙ cuûa ñaøn tranh.

Vieäc söû duïng aâm ñieäu ñoøi hoûi nhieàu kinh nghieäm baèng caùch quan

saùt, tìm hieåu caùc loaïi heä thoáng aâm nhaïc vaø thoùi quen cuûa chuùng. Ngoaøi ra cuõng caàn tìm hieåu caùc loaïi aâm giai, caùc taùc giaû tieâu bieåu, caùc taùc phaåm noåi tieáng.

Khi söû duïng aâm ñieäu caàn chuù yù nhöõng ñieåm sau: - Noát IV cuûa aâm giai tröôûng neân cho chuyeån ñoäng xuoáng. - Noát VII cuûa caùc aâm giai ñeàu neân cho chuyeån ñoäng leân chuû aâm. - Noát IV cuûa aâm giai thöù coù theå cho chuyeån ñoäng leân. - Noát VI cuûa aâm giai thöù neân cho chuyeån ñoäng xuoáng lieàn baäc. - Noát VI cuûa aâm giai tröôûng coù theå cho chuyeån ñoäng tuøy yù.



VAØI CAÙCH LAØM MOÄT ÑOAÏN NHAÏC: Ñeå coù theå laøm moät baûn nhaïc ta phaûi coù nhaïc ñeà, nhaïc ñeà ñoù laø

nhöõng caâu nhaïc höùng nho nhoû maø baát cöù luùc naøo, nôi naøo . . . ta caûm höùng ñöôïc thì ghi cheùp laïi baèng giaáy buùt hoaëc chöõ soá ñeå daønh cho sau naøy, khi caàn laøm moät baûn nhaïc ta cöù vieäc löïa choïn trong soá caâu nhaïc höùng coù saün laáy moät caâu coù taâm tình, yù höôùng nhö baûn nhaïc ta caàn laøm. Ñeå coù moät baûn nhaïc ñaày ñuû thì ta phaûi laøm töøng ñoaïn, töøng caâu.

CAÁU TRUÙC MOÄT ÑOAÏN NHAÏC TRUNG BÌNH:

Neáu ta coù moät caâu nhaïc vaøo loaïi trung bình ta seõ laøm theo caùch thoâng thöôøng, vì nhôø tính caùch khoâng daøi khoâng ngaén cuûa noù.

I. Moät ñoaïn nhaïc trung bình thöôøng coù 4 caâu: 1. Caâu I: cuoái caâu ta cho caâu nhaïc döøng laïi treân noát baäc III hoaëc

baäc V, traùnh döøng ôû noát baäc I, vì seõ laøm cho caâu nhaïc bò bí, khoâng phaùt trieån ñöôïc. Caâu I naøy seõ ñöôïc duøng keát baèng hôïp aâm baäc I (sô keát) nhôø döøng ôû caùc noát baäc III hoaëc V. Caâu naøy neáu laø trung bình thöôøng coù khoaûng 4 hoaëc 5 oâ nhòp, loaïi nhòp ngaén: 2/4, 3/4 . . .

2. Caâu II: Ta baét ñaàu vieäc phaùt trieån caâu nhaïc ñeà theâm ra thaønh caâu nöõa laø caâu thöù II, trong caâu naøy ta coù quyeàn phoûng taïo theâm baèng caùch töø caâu I ta naâng leân hoaëc haï xuoáng vaøi baäc aâm. Tuy nhieân ta phaûi tuaân theo ñieàu kieän laø giöõ nguyeân soá oâ nhòp baèng vôùi caâu I, tieát taáu cuûa moãi oâ nhòp cuõng phaûi giöõ nguyeân baèng vôùi caâu I, ôû khôûi vaø keát phaûi thaät caân ñoái vôùi caâu I. Nhö theá coù nghóa laø ta tha hoà phoûng taïo veà aâm ñieäu, coù theå caû tieát taáu nöõa, caùc böôùc ñi cuûa caâu nhaïc . . . nhöng coá gaéng ñeå giöõ ñöôïc caùi tính chaát cuûa caâu I. Caâu II seõ döøng treân noát baäc II hoaëc V ñeå duøng hôïp aâm baäc V (baùn keát). Traùnh döøng ôû noát caûm aâm (tuy nhieân, neáu nhaïc höùng caàn thì ta vaãn coù theå).

3. Caâu III: Vieát laïi y nhö caâu I keøm theo caùc ñieàu kieän: khoâng döøng ôû noát baäc I, neân döøng ôû noát baäc VI, vôùi chuyeån ñoäng I xuoáng VI thì raát toát, ñeå cho caâu III naøy ñöôïc döøng ôû laùnh keát. Nhö vaäy ta vaãn phaûi giöõ nguyeân soá oâ nhòp nhaát ñònh nhö ôû caâu I. ÔÛ aâm giai thöù, laùnh keát ngoaøi hôïp aâm baäc VI coøn coù theå hieåu laø hôïp aâm baäc IV nöõa. Khi khôûi caâu III


coù theå cho khôûi tröôùc hoaëc sau so vôùi caâu I khoaûng nöûa phaùch ñeå taïo söï môùi laï cho caâu III. Tuy nhieân söï saùng taïo naøy cuõng phaûi ñöôïc duøng tuøy theo ñieàu kieän khôûi cuûa töøng caâu nhaïc ñeà coù theå ñöôïc maø thoâi.

4. Caâu IV: Giöõ nguyeân soá oâ nhòp cho caân ñoái vôùi caùc caâu treân. Veà aâm ñieäu vaø tieát taáu ta ñöôïc hoaøn toaøn töï do, mieãn laø ñöøng quaù laïc xa vôùi caùc caâu treân. ÔÛ khôûi caâu IV ta coù theå giöõ söï saùng taïo veà khôûi cuûa caâu III (neáu coù) ñeå taïo thaønh moät caùi saùng taïo coá yù cuûa mình. Cuoái caâu ta daãn caâu nhaïc veà toaøn keát. Coù theå döøng sôùm hoaëc treã hôn caùc caâu khaùc mieãn laø vaãn giöõ ñuû soá oâ nhòp.

Ngoaøi ra ta coøn phaûi ñeå yù theâm: Neáu khôûi caâu IV baèng tieát taáu ñoäng thì neân döøng sôùm vôùi tieát taáu tónh. Neáu khôûi caâu IV vôùi tieát taáu tónh thì keát vôùi tieát taáu ñoäng vaø ñuùng baèng caùc caâu treân veà soá oâ nhòp, coù theå muoän hôn moät chuùt.

Nhö vaäy: Moät ñoaïn nhaïc trung bình ñöôïc caáu taïo baèng 4 caâu nhaïc trung bình.

Caâu I: khoaûng 4, 5 oâ nhòp. Keát baèng sô keát. Caâu II: phoûng taïo töø caâu I. Keát baèng baùn keát. Caâu III: vieát laïi caâu I khoaûng 3/4. Keát baèng laùnh keát. Caâu IV: hoaøn toaøn töï do. Keát baèng toaøn keát.

Neáu lôõ coù caâu nhaïc ñeà daøi: 8 oâ nhòp 2/4 hoaëc 4 oâ nhòp C . . . Ta seõ laøm ñoaïn nhaïc naøy chæ coù 2 caâu nhaïc khaùc nhau maø thoâi. 2 caâu nhaïc khaùc nhau ñoù seõ ñöôïc xeáp ôû caâu I vaø caâu II.

- Caâu I: laø caâu nhaïc ñeà vôùi keát baèng sô keát. - Caâu II: saùng taïo khaùc caâu I nhöng ñöøng xa laïc quaù ñeå traùnh laïc

ñeà, daãn veà baùn keát. - Caâu III: vieát laïi y nhö caâu I, keát baèng sô keát nhö caâu I hoaëc laùi

sang laùnh keát. - Caâu IV: vieát gioáng caâu II nhöng daãn veà toaøn keát ñeå keát caû ñoaïn

nhaïc. Neáu muoán laøm moät ñoaïn nhaïc coù caâu daøi: Nhieàu khi ta chæ coù moät nhaïc ñeà ngaén maø laïi muoán laøm moät ñoaïn

nhaïc daøi.


Ta coù theå laøm cho ñoaïn nhaïc ñoù trôû thaønh daøi, töø caâu nhaïc ñeà ngaén ñoù.

Ta laøm caâu I baèng nhaïc ñeà ngaén ñoù coäng theâm söï phoûng taïo nhöõng neùt ngaén cuûa caâu nhaïc ñeà hoaëc moät vaøi phaàn trong caâu nhaïc ñeà.

Ngoaøi ra ta coøn coù theå laøm caâu I daøi baèng nhaïc ñeà ñoù coäng vôùi söï phoûng taïo baèng caùch nhoài laïi caâu nhaïc ñeà, hoaëc naâng leân, hoaëc haï xuoáng moät vaøi baäc aâm, hoaëc nhoài laïi theo tieát taáu vaø ñoåi aâm ñieäu . . . hoaëc giöõ aâm ñieäu maø ñoåi tieát taáu . . . nhö theá caâu nhaïc ñeà cuûa ta seõ daøi ra nhö yù muoán.

Sau ñoù ta laïi laøm theâm caùc caâu II, III vaø IV ñeå ñöôïc moät ñoaïn nhaïc daøi. Caùc caâu nhaïc seõ vaãn tuaân theo caùc ñieàu leä veà phoûng taïo, khôûi, keát, tieát taáu, aâm ñieäu . . . theo nhö caùc quy taéc ñaõ ñaët ra.

KHAÙI NIEÄM VEÀ CAÂN ÑOÁI, CAÂN PHÖÔNG:

Trong khi saùng taïo nhaïc ta phaûi tuaân theo luaät saùng taùc laø luaät caân phöông vaø luaät caân ñoái, luaät naøy nhaèm ñeå taïo cho thính giaùc cuûa thính giaû caûm nhaän ñöôïc baûn nhaïc ñoù coù moät söï thaêng baèng, caân xöùng veà caùc ñieàu kieän: tieát taáu, aâm ñieäu, quaõng aâm . . .

Luaät caân ñoái ñöôïc töï do hôn veà soá oâ nhòp cuûa caâu, chaün hoaëc leû tuøy yù. Mieãn sao cho caâu nhaïc vaø ñoaïn nhaïc ñöôïc caân baèng töông xöùng vôùi nhau. Neáu coù söï saùng taïo trong moãi caâu nhaïc thì cuõng phaûi nghieân cöùu sao cho söï môùi laï ñoù khoâng taïo ra söï ñoái choïi trong ñoaïn nhaïc, khoâng laøm maát ñi söï thuaàn nhaát trong ñoaïn nhaïc ñoù.

LUAÄT CAÂN ÑOÁI: soá oâ nhòp trong moãi caâu coù theå tuøy yù, coù theå chaün, coù theå leû, caùc caâu nhaïc phaûi thaêng baèng vôùi nhau ñeå taïo cho thính giaùc moät caûm giaùc eâm ñeàm, baèng baën, khoâng quaù khích ñeán noãi gaây khoù chòu cho thính giaùc.

LUAÄT CAÂN PHÖÔNG: thoaùt thai töø luaät caân ñoái. Luaät caân phöông ra ñôøi trong söï ñoøi hoûi veà nhòp cuûa troáng Jass, Guirta bass, ñaøn bass . . . Luaät caân phöông quy ñònh chæ coù caâu chaün: 2, 4, 8, 16, 32 . . . ñeå cho caùc tay chôi coù söï ñeàu ñaën trong caùch chôi, vì thöôøng moãi ñieäu (style) thöôøng coù 2 oâ nhòp. Neáu lôõ coù caâu nhaïc leû thì phaûi laøm sao lieân

keát ñöôïc vôùi caùc caâu khaùc ñeå coù ñoaïn chaün. Nhö vaäy söï gaây trôû ngaïi cho caùc böôùc nhaûy, troáng jass, ñaøn bass . . . seõ khoâng lôùn, vì neáu coù caâu leû thì phaûi coù ñoaïn chaün. Luaät caân phöông khe khaét hôn luaät caân ñoái laø vì caùc aùp löïc ñoù.

Nhieäm vuï cao quyù cuûa caùc nhaïc só laø luoân luoân coá gaéng ñeå saép xeáp nhöõng leäch laïc ñöôïc trôû thaønh caân ñoái, thaêng baèng. Caùc vieäc phaûi laøm laø saùng taùc laøm sao cho söï caûm nhaän cuûa thính giaû giöõ ñöôïc söï caân xöùng, thaêng baèng, trong ñoù coù keøm caû nhieàu neùt môùi laï nöõa maø vaãn khoâng taïo söï nghòch cho thính giaùc.

Ñeå cho taùc phaåm cuûa mình ñöôïc ñuùng ñaén vaø phong phuù hôn, ta coù theå tuøy nghi söûa ñoåi caùc luaät leä, phöông phaùp saùng taùc . . . mieãn laø coù moät söï suy nghó kyõ caøng vaø ñuùng ñaén laø ñöôïc. Söï söûa ñoåi ñoù coù theå laø xeáp ñaët caùc giaûi keát cuûa caâu, caùc böôùc ñi cuûa aâm ñieäu, tieát taáu cuûa caâu nhaïc . . . neáu ta coá yù duøng ñeå dieãn taû moät lôøi nhaïc, moät yù töôûng coù suy tính, coù yù thöùc.

Ví duï: nhö khi dieãn taû caùc lôøi nhaïc maâu thuaãn vôùi nhau ta duøng caùc giaûi keát vaø hôïp aâm maâu thuaãn (I ñoái vôùi VI . . . ), khi muoán dieãn taû söï cheânh leäch, ñoái khaùng . . . Ta cöù saùng taïo töï do, mieãn laø söï saùng taïo ñoù cuûa ta laø moät söï coá yù coù yù thöùc, coá yù coù trình ñoä.

Trong caùc lieân keát caâu leû sang chaün (1 sang 2, 3 sang 4, . . . ) ta coù theå saùng taïo theâm baèng caùch cho neùt nhaïc naåy leân ñeå laøm moät neùt nhaán cho caâu sau khôûi. Coù theå aùp duïng giöõa ñoaïn naøy sang ñoaïn khaùc, caùc neùt nhaán ñoù neân cho nhaéc laïi ñeå thaønh moät söï saùng taïo coù yù thöùc, nhöng sao ñöøng cho coù söï laïm duïng quaù maø trôû thaønh nhaøm.

+ : laø noát nhaán ñeå cho caâu sau vöôn leân.


NHIEÄM VUÏ CAO QUYÙ CUÛA NGÖÔØI NGHEÄ SÓ: Thöôïng-Ñeá ñaõ taùc sinh, saùng taïo ra muoân loaøi, muoân vaät, quyeàn

naêng cuûa Ngaøi voâ song vaø raát dieäu kyø. Ñeå nuoâi döôõng vaø phaùt trieån muoân vaät hieän höõu thì phaûi toàn taïi söï saùng taïo vaø xaây döïng. Ngöôøi ngheä só laø nhaân vaât ñöôïc Thöôïng-Ñeá trao phuù cho moät chuùt ít quyeàn naêng cuûa Ngaøi ñeå tieáp tuïc caùc taùc phaåm cuûa Ngaøi treân traùi ñaát. Ngöôøi ngheä só ñoøi hoûi phaûi coù moät chuyeân moân cao, moät tri thöùc saùng suoát, moät taøi saép xeáp kheùo leùo . . . ñeå laáy nhöõng taøi lieäu trong thieân nhieân caáu truùc laïi thaønh taùc phaåm ñeïp, soáng ñoäng, hay ho, môùi laï . . . sao cho taùc phaåm ñoù ñeïp trong töï nhieân, soáng trong töï nhieân . . . maø khoâng phaûi laø töï nhieân.

Ngheä só laø moät “thöøa taùc vieân” cuûa Thöôïng-Ñeá, Ngaøi duøng ngöôøi ngheä só ñeå saép xeáp, daøn hoøa, pha troän, xaây döïng caùc maøu saéc, caùc tính chaát, caùc söï leäch laïc . . . trong töï nhieân trôû thaønh moät taùc phaåm töï nhieân ñeïp ñeõ vaø soáng ñoäng. Caùc taùc phaåm ñoù phaûi laø moät baéc caàu cho caùc taùc phaåm khaùc, laø söï lieân keát muoân loaøi trong thieân nhieân thaønh moät khoái duy nhaát. Vì muoân vaät, muoân loaøi ñeàu cuøng laø taùc phaåm cuûa Thöôïng-Ñeá, laø lieân keát anh em vôùi nhau. Ngheä só phaûi laø moät ñoäng löïc thuùc ñaåy taïo vaät, lieân keát taïo vaät laïi ñeå ca khen, chuùc tuïng, toân vinh Thöôïng-Ñeá, laø ñaáng Chaân-Thieän-Myõ ñôøi ñôøi vieân maõn.

Ngöôøi ngheä só phaûi coá gaéng phaán ñaáu xaây döïng cho mình moät khaû naêng ñoäc ñaùo, taùc phaåm cuûa mình phaûi chöùa chan söï saùng taïo, môùi meû. Nhöng phaûi coá gaéng loàng trong söï haøi hoøa, thoáng nhaát cuûa moïi taïo vaät treân ñòa caàu.

Ta haõy luoân coá gaéng giöõ laáy cho mình moät tö caùch, moät khaû naêng hoaøn thieän, ñeå xöùng ñaùng vôùi chöùc vuï thöøa taùc vieân cuûa Thöôïng-Ñeá trong coâng vieäc saùng taïo vaø ñieàu hoøa moïi taùc phaåm thieân nhieân tuyeät vôøi cuûa Thöôïng-Ñeá, ñaáng Chaân-Thieän-Myõ tuyeät ñoái.



AÙP DUÏNG LUAÄT CAÂN ÑOÁI: Trong nhaïc Thaùnh Ca, ta chuù troïng ñeán tính chaát caân ñoái cuûa ñoaïn

nhaïc hôn laø caân phöông. Vì theá cho neân caàn ñeán söï luyeän taäp laøm theo thöù töï töø deã ñeán khoù. Tuy nhieân ñeå hôïp vôùi traøo löu hieän ñaïi laø chuyeân duøng theo luaät caân phöông, ta seõ taäp laøm sao cho coù caùc caâu chaün, ñoaïn chaün . . . coù theå laø caùc caâu leû coäng laïi thaønh ñoaïn chaün.

1. Laøm baøi taäp caâu chaün: Moãi caâu khoaûng 2, 4 hoaëc 6 oâ nhòp. Trong söï taäp luyeän thì ta chæ

taäp laøm ñoaïn coù 4 caâu maø thoâi, caùc giaûi keát cuûa caùc caâu vaãn tuaân theo quy luaät.

- Caâu I: sô keát (coù theå duøng laùnh keát). - Caâu II: baùn keát (baét buoäc). (keït quaù cuõng coù theå thay ñoåi). - Caâu III: laùnh keát (coù theå thay baèng sô keát). - Caâu IV: toaøn keát (baét buoäc). Nhö theá, ta nhaän thaáy giaûi keát cuûa caâu II vaø caâu IV thì ta phaûi tuyeät

ñoái tuaân theo quy luaät giaûi keát. Coøn caâu I vaø caâu III thì ta coù theå hoaùn chuyeån 2 giaûi keát cuûa 2 caâu vôùi nhau (quan nieäm töï do giaûi keát).

2. Laøm baøi taäp caâu daøi: Muoán coù caâu daøi thì ta cöù laáy ngay caâu nhaïc ñeà ngaén phoûng taïo

theâm ra, hoaëc nhoài laïi yù nhaïc . . . thì ta seõ coù caâu daøi. Neáu coù saün caâu nhaïc höùng daøi thì ta khoûi phaûi phoûng taïo. Caâu daøi khoaûng 8 oâ nhòp 2/4, 4 oâ nhòp C . . . Ta vaãn phaûi giöõ laáy tính chaát chaün cuûa caâu nhaïc. Caùch laøm thì hôi khaùc so vôùi ñoaïn nhaïc ngaén. Ta chæ phaûi laøm 2 caâu rieâng bieät thoâi: caâu I gioáng caâu III, caâu II gioáng caâu IV, caùc ñieàu kieän giaûi keát tuaân theo y nhö ôû ñoaïn nhaïc ngaén.

3. Laøm baøi taäp caâu leû coäng thaønh ñoaïn chaün: Ta laøm baøi taäp caâu leû, sao cho caùc caâu leû coäng laïi thaønh ñoaïn chaün.

Coù caùc loaïi caâu leû: 3 + 4 > < 3 + 4 = 14 oâ nhòp (ñoaïn). 4 + 5 > < 4 + 5 = 18 oâ nhòp (ñoaïn). 3 + 5 > < 3 + 5 = 16 oâ nhòp (ñoaïn). Ta coù theå tuøy nghi thay ñoåi caùc thöù töï chaün leû.

Trong baøi taäp naøy ta keát hôïp giöõa caâu leû vaø caâu chaün laïi vôùi nhau ñeå trôû thaønh ñoaïn chaün. Caâu leû vaø caâu chaün coù theå hoaùn vò, thay ñoåi choã tröôùc sau cuõng ñöôïc, mieãn laøm sao cho ñoaïn nhaïc ñoù chaün laø caân ñoái roài.

4. Caâu ñoái vaø caâu ñaùp: Caâu ñoái: laø caâu nhaïc ñeà, nhaïc höùng. Caâu ñaùp: laø caâu phoûng taïo töø caâu ñoái. Ta laøm baøi taäp theo phöông phaùp ñoái ñaùp: Ñoái + Ñaùp + Ñoái nhoû + Ñaùp nhoû + Phaùt trieån Caâu I Caâu II Caâu III Caâu IV - Caâu I: laø caâu nhaïc ñeà, chaün leû tuøy yù. - Caâu II: phoûng taïo töø caâu I. - Caâu III: laø caâu nhaïc ñeà daãn veà laùnh keát. Tuy nhieân ta coù theå chia

caâu III ra laøm 2 veá: ñoái nhoû + ñaùp nhoû. (Ñoái nhoû: phoùng taùc môùi). - Caâu IV: caâu töï do vôùi toaøn keát.

Nhaän xeùt: - Caâu I: Ñoái lôùn (4 oâ nhòp). - Caâu II: Ñaùp lôùn (4 oâ nhòp). - Caâu III: Ñoái nhoû (2 oâ) + Ñaùp nhoû (2oâ) = (4 oâ nhòp). - Caâu IV: Töï do (4 oâ nhòp). Vôùi ñoaïn nhaïc coù caáu truùc caâu nhö treân seõ raát deã ñeå aùp duïng khi

phoå thô. Hình thöùc caáu keát nhö vaäy raát hôïp vôùi theå thô song thaát luïc baùt (7 chöõ + 7 chöõ + 6 chöõ + 8 chöõ).


Ñoaïn nhaïc ñöôïc caáu truùc baèng phöông phaùp naøy raát deã giuùp ta laøm caâu daøi, vì yù nhaïc coù nhieàu thay ñoåi neân taïo cho ngöôøi nghe coù caûm giaùc daøi. Neáu ta muoán daøi hôn nöõa thì aùp duïng phöông caùch: cho caâu IV thay vì veà toaøn keát thì ta cho veà baùn keát roài duøng daáu hoaøn cho dieãn laïi toaøn ñoaïn moät laàn nöõa roài ñöa veà keát troïn. A = baùn keát, AÙ = toaøn keát.

Moät caâu nhaïc thì goàm nhieàu chi caâu gheùp laïi, neáu muoán coù caâu daøi thì ta chæ vieâc gheùp theâm nhieàu chi caâu nöõa thì caâu nhaïc seõ daøi theâm.

Vieäc duøng daáu hoaøn ñeå taïo ra 2 ñoaïn nhaïc A vaø AÙ seõ coù theâm ñieàu thuaän lôïi nöõa laø caâu ñoái nhoû + ñaùp nhoû seõ ñöôïc nghe laïi moät laàn nöõa thì thính giaùc cuûa thính giaû seõ thaám nhaäp ñöôïc yù nhaïc.

Ví duï: ta coù caâu nhaïc ñeà 8 oâ nhòp. I = 8 oâ, II = 8 oâ, III = ( 4 oâ + 4 oâ), IV = 8 oâ. Coäng taát caû thaønh 32 oâ

nhòp, duøng daáu hoaøn nöõa thì seõ thaønh 64 oâ nhòp. Trong nhaïc Thaùnh Ca thì thöôøng khoûi caàn duøng daáu hoaøn, vì coøn coù

theâm phaàn tieåu khuùc (ít nhaát laø 2 caâu), cöù sau moät tieåu khuùc thì laïi trôû laïi ñoaïn nhaïc chính moät laàn, nhö theá laø yù nhaïc ñaõ ñöôïc nhaéc ñi nhaéc laïi roài, neáu coøn duøng daáu hoaøn cho ñieäp khuùc nöõa thì seõ quaù daøi.

Söï phaân caâu thì tuøy thuoäc vaøo giaûi keát nhieàu hôn laø vaøo tieát taáu.

Thaùnh nhaïc laø yù duøng nhaïc giuùp ta caàu nguyeän, vì theá yù nhaïc caàn

phaûi deã haùt, deã nghe, deã caûm . . . ta coù theå du di baèng caùch laøm ñieäp khuùc ngaén thoâi, roài laøm tieåu khuùc coù 3 hoaëc 4 lôøi hoaëc 2, 3, 4 tieåu khuùc khaùc nhau, theá laø moät baøi haùt raát ngaén seõ ñöôïc nghe ñi nghe laïi, deã giuùp cho giaùo daân caûm ñöôïc maø caàu nguyeän. Ñeå traùnh nhaøm tai ta coù theå khoân kheùo ñoåi giaûi keát ôû cuoái caùc caâu taïo söï môùi laï. Thöôøng thì duøng baùn keát, laùnh keát, sô keát . . . ôû tieåu khuùc raát ít khi duøng toaøn keát, ñeå daønh toaøn keát ôû ñieäp khuùc.


Ngoaøi ra vì caùc lyù do ñaëc bieät: taâm tình lôøi ca, yù nhaïc . . . ta söûa ñoåi caùc giaûi keát cho hôïp vôùi caùc taâm tình ñoù, vì caùc giaûi keát coù caûm giaùc khaùc nhau veà taâm tình. Laøm theâm ñoaïn B:

Khi ñaõ taïo ñöôïc 2 ñoaïn A vaø AÙ roài, ta coù theå laøm theâm ñoaïn B nöõa. Ñoaïn B naøy phaûi coù tö caùch ñoái nghòch vôùi A vaø AÙ, söï maâu thuaãn naøy coù theå taïo ra treân caùc phöông dieän: toác ñoä, hình noát (tröôøng ñoä), chuyeån bieán, hình thöùc caâu (A = AÙ = 4 caâu >< B = 2 caâu, 6 caâu), chuyeån nhòp (bieán coát) . . .

Moät cung theå thöôøng coù 7 cung theå töông öùng vaø töông tieáp theo bieåu ñoà:


Khi chuyeån bieán töø cung chính qua caùc cung phuï ta ñeàu coù theå chuyeån thaúng qua moät caùch deã daøng, ít gaëp khoù khaên. Töø theå naøy sang theå kia cuõng thöôøng laø deã daøng.

Khi chuyeån bieán töø cung phuï veà cung chính ta seõ gaëp trôû ngaïi ôû moät vaøi cung. Ví duï: Vôùi cung chính laø C: caùc cung theå Cm, Am, G seõ raát deã trôû veà cung chính, caùc cung F, Fm, Dm, Em seõ gaëp khoù khaên khi trôû veà cung chính. Vaø neáu muoán trôû veà cung chính cho deã thì ta neân xeáp ñaët cho cuoái ñoaïn B keát sang hôïp aâm baäc V cuûa cung theå chính (laø G hoaëc G7) thì seõ trôû veà cung theå chính raát deã daøng.

Neáu ñoaïn B theå hieän yù töôûng gì khaùc laï, ta muoán keát khaùc thì ta cöù duøng tuøy yù. Sau ñoù vieát moät ñoaïn nhaïc cho nhaïc cuï hoaëc nhaïc khí daãn maïch ñeå trôû veà cung theå chính.

Ñoaïn B thoâng thöôøng laø duøng ñeå taùc giaû goùi gheùm taâm tình trong ñoù.

5. Laøm baøi taäp caâu ñoái ñaùp 2: Ñoaïn nhaïc ñoái ñaùp 2 naøy cuõng gioáng y nhö hình thöùc ñoái ñaùp tröôùc,

chæ khaùc moät chuùt laø phaàn ñoái nhoû + ñaùp nhoû khoâng ôû caâu III nöõa maø laïi ôû caâu IV. Ñoái + Ñaùp + Phaùt trieån + Ñoái nhoû + Ñaùp nhoû Caâu I Caâu II Caâu III Caâu IV

Ví duï: ( 4 + 4 + 4 + 2 + 2 ), ( 4 + 4 + 4 + 3 + 3), ( 6 + 6 + 6 + 2 + 2 ) . . . .


Treân ñaây laø hình thöùc thay ñoåi cuûa ñoaïn A vaø AÙ. Ta vaãn taäp laøm theâm ñoaïn B, coá gaéng taïo cho A vaø B coù söï maâu thuaãn nhau.

Baøi taäp: a. A = I tröôûng. B = IV thöù daãn veà I. Khi daãn veà I coù nhieàu caùch: cho

keát ñoaïn B baèng baäc V cuûa I, cho moät ñoaïn daãn maïch, veà thaúng baäc I . . b. A = I thöù, chaäm. B = I tröôûng, nhanh. 6. Laøm baøi nhaïc 2 beø: Vì laø böôùc ñaàu taäp hoøa aâm 2 beø cho doøng ca, neân phaûi chuù yù tuaân

theo moät vaøi ñieàu sô ñaúng ñeå ñöôïc goïi laø “hoøa aâm 2 beø” : - Neáu söû duïng nhieàu quaõng 3 vaø quaõng 6 lieân tieáp thì khoâng theå goïi

laø hoøa aâm. - Vôùi hôïp aâm baäc V ñöôïc söû duïng quaõng 5 troáng ôû baùn keát. - ÔÛ nhöõng phaùch 1 söû duïng quaõng 3, quaõng 6, quaõng 8, ñoàng aâm. - ÔÛ Phaùch 2 vaø phaàn 2 söû duïng hôïp aâm VI vaø IV, quaõng 5 vaø quaõng 4. - Vieát vôùi caùc hôïp aâm 3 noát maø thoâi, chöa neân duøng hôïp aâm nghòch.

Baøi taäp: A = I nhanh. B = VI chaäm, daãn veà baäc V. Khi 2 beø doøng ca ñeàu daãn tôùi ñoàng aâm thì neân cho coù chuyeån ñoäng

nghòch chieàu. Hoaëc neáu laø chuyeån ñoäng cuøng chieàu thì cho beø 2 xuoáng noát quaõng 8 döôùi, hoaëc moät beø chuyeån ñoäng nöûa cung thì seõ töông ñoái.

CAÙC KIEÅU DAÃN DOØNG CA TÖØ BAÄC I SANG BAÄC V: Caùch hoøa aâm 2 beø (II sang VI, IV sang V):

Khi doøng ca daãn töø baäc I sang baäc V ta seõ coù moät soá kieåu chuyeån ñoäng noát, theo moãi kieåu ta coù caùch hoøa aâm khaùc nhau ñeå cho hoøa aâm ñeïp vaø hay, traùnh caùc loãi hoøa aâm vaø laøm cho doøng ca bôùt söï sai laàm, keùm giaù.


Treân ñaây laø moät soá kieåu hoøa aâm ñeå daãn sang baäc V, ta thaáy coù nhieàu caùch ñeå daãn sang baäc V baèng hoøa aâm: I sang V, II sang V, III sang V, IV sang V, VI sang V . . . Ta coù theå tuøy nghi söû duïng theo yù thích mieãn laø traùnh caùc loãi luaät hoøa aâm laø ñöôïc.

ÔÛ hôïp aâm baäc V ta coù theå söû duïng moät quaõng 5 troáng, vì duø laø khoâng coù noát caûm aâm ta vaãn nghe thaáy vang doäi.

DAÃN DOØNG CA TÔÙI BAÄC IV:

Khi hoøa aâm cho doøng ca daãn tôùi baäc IV ta cuõng coù theå duøng nhieàu hôïp aâm ñeå daãn: I sang V sang IV, I sang IV, II sang IV, V sang IV . . .

Baøi taäp: laøm baøi taäp hoøa aâm 2 beø: 1. A: I tröôûng nhòp 3/4, (3 + 3 + 6 + 3 + 3) . . . B: III thöù daãn veà V, nhòp 3/4. 2. A: I tröôûng, nhòp 3/4. ( 4 + 4 + 2 + 2 + 4) . . . B: II thöù, nhòp 2/4, daãn veà V = 2 caâu. 3. A: I thöù, keát sang baäc IV. B: I tröôûng = moät ñoaïn duy nhaát keát baèng I. Trong ñoaïn naøy chæ

phoûng taïo maø khoâng nhaéc laïi.


THÖÏC TAÄP THEÅ LOAÏI CANON (luaân khuùc): Loaïi nhaïc canon naøy ñöôïc duøng vieát cho caùc cuoäc sinh hoaït, vui

chôi . . . nhaïc mang tính chaát deã haùt, deã nghe, hay veà nhaïc ñieäu . . . Loaïi nhaïc naøy ñoøi hoûi moät trình ñoä hoøa aâm cao hôn, nghóa laø khoâng phaûi 2 beø vôùi nhau maø laø giöõa 2 caâu vôùi nhau, caâu naøy vôùi caâu khaùc . . ñeå coù theå cho caùc nhoùm sinh hoaït haùt ñuoåi nhau töøng caâu, töøng chi . . .

Muoán ñaït ñöôïc caùc ñieàu kieän treân ta phaûi chuù yù vaøi ñieåm caàn thieát khi laøm nhaïc ñieäu cuûa baøi:

- Traùnh chuyeån ñoäng nöûa cung ⇒ khi haùt ñuoåi seõ traùnh ñöôïc quaõng 2 thöù choàng leân nhau. (quaõng 2 tröôûng coù theå chaáp nhaän ñöôïc).

- Khoâng söû duïng caùc giaûi keát, vì khi haùt ñuoåi caùc beø seõ choàng leân nhau, raát deã gaây ra caùc quaõng aâm khoù nghe.

Nhö vaäy loaïi nhaïc naøy raát giaøu coù nhôø loái haùt ñuoåi giöõa caùc nhoùm.

Ta coù theå taêng leân 3, 4 . . . nhoùm haùt thì söï saàm uaát cuûa baøi haùt caøng taêng leân.

Thoâng thöôøng khi laøm nhaïc ta xeáp cho moãi caâu moät haøng, caâu keá seõ ñoái chieáu theo caâu treân maø laøm veà tieát taáu, hoøa aâm cho hoaøn chænh, môùi laï. Caâu keá tieáp nöõa seõ caên theo theo caâu treân maø laøm, nhö vaäy ñeå ñaït ñöôïc taát caû caùc ñieàu sô ñaúng nhaát ñeå laøm neân caùi hay, caùi lôùn.

Döùt cuûa caùc caâu thöôøng ñöôïc cho vaøo phaùch 1, ta coù theå cho tieát taáu laï hôn baèng caùch cho döùt caâu vaøo phaùch 2 chaúng haïn . . .


Theo ví duï treân ta nhaän thaáy: 4 caâu ñöôïc ñoái chieáu nhau maø laøm theo tieát taáu, hoøa aâm. Xen vaøo ñoù coù söï thay ñoåi tieát taáu ôû phaàn keát nhö ôû caâu 3 . . . laøm cho nhaïc ñieäu coù söï môùi laï hôn, phaàn giöõa caâu 4 coù moät quaõng 2 tröôûng khi so vôùi caâu 3 (*) . . . ta coù theå chaáp nhaän ñöôïc vì khoâng khoù nghe baèng quaõng 2 thöù.

Vieäc cho caùc nhoùm vaøo caâu ñuoåi nhau cuõng coù theå tuøy nghi söû duïng tuøy theo caáu truùc tieát taáu vaø hoøa aâm cuûa baûn nhaïc.

Thoâng thöôøng thì nhoùm naøy döùt caâu, nhoùm khaùc môùi voâ baøi. Tuøy theo ñieàu kieän cuûa baøi ta coù theå choïn choã voâ baøi thích hôïp:

giöõa caâu, sau moät vaøi oâ nhòp . . . . . Tính hoøa aâm cho baøi: Thöôøng thì moät baøi coù 4 caâu, khaû naêng coù

theå 4 nhoùm haùt, vì theá yeáu toá hoøa aâm phaûi ñöôïc chuù troïng. Quan troïng nhaát laø ôû ñaàu caâu vaø cuoái caâu ta phaûi tính sao cho theo haøng doïc hoøa aâm ñuû hôïp aâm, tröïc hay ñaûo cuõng ñöôïc. Coøn caùc oâ nhòp khaùc trong caâu thì bieán hoùa khaùc ñi moät chuùt cuõng ñöôïc.

Sau khi ñaõ laøm nhaïc roài, ta thöïc taäp laøm theâm lôøi vaøo. Lôøi cuûa baøi nhaïc Canon yeâu caàu laøm theo yù sinh hoaït, vì tính nhaïc mang saéc thaùi sinh hoaït.

Vaøo nhoùm baèng vò trí khaùc: Nhaïc Canon thöôøng moãi caâu coù 4 oâ nhòp. Vì theá neáu tröø ñi kieåu “voâ

baøi döùt caâu” thì ta coøn 2 vò trí nöõa ñeå voâ baøi.

Loái vaøo baøi baèng vò trí khaùc ta giöõ caùc ñieàu kieän sau: nhoùm haùt

ñuoåi seõ haùt laïi y heät caû baøi so vôùi nhoùm 1, vì theá söï saùng taùc môùi seõ phaûi caên cô ñeå tính sao cho “khoâng khoù nghe” laø ñöôïc.


Thöôøng chæ vieát cho 2 nhoùm haùt maø thoâi, neáu taêng leân nöõa thì gaëp khoù khaên khi vieát, hoøa aâm giöõa caùc caâu vôùi nhau raát khoù caên ñeå hoaøn chænh.

Khi vieát thì coù bao nhieâu nhoùm haùt ta vieát baáy nhieâu haøng rieâng ñeå coù theå kieåm soaùt hoøa aâm moät caùch roõ raøng hôn. Nhö theá ta seõ deã daøng ñoái chieáu theo haøng doïc maø söûa caâu cho hôïp vôùi yeâu caàu hoøa aâm ñoøi hoûi.

Nhö ví duï treân ta nhaän thaáy caùc nhoùm haùt vaãn khoâng bò truïc traëc

hoøa aâm duø raèng voâ baèng vò trí khoâng caân xöùng. Keå töø phaàn naøy trong khi laøm baøi taäp ta coá gaéng laøm theâm lôøi ca

vaøo baøi taäp cuûa mình, ñeå quen daàn vôùi vieäc saùng taùc nhaïc vaø lôøi.

PHAÀN PHOÛNG TAÏO NHAÏC ÑEÀ:

1. Phoûng taïo aâm ñieäu: Coù nghóa ñôn giaûn laø ta giöõ nguyeân khoaûng caùch chuyeån ñoäng nhaïc ñeà, giaù trò tröôøng ñoä, cöôøng ñoä . . . chæ thay ñoåi baäc aâm maø thoâi, naâng leân hoaëc haï xuoáng vaøi baäc so vôùi nhaïc ñeà chính.



2. Phoûng taïo tieát taáu: giöõ nguyeân chuyeån ñoäng baäc aâm, chæ thay ñoåi phaàn tröôøng ñoä maø thoâi, hoaëc coù theå thay ñoåi theâm cöôøng ñoä nöõa, baèng caùch laø chia hai tieát taáu, gaáp ñoâi tieát taáu . . .

So saùnh hai caùch phoûng taïo: Trong moät taùc phaåm ngheä thuaät thöôøng khi saùng taùc ta coá gaéng taïo cho trong ñoù coù moät söï maâu thuaãn veà yù töôûng, veà hình thöùc . . . coù theå naâng cao öu ñieåm giöõa caâu naøy vôùi caâu khaùc, ñoaïn naøy vôùi ñoaïn khaùc . . . môùi ñöôïc caûm nhaän roõ raøng. Trong baøi nhaïc ñoù seõ coù nhieàu öu ñieåm hôn nhôø söï maâu thuaãn ñöôïc taïo ra, sao cho söï maâu thuaãn ñoù phaûi laøm cho caùc phaàn nhôø söï khaùc bieät nhau maø noåi baät leân, maø khoâng laøm chìm phaàn khaùc xuoáng. Ñoù môùi laø moät trình ñoä saùng taïo lyù töôûng.

BAØI TAÄP LUAÂN KHUÙC KHAÙC BAÄC: Trong loaïi luaân khuùc naøy caùc nhoùm seõ voâ baøi baèng caùc vò trí 1 vaø 2,

nhöng khoâng nhaéc laïi y heät nhaïc ñeà, maø seõ voâ baèng moät giai ñieäu rieâng, coù caùi hay rieâng, maø vaãn khoâng xa laï vôùi beø chính.

Caùc beø seõ tuøy theo nhaïc ñeà maø vaøo baøi baèng nhöõng aâm baäc khaùc nhau, taïo ra nhöõng giai ñieäu khaùc nhau, tuøy theo ñoøi hoûi hoøa aâm cuûa vò trí ñoù, vaø öu ñieåm cuûa vò trí ñoù.

Thoâng thöôøng ta theo söï phaân coâng vaøo beø: - Nhoùm A voâ ôû aâm baäc I. - Nhoùm B voâ ôû aâm baäc V. - Nhoùm C voâ ôû aâm baäc I. - Nhoùm D voâ ôû aâm baäc V. Vaø khi keát thì taát caû caùc beø ñeàu cho taän baèng hôïp aâm baäc I (toaøn

keát). Soá nhoùm coù theå tuøy theo yù thích khi vieát: 2, 3, 4 . . . beø cuõng ñöôïc.

Nhöng caàn giöõ laáy caùi hay rieâng cuûa töøng beø vaø cuûa toaøn baøi, hoøa aâm khoâng sai luaät.


Chuù yù daãn giai ñieäu cuûa töøng beø trong phaïm vi aâm vöïc cuûa töøng beø, ra voâ cho thích hôïp.

Caùc beø treân seõ ñöôïc giaûi quyeát phuï thuoäc vaøo phaàn sau cuûa beø môùi xuaát hieän veà caùc maët: tieát taáu, hoøa aâm, caùi ñoäc ñaùo rieâng . . .

Neáu coù theå thì laøm theâm lôøi cho caùc baøi taäp.

HOØA AÂM 4 BEØ COÙ LÔØI: Vieát moät ñoaïn nhaïc vôùi caùc hình thöùc: Ñoái + ñaùp + ñoái nhoû + ñaùp nhoû + phaùt trieån. (8 + 8 + 4 + 4 + 8) hoaëc ( 4 + 4 + 2 + 2 + 4) . . . Chuù yù: trong phaàn baøi taäp naøy ta giöõ cho baøi moät soá oâ nhòp nhaát

ñònh, khoâng theâm bôùt so vôùi nhaïc ñeà. Nhö vaäy caùc beø phuï seõ tuøy thuoäc vaøo beø 1 veà tieát taáu, oâ nhòp . . . theâm hoaëc bôùt töøng beø cho vöøa ñuû.

a. Hoøa aâm 2 beø ñuoåi nhau khaùc baäc, beø phuï ruùt goïn phaàn cuoái cho phuø hôïp vôùi keát cuûa nhaïc ñeà.

b. Vieát 4 beø Choral (hoaø aâm theo haøng doïc) c. Vieát 4 beø phuï hoïa (3 beø döôùi phuï hoïa cho beø chính). d. 4 beø ñuoåi nhau khaùc baäc, ruùt goïn phaàn cuoái cuûa caùc beø phuï cho

hôïp vôùi doøng ca ôû phaàn keát. Vôùi soá oâ nhòp coá ñònh. Ta daãn caùc beø phuï theo beø chính veà caùc maët: hoøa aâm, tieát taáu . . . trong caùc aâm vöïc khaùc nhau töøng beø.

Trong khi hoøa aâm moät baøi haùt ta caàn phaûi coù söï xem xeùt kyõ, neáu caâu Sanc coù nhöõng choã xuoáng thaáp ta phaûi tuøy nghi maø taêng leân moät vaøi baäc aâm, ñeå caùc beø phuï coù theå haùt vaø chính ta khi hoøa beø cuõng ñöôïc deã daøng. Neáu caâu Sanc voâ quaù thaáp ta coù theå cho Bass vaøo ñaàu cuõng ñöôïc (duøng caâu Sanc), sau ñoù caùc beø treân cho lôïp ngoùi daàn leân baèng caùch cho vaøo theo caùc baäc aâm khaùc nhau, beø Sop haùt treân cuøng ta coù theå tuøy nghi cho caâu Sanc leân moät quaõng 8. Neáu Sanc cao thì ta cho lôïp ngoùi töø cao xuoáng thaáp. Caâu Sanc neáu ñeå cho Bass haùt trong tröôøng hôïp Choral seõ gaëp khuyeát ñieåm vì bò 3 beø treân aùt maát, tuy


nhieân ñoù laø gaëp tröôøng hôïp quaù thaáp ta xeùt hoøa aâm taïm ñöôïc thì cho xuoáng Bass vaø hoøa aâm cho caùc beø treân vaøo lôïp ngoùi, neáu khoù coù theå thì ta cho taêng Sanc leân moät vaøi baäc aâm.Thöôøng ngöôøi ta hay vieát hoøa aâm caùc baøi haùt ôû caùc cung: G, F, E (vì caùc cung naøy coù aâm vöïc roäng).

Khi hoøa aâm ta phaûi tính caùc hôïp aâm ôû töøng choã cho thaät hôïp lyù, coù söï moùc noái roõ raøng vaø hay, traùnh söï phöùc taïp trong hôïp aâm cuûa baøi haùt. Veà maët tieát taáu phaûi coù yù thöùc roõ raøng veà tính toaùn hôïp aâm, ngöôøi ta thöôøng tính hôïp aâm treân phaùch, ñaàu phaùch, caùc phaàn khaùc cuûa phaùch ta coù theå tuøy theo Sanc cho laùy, luyeán . . . sang caùc noát phuï khaùc.

Chuyeån ñoäng caùch trong caâu Sanc ta chæ neân xeáp ñaët cho ôû loït trong oâ nhòp. Coøn giöõa oâ nhòp naøy vôùi oâ nhòp khaùc thì neân cho chuyeån ñoäng gaàn, quaù nöõa laø nhaûy quaõng 3, nhö theá söï xeáp ñaët hôïp aâm seõ raát deã daøng. Töø caâu 1 sang caâu 2 ta xeáp ñaët cho coù sang hôïp aâm khaùc ñeå khoûi nhaøm tai.

Tính hôïp aâm cho baøi ca neân chuù troïng söû duïng nhieàu moùc noái hôïp aâm baäc toát. Qui ñònh thoâng thöôøng laø I sang IV sang I sang V.

Ñoái vôùi baøi ca Choral, neáu Sanc voâ ôû ñaàu phaùch thì seõ thöôøng voâ baèng noát I, neáu voâ ôû nhöõng phaàn phaùch khaùc thì voâ baèng caùc noát cuûa hôïp aâm, neân chuyeån ñoäng gaàn ñeå deã hoøa aâm.

Cuoái ñoaïn neáu Sanc coù chuyeån ñoäng noát VII leân VIII seõ deã hoøa aâm caâu keát hôn laø noát II xuoáng I, vì ôû aâm vöïc cao seõ deã laøm giaûi keát.

Neáu doøng ca leân xuoáng vôùi chuyeån ñoäng töø töø thì seõ deã hoøa aâm, neáu chuyeån ñoäng leân xuoáng baát thöôøng seõ raát khoù hoøa aâm khi vieát beø hôïp ca cho caùc beø.

Trong khi vieát hoøa aâm cho baøi ca ta neân tính cho hôïp aâm traûi roäng ra, vaøi oâ nhòp moät hôïp aâm cuõng ñöôïc, mieãn sao söï giaûi quyeát giöõa hôïp aâm naøy sang hôïp aâm khaùc phaûi coù söï hôïp lyù hoøa aâm. Traùnh tính hoøa aâm theo töøng phaùch nhö baøi taäp hoøa aâm, vì Sanc baøi taäp chæ coù vaøi ba oâ nhòp. Neáu hoøa aâm cho baøi khít hôïp aâm nhö vaäy seõ raát uoång vì tai nghe khoù maø tieáp nhaän nhanh ñöôïc, vaø söï hoøa aâm seõ raéc roái hôn.


Ta chuù troïng söï nhoài hôïp aâm, nhoài beø trong caùc caâu nhaïc gioáng nhau ñeå söï tieáp nhaän ñöôïc roõ raøng vaø caùi hay hoøa aâm seõ ñöôïc caûm nhaän roõ raøng hôn. Caàn phaûi tieát kieäm nhöõng caùi hay ñeå laøm nhieàu baøi, hôn laø ham doàn nhieàu caùi hay vaøo moät baøi seõ uoång ñi, vaø nhieàu caùi hay doàn laïi trong moät baøi seõ khoù maø caûm nhaän heát ñöôïc.

Caùc taùc phaåm hôïp ca phaûi ñöôïc traùnh laøm vôùi nhöõng Sanc coù tieát taáu nhoû, hoøa aâm seõ raát khoù tính toaùn vaø bò vuïn ra. Ta chöõa caùc khuyeát ñieåm ñoù baèng caùch chia ñoâi caâu ra, hoaëc nhaân ñoâi tieát taáu leân seõ raát deã hoøa aâm Choral, phuï hoïa . . .

Trong loái vieát phuï hoïa ta taïo cho giöõa beø chính vaø caùc beø phuï hoïa mang caùc tính chaát tieát taáu, söï soáng rieâng bieät maø khoâng xa laï quaù, giöõa beø chính vaø beø phuï hoïa phaûi coù maâu thuaãn, traùi nghòch vôùi nhau: tónh ⇔ ñoäng, nhanh ⇔ chaäm, lôùn ⇔ nhoû . . . beø naøy ñöùng thì beø kia chaïy, beø naøy leân thì beø kia xuoáng, beø naøy tónh thì beø kia ñoäng . . .

Tính chaát cuûa moân hoøa aâm laø taïo söï maâu thuaãn giöõa caùc beø, caùc söùc soáng trong baøi vôùi nhau, beø naøy leân thì beø kia xuoáng, beø naøy lôùn thì beø kia nhoû . . .

Loái vieát phuï hoïa coù öu ñieåm hôn caùc loaïi vieát khaùc khi hoøa aâm cho caùc baøi hôïp ca.

BAØI TAÄP 2 NHAÏC ÑEÀ: a. Laøm 2 nhaïc ñeà khaùc nhau ôû cuøng Ton, nhaïc ñeà 1 döøng treân baäc

V, nhaïc ñeà 2 döøng treân baäc I. Tuy khaùc nhau nhöng phaûi sao cho coù theå raùp vôùi nhau ñöôïc.

b. Hoøa aâm 4 beø ñuoåi nhau baèng nhaïc ñeà 1, vôùi caùch lôïp ngoùi töø döôùi leân treân, caùc beø vaøo sau khi beø tröôùc döùt caâu, Bass voâ ôû baäc I, Teùnor voâ caùch quaõng 5, Alto nhaéc laïi Bass, Sop voâ caùch quaõng 5 gioáng Teùnor naâng leân quaõng 8. Sau khi Sop döùt caâu thì Bass laïi baét ñaàu baèng nhaïc ñeà 2, caùc beø khaùc cuõng voâ vôùi trình töï vaø ñieàu kieän nhö ôû nhaïc ñeà 1. Sop döùt nhaïc ñeà laø heát baøi.

c. 2 nhaïc ñeà treân raùp vôùi nhau thaønh ñoaïn A. Ta laøm theâm ñoaïn B (tieåu khuùc), Sop beø chính, 3 beø kia phuï hoïa.

d. Vôùi taát caû caùc phaàn nhaïc ñeà treân ta nhaân ñoâi tieát taáu vaø vieát thaønh Choral.

Khi laøm baøi taäp 4 beø ñuoåi nhau ta chuù yù ñeán phaàn beø ñuoåi, ta phoûng taïo nhaïc ñeà baèng caùch cho beø ñuoåi leân quaõng 5, caùc böôùc ñi thì giöõ nguyeân, caùc quaõng thì coù theå thay ñoåi chuùt ít: 1/2 cung, 1 cung . . . cuõng chaáp nhaän ñöôïc.

Trong ñoaïn ñuoåi nhau nhaïc ñeà 2 thì ta cho Sop leân gioáng Bass caùch quaõng 8 ñeå coù toaøn keát.

VIEÁT BEØ PHUÏ HOÏA: Thoâng thöôøng trong caùc baøi coù 1 beø chính vaø caùc beø phuï hoïa ta neân

laøm: neáu Sanc leân cao daàn hoaëc xuoáng thaáp daàn thì caùc beø phuï hoïa ta cuõng cho leân cao daàn hoaëc xuoáng thaáp daàn theo beø Sanc ñeå söï gaén boù veà cao ñoä cuûa baøi ñöôïc duy trì, chôù neân quaù ñeå yù ñeán tính caùch chuyeån ñoäng ngöôïc chieàu trong caùc beø maø laøm cho baøi nhaïc maát ñi söùc soáng.

Theâm nöõa, ta taïo cho baøi coù nhieàu tieát taáu khaùc nhau. Ví duï: Sanc chuyeån ñoäng vôùi noát ñen, ta cho Bass chuyeån ñoäng vôùi noát traéng (noát ñen x 2), Teùnor vaø Alto chuyeån ñoäng vôùi noát moùc (noát ñen : 2), nhö vaäy trong baøi ta seõ chuyeån ñoäng vôùi 3 tieát taáu khaùc nhau, thænh thoaûng ta ñoåi tieát taáu cuûa töøng beø cho“líp” leân roài laïi duy trì chuyeån ñoäng vôùi tieát taáu cuõ.



BAØI TAÄP ÑUOÅI NHAU TÖØNG CAËP BEØ: a. Ta coù theå cho lôïp ngoùi töï do töø treân xuoáng hay töø döôùi leân, nhöng

theo tính chaát caëp beø, coù nghóa laø Bass voâ tröôùc, Teùnor voâ baèng vò trí thích hôïp, Alto voâ tuøy yù, Sop voâ beø caùch khoaûng oâ nhòp y nhö Teùnor voâ vôùi Bass. Nhö vaäy ôû khôûi beø ta coù 2 caëp coù hình thöùc vaøo beø aên vôùi nhau: Bass vôùi Alto, Teùnor vôùi Sop. Neáu ta chæ coù moät nhaïc ñeà thì ta coù theå voâ tröôùc baèng nhaïc ñeà ñoù, caùc beø sau phoûng taïo nhaïc ñeà ñoù baèng caùch naâng leân hoaëc haï xuoáng moät vaøi baäc aâm. Nhaïc ñeà ñoù cuõng coù theå ñeå cho beø choùt cuøng voâ, coøn caùc beø tröôùc voâ baèng caùch phoûng taïo nhaïc ñeà moät vaøi baäc aâm. Coù theå ñoåi khaùc nhaïc ñeà nhöng caàn duy trì neùt cuûa nhaïc ñeà baèng caùch giöõ tieát taáu, chuyeån ñoäng leân xuoáng . . . (80%). Taïo 2 nhaïc ñeà gheùp thaønh baøi 2 ñoaïn. Ñoaïn A ta cho chuyeån ñoäng vöøa.

b. Laøm theâm ñoaïn B: 1 chính, 3 phuï hoïa. Ñoaïn naøy coù chuyeån ñoäng tónh.

c. Vieát theâm ñoaïn C, phoùng taùc töø A (khoâng ñöôïc nhaân ñoâi tieát taáu, coù theå chia ñoâi tieát taáu), giöõ laáy chuyeån ñoäng tính cuûa nhaïc ñeà ôû A, coù theå taêng tieát taáu ñeå cho ñoaïn C roän raõ hôn, ta ñöôïc pheùp chuyeån cung sang Ton khaùc, theå khaùc, vôùi ñieàu kieän phaûi coù chuaån bò ñeå chuyeån bieán.

d. Vieát theâm ñoaïn Coda (ñoaïn keát luaän cuûa baøi), thaät maâu thuaãn vôùi caùc ñoaïn treân: thaät ñoäng hoaëc thaät tónh, thaät maïnh hoaëc thaät yeáu, thaät cao hoaëc thaät thaáp, keát ngaân laâu hoaëc ngaét ngay . . . Trong Coda laø keát luaän toùm taét taát caû yù nhaïc cuûa caùc ñoaïn treân baèng caùch laäp laïi nhöõng caùi toát, caùi hay trong caùc ñoaïn treân, vôùi moät soá oâ nhòp giôùi haïn ñeå khoûi keùo daøi. Coda thöôøng duøng bình keát (I → IV → I) ñeå khaùc vôùi caùc giaûi keát ôû treân, vì bình keát coù tính chaát veïn toaøn hôn, hôïp vôùi ngoân ngöõ tieáng Vieät hôn. Taïo cho Coda coù maâu thuaãn haún vôùi caùc phaàn treân baèng caùch keát duøng tieát taáu ñoät ngoät hoaëc ngaân daøi hôn.

Trong phaàn baøi caùc beø ñuoåi nhau ta chuù yù ñeán soá oâ nhòp sao cho ñaày ñuû vaø caân xöùng vôùi nhau, söï voâ beø nhaïc ñeà keá cuõng phaûi tuaân theo ñieàu leä ñoù.

Trong phaàn ñeäm cho 1 ñôn ñieäu maø coù 3 hoaëc 4 beø ñeäm ta phaûi chuù yù cho ñeäm vaøo caùc vò trí troáng vaø caùc vò trí troáng gioáng nhau cuûa ñôn ñieäu ñeå laøm thaønh kieåu ñeäm nhaát möïc.

Ñeå phong phuù hôn ta neân cho 2 beø treân ñeäm gioáng nhau, Bass cho ñeäm vôùi moät tieát taáu bieät laäp. Taïo hôïp aâm theo yù mình, ñöøng ñeå leä thuoäc vaøo doøng ca.

BAØI TAÄP LAØM MOÄT ÑOAÏN: a. Baøi taäp naøy laøm vôùi 2 nhaïc ñeà, 3 beø treân ñuoåi nhau, beø Bass

ñeäm (haùt töøng noát coù tröôøng ñoä baèng hoaëc nöûa oâ nhòp = goõ nhòp). b. 2 beø Sop vaø Teùnor ñuoåi nhau, Alto vaø Bass ñeäm. c. Ñoaïn C: cho beø Bass solo, 3 beø treân ñeäm. d. Ñoaïn D: laáy nhaïc ñeà I khai trieån vaø keát thuùc.

BAØI TAÄP LUAÂN KHUÙC TÖÏ DO: a. Ñoaïn A: 4 beø luaân khuùc. Voâ beø töï do veà aâm baäc vaø vò trí. Trong

luaân khuùc vaøo luùc naøy ta khoâng phaûi phaûi laäp laïi gioáng nhau nöõa, maø coù theå phoûng taïo ra ôû 2 maët: aâm ñieäu vaø tieát taáu. Ví duï: phoûng taïo vöøa aâm ñieäu vaø caû tieát taáu.

Caâu 2 vöøa phoûng taïo vöøa coù keùo giaõn tieát taáu. b. Ñoaïn B: laøm 1 Solo. 4 beø phuï hoïa, sao cho 4 beø taùch ra khoûi

Solo. Traùnh laøm laán beø Solo.



c. Ñoaïn C: Töø nhaïc ñeà A, baét buoäc phaûi chuyeån sang cung khaùc, laøm hoøa aâm Choral.

Coá gaéng laøm theâm lôøi ca vaøo nhaïc laøm thaønh baøi haùt.

BAØI TAÄP LAØM VÔÙI 3 NHAÏC ÑEÀ: Baøi taäp naøy ta laøm vôùi 3 nhaïc ñeà khaùc nhau, ñeå thaønh 3 ñoaïn A, B,

C. - Ñoaïn A: laøm 4 beø ñuoåi nhau tuøy yù. - Ñoaïn B: laøm Solo, haëc caùc beø phuï hoïa, chuyeån Ton ñoaïn naøy ñeå

taïo söï maâu thuaãn hoaøn toaøn ñoái vôùi A, coù theå ñoåi theâm tieát taáu, nhòp ñoä . . .

- Ñoaïn AÙ: keá ñoaïn B, nhaïc ñeà chính ruùt ra töø A phaùt trieån theâm, thöôøng ñoaïn naøy ta nhaân tieát taáu leân vieát thaønh Choral.

- Ñoaïn C: laø phaàn boác, vó ñaïi, nhanh hôn, aøo aït hôn, coù theå laøm khoâng coù lieân quan vôùi caùc ñoaïn treân. Neáu muoán khai thaùc töø caùc ñoaïn treân thì neân khai thaùc töø ñoaïn B roài phaùt trieån theâm ra. Neân giöõ cuøng Ton vôùi ñoaïn A ñeå taïo söï thuaàn nhaát cho baøi vieát. Coù theå chuyeån bieán sang cung khaùc, neân duøng theå tröôûng vì tính chaát vó ñaïi cuûa ñoaïn C caàn ñeán.

Keát thuaän: Thöù → Tröôûng. Taâm tình thuaän: buoàn → vui, thong thaû → oà aït . . .

BAØI TAÄP 3 NHAÏC ÑEÀ KHAÙC BIEÄT: Baøi taäp naøy laøm vôùi 3 nhaïc ñeà khaùc bieät nhau, nhöng taïo söï hôïp

nhaát giöõa 3 nhaïc ñeà ñoù, baèng caùch troän nhaïc ñeà vôùi nhau. Laøm A, laøm B maø coù chöùa yù nhaïc cuûa A; laøm C: coù chöùa yù nhaïc cuûa caû A vaø B. Coda: toång hôïp caû 3 yù nhaïc cuûa 3 ñoaïn treân.


- Ñoaïn A: hình thöùc beø phuï hoïa (vöøa). - Ñoaïn B: Choral (chaäm). - Ñoaïn C: hình thöùc Canon (nhanh). - Coda: troän laãn 3 yù nhaïc chính cuûa 3 nhaïc ñeà. Trong ñoaïn C ta

duøng hôïp aâm nhieàu hôn ñeå dieãn taû söï caêng, vó ñaïi cuûa ñoaïn. Giaûi keát seõ giuùp ta ñieàu ñoù. Ví duï: duøng kieåu hôïp aâm: II7, V7, I7, IV, IVm, I, V, I, IV, (II), I.

BAØI TAÄP 3 NHAÏC ÑEÀ KHAÙC NHAU: - Ñoaïn A: 4 beø luaân khuùc. - Ñoaïn B: 1 beø Solo, 3 beø ñeäm. - Ñoaïn C: nhaïc ñeà môùi, toác ñoä nhanh, töng böøng. - Ñoaïn D: nhaïc ñeà A pha troän vôùi C (nhaân ñoâi hoaëc chia ñoâi tieát taáu

cuûa 2 nhaïc ñeà treân ñeå taïo söï môùi laï). Nhaïc ñeà C khi vieát phaûi caên theo nhaïc ñeà A, sao cho 2 nhaïc ñeà coù

theå pha troän vôùi nhau ôû D.

BAØI TAÄP 3 ÑOAÏN, COÙ CODA: - A: I, chaäm, 2 beø chính, 2 beø phu hoïa. - B: I, ñoái nghòch, nhanh vöøa, Choral. - C: V, ruùt töø A moät nhaïc ñeà ñaàu, nhanh, 2 beø ñuoåi, 2 phuï hoïa. - Coda: keát II tröôûng.


BAØI TAÄP TOÅNG HÔÏP: 1. 3 baøi haùt thieáu nhi, moãi baøi moät ñoaïn. 2. Moät baøi tình ca ( A, AÙ, B, AÙ). 3. Hai baøi thaùnh ca: (A + B), ñieäp khuùc + tieåu khuùc. 4. Moät baøi thaùnh ca: Choral + tieåu khuùc (Solo hoaëc Duo). 5. Moät baøi thaùnh ca: A: Canon 4 beø, B: Phuï hoïa, C: Choral. YÙ ñeå vieát: Ñaâu coù tình yeâu thöông, ôû ñaáy coù Ñöùc Chuùa Trôøi. 6. Moät baøi thaùnh ca: A: Canon 4 beø, B: Choral, C: Solo + phuï hoïa,

D: ruùt töø A, thay tieát taáu, coù Coda, troän theâm nhaïc ñeà môùi, giôùi thieäu nhaïc ñeà tröôùc.

YÙ ñeå vieát: Phuùc Thaät Taùm Moái (Baøi Giaûng Treân Nuùi).

NHAÏC DAÃN: Nhaïc daãn coù 3 hình thöùc: 1. Môû ñaàu: Laø caâu nhaïc giôùi thieäu baøi, toùm ñöôïc taát caû caùc yù chính

cuûa baøi: cung theå, tieát taáu. Caâu nhaïc môû ñaàu vieát baèng caùch: ruùt töø yù nhaïc ñaéc yù nhaát, ruùt töø tieát taáu neàn cuûa baøi.

Caùch vieát: Caâu giôùi thieäu phaûi naëng veà nhaïc tính vì thöôøng laø vieát cho nhaïc cuï hoaëc nhaïc khí, khoâng coù lôøi ca. Tieát taáu ta nhaân leân gaáp 2 hoaëc gaáp 3 ñeå caâu môû ñaàu ñöôïc thoaùng vaø laï. Chuù troïng vaøo phaàn keát cuûa caâu giôùi thieäu ñoù, thöôøng laø neân döøng ôû baäc V hoaëc baäc I sao cho ñoái nghòch vôùi ñaàu baøi haùt ñeå laï vaø haáp daãn, muoán ngaân laâu hoaëc vaøo ngay cuõng ñöôïc (tuøy yù thích vaø caâu ñaàu cuûa baøi), caâu giôùi thieäu chæ vöøa phaûi, ñöøng daøi hoaëc ngaén quaù, thöôøng laø khoaûng 4 oâ nhòp.

2. Chuyeån ñoaïn: caùch vieát töông töï nhö caâu môû ñaàu, sao cho döùt ñöôïc cung cuûa ñoaïn cuõ vaø chuyeån sang cung cuûa ñoaïn môùi ñöôïc töø töø vaø roõ raøng. Neân vieát ngay khi ñoaïn tröôùc coøn ñang ngaân ñeå traùnh söï


ñöùt rôøi hoaëc nghæ chôø laâu. Caâu chuyeån sao cho thaät deã nghe vaø deã baét töø cung cuõ qua cung môùi.

3. Caâu keát: laø moät caâu noùi theâm, ta duøng caâu keát ñeå nhoài theâm cho yù nhaïc ñöôïc cöïc lôùn hoaëc cöïc nhoû. Caâu keát döøng ôû cung baäc chính, coù theå ñoåi theå tuøy yù. Duøng caùc hôïp aâm, caùc baäc cho laï hôn baøi, mieãn laø ñöøng laï quaù. Ñeå dieãn cho yù nhaïc cöïc lôùn vaø cöïc nhoû ta neân khai thaùc hai maët: cao ñoä vaø tieát taáu.

Caùc caâu nhaïc daãn thöôøng vieát cho nhaïc cuï vaø nhaïc khí. Coù theå vieát cho gioïng ngöôøi, nhöng phaûi chuù yù bôùt nhaïc tính ñeå deã haùt.

CAÙC LOAÏI VIEÁT ÑÔN ÑIEÄU KIEÅU MAÃU THÖÔØNG

DUØNG CHO NHAÏC DAÃN:

1. Vieát caâu nhaïc daãn baèng ñôn ñieäu khoâng. 2. Vieát ñôn ñieäu coù keøm theâm caùc beø ñeäm cho piano, piano thöôøng

chaïy ngöôïc chieàu, theo ñôn ñieäu veà tieát taáu vaø ñieàn theâm caùc choã troáng cuûa ñôn ñieäu.

3. Vieát baèng ñôn ñieäu keøm theâm caùc beø ñeäm cho organ, thoâng thöôøng organ chæ ñi hôïp aâm, ñoâi khi cuõng chaïy theo ñôn ñieäu nhöng ít hôn piano, bôûi vì loái chôi ñôn ñieäu cuûa organ ngheøo hôn piano.

4. Vieát toaøn hoøa aâm theo loái toång phoå, loái naøy raát tieän cho caùc daøn nhaïc vì coù nhieàu nhaïc cuï cuøng chôi vaø theo ñöôïc toaøn veïn yù vieát cuûa taùc giaû.

Môùi ñaàu ta vieát nhaïc daãn cho baøi haùt baèng ñôn ñieäu, ñeán khi coù theâm daøn nhaïc thì ngöôøi ta phaûi vieát theâm hoøa aâm, vaø tuøy theo caùch laøm seõ coù theå coù söï khaùc laï so vôùi yù vieát vaø caùch vieát cuûa taùc giaû. Vì theá, neáu coù saùng taùc baøi haùt hôïp xöôùng, ta neân vieát saün caâu nhaïc daãn vaø phoái khí theo yù cuûa ta, coù theå duøng cho loaïi nhaïc cuï hoaëc daøn nhaïc gì tuyø yù ta thích, sau ñoù, ai duøng baøi haùt ñoù thì cöù theo ñoù maø bieåu dieãn, neáu ngöôøi ta coù nhu caàu vieát theâm cho nhaïc cuï nhaïc khí, thì

cuõng ñaõ coù söôøn giai ñieäu hoaëc hoaø aâm saün roài, khoâng sôï laøm maát ñi tính chaát vaø yù ñoà cuûa baøi haùt cuûa mình.

Baøi taäp: Vieát nhaïc môû ñaàu theo 4 loái treân cho caùc baøi sau ñaây: 1. Caûm Meán Hoàng AÂn (Kim-Long). 2. Taùn Tuïng Hoàng AÂn (Vuõ-Ñình-Traùc & Haûi- Linh). 3. Xin Taï Ôn (Vieát-Chung). 4. Hang Be-Lem (Haûi-Linh). 5. Kinh Hoøa- Bình (Kim-Long). 6. Cao Vôøi Khoân Ví (Huøng-Laân). 7. Meï Ôi! Xin Ñoaùi Thöông (Haûi-Linh). 8. Sao Bieån (Haûi Linh). 9. Linh Hoàn Toâi (Kim Long) 10. Giu-Se.


HEÄ THOÁNG NGUÕ AÂM, AÂM NHAÏC VIEÄT-NAM: Theo luaät aâm vang töï nhieân ta coù moät quaù trình sinh noát hoïa theo

khi ta laøm phaùt ra moät aâm thanh baát kyø, töø luaät aâm vang naøy heä thoáng nhaïc Taây phöông ñöôïc hình thaønh, hoøa aâm cuõng döïa vaøo caên baûn ñoù ñeå phaùt trieån. Ví duï noát C cho ta nhöõng hoïa aâm sau:

Ngöôøi ta saép xeáp caùc aâm thanh nghe ñöôïc baèng maùy chaán ñoäng laïi

vôùi nhau theo thöù töï, chuùng hôïp vôùi nhau thaønh moät chuoãi hôïp aâm thuaän vaø nghòch.

- Noát G ñöôïc goïi laø aùp aâm vì phaùt sinh keá ngay noát C. - Noát E ñöôïc goïi laø trung aâm vì laø aâm ôû giöõa C vaø G.

ÔÛ AÙ-Ñoâng nhaïc phaùt trieån baèng heä thoáng nguõ aâm. Tuïc truyeàn raèng: ôû Trung-Hoa trong thôøi kyø ñaàu, ngöôøi ta caàn ñuùc

chuoâng ñeå duøng trong cung ñieän cho caùc dòp leã laïy. Tình côø ngöôøi ta ñuùc ñöôïc moät caùi chuoâng phaùt ra aâm thanh coù cao ñoä baèng noát Fa. Truyeàn thuyeát keå raèng khi ñaùnh chuoâng naøy leân thì chim Phöôïng-Hoaøng treân trôøi cuõng hoùt theo, ngöôïc laïi khi chim Phöôïng-Hoaøng treân trôøi hoùt thì chuoâng cuõng töï nhieân ngaân leân, vì hai gioïng ñoù ñuùng huyeät cuûa nhau, nhöng vaøo thôøi ñoù hoï chöa bieát ñieàu naøy neân töôûng laø chuoâng thaàn, ngöôøi ta goïi caùi chuoâng ñoù teân laø Hoaøng - Chung (chuoâng vua), vaø ngöôøi ta ñaët teân cho noát F laø Hoaøng Chung.

Döïa vaøo aâm Fa maãu ñoù ngöôøi ta cheá ra moät oáng truùc thoåi ñuùng cao ñoä noát Fa. Cöù caét ñi 1/2 oáng roài theâm vaøo 1/3 cuûa oáng môùi caét . . . ngöôøi ta tìm ñöôïc moät heä thoáng caùc noát nhaïc sinh ra theo chu kyø sinh quaõng 5.


Ta saép xeáp caùc cung vaø nöûa cung naøy theo thöù töï noát nhaïc thì ta seõ

coù 12 baùn cung lieân tieáp:

Vieän baûo taøng AÂm Nhaïc Trung-Hoa cheá ra 12 oáng saùo ñuùng theo

töøng noát cuûa 12 baùn cung naøy. Boä oáng saùo ñoù ñöôïc goïi laø LUAÄT LÖÕ. Boä oáng saùo naøy ñöôïc caát trong baûo taøng vieän ñeå laøm kyû nieäm, vì trong thöïc teá ngöôøi ta chæ duøng coù 5 aâm maø thoâi, coøn caùc noát nhaïc kia haàu nhö khoâng ñöôïc duøng tôùi ngoaïi tröø Mi vaø Si.

Ngöôøi Trung-Hoa goïi teân caùc cung baét ñaàu töø F laø Cung, Thöông, Gioác, Chuûy, Vuõ, theo thöù töï caùc noát saép xeáp laïi lieàn nhau sau chu trình sinh quaõng 5.

Noát E vaø B sinh ra cuoái cuøng, nhöng vì chæ caùch F vaø C coù nöûa cung

neân nhieàu khi bò laãn loän vôùi nhau neân ngöôøi ta goïi teân E laø bieán Cung vaø B laø bieán Chuûy, vì gaàn gioáng 2 noát ñaàu: F vaø C maø chæ bieán ñi chuùt ít thoâi. Sau naøy ngöôøi ta goïi chung chuùng laø bieán cung E hoaëc bieán cung B cho tieän.

Heä thoáng nguõ aâm Trung-Hoa ñöôïc xeáp ñaët töø noát F, G, A, C, D. Taïo thaønh moät pycnon (quaõng 3 tröôûng) ôû ngay ñaàu heä thoáng.

Nhaïc nguõ aâm ôû Vieät-Nam chuùng ta cuõng ñaõ ñöôïc tìm toøi ra vaø phaùt trieån trong quaàn chuùng, nhöng khoâng coù söï saép xeáp theo heä thoáng. Maõi ñeán khi quaân Moâng-Coå xaâm laêng nöôùc ta vaø mang theo heä thoáng aâm nhaïc Trung-Hoa vaøo Vieät-Nam, ngöôøi Vieät-Nam döïa vaøo ñoù maø


saép xeáp laïi heä thoáng aâm nhaïc cuûa mình, chæ khaùc moät ñieàu laø chuoãi pycnon laïi naèm ôû cuoái heä thoáng, khaùc vôùi cuûa Trung-Hoa laø ôû ñaàu heä thoáng.

Trong nhaïc nguõ aâm Vieät-Nam ngöôøi ta cuõng coù töøng kieåu nhaïc,

töøng gioïng nhaïc khaùc nhau theo töøng mieàn. Söï noái keát moät soá aâm khaùc nhau, caùch duøng theâm caùc bieán cung khaùc nhau.

Caùc nhò cung, tam cung, töù cung, nguõ cung, luïc cung, thaát cung naøy

ñöôïc duøng theo töøng gioïng ca vaên, ñoïc xöôùng, ngaâm thô, haùt . . . ñoù laø söï phaùt trieån daàn leân cuûa aâm nhaïc Vieät-Nam.

Caùc baøi haùt do ngöôøi Moâng-Coå mang theo vaøo Vieät-Nam coù taát caû 10 baøi: Taåu Maõ, Sôn Ñoâng, Höôùng Maõ, Löu Thuûy, Haønh Vaân, Lyù Ngöïa OÂ . . .


Treân ñaây laø 3 heä thoáng trong nhaïc Nguõ AÂm. Heä thoáng I cung F, heä thoáng II cung Dm, heä thoáng III cung G.

Moãi heä thoáng coù nhöõng noát coät truï. Theo Taây Phöông nhöõng noát coät truï aáy laø chuû aâm vaø aùp aâm theo töøng heä thoáng rieâng, theo caùc cung F, Dm vaø G. Caùc noát phuï khaùc laø nhöõng noát khaùc vôùi 2 noát coät truï theo töøng heä thoáng.

Khi vieát baøi theo caùc heä thoáng, ta muoán vieát ôû heä thoáng naøo thì xaùc ñònh roõ noát coät truï cuûa heä thoáng ñoù baèng caùch cho 2 noát coät truï coù maët ngay caâu nhaïc môû ñaàu. Ta neân luoân nhaéc ñi nhaéc laïi vaø keùo daøi ñeå xaùc ñònh roõ heä thoáng chính cuûa baøi.

Trong nhaïc nguõ aâm nhôø söï hình thaønh töø chu kyø quaõng 5 maø ta coù

theå xaùc ñònh chuyeån heä leân nhieàu Tone khaùc nhau: G, A, C, Dm. Trong moät baøi nhaïc ta coù theå chuyeån sang tone khaùc, khoâng caàn phaûi theo thöù töï cuûa noù vaø cuõng khoâng phaûi trôû veà tone cuõ nöõa. Khi chuyeån leân, chuyeån xuoáng hoaëc vaøo baøi ta xaùc ñònh cung cuûa ñoaïn ñoù baèng caùch duøng noát chuû aâm vaø aùt aâm nhieàu ñeå nhaän roõ ngay cung chính, khi chuyeån heä ta duøng noát chuû aâm vaø aùt aâm cuûa cuûa vò trí môùi ñeå xaùc ñònh noù. Ta coù theå döøng baøi nhaïc ôû baát cöù vò trí naøo trong baøi ñeàu ñöôïc caû. (Ñaây laø ñieåm ñoäc ñaùo cuûa nhaïc Nguõ AÂm so vôùi nhaïc Taây Phöông).

- Chuyeån heä: ta chuyeån töø heä thoáng caên baûn naøy sang heä thoáng caên baûn khaùc ñeå thay ñoåi maøu saéc, laøm ña daïng cung baäc cho baøi haùt.

- Chuyeån vò: duøng caùc bieán cung B, E, Bb, Eb ñeå chuyeån doøng nhaïc toái hôn hoaëc saùng hôn, töø vui qua buoàn, töø cung chính sang baäc V thöù, baäc II thöù . . . hoaëc ngöôïc laïi.

Chuyeån heä cuûa nhaïc nguõ aâm tieän lôïi hôn nhaïc thaát aâm, vì chuyeån töø cung naøy qua cung khaùc, heä thoáng naøy qua heä thoáng khaùc chæ caàn duøng noát chuû aâm vaø aùt aâm laø ñuû. Coøn nhaïc thaát aâm thì phaûi duøng noát caûm aâm, hôïp aâm ñaëc bieät . . .


SO SAÙNH HAI DAÂY NHAÏC:


TAÂY PHÖÔNG VAØ ÑOÂNG PHÖÔNG:

Ta nhaän thaáy hai daây nhaïc cuõng coù nhöõng baùn cung gioáng nhau,

cuõng duøng 12 baùn cung nhö nhau, chæ khaùc moät ñieàu laø nhaïc Taây phöông baét ñaàu töø C, nhaïc Ñoâng phöông baét ñaàu töø F.

Trong nhaïc Ñoâng phöông coù 3 cung chính phuø hôïp 3 heä thoáng: F, Dm vaø G. Tuy nhieân ta coù theå chuyeån leân hoaëc xuoáng caùc cung khaùc, mieãn laø tuaân theo thöù töï cung vaø nöûa cung trong töøng heä thoáng laø vieát ra ngay.

Taát caû caùc gioïng daân ca cuûa Vieät-Nam ñeàu döïa vaøo 5 noát chính: F, G, A, C, D. Nhöng tuøy theo saéc gioïng vaø taâm tình cuûa töøng mieàn maø ngöôøi ta duøng moät soá noát rieâng bieät ñeå taïo ra gioïng daân ca rieâng cho töøng vuøng. Nhieàu khi coøn duøng theâm caùc bieán cung E, Eb, E##, B, Bb, B## ñeå taïo neùt ñoäc ñaùo rieâng cho töøng mieàn, töøng gioïng.

Muoán vieát gioïng daân ca mieàn naøo thì thì ta vieát theo caùch moùc noái vaø söû duïng soá noát rieâng cuûa mieàn ñoù (goïi taét laø hôi), ngoaøi ra ta coøn coù theå keát hôïp theâm söï chuyeån heä vaø caùc bieán cung ñeå vieát cho noát nhaïc theâm phong phuù vaø roõ neùt töøng loaïi daân ca, töøng mieàn daân ca . . .

Ví duï: daân ca mieàn Thöôïng, Trung, Nam, Baéc . . . Daân ca Taây Nguyeân: öa vieát khai thaùc caùc bieán cung E vaø B, khai

thaùc trieät ñeå caùc nöûa cung E → F, B → C . . . (chuù yù quan troïng: daân ca Taây Nguyeân kieâng (khoâng duøng) noát baäc II vaø noát baäc VI, vd: Baøi vieát ôû cung C, kieâng noát baäc II laø noát D vaø noát baäc VI laø noát A), khi ñeäm ñaøn cuõng phaûi chuù yù kieâng 2 noát naøy)

LYÙ THUYEÁT BOÅ TUÙC NHAÏC NGUÕ AÂM:

Quan ñieåm vaø teân goïi Nguõ AÂm cuûa nhaïc só Huøng-Laân:

Teân goïi cuûa caùc baäc aâm trong heä thoáng nhaïc nguõ aâm thöôøng ñöôïc

söû duïng:

Baát cöù nguõ aâm vieát ôû gioïng naøo, ta ñeàu laáy teân chung laø “Hoø” ñaët cho quaõng 5 cuûa gioïng ñoù vaø tính noát ñoù ôû vò trí ñaàu tieân.

ÔÛ nhaïc Vieät-Nam, heä thoáng nhaïc ñöôïc duøng töông töï nhö nhaïc Trung-Hoa vaø Taây phöông. Chæ khaùc ôû moät choã laø heä thoáng nhaïc


Vieät-Nam treân lyù thuyeát thì pycnon (chuoãi 3 noát lieân tieáp) luoân ñöôïc ñaët ôû ñaèng sau.

Nhaïc Trung-Hoa thì pycnon ñaët ñaøng tröôùc neân raát saùt vôùi nhaïc Taây phöông.

Kyù aâm cuûa nhaïc Trung-Hoa töông töï cung Fa cuûa nhaïc Taây phöông.

TEÂN GOÏI NHAÏC VAØ GIOÏNG THEO NHAÏC TRUNG-HOA:


Teân goïi heä thoáng vaø noát nhaïc chöa ñöôïc thoáng nhaát, neân taïm thôøi ta duøng teân goïi cuûa heä thoáng Taây phöông cho deã hieåu.

Moãi loaïi daân ca theo vuøng thì coù thoùi quen söû duïng rieâng theo tính caùch rieâng cuûa vuøng ñoù.

Khi vieát daân ca mieàn naøo thì ta vieát theo thoùi quen cuûa mieàn ñoù, thöôøng theâm bôùt moät vaøi noát trong heä thoáng vaø bieán cung.

Caùc chuyeån ñoäng nhaûy quaõng 4 vaø quaõng 5 thöôøng ñöôïc söû duïng trong nhaïc daân toäc, ngöôøi ta goïi ñoù laø nhöõng thoùi quen cuûa daân ca.

PHÖÔNG PHAÙP ÑEÅ CHUYEÅN HEÄ:

Ta muoán chuyeån doøng nhaïc töø heä thoáng naøy sang heä thoáng khaùc (goïi taét laø chuyeån heä) thì chæ caàn duøng caùc bieán cung ñeå taïo ra nhöõng pycnon môùi, nhöõng pycnon tuøy theo töøng heä thoáng ñeå ta xaùc ñònh heä thoáng nhaïc môùi chuyeån qua.

Khi chuyeån heä qua heä thoáng môùi neáu muoán duy trì heä thoáng nhaïc môùi ñoù thì ta duøng caùc thoùi quen quaõng 4 vaø quaõng 5 cuûa heä thoáng ñoù ñeå xaùc ñònh.

Ta neân duøng pha vaøi heä thoáng vôùi nhau ñeå baøi nhaïc ñöôïc phong phuù hôn.

Caùc bieán cung thöôøng duøng laø 2 bieán cung môùi vaø gaàn heä thoáng:

Theo kyù aâm cuûa nhaïc Taây phöông thì 2 bieán cung naøy laø noát baäc

IV vaø baäc VII cuûa heä thoáng. Ta coù theå duøng ôû cao ñoä E vaø B thöôøng hoaëc Eb vaø Bb (tuøy theo töøng gioïng daân ca), caàn löu yù laø neáu duøng caùc bieán cung thì phaûi traùnh duøng caùc chuyeån ñoäng quaõng 2 thöù (D → Eb, A → Bb), tröø vaøi doøng daân ca coù neùt ñaëc thuø laø quaõng 2 thöù, ngoaøi ra ta ñeàu phaûi traùnh vì neáu coù chuyeån ñoäng quaõng 2 thöù seõ maát tính chaát daân ca Vieät-Nam ngay.


Hai bieán cung E vaø B coù theå giaø hoaëc non theo daân ca töøng vuøng. Vöøa laø E vaø B, giaø laø F vaø C, giaø quaù hoaëc quaù giaø laø F# vaø C#, non laø Eb vaø Bb, non quaù hoaëc quaù non laø D vaø A.

SÖÛ DUÏNG HOØA AÂM CHO NGUÕ CUNG:

Theo Nguõ Cung ta coù 5 noát laø: F, G, A, C, D. Ta coù theå döïng hôïp

aâm treân moät soá noát baäc aâm theo nguõ cung ñoù.

Ta nhaän thaáy: Hôïp aâm baäc I: coù ñuû 3 noát: I, III, V. (q.1 + q.3 + q.5). Hôïp aâm baäc II: coù 2 noát. (thieáu noát quaõng 3). Hôïp aâm baäc III: coù 2 noát. (thieáu noát quaõng 5). Hôïp aâm baäc IV: trong nguõ cung khoâng coù hôïp aâm baäc IV. Hôïp aâm baäc V: coù 2 noát. (thieáu noát quaõng 3). Hôïp aâm baäc VI: coù ñuû 3 noát. (q.1 + q.3 + q.5). Hôïp aâm baäc VII: trong nguõ cung khoâng coù hôïp aâm baäc VII. Döïng hôïp aâm 3 noát treân nguõ cung:

Döïng hôïp aâm 4 noát treân nguõ cung:


Döïng hôïp aâm 5 noát treân nguõ cung:

Treân caùc baäc aâm ñeàu coù theå ñaët caùc loaïi hôïp aâm thuaän vaø nghòch,

mieãn sao chæ trong 5 cung vaø khoâng ñeå tai nghe loän sang hôïp aâm khaùc, vaø coù theå giaûi quyeát sang hôïp aâm khaùc maø khoâng loän hôïp aâm.

Theo tai nghe Vieät-Nam, ta coù theâm neùt hoaø aâm laï tai maø vaãn coù aâm Vieät-Nam laø theâm vaøo hôïp aâm moät noát quaõng 2 tröôûng ñeå taïo theâm pycnon.

Ngoaøi ra trong hôïp aâm ta coù theå theâm noát quaõng 6 nöõa.

Trong giaûi keát neáu muoán duøng hôïp aâm nghòch thì chæ neân duøng hôïp aâm coù theâm noát quaõng 2 tröôûng maø thoâi, khoâng neân duøng hôïp aâm coù

theâm noát quaõng 6 tröôûng vì noát quaõng 6 tröôûng nghe ra Taây Phöông hôn laø Vieät-Nam. /


Kyû nieäm Lôùp Saùng Taùc Ca Khuùc khai giaûng ngaøy 21/11/1981 Thaày: Nhaïc só Vieát Chung. Hoïc troø: Ngoïc Linh, Anh Tuaán, Haûi Nguyeãn

Giaùo trình Saùng Taùc Ca Khuùc - do Haûi Nguyeãn bieân taäp laïi töø chöông trình hoïc lôùp Saùng Taùc Ca khuùc cuûa Coá Nhaïc só Vieát Chung. Moïi goùp yù, thaéc maéc, thö töø xin lieân laïc theo ñòa chæ: - Haûi Nguyeãn, 873, ñöôøng Nguyeãn Duy Trinh, Toå 1, Khu phoá 2, Phöôøng Phuù Höõu, Quaän 9, Thaønh phoá Hoà Chí Minh, Vieät Nam. - Ñieän thoaïi: 084.08.37316104 - 084.093786 9626 - Email: [email protected] - http://www.lebaotinh.com/?page_id=1312


mailto:[email protected]

http://www.lebaotinh.com/?page_id=1312

bieân taäp: haÛi nguyeÃn - catruong.com tac ca khuc a5.pdf · ca, caùc loaïi tröôøng...

Documents