bÁo cÁo tỐt nghiỆp

BÁO CÁO TỐT NGHIỆP

Đề tài

“Giải pháp nâng cao khả năng cạnh tranh của các

doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế ”

§Ò ¸n m«n häc

SV: Ph¹m ThÞ BÝch Ngäc Líp QLKT 42A 1

Lêi nãi ®Çu

Ngµy nay, héi nhËp ®· trë thµnh mét xu thÕ tÊt yÕu, mét níc kh«ng

thÓ ph¸t triÓn nÕu kh«ng tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §øng tríc t×nh

h×nh ®ã, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang cã c¬ héi ®Çu t, ph¸t triÓn. Nhng ®èi

víi doanh nghiÖp võa vµ nhá, ngoµi nh÷ng c¬ héi cßn rÊt nhiÒu nh÷ng th¸ch

thøc, do quy m« võa vµ nhá nªn kh¶ n¨ng c¹nh tranh thÊp, cã nguy c¬ bÞ ph¸

s¶n tríc çc doanh nghiÖp lín vµ tríc çc ®èi thñ nÆng ký tõ níc ngoµi.

Bªn c¹nh ®ã, çc doanh nghiÖp võa vµ nhá l¹i ®ãng mét vai trß rÊt quan

träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, hµng n¨m gãp phÇn lín vµo GDP cña c¶

níc. Víi vai trß rÊt lín, nhng l¹i ®øng tríc nhiÒu khã kh¨n, em kh«ng

khái b¨n kho¨n vÒ kh¶ n¨ng tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña nã. §ã lµ lý do em chän

®Ò tµi: “Gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña çc doanh nghiÖp

võa vµ nhá ë ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ” ®Ó lµm

®Ò ¸n cña m×nh.

§Ó gi¶i quyÕt ®Ò tµi nµy em xin tr×nh bµy nh÷ng néi dung sau:

- Ch¬ng I: C¬ së lý luËn vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp

võa vµ nhá.

- Ch¬ng II: Thùc tr¹ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña çc doanh nghiÖp

võa vµ nhá ë viÖt nam hiÖn nay

- Ch¬ng III: Gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña çc

doanh nghiÖp

Trong ph¹m vi cña ®Ò ¸n m«n häc, em xin tr×nh bµy mét çch ng¾n

gän ý kiÕn cña m×nh, hy väng sÏ ®ãng gãp mét phÇn nhá vµo viÖc n©ng cao

kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña çc doanh nghiÖp võa vµ nhá.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Softwarehttp://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

§Ò ¸n m«n häc


Ch¬ng I :

c¬ së lý luËn vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh

nghiÖp võa vµ nhá

I. Héi nhËp thÞ trêng thÕ giíi:

1. Sù cÇn thiÕt cña héi nhËp:

1.1. Kh¸i niÖm héi nhËp:

Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ sù g¾n kÕt nÒn kinh tÕ cña mét níc vµo

çc tæ chøc quèc tÕ khu vùc vµ toµn cÇu, trong ®ã çc thµnh viªn quan hÖ víi

nhau theo nh÷ng quy ®Þnh chung.

1.2. Xu thÕ thÕ giíi:

Ngay tõ nh÷ng n¨m cuèi cña thÕ kû XX, sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh

tÕ thÕ giíi ®· chÞu sù t¸c ®éng s©u s¾c cña mét lo¹t nh÷ng xu thÕ míi. §ã lµ

xu thÕ ph¸t triÓn çch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ, quèc tÕ ho¸, toµn cÇu

ho¸ ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi vµ xu thÕ chuyÓn tõ ®èi ®Çu sang ®èi tho¹i gióp

cho lùc lîng s¶n xuÊt ®îc quèc tÕ ho¸ cao ®é. Th¬ng m¹i quèc tÕ ph¸t

triÓn m¹nh mÏ vµ ngµy cµng gi÷ mét vai trß quan träng trong viÖc t¨ng

trëng kinh tÕ thÕ giíi. Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ cña thÕ giíi ®·

t¨ng tõ 50 tû USD trong ®Çu nh÷ng n¨m 50 lªn h¬n 5500 tû USD n¨m 1999;

tèc ®é t¨ng trëng mËu dÞch thÕ giíi t¨ng b×nh qu©n tõ 1,2 ®Õn 1,5 lÇn so víi

tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ. §Çu t ®ang trë thµnh trôc ®ì cho sù t¨ng trëng

kinh tÕ cña thÕ giíi víi tû lÖ t¨ng trëng ®Çu t b×nh qu©n hµng n¨m cao h¬n

tû lÖ t¨ng trëng cña h¶ng th¬ng m¹i.

Çc c«ng ty xuyªn quèc gia ngµy cµng ®îc n©ng cao, ¶nh hëng to

lín ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi; tÇm ho¹t ®éng míi cña çc

c«ng ty xuyªn quèc gia ®· thóc ®Èy quèc tÕ hãa s¶n xuÊt, quèc tÕ ho¸ nÒn

kinh tÕ thÕ giíi ph¸t triÓn nhanh chãng.


§Ò ¸n m«n häc


Ngµy nay, xu thÕ hoµ b×nh, hîp t¸c vµ ph¸t triÓn ®· trë thµnh xu thÕ

lín ph¶n ¸nh ®ßi hái, bøc xóc cña çc quèc gia, d©n téc v× sù ph¸t triÓn kinh

tÕ gi÷a çc níc. ThÕ giíi ®ang x©y dùng nÒn kinh tÕ víi nh÷ng chÝnh s¸ch

hîp t¸c, héi nhËp quèc tÕ s©u réng, trong ®ã chó träng ®Õn hiÖu qu¶ vµ t¨ng

søc c¹nh tranh cho çc nÒn kinh tÕ.

Khi toµn cÇu ho¸ ®ang trë thµnh xu thÕ kh¸ch quan th× yªu cÇu héi

nhËp kinh tÕ quèc tÕ ngµy cµng trë nªn cÊp b¸ch. Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ

mét xu thÕ míi cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng, ph¶n ¸nh tr×nh ®é

ph¸t triÓn cao cña nÒn s¶n xuÊt, ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ viÖc quèc tÕ

ho¸ s¶n xuÊt trë nªn phæ biÕn. §Æc ®iÓm quan träng cña toµn cÇu ho¸ lµ nÒn

kinh tÕ thÕ giíi tån t¹i vµ ph¸t triÓn nh mét chØnh thÓ, trong ®ã nÒn kinh tÕ

cña çc quèc gia chØ lµ çc bé phËn cã quan hÖ t¬ng t¸c lÉn nhau, ph¸t triÓn

víi nhiÒu h×nh thøc phong phó. BÊt kú mét quèc gia nµo khi tham gia vµo

kinh tÕ quèc tÕ ®Òu cã thÓ thu ®îc lîi Ých nÕu quèc gia ®ã biÕt tËp trung vµo

s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm thÓ hiÖn mèi t¬ng quan thuËn lîi

h¬n vÒ mÆt chi phÝ so víi çc quèc gia kh¸c. Do vËy, chØ nh÷ng quèc gia nµo

b¾t kÞp xu thÕ nµy, biÕt tËn dông thêi c¬, vît qua th¸ch thøc míi cã thÓ

®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn. Quèc gia nµo kh«ng thùc hiÖn héi nhËp tøc lµ ®· tù

lo¹i m×nh ra khái lÒ cña sù ph¸t triÓn. Nãi çch kh¸c, héi nhËp kinh tÕ quèc

tÕ ®· trë thµnh mét tÊt yÕu kh¸ch quan.

1.3. TÇm quan träng cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· ®îc kiÓm

nghiÖm qua thùc tÕ, thÓ hiÖn ë sù t¨ng trëng kinh tÕ cña ViÖt Nam.

Thùc tÕ cho thÊy nÒn kinh tÕ ViÖt Nam tríc ®©y yÕu kÐm, chËm

ph¸t triÓn. Sau ®ã t tëng ®¬c khai th«ng, Nhµ níc ®· ®Ò ra nhiÒu chÝnh

s¸ch kinh tÕ míi phï hîp víi tiÕn tr×nh lÞch sö, ®· gãp phÇn lín vµo sù ph¸t

triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc. B¾t ®Çu tõ §¹i héi §¶ng VI n¨m 1986, §¶ng vµ

Nhµ níc chñ ch¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng

XHCN, cho phÐp tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. Tõ ®ã ®Õn nay nÒn kinh tÕ

ViÖt Nam ngµy cµng n¨ng ®éng h¬n. NhiÒu ®¬n vÞ kinh doanh cã hiÖu qu¶,


§Ò ¸n m«n häc


nhiÒu ngµnh nghÒ ®¹t vµ vît møc kÕ ho¹ch ®Æt ra. LÜnh vùc cã thµnh tÝch Ên

tîng nhÊt lµ ngo¹i th¬ng, víi kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng 10% n¨m 2002

gÇn gÊp ®«i n¨m 2001. §· cã 20 mÆt hµng xuÊt khÈu ®¹t kim ng¹ch xuÊt

khÈu trªn100 triÖu USD/ n¨m. N¨m 2002 kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng may

mÆc sang thÞ trêng Mü ®¹t 900 triÖu USD, xuÊt khÈu thuû s¶n ®¹t 2, 03 tû

USD. Héi nhËp ®· lµm t¨ng sù n¨ng ®éng trong b¶n th©n ngêi s¶n xuÊt, do

®ã, trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp còng cã nhiÒu triÓn väng, nhiÒu lÜnh vùc míi

®îc chó träng ®Çu t nh nu«i thuû s¶n, n¨ng suÊt lóa liªn tôc t¨ng.

Níc ta ngµy cµng më réng quan hÖ quèc tÕ, ®iÒu ®ã lµ hÕt søc cÇn

thiÕt vµ phï hîp víi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö, gióp chóng ta h¹n chÕ

®íc nh÷ng yÕy kÐm nh ®· kÓ trªn. Nh vËy, cã thÓ nãi nÒn kinh tÕ níc ta

ph¸t triÓn vît bËc g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ.

2. C¬ héi vµ th¸ch thøc khi ViÖt Nam ra nhËp thÞ trêng thÕ giíi:

Víi mét níc cã nÒn kinh tÕ thÊp kÐm nh ViÖt Nam th× héi nhËp

quèc tÕ ®em l¹i rÊt nhiÒu c¬ héi nhng còng kh«ng Ýt nh÷ng th¸ch thøc.

2.1. C¬ héi:

Thø nhÊt, víi quan ®iÓm vµ nguyªn t¾c râ rµng, ViÖt Nam ®Èy

nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp. §êng lèi ë tÇm vÜ m« kh«ng thÓ tr¸nh khái ®èi

víi sù ph¸t triÓn cña qu¸ tr×nh tham gia toµn cÇu ho¸ thùc tÕ cã ý nghÜa rÊt

lín ®èi víi sù nghiÖp ®æi míi, héi nhËp cña ViÖt Nam. Tõ nhËn thøc nµy

trong nh÷ng n¨m qua ViÖt Nam ®· cã bíc chuyÓn ®æi lín trong chÝnh s¸ch

ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i. Çc chÝnh s¸ch nµy ®Òu theo híng tù do ho¸,

tÊt nhiªn ë çc tÇng líp kh¸c nhau phô thuéc vµo thùc lùc cña mçi lÜnh vùc.

Thø hai, tham gia toµn cÇu hãa chÝnh lµ tranh thñ çc ®iÒu kiÖn

quèc tÕ ®Ó tranh thñ tiÒm n¨ng níc nhµ, phôc vô cho viÖc n©ng cao ®êi sèng

nh©n d©n. ViÖt nam lµ níc cã tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó nhng cha

®îc khai th¸c hiÖu qu¶. Víi nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó kh«ng

chØ t¹o ta ®iÒu kiÖn cho viÖc ph¸t triÓn çc ngµnh khai th¸c chÕ biÕn mµ cßn

thu hót ®Çu t cña çc c«ng ty níc ngoµi. Trªn c¬ së çc nguån tµi nguyªn


§Ò ¸n m«n häc


thiªn nhiªn cã s½n, ViÖt nam cã thÓ x¸c lËp c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ víi nh÷ng

s¶n phÈm cã tÝnh c¹nh tranh ®¸p øng ®îc nhu cÇu trÞ trêng thÕ giíi.

Thø ba: Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang qu¸ ®é sang nÒn

kinh tÕ trÝ tuÖ, khoa häc vµ c«ng nghÖ ph¸t triÓn m¹nh trë thµnh lùc lîng

s¶n xuÊt trùc tiÕp, chi phèi mäi lÜnh vùc kinh tÕ x· héi nhng còng kh«ng thÓ

thay thÕ vai trß cña nguån lùc lao ®éng. H¬n n÷a, b¶n th©n nguån lùc lao

®éng cßn lµ nh©n tè s¸ng t¹o ra c«ng nghÖ thiÕt bÞ míi vµ sö dông chóng

trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ.

Trªn thùc tiÔn nhiÌu c«ng ty níc ngoµi vµo ViÖt Nam, mét trong

nh÷ng lý do quan träng lµ tËn dông nguån lùc lao ®éng dåi dµo, rÎ vµ cã kh¶

n¨ng tiÕp thu c«ng nghÖ míi cña ViÖt Nam. Theo ®¸nh gi¸ cña çc c«ng ty

NhËt B¶n khi ph©n tÝch lîi thÕ m«i trêng kinh doanh cña çc quèc gia

ASEAN, ViÖt Nam ®øng thø 7 trong tæng sè çc quèc gia (10 quèc gia) lín

h¬n Lµo, Campuchia vµ Myanma1.

Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· t¹o ra c¬ héi ®Ó nguån lùc cña níc ta

khai th«ng giao lu víi thÕ gi¬Ý bªn ngoµi. ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu lao ®éng

qua çc hîp ®ång gia c«ng chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu lao ®éng

kü thuËt c«ng nghÖ míi rÊt cÇn thiÕt. Nh vËy víi lîi thÕ nhÊt ®Þnh vÒ nguån

lao ®éng cho phÐp lùa chän d¹ng h×nh phï hîp tham gia vµo héi nhËp vµ qóa

tr×nh héi nhËp ®· t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó n©ng cao chÊt lîng nguån lao ®éng ViÖt

Nam.

Thø t: ViÖt Nam ®Èy nhanh tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ

trong ®iÒu kiÖn ®Êt níc hoµ b×nh, chÝnh trÞ-x· héi æn ®Þnh. §©y lµ c¬ héi rÊt

quan träng ®Ó tËp trung ph¸t triÓn kinh tÕ, më réng quan hÖ ®èi ngo¹i.

Víi sù ®æi míi ph¸t triÓn h¬n 17 n¨m qua ViÖt Nam ®· thu ®îc kÕt

qu¶ rÊt ®¸ng tù hµo. Sau gÇn hai thËp kû t¨ng trëng GDP ®· t¨ng lªn gÊp 2

lÇn, tõ níc nhËp khÈu l¬ng thùc trë thµnh níc cã møc xuÊt khÈu g¹o lín.

N¨m 2002 xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam ®¹t 3,5 triÖu tÊn, n¨m 2001-3,55

1 Nguån:Thêi b¸o kinh tÕ, n¨m 2001


§Ò ¸n m«n häc


triÖu tÊn, n¨m 2002-3,25 triÖu tÊn, ViÖt Nam trë thµnh níc xuÊt khÈu g¹o

®øng thø 2 trªn thÕ giíi2.

Cïng víi møc ®ã, ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ tinh thÇn cña nh©n

d©n ®îc c¶i thiÖn. Thµnh qña nµy t¹o ra niÒm tin v÷ng ch¾c cña toµn d©n

vµo sù nghiÖp ®æi míi.

Thø n¨m: mÆc dï kinh tÕ ViÖt Nam cha ph¸t triÓn nhng kh«ng

ph¶i héi nhËp víi hai bµn tay tr¾ng, ngoµi tµi nguyªn thiªn nhiªn nguån lùc

cïng víi sù æn ®inh vÒ chÝnh trÞ x· héi, ViÖt Nam còng cã kinh nghiÖm nhÊt

®Þnh sau h¬n 17 n¨m ®æi míi, héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi.

C¬ héi chØ ph¸t huy t¸c dông khi chóng ta biÕt n¾m b¾t lÊy nã. NhËn

thøc mét çch ®óng ®¾n vµ ®Çy ®ñ çc c¬ héi ®Ó khai th¸c triÖt ®Ó sÏ gióp

cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn. Khi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn

h¬n bªn c¹nh çc thuËn lîi chung cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ.

2.2 Th¸ch thøc:

Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi kÓ trªn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cßn nhiÒu

th¸ch thøc trong ®ã ®Æc biÖt lµ n¨m th¸ch thøc sau ®©y:

Thø nhÊt, tiÒm lùc vËt chÊt cña ViÖt Nam cßn yÕu, nguån nh©n lùc

dåi dµo nhng nãi chung lµ cã kü n¨ng kh«ng cao, ®iÒu nµy khiÕn cho hÖ

thèng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ gÆp nhiÒu bÊt cËp. Khã kh¨n nµy thÓ hiÖn ë

chç n¨ng lùc tiÕp cËn khoa häc c«ng nghÖ chñ yÕu, khã ph¸t huy lîi thÕ cña

níc ®i sau trong viÖc tiÕp cËn çc nguån lùc s½n cã tõ bªn ngoµi ®Ó n©ng cao

c¬ së h¹ tÇng kü thuËt dÉn ®Õn nguy c¬ ViÖt Nam cã thÓ trë thµnh “b·i r¸c”

cña çc c«ng nghÖ l¹c hËu. Víi quy m« vèn nhá nh çc doanh nghiÖp võa vµ

nhá (DNVVN) th× kh¶ n¨ng nhËp çc c«ng nghÖ l¹c hËu cµng lín.

Thø hai, sù c¹nh tranh, ®Æc biÖt lµ c¶ çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp cßn

qu¸ thÊp do ®ã viÖt nam gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc cñng cè vµ ph¸t triÓn

çc thÞ trêng míi trong ®iÒu kiÖn nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn cïng chä

2 Nguån: Sè liÖu cña tæng côc thèng kª n¨m 2002


§Ò ¸n m«n häc


chiÕn lîc t¨ng cêng híng vÒ xuÊt khÈu nªn viÖt nam sÏ bÞ ¸p lùc c¹nh

tranh ngay t¹i thÞ trêng néi ®Þa; viÖc më réng thÞ trêng néi ®Þa theo AFTA,

WTO cã thÓ biÕn viÖt nam thµnh thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm níc ngoµi.

Hµng ho¸ níc ngoµi chÊt lîng cao l¹i ®îc c¾t gi¶m thuÕ, ®iÒu nµy khiÕn

cho hµng ho¸ cña çc DNVVN bÞ c¹nh tranh gay g¾t.

Thø ba, do tri thøc vµ tr×nh ®é kinh doanh cña çc goanh nghiÖp cßn

thÊp, céng víi hÖ thèng tµi chÝnh vµ ng©n hµng cßn yÕu kÐm nªn dÔ nÞ tæn

th¬ng vµ bÞ thao tóng nÕu tù do ho¸ thÞ trêng vèn sím; tõ kinh nghiÖm cña

çc níc ngoµi vµ quèc tÕ ngµy cµng t¨ng.

Thø t, hÖ thèng th«ng tin viÕn th«ng toµn cÇu ho¸ víi t çch lµ

mét thø quyÒn lùc siªu hµng ®ang ph¸t triÓn nhanh cã thÓ g©y ra t¸c ®éng

tiªu cøc trùc tiÕp ®Õn an ninh kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi theo híng g©y rèi

lo¹n vµ lµm lîi cho çc thÕ lùc bªn ngoµi. VÊn ®Ò lµ kiÓm so¸t viÖc tù do ho¸

th«ng tin, truyÒn th«ng nh thÕ nµo ®Ó kh«ng tõ bá lîi Ých tËn dông khai th¸c

nã mµ vÉn h¹n chÕ tèi ®a nguy c¬ g©y thiÖt h¹i s¶y ra.

Th n¨m, trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, chñ yÕu lµ víi çc quèc

gia cã tiÒm lùc m¹nh cã thÓ chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè tiªu cùc nh muèn k×m

h·m thËm chÝ g©y søc Ðp buéc ViÖt Nam ph¶i thay ®æi ®Þnh híng, môc ®Ých

ph¸t triÓn.

II. Doanh nghiÖp võa vµ nhá:

1. Kh¸i niÖm:

Kh«ng cã mét kh¸i niÖm chung nµo thèng nhÊt trªn thÞ trêng quèc

tÕ vÒ nh÷ng g× cÊu thµnh nªn mét doanh nghiÖp võa vµ nhá (DNVVN). Çc

kh¸i niÖm vµ sù ph©n lo¹i thay ®æi tõ níc nµy sang níc kh¸c. Quy m« cña

doanh nghiÖp thêng ®îc x¸c ®Þnh bëi nhiÒu chØ tiªu bao gåm quy m« cña

tµi s¶n, sè ngêi lao ®éng, c¬ cÊu së h÷u, nguån vµ lo¹i h×nh tµi chî, lÜnh vùc

doanh nghiÖp ho¹t ®éng. §èi víi ViÖt Nam theo nghÞ ®Þnh sè 90/2001/ND-

CP ngµy 23/11/2001 th× DNVVN ®îc ®Þnh nghÜa nh sau: DNVVN lµ c¬ së


§Ò ¸n m«n häc


s¶n xuÊt, kinh doanh theo ph¸p luËt hiÖn hµnh cã vèn ®¨ng ký kh«ng qu¸ 10

tû ®ång hoÆc sè lao ®éng trung b×nh kh«ng qu¸ 300 ngêi. §èi víi mét sè

lÜnh vùc cã quy ®Þnh cô thÓ nh sau:

B¶ng 1: Tiªu thøc vèn vµ lao ®éng.

Quy m« doanh nghiÖp Vèn tèi ®a (®ång) Sè ngêi lao ®éng tèi ®a

LÜnh vùc s¶n xuÊt c«ng

nghiÖp vµ x©y dùng

Trong ®ã DN nhá:

10 tû

1 tû

500

100

LÜnh vùc s¶n xuÊt n«ng

l©m nghiÖp vµ h¶i s¶n

Trong ®ã DN nhá:

10 tû

1 tû

1000

200

LÜnh vùc th¬ng m¹i vµ

dÞch vô

Trong ®ã DN nhá:

5 tû

500 triÖu

250

50

Nguån: Nh÷ng néi dung c¬ b¶n vÒ qu¶n trÞ DNVVN, th¸ng

1/2002.

Theo çch chung nhÊt, ph©n lo¹i doanh nghiÖp phô thuéc vµo sè

ngêi lao ®éng hoÆc sè vèn kinh doanh. Tuy nhiªn cßn çch ph©n lo¹i kh¸c

®îc sö dông trong çc tµi liÖu ph¸t triÓn ®ã lµ theo lÜnh vùc chÝnh quy vµ

phi chÝnh quy. Theo híng nµy th× “phi chÝnh quy” ¸m chØ çc doanh nghiÖp

nhá, mét thµnh viªn, thêng lµm viÖc b¸n thêi gian hay theo thêi vô mµ

th«ng thêng chóng kh«ng cã tµi s¶n cè ®Þnh vµ cã thÓ ho¹t ®éng t¹i gia

®×nh. Thªm vµo ®ã çc doanh nghiÖp thêng ho¹t ®éng díi d¹ng kh«ng

®¨ng ký chÝnh thøc vµ ngoµi vßng kiÓm so¸t cña ChÝnh phñ vÒ mÆt thuÕ vµ

qu¶n lý. ThuËt ng÷ doanh nghiÖp nhá thêng ®îc sö dông ®Ó nãi ®Õn thu

nhËp nhá ph¸t sinh tõ çc ho¹t ®éng thuéc lo¹i nµy. Khu vùc doanh nghiÖp

“chÝnh quy” thêng ®îc sö dông ®Ó kÓ ®Õn çc lo¹i h×nh vµ quy m« doanh

nghiÖp sö dông mét sè lîng lao ®éng lín h¬n, kh«ng ®iÒu hµnh ho¹t ®éng

tõ gia ®×nh. Lo¹i doanh nghiÖp nµy ph¶i chÞu chi phèi bëi ph¸p luËt vµ cã


§Ò ¸n m«n häc


kh¶ n¨ng tiÕp cËn dÔ dµng ®Õn çc thÓ chÕ tµi chÝnh vµ dù ¸n ph¸t triÓn. Kh¸i

niÖm thêng ®îc sö dông cho doanh nghiÖp chÝnh quy lµ: “DNVVN lµ ®¬n

vÞ tæ chøc kinh doanh cã t çch ph¸p nh©n nh»m thùc hiÖn çc ho¹t ®éng

s¶n xuÊt kinh doanh, cung øng, trao ®æi hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn thÞ trêng

®Ó tèi ®a ho¸ lîi Ých cña ngêi tiªu dïng, th«ng qua ®ã ®Ó tèi ®a hãa lîi

nhuËn cña chñ së h÷u tµi s¶n cña doanh nghiÖp”3.

2. §Æc trng c¬ b¶n cña DNVVN:

- H×nh thøc së h÷u: Cã ®ñ çc h×nh thøc së h÷u: Nhµ níc, tËp thÓ,

t nh©n vµ hçn hîp.

- VÒ h×nh thøc ph¸p lý: Çc DNVVN ®îc h×nh thµnh theo LuËt

doanh nghiÖp vµ nh÷ng v¨n b¶n díi luËt. §©y lµ nh÷ng nh÷ng c«ng cô ph¸p

lý x¸c ®Þnh t çch ph¸p nh©n rÊt quan träng ®Ó ®iÒu chØnh hµnh vi cña çc

doanh nghiÖp nãi chung trong ®ã cã DNVVN, ®ång thêi x¸c ®Þnh râ vai trß

cña Nhµ níc ®èi víi çc doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ.

- LÜnh vùc vµ ®Þa bµn ho¹t ®éng: DNVVN chñ yÕu ph¸t triÓn ë

ngµnh dÞch vô, th¬ng m¹i (bu«n b¸n). LÜnh vùc s¶n xuÊt chÕ biÕn vµ giao

th«ng cßn Ýt (tËp trung ë ba ngµnh: X©y dùng, c«ng nghiÖp, n«ng l©m

nghiÖp, th¬ng m¹i dÞch vô), ®Þa bµn ho¹t ®éng chñ yÕu ë çc thÞ trÊn, thÞ tø

vµ ®« thÞ.

- C«ng nghÖ vµ thÞ trêng: Çc DNVVN chñ yÕu cã n¨ng lùc tµi

chÝnh rÊt thÊp, cã c«ng nghÖ, thiÕt bÞ l¹c hËu, chñ yÕu sö dông lao ®éng thñ

c«ng. S¶n phÈm cña çc DNVVN chñ yÕu tiªu thô ë thÞ trêng néi ®Þa, chÊt

lîng s¶n phÈm kÐm; mÉu m· bao b× cßn ®¬n gi¶n, søc c¹nh tranh yÕu. Tuy

nhiªn cã mét sè DNVVN ho¹t ®éng trong lÜnh vùc chÕ biÕn n«ng l©m, h¶i

s¶n cã s¶n phÈm xuÊt khÈu víi gi¸ trÞ kinh tÕ cao.

- Tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý vµ tay nghÒ cña ngêi lao ®éng cßn thÊp

vµ yÕu. HÇu hÕt çc DNVVN ho¹t ®éng ®éc lËp, viÖc liªn doanh, liªn kÕt cßn

3 PGS.TS.§ång Xu©n Ninh: Nh÷ng vÊn ®Ò qu¶n trÞ doanh nghiÖp võa vµ nhá, trêng §H KTQD


§Ò ¸n m«n häc


h¹n chÕ vµ gÆp nhiÒu khã kh¨n.

3. Vai trß cña DNVVN:

MÆc dï cã nh÷ng yÕu kÐm vµ bÊt lîi nhÊt ®Þnh nhng do ®Æc ®iÓm,

tÝnh chÊt cña chóng nªn çc DNVVN cã vÞ trÝ, vai trß vµ t¸c ®éng kinh tÕ x·

héi rÊt lín.

Thø nhÊt, çc DNVVN cã vÞ trÝ rÊt quan träng ë chç, chóng chiÕm

®a sè vÒ mÆt sè lîng trong tæng sè çc doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh

vµ ngµy cµng gia t¨ng m¹nh. ë hÇu hÕt çc níc, sè lîng DNVVN chiÕm

kho¶ng 90% tæng sè çc doanh nghiÖp. Tèc ®é gia t¨ng sè lîng çc

DNVVN lín h¬n tèc ®é ra t¨ng sè lîng çc doanh nghiÖp lín. ë níc ta

hiÖn nay DNVVN chiÕm 65,9% so víi tæng sè doanh nghiÖp Nhµ níc vµ

chiÕm 33,6% so víi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi…

Thø hai, çc DNVVN cã vai trß quan träng trong sù t¨ng trëng

cña nÒn kinh tÕ. Chóng ®ãng gãp phÇn quan träng vµo sù gia t¨ng thu nhËp

quèc d©n cña çc níc trªn thÕ giíi, b×nh qu©n chiÕm kho¶ng trªn díi 50%

GDP mçi níc. ë ViÖt Nam, theo ®¸nh gi¸ cña viÖn nghiªn cøu vµ qu¶n lý

trung ¬ng, DNVVN ®ãng gãp 24- 25% GDP cña c¶ níc, 31% gi¸ trÞ s¶n

xuÊt c«ng nghiÖp; chiÕm 78% møc b¸n lÎ cña ngµnh th¬ng nghiÖp, 64%

khèi lîng vËn chuyÓn hµnh kh¸ch vµ hµng ho¸. Trong nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt

vµ dÞch vô kh¸c çc DNVVN còng chiÕm mét tû lÖ ®¸ng kÓ.

Thø ba, t¸c ®éng kinh tÕ- x· héi lín nhÊt cña DNVVN lµ gi¶i quyÕt

mét sè lîng lín chç lµm viÖc cho d©n c, lµm t¨ng thu nhËp cho ngêi lao

®éng, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. XÐt theo luËn ®iÓm t¹o c«ng ¨n viÖc

lµm vµ thu nhËp cho ngêi lao ®éng, th× khu vùc nµy v¬n xa h¬n h¼n çc

khu vùc kh¸c, gãp phÇn gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò x· héi bøc xóc. ë hÇu hÕt

çc níc, DNVVN l¹i thu hót nhiÒu lao ®éng hoÆc cã tèc ®é thu hót lao

®éng míi cao h¬n khu vùc doanh nghiÖp lín. ë ViÖt Nam, còng theo ®¸nh

gi¸ cña viÖn nghiªn cøu vµ qu¶n lý trung ¬ng, sè lîng lao ®éng cña çc


§Ò ¸n m«n häc


DNVVN trong çc lÜnh vùc phi n«ng nghiÖp cã kho¶ng 7,8 triÖu ngêi,

chiÕm kho¶ng 79,2% tæng sè lao ®éng phi n«ng nghiÖp vµ chiÕm kho¶ng

22,5% lùc lîng lao ®éng cña c¶ níc.

Thø t, çc DNVVN gãp phÇn lµm n¨ng ®éng nÒn kinh tÕ trong c¬

chÕ thÞ trêng. Do lîi thÕ cña quy m« nhá lµ n¨ng ®éng, linh ho¹t, s¸ng t¹o

trong kinh doanh cã sù kÕt hîp chuyªn m«n ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ mÒm dÎo,

hoµ nhÞp víi ®ßi hái uyÓn chuyÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng.

Thø n¨m, khu vùc DNVVN thu hót ®îc kh¸ nhiÒu vèn trong d©n.

HÇu hÕt çc DNVVN dùa vµo vèn tù cã, vèn huy ®éng ngoµi rÊt Ýt víi 7%

DNVVN cã vay kh«ng tr¶ l·i vµ trªn 2% vay tõ ng©n hµng. Do tÝnh chÊt nhá

lÎ, dÔ ph©n t¸n, ®i s©u vµo çc ngâ ng¸ch, yªu cÇu vèn ban ®Çu kh«ng nhiÒu

cho nªn çc DNVVN cã vai trß, t¸c dông rÊt lín trong viÖc thu hót çc

nguån vèn nhá lÎ nhµn dçi trong çc tÇng líp d©n c ®Çu t vµo s¶n xuÊt

kinh doanh.

Thø s¸u, gãp phÇn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn ®Þch c¬ cÊu kinh tÕ,

®Æc biÖt víi khu vùc n«ng th«n.Sù ph¸t triÓn cña çc DNVVN ë n«ng th«n sÏ

thu hót ngêi lao ®éng ë n«ng th«n thiÕu hoÆc cha cã viÖc lµm vµo ho¹t

®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, rót dÇn lùc lîng lao ®éng ë n«ng th«n chuyÓn

sang lµm c«ng nghiÖp vµ dÞch vô.

Thø bÈy, çc DNVVN lµ n¬i ¬m mÇm çc tµi n¨ng kinh doanh, lµ

n¬i ®µo t¹o, rÌn luyÖn çc nhµ doanh nghiÖp, gióp hä lµm quen víi m«i

trêng kinh doanh. B¾t ®Çu tõ kinh doanh quy m« nhá vµ th«ng qua ®iÒu

hµnh qu¶n lý kinh doanh quy m« võa vµ nhá, mét sè nhµ kinh doanh sÏ

trëng thµnh, cã kinh nghiÖm qu¶n lý, biÕt ®a doanh nghiÖp cña m×nh

nhanh trãng ph¸t triÓn.

III. C¹nh tranh trong giai ®o¹n hiÖn nay:

1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i c¹nh tranh:

1.1. Kh¸i niÖm:


§Ò ¸n m«n häc


Kh¸i niÖm vÒ c¹nh tranh ®· ®îc ®Ò cËp ®Õn tõ rÊt l©u, theo çc häc

gi¶ trêng ph¸i t s¶n cæ ®iÓn: “C¹nh tranh lµ mét qu¸ tr×nh bao gåm çc

hµnh vi ph¶n øng. Qu¸ tr×nh nµy t¹o ra cho mçi thµnh viªn trong thÞ trêng

mét d ®Þa ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh vµ mang l¹i cho mçi thµnh viªn mét phÇn

xøng ®¸ng so víi kh¶ n¨ng cña m×nh”.

Qua thêi gian vµ kh«ng gian çc quan niÖm vÒ c¹nh tranh cu·ng

kh¸c nhau. Theo tõ ®iÓn kinh doanh Anh xuÊt b¶n n¨m 1992 th× c¹nh tranh

®îc xem lµ “sù ganh ®ua, sù k×nh ®Þch gi÷a çc nhµ kinh doanh trªn thÞ

trêng nh»m tranh giµnh cïng mét lo¹i tµi nguyªn s¶n xuÊt hoÆc cïng mét

lo¹i kh¸ch hµng vÒ phÝa m×nh”.

ë ViÖt Nam, ®Ò cËp ®Õn “c¹nh tranh ” mét sè nhµ khoa häc cho

r»ng c¹nh tranh lµ vÊn ®Ò dµnh lîi thÕ vÒ gi¸ c¶ hµng ho¸- dÞch vô vµ ®ã lµ

ph¬ng thøc ®Ó dµnh lîi nhuËn cao nhÊt cho çc chñ thÓ kinh tÕ. Nãi kh¸c ®i

lµ dµnh lîi thÕ ®Ó h¹ thÊp çc yÕu tè “®Çu vµo” cña chu tr×nh s¶n xuÊt kinh

doanh vµ n©ng cao gi¸ cña “®Çu ra” sao cho møc chi phÝ thÊp nhÊt. Nh vËy,

trªn quy m« toµn x· héi, c¹nh tranh lµ ph¬ng thøc ph©n bæ çc nguån lùc

mét çch tèi u vµ do ®ã trë thµnh ®éng lùc bªn trong thóc ®Èy nÒn kinh tÕ

ph¸t triÓn. MÆt kh¸c, ®ång thêi víi tèi ®a ho¸ lîi nhuËn cña çc chñ thÓ kinh

doanh, c¹nh tranh còng lµ qu¸ tr×nh tÝch luü vµ tËp trung t b¶n kh«ng ®ång

®Òu ë çc doanh nghiÖp. Vµ tõ ®ã c¹nh tranh cßn lµ m«i trêng ph¸t triÓn

m¹nh mÏ cho çc chñ thÓ kinh doanh thÝch nghi ®îc víi ®iÒu kiÖn thÞ

trêng4.

1.2. Ph©n lo¹i c¹nh tranh:

Cã nhiÒu tiªu thøc ph©n lo¹i c¹nh tranh, tuy nhiªn, mét sè çch ph©n

lo¹i c¬ b¶n ®ã lµ:

- XÐt theo ph¹m vi ngµnh kinh tÕ, c¹nh tranh ®îc chia thµnh hai lo¹i:

+ C¹nh tranh trong néi bé ngµnh: Lµ c¹nh tranh gi÷a çc doanh

4 NguyÔn Quèc Dòng: “ C¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam “_ LuËn ¸n tiÕn sÜ kinh tÕ, 2000, Hµ Néi


§Ò ¸n m«n häc


nghiÖp cïng s¶n xuÊt, kinh doanh mét lo¹i hµng ho¸, dÞch vô. Trong ®ã, çc

doanh nghiÖp yÕu kÐm ph¶i thu nhá ho¹t ®éng kinh doanh, thËm chÝ bÞ ph¸

s¶n, çc doanh nghiÖp m¹nh sÏ chiÕm u thÕ. C¹nh tranh trong néi bé ngµnh

lµ cuéc c¹nh tranh tÊt yÕu x¶y ra, tÊt c¶ ®Òu nh»m vµo môc tiªu cao nhÊt lµ

lîi nhuËn cña doanh nghiÖp.

+ C¹nh tranh gi÷a çc ngµnh: Lµ c¹nh tranh gi÷a çc chñ doanh

nghiÖp s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô trong çc ngµnh kinh tÕ kh¸c

nhau nh»m môc tiªu lîi nhuËn, vÞ thÕ vµ an toµn. C¹nh tranh gi÷a çc ngµnh

t¹o ra xu híng di chuyÓn cña vèn ®Çu t sang çc ngµnh kinh doanh thu

®îc lîi nhuËn cao h¬n vµ tÊt yÕu sÏ dÉn tíi sù h×nh thµnh tû suÊt lîi nhuËn

b×nh qu©n.

- XÐt theo møc ®é c¹nh tranh:

+ C¹nh tranh hoµn h¶o: ThÞ trêng c¹nh tranh hoµn h¶o lµ thÞ trêng

mµ ë ®ã cã rÊt nhiÒu ngêi b¸n s¶n phÈm t¬ng tù nhau vÒ phÈm chÊt, quy

çch, chñng lo¹i, mÉu m·. Gi¸ c¶ s¶n phÈm lµ do cung- cÇu trªn thÞ trêng

quyÕt ®Þnh. Çc doanh nghiÖp ®îc tù do ra nhËp, rót lui khái thÞ trêng. Do

®ã, trong thÞ trêng c¹nh tranh hoµn h¶o, çc doanh nghiÖp tham gia kinh

doanh muèn thu ®îc lîi nhuËn tèi ®a ph¶i t×m mäi biÖn ph¸p gi¶m chi phÝ

®Çu vµo, c¶i tiÕn c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm cho phï hîp víi

nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng.

+ C¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o: ThÞ trêng c¹nh tranh kh«ng hoµn

h¶o lµ lo¹i thÞ trêng phæ biÕn nhÊt hiÖn nay. Søc m¹nh thÞ trêng thuéc vÒ

mét sè doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh lín. Çc doanh nghiÖp trªn thÞ

trêng nµy kinh doanh nh÷ng lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô kh¸c nhau. Sù kh¸c

biÖt gi÷a nh÷ng lo¹i hµng ho¸, dÞch vô nµy ë nh·n hiÖu. Cã nh÷ng lo¹i hµng

ho¸, dÞch vô chÊt lîng nh nhau song sù lùa chän cña ngêi tiªu dïng l¹i

c¨n cø vµo uy tÝn, nh·n hiÖu s¶n phÈm. Çc h×nh thøc cña c¹nh tranh kh«ng

hoµn h¶o ®ã lµ ®éc quyÒn, ®éc quyÒn tËp ®oµn, c¹nh tranh mang tÝnh ®éc

quyÒn.


§Ò ¸n m«n häc


2. Søc c¹nh tranh, n¨ng lùc c¹nh tranh vµ çc cÊp ®é cña n¨ng

lùc c¹nh tranh:

2.1. Kh¸i niÖm vÒ søc c¹nh tranh, n¨ng lùc c¹nh tranh:

- Søc c¹nh tranh: Nh×n chung khi x¸c ®Þnh søc c¹nh tranh cña

doanh nghiÖp ph¶i xem xÐt ®Õn n¨ng lùc vµ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt, kinh doanh.

Mét doanh nghiÖp ®îc coi lµ cã søc c¹nh tranh khi çc s¶n phÈm thay thÕ

hoÆc çc s¶n phÈm t¬ng tù ®îc ®a ra víi møc gi¸ thÊp h¬n s¶n phÈm

cïng lo¹i; hoÆc cung cÊp çc s¶n phÈm t¬ng tù víi çc ®Æc tÝnh vÒ chÊt

lîng vµ dÞch vô ngang b»ng hoÆc cao h¬n. Theo diÔn ®µm cao cÊp vÒ c¹nh

tranh c«ng nghiÖp cña tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ (OECD) cho

r»ng: “ C¹nh tranh lµ kh¶ n¨ng cña çc doanh nghiÖp, ngµnh, quèc gia, khu

vùc trong viÖc t¹o ra viÖc lµm vµ thu nhËp cao h¬n trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh

quèc tÕ ”. Kh¸i niÖm nµy ®îc coi lµ phï hîp nhÊt v× nã ®îc sö dông kÕt

hîp cho c¶ doanh nghiÖp, ngµnh, quèc gia, ph¶n ¸nh ®îc mèi liªn hÖ gi÷a

c¹nh tranh quèc gia víi c¹nh tranh cña çc doanh nghiÖp, t¹o viÖc lµm, t¨ng

thu nhËp vµ møc sèng nh©n d©n.

- N¨ng lùc c¹nh tranh, kh¶ n¨ng dµnh ®îc thÞ phÇn lín tríc çc

®èi thñ c¹nh tranh trªn thÞ trêng, kÓ c¶ kh¶ n¨ng dµnh l¹i mét phÇn hay toµn

bé thÞ phÇn cña ®ång nghiÖp (theo tõ ®iÓn thuËt ng÷ kinh tÕ häc, 2001, NXB

tõ ®iÓn B¸ch khoa Hµ Néi, trang 349).

2.2. Çc cÊp ®é cña n¨ng lùc c¹nh tranh:

N¨ng lùc c¹nh tranh cã thÓ ®îc ph©n biÖt thµnh bèn cÊp ®é: N¨ng

lùc c¹nh tranh cÊp quèc gia, cÊp ngµnh, n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh

nghiÖp, cña s¶n phÈm hµng ho¸. Chóng cã mèi t¬ng quan mËt thiÕt víi

nhau, phô thuéc lÉn nhau. N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp bÞ h¹n chÕ

khi n¨ng lùc c¹nh tranh cÊp quèc gia vµ cña s¶n phÈm doanh nghiÖp ®ã ®Òu

thÊp. V× vËy tríc khi ®Ò cËp ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp, em

xin ®îc ®Ò cËp s¬ lîc ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cÊp quèc gia vµ cña s¶n

phÈm. Cßn n¨ng lùc c¹nh tranh cÊp ngµnh cã mèi quan hÖ vµ chÞu ¶nh hëng


§Ò ¸n m«n häc


cña n¨ng lùc c¹nh tranh cÊp quèc gia vµ cña s¶n phÈm t¬ng tù nh n¨ng lùc

c¹nh tranh cña doanh nghiÖp.

2.2.1. N¨ng lùc c¹nh tranh cÊp ®é quèc gia:

Trong mét b¸o ço vÒ tÝnh c¹nh tranh tæng thÓ cña DiÔn ®µn kinh tÕ

thÕ giíi (WEF) n¨m 1997 ®· nªu ra: “ n¨ng c¹nh tranh cña mét quèc gia lµ

n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n nh»m ®¹t ®îc vµ duy tr× møc

t¨ng trëng cao trªn c¬ së çc chÝnh s¸ch, thÓ chÕ bÒn v÷ng t¬ng ®èi vµ çc

®Æc trng kinh tÕ kh¸c”.

Nh vËy, n¨ng lùc c¹nh tranh cÊp quèc gia cã thÓ hiÓu lµ viÖc x©y

dùng mét m«i trêng c¹nh tranh kinh tÕ chung, ®¶m b¶o ph©n bè cã hiÖu

qu¶ çc nguån lùc, ®Ó ®¹t vµ duy tr× møc t¨ng trëng cao, bÒn v÷ng. ë ViÖt

Nam n¨ng lùc c¹nh tranh cÊp quèc gia cßn thÊp ®øng thø 65 trªn 80 níc

(n¨m 2002), t¨ng 5 bËc so víi n¨m 2001 (lµ 60/75 níc).

2.2.2. N¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm hµng ho¸:

Mét s¶n phÈm hµng ho¸ ®îc coi lµ cã n¨ng lùc c¹nh tranh khi nã

®¸p øng ®îc nhu cÇu cña kh¸ch hµng vÒ chÊt lîng, gi¸ c¶, tÝnh n¨ng, kiÓu

d¸ng, tÝnh ®éc ®¸o hay sù kh¸c biÖt, th¬ng hiÖu, bao b×… h¬n h¼n so víi

nh÷ng s¶n phÈm hµng ho¸ cïng lo¹i. Nhng n¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n

phÈm hµng ho¸ l¹i ®îc ®Þnh ®o¹t bëi n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp.

SÏ kh«ng cã n¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm hµng ho¸ cao khi n¨ng lùc

c¹nh tranh cña doanh nghiÖp s¶n xuÊt, kinh doanh s¶n phÈm ®ã thÊp.

ë ®©y còng cÇn ph©n biÖt n¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm hµng

ho¸ vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. ®ã lµ hai ph¹m trï kh¸c nhau

nhng cã quan hÖ h÷u c¬ víi nhau. N¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸ cã

®îc do n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp t¹o ra; nhng n¨ng lùc c¹nh

tranh cña doanh nghiÖp kh«ng chØ do n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸

quyÕt ®Þnh mµ cßn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸c n÷a. Tuy nhiªn, n¨ng lùc

c¹nh tranh cña hµng ho¸ cã ¶nh hëng rÊt lín vµ thÓ hiÖn n¨ng lùc c¹nh


§Ò ¸n m«n häc


tranh cña doanh nghiÖp.

3. Vai trß cña c¹nh tranh:

C¹nh tranh cã vai trß rÊt to lín vµ quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn

cña nÒn kinh tÕ nãi chung vµ cña b¶n th©n mçi DNVVN nãi riªng. BÊt kú

mét nÒn kinh tÕ nµo còng cÇn thiÕt ph¶i duy tr× sù c¹nh tranh. §øng ë gãc ®é

lîi Ých x· héi, c¹nh tranh lµ mét h×nh thøc mµ Nhµ níc sö dông ®Ó chèng

®éc quyÒn, t¹o c¬ héi ®Ó ngêi tiªu dïng cã thÓ lùa chän ®îc nh÷ng s¶n

phÈm cã chÊt lîng tèt, gi¸ c¶ rÎ. ChÝnh v× vËy c¹nh tranh lµ ®Ó b¶o vÖ lîi

Ých cña ngêi tiªu dïng. §øng ë gãc ®é doanh nghiÖp, c¹nh tranh sÏ lµ ®iÒu

kiÖn thu©n lîi ®Ó mçi doanh nghiÖp tù kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh trªn thÞ

trêng, tù hoµn thiÖn b¶n th©n ®Ó v¬n lªn dµnh u thÕ so víi çc ®èi thñ

c¹nh tranh kh¸c.

Trªn thÞ trêng c¹nh tranh gi÷a çc doanh nghiÖp lµ cuéc c¹nh tranh

khèc liÖt nhÊt nh»m dµnh dËt ngêi mua, chiÕm lÜnh thÞ trêng tiªu thô, t¹o

u thÕ vÒ mäi mÆt cho doanh nghiÖp nh»m thu ®îc lîi nhuén lín nhÊt.

C¹nh tranh buéc çc doanh nghiÖp ph¶i s¶n xuÊt vµ cung øng nh÷ng

s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô mµ thÞ trêng cÇn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy

cµng ®a d¹ng vµ phong phó cña kh¸ch hµng. C¹nh tranh thùc chÊt lµ cuéc

ch¹y ®ua kh«ng cã ®Ých, lµ qu¸ tr×nh mµ çc doanh nghiÖp ®a ra çc biÖn

ph¸p kinh tÕ ®Ých thùc vµ s¸ng t¹o nh»m ®øng v÷ng trªn th¬ng trêng vµ

t¨ng lîi nhuËn trªn c¬ së t¹o ra u thÕ vÒ s¶n phÈm vµ gi¸ b¸n th× ph¶i t¨ng

chÊt lîng s¶n phÈm vµ gi¸ b¸n ph¶i rÎ. Muèn vËy, mçi doanh nghiÖp, nhÊt

lµ DNVVN ph¶i kh«ng ngõng ®a tiÕn bé khoa häc kü thuËtvµo s¶n xuÊt

kinh doanh nh»m n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm vµ dÞch vô, bªn c¹nh ®ã

ph¶i tè u hãa çc yÕu tè ®Çu vµo cña s¶n xuÊt ®Ó tèi ®a ho¸ thµnh qu¶ cña

s¶n phÈm. Trong c¬ chÕ thÞ trêng doanh nghiÖp nµo cung cÊp hµng ho¸,

dÞch vô víi chÊt lîng tèt nhÊt mµ gi¸ thµnh rÎ nhÊt th× sÏ chiÕn th¾ng. ChÝnh

v× vËy, c¹nh tranh sÏ lo¹i bá çc doanh nghiÖp chi phÝ cao trong s¶n xuÊt

kinh doanh vµ khuyÕn khÝch, t¹o ®iÒu kiÖn cho çc doanh nghiÖp cã chi phÝ


§Ò ¸n m«n häc


thÊp v¬n lªn.

§Ó tham gia vµo thÞ trêng doanh nghiÖp ph¶i tu©n thñ quy luËt ®µo

th¶i chon läc. C¹nh tranh buéc çc doanh nghiÖp ph¶i tù n©ng cao chÊt

lîng cña chÝnh m×nh, n©ng cao tr×nh ®é kiÕn thøc vÒ kinh doanh. Do ®ã,

c¹nh tranh lµ ®iÒu kiÖn rÊt tèt ®Ó ®µo t¹o ra nh÷ng nhµ kinh doanh giái.

C¹nh tranh lµ ®éng lùc c¬ b¶n nh»m kÕt hîp mét çch tèi u nhÊt lîi

Ých cña çc doanh nghiÖp, lîi Ých cña ngêi tiªu dïng vµ lîi Ých cña x· héi.

Tríc ®©y, trong c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp, c¹nh tranh ®îc coi lµ

ç lín nuèt ç bÐ, do ®ã kh«ng ®îc khuyÕn khÝch. Song hiÖn nay, c¹nh

tranh ®· ®îc nh×n nhËn theo xu híng tÝch cùc, t¸c dông cña nã ®îc thÓ

hiÖn rÊt râ ë sù ph¸ s¶n cña mét sè doanh nghiÖp kinh doanh kÐm hiÖu qu¶

vµ sù ph¸t triÓn vît bËc cña çc doanh nghiÖp kh¸c biÕt sö dông hiÖu qu¶

çc yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh.

Tãm l¹i, c¹nh tranh lµ ®éng lùc ph¸t triÓn cña hÖ thèng doanh

nghiÖp nãi chung vµ cña tõng DNVVN nãi riªng, lµ c«ng cô h÷u hiÖu cña

Nhµ níc ®Ó ®iÒu tiÕt çc ho¹t ®éng kinh doanh trªn thÞ trêng.

4. Çc chiÕn lîc c¹nh tranh c¬ b¶n:

§«i khi mét doanh nghiÖp cã thÓ theo ®uæi rÊt nhiÒu chiÕn lîc vµ

coi tÊt c¶ çc chiÕn lîc ®ã lµ môc tiªu c¬ b¶n cña m×nh, mÆc dï ®iÒu nµy rÊt

hiÕm cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn. V× viÖc thùc hiÖn bÊt cø mét chiÕn lîc nµo

còng ®Òu ®ßi hái t©m huyÕt cña toµn doanh nghiÖp vµ nh÷ng s¾p xÕp, tæ chøc

híng vµo thùc hiÖn nã rÊt dÔ bÞ ph©n t¸n nÕu doanh nghiÖp cïng mét lóc

theo ®uæi nhiÒu môc tiªu. Çc chiÕn lîc c¹nh tranh c¬ b¶n mµ doanh

nghiÖp cã thÓ theo ®uæi lµ:

- ChiÕn lîc nhÊn m¹nh chi phÝ:

ChiÕn lîc nhÊn m¹nh chi phÝ yªu cÇu viÖc x©y dùng m¹nh mÏ çc

®iÒu kiÖn vËt chÊt, kÕt hîp ®îc gi÷a quy m« vµ tÝnh hiÖu qu¶, theo ®uæi viÖc

gi¶m chi phÝ tõ kinh nghiÖm. KiÓm so¸t chÆt chÏ chi phÝ trùc tiÕp vµ chi phÝ


§Ò ¸n m«n häc


gi¸n tiÕp, tèi thiÓu ho¸ çc chi phÝ vÒ nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, chi phÝ b¸n

hµng, chi phÝ qu¶ng ço…

ViÖc ®¹t ®îc møc chi phÝ thÊp thêng ®ßi hái ph¶i cã thÞ phÇn

t¬ng ®èi cao hoÆc nh÷ng lîi thÕ kh¸c. §iÒu ®ã còng ®ßi hái viÖc thiÕt kÕ

s¶n phÈm ph¶i thuËn tiÖn cho viÖc s¶n xuÊt, duy tr× nhiÒu lo¹i s¶n phÈm cã

liªn quan ®Ó tr¶i ®Òu chi phÝ vµ phôc vô ®îc tÊt c¶ çc nhãm kh¸ch hµng c¬

b¶n. Thùc hiÖn chi phÝ thÊp thêng ®ßi hái viÖc ®Çu t vèn ban ®Çu lín. ThÞ

phÇn cao, ®Õn lît nã, cã thÓ t¹o ra tÝnh kinh tÕ cao trong qu¸ tr×nh mua

nguyªn vËt liÖu,… lµm gi¶m chi phÝ h¬n n÷a. VÞ trÝ chi phÝ khi ®· ®¹t ®îc

sÏ cho phÐp lµm t¨ng tû lÖ lîi nhuËn vµ nh vËy cã thÓ t¸i ®Çu t vµo nh÷ng

ph¬ng tiÖn míi, m¸y mãc hiÖn ®¹i ®Ó duy tr× lîi thÕ vÒ chi phÝ.

ChiÕn lîc nhÊn m¹nh chi phÝ ®«i khi cã thÓ lµm thay ®æi lín mét

ngµnh n¬i mµ nÒn mãng lÞch sö cña c¹nh tranh cã kiÓu kh¸c vµ çc h·ng

c¹nh tranh cha chuÈn bÞ tèt vÒ mÆt nhËn thøc vµ kinh tÕ ®Ó thùc hiÖn nh÷ng

bíc cÇn thiÕt cho viÖc tèi thiÓu ho¸ chi phÝ.

- ChiÕn lîc kh¸c biÖt ho¸:

ChiÕn lîc nµy lµm kh¸c biÖt ho¸ s¶n phÈm, dÞch vô cña doanh

nghiÖp t¹o ra ®iÓm ®éc ®¸o riªng ®îc thõa nhËn trong tßan ngµnh. Çc

ph¬ng ph¸p kh¸c biÖt ho¸ s¶n phÈm ®îc thÓ hiÖn díi nhiÒu h×nh thøc: Sù

®iÓn h×nh vÒ thiÕt kÕ hoÆc danh tiÕng s¶n phÈm, c«ng nghÖ s¶n xuÊt, ®Æt tÝnh

cña çc s¶n phÈm, dÞch vô kh¸ch hµng… Tuy nhiªn, chiÕn lîc nµy kh«ng

cho phÐp doanh nghiÖp bá qua yÕu tè chi phÝ, mÆc dï chi phÝ kh«ng ph¶i lµ

môc tiªu chiÕn lîc c¬ b¶n.

Kh¸c biÖt ho¸ s¶n phÈm, nÕu ®¹t ®îc, sÏ lµ chiÕn lîc t¹o kh¶ n¨ng

cho doanh nghiÖp thu ®îc tû lÖ lîi nhuËn cao h¬n møc b×nh qu©n bëi v× nã

t¹o nªn mét vÞ trÝ ch¾c ch¾n cho doanh nghiÖp trong viÖc ®èi phã víi çc lùc

lîng c¹nh tranh kh¸c. Kh¸c biÖt ho¸ t¹o nªn sù tin tëng cña kh¸ch hµng

vµo nh·n hiÖu, dÏ dÉn ®Õn kh¶ n¨ng Ýt biÕn ®éng h¬n vÒ gi¸ c¶. Nã lµm t¨ng

tû lÖ lîi nhuËn v× thÕ tr¸nh ®îc sù cÇn thiÕt ph¶i t¹o ra møc chi phÝ thÊp. DÔ


§Ò ¸n m«n häc


dµng gi¶m bít quyÒn lùc cña ngêi mua v× hä thiÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó so

s¸nh. Sù kh¸c biÖt ho¸ s¶n phÈm sÏ thuËn lîi h¬n khi ph¶i ®¬ng ®Çu víi s¶n

phÈm thay thÕ.

Thùc hiÖn chiÕn lîc kh¸c biÖt ho¸ s¶n phÈm ®«i khi cã thÓ lo¹i trõ

kh¶ n¨ng ®¹t ®îc thÞ phÇn cao v× tÝnh riªng biÖt kh«ng ®i liÒn víi thÞ phÇn

cao. Tuy nhiªn thùc hiÖn chiÕn lîc nµy nhiÒu khi ®· thùc hiÖn sù ®¸nh ®æi

vÒ chi phÝ nÕu chiÕn lîc nµy yªu cÇu nh÷ng ho¹t ®éng ®ßi hái chi phÝ cao.

- ChiÕn lîc träng t©m ho¸:

ChiÕn lîc träng t©m ho¸ lµ sù tËp trung vµo mét nhãm ngêi cô thÓ,

mét bé phËn trong çc lo¹i hµng ho¸ hoÆc mét vïng thÞ trêng nµo ®ã. ChiÕn

lîc nµy kh¸c hai chiÕn lîc trªn ë chç nã ®îc x©y dùng xoay quanh viÖc

phôc vô thËt tèt mét thÞ trêng môc tiªu vµ nh÷ng chÝnh s¸ch kÌm theo ®Òu

®îc ph¸t triÓn theo t tëng nµy. ChiÕn lîc dùa vµo tiÒn ®Ò cho r»ng doanh

nghiÖp cã thÓ phôc vô mét thÞ trêng chiÕn lîc hÑp cña m×nh mét çch tÝch

cùc vµ hiÖu qu¶ h¬n çc ®èi thñ c¹nh tranh. KÕt qu¶ lµ doanh nghiÖp cã thÓ ®¹t

®îc sù kh¸c biÖt ho¸ qua viÖc ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu cña mét ®èi tîng cô

thÓ hoÆc ®¹t ®îc møc chi phÝ thÊp h¬n hoÆc ®¹t ®îc c¶ hai.

5. Çc yÕu tè ¶nh hëng :

§· cã nhiÒu nghiªn cøu, trong ®ã nghiªn cøu cña M.E Porter lµ mét

®iÓn h×nh rÊt râ nÐt, vÒ vai trß t¸c ®éng cña çc yÕu tè cÊu tróc quyÕt ®Þnh

cêng ®é c¹nh tranh trªn thÞ trêng. Theo M.E Porter th× cã 5 yÕu tè tham

gia quyÕt ®Þnh cêng ®é c¹nh tranh, ®ã lµ:

5.1. Sù c¹nh tranh gi÷a çc ®èi thñ hiÖn t¹i trong ngµnh:

Tríc hÕt çc ®èi thñ c¹nh tranh hiÖn t¹i trong ngµnh quyÕt ®Þnh tÝnh

chÊt vµ møc ®é tranh ®ua nh»m giµnh giËt lîi thÕ trong ngµnh mµ môc ®Ých

cuèi cïng lµ gi÷ v÷ng vµ ph¸t triÓn thÞ phÇn hiÖn cã, ®¶m b¶o cã thÓ cã ®îc

møc lîi nhuËn cao nhÊt. Sù c¹nh tranh cña çc ®èi thñ hiÖn t¹i cã xu híng

lµm t¨ng cêng ®é c¹nh tranh vµ lµm gi¶m møc lîi nhuËn cña ngµnh. Cã


§Ò ¸n m«n häc


nhiÒu h×nh thøc vµ c«ng cô c¹nh tranh ®îc çc ®èi thñ sö dông khi c¹nh

tranh trªn thÞ trêng, vÝ dô nh c¹nh tranh vÒ gi¸ hoÆc c¹nh tranh vÒ chÊt l-

îng s¶n phÈm. Trªn thùc tÕ, çc ®èi thñ khi c¹nh tranh víi nhau thêng sö

dông c«ng cô c¹nh tranh tæng hîp, trªn c¬ së c¹nh tranh vÒ gi¸ víi çc h×nh

thøc vµ c«ng cô c¹nh tranh kh¸c nh : chÊt lîng s¶n phÈm cïng víi ¸p dông

sù kh¸c biÖt vÒ s¶n phÈm, marketing…

Thêng th× c¹nh tranh trë nªn khèc liÖt khi ngµnh ë giai ®o¹n b·o

hoµ, hoÆc suy tho¸i, hoÆc cã ®«ng çc ®èi thñ c¹nh tranh b»ng vai ph¶i løa

víi çc chiÕn lîc kinh doanh ®a d¹ng vµ do nh÷ng rµo c¶n kinh tÕ lµm cho

çc doanh nghiÖp khã tù do di chuyÓn sang ngµnh kh¸c. §Ó cã thÓ b¶o vÖ

kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh, çc doanh nghiÖp cÇn ph¶i thu thËp ®ñ th«ng

tin cÇn thiÕt vÒ çc ®èi thñ c¹nh tranh chÝnh cã søc m¹nh trªn thÞ trêng vµ

t×nh tr¹ng ngµnh ®Ó lµm c¬ së ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc.

5.2. Nguy c¬ ®e do¹ nhËp ngµnh tõ çc ®èi thñ tiÒm Èn :

HiÓu biÕt ®èi thñ c¹nh tranh tiÒm Èn lu«n cã ý nghÜa quan träng ®èi

víi çc doanh nghiÖp v× sù xuÊt hiÖn cña çc ®èi thñ míi, ®Æc biÖt khi çc

®èi thñ nµy cã kh¶ n¨ng më réng s¶n xuÊt vµ chiÕm lÜnh thÞ phÇn, sÏ lµm

c¹nh tranh trë nªn khèc liÖt vµ kh«ng æn ®Þnh. §Ó h¹n chÕ sù ®e do¹ çc ®èi

thñ tiÒm Èn, çc doanh nghiÖp thêng duy tr× vµ kh«ng ngõng n©ng cao çc

hµng rµo b¶o vÖ hîp ph¸p, ®Æc biÖt lµ vÒ c«ng nghÖ. Trong qu¸ tr×nh héi

nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ hiÖn nay, çc c«ng ty xuyªn quèc gia hoÆc

çc c«ng ty níc ngoµi cã tiÒm lùc tµi chÝnh vµ c«ng nghÖ ®¸ng kÓ thùc sù lµ

®èi thñ “nÆng ký” ®èi víi çc doanh nghiÖp kinh doanh trong níc lµ nh÷ng

doanh nghiÖp cã tiÒm lùc rÊt h¹n chÕ vµ søc c¹nh tranh thÊp.

5.3. QuyÒn lùc th¬ng lîng hay kh¶ n¨ng Ðp gi¸ cña ngêi mua:

§èi víi çc doanh nghiÖp th× mäi viÖc chØ cã ý nghÜa khi tiªu thô ®-

îc s¶n phÈm vµ cã l·i. ChÝnh v× vËy, sù tÝn nhiÖm cña kh¸ch hµng lu«n lµ

tµi s¶n cã gi¸ trÞ quan träng cña doanh nghiÖp vµ doanh nghiÖp cã ®îc lµ do

doanh nghiÖp biÕt çch tho¶ m·n tèt h¬n çc nhu cÇu vµ thÞ hiÕu cña kh¸ch


§Ò ¸n m«n häc


hµng so víi çc ®èi thñ c¹nh tranh kh¸c. Ngêi mua lu«n muèn tr¶ gi¸ thÊp

v× vËy sÏ thùc hiÖn viÖc Ðp gi¸, g©y ¸p lùc ®ßi chÊt lîng cao h¬n hoÆc ®ßi ®-

îc phôc vô nhiÒu h¬n ®èi víi doanh nghiÖp khi cã ®iÒu kiÖn, ®iÒu nµy lµm

gi¶m lîi nhuËn cña doanh nghiÖp . §Ó h¹n chÕ bít quyÒn th¬ng lîng cña

ngêi mua, çc doanh nghiÖp cÇn ph¶i ph©n lo¹i kh¸ch hµng hiÖn t¹i vµ t-

¬ng lai cïng víi çc nhu cÇu vµ thÞ hiÕu cña hä lµm c¬ së ®Þnh híng cho

kÕ ho¹ch marketing vµ chiÕn lîc kinh doanh nãi chung.

5.4. QuyÒn lùc th¬ng lîng hay kh¶ n¨ng Ðp gi¸ cña ngêi cung øng:

Ngêi cung øng çc yÕu tè ®Çu vµo lu«n muèn thu nhiÒu lîi nhuËn,

v× vËy hä cã thÓ ®e däa t¨ng gi¸ hoÆc gi¶m chÊt lîng s¶n phÈm ®Æt mua,

nh»m lµm gi¶m lîi nhuËn cña doanh nghiÖp khi hä cã ®iÒu kiÖn, vÝ dô trong

trêng hîp ngêi cung øng cã lîi thÕ vÒ nguån nguyªn vËt liÖu hoÆc s¶n

phÈm cña ngêi cung øng lµ vËt t ®©ï vµo quan träng cña kh¸ch hµng.

Trong thùc tÕ, çc doanh nghiÖp lu«n ph¶i øng phã mét çch thêng xuyªn

®Õn nguån cung øng ngay trong néi bé doanh nghiÖp, cã thÓ ®ã lµ lùc lîng

lao ®éng, ®Æc biÖt víi nh÷ng lao ®éng cã tr×nh ®é cao v× kh¶ n¨ng thu hót vµ

gi÷ ®îc çc nh©n viªn cã n¨ng lùc lµ mét tiÒn ®Ò quan träng ®¶m b¶o sù

thµnh c«ng cña doanh nghiÖp .

5.5. Nguy c¬ ®e do¹ tõ çc s¶n phÈm thay thÕ:

Çc s¶n phÈm thay thÕ lu«n cã thÓ cã t¸c ®éng lín ®Õn møc ®é lîi

nhuËn tiÒm n¨ng cña ngµnh, nhÊt lµ nh÷ng s¶n phÈm cã chu kú sèng ng¾n

nh m¸y tÝnh, ®å ®iÖn tö…V× phÇn lín çc s¶n phÈm thay thÕ lµ kÕt qu¶ cña

qu¸ tr×nh thay ®æi c«ng nghÖ, nªn thêng cã u thÕ vÒ chÊt lîng vµ gi¸

thµnh s¶n phÈm, mÆc dï gi¸ thµnh ban ®Çu cã thÓ cao h¬n so víi çc s¶n

phÈm hiÖn cã b¸n trªn thÞ trêng. BiÖn ph¸p chñ yÕu sö dông ®Ó h¹n chÕ sù

t¸c ®éng cña s¶n phÈm thay thÕ lµ t¨ng cêng ®Çu t cho R&Doanh nghiÖp,

®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý… nh»m gi¶m gi¸ thµnh vµ

n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm hoÆc t¨ng cêng tÝnh ®éc ®¸o kh¸c biÖt cña

s¶n phÈm.


§Ò ¸n m«n häc


Ch¬ng ii :

thùc tr¹ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña çc doanh

nghiÖp võa vµ nhá ë viÖt nam hiÖn nay

I. §¸nh gi¸ tæng qu¸t t×nh h×nh héi nhËp quèc tÕ cña viÖt nam:

1. M«i trêng c¹nh tranh quèc tÕ cña ViÖt Nam:

M«i trßng c¹nh tranh quèc tÕ cña ViÖt Nam kh«ng ngõng ®îc më

réng, víi çc h×nh thøc hîp t¸c kinh tÕ víi çc níc kh¸c, tham gia vµo çc

tæ chøc phi ChÝnh phñ. N¨m 1995 tham gia hîp t¸c ¸-©u (ASEM) víi t

çch lµ thµnh viªn s¸ng lËp, n¨m 1999 lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña APEC,

ViÖt Nam ®· cam kÕt gia nhËp WTO n¨m 2005, gia nhËp ASEAN/AFTA

n¨m 2006; cã quan hÖ kinh tÕ víi trªn 160 quèc gia vµ l·nh thæ trªn thÕ

giíi… NhiÒu tæ chøc níc ngoµi ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ViÖt Nam

víi nhiÒu h×nh thøc: cho vay vèn, hç trî vÒ khoa häc c«ng nghÖ… Hµng ho¸

ViÖt Nam chÊt lîng ®îc n©ng cao, cã kh¶ n¨ng vµ cã c¬ héi chiÕm lÜnh

®îc nhiÒu thÞ trêng míi.

Bªn c¹nh sù hç trî cña çc tæ chøc quèc tÕ, ViÖt Nam còng ph¶i cam

kÕt thùc hiÖn çc ®iÒu kho¶n cña çc hiÖp ®Þnh. Thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ

quan ®èi víi çc s¶n phÈm xuèng cßn 0.5% theo ch¬ng tr×nh u ®·i thuÕ

quan hiÖu lùc chung (AFTA), tuyªn bè çc danh môc hµng ho¸ c¾t gi¶m

thuÕ ngay (IL), danh môc hµng ho¸ lo¹i trõ hoµn toµn (GEL), danh môc lo¹i

trõ t¹m thêi (TEL). Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) ®a ra mét bé çc

luËt lÖ vµ quy t¾c t¬ng ®èi phøc t¹p nh»m môc tiªu ®a ra mét m«i trêng

kinh doanh, c¹nh tranh quèc tÕ ngµy cµng tù do, thuËn lîi, b×nh ®¼ng gi÷a

çc quèc gia thµnh viªn, nhng hiÖn nay çc doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ang

chÞu thiÖt thßi khi th©m nhËp thÞ trêng çc níc thµnh viªn cña WTO v× ta

cha ph¶i lµ thµnh viªn cña WTO. APEC yªu cÇu tu©n thñ 9 nguyªn t¾c c¬

b¶n vµ thùc hiÖn 4 ch¬ng tr×nh ho¹t ®éng chñ yÕu: kÕ ho¹ch hµnh ®éng

quèc gia (IAP), kÕ ho¹ch hµnh ®éng tËp thÓ (CAP), hîp t¸c kinh tÕ kü thuËt


§Ò ¸n m«n häc


(ECOTECH), çc s¸ng kiÕn hîp t¸c míi…

Kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay ngµy cµng phô thuéc nhiÒu h¬n vµo nÒn

kinh tÕ thÕ giíi ®îc ®o b»ng “®é phô thuéc mËu dÞch ®èi ngo¹i”. §é phô

thuéc mËu dÞch ®èi ngo¹i cña níc ta n¨m 1995 kho¶ng 65%, n¨m 2000

t¨ng lªn 100%. §é phô thuéc xuÊt khÈu t¬ng øng t¨ng tõ 26% lªn 48% vµ

chØ sè nhËp khÈu tõ 39% lªn 52%.

Tuy nhiªn thÞ trêng quèc tÕ cña ViÖt Nam cÇn ®îc nh×n nhËn l¹i,

mèi quan hÖ chñ yÕu lµ çc níc ch©u ¸.

B¶ng 2: xÕp h¹ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh tæng thÓ cña çc níc

§«ng Nam ¸.

Níc 1998

(53 níc)

1999

(53 níc)

2000

(59 níc)

2001

(59 níc)

Singapo 1 1 1 2

Hång K«ng 2 2 2 8

§µi Loan 8 6 4 11

Malasyia 9 17 16 25

In®«nªsa 15 31 37 44

Th¸i Lan 18 21 30 31

Hµn Quèc 21 19 22 29

Trung Quèc 29 28 32 41

Philipin 34 33 33 37

ViÖt Nam 49 39 48 53

Nguån: §¸nh gi¸ cña DiÔn ®µn kinh tÕ thÕ giíi (WEF) çc n¨m t¬ng øng.

2. M«i trêng kinh doanh, c¹nh tranh trong níc :

Nh×n chung, m«i trêng kinh doanh c¹nh tranh trong níc ®· ®îc

c¶i thiÖn, m«i trêng c¹nh tranh trong níc ®· dÇn h×nh thµnh qua h¬n 10


§Ò ¸n m«n häc


n¨m ®æi míi, song cßn nhiÒu ¸ch t¾c, bÊt cËp, cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu

héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, do vËy cha trë thµnh ®éng lùc thóc ®Èy viÖc n©ng

cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña çc doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn héi nhËp.

Theo ®¸nh gi¸ cña WEF tõ n¨m 5 trë l¹i ®©y cho thÊy, n¨ng lùc c¹nh tranh

quèc gia cña ViÖt Nam vµo lo¹i yÕu kÐm so víi çc níc trªn thÕ giíi, xÕp

thø 49/53 níc n¨m 1999, 53/59 níc n¨m 2000, vµ 62/75 níc n¨m 2001.

N¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia yÕu kÐm lµ hËu qu¶ cña m«i trêng kinh

doanh, c¹nh tranh trong níc cha thuËn lîi. Nhng ®Õn nay nhµ níc ®· cã

mét vµi thay ®æi vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch lµm cho çc doanh nghiÖp cã ®iÒu

kiÖn ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh.

- VÒ chÝnh s¸ch: Tríc ®©y (tríc n¨m 1989) víi nguyªn t¾c nhµ níc

®éc quyÒn ngo¹i th¬ng, toµn quèc chØ cã mét vµi c«ng ty lín trùc thuéc bé

ngo¹i th¬ng, lóc ®ã ®îc quyÒn xuÊt khÈu. §Õn nay cã nhiÒu quy ®Þnh míi

cho phÐp më r«ng quyÒn xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp cho çc c¬ së lµm hµng

xuÊt khÈu thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ. TiÕp ®ã lµ xo¸ bá toµn bé chÕ ®é

cÊp giÊy phÐp kinh doanh xuÊt khÈu, b·i bá thñ tôc phª duyÖt xÊt khÈu ®èi

víi mét sè doanh nghiÖp .

- Sè lîng çc doanh nghiÖp xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu víi nhiÒu lo¹i

s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô ®a d¹ng, nhiÒu doanh nghiÖp võa vµ nhá cã

hµng xuÊt khÈu. Trong ®ã sè lîng doanh nghiÖp võa vµ nhá chiÕm 87%

trong tæng sè doanh nghiÖp, 99% trong tæng sè doanh nghiÖp t nh©n,

97,38% tæng sè hîp t¸c x·, 94,72% trong tæng sè çc c«ng ty tr¸ch nhiÖm

h÷u h¹n, 42,37% trong tæng sè çc c«ng ty cæ phÇn, 65,88% trong tæng sè

çc c«ng ty Nhµ níc.

- Çc thµnh phÇn kinh tÕ cã sù chuyÓn ®æi, khu vùc t nh©n cã xu

híng t¨ng nhanh h¬n çc khu vùc kh¸c:


§Ò ¸n m«n häc


B¶ng3 : C¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ n¨m 1995 vµ n¨m 2000.

N¨m 1995 2000

1.Kinh tÕ Nhµ níc

2.Kinh tÕ tËp thÓ

3.Kinh tÕ t nh©n

4.Kinh tÕ c¸ thÓ

5.Kinh tÕ hçn hîp

40,1

10,0

3,12

36,0

13,4

40,2

9,0

3,4

34

13,4

Nguån: Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t

- So s¸nh t¬ng quan lîi thÕ c¹nh tranh cña c¸c lo¹i h×nh doanh

nghiÖp víi 12 tiªu chÝ ®îc lùa chän ®Ó nghiªn cøu, trong ®ã quy ®Þnh ph¸p

lýthuËn lîi nhÊt ®îc ®¸nh gi¸ lµ A, thuËn lîi ë møc trung b×nh lµ B, kÐm

thuËn lîi nhÊt lµ C. Trong sè 12 tiªu chÝ ®îc lùa chän, doanh nghiÖp Nhµ

níc cã 6 tiªu chÝ xÕp lo¹i A, chiÕm 50%, bèn tiªu chÝ xÕp lo¹i B (chiÕm

33,3%) vµ chØ cã 2 tiªu chÝ xÕp lo¹i C (16,7%). Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t

níc ngoµi (FDI) cã 5 tiªu chÝ xÕp lo¹i A (chiÕm 41,7%), 6 tiªu chÝ xÕp lo¹i

B (chiÕm 50%), mét tiªu chÝ xÕp lo¹i C (8,3%). Trong khi ®ã khu vùc doanh

nghiÖp d©n doanh chØ cã 3 tiªu chÝ xÕp lo¹i A (25%), mét tiªu chÝ xÕp lo¹i B

(8,3%), cßn l¹i 8 tiªu chÝ xÕp lo¹i C (66,7%).


§Ò ¸n m«n häc


B¶ng 4: Ph©n tÝch lîi thÕ c¹nh tranh cña çc lo¹i h×nh doanh

nghiÖp .

STT Tiªu chÝ so s¸nh DNNN DN FDI DN D¢N

DOANH

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

VÒ vèn thµnh lËp vµ ®¨ng ký

kinh doanh.

VÒ gi¶i thÓ doanh nghiÖp .

VÒ ph¸ s¶n doanh nghiÖp .

VÒ vèn vay vµ tham gia thÞ

trêng vèn.

TuyÓn dông lao ®éng.

ChÝnh s¸ch tiÒn l¬ng, tiÒn

c«ng.

ThuÕ vµ çc chÝnh s¸ch tµi

chÝnh.

ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai.

VÒ chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ së

h÷u c«ng nghiÖp.

Hîp t¸c kinh doanh vµ liªn

doanh víi níc ngoµi.

VÒ xuÊt nhËp khÈu vµ xóc tiÕn

th¬ng m¹i.

VÒ thanh tra kiÓm tra.

C

C

A

A

A

B

B

A

B

A

A

B

B

B

A

B

C

A

A

B

A

B

B

A

A

A

A

C

B

C

C

C

C

C

C

C

Nguån : Lª Xu©n Thµnh, lîi thÕ c¹nh tranh cña çc lo¹i h×nh doanh

nghiÖp –nh×n tõ gãc ®é qu¶n lý, t¹p chÝ th¬ng m¹i, sè 22/2001.

Theo b¶ng sè liÖu nµy th× râ rµng lµ çc quy ®Þnh ph¸p lý hiÖn hµnh

®ang t¹o ra rÊt nhiÒu bÊt lîi cho khu vùc doanh nghiÖp d©n doanh trong so

s¸nh t¬ng quan víi çc lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c.


§Ò ¸n m«n häc


ii. thùc tr¹ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña çc doanh nghiÖp

võa vµ nhá viÖt nam trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ:

Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ®îc thÓ hiÖn b»ng kh¶ n¨ng

bï ®¾p chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh, duy tr× ®îc lîi nhuËn vµ ®îc ®o b»ng

thÞ phÇn hµng ho¸ vµ dÞch vô cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng .

1. Thùc tr¹ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña çc DNVVN

1.1. Chi phÝ :

§Ó mét s¶n phÈm ®Õn tay ngêi tiªu dïng cÇn cã çc lo¹i chi phÝ sau:

chi phÝ nguyªn vËt liÖu, nh©n c«ng, m¸y mãc thiÕt bÞ (chi tµi s¶n cè ®Þnh),

chi qu¶n lý, chi b¸n hµng, qu¶ng ço, ph©n phèi vµ dÞch vô t¬ng

øng…Trong ®ã chia thµnh chi phÝ ®Çu vµo vµ chi phÝ trung gian, c¶ hai lo¹i

nµy ®Òu cã xu híng t¨ng gi¸.

1.1.1. Chi phÝ ®Çu vµo:

Trong mét ®iÒu tra míi ®©y cña phßng th¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp

ViÖt Nam víi 500 doanh nghiÖp võa vµ nhá cho thÊy çc doanh nghiÖp nµy

chØ ®¹t 2,1 ®iÓm (theo thang ®iÓm tõ 1 ®Õn 5) cho kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi

çc ®èi thñ níc ngoµi. Trong khi ®ã kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi çc doanh

nghiÖp trong níc ®¹t 2,85 ®iÓm. §Æc biÖt so víi n¨m 1999, thang ®iÓm vÒ

søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp võa vµ nhá t¹i thÞ trêng trong níc t¨ng tõ

2,9 ®Õn 3,2 ®iÓm trong n¨m 2002. Râ rµng sù v÷ng tin cña çc doanh nghiÖp

nµy chØ thùc sù m¹nh mÏ t¹i thÞ trêng víi nh÷ng ®èi thñ quen thuéc. Còng

theo cuéc ®iÒu tra trªn cã tíi 29% doanh nghiÖp trong sè 500 doanh nghiÖp

võa vµ nhá vÉn sö dông trªn 40% nguyªn, phô liÖu nhËp khÈu, thËm chÝ cã

ngµnh cßn sö dông tíi 70-80% nguyªn, phô liÖu nhËp khÈu.

Chi phÝ ®Çu vµo cña çc doanh nghiÖp cao h¬n 30-50% so víi çc ®èi

t¸c ASEAN, cao h¬n 50% so víi møc trung b×nh cña thÕ giíi. Chi phÝ ®Çu

vµo cã xu híng t¨ng theo thêi gian, t¨ng 33,4% tõ n¨m 1996 ®Õn nay. V×

vËy tØ lÖ gi¸ trÞ gia t¨ng trong hµng ho¸ xuÊt khÈu cña çc doanh nghiÖp võa


§Ò ¸n m«n häc


vµ nhá ë ViÖt Nam ®îc ®¸nh gi¸ thÊp. Trong xu thÕ gi¶m gi¸ hµng ho¸ xuÊt

khÈu c«ng nghiÖp cña thÕ giíi, viÖc gi÷ thÞ trêng trong níc vµ më réng thÞ

trêng ASEAN cho hµng xuÊt khÈu cña çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ®øng

tríc th¸ch thøc lín.

1.1.2. Chi phÝ trung gian :

Chi phÝ trung gian cña çc doanh nghiÖp võa vµ nhá còng cao h¬n

møc trung b×nh cña çc doanh nghiÖp kh¸c thuéc çc níc trong khu vùc.

Ch¼ng h¹n cíc ®iÖn tho¹i quèc tÕ ®ang ë møc rÊt cao so víi çc níc trong

khu vùc, nÕu lÊy NhËt B¶n lµm vÝ dô lµ ®iÓm gäi ®Õn th× cíc tõ ViÖt Nam

cao gÊp 3,5 lÇn so víi In®«nªxia, gÊp 3 lÇn so víi Th¸i Lan vµ gÊp 10 lÇn so

víi Xingapo, chi phÝ vËn hµng c¶ng ®¾t gÊp hai lÇn ë B¨ng Cèc. Theo thêi

gian, chi phÝ trung gian còng t¨ng. Theo sè liÖu thèng kª míi ®©y cho thÊy

tiÒn c«ng t¨ng 75%, thuÕ sö dông ®Êt t¨ng 90,9%, ngo¹i tÖ t¨ng 20,2%, x¨ng

dÇu t¨ng 42,8%, níc t¨ng 130%, ®iÖn t¨ng 37,5%. Ngoµi ra cßn thªm çc

kho¶n tiÒn tiªu cùc phÝ kh¸c còng lµm t¨ng chi phÝ trung gian cña çc doanh

nghiÖp võa vµ nhá. NÕu ®èi chiÕu víi b¶ng chi phÝ ®Çu t cña çc níc trong

khu vùc th× chi phÝ trung gian t¹i ViÖt Nam t¬ng ®èi cao.


§Ò ¸n m«n häc


B¶ng 5: so s¸nh chi phÝ ®Çu t t¹i mét sè thµnh phè chÝnh ë ch©u

¸ (th¸ng 12-2002).

Kho¶n môc Hµ Néi TP

HCM Singapor Bangkok

Kuala

Lumpur

- L¬ng th¸ng c«ng

nh©n.

- PhÝ thuª v¨n phßng

(m2/th¸ng)

- PhÝ ®iÖn tho¹i tèi

thiÓu (m¸y/th¸ng)

- Gi¸ ®iÖn dµnh sx-dd

(kwh)

- Gi¸ níc dïng cho

sx-kd (m3)

- Cíc phÝ vËn

chuyÓn contenier 40

feet

- ThuÕ thu nhËp

doanh nghiÖp møc

chuÈn %

- ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng

møc c¬ b¶n (%)

79-190

18-22

1,86

0,07

0,21

1500

25

10

76-116

14-19

1,86

0,07

O,28

1400

25

10

442-596

49,91

4,78

0,07

1,05

500-600

25,5

3

175

10,09

2,29

0,04

0,22-0,36

1350

30

7

342

18

9,21

0,05

0,32

970

28

5-15

Nguån : b¸o c¸o cña WB n¨m 2002

1.2. C¹nh tranh vÒ gi¸:

Tõ n¨m 1996 ®Õn nay, tû lÖ t¨ng gi¸ ®Çu ra lµ 22,82%, tû lÖ t¨ng nµy

cßn thÊp. Nh÷ng n¨m qua, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vÉn chiÕm mét thÞ

phÇn Ýt ái trªn thÞ trêng, chñ yÕu lµ c¹nh tranh trong níc.


§Ò ¸n m«n häc


Doanh nghiÖp võa vµ nhá kinh doanh chñ yÕu lµ çc mÆt hµng tiªu

dïng nh l¬ng thùc, thùc phÈm, ®å uèng, giµy dÐp…HiÖn nay, gi¸ c¶ çc

mÆt hµng nµy cã xu híng gi¶m thÓ hiÖn ë chØ sè ®Çu ra gi¶m, ®îc thÓ hiÖn

qua b¶ng sau ®©y:

B¶ng 6: So s¸nh chØ sè gi¸ ®Çu vµo cña mét sè mÆt hµng.

MÆt hµng Kú gèc

(2000)

Th¸ng

12/2002

Th¸ng 6/2003

L¬ng thùc thùc

phÈm

§å uèng vµ thuèc

l¸

May mÆc, mò nãn,

giµy dÐp

ThiÕt bÞ ®å dïng

gia ®×nh

Ph¬ng tiÖn ®i l¹i

109.1

106.9

104.8

103.2

97.9

101.1

102.1

102.1

101.1

101.8

99.5

100.0

100.0

100.0

99.9

Nguån : T¹p chÝ thÞ trêng gi¸ c¶, sè 197-trang 1

Sau ®©y em xin chän mét sè mÆt hµng nh g¹o, xi m¨ng lµ nh÷ng

ngµnh cã gi¸ trÞ s¶n xuÊt kh¸ lín ®Ó ph©n tÝch v× çc mÆt hµng nµy kh«ng chØ

®îc kinh doanh bëi çc doanh nghiÖp lín mµ cßn cã sù tham gia cña nhiÒu

doanh nghiÖp võa vµ nhá ®éc lËp vµ çc doanh nghiÖp võa vµ nhá trùc thuéc

çc tæng c«ng ty.

Do chi phÝ cña çc doanh nghiÖp võa vµ nhá cao h¬n chi phÝ cña çc

doanh nghiÖp kh¸c nªn gi¸ c¶ cña çc doanh nghiÖp nµy t¨ng lªn râ rÖt so

víi hµng hãa nhËp tõ níc ngoµi, ®Æc biÖt cßn khã kh¨n h¬n khi çc tháa

thuËn cña AFTA cã hiÖu lùc, vÝ dô vÒ gi¸ xi m¨ng :


§Ò ¸n m«n häc


B¶ng 7: Gi¸ xi m¨ng ë ViÖt Nam vµ Th¸i Lan

Th¸i Lan ViÖt Nam Kh¸c biÖt

Gi¸ mét tÊn(USD)

Chi phÝ chuyªn chë vÒ

ViÖt Nam

ThuÕ nhËp khÈu (40%)

Gi¸ mét tÊn ë c¶ng ViÖt

Vam/gi¸ s¶n xuÊt

20

8

8

36

50

50

39%

Nguån: Ph¹m §ç ChÝ, TrÇn Nam B×nh (chñ biªn). Nh÷ng vÊn ®Ò kinh

tÕ ViÖt Nam, thö th¸ch cña héi nhËp, trang 187.

B¶ng trªn cho thÊy xi m¨ng nhËp tõ Th¸i Lan khi tíi c¶ng ViÖt Nam

cã gi¸ lµ 50 USD/TÊn. Sau khi çc tháa thuËn cña AFTA cã hiÖu lùc, xãa bá

h¹n ng¹ch nhËp khÈu vµ gi¶m thuÕ nhËp khÈu xuèng cßn mét nöa, sÏ ®a gi¸

xi m¨ng cña Th¸i Lan xuèng cßn 32 USD/TÊn, rÎ h¬n xi m¨ng ViÖt Nam

56%, liÖu çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam cã thÓ kÐo ®îc gi¸ xi

m¨ng cña m×nh xuèng thÊp nh vËy kh«ng? §iÒu nµy ®Æt ra nhiÒu b¨n kho¨n

cho çc doanh nghiÖp s¶n xuÊt, kinh doanh xi m¨ng quy m« võa vµ nhá vÒ

kh¶ n¨ng tån t¹i trªn thÞ trêng níc nhµ.

§èi víi mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu, gi¸ c¶ thÊp h¬n nhiÒu so víi gi¸

thÞ trêng thÕ giíi. §©y kh«ng ph¶i do çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt

Nam h¹ thÊp gi¸ ®Ó c¹nh tranh mµ kh«ng thÓ b¸n ®îc cao h¬n hoÆc b»ng so

víi çc doanh nghiÖp níc ngoµi. Trong cïng mét thêi ®iÓm, cïng phÈm

cÊp, chÊt lîng, cïng thÞ trêng nhng gi¸ c¶ hµng hãa cña ta l¹i thêng thÊp

h¬n. Sù mÊt gi¸ nµy do nhiÒu nguyªn nh©n, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn uy tÝn, chÊt

lîng vµ hiÖu qu¶ qu¶n lý b¸n hµng cña doanh nghiÖp. Çc hµng hãa thuéc

lo¹i nµy thêng lµ do tËn dông ®îc u thÕ vÒ sè lîng lao ®éng vµ gi¸ lao

®éng rÎ, vÝ dô nh g¹o.


§Ò ¸n m«n häc


B¶ng 8: So s¸nh t¬ng quan gi¸ g¹o cña ViÖt Nam vµ Th¸i Lan tõ

n¨m 1996-2000

So s¸nh

(ViÖt Nam

&Th¸iLan) N¨m Lo¹i g¹o

ViÖt Nam

USD/TÊn

Th¸i Lan

USD/TÊn

gi¸ tû lÖ %

1996

1997

1998

1999

2000

Lo¹i 5% tÊm

Lo¹i 25% tÊm

Lo¹i 5% tÊm

Lo¹i 25% tÊm

Lo¹i 5% tÊm

Lo¹i 25% tÊm

Lo¹i 5% tÊm

Lo¹i 25% tÊm

Lo¹i 5% tÊm

Lo¹i 25% tÊm

300

250

260

229

284

250

228

205

210

196

364

280

329

254

302

251

239

215

220

214

64

30

70

25

18

1

11

10

10

8

21.3

12.0

25.1

10.9

6.3

0.4

4.8

4.9

4.7

4.1

Nguån: ñy ban vËt gi¸ chÝnh phñ

ChÊt lîng g¹o ViÖt Nam ngµy cµng t¨ng. HiÖn nay ViÖt Nam lµ níc

xuÊt khÈu g¹o lín ®øng thø hai trªn thÕ giíi, víi sè lîng lín nhng g¹o

ViÖt Nam vÉn cha ®îc a chuéng tíi møc cã thÓ t¨ng gi¸ so víi c¸c níc

kh¸c, cô thÓ lµ gi¸ g¹o ngµy 28/10/03 cña ViÖt Nam lo¹i 5% tÊm (193USD),

lo¹i 25% tÊm (175USD), cña Th¸i lan lo¹i 5% tÊm (198USD), lo¹i 25% tÊm

(179USD)5.

1.3. ChÊt lîng:

HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã mét sè mÆt hµng ®Æt chÊt

lîng cao kh«ng thua kÐm g× hµng ngo¹i nhËp mµ l¹i cã gi¸ thÊp so víi

nh÷ng hµng hãa cïng lo¹i do níc ngoµi cung cÊp nh v¶i, giµy dÐp…§iÒu

5 Nguån: B¸o kinh tÕ ViÖt Nam vµ thÕ giíi. Sè 1426, th¸ng 10/2003


§Ò ¸n m«n häc


nµy lµm cho ngêi tiªu dïng phÊn khëi, yªn t©m, tù hµo. §©y lµ ®éng lùc

quan träng ®Ó thóc ®Èy çc nhµ s¶n xuÊt kh«ng ngõng hoµn thiÖn, n©ng cao

chÊt lîng s¶n phÈm…t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn

mét çch m¹nh mÏ bÒn v÷ng.

Tuy nhiªn, cßn kh«ng Ýt sè s¶n phÈm hµng hãa cña doanh nghiÖp võa

vµ nhá gi¸ thµnh cao mµ chÊt lîng kÐm, kh«ng æn ®Þnh, nhiÒu khi mang

tÝnh chÊt nh mét thñ ®o¹n lõa dèi kh¸ch hµng. Nh÷ng l« hµng s¶n xuÊt lÇn

®Çu th× chÊt lîng kh«ng thua kÐm g× hµng ngo¹i nhËp nhng nh÷ng l« hµng

vÒ sau chÊt lîng kÐm dÇn, h háng nhanh, ®iÒu ®ã khiÕn cho kh«ng Ýt ngêi

tiªu dïng nghi ngê chÊt lîng hµng hãa cña çc doanh nghiÖp nµy. Chóng ta

dÔ dµng nhËn thÊy ®iÒu nµy trong mét sè mÆt hµng trong tiªu dïng sinh ho¹t

hµng ngµy thêng gÆp nh linh kiÖn èc vÝt (thuéc lo¹i linh kiÖn ®¬n gi¶n

dïng kho¶ng 3 ®Õn 5 th¸ng th× hoen gØ…) ®Õn çc s¶n phÈm c«ng nghÖ cao

nh nhiÒu m¸y mãc, ®éng c¬ do mét sè doanh nghiÖp võa vµ nhá chÕ t¹o

®Òu kh«ng bÒn, hay h háng, tèn kÐm nhiªn kiÖu; xe m¸y l¾p r¸p trong níc

chÊt lîng cha æn ®Þnh. Ngoµi ra cßn nh÷ng s¶n phÈm hµng hãa mµ çc

doanh nghiÖp võa vµ nhá cha thÓ s¶n xuÊt ®îc mµ cã s¶n xuÊt ®îc th×

còng cha thÓ c¹nh tranh trªn thÞ trêng nh çc thiÕt bÞ, linh kiÖn dïng

trong xö lý kü thuËt cao…

HiÖn nay ta nhËn thÊy r»ng tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng hãa cña

çc doanh nghiÖp nµy t¨ng nhng vÉn kh«ng thÓ nãi lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh

cña hµng hãa cña hä t¨ng. §iÒu nµy thÓ hiÖn râ ë c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu

chñ yÕu lµ nguyªn liÖu th« vµ hµng gia c«ng chÕ biÕn, tû lÖ xuÊt khÈu trùc

tiÕp cha nhiÒu. Do vËy phÇn gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp vµ ph¶i chÞu nhiÒu thua

thiÖt vÒ lîi nhuËn. N¨m 2001 tû lÖ dÇu th« xuÊt khÈu chiÕm 25%, tû lÖ hµng

xuÊt khÈu qua chÕ biÕn cã gi¸ trÞ, chÊt lîng cao rÊt thÊp. §iÒu ®ã chøng tá

chñ yÕu vÉn chØ lµ ph¸t triÓn theo chiÒu réng, t¨ng cêng kh¶ n¨ng khai th¸c

tµi nguyªn ®Ó xuÊt khÈu.

Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n cña t×nh tr¹ng trªn lµ nhiÒu


§Ò ¸n m«n häc


doanh nghiÖp võa vµ nhá cha ¸p dông mét h×nh thøc qu¶n lý chÊt lîng hîp

lý, chóng ta thêng nh×n nhËn vµ khai b¸o sai sù thËt, cha thËt sù chó träng

®i s©u vµo hiÖu qu¶, chÊt lîng c«ng viÖc. Mét nguyªn nh©n n÷a lµ sù bít

xÐn trong çc dù ¸n ®Çu t, çc nh©n viªn trong doanh nghiÖp cè t×nh khai

b¸o t¨ng chi phÝ ®Ó thu lîi cho ç nh©n.

2. Thùc tr¹ng vÒ çc yÕu tè nguån lùc cÊu thµnh n¨ng lùc c¹nh

tranh cña doanh nghiÖp võa vµ nhá :

2.1. Khoa häc vµ c«ng nghÖ:

Khoa häc vµ c«ng nghÖ lu«n lµ vÊn ®Ò cèt lâi cña mét doanh nghiÖp

trong ®ã cã doanh nghiÖp võa vµ nhá. §iÒu kiÖn thiÕt bÞ c«ng nghÖ sÏ quyÕt

®Þnh tíi n¨ng suÊt, chÊt lîng s¶n phÈm, gióp cho çc doanh nghiÖp n©ng

cao søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng.

Trong nh÷ng n¨m võa qua do søc Ðp cña thÞ trêng héi nhËp quèc tÕ,

çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ë níc ta ®· cã sù ®æi míi c«ng nghÖ ë møc

nhÊt ®Þnh. §ã lµ viÖc dïng ®iÖn vµo s¶n xuÊt, c¬ khÝ hãa tõng phÇn hoÆc toµn

bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.

Song t×nh tr¹ng phæ biÕn lµ c«ng nghÖ cßn thÊp kÐm, l¹c hËu 30-50

n¨m. C«ng nghÖ thÊp vµ lçi thêi chiÕm 60-70%, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i chØ

chiÕm 30-40%. Theo sè liÖu thèng kª cña riªng trong ngµnh c«ng nghiÖp cã

26% thiÕt bÞ do Liªn X« cung cÊp, 24% lµ do çc níc §«ng ¢u cung cÊp,

gÇn 20% lµ thiÕt bÞ cña çc níc ASEAN vµ B¾c ¢u, trªn 18% thiÕt bÞ cña

çc níc kh¸c vµ cßn l¹i lµ tù chÕ t¹o trong níc. Ngoµi ra cßn cã sù kh¸c

biÖt vÒ tr×nh ®é kü thuËt gi÷a çc khu vùc kinh tÕ, doanh nghiÖp võa vµ nhá

thÊp h¬n nhiÒu so víi çc doanh nghiÖp nhµ níc, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu

t níc ngoµi… Kh¶ n¨ng ®æi míi c«ng nghÖ l¹i rÊt h¹n chÕ. Thêi kú 1991-

2000 çc doanh nghiÖp chØ trang bÞ l¹i 14% thiÕt bÞ (b»ng 10% gi¸ trÞ thiÕt bÞ

cña çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi ®îc x©y dùng trong cïng

mét thêi kú). Tr×nh ®é c¬ khÝ hãa, tù ®éng hãa díi 10%, hao mßn h÷u h×nh

tõ 30-50% vµ ®¸ng ng¹c nhiªn lµ 38% ë d¹ng thanh lý vÉn ®îc sö dông, çc


§Ò ¸n m«n häc


c«ng nghÖ l¹c hËu, trung b×nh, tiªn tiÕn ®an xen nhau trong mét d©y chuyÒn

s¶n xuÊt.

Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng trªn lµ do chóng ta thiÕu vèn cho s¶n xuÊt

kinh doanh, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ cña chuyÓn giao c«ng nghÖ cßn h¹n chÕ

do thiÕu lùa chän kü thuËt tèi u vµ c«ng nghÖ nguån, ®Æc biÖt lµ gi¸ trÞ phÇn

mÒm vµ gi¸ trÞ chuyÓn giao bÝ quyÕt c«ng nghÖ cßn thÊp (tû lÖ 17% tæng ®Çu

t, trong khi cho biÕt lµ 83%). So víi Trung Quèc, hµng hãa Trung Quèc

trµn vµo ViÖt Nam rÊt nhiÒu víi gi¸ c¶ thÊp, chÊt lîng hµng hãa ë møc cã

thÓ chÊp nhËn ®îc. §ã lµ do c«ng nghÖ cña hä cao h¬n h¼n chóng ta, chñ

yÕu lµ nhËp khÈu tõ ch©u ¢u, Mü, NhËt B¶n n¬i ®îc coi lµ cã c«ng nghÖ

thiÕt bÞ nguån, cßn chóng ta chñ yÕu nhËp tõ ch©u ¸.

Nh×n chung, theo kÕt qu¶ ®iÒu tra cña 24 c«ng ty NhËt B¶n t¹i 10

níc ASEAN cho thÊy nÕu ®¸nh gi¸ theo thang ®iÓm 10 th× tr×nh ®é khoa

häc vµ c«ng nghÖ cña çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam chØ ®Æt 3,5

®iÓm ®øng trªn ba níc lµ Myanma (3,4 ®iÓm), Lµo (3,0 ®iÓm), Campuchia

(2,6 ®iÓm). §iÒu ®ã thÓ hiÖn tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ cña çc doanh

nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam ë møc thÊp trong t¬ng quan so s¸nh víi çc

níc kh¸c.

2.2. Vèn:

2.2.1. Nguån h×nh thµnh vèn:

Kh«ng n»m ngoµi khã kh¨n chung cña ®Êt níc, çc doanh nghiÖp

võa vµ nhá còng cÇn ph¶i gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò nan gi¶i ®ã lµ thiÕu vèn.

HiÖn nay cã ®Õn 55% doanh nghiÖp thiÕu vèn, viÖc huy ®éng vèn tån t¹i

díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau vèn tù cã, vèn vay b¹n bÌ, ngêi th©n, vay

ng©n hµng, vµ çc nguån vèn kh¸c.

Çc doanh nghiÖp cã thÓ tù tµi trî cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh

cña m×nh. Trªn thù tÕ, kh¶ n¨ng tù tµi trî lµ kÐm v× ®a sè nh©n d©n ViÖt Nam

lµ nghÌo, Ýt cã kh¶ n¨ng tù tÝch luü ®Ó b¾t ®Çu mét doanh nghiÖp nhá. Mét

minh chøng cho r»ng vèn chung b×nh cña doanh nghiÖp sau 10 n¨m luËt


§Ò ¸n m«n häc


doanh nghiÖp ra ®êi lµ 1.2 tû ®ång n¨m 2001 vµ 1.5 tû ®ång n¨m 2002. Kh¶

n¨ng tù tµi trî cña ng©n quü cßn b¾t nguån tõ lîi nhuËn thu ®îc, trªn thùc

tÕ doanh nghiÖp Ýt cã kh¶ n¨ng khai th¸c nguån nµy mét çch triÖt ®Ó do lîi

nhuËn kh«ng nhiÒu vµ tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp, thiÕu kü n¨ng qu¶n lý hµnh

chÝnh doanh nghiÖp.

Doanh nghiÖp cã thÓ vay nî tõ bªn ngoµi ®Ó t¨ng tû lÖ sinh lêi víi çc

h×nh thøc nh vay nî ng©n hµng, mua tr¶ gãp hay tÝn dông thuª mua cña çc

c«ng ty cho thuª tµi chÝnh…Nhng møc rñi ro cao, tû lÖ thuËn víi khèi

lîng vay nî, trong nhiÒu trêng hîp rñi ro kh«ng tr¶ ®îc nî ®· dÉn tíi ph¸

s¶n. Tuy nhiªn rÊt Ýt doanh nghiÖp doanh nghiÖp ®îc vay vèn tõ ng©n hµng.

Theo thèng kª n¨m 2001 tû lÖ tÝn dông cho çc doanh nghiÖp võa vµ nhá vay

trªn tæng tÝn dông ng©n hµng lµ 29%. Lý do c¬ b¶n nhÊt lµ do çc doanh

nghiÖp nµy kh«ng ®ñ tµi s¶n ®Ó thÕ chÊp.

Nh×n chung cã kh¶ n¨ng tù tµi trî vµ kh¶ n¨ng vay vèn ng©n hµng

®Òu thÊp nhng c¬ cÊu tù tµi trî cßn ë møc cao.

BiÓu ®å: C¬ cÊu nguån vèn cña DNVVN.

tu tai tro 67.5%

vay ngan han

42.5%

cac nguon

khac 20%

2.2.2. T×nh tr¹ng sö dông vèn:

Tríc ®©y, do rµo c¶n t©m lý vµ do cha cã kinh nghiÖm qu¶n lý nªn

®Çu t vèn vµo doanh nghiÖp võa vµ nhá ë møc thÊp. N¨m 1992 vèn ®¨ng ký

kinh doanh b×nh qu©n lµ 0.8 tû ®ång, trong nh÷ng n¨m tiÕp theo liªn tôc

gi¶m, nhng ®Õn n¨m 1999 lµ 1.012 tû ®ång, n¨m 2002 lµ 1,74 tû ®ång vµ

n¨m th¸ng ®Çu n¨m 2003 lµ 2.6 tû ®ång, cô thÓ nh sau:


§Ò ¸n m«n häc


B¶ng 9: Vèn ®¨ng ký kinh doanh b×nh qu©n cña çc doanh

nghiÖp võa vµ nhá tõ n¨m 1992-2002.

N¨m Vèn ®¨ng ký kinh doanh

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

819.3

510.3

353.9

365.4

529.4

520.8

645.3

1012.8

1061

1374.3

1742

Nguån: Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t.

Tæng vèn sö dông cho khu vùc nµy n¨m 2000 lµ 173862 tû ®ång, t¨ng

38.46% so víi n¨m 1999. trong ®ã vèn huy ®éng ®Çu t vµo c«ng nghÖ

chiÕm 28.77%, th¬ng m¹i 35.84%, cßn l¹i thuéc çc ngµnh kh¸c. Vèn ®Çu

t ph¸t triÓn trong n¨m 2000 lµ 35894tû ®ång t¨ng 13.8% so víi n¨m 1999,

chiÕm tû träng ®¸ng kÓ trong tæng vèn ®Çu t toµn x· héi (n¨m 1999 lµ

24.05%, n¨m 2000 lµ 24.31%). Trªn thùc tÕ ®Õn n¨m 2002 vèn vÉn lµ vÊn ®Ò

khã kh¨n ®èi víi çc doanh nghiÖp võa vµ nhá, vèn lu ®éng chØ ®¸p øng

60% nhu cÇu. Møc ®é trang bÞ vèn / mét lao ®éng cña çc doanh nghiÖp nµy

nh×n chung cßn qu¸ nhá, ®èi víi çc doanh nghiÖp ®Çu t kho¶ng 63.2 triÖu

®ång / mét lao ®éng.

2.3. Nguån nh©n lùc :

Ai còng cho r»ng nguån nh©n lùc lµ nh©n tè mang l¹i lîi thÕ c¹nh

tranh cho çc doanh nghiÖp ViÖt Nam trong ®ã cã doanh nghiÖp võa vµ nhá,

song hiÖn nay nh©n tè con ngêi cña níc ta vÉn chØ d¹ng tiÒm n¨ng hoÆc


§Ò ¸n m«n häc


chØ cã lîi thÕ vÒ sè lîng do lao ®éng phÇn lín lµ lao ®éng phæ th«ng. Sè

lîng lao ®éng lín nhng chÊt lîng lao ®éng thÊp.

2.3.1. Sè lîng lao ®éng :

Tõ n¨m 1996 ®Õn nay, sè lîng lao ®éng lµm viÖc trong çc doanh

nghiÖp võa vµ nhá chØ gi¶m trong n¨m 1997, cßn l¹i ®Òu t¨ng. So s¸nh víi

tæng lao ®éng toµn x· héi çc doanh nghiÖp nµy chiÕm tû lÖ kho¶ng 12% qua

çc n¨m, riªng n¨m 2002 lµ 14%.

N¨m 2002, sè lîng lao ®éng lµm viÖc trong çc doanh nghiÖp võa vµ

nhá lµ 4543944 ngêi so víi n¨m 1996 t¨ng ®îc 778781 ngêi t¨ng

20.15% tõ n¨m 1996 ®Õn n¨m 2002, tèc ®é t¨ng lao ®éng ë çc doanh

nghiÖp nµy b×nh qu©n lµ 24.35%/n¨m.

Ph©n bè lao ®éng gi÷a çc ngµnh kh«ng ®ång ®Òu, lao ®éng trong

c«ng nghiÖp chiÕm tû träng cao nhÊt 2.119.228 ngêi, chiÕm 45.63% lao

®éng trong ngµnh thîng m¹i dÞch vô lµ 1.737.824 ngêi chiÕm tû träng

37.42%, lao ®éng trong çc ngµnh kh¸c lµ 786.792 ngêi chiÕm 16.94%.

2.3.2. ChÊt lîng lao ®éng:

- Sù c¹nh tranh khèc liÖt cña qu¸ tr×nh héi nhËp ®ßi hái çc chñ doanh

nghiÖp ph¶i cã kiÕn thøc cao, n¨ng lùc qu¶n lý giái míi cã thÓ thµnh ®¹t

trong kinh doanh. Mçi mét chñ doanh nghiÖp ph¶i biÕt thu thËp, ®¸nh gi¸

çc lo¹i th«ng tin kinh tÕ, kü thuËt, biÕt ®Ò ra nh÷ng quyÕt ®Þnh s¸ng suèt,

kÞp thêi, ®óng ®¾n. §ång thêi chñ doanh nghiÖp ph¶i biÕt qu¶n lý, gi¸m s¸t,

®iÒu khiÓn c«ng viÖc cña nh÷ng ngêi lao ®éng lµm viÖc cho m×nh mét çch

hîp lý…

Trªn thùc tÕ ®éi ngò chñ doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam cho

thÊy hä cã rÊt nhiÒu bÊt cËp so víi ®ßi hái cña qu¸ tr×nh héi nhËp. Mét sè

çc chñ doanh nghiÖp chØ cã tr×nh ®é häc vÊn trung häc c¬ së (40- 45%),

mét sè cã tr×nh ®é trung häc phæ th«ng, cao ®¼ng vµ ®¹i häc (35- 40%), cßn

mét bé phËn ®¸ng kÓ cã tr×nh ®é tiÓu häc (10- 15%) thËm chÝ ç biÖt cã


§Ò ¸n m«n häc


ngêi cha ®äc th«ng viÕt th¹o. ChØ rÊt Ýt chñ doanh nghiÖp (2- 3%) cña çc

doanh nghiÖp võa vµ nhá ®îc ®µo t¹o kiÕn thøc qu¶n lý chÝnh quy, mét sè

(20- 30%) ®îc tËp huÊn ng¾n h¹n (díi 6 th¸ng), cßn ®¹i bé phËn chØ qu¶n

lý doanh nghiÖp cña m×nh b»ng kinh nghiÖm. §©y lµ mét ®iÓm yÕu rÊt lín vµ

lµ mét khã kh¨n gi¶m hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña çc doanh nghiÖp

võa vµ nhá.

- Tri thøc vµ tr×nh ®é tay nghÒ cña ngêi lao ®éng ®ãng vai trß rÊt

quan träng ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña çc doanh nghiÖp. Nh÷ng

ngêi cã tri thøc, tay nghÒ cao, kü n¨ng thµnh th¹o, lao ®éng lµnh nghÒ sÏ sö

dông tèt çc lo¹i thiÕt bÞ c«ng nghÖ tiªn tiÕn, lµm ra nh÷ng s¶n phÈm ®Ñp, cã

chÊt lîng víi n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ cao.

§éi ngò lao ®éng hiÖn cã trong çc doanh nghiÖp võa vµ nhá phÇn

®«ng cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp: trung häc c¬ së 40- 45%; tiÓu häc vµ cha

biÕt ch÷ 10- 25%; sè cã tr×nh ®é häc vÊn trung häc phæ th«ng, cao ®¼ng vµ

®¹i häc 25- 35%. T×nh tr¹ng yÕu kÐm cßn cao h¬n ë çc vïng n«ng th«n, sè

lao ®éng cha qua ®µo t¹o b×nh qu©n chiÕm 60- 70%. N¨m 2002, tû lÖ lao

®éng ®ang lµm viÖc ®· qua ®µo t¹o chØ chiÕm 22,2% tæng sè lao ®éng x· héi,

cã ®Õn 74% lao ®éng thñ c«ng, 25% lao ®éng c¬ khÝ, 1% tù do. Do tr×nh ®é

nh vËy nªn sè c«ng nh©n cã kh¶ n¨ng ®iÒu hµnh, ®øng m¸y trong çc d©y

truyÒn tù ®éng lµ cùc kú khan hiÕm, hiÖu qu¶ sö dông thiÕt bÞ thÊp (chØ b»ng

68- 75% c«ng suÊt thiÕt kÕ).

So s¸nh víi çc níc kh¸c trªn thÕ giíi ta thÊy n¨ng suÊt lao ®éng

trong çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam kÐm xa so víi ngêi lµm

c«ng viÖc hµng ngµy ë çc doanh nghiÖp níc ngoµi nh NhËt B¶n, Hång

C«ng, Singapore. Mét ngêi lµm nghÒ ngo¹i th¬ng ë doanh nghiÖp níc

ngoµi cã thÓ ®µm ph¸n, ký kÕt hîp ®ång ngo¹i th¬ng vµ triÓn khai çc c«ng

®o¹n tõ A ®Õn Z nh x¸c ®Þnh gi¸ c¶, nhu cÇu thÞ trêng, më hoÆc kiÓm tra

L/C, hîp ®ång b¶o hiÓm thuª tµu, sö dông vi tÝnh… trong khi ®ã ®Ó lµm

®îc nh÷ng viÖc nh trªn, doanh nghiÖp níc ta ph¶i sö dông 4 ®Õn 5 ngêi


§Ò ¸n m«n häc


vµ ph¶i qua nhiÒu kh©u t¸c nghiÖp ë çc phßng, ban chuyªn m«n.

3. N¨ng lùc qu¶n trÞ chiÕn lîc kinh doanh cña doanh nghiÖp võa

vµ nhá:

3.1. ChiÕn lîc thÞ trêng:

ThÞ trêng lµ ®iÒu kiÖn ®Çu tiªn ®Ó mçi doanh nghiÖp tån t¹i vµ ph¸t

triÓn bao gåm thÞ trêng ®Çu vµo vµ thÞ trêng ®Çu ra. Trong ®ã thÞ trêng

®Çu ra, thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm lµ yÕu tè quan träng bËc nhÊt quyÕt ®Þnh

sù thµnh b¹i, ph¸t triÓn thÞnh vîng hay thua lç cña çc doanh nghiÖp. Víi

®Æc ®iÓm vµ çc u thÕ cña m×nh, ®Þnh híng chiÕn lîc ng¾n h¹n, tríc m¾t

cña çc doanh nghiÖp võa vµ nhá chñ yÕu lµ tËp trung vµo çc thÞ trêng

ng¸ch, nhá lÎ v.v. vµ ®Æt träng t©m vµo nh÷ng s¶n phÈm hµng hãa cã gi¸ b¸n

thÊp. Bªn c¹nh ®ã, do u thÕ cña qu¸ tr×nh héi nhËp, çc doanh nghiÖp võa

vµ nhá nªn më réng thÞ trêng ra níc ngoµi ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm chÊt

lîng cao nhÊt cña m×nh vµ ®¶m b¶o yªu cÇu cña thÞ trêng níc ngoµi.

Qua tæng hîp çc phiÕu ®iÒu tra, hÇu hÕt çc doanh nghiÖp võa vµ nhá

xuÊt khÈu ®· x©y dùng ®îc chiÕn lîc thÞ trêng vµ ph©n phèi s¶n phÈm

nhng thùc chÊt vÉn chØ lµ çc kÕ ho¹ch riªng rÏ tõng n¨m, tõng bé phËn

cha ph¶i lµ tæng hoµ çc kÕ ho¹ch mang tÝnh chiÕn lîc tæng thÓ. §a sè çc

doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Òu kh«ng cã thÞ trêng tiªu thô æn ®Þnh, ®Æc biÖt

lµ thÞ trêng xuÊt khÈu h¹n chÕ. Cho ®Õn nay hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam ®·

cã mÆt trªn thÞ trêng cña 140 níc vµ khu vùc song vÉn tËp trung vµo 10 thÞ

trêng lín nhÊt nh NhËt B¶n, Céng hoµ Liªn bang §øc, Ph¸p, Th¸i Lan,

Hång C«ng, Nga, Hµn Quèc, Singapore, Trung Quèc, §µi Loan.

ChiÕn lîc thÞ trêng cña çc doanh nghiÖp võa vµ nhá chØ bíc ®Çu

tËp trung vµo gi÷ v÷ng thÞ trêng hiÖn cã, lËp kÕ ho¹ch th©m nhËp thÞ trêng

tiÒm n¨ng, thÞ trêng môc tiªu, më réng thÞ trêng xuÊt khÈu ®îc chó ý

song cha æn ®Þnh, ngay c¶ víi 10 thÞ trêng lín, xuÊt khÈu cña çc doanh

nghiÖp võa vµ nhá chiÕm lÜnh thÞ phÇn rÊt nhá so víi thÞ phÇn hµng cïng lo¹i

cña khu vùc.


§Ò ¸n m«n häc


Sau ®©y lµ vµi vÝ dô vÒ chiÕn lîc thÞ trêng:

- ThÞ trêng dÖt may:

Ngµnh dÖt may ®ang chiÕm lÜnh thÞ trêng trªn nhiÒu níc, vµ cã xu

híng më réng thÞ trêng do hµng ViÖt Nam ngµy cµng ®îc a chuéng.

Ngµnh dÖt may kh«ng chØ chiÕm lÜnh phÇn lín thÞ trêng trong níc mµ c¶

thÞ trêng níc ngoµi. Mét sè doanh nghiÖp nhá míi ®i vµo ho¹t ®éng

còng cã nhiÒu ®iÒu kiÖn häc hái kinh nghiÖm vµ cã uy tÝn do t©m lý vÒ

hµng dÖt may ViÖt Nam chÊt lîng cao. Ch¼ng h¹n mét doanh nghiÖp nhá

míi ®i vµo ho¹t ®éng ®îc vµi n¨m nh C«ng ty may Tiªn TiÕn ®¹t kim

ng¹ch xuÊt khÈu 10 triÖu USD, cã kh¶ n¨ng t¨ng trëng æn ®Þnh hµng n¨m

kho¶ng 20% trë lªn.

Nh×n chung nhiÒu c«ng ty dÖt may võa vµ nhá ®· cã chiÕn lîc ®Ó gi÷

v÷ng vµ ph¸t triÓn çc thÞ trêng cña m×nh nhng víi thÞ trêng xuÊt khÈu

chñ yÕu phô thuéc vµo chiÕn lîc thÞ trêng cña çc h·ng thuª gia c«ng.

- ThÞ trêng hµng da giµy:

HiÖn nay çc doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi chung, doanh nghiÖp võa vµ

nhá nãi riªng phô thuéc rÊt nhiÒu vµo thÞ trêng EU, chiÕm 80% kim ng¹ch

mÆt hµng nµy. Cã nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc tiÕp cËn thÞ trêng Mü vµ NhËt

B¶n lµ çc thÞ trêng tiÒm n¨ng vµ môc tiªu trong nh÷ng n¨m tíi do viÖc

thùc thi chiÕn lîc thÞ trêng cña çc doanh nghiÖp nµy cßn thô ®éng gièng

nh t×nh tr¹ng cña hµng dÖt may ViÖt Nam.

- ThÞ trêng g¹o:

HiÖn nay çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam tham gia kinh doanh

mÆt hµng g¹o víi gÇn 20 níc b¹n hµng nhng chñ yÕu vÉn lµ nh÷ng b¹n

hµng sau:


§Ò ¸n m«n häc


B¶ng 10: thÞ trêng xuÊt khÈu g¹o chñ yÕu cña çc doanh nghiÖp

võa vµ nhá n¨m 2001, 2002.

ThÞ trêng Tû träng n¨m 2001 Tû träng n¨m 2002

In®«nªxia

Philipin

Singapo

Thuþ sü

Irac

Hµ Lan

Mü

Malaysia

Hång C«ng

Anh

1.8

8.1

8.9

22.5

7.2

9.4

8.6

5.6

5.6

2.7

25.3

13.2

11.3

10.5

8.2

4.2

4.1

3.7

3.1

1.6

Nguån: Vô kÕ ho¹ch thèng kª- Bé Th¬ng m¹i

Nh×n vµo biÓu trªn ta thÊy sù thiÕu v¾ng cña b¹n hµng ch©u Phi, mÆc dï

®©y lµ khu vùc tiªu thô g¹o lín, ®Æc biÖt lµ g¹o phÈm cÊp thÊp. §iÓm yÕu cña

çc doanh nghiÖp lµ kh¶ n¨ng cung cÊp tÝn dông cho çc b¹n hµng, tríc m¾t

vÉn ph¶i dùa vµo çc níc vµ çc tæ chøc cung cÊp, viÖn trî cho ch©u Phi.

- HiÖn nay c¬ héi thÞ trêng ®ang ®îc më ra cho çc doanh nghiÖp

võa vµ nhá, Sea Games 22 ®îc tæ chøc t¹i ViÖt Nam t¹o ®iÒu kiÖn cho çc

doanh nghiÖp võa vµ nhá xuÊt khÈu t¹i chç vµ giíi thiÖu s¶n phÈm cña m×nh

®Õn thÞ trêng quèc tÕ. Trong c¶ níc cã gÇn 40 doanh nghiÖp ®· ®¨ng ký

b¶n quyÒn sö dông biÓu tîng chim L¹c vµ Tr©u vµng cña Sea Games 22.

Trong ®ã cã nhiÒu doanh nghiÖp võa vµ nhá, vÝ dô nh doanh nghiÖp Toµn

cÇu ®· ®¨ng ký b¶n quyÒn sö dông biÓu tîng nµy tõ ®Çu th¸ng 7- 2003, linh

vËt Tr©u vµng b»ng gç, thÐp cña doanh nghiÖp ®· b¾t ®Çu b¸n ra thÞ trêng,


§Ò ¸n m«n häc


chØ sau hai tuÇn b¸n ®îc h¬n 1000 s¶n phÈm, doanh thu tõ 20- 30 triÖu

®ång. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét trong sè nh÷ng doanh nghiÖp ®· biÕt n¾m b¾t thÞ

trêng mét çch nhanh nh¹y.

3.2. M¹ng líi ph©n phèi:

So víi nhiÒu c«ng cô c¹nh tranh kh¸c, hÖ thèng kªnh ph©n phèi cña

çc doanh nghiÖp võa vµ nhá Ýt ®îc quan t©m nhÊt. Çc kªnh ph©n phèi

thêng ®îc tæ chøc theo kiÓu trao ®æi h¬n (bªn mua vµ bªn b¸n chØ quan hÖ

víi nhau mét lÇn) hoÆc tæ chøc theo kiÓu tù nhiªn, kh«ng hÒ cã t¸c ®éng

qu¶n lý theo híng cã môc tiªu.

- ë trong níc, kªnh ph©n phèi cña çc doanh nghiÖp võa vµ nhá

hoµn chØnh h¬n nhng cßn nhiÒu tån t¹i:

+ PhÇn lín çc hÖ thèng kªnh ph©n phèi ®îc tæ chøc vµ thiÕt kÕ theo

kiÓu ngÉu nhiªn dùa trªn çc mèi quan hÖ cã s½n víi çc ®èi t¸c, kh«ng cã

môc tiªu ph©n phèi râ rµng hoÆc çc môc tiªu ph©n phèi kh«ng b¸m s¸t víi

môc tiªu chiÕn lîc chung vµ kh«ng ®Æt trong mèi quan hÖ tæng thÓ t¸c ®éng

qua l¹i víi çc c«ng cô s¶n phÈm, gi¸ c¶, xóc tiÕn hçn hîp.

+ Qu¸ tr×nh thiÕt kÕ kªnh kh«ng tÝnh ®Õn t¸c ®éng tæng hîp vµ toµn

diÖn cña çc yÕu tè m«i trêng, ®Æt biÖt lµ yÕu tè thÞ trêng kh¸ch hµng, vµ

yÕu tè kh¸c thuéc m«i trêng vÜ m«. Çc kªnh ph©n phèi ®îc lËp chñ yÕu

dùa vµo ®iÒu kiÖn néi t¹i cña doanh nghiÖp võa vµ nhá.

+ ViÖc tuyÓn chän thµnh viªn kªnh kh«ng ®îc tiÕn hµnh mét çch

bµi b¶n vµ kü lìng. NhiÒu thµnh viªn kªnh ®îc kÕt n¹p mµ kh«ng cã ®ñ

n¨ng lùc cÇn thiÕt, ®Æc biÖt lµ n¨ng lùc tµi chÝnh, kh¶ n¨ng b¸n hµng, kh¶

n¨ng bao phñ thÞ trêng. Cßn t×nh tr¹ng chiÕm dông vèn cña nhau, lîi dông

s¬ hë cña nhau ®Ó chiÕm ®o¹t tiÒn, hµng.

+ Ngêi qu¶n lý kªnh thêng lµ nhµ s¶n xuÊt kh«ng cã n¨ng lùc bao

qu¸t tæng thÓ kªnh, chØ qu¶n lý mét cÊp trùc tiÕp liÒn kÒ sau ®ã, çc cÊp kh¸c

bÞ bu«ng tr«i. Çc c«ng cô qu¶n lý kªnh ®îc sö dông thiÕu c¨n cø, kh«ng


§Ò ¸n m«n häc


®îc tÝnh to¸n chÆt chÏ vµ sö dông rÊt Ýt c«ng cô nh: chiÕt khÊu, gi¶m gi¸,

khuyÕn m·i hoÆc biÖn ph¸p trõng ph¹t. Nh÷ng c«ng cô vµ biÖn ph¸p nµy chØ

cã t¸c ®éng rÊt ng¾n h¹n, kh«ng t¹o nªn sù g¾n kÕt bÒn v÷ng cña toµn bé

kªnh vµ Ýt cã t¸c dông ®éng viªn, khuyÕn khÝch çc thµnh viªn.

+ HÖ qu¶ tÊt yÕu lµ mét mèi quan hÖ gi÷a çc thµnh viªn kªnh rÊt rêi

r¹c, mçi thµnh viªn chØ lo lîi Ých cña b¶n th©n m×nh dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lµ gi¸

hµng hãa sau mçi lÇn vËn ®éng qua mét cÊp cña kªnh l¹i bÞ ®Èy lªn cao vµ

khi hµng hãa ®Õn tay ngêi tiªu dïng th× gi¸ vît xa dù ®Þnh ban ®Çu cña

nhµ s¶n xuÊt.

- VÒ ph©n phèi s¶n phÈm xuÊt khÈu:

Qua kÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy hÇu hÕt çc doanh nghiÖp xuÊt khÈu

trùc tiÕp tû lÖ hµng hãa xuÊt khÈu trùc tiÕp rÊt cao (trªn 80% kim ng¹ch xuÊt

khÈu cña doanh nghiÖp). Cßn l¹i 15- 25% kim ng¹ch xuÊt khÈu qua trung

gian, do sè doanh nghiÖp võa vµ nhá cã ®¹i lý ë níc ngoµi rÊt Ýt 19,4%.

XuÊt khÈu qua trung gian cã nhîc ®iÓm lµ gi¸ h¹ vµ kh«ng ®îc hëng lîi

tõ u ®·i thuÕ quan dµnh cho ViÖt Nam nªn hµng hãa qua trung gian cµng

mÊt lîi thÕ c¹nh tranh so víi mÆt hµng cïng lo¹i.

MÆt kh¸c, kªnh ph©n phèi trùc tiÕp mµ çc doanh nghiÖp võa vµ nhá

ViÖt Nam tiÕn hµnh l©u nay chñ yÕu chØ lµ trùc tiÕp ®Õn nhµ nhËp khÈu ë thÞ

trêng cuèi cïng, cha x©y dùng ®îc m¹ng líi ph©n phèi ®Õn tËn tay

ngêi tiªu dïng níc ngoµi. Do vËy, thÞ phÇn cña hµng hãa çc doanh

nghiÖp võa vµ nhá phô thuéc rÊt lín vµo kh¶ n¨ng ph©n phèi cña thÞ trêng

®ã. §iÒu nµy ph¶n ¸nh n¨ng lùc ph¸t triÓn vµ khèng chÕ thÞ phÇn hµng hãa

xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam.


§Ò ¸n m«n häc


B¶ng 11: tû lÖ hµng xuÊt khÈu trùc tiÕp so víi tæng kim ng¹ch

xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng chñ yÕu cña çc doanh nghiÖp võa vµ nhá

n¨m 1997-2001 (®¬n vÞ %).

MÆt hµng 1997 1998 1999 2000 2001

Cµ phª

ChÌ

DÇu th«

Hµng dÖt may

Thñ c«ng mü nghÖ

H¹t tiªu

73.5

93

74

77

92

58

76

83

66

74

85

58

80

94

45.4

73

87

57

88

96

73

79

90

61

90

93

86

81

92

64

Nguån: Bé th¬ng m¹i th¸ng 8/2002

Nh×n chung hÖ thèng kªnh ph©n phèi cña çc doanh nghiÖp võa vµ

nhá ngµy cµng ®îc chó träng h¬n. Qua mét cuéc ®iÒu tra míi ®©y cho thÊy

cã kho¶ng trªn 50% çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· tæ chøc çc kªnh ph©n

phèi ®Ó xóc tiÕn xuÊt khÈu, trªn 40% doanh nghiÖp võa vµ nhá kinh doanh

xuÊt nhËp khÈu tr¶ lêi lµ cã kh¶ n¨ng më réng xuÊt khÈu.

3.3. N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh b»ng x©y dùng th¬ng hiÖu,

kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp:

Theo b¸o ço cña Phßng th¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam (ngµy

25/10/2001) vµ kÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy mét sè doanh nghiÖp võa vµ nhá ®·

chó ý ®Õn x©y dùng th¬ng hiÖu, b¶n quyÒn nh G¹ch §ång T©m, v.v. song

nhiÒu doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ang an t©m víi çch lµm gia c«ng cho çc

h·ng níc ngoµi nhÊt lµ trong ngµnh may mÆc vµ da giµy lµm cho doanh

nghiÖp kh«ng cã th¬ng hiÖu, kiÓu d¸ng riªng.

§Õn nay vÊn ®Ò th¬ng hiÖu cµng trë nªn nãng báng vµ ®îc rÊt nhiÒu

doanh nh©n, çc c¬ quan qu¶n lý nhµ níc, çc héi doanh nghiÖp vµ c¶ toµn

x· héi quan t©m. NhiÒu th¬ng hiÖu cña çc doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi


§Ò ¸n m«n häc


chung, doanh nghiÖp võa vµ nhá nãi riªng bÞ çc ®èi t¸c níc ngoµi ®¨ng ký

trªn thÞ trêng quèc tÕ.

Néi dung cña th¬ng hiÖu bao gåm: nh·n hiÖu hµng hãa, tªn gäi xuÊt

xø, chØ dÉn ®Þa lý, tªn th¬ng m¹i. §iÒu ®¸ng mõng lµ ®Õn n¨m 2003, çc

doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· quan t©m ®Õn viÖc x©y dùng th¬ng hiÖu ®¹t

57%, chñ yÕu thuéc khu vùc miÒn trung ®¹t 62%. Sè lîng th¬ng hiÖu hµng

hãa ®îc çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ®¨ng ký b¶o hé trong hai n¨m qua

t¨ng kho¶ng 2 lÇn, ®Õn n¨m 2001 cã 3025 th¬ng hiÖu trong tæng sè 8.518

th¬ng hiÖu ®¨ng ký chiÕm 48,7%, n¨m 2002 lªn ®Õn 6.304 th¬ng hiÖu

trong tæng sè 8.518 th¬ng hiÖu ®¨ng ký b¶o hé chiÕm 74%.

§iÒu ®¸ng lo ng¹i ë ®©y lµ trong tæng sè 80.000 th¬ng hiÖu hµng hãa

cña çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· ®¨ng ký b¶o hé trong níc chØ cã 15%

lµ cña çc doanh nghiÖp ViÖt Nam. Theo kh¶o s¸t t¹i 500 doanh nghiÖp võa

vµ nhá chØ cã 70% sè doanh nghiÖp ®Çu t díi 5% chi phÝ cho th¬ng hiÖu.

Tõ khi LuËt doanh nghiÖp cã hiÖu lùc ngµy 01/01/2000 ®· cã h¬n

40.000 doanh nghiÖp võa vµ nhá thµnh lËp, rÊt nhiÒu doanh nghiÖp trong sè

nµy cha cã chiÕn lîc x©y dùng th¬ng hiÖu ngay tõ ®Çu do h¹n chÕ vÒ vèn,

thiÕu kinh nghiÖm vµ thiÕu kiÕn thøc kinh doanh hiÖn ®¹i, mét sè kh¸c cho

r»ng cø s¶n xuÊt s¶n phÈm cã chÊt lîng cao lµ ®îc ngêi tiªu dïng biÕt

®Õn nghÜa lµ cã th¬ng hiÖu. Trªn thùc tÕ, ngay tõ khi míi thµnh lËp, çc

doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam kh«ng cã ®ñ vèn, c«ng nghÖ vµ nh©n

lùc… ®Ó t¹o ra çc s¶n phÈm chÊt lîng cao. §iÒu nµy lµm gi¶m rÊt nhiÒu

n¨ng lùc c¹nh tranh cña çc doanh nghiÖp võa vµ nhá.

3.4. ChiÕn lîc qu¶n trÞ marketing:

§a sè çc doanh nghiÖp võa vµ nhá cha cã mét tÇm nh×n dµi h¹n cho

chiÕn lîc nµy. Môc tiªu cña çc doanh nghiÖp nµy mang tÝnh nhÊt thêi,

nãng véi, chñ yÕu tËp trung vµo çc ®iÓm sau:

- §¸nh ®ång ho¹t ®éng marketing víi ho¹t ®éng b¸n hµng.


§Ò ¸n m«n häc


- NhÊn m¹nh viÖc thu tãm cµng nhiÒu kh¸ch hµng cµng tèt h¬n lµ chó

träng phôc vô kh¸ch hµng.

- V× lîi nhuËn mµ kh«ng quan t©m ®Õn lîi Ých cña kh¸ch hµng mét

çch ®Çy ®ñ.

- §Þnh gi¸ dùa trªn viÖc tÝnh to¸n chi phÝ ph¶i thu håi h¬n lµ ®Þnh gi¸

híng vµo kh¸ch hµng.

- ChØ cÇn b¸n s¶n phÈm h¬n lµ cè g¾ng hiÓu vµ ®¸p øng nhu cÇu mong

muèn cña kh¸ch hµng.

- Sö dông nhiÒu c«ng cô chiªu thÞ mét çch riªng rÏ, c« lËp h¬n lµ kÕt

hîp hîp lý nhiÒu c«ng cô chiªu thÞ.

Nh vËy kh«ng cã g× ng¹c nhiªn khi çc nhµ ®iÒu hµnh doanh nghiÖp

võa vµ nhá than phiÒn r»ng ho¹t ®éng marketing cña m×nh kh«ng cã hiÖu

qu¶. §ã lµ cha kÓ çc hµnh ®éng tiªu cùc nh lõa dèi kh¸ch hµng g©y mÊt

lßng tin.

HiÖn nay quan ®iÓm marketing míi xuÊt hiÖn trong mét vµi doanh

nghiÖp võa vµ nhá ®ã lµ biÕt híng vµo kh¸ch hµng x¸c ®Þnh nhu cÇu, mong

muèn cña kh¸ch hµng sau ®ã míi thiÕt kÕ s¶n phÈm tho¶ m·n nhu cÇu ®ã.

Ho¹t ®éng marketing ®¶m b¶o sù kÕt hîp chÆt chÏ, ®ång thêi 3 yÕu tè: lîi

nhuËn cña doanh nghiÖp, sù tho¶ m·n cña kh¸ch hµng vµ lîi Ých cña x· héi.

3.5. Cha cËp nhËt th«ng tin vÒ héi nhËp trong giai ®o¹n hiÖn nay:

Nh×n tæng thÓ çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam vÉn cha nhËn

thøc hÕt khã kh¨n, th¸ch thøc, tÝnh c¹nh tranh gay g¾t do tiÕn tr×nh héi nhËp

kinh tÕ khu vùc t¹o ra, cha cã nh÷ng ®iÒu chØnh cÇn thiÕt ®Ó phï hîp víi

lÞch tr×nh gi¶m thuÕ nhËp khÈu tõ ASEAN, ®ång thêi còng cha tËn dông,

khai th¸c hiÖu qu¶ çc thuËn lîi do triÓn khai AFTA ®em l¹i.

KÕt qu¶ ®iÒu tra gÇn ®©y cho thÊy, gÇn mét nöa sè doanh nghiÖp võa

vµ nhá cha cã bé phËn triÓn khai nghiªn cøu ®Ó xóc tiÕn xuÊt khÈu, hÇu hÕt

çc doanh nghiÖp võa vµ nhá hiÖn nay cha cã hÖ thèng th«ng tin vÒ thÞ


§Ò ¸n m«n häc


trêng, vÒ ®èi thñ c¹nh tranh quèc tÕ nãi chung vµ ë khu vùc ASEAN nãi

riªng, ®a sè çc doanh nghiÖp võa vµ nhá cha cã mét ch¬ng tr×nh cô thÓ vÒ

qu¶ng ço s¶n phÈm hoÆc çc ho¹t ®éng t×m hiÓu c¬ héi vµ ®èi t¸c ®Çu t

sang çc níc ASEAN vµ hÇu hÕt çc doanh nghiÖp võa vµ nhá còng cha sö

dông mÉu form D ®Ó hëng u ®·i theo CEPT, cßn rÊt Ýt çc doanh nghiÖp

võa vµ nhá quan t©m ®Õn çc h×nh thøc liªn kÕt kh¸c nh ®Çu t néi bé

ASEAN (AIA) vµ hîp t¸c c«ng nghiÖp ASEAN (AICO). Bëi v× theo tho¶

thuËn 6 níc thµnh viªn cò trong ASEAN sÏ h¹ thuÕ suÊt xuèng 0- 5% tríc

ViÖt Nam 3 n¨m. MÆt kh¸c, ®Ó thu hÑp kho¶ng çch gi÷a çc thµnh viªn míi

vµ cò, 6 níc thµnh viªn cò sÏ dµnh hÖ thèng u ®·i héi nhËp ASEAN

(AISP) cho çc níc míi gia nhËp trong ®ã cã ViÖt Nam. Tuy nhiªn, hµng

ViÖt Nam ph¶i cã giÊy chøng nhËn xuÊt xø (C/O form D) vµ ®¶m b¶o hµm

lîng néi ®Þa ho¸ tõ 40% trë lªn. Ngoµi ra, ch¬ng tr×nh hîp t¸c c«ng nghiÖp

(AICO) còng t¹o ra sù hîp t¸c gi÷a çc doanh nghiÖp trong khu vùc. Doanh

nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ nhËp khÈu nguyªn vËt liÖu tõ çc níc ASEN cã gi¸

rÎ h¬n ®Ó lµm hµng xuÊt khÈu ®i çc níc EU, Mü… mµ vÉn ®îc tÝnh vµo

tû lÖ néi ®Þa hãa ®Ó hëng u ®·i thuÕ quan GSP. Nhng thËt ®¸ng tiÕc, cho

®Õn nay, çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam vÉn cha tËn dông ®îc çc

c¬ héi ®ã.

3.6. XuÊt khÈu cña çc doanh nghiÖp võa vµ nhá:

Çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ho¹t ®éng trong mäi lÜnh vùc cña nÒn

kinh tÕ ViÖt Nam tham gia ngµy cµng nhiÒu trong lÜnh vùc xuÊt khÈu. VÒ

mÆt sè lîng cã thÓ nãi doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam tham gia xuÊt

khÈu ngµy cµng t¨ng. §Æc biÖt LuËt th¬ng m¹i ban hµnh n¨m 1997 vµ NghÞ

®Þnh 57/1998N§-CP híng dÉn thùc hiÖn LuËt th¬ng m¹i ®· thóc ®Èy më

réng quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cho mäi lo¹i doanh nghiÖp kÓ c¶

doanh nghiÖp võa vµ nhá. LuËt doanh nghiÖp míi cã hiÖu lùc thi hµnh tõ

ngµy 01- 01- 2000 khuyÕn khÝch nhiÒu doanh nghiÖp míi ra ®êi tham gia

xuÊt khÈu. Theo Bé th¬ng m¹i, ®Õn cuèi n¨m 2000, sè ®¬n vÞ ®¨ng ký kinh


§Ò ¸n m«n häc


doanh xuÊt nhËp khÈu lµ kho¶ng 13.000 doanh nghiÖp, gÊp h¬n 3 lÇn sè

doanh nghiÖp trùc tiÕp tham gia th¬ng m¹i quèc tÕ tríc khi cã NghÞ ®Þnh

57 (kho¶ng 4.000 doanh nghiÖp). Trong sè çc doanh nghiÖp xuÊt khÈu hiÖn

nay cã kho¶ng 80- 85% lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá.

§èi víi mÆt hµng xuÊt khÈu s¶n phÈm c«ng nghiÖp nhÑ vµ tiÓu thñ

c«ng nghiÖp, xuÊt khÈu chiÕm xÊp xØ 29% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng

hãa cña ViÖt Nam n¨m 2000. §èi víi nhãm hµng nµy, vai trß cña çc doanh

nghiÖp võa vµ nhá lµ rÊt quan träng víi nghÜa xuÊt khÈu gi¸n tiÕp, cha kÓ

nhiÒu doanh nghiÖp võa vµ nhá cña khu vùc nµy xuÊt khÈu trùc tiÕp. §i vµo

chi tiÕt h¬n, xuÊt khÈu hµng thñ c«ng mü nghÖ lµ thuéc khu vùc doanh

nghiÖp võa vµ nhá víi nghÜa lµ xuÊt khÈu gi¸n tiÕp. RÊt nhiÒu doanh nghiÖp

xuÊt khÈu hµng dÖt may vµ giµy dÐp còng thuéc khu vùc doanh nghiÖp võa

vµ nhá. §èi víi nhãm s¶n phÈm n«ng- l©m- ng- nghiÖp, nhiÒu doanh

nghiÖp lín trùc tiÕp xuÊt khÈu nh Tæng c«ng ty cµ- phª ViÖt Nam Vinacafe,

Tæng c«ng ty thuû s¶n ViÖt Nam (SEA PRODEX), VinaFood, VinaTea…

RÊt nhiÒu ®¬n vÞ thµnh viªn phô thuéc cña çc doanh nghiÖp nµy lµ çc

doanh nghiÖp nhá. TÝnh ë gãc ®é nguån gèc s¶n phÈm xuÊt khÈu th× ®©y lµ

s¶n phÈm cña khu vùc s¶n xuÊt nhá. V× vËy xuÊt khÈu hµng n«ng- l©m- thñy

s¶n n¨m 2000 chiÕm 30% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ níc lµ cña khu vùc

doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam víi nghÜa lµ xuÊt khÈu gi¸n tiÕp. XuÊt

khÈu trùc tiÕp cña çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam hiÖn nay chØ

chiÕm kho¶ng 12- 15% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu chung. Tû lÖ tham gia

xuÊt khÈu cña çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam so víi çc níc mµ

ITC ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra lµ thÊp h¬n ®¸ng kÓ ë 4 níc do ITC ®iÒu tra, 75-

80% thu nhËp xuÊt khÈu lµ phÇn ®ãng gãp cña doanh nghiÖp võa vµ nhá

trong ®ã 30- 45% lµ xuÊt khÈu trùc tiÕp.

Thùc tÕ n¨m 2000, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam íc ®¹t 16,5 tû USD

trong ®ã xuÊt khÈu hµng hãa lµ 14,3 tû USD vît 11% so víi kÕ ho¹ch ®Ò ra

(12,8 tû USD) vµ t¨ng 23,9% so víi n¨m 1999. Ngo¹i trõ xuÊt khÈu dÇu má


§Ò ¸n m«n häc


vµ hµng ®iÖn tö, tin häc cña khu vùc doanh nghiÖp lín cã møc t¨ng trëng

cao, çc s¶n phÈm cña khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá ®¹t ®îc nhÞp ®é

t¨ng trëng xuÊt khÈu ngo¹n môc lµ rau qu¶ t¨ng 90%, thuû s¶n t¨ng 51,1%,

thñ c«ng mü nghÖ t¨ng 40%… XÐt c¶ giai ®o¹n 1996- 2000, th× xuÊt khÈu

nhiÒu mÆt hµng thuéc khu vùc s¶n xuÊt nhá ®¹t nhÞp ®é t¨ng trëng rÊt cao

(hµng thñ c«ng mü nghÖ t¨ng 29%, rau qu¶ t¨ng 30,6%, giµy dÐp t¨ng

30,6%…) gÊp kho¶ng 1,4- 1,5 lÇn nhÞp ®é t¨ng trung b×nh hµng n¨m cña

xuÊt khÈu hµng hãa nãi chung (21,1%)… Theo nh÷ng sè liÖu trªn ®©y sù

n¨ng ®éng trong xuÊt khÈu cña khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam

lµ ®éng lùc quan träng thóc ®Èy xuÊt khÈu cña ®Êt níc ph¸t triÓn vµo nöa

cuèi nh÷ng n¨m 1990.

4. Thùc tr¹ng thÞ phÇn quèc tÕ cña çc doanh nghiÖp võa vµ nhá

ViÖt Nam :

Nh×n chung thÞ phÇn hµng hãa xuÊt khÈu cña çc doanh nghiÖp võa vµ

nhá cña ViÖt Nam trªn thÕ giíi cßn ®ang ë møc qu¸ nhá. Hµng hãa ViÖt

Nam ®ang cã xu híng chiÕm gi÷ thÞ phÇn quèc tÕ ngµy cµng réng, do ®ã

c¹nh tranh cµng trë nªn gay g¾t h¬n, nhiÒu h·ng níc ngoµi ®ang quan t©m

®Õn çc doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ t×m çch chèng ®èi. NÕu doanh nghiÖp

kh«ng biÕt gi÷ v÷ng vµ ph¸t triÓn thÞ phÇn th× cã thÓ dÉn ®Õn nguy c¬ lµ mÊt

hoÆc kh«ng ph¸t triÓn ®îc trªn thÞ trêng quèc tÕ.


§Ò ¸n m«n häc


B¶ng 12: ThÞ phÇn quèc tÕ cña mét sè mÆt hµng ViÖt Nam (n¨m 2000)

MÆt hµng ThÞ phÇn % Gi¸ trÞ (triÖu USD)

Cµ phª

ChÌ

Cao xu thiªn nhiªn

§iÒu nh©n

H¹t tiªu ®en

L¹c nh©n

Thuû s¶n

Hµng ®iÖn tö

13.76

4.40

5.8

17.1

20.3

4.75

2.7

0.08

501.5

69.6

166.0

167.3

145.7

41.0

1487.6

782.7

Nguån: ViÖn nghiªn cøu th¬ng m¹i.

Nh×n vµo b¶ng trªn ta thÊy mét sè mÆt hµng n«ng s¶n, gia c«ng cña ta

míi chiÕm ®îc thÞ phÇn nhá thÞ phÇn quèc tÕ. MÆt hµng ®ßi hái c«ng nghÖ

cao chiÕm mét thÞ phÇn kh«ng ®¸ng kÓ. Nh vËy, hµng hãa cña ta phô thuéc

vµo qu¸ nhiÒu yÕu tè thiªn nhiªn, thêi vô, n¨ng lùc xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng

nµy cßn qu¸ yÕu kÐm.


§Ò ¸n m«n häc


Ch¬ng III

Gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña çc

doanh nghiÖp võa vµ nhá.

I. Gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh tõ phÝa çc doanh

nghiÖp:

Trong qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, ngoµi lîi thÕ vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ

vÞ trÝ ®Þa lý lµ nh÷ng lîi thÕ do thiªn nhiªn ban tÆng, chóng ta chØ cã mét yÕu

tè ®îc coi lµ lîi thÕ so s¸nh ®ã lµ lao ®éng rÎ. Tuy nhiªn, lao ®éng rÎ cña ta

bÞ c¹nh tranh gay g¾t tõ phÝa Trung Quèc mÆt kh¸c trong nh÷ng n¨m tíi, lao

®éng cã tr×nh ®é cao míi lµ lo¹i lao ®éng mµ nÒn kinh tÕ tri thøc cÇn ®Õn. Do

vËy, rÎ vµ ®«ng trong lùc lîng lao ®éng kh«ng cßn lîi thÕ cña chóng ta n÷a.

VÊn ®Ò doanh nghiÖp ®Æt ra lµ ta ph¶i tù t¹o ra lîi thÕ c¹nh tranh cho m×nh.

Gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò nµy lµ ph¶i n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho çc

doanh nghiÖp ®Æc biÖt lµ ®èi víi DNVVN. Çc gi¶i ph¸p cÇn ®îc ®a ra tõ

nh÷ng khã kh¨n, yÕu kÐm cña DNVVN.

Thø nhÊt, tríc khi t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ cÇn ph¶i hiÓu r»ng

mét DNVVN kh«ng thÓ ®øng v÷ng ®îc trong mét nÒn kinh tÕ chËm ph¸t

triÓn. Çc DNVVN cÇn cè g¾ng ch¹y nhanh h¬n ®ång ®éi, ®ång thêi còng

ph¶i hç trî nhau khi cÇn thiÕt. Lµm ®îc ®iÒu nµy chóng ta sÏ tËn dông ®îc

hai u ®iÓm cña c¹nh tranh vµ hîp t¸c: C¹nh tranh ®Ó cã s¶n phÈm tèt nhÊt

vµ h¹ gi¸ nhÊt, hîp t¸c ®Ó t¹o nªn sù ph¸t triÓn chung cña hÖ thèng Doanh

nghiÖp.

Thø hai, ®Çu t cho chiÕn lîc l©u chiÕn lîc ph¸t triÓn cña DNVVN

ph¶i chó ý ®Õn chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña §¶ng, çc chÝnh s¸ch

khuyÕn khÝch, u tiªn ®èi víi çc DNVVN, ®Æc biÖt lµ chiÕn lîc ph¸t triÓn

xuÊt khÈu thêi kú 2001-2010 ®îc nªu ra trong ®¹i héi IX cña §¶ng. Nç lùc

t¨ng tèc ®é xuÊt khÈu (ph¶i ®¹t ®îc møc t¨ng trëng xuÊt khÈu b×nh qu©n

tõ 15% trë lªn)...


§Ò ¸n m«n häc


Cuèi cïng, lµ ®i vµo gi¶i quyÕt tõng víng m¾c cô thÓ cña çc

DNVVN.

1. Gi¶m chi phÝ:

H¹ thÊp chi phÝ lµ mét chiÕn lîc mµ hiÖn nay ®îc rÊt nhiÒu doanh

nghiệp quan t©m. Mét nghiÖp cã chi phÝ thÊp cã thÓ b¸n víi gi¸ thÊp nhng

vÉn thu doanh nghiệp ®îc lîi nhuËn. Trong trêng hîp c¹nh tranh trë nªn

gay g¾t, çc ®èi thñ b¾t ®Çu c¹nh tranh vÒ gi¸ th× doanh nghiệp nµo ®øng ®Çu

vÒ gi¸ c¶ sÏ chiÕn th¾ng. Çc kh©u c¬ b¶n ®Ó cã thÓ gi¶m gi¸ ®ã lµ: TiÕp thÞ,

s¶n xuÊt, qu¶n lý vËt t,…

1.1. Gi¶m chi phÝ trong kh©u tiÕp thÞ:

ChiÕn lîc dÉn ®Çu víi chi phÝ thÊp thêng ¸p dông chiÕn lîc tiÕp thÞ

kh«ng ph©n biÖt. Doanh nghiÖp cã thÓ kh«ng cÇn biÕt ®Õn çc nhãm kh¸ch

hµng kh¸c nhau víi nh÷ng nhu cÇu kh¸c nhau mµ chØ cÇn ¸p dông çc

ph¬ng ph¸p phôc vô kh¸ch hµng trung b×nh kh¸ nh¹y c¶m víi gÝa c¶ cña

s¶n phÈm. Çc DNVVN kh«ng cÇn quan t©m ®Õn sù kh¸c nhau gi÷a çc

khóc thÞ trêng, chØ cÇn ®a ra mét lo¹i s¶n phÈm dïng chung cho mäi

kh¸ch hµng víi nhu cÇu t¬ng ®èi ®ßng nhÊt, cã t¸c dông gi¶m chi phÝ trªn

tõng ®¬n vÞ s¶n phÈm .

1.2. Kh©u s¶n xuÊt:

§©y lµ qu¸ tr×nh g¾n liÒn víi lÜnh vùc ho¹t ®éng chÝnh cña DNVVN,

chÕ t¹o ra s¶n phÈm. Trong kh©u nµy cã hai con ®êng chÝnh ®Ó gi¶m chi phÝ

®ã lµ häc hái kinh nghiÖm vµ sù phï hîp cña cÊu tróc s¶n phÈm víi qu¸ tr×nh

s¶n xuÊt.

Kinh nghiÖm ®îc tÝch luü th«ng qua häc hái vµ th«ng më réng quy m«

s¶n xuÊt. Quy m« cµng lín th× DNVVN cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ lao ®éng

theo híng ph©n c«ng, chuyªn biÖt ho¸ do ®ã n¨ng xuÊt cao vµ chi phÝ gi¶m.

CÊu tróc s¶n phÈm phï hîp víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ gióp cho DNVVN

gi¶m chi phÝ thÊp nhÊt.Trong sè danh s¸ch çc s¶n phÈm tho¶ m·n nhu cÇu


§Ò ¸n m«n häc


kh¸ch hµng cÇn chó ý h¬n nh÷ng s¶n phÈm phï hîp víi n¨ng lùc, tay nghÒ

cña ngêi lao ®éng vµ d©y truyÒn s¶n xuÊt.

1.3. Qu¶n lý vËt t:

Çc ph¬ng tiÖn c¬ b¶n cña qu¶n lý vËt t ®ã lµ thu mua, s¶n xuÊt,

ph©n phèi ®îc nh×n nhËn mét çch tæng hîp. Sù phèi vµ kiÓm so¸t chÆt chÏ

luång vËt t cho phÐp mét DNVVN tiÕt kiÖm chi phÝ, gi¶m hµng tån kho, vµ

nh÷ng c¬ héi ®Ó c¶i thiÖn hiÖu n¨ng. Trong ®ã, qu¶n lý hÖ thèng hµng tån

kho ®óng thêi gian vµ sè lîng lµ cã t¸c dông rÊt lín.

1.4. Çc gi¶i ph¸p kh¸c vµ viÖc c¾t gi¶m chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt:

- §Çu t çc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i ®Ó t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng vµ tiÕt kiÖm

®Þnh møc tiªu hao vËt t cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm, gi¶i ph¸p nµy ®ang ®îc

çc DNVVN ¸p dông b»ng çc dù ¸n ®Çu t chiÒu s©u vµ më réng s¶n xuÊt.

- Bé phËn chøc n¨ng R&D nghiªn cøu c¶i tiÕn c«ng nghÖ vµ quy tr×nh

s¶n xuÊt ®Ó tiÕt kiÖm thêi gian.

- Sù cè g¾ng c¾t gi¶m chi phÝ ®îc thùc hiÖn nh sau: Çc nhµ ho¹ch

®Þnh chiÕn lîc sÏ ®¸nh gi¸ xem liÖu cã bÊt kú sù l·ng phÝ nµo, t×nh tr¹ng d

thõa nµo hoÆc kh«ng cã hiÖu qu¶ trong qu¶n lý thiÕt bÞ; liÖu cã çc nguån

lùc cã thÓ lo¹i trõ hoÆc ®îc sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n.

2. ChiÕn lîc s¶n phÈm:

ChiÕn lîc ph¸t triÓn s¶n phÈm bao gåm viÖc ph¸t triÓn s¶n phÈm míi

®Ó tiªu thô trªn thÞ trêng hiÖn t¹i hoÆc b¸n cho çc kh¸ch hµng hiÖn t¹i.

ChiÕn lîc nµy cã thÓ nh»m vµo çc s¶n phÈm riªng biÖt hoÆc toµn bé çc

mÆt hµng cña doanh nghiÖp.

Cã bèn çch ph¸t triÓn çc s¶n phÈm riªng biÖt nh sau:

- C¶i tiÕn tÝnh n¨ng cña s¶n phÈm: Cã thÓ t¹o ra çc s¶n phÈm míi

b»ng çch söa ®æi, bæ sung thªm çc tÝnh n¨ng cho s¶n phÈm cò. Ph¶i ®¶m

b¶o c¶i tiÕn s¶n phÈm b»ng çch më réng tÝnh n¨ng, c«ng dông vµ tiÖn lîi


§Ò ¸n m«n häc


cña s¶n phÈm. Çch nµy cã u thÕ lµ thùc hiÖn mét çch nhanh chãng vµ g©y

®îc lßng nhiÖt t×nh cña ngêi b¸n hµng, çc ®¹i lý vµ kh¸ch hµng.

- C¶i tiÕn chÊt lîng: Môc ®Ých cña çch lµm nµy lµ t¨ng ®é tin cËy,

tèc ®é, ®é bÒn hay çc tÝnh n¨ng kh¸c cña s¶n phÈm. Còng cã thÓ ph¸t triÓn

çc phiªn b¶n kh¸c nhau cña s¶n phÈm víi chÊt lîng kh¸c nhau.

- C¶i tiÕn h×nh d¸ng, mÇu s¾c, bao b×, kÕt cÊu s¶n phÈm hîp lý h¬n.

- Thªm mÉu m·: ph¸t triÓn thªm çc mÉu m· vµ kÝch thíc s¶n phÈm

kh¸c nhau.

KÕt qu¶ cña çc ph¬ng ¸n trªn lµ t¹o ra mét s¶n phÈm míi. Bªn c¹nh

®ã çc s¶n phÈm míi cßn ®îc t¹o ra b»ng çch xem xÐt l¹i toµn bé c¬ cÊu

mÆt hµng:

Thø nhÊt, khi c¬ cÊu ngµnh hµng cña DNVVN ë ®Ønh ®iÓm cña thÞ

trêng, cÇn xem xÐt viÖc t¨ng thªm çc mÆt hµng nhÊt ®Þnh nh»m kÐo gi·n

s¶n phÈm sang hai phÝa:

Khi kÐo xuèng phÝa díi lµ nh»m ®¸p øng çc nhu cÇu cÊp thÊp h¬n

®Ó çc ®èi thñ c¹nh tranh kh«ng cã c¬ héi th©m nhËp thÞ trêng.

KÐo gi·n lªn phÝa trªn lµ bæ xung çc s¶n phÈm phôc vô nhu cÇu cao

h¬n, ®©y chØ lµ h×nh thøc c¶i tiÕn vÒ chÊt lîng vµ tÝnh n¨ng, nhng nã gÆp

rÊt nhiÒu khã kh¨n v× ph¶i c¹nh tranh víi çc s¶n phÈm chÊt lîng cao kh¸c

vµ kh¸ch hµng cha tin vµo s¶n phÈm míi.

Thø hai, khi quyÕt ®Þnh lÊp kÝn c¬ cÊu mÆt hµng tøc lµ t¨ng thªm mét

sè mÆt hµng trong c¬ cÊu mÆt hµng hiÖn t¹i, ph¶i ®¶m b¶o cho kh¸ch hµng

thùc sù thÊy ®îc sù kh¸c biÖt cña s¶n phÈm.

-Thø ba, kÐo dµi c¬ cÊu mÆt hµng ph¶i g¾n liÒn víi ®æi míi hoÆc øng

dông çc tiÕn bé kü thuËt c«ng nghÖ.

§èi víi tõng giai ®o¹n kh¸c nhau l¹i cÇn cã chiÕn lîc s¶n phÈm kh¸c

nhau. Trong giai ®o¹n ®a s¶n phÈm vµo thÞ trêng thêng ®Þnh gi¸ cao, t¨ng

cêng khuyÕn m·i. Trong giai ®o¹n t¨ng trëng cÇn më réng thÞ trêng vµ


§Ò ¸n m«n häc


®¶m b¶o çc nguån lùc ®Ó t¨ng trëng cïng víi thÞ trêng. Trong giai ®o¹n

suy tho¸i, lîng hµng ho¸ b¸n ra gi¶m, cÇn t×m nguyªn nh©n vµ ph¬ng phÊp

c¶i tiÕn s¶n phÈm hoÆc cã thÓ lo¹i bá s¶n phÈm ra khái quy tr×nh s¶n xuÊt.

3. ChiÕn lîc Marketing:

§Ó ho¹t ®éng marketing trong giai ®o¹n hiÖn nay cã hiÖu qu¶ ngêi ta

sö dông ®ång thêi 5 ph¬ng ph¸p sau:

- Tríc hÕt ph¶i nhËn d¹ng, ®¸nh gi¸ vµ ph©n tÝch çc c¬ héi

Marketing th«ng qua viÖc nguyªn cøu m«i trêng Marketing ®Æc biÖt lµ

nguyªn cøu thÞ trêng.

Cã hai lo¹i m«i trêng Marketing ®ã lµ m«i trêng bªn ngµi vµ bªn

trong. M«i trêng bªn ngoµi lµ çc nh©n tè vµ t¸c nh©n mang tÝnh chÊt vi m«

vµ vÜ m« cã ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña DNVVN vÒ

mÆt c¬ héi vµ th¸ch thøc; m«i trêng bªn trong nãi nªn ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm

yÕu cña doanh nghiÖp.

Nghiªn cøu thÞ trêng tËp trung vµo viÖc kh¶o s¸t kh¸ch hµng, ®èi thñ

c¹nh tranh vµ t×nh h×nh cung cÇu trªn thÞ trêng.

- Ph©n khóc thÞ trêng, lùa chän thÞ trêng môc tiªu, ®Þnh vÞ s¶n

phÈm: ë nhãm gi¶i ph¸p nµy, DNVVN x¸c ®Þnh thÞ trêng môc tiªu th«ng

qua viÖc thùc hiÖn 3 c«ng viÖc lín:

(1). Ph©n khóc thÞ trêng.

(2). Lùa chän thÞ trêng môc tiªu (nhãm kh¸ch hµng môc riªu).

(3). §Þnh vÞ s¶n phÈm cho phï hîp víi thÞ trêng môc tiªu ®· lùa chän.

- Nhãm gi¶i ph¸p tiÕp theo lµ dùa vµo hai nhãm gi¶i ph¸p nªu trªn,

®Æc biÖt lµ ph©n tÝch nhu cÇu thÞ trêng môc tiªu, ph©n tÝch ®é hÊp dÉn cña

thÞ trêng ®· lùa chän, ®¸nh gi¸ lîi thÕ c¹nh tranh cña DNVNN.

- DNVVN cÇn tæ chøc çc nguån lùc Marketing, cô thÓ ho¸ çc kÕ

ho¹ch marketing thµnh nh÷ng nhiÖm vô, hµnh déng.


§Ò ¸n m«n häc


- TiÕn hµnh kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng marketing, ®Æc

biÖt lµ kh¶ n¨ng sinh lêi vµ hiÖu suÊt cña ho¹t ®éng cña marketing.

Tríc ®©y chñ ch¬ng cña §¶ng cho r»ng cã thÓ c«ng nghiÖp ®Êt níc

b»ng nh÷ng x©y dùng çc nhµ m¸y lín. ThËt ra kh«ng ph¶i nh thÕ, chØ cã

mét m«i trêng c¹nh tranh b×nh ®¼ng vµ sù am hiÓu vÒ thÞ trêng míi cã thÓ

c«ng nghiÖp ho¸ ®îc. §èi víi çc DNVVN kh«ng n»m ngoµi quy luËt

chung Êy.

4. Th¬ng hiÖu:

Kh«ng ph¶i doanh nghiÖp nµo còng nhËn thøc ®îc ®Çy ®ñ tÇm quan

träng cña th¬ng hiÖu nhÊt lµ çc DNVVN. Trªn thùc tÕ th¬ng hiÖu ®ang lµ

vÊn ®Ò ph¶i tranh c·i ®èi víi çc doanh nghiÖp lín, tiÕp theo sÏ ¶nh hëng

®Õn çc DNVVN. Theo em cã mét sè gi¶i ph¸p sau:

- VÊn ®Ò lÊy c¾p th¬ng hiÖu ®· diÔn ra tõ l©u nhng trong nhËn thøc

cña çc DNVVN th× vÉn cßn míi mÎ, mét sè doanh nghiÖp cßn kh«ng quan

t©m ®Õn nã. CÇn xem xÐt l¹i, nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ th¬ng hiÖu, xem

th¬ng hiÖu nh lµ tµi s¶n quý cÇn b¶o vÖ, qu¶ng b¸ vµ ph¸t triÓn nã, coi ®©y

lµ viÖc sèng cßn, ®éng lùc mang tÝnh chiÕn lîc cña çc DNVVN.

- Kh«ng ngõng ®Çu t n©ng cÊp ®æi míi c«ng nghÖ, t¹o ra nh÷ng s¶n

phÈm ®¸p øng yªu cÇu vÒ chÊt lîng, gi¸ c¶ trªn ph©n khóc thÞ trêng nh»m

t¹o ra h×nh ¶nh ®Ñp vÒ th¬ng hiÖu s¶n phÈm. Khi ®· t¹o ®îc th¬ng hiÖu

råi cÇn ®¨ng ký ngay th¬ng hiÖu ë thÞ trêng trong níc vµ thÞ trêng quèc

tÕ, c¶ thÞ trêng tiÒm n¨ng mµ doanh nghiÖp s¾p híng tíi.

- §µo t¹o ®éi ngò chuyªn gia vÒ x©y dùng th¬ng hiÖu, giái vÒ kinh

doanh vµ kiÕn thøc, vÒ së h÷u c«ng nghiÖp, cã ãc thÈm mü trong thiÕt kÕ

nh·n hiÖu.

- TÝch cùc qu¶ng b¸ s¶n phÈm cña m×nh ®Õn ngêi tiªu dïng b»ng tham

gia çc héi chî th¬ng m¹i trong vµ ngoµi níc, kh«ng ngõng më réng

m¹ng líi b¸n hµng, b¶o vÖ vµ n©ng cao uy tÝn th¬ng hiÖu.


§Ò ¸n m«n häc


- ViÖc x©y dùng th¬ng hiÖu suÊt ph¸t tõ nghiªn cøu thÞ trêng, chiÕn

lîc th¬ng hiÖu cÇn ®Æt trong chiÕn lîc kinh doanh tæng thÓ cña doanh

nghiÖp.

Theo em ®Çu t vµo th¬ng hiÖu lµ ®Çu t vµo tÇm nh×n l©u dµi, gióp

doanh nghiÖp cã thÓ ®øng v÷ng trong t¬ng lai, trong hiÖn t¹i Ýt thÓ hiÖn t¸c

dông h¬n, ®©y lµ lý do chÝnh mµ nhiÒu DNVVN kh«ng quan t©m ®Õn th¬ng

hiÖu.

5. ChÊt lîng hµng ho¸:

§Ó chÊt lîng hµng ho¸ cao, ai còng biÕt r»ng ph¶i chó träng ho¹t

®éng nghiªn cøu s¶n phÈm vµ nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c n÷a…Nhng tríc khi

nghiªn cøu s¶n phÈm th× ph¶i nhËn thøc vÒ s¶n phÈm mét çch ®óng ®¾n.

Gi¶i ph¸p thiÕt thùc nhÊt cho vÊn ®Ò hiÖn nay lµ chóng ta ph¶i nghiªm tóc

nh×n th¼ng vµo sù thËt ®Ó b×nh luËn, ®¸nh gi¸, c¶m nhËn thËt s©u s¾c nh÷ng

tån t¹i, h¹n chÕ mµ chóng ta cha thÓ vît qua, ®ång thêi ph¸t ®éng cuéc

çch m¹ng khoa häc kü thuËt thùc sù, ®Ò cao h¬n n÷a viÖc lÊy hiÖu qu¶, thùc

chÊt c«ng viÖc lµm thíc ®o ®¸nh gi¸ phÈm chÊt, n¨ng lùc cña con ngêi nh

kinh nghiÖm cña mét sè níc nh Hµn quèc, NhËt b¶n, Trung Quèc… H¹n

chÕ viÖc ®¸nh gi¸ tr×nh ®é, n¨ng lùc cña con ngêi qua lêi nãi, bµi ph¸t biÓu

nh÷ng h« hµo vÒ mÆt h×nh thøc lµ tèt ®Ñp nhng kh«ng thËt sù cÇu thÞ; ph¶i

t¨ng cêng kh¶ n¨ng qu¶n lý, gi¸m s¸t mét çch chÆt chÏ, khoa häc, nhng

còng kh«ng v× sù t¨ng cêng nµy mµ lµm cho ph¸t sinh nhiÒu tiªu cùc; chó

träng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt cho ngêi ®ang thùc thi c«ng viÖc. Song

song víi viÖc nµy, ph¶i xö lý thËt nghiªm kh¾c ngêi thùc thi c«ng viÖc nÕu

cã nh÷ng sai ph¹m, nh÷ng tiªu cùc, kh«ng ®Ó x¶y ra hiÖn tîng “gi¬ cao

®¸nh khÏ” th× c«ng cô c¶i çch nµy míi thËt sù cã hiÖu qu¶.

6. X©y dùng chiÕn lîc xuÊt khÈu:

Thø nhÊt, çc nhµ l·nh ®¹o çc DNVVN cÇn n©ng cao h¬n n÷a nhËn

thøc vµ c«ng t¸c x©y dùng chiÕn lîc xuÊt khÈu.


§Ò ¸n m«n häc


Trong bèi c¶nh hiÖn nay, c¹nh tranh nãi chung vµ xuÊt khÈu nãi riªng

®·, ®ang vµ sÏ ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu doanh nghiÖp lín trªn thÕ giíi vµ çc

doanh nghiÖp nhá kh¸c. V× vËy, x©y dùng ®îc chiÕn lîc xuÊt khÈu cã ý

nghÜa sèng cßn ®èi víi çc DNVVN hiÖn nay, viÖc n©ng cao nhËn thøc cña

çc nhµ kinh doanh lµ mét gi¶i ph¸p cã tÝnh toµn diÖn.

Thø hai, n©ng cao n¨ng lùc l·nh ®¹o cña çc nhµ qu¶n lý trong çc

DNVVN xuÊt khÈu.

§Ó n©ng cao n¨ng lùc vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña ngêi l·nh ®¹o cã rÊt

nhiÒu ph¬ng ph¸p, trong ®ã gi¶i ph¸p m¹nh lµ b¶n th©n çc nhµ l·nh ®¹o

ph¶i biÕt ®îc ®iÓm yÕu cña m×nh, ®Êu tanh víi b¶n th©n ®Ó ph¸t huy nh÷ng

tè chÊt m¹nh vµ lo¹i bá nh÷ng mÆt yÕu kÐm cña b¶n th©n. Do vËy, ph¶i ®Æc

biÖt quan t©m ®Õn c«ng t¸c ®µo t¹o vµ tù ®µo t¹o.

Thø ba, x¸c ®Þnh vµ x©y dùng u thÕ canh tranh cña riªng m×nh.

Çc nhµ l·nh ®¹o DNVVN xuÊt khÈu ph¶i biÕt t¹o dùng cho doanh

nghiÖp cña m×nh nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cña quèc gia còng nh cña doanh

ngiÖp. §ång thêi, cÇn t×m ra nh÷ng ®iÓm yÕu kÐm cña çc DNVVN ®Ó kh¾c

phôc mét çch nhanh nhÊt, tr¸nh ¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña

doanh nghiÖp.

Thø t, ph¶i x¸c ®Þnh râ híng chiÕn lîc kinh doanh xuÊt khÈu cña

DNVVN, cÇn x¸c ®Þnh râ môc tiªu ®Þnh híng chiÕn lîc kinh doanh xuÊt

khÈu ®Õn giai ®o¹n 2006, tÇm nh×n nh×n ®Õn n¨m 2010.

Thø n¨m, lùa chän ph¬ng ¸n chiÕn lîc phï hîp.

ChiÕn lîc ®îc lùa chän ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña m«i trêng

kinh tÕ chung, phï hîp víi chøc n¨ng, nhiÖm vô, tr×nh ®é mäi mÆt cña

DNVVN, chñ yÕu lµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña DNVVN ®îc ®¸nh gi¸ ë møc

®é nµo…

7. BiÖn ph¸p hoµn thiÖn tæ chøc vµ qu¶n lý kªnh h©n phèi:

Tõ nh÷ng ph©n tÝch ë Ch¬ng II, cã thÓ kÕt luËn r»ng: kªnh ph©n phèi


§Ò ¸n m«n häc


cña çc DNVVN cßn yÕu kÐm. Hoµn thiÖn hÖ thèng nµy ®Ó cã ®îc mét

c«ng cô c¹nh tranh h÷u hiÖu lµ vÊn ®Ò ®Æt ra hÕt søc cÊp b¸ch. VÊn ®Ò cÇn

®îc gi¶i quyÕt nh sau:

Thø nhÊt, vÒ ®Þnh híng chiÕn lîc ph¸t triÓn hÖ thèng kªnh ph©n

phèi ph¶i ®îc ®Æt ra hµng ®Çu hoÆc ngang hµng vµ trong thÕ ®ång bé, liªn

hÖ chÆt chÏ víi çc c«ng cô kh¸c cña hÖ thèng marketing-mix cña DNVVN

(nh s¶n phÈm, gi¸ c¶, xóc tiÕn hçn hîp). NhiÖm vô ph¸t triÓn hÖ thèng kªnh

ph©n phèi cÇn ®îc ®Çu t vÒ vËt chÊt, tiÒn b¹c t¬ng xøng víi môc tiªu ®ã.

Thø hai, vÒ ®æi míi t duy trong tæ chøc vµ qu¶n lý kªnh ph©n phèi

cÇn kiªn quyÕt lo¹i tõ nh÷ng çch thøc tæ chøc vµ qu¶n lý kªnh ®· l¹c hËu vµ

lçi thêi, thay b»ng kiÓu tæ chøc kªnh “marketing däc”. §©y lµ kiÓu tæ chøc

kªnh rÊt hiÖu qu¶ vµ ®îc ¸p dông phæ biÕn trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.

Trªn thÕ giíi, hÖ thèng kªnh ph©n phèi däc ®· ®¶m nhiÖm tíi 64% khèi

lîng hµng ho¸ lu th«ng trªn thÞ trêng. T tëng c¬ b¶n cña hÖ thèng kªnh

marketing däc lµ:

- Trong kªnh gåm cã nhiÒu thµnh viªn kh¸c nhau. Çc thµnh viªn liªn

kÕt víi nhau thµnh mét hÖ thèng nhÊt .

- Trong kªnh ph¶i cã mét tæ chøc gi÷ vai trß ngêi chØ huy. Qu¶n lý

gi÷a çc tæ chøc hay thµnh viªn kªnh ph¶i ®¶m b¶o chÆt chÏ tíi møc t¹o ra

mét sù lu©n chuyÓn th«ng suÊt cña hµng ho¸ vµ çc dßng ch¶y kh¸c trong

kªnh tõ nhµ s¶n xuÊt ®Õn ngêi tiªu dïng cuèi cïng vµ ngîc l¹i.

- Thèng nhÊt vµ liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a çc thµnh viªn kªnh ®îc ®¶m

b¶o b»ng sù hîp t¸c toµn diÖn vµ dùa trªn nÒn t¶ng thèng nhÊt lîi Ých toµn bé

hÖ thèng kªnh vµ cña tõng thµnh viªn kªnh.

Thø ba, ®Ó t¹o lËp ®îc mét kªnh hÖ thèng ph©n phèi däc, cÇn quan

t©m ®Õn mét sè ho¹t ®éng cô thÓ sau:

- §Çu t xøng ®¸ng cho viÖc thiÕt kÕ hÖ thèng kªnh hoµn h¶o, t¹o ra

mét c¬ cÊu kªnh ph©n phèi tèi u vÒ chiÒu dµi, chiÒu réng, sè lîng kªnh


§Ò ¸n m«n häc


®îc sö dông vµ tû träng hµng ho¸ ®îc ph©n phèi vµo mçi kªnh. Muèn vËy

ph¶i tiÕn hµnh ph©n tÝch toµn diÖn çc yÕu tè néi t¹i cña doanh nghiÖp, çc

yÕu tè thuéc vÒ trung gian ph©n phèi, thÞ trêng kh¸ch hµng vµ çc yÕu tè

thuéc vÒ m«i trêng vÜ m« cña kinh doanh.

- Sau khi thiÕt kÕ ®îc mét kªnh ph©n phèi tèi u, cÇn ph¶i biÕn m«

h×nh nµy thµnh hiÖn thùc, nghÜa lµ ph¸t triÓn hÖ thèng ph©n phèi vµ thùc hiÖn

çc biÖn ph¸p ®iÒu khiÓn, qu¶n lý nã. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn hÖ thèng

kªnh cÇn khai th¸c nh÷ng khÝa c¹nh v¨n ho¸, tËp qu¸n, truyÒn thèng cña d©n

téc.

- CÇn xö lý kÞp thêi vµ cã hiÖu qu¶ çc m©u thuÉn, xung ®ét ngay tõ

khi míi ph¸t sinh. Muèn vËy, ph¶i thùc hiÖn ph©n lo¹i chóng. Víi mçi lo¹i

xung ®ét cã biÖn ph¸p thÝch hîp xö lý: Tho¶ thuËn vÒ môc tiªu c¬ b¶n; thµnh

lËp héi ®ång ph©n phèi; sö dông biÖn ph¸p ngo¹i giao, trung gian hoµ gi¶i

hay träng tµi ph¸n xö.

- Cuèi cïng, cÇn thêng xuyªn ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng cña çc thµnh viªn

kªnh ®Ó cã sù qu¶n lý vµ ®iÒu chØnh hÖ thèng kªnh cã c¨n cø vµ kÞp thêi.

8. X©y dùng chiÕn lîc doanh nghiÖp ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu ph¸t

triÓn dµi h¹n h÷u hiÖu:

Mét lµ, lùa chän híng vµ mÆt hµng ®Ó x©y dùng chiÕn lîc. Doanh

nghiÖp cÇn ®¹t ra môc tiªu c¹nh tranh b»ng viÖc chuyÓn lîi thÕ vÒ lao ®éng

rÎ hay tµi nguyªn dåi dµo sang cung cÊp nh÷ng s¶n phÈm cã u thÕ c¬ b¶n vÒ

chi phÝ vµ gi¸ trÞ cho kh¸ch hµng, t¹o ra u thÕ vÒ gi¸ trÞ sö dông cña s¶n

phÈm, u thÕ vÒ tiÕp thÞ tæ chøc tiªu thô…

Hai lµ, cÇn chó ý ®Õn vÊn ®Ò nh ph©n tÝch lîi thÕ c¹nh tranh cña

DNVVN trong t¬ng quan víi çc doanh nghiÖp cïng ngµnh, çc ®èi thñ

c¹nh tranh trªn c¬ së x¸c ®Þnh çc ®Æc ®iÓm kinh tÕ chñ chèt nh thÞ trêng,

thÞ phÇn, çc ®iÒu kiÖn cña thÞ trêng, kh¸ch hµng, c«ng nghÖ, ®Æc ®iÓm cña

s¶n phÈm, quy m« tèi u s¶n lîng; x¸c ®Þnh çc nh©n tè t¸c ®éng ®Õn sù


§Ò ¸n m«n häc


ph¸t triÓn cña tõng ngµnh, ®iÒu kiÖn c¹nh tranh, ®iÒu kiÖn thay ®æi c«ng

nghÖ, ph¬ng thøc kinh doanh, xu híng tiªu dïng cña thÞ trêng.

Ba lµ, tæ chøc nghiªn cøu dù b¸o t×nh h×nh vµ sù c¹nh tranh trªn thÞ

trêng trong níc, khu vùc vµ thÕ giíi.

II. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña

doanh nghiÖp võa vµ nhá:

MÆc dï çc doanh nghiÖp võa vµ nhá cã nh÷ng u ®iÓm vµ lîi thÕ nhÊt

®Þnh ®Ó ph¸t triÓn trong giai ®o¹n hiÖn nay song vÉn cã nhiÒu khã kh¨n mµ

Nhµ níc ®ãng vai trß rÊt quan träng trong viÖc gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò ®ã.

ViÖc hç trî çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¶i ®i tõ thùc tÕ th¸o gì nh÷ng

khã kh¨n, víng m¾c cña nh÷ng doanh nghiÖp nh vèn, lao ®éng, khoa häc

c«ng nghÖ… Hay nh÷ng vÊn ®Ò doanh nghiÖp võa vµ nhá cha nhËn thøc

®îc ®óng ®¾n nh th¬ng hiÖu… Nhng mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt cÇn

gióp çc doanh nghiÖp nãi chung, doanh nghiÖp võa vµ nhá nãi riªng ®ã lµ

t¹o nªn m«i trêng kinh tÕ x· héi thuËn lîi æn ®Þnh cho viªc s¶n xuÊt kinh

doanh cña çc doanh nghiÖp .

1. X©y dùng m«i trêng kinh tÕ, m«i trêng c¹nh tranh b×nh

®¼ng, thuËn lîi cho tÊt c¶ çc doanh nghiÖp:

1.1. H×nh thµnh chÝnh s¸ch míi:

TiÕp tôc n©ng cao nhËn thøc ®æi míi t duy h×nh thµnh chÝnh s¸ch míi,

®ång bé vÒ kinh tÕ thÞ trêng, më cöa héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Thµnh c«ng

cña ®æi míi lµ do chÊp nhËn kinh tÕ hµng ho¸, ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng.

Sau khi chuyÓn ®æi thµnh c«ng th× giai ®o¹n míi ®ßi hái ph¶i cã mét quyÕt

s¸ch míi ®Èy nhanh viÖc x©y dùng ®Çy ®ñ ®ång bé nªn kinh tÕ thÞ trêng .

1.2. X©y dùng thÓ chÕ:

§Èy m¹nh x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ trêng, t¹o dùng thÓ chÕ cho thÞ

trêng çc yÕu tè s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Quan t©m ®Çy ®ñ c¶ 5 chøc n¨ng c¬

b¶n cña thÓ chÕ ®ã lµ x¸c ®Þnh ph¬ng híng, ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, tæ


§Ò ¸n m«n häc


chøc thùc hiÖn, gi¸m s¸t vµ xö lý tranh chÊp, b¶o ®¶m cho thÓ chÕ cã hiÖu

lùc thùc sù vµ ®îc thùc hiÖn nghiªm tóc.

1.3. T¹o lËp m«i trêng c¹nh tranh b×nh ®¼ng:

KhuyÕn khÝch më réng c¹nh tranh theo nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, kh«ng

ph©n biÖt ®èi xö. CÇn cã luËt ph¸p kiÓm so¸t ®i tíi xo¸ bá ®éc quyÒn, më

réng c¹nh tranh. CÇn tiÕn hµnh rµ so¸t lo¹i bá çc yÕu tè, çc kh©u ®éc

quyÒn t¹o ®iÒu kiÖn cho c¹nh tranh ph¸t triÓn. NhÊt qu¸n quan ®iÓm ph¸t

triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, t¹o lËp m«i trêng c¹nh tranh b×nh ®¼ng,

kh«ng ph©n biÖt ®èi xö trong luËt ph¸p, chÝnh s¸ch vµ c¶ th¸i ®é øng xö cña

c«ng chøc lóc thõa hµnh c«ng vô.

1.4. Ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng cña çc doanh nghiÖp:

Hç trî Doanh nghiÖp chñ yÕu b»ng chÝnh s¸ch t¹o thuËn lîi, tèi tiÓu ho¸

nh÷ng chÝnh s¸ch u tiªn, u ®·i. Cµng ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch u ®·i

cµng t¹o ra m«i trêng khËp khiÔng, nhµ níc hao tæn tµi lùc, doanh nghiÖp

tèn c«ng ch¹y chät, tiªu cùc vµ tham nhòng cã ®Êt ph¸t triÓn. ChÝnh s¸ch t¹o

thuËn lîi cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng lµ chÝnh s¸ch hiÖu qu¶ nhÊt, thµnh

c«ng nhÊt trong qu¸ tr×nh ®æi míi. Qu¶n lý nhµ níc cÇn t×m nh÷ng chÝnh

s¸ch th¸o gì c¶n trë, víng m¾c cña doanh nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh

nghiÖp ho¹t ®éng thuËn lîi, ph¸t triÓn hÕt n¨ng lùc cña m×nh.

T¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp tù chñ kinh doanh, lùa chän chiÕn lîc,

ph¬ng ¸n n©ng cao chÊt lîng, gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm n©ng cao n¨ng lùc

thÞ trêng nh»m n©ng cao søc c¹nh tranh s¶n phÈm cña m×nh.

2. Gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò bøc thiÕt hiÖn nay cho çc doanh nghiÖp

võa vµ nhá:

MÆc dï çc doanh nghiÖp võa vµ nhá cã nhiÒu khã kh¨n yÕu kÐm, song

kh«ng ph¶i trong lÜnh vùc nµo nhµ níc còng cã thÓ tham gia mét çch cã

hiÖu qu¶. Trong ph¹m vi ng¾n cña ®Ò ¸n m«n häc em xin tr×nh bÇy mét sè

lÜnh vùc mµ nhµ níc thÓ hiÖn vai trß quan träng nhÊt.


§Ò ¸n m«n häc


2.1 Nguån vèn cho çc doanh nghiÖp võa vµ nhá:

Vèn lµ vÊn ®Ò nan gi¶i, bøc thiÕt nhÊt cña çc doanh nghiÖp võa vµ nhá.

- Nhµ níc cÇn sím quy ho¹ch cµ ®Þnh híng chiÕn lîc cho sù ph¸t

triÓn çc doanh nghiÖp võa vµ nhá. §iÒu nµy lµ rÊt quan träng trong viÖc

khuyÕn khÝch çc chñ doanh nghiÖp bá vèn kinh doanh. ChÝnh phñ cÇn n¾m

b¾t kÞp thêi thùc tr¹ng doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ n¾m b¾t çc ho¹t ®éng hç

trî cña çc ®oµn thÓ, tæ chøc quèc tÕ tõ ®ã quy çc nguån vèn nµy vµo mét

®Çu mèi ®Ó qu¶n lý, doanh nghiÖp dÔ tiÕp cËn khi cÇn vay vèn. Trªn thùc tÕ,

hiÖn nay chØ cã kho¶ng 2 quü hç trî ph¸t triÓn thùc sù cã hiÖu qu¶ ®èi víi

çc doanh nghiÖp võa vµ nhá (ODA, FDI,…).

- §èi víi çc tæ chøc tÝn dông: Trong ®iÒu kiÖn çc ng©n hµng th¬ng

m¹i vµ çc ng©n hµng nhµ níc thõa vèn nhng çc doanh nghiÖp võa vµ nhá

l¹i thiÕu vèn, ng©n hµng th¬ng m¹i vµ ng©n hµng nhµ níc cÇn cã nh÷ng

chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt phï hîp. Çc ng©n hµng nªn thay ®æi vµ bæ xung qu¸

tr×nh xÐt duyÖt cho vay, kh«ng nªn qu¸ coi träng tµi s¶n thÕ chÊp, v× trong

nh÷ng n¨m qua tµi s¶n thÕ chÊp ®· chøng tá nã kh«ng ph¶i lµ vËt b¶o ®¶m

tiÒn vay phï hîp vµ duy nhÊt. Nªn cho vay dùa vµo thùc tr¹ng doanh nghiÖp

võa vµ nhá. Cho vay cÇn chó ý ®Õn kh¶ n¨ng, nhu cÇu, thùc tr¹ng cña doanh

nghiÖp võa vµ nhá ®Ó cã tÝn dông phï hîp víi hä.

- Nªn thµnh lËp çc quü b¶o l·nh tÝn dông cho çc doanh nghiÖp võa vµ

nhá, quü nµy ®ãng vai trß nh mét tæ chøc trung gian gi÷a ng©n hµng víi çc

doanh nghiÖp, lµ mét ®Þnh chÕ tµi chÝnh phi lîi nhuËn n»m trong hÖ thèng

ng©n hµng vµ sù gi¸m s¸t cña ng©n hµng Nhµ níc.

- Thµnh lËp çc c«ng ty cho thuª tµi chÝnh. Çc doanh nghiÖp võa vµ

nhá cã thÓ ®Ò nghÞ çc c«ng ty nµy cho thuª tµi s¶n vµ bÊt ®éng s¶n mµ hä

dù kiÕn, ký hîp ®ång víi çc c«ng ty cho thuª tµi chÝnh vµ cã sù høa hÑn vÒ

b¸n tµi s¶n tuú theo t×nh h×nh. §©y lµ mét çch thøc cung cÊp vèn rÊt kh¶ thi

cho çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt nam trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, ngay

c¶ trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp.


§Ò ¸n m«n häc


2.2. Gióp çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam b¶o vÖ th¬ng

hiÖu:

§Ó x©y dùng ph¸t triÓn vµ tr¸nh tranh chÊp vÒ th¬ng hiÖu cña çc

doanh nghiÖp võa vµ nhá ë thÞ trêng trong níc vµ ngoµi níc trong thêi

gian tíi nhµ níc cÇn cã nh÷ng t¸c ®éng sau:

- CÇn cã chiÕn lîc còng nh biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó tuyªn truyÒn, gi¸c

ngé cho çc doanh nghiÖp võa vµ nhá hiÓu râ tÇm quan träng còng nh lîi

Ých cña viÖc ®¨ng ký th¬ng hiÖu.

- Phæ biÕn çc vÊn ®Ò chung vÒ së h÷u c«ng nghiÖp cho çc doanh

nghiÖp võa vµ nhá nh çnh thøc thñ tôc ®Ó ®¨ng ký b¶o hé së h÷u c«ng

nghiÖp, vÊn ®Ò qu¶n trÞ së h÷u c«ng nghiÖp vµ ®èi víi tõng lo¹i h×nh doanh

nghiÖp cô thÓ cã nh÷ng chØ dÉn riªng cho tõng ®èi tîng.

- Ph¸t ®éng ch¬ng tr×nh x©y dùng, qu¶ng b¸, b¶o vÖ th¬ng hiÖu trªn

m¹ng, phèi hîp víi çc ngµnh vµ ®Þa ph¬ng ®Ó x©y dùng danh môc s¶n

phÈm cÇn cã chØ dÉn xuÊt xø vµ ®Þa lý.

- Hç trî çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ®µo t¹o, huÊn luyÖn, cung cÊp

th«ng tin, t vÊn cho doanh nghiÖp vÒ x©y dùng vµ qu¶ng b¸ th¬ng hiÖu.

- Hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá ®¨ng ký qu¶n lý, vµ b¶o vÖ th¬ng

hiÖu ë thÞ trêng trong níc vµ thÞ trêng ngoµi níc, tríc hÕt lµ ®èi víi

nh÷ng th¬ng hiÖu ®· cã vÞ trÝ trªn thÞ trêng.

- Níi láng biÖn ph¸p tµi chÝnh cho doanh nghiÖp võa vµ nhá b»ng çch

kh«ng nªn giíi h¹n vÒ chi phÝ cho qu¶ng ço s¶n phÈm ë møc díi 5% so

víi tæng chi phÝ nh hiÖn nay.

- Bæ xung vµ hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p vÒ së h÷u c«ng nghiÖp nãi

chung vµ th¬ng hiÖu nãi riªng, cÇn xö ph¹t nghiªm minh ®èi víi trêng hîp

¨n c¾p, sö dông tr¸i phÐp th¬ng hiÖu, tiÕn tíi thµnh lËp nh÷ng lùc lîng

“c¶nh s¸t th¬ng hiÖu”, “c«ng an th¬ng hiÖu” chuyªn xö lý hµnh vi vi

ph¹m quyÒn së h÷u th¬ng hiÖu hµng ho¸.


§Ò ¸n m«n häc


KÕt luËn

Sù nhËn thøc cha ®óng ®¾n vÒ vai trß vµ tÇm quan träng cña çc

DNVVN trong nh÷ng n¨m gi¶i phãng ®Êt níc ®· chøng minh ®îc b»ng

thùc tiÔn víi sù thôt lïi vÒ kinh tÕ. Nhng kh«ng ph¶i qu¸ muén ®Ó kh¾c

phôc nh÷ng h¹n chÕ ®ã khi §¶ng, Nhµ níc vµ nh©n d©n ta ®ang cè g¾ng

thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ trêng nhiÒu thµnh

phÇn, ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Nhê cã sù ®æi míi c¬ chÕ nµy cïng sù

hç chî cña Nhµ níc, tuy cßn rÊt nhá bÐ song còng phÇn nµo thóc ®Èy cho

çc DNVVN ph¸t triÓn, ®ãng gãp kh«ng nhá cho sù nghiÖp x©y dùng ®Êt

níc.

Giê ®©y kh«ng ai cã thÓ phñ nhËn vai trß cña DNVVN ®èi víi nÒn kinh

tÕ, mµ nhÊt lµ trong giai ®o¹n qu¸ ®é lªn x· héi chñ nghÜa cña níc ta th×

lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy cµng trë nªn cÇn thiÕt nh»m khai th¸c vµ huy

®éng mäi tiÒm n¨ng cña ®Êt níc. Tuy cã nhiÒu thuËn lîi, song çc DNVVN

l¹i gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, cho nªn çc doanh

nghiÖp nµy vÉn cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ trong n¨ng lùc c¹nh tranh. Nhng ®©y

l¹i lµ mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã vai trß quyÕt ®Þnh kh«ng nhá ®Õn sù

ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ nªn n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña çc

DNVVN kh«ng chØ lµ nhiÖm vô sèng cßn cña b¶n th©n çc doanh nghiÖp mµ

cßn lµ mét môc tiªu cña ®Êt níc trong qu¸ tr×nh qu¶n lý nÒn kinh tÕ. V× thÕ,

trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi, çc DNVVN víi n¨ng lùc c¹nh

tranh cß ë tr×nh ®é rÊt thÊp cÇn nç lùc h¬n n÷a ®Ó kh«ng bÞ thôt lïi l¹i ë ®»ng

sau so víi çc doanh nghiÖp kh¸c. §ång thêi, Nhµ níc víi vai trß ®iÒu hµnh

cña nÒn kinh tÕ cÇn t¹o ra mét m«i trêng kinh doanh thuËn lîi cho çc

DNVVN cã thÓ ph¸t huy hÕt ®îc u thÕ cña m×nh trªn thÞ trêng.

Hy väng b»ng chÝnh sù nç lùc cña m×nh cïng víi sù hç trî cña Nhµ

níc, çc DNVVN sÏ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña m×nh kh«ng chØ trªn

thÞ trêng néi ®Þa mµ c¶ trªn thÞ trêng quèc tÕ. Cã nh thÕ, DNVVN míi


§Ò ¸n m«n häc


thËt sù trë thµnh mét nh©n tè kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña

nÒn kinh tÕ.

Do h¹n chÕ vÒ thêi gian vµ n¨ng lùc nªn bµi viÕt nµy sÏ kh«ng thÓ tr¸nh

khái nh÷ng thiÕu sãt, em mong nhËn ®îc sù gãp ý, nhËn xÐt vµ chØ b¶o cña

thÇy c«. Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o Lª ThÞ Anh V©n ®·

híng dÉn em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy.


§Ò ¸n m«n häc


Danh môc tµi liÖu tham kh¶o

1. §oµn NhËt Dòng: N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh – vÊn ®Ò sèng cßn

®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tham gia AFTA ( nghiªn cøu kinh tÕ sè

281- th¸ng 10/ 2001).

2. Vò B¸ §Þnh: ChiÕn Lîc s¶n phÈm cña doanh nghiÖp (Ph¸t triÓn kinh

tÕ sè 11/2002).

3. Vò V©n §×nh: Doanh nghiÖp tríc ngìng cöa cña x· héi (NXB lao

®éng vµ x· héi – 2003).

4. NguyÔn §×nh Hëng: Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë

ViÖt Nam.

5. TrÇn Quang L©m: Héi nhËp kinh tÕ ViÖt Nam ASEAN nh÷ng ®Æc

trng, kinh nghiÖm vµ gi¶i ph¸p ( nhµ xuÊt b¶n thèng kª Hµ néi- 1999).

6. H÷u Minh: chÊt lîng hµng ViÖt Nam tríc thÒm AFTA (Th¬ng

m¹i sè 16/2003).

7. NguyÔn V¨n Nam: §Ó hµng ho¸ vµ dÞch vô ViÖt Nam ®ñ søc c¹nh

tranh trªn thÞ trêng trong níc vµ quèc tÕ.

8. NguyÔn V¨n Nam: Mét sè t¸c ®éng cña toµn cÇu ho¸ ®Õn nÒn kinh tÕ

ViÖt Nam ( Th¬ng m¹i, sè 17/2003).

9. Michaele Porter: ChiÕn lîc c¹nh tranh.


§Ò ¸n m«n häc


Môc lôc

Lêi nãi ®Çu ................................................................................................... 1

Ch¬ng I. C¬ së lý luËn vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp võa

vµ nhá ........................................................................................................... 2

I. Héi nhËp thÞ trêng thÕ giíi ....................................................................... 2

1. Sù cÇn thiÕt cña héi nhËp ............................................................................ 2

1.1. Kh¸i niÖm héi nhËp ................................................................................. 2

1.2. Xu thÕ thÕ giíi .......................................................................................... 2

1.3. TÇm quan träng cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· ®îc kiÓm nghiÖm qua

thùc tÕ, thÓ hiÖn ë sù t¨ng trëng kinh tÕ cña ViÖt Nam.................................. 3

2. C¬ héi vµ th¸ch thøc khi ViÖt Nam ra nhËp thÞ trêng thÕ giíi.................... 4

2.1. C¬ héi...................................................................................................... 4

2.2. Th¸ch thøc............................................................................................... 6

II. Doanh nghiÖp võa vµ nhá........................................................................... 7

1. Kh¸i niÖm................................................................................................... 7

2. §Æc trng c¬ b¶n cña doanh nghiÖp võa vµ nhá .......................................... 9

3. Vai trß cña doanh nghiÖp võa vµ nhá ........................................................ 10

III. C¹nh tranh trong giai ®o¹n hiÖn nay ....................................................... 11

1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i c¹nh tranh............................................................ 11

1.1. Kh¸i niÖm .............................................................................................. 11

1.2. Ph©n lo¹i c¹nh tranh ............................................................................. 12

2. Søc c¹nh tranh, n¨ng lùc c¹nh tranh vµ çc cÊp ®é cña n¨ng lùc

c¹nh tranh..................................................................................................... 14

2.1. Kh¸i niÖm vÒ søc c¹nh tranh, n¨ng lùc c¹nh tranh ................................ 14

2.2. Çc cÊp ®é cña n¨ng lùc c¹nh tranh...................................................... 14

3. Vai trß cña c¹nh tranh .............................................................................. 16

4. Çc chiÕn lîc c¹nh tranh c¬ b¶n.............................................................. 17

5. Çc yÕu tè ¶nh hëng ............................................................................... 19

5.1. Sù c¹nh tranh gi÷a çc ®èi thñ hiÖn t¹i trong ngµnh.............................. 19


§Ò ¸n m«n häc


5.2. Nguy c¬ ®e do¹ nhËp ngµnh tõ çc ®èi thñ tiÒm Èn................................ 20

5.3. QuyÒn lùc th¬ng lîng hay kh¶ n¨ng Ðp gi¸ cña ngêi mua................. 20

5.4. QuyÒn lùc th¬ng lîng hay kh¶ n¨ng Ðp gi¸ cña ngêi cung øng ......... 21

5.5. Nguy c¬ ®e do¹ tõ çc s¶n phÈm thay thÕ.............................................. 21

Ch¬ng II. Thùc tr¹ng kh¶ n¨ng c¹nh trnah cña doanh nghiÖp võa vµ

nhá ë ViÖt Nam hiÖn nay............................................................................ 22

I. §¸nh gi¸ tæng qu¸t t×nh h×nh héi nhËp quèc tÕ cña ViÖt Nam.................... 22

1. M«i trêng c¹nh tranh quèc tÕ cña ViÖt Nam ........................................... 22

2. M«i trêng kinh doanh, c¹nh tranh trong níc ......................................... 23

II. Thùc tr¹ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt

Nam trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.............................................................. 27

1. Thùc tr¹ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ............ 27

1.1. Chi phÝ................................................................................................... 27

1.2. C¹nh tranh vÒ gi¸ .................................................................................. 29

1.3. ChÊt lîng............................................................................................. 32

2. Thùc tr¹ng vÒ çc yÕu tè nguån lùc cÊu thµnh n¨ng lùc c¹nh tranh cña

doanh nghiÖp võa vµ nhá .............................................................................. 34

2.1. Khoa häc vµ c«ng nghÖ.......................................................................... 34

2.2. Vèn........................................................................................................ 34

2.3. Nguån nh©n lùc ..................................................................................... 37

3. N¨ng lùc qu¶n trÞ chiÕn lîc kinh doanh cña doanh nghiÖp võa vµ nhá..... 40

3.1. ChiÕn lîc thÞ trêng............................................................................. 40

3.2. M¹ng líi ph©n phèi.............................................................................. 43

3.3. N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh b»ng x©y dùng th¬ng hiÖu, kiÓu d¸ng

c«ng nghiÖp .................................................................................................. 45

3.4. ChiÕn lîc qu¶n trÞ marketing ............................................................... 46

3.5. Cha cËp nhËt th«ng tin vÒ héi nhËp trong giai ®o¹n hiÖn nay .............. 47

3.6. XuÊt khÈu cña çc doanh nghiÖp võa vµ nhá.......................................... 48

4. Thùc tr¹ng thÞ phÇn quèc tÕ cña çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam.. 50


§Ò ¸n m«n häc


Ch¬ng III. Gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña çc doanh

nghiÖp võa vµ nhá....................................................................................... 52

I. Gi¶i ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh tõ phÝa çc doanh nghiÖp............ 52

1. Gi¶m chi phÝ ............................................................................................. 53

1.1. Gi¶m chi phÝ trong kh©u tiÕp thÞ ............................................................ 53

1.2. Kh©u s¶n xuÊt........................................................................................ 53

1.3. Qu¶n lý vËt t ........................................................................................ 54

1.4. Çc gi¶i ph¸p kh¸c vÒ viÖc c¾t gi¶m chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt ................. 54

2. ChiÕn lîc s¶n phÈm................................................................................. 54

3. ChiÕn lîc marketing ............................................................................... 56

4. Th¬ng hiÖu ............................................................................................. 57

5. ChÊt lîng hµng ho¸................................................................................. 58

6. X©y dùng chiÕn lîc ................................................................................ 58

7. BiÖn ph¸p hoµn thiÖn tæ chøc vµ qu¶n lý kªnh ph©n phèi .......................... 59

8. X©y dùng chiÕn lîc doanh nghiÖp ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu ph¸t triÓn dµi

h¹nh h÷u hiÖu............................................................................................... 61

II. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp

võa vµ nhá .................................................................................................... 62

1. X©y dùng m«i trêng kinh tÕ, m«i trêng c¹nh tranh b×nh ®¼ng, thuËn lîi

cho tÊt c¶ çc doanh nghiÖp.......................................................................... 62

1.2. X©y dùng thÓ chÕ.................................................................................... 62

1.3. T¹o lËp m«i trêng c¹nh tranh b×nh ®¼ng.............................................. 63

1.4. Ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng cña çc doanh nghiÖp..................................... 63

2. Gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò bøc thiÕt hiÖn nay cho çc doanh nghiÖp võa

vµ nhá........................................................................................................... 63

2.1. Nguån vèn cho çc doanh nghiÖp võa vµ nhá........................................ 64

2.2. Gióp çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam b¶o vÖ th¬ng hiÖu.......... 65

KÕt luËn....................................................................................................... 66

Tµi liÖu tham kh¶o ..................................................................................... 68


bÁo cÁo tỐt nghiỆp

Documents