PROJEKT

PROJEKTTEMA:BIODIVERSITETI DHE NJERIU

LENDA:BIOLOGJI

OBJEKTIVAT1-TE TREGOJME SHUMELLOJSHMERINE E FAUNES NE VENDIN TONE.2-TE TREGOJME KAFSHET NE RREZIK ZHDUKJE3-TE KRIJOJME NJE ALBUM KU JENE TE RENDITURA VECORITE E KAFSHEVE

INSEPKTORET E FAUNES1-Argis ela2-Joana Zhupa3-Klea Sarai4-Armelda Arifaj5-Olsiana Hasa6-Sara Doi7-Adnan Cala8-Gionni Valteri

KLASIFIKIMIKafshet i klasifikojme ne dy grupe te madhe ne varesi te pranise te shtylles kurrizore.1-Jorruazoret jane te gjitha gjallesat pa shtylle kurrizore.Ne kete grup futen:SfungjeretKnidaret(Qelizadjegesit)KrimbatButaket(Molusket)Lekuregjemboret(Ekinodermatet)Kembenyjetuarit(Arthropoda)2-Rruazoret jane te gjitha gjallesat me shtylle kurrizore.Ne kete grup futen:PeshqitAmfibetZvarraniketShpendetGjitaret

KAFSHETJorruazorRruazorSfungjeretKnidaretKrimbatButaketLekuregjemboretKembenyjetuaritPeshqitAmfibetZvarraniketShpendetGjitaret

JORRUAZORET

JORRUAZOR

SFUNGJERET

Ndertimi.Sfungjeret jane gjallesa ujore.Ato jane quajtur gjallesat me te thjeshta pasi nuk kane ind ose organ,kane vetem qeliz.Trupi i sfungjereve ka forma te ndryshme.Ai ka 2 shtresa qelizore ku e para eshte e pajisur me qeliza petashuqe te cilat kane funksion mbrojtes,dhe e dyta eshte e pajisur me qeliza me kamxhik te cilat bejne te mundur futjen e ujit me baktere,diatome,protiste ne trupin e sfungjerit.Kur keto mikrogjallesa treten ne trupin e sfungjerit,atehere uji del jashte me ane te nje gypi te quajtur oskulum.Riprodhimi.Riprodhimi tek sfungjeret e gjejme ne dy menyra:seksual dhe joseksualRiprodhimi seksual ndodh atehere kur spermatozoidet e prodhuar nga nje sfungjer bashkohen me vezen e nje sfungjeri tjeter.Pas ketij bashkimi formohet larva e cila eshte e vetmja faze levizore jetesore e sfungjerve,sepse ata jane vetem ne ngutje.Riprodhimi joseksual ndodh kur sythet e vegjel te krijuara ne trupin e nje sfungjeri shkeputen.Pas shkeputjes ato japin sfungjer te rinj

KNIDARET

Ndertimi.Knidaret kane karakteristike te vecante qelizat djegese te tyre te cilat paralizojne gjahun ose armikun.Knidaret kane dy shtresa qelizore.Trupi i tyre ka formen e nje traste nga e cila dalin zgjatime te vecanta qe njihen ndryshe si tentakula.Pasi gjahu eshte paralizuar jane tentakulat ato qe e cojne ate drejt gojes.Riprodhimi.Riprodhimi tek knidaret ashtu si edhe tek sfungjeret e kemi:seksual dhe joseksualKnidaret I gjejme ne dy forma:polip dhe meduze.Riprodhimi seksual ndodh atehere kur meduza e rritur leshon vezen dhe veza bashkohet me spermatozoidin te cilat fekondohen ne ujin e detit.Me pas kjo veze fiksohet ne fund te detit dhe jep fazen polip.Riprodhimi joseksual ndodh ne fazen polip.Gjate kesaj faze ne trup krijohen disa sythe te cilat pasi shkeputen notojne dhe japin meduzen

KRIMBAT

Klasifikimi.Krimbat I klasifikojme ne 3 klasa: krimbat e shtypur,krimbat e rrumbullaket dhe krimbat unazore.

Krimbat e shtypur e kane trupin te ndertuar nga 3 shtresa qelizore ku shtresa e trete quhet mezoderma.Keta krimba jane parazitare.Riprodhimi tek keta krimba e kemi ne dy menyra : seksual dhe joseksualKrimbat e rrumbullaket jane me te zhvilluar se krimbat e shtypur.Ata kane organe me te persosura.Aparati tretes I krimbave te rrumbullaket fillon me gojen, me pas me gypin tretes dhe perfundon ne vrimen anale.Keta krimba jane parazitare dhe kryejne riprodhim seksual.Krimbat unazore mund te permendim si perfaqesues kryesor krimbin e shiut.Nga te treja klasat e krimbave keta jane me te zhvilluarit.Trupi i tyre eshte I ndertuar me unaza nga te cilat dalin disa qime,keto I bejne te mundur ketij krimbi levizjen.Keta krimba jane jorruazoret e pare te pajisur me qarkullim gjaku te cilin e kane te mbyllur.Gjithashtu ketu dallojme edhe fillimin e nje sistemi nervor.Krimbat unazore kryejne riprodhim seksual.

BUTAKET

Klasifikimi.Butaket kane marr kete emer per shkak te lekures se bute qe ata kane.Vete butaket jane te ndare ne 3 klasa : Gastropode,dykapakoret dhe cefalopodet.Gastropodet si karakteristike te vecante kane guasken e tyre e cila eshte e prodhuar nga nje ind I vecante I quajtur mantel.Gastropodet jane barngrenes dhe ata levizin me ane te kembes se tyre muskulore.Ata kryejne riprodhim seksual.Dykapakoret kane trup te mbuluar me dy guaska.Disa dykapakore jane te pajisur me kembe.Ata jetojne ne uje dhe frymemarrjen e kryejne me branshi.Ne castin qe kapaket e tyre hapen ata marrin uje te pasur me oksigjen dhe lende ushqyese gjithashtu.Ata kryejn riprodhim seksual.Cefalopodet jane butaket me te zhvilluar.Karakteristike te vecante kane tentakulat e tyre te cilat jane te pajisura me me ventuza qe sherbejne per kapjen e ushqimit.Cefalopodet kryejne riprodhim seksual dhe ato jane gjallesa ujore dhe e kryejne frymemarrjen me branshi.

LEKUREGJEMBORET

Ndertimi.Edhe vete nga emri kuptohet qe keto gjallesa kane lekuren te mbuluar me gjemba,gjithashtu ketu dallohet edhe shfaqja per here te pare te skeletit te cilin e kane te brendshem.Ky skelet sherben per mbeshtetje,mbrojtje.Lekuregjemboret jane gjallesa ujore.Trupi I tyre merr forma nga me te ndryshmet por perseri ata kane nje simetri rrezore.Riprodhimi.Lekuregjemboret riprodhohen ne dy menyra:seksuale dhe joseksuale.Riprodhimi seksual ndodh atehere kur veza leshohet dhe bashkohet me spermatozoidin.Riprodhimi joseksual ne rastin e yllit te detit eshte aftesia rigjeneruese.Ne castin qe I kemi keputur nje nga kembet yllit te detit , nga ajo kembe do te prodhohet nje yll I ri.

KEMBENYJETUARIT

Klasifikimi.Kembenyjetuarit zene rreth 75% te gjallesave shtazore.Kembenyjetuarit I kemi ne 3 klasa:araknidet,krustacet dhe insektet.Klasa e araknideve perfshin keto gjallesa:merimangat,Kepushat,akrepat etj.Trupi I tyre eshte I ndare ne 2 pjese :Kokgjoks dhe barku.Zakonisht ne kete klase vihet re prania e gjendrave te helmit gjithashtu ata kane 4 cifte kembesh.Klasa e krustaceve ka si vecori skeletin e jashtem.Keto gjallesa zakonisht jetojne ne uje.Trupi I tyre eshte I ndare nga kokgjoksi dhe barku.Ne kete klase kemi dhe organe ndijore sic jane antenat.Keto gjallesa kane 2 sy te cilat jane vendosur ne zgjatime,gje qe ben te mundur shikimin nga te gjitha anet.Ato kane 5 cifte kembesh.Cifti I pare jane mashat e forta qe sherbejne per kapjen e ushqimit dhe vetmbrojtje.Klasa e insekteve ka si vecori kryesore aftesine e fluturimit dhe trupin e ndare ne 3 pjese:koka , gjoksi dhe barku.Ne koke kemi syte,gojen dhe antenat.Nga gjoksi dalin 2 pal krahe dhe 3 cifte kembesh.Kur mashkulli prodhon spermatozoidet ato depozitohen ne vezen e femres.Me pas keto veze dalin jashte.Shnderrimet nga veza ne te rritur quhen metamorfoze.

RRUAZORET

RRUAZORET

PESHQIT

Ndertimi.Peshqit jane gjallesa ujore te cilat trupin e kane te mbuluar me luspa.Keto luspa jo vetem qe mbulojne trupin por I sherbejne edhe per orientim.Pendet jane cifte si pendet e gjoksit dhe te barkut,dhe teke si penda anale,kurrizore dhe ajo e bishtit.Peshqit e kryejne frymemarrjen me branshi.Ne castin qe goja hapet uji futet ne trupin e peshqve.Oksigjeni ne uje kapet nga branshite dhe kalon ne gjak,kurse dyoksidi I karbonit si edhe uji I mbetur dalin jashte me ane te branshive.Peshqit kane organe shqisash shume te zhvilluar sidomos syte.Peshqit kane edhe nje vije anesore e cila e ndihmon peshkun ne notim.Zemra e peshqve ka 2 dhoma dhe sistemi I ekskretimit I perbere nga 2 veshka.Riprodhimi.Riprodhimi tek peshqit eshte seksual dhe ata jane ovipare.Ne periudhen e ciftezimit femra leshon vezet dhe mashkulli leshon spermatozoidet permbi to.Pra nga kjo themi se ata kryejne pllenim te jashtem.Klasifikimi.Peshqit klasifikohen ne kercor dhe kockor.Peshqit kercor kane skeletin te ndertuar nga kercet kurse ata kockor nga kockat.Goja tek peshqit kercor ndodhet ne anen barkore kurse tek ata kockor ndodhet ne skajin e kokes.Branshite e kockoreve jane te mbuluara nga nje shtrese qe quhet operkulum,kurse kercoret I kane te mbuluara me veleza.E vecanta kryesore e peshqve kockor eshte se kane fshikez notim e cila ndihmon ne notim.

AMFIBET

Ndertimi.Amfibet njihen si gjallesa me jete te dyfishte sepse ato mund te jetojne edhe ne toke por edhe ne uje.Nese tek peshqit lekura ishte e ndertuar me luspa ketu kemi nje lekure te holle , te reshqitshme dhe pa luspa.Amfibet kane shqisat ne koke shume te zhvilluara.Ata jane te pajisur me 4 gjymtyre.2 te parmet kane cipa notimi te cilat ndihmojne ne notim dhe 2 te pasmet I ndihmojne amfibet te levizin me ane te kercimeve.Pervec kesaj ne kercim ndihmojne edhe forma e gjymtyreve , muskulatura dhe gjatesia e tyre.Amfibet kane zemer me 3 dhoma dhe qarkullimi I gjakut I tyre eshte I mbyllur.Riprodhimi.Amfibet kryejne riprodhim seksual dhe ata jane ovipare.Ne periudhen e ciftezimit mashkulli therret femren me ane te tingujve.Me pas femra leshon vezet ne uje dhe mashkulli hedh mbi to lengun e bardhe.Nga veza cel nje larve e cila ngjason shume me nje peshk.Larva merr frymemarrje me branshi dhe me kalimin e kohes ajo kalon ne metamorfoze.Ne fillim I dalin gjymtyret e pasme me pas ato te parme dhe kur vjen koha qe ajo te kaloje ne toke zhduket bishti.Nje amfibe I rritur kryen frymemarrjen me lekure dhe mushkeri jo shume te zhvilluara.Amfibet jane me gjak te ftohte.

ZVARRANIKET

Ndertimi.Zvarraniket e kane trupin te mbuluar me luspa por ndryshim nga peshqit keto jane luspa te ngjitura te cilat kane funksion mbrojtes.Disa zvarranike jane te pajisur me gjendra helmi si gjarperi.Ata jane te gjithe me gjak te ftohte dhe ata jetojne ne toke dhe uje.Disa zvarranike levizin me ane te gjymtyreve por disa te tjere si gjarpri nuk kane gjymtyre,por ka lekuren shume te reshqitshme.Zemra e zvarranikeve eshte e ndare ne 3 dhoma vetem ajo e krokodilit ka 4.

Riprodhimi.Te gjithe zvarraniket jane ovipare dhe ata kryejne pllenim te brendshem.Veza e zvarranikeve eshte e vecante sepse ajo eshte e mbeshtjelle nga nje cipe lekurore e cila ka disa vrima qe bejne te mundur shkembimin e oksigjenit me dyoksid karboni.

SHPENDET

Ndertimi.Shpendet e kane trupin te veshur me pende dhe pupla dhe te gjithe ata jane me gjak te ngrohte.Te gjithe shpendet jane te pajisur me sqep I cili eshte I ndryshem ne varesi te regjimit ushqimor.Nje aftesi kryesore e shpendeve eshte edhe levizja me fluturim.Gjymtyret e parme te shpendet jane shnderruar ne flatra te cilat ndihmojne ne fluturim.Gjymtyret e pasme jane te veshura me luspa dhe aty kemi edhe kthetrat.Pervec gjymtyreve edhe skeleti I lehte I ndihmon ata ne fluturim.Trastat ajrore jane ato qe I bejne keto skelete kaq te lehta,pervec kesaj ato sherbejne edhe per rezeva oksigjeni gjate fluturimit.Shpendet e kane zemren te ndare ne 4 dhoma Riprodhimi.Shpendet kryejne riprodhim seksual gjithashut pllenim te brendeshem.Ata jane ovipare dhe veza e tyre eshte prej levozhge.Shpeni meme tregon perkujdesje ndaj vezeve te saj deri dhe pas celjes se tyre.Klasifikimi.Shpendet klasifikohen ne 3 grupe.Shpend te tokes-jane te gjithe shpendet qe fluturojne.Shpend te ujit-jane te gjithe shpendet qe habitatin e tyre e kane ujin.Shpendet qe nuk fluturojne.

GJITARET

Ndertimi.Mund te themi se nga te gjitha klasat gjitaret mund te jene me te zhvilluarit.Gjitaret jane gjak ngrohte dhe mund ti quajme te vecante sepse kane arritur te pershtaten ne cdo vend te botes.Vecorite qe I kane ndihmuar te pershtaten jane:lekura me qime,gjendrat e ndryshme dhe shtresa dhjamore.Gjitaret levizin me ane te tkurrjeve te muskujve dhe kockave.Ata e kane zemren te ndare ne 4 dhoma.Aparati tretes eshte me I zhvilluar por ndryshon ne varesi te regjimit ushqimor.Sistemi nervor eshte me I zhvilluar se klasat e tjera.Riprodhimi.Te gjithe gjitaret kryejne riprodhim seksual.Pllenimi eshte I brendshem,dhe pas bashkimit te gametit femeror me ate mashkullor formohet embrioni brenda trupit te femres.I vogli ne bark te nenes eshte I veshur me nje qese e cila e mbron.Kjo qese quhet placet.I vogli komunikon me nenen me kordonin umbelikal.Klasifikimi.Gjitaret I ndajme ne 3 grupe:Monotemat-ovi/vivipareMarsupialet-gjitaret me xhepPlacentaret-gjitaret e pajisur me placente.

NE ZHDUKJE

Orangutangu i Sumatrs sht ndr speciet m t rrezikuara midis majmunve. Gjendet vetm n provincat veriore dhe perndimore t Sumatrs, n Indonezi. Fatkeqsisht ai po humb shpejt habitatin e tij natyror, pr shkak t vendbanimeve t njerzve.

Gorilla e maleve sht zbuluar nga shkenctart n vitin 1902 dhe sht nj nga dy nnspeciet e Gorills lindore.

Peshku i kuq i Atlantikut ndoshta sht viktima m e madhe e peshqve t parregullt dhe t kontrolluar. Numri i peshqve t kuq sht zvogluar n mnyr alarmante n dekadat e fundit.

Vaquita sht nj delfin, q jeton ekskluzivisht n gjirin e Kalifornis n Meksik. Specia sht n rrezik zhdukjeje, mbi t gjitha pr shkak t rrjetave t prdorura pr peshkim n ato zona.

N natyr jan deri n 6000 leopard nga 12 vende, por numri i tyre sht gradualisht n rnie, pr shkak t habitatit dhe t gjuetis.

Nj pjes e popullats s tyre jan drejt rrugs s zhdukjes, si pr shembull ata q ndodhen n Mekong. Edhe pr ta krcnimi kryesor sht kapja aksidentale gjat peshkimit, si dhe humbja e habitatit.

Rinoceronti i Giavas sht ndoshta gjitari m i rrall dhe m i madh i planetit, n jo m shum se 50 kopje t ln n gjendje t egr dhe jo n robri.

Panda e kuqee cila gjendet n Indi dhe Kin dhe arsyeja e rrezikimit t saj sht shpyllzimi.

KAFSHET NE ZHDUKJENE SHQIPERI

Emertimi shkencor:Hacelia attenuataEmri popullor:Ylli i detit

Emertimi shkencor:Stylocodaris affinisEmri popullor:Ylli I detit

Emertimi shkencor:Lestes dryasEmri popullor:Pilivesa e xunkthave

Emertimi shkencor:Mantis religiosaEmri popullor:Murgesheza

Emertimi shkencor:Acipenser naccariiEmri popullor:Blini I bardhe

Emertimi shkencor:Salmo letnicaEmri popullor:Korani

Emertimi shkencor:Salmo marmoratusEmri popullor:Trofta e mermerte

Emertimi shkencor:Acipenser sturioEmri popullor:Blini

Emri shkencor:Pelecanus crispusEmri popullor:Pelikani kacurrel

Emertimi shkencor:Lynx lynxEmri popullor:Rreqebulli