1. BLM 10
GDLENME

2. GDLENME
Gdlenme herhangi bir ekilde eylemdebulunma eilimi, gd ise bu eilimde neden olan belli bir ihtiyaya da istektir(Seifert, 1991).
Gd bireye amalar dorultusunda hareket etmesi iin, enerji verir, harekete geirir.Bu nedenle rencilerin renme srecinin banda renmeye kar gdlemeleri byk nem tar.
3. Gdlenmi renci ile gdlenmemi rencilerin davranlar arasnda nemli farklar vardr.Fidan(1986),gdlenmi davranlarn balca zelliklerini aadaki gibi soralanmaktadr;
lgi duyma ve dikkat etmede sreklilik.
Davranlarn yaplmas iin aba gstermeye ve gerekli zaman harcamaya isteklilik.
Konu zerinde odaklama, kendini verme ve glklerle karlaldnda istenilen davran yapmaktan vazgememe, sonuca gitmede sarl olma ve kararllk.
4. Gdlenmeyi Aklayan Kurumlar
Gdlenmeyi aklayan eitli kuramlar vardr. Bunlar balcalar Davranc Yaklam, Sosyal renme, Humanistik Yaklam ve Bilisel Yaklamdr.
5. Davranc Yaklam
Davranc renme yaklamnda grdmz gibi organizma,pekitirilen davranlar tekrar etme eilimindedir.Bu nedenle pekitireleryoluyla bireyin davranlarnn biimlendirilmesi mmkndr.
renci bir soruya doru yant verdii zamandllendirilirse(pekitire alrsa), snfta sorulan dier sorular da yantlamaya almas beklenir.
6. Davranc yaklama gre okulda rencilerin baarlarnn yksek notla,yldzla ya da aferin, ok gzel gibi szler mesajlarla dllendirilmesi, renciyi renmeye kar gdler.
rneklerde grld gibi davranc yaklam rencilerin dtan verilen uyarclar ile gdlenmesini nermektedir.Bu tr gdlenmeye dtan gdlenme denir. Ancak datan gdlenmenin baz olumsuz ynleri bulunmaktadr.
7. Dtan gdlenmede.renci kendi amalar dorultusunda eylemde bulunmak yerine, dl getirici eylemlerde bulunmaya ynelebili.Bylece davranlarn dtan alaa dller ynelendirmeye balar.
Her davranc bir dl almak iinyapmaya balayabilirya da retmenen baml kalabilirBu nedenle bireyin isel oalrak kendisini pekitirmesi ve kendisini ynlendirmesi daha ok istenen bir durumdur.
8. Sosyal renme
Sosyal renme kuramlar gdlenmeyi aklarken davranc yaklam ile bilisel yaklam btnletirmektedir.
Sosyal renme kuramclarna gre, gdlenmeyi etkileyen temel e vardr.
Bunlar, bireyin amacna ulama beklentisi, amacn birey iin deeri ve bireyin yaplan ie ynelik duygusal tepkidir(Pintrich ve Groot, 1990).
9. Birey bir i iin aba gstermeden nce kendisine soru sormaktadr;
Eer sk alrsan baarabilir miyim?
Barl olursam, yaptm davrann sonucu bana ne kazandracak?
Bu i hakknda ne hissediyorum?
10. Sosyal renme kuramnn nde gelen isimlerinden biri olan Banduraya gre birey,gemi yaantlarna dayal olark ya da baka kiilerin yaantlarn gzleyerek, bir iin gelecekteki sonularn tahmin eder.
Beklenen sonular olumlu ise,yapaca iin kendisine yarar salayacanainanyorsa gdlenir(Woolfolk 1993).
11. Humanistik Yaklam
Gd ile ilgili en kapsaml aklamalardan birini hmanistik yaklamn nclerinden olan Maslow yapmtr.
Maslowa gre bireyin gdlenmesinin temellerinde gereksinimler vardr. Birey bu gereksinimleri karlamak amacyla harekete geer.
12. Maslaw insan gereksinimlerini enm srasna dizerek gereksinimler hiyerarisi oluturmutur.
ST
DZEY GEREKSNMELER
TEMEL
GEREKSNMLER
13. Temel Gereksinimler
Fizyolajik Bedensel Gereksinimler: Fizyolajik gereksinimelerin yerine getirilmesi, yaamn srdrlmesi n kouludur. Bu nedenle insanlar ncelikle biyolajik dengenin korunabilmesi iin gerekli olan yiyecek, iecek barnma, uyukusuzluu giderme gibi fizyolajik gereksinimlerini karlayabilemek iin gdlenir.
14. Temel Gereksinimler
2. Gvenlikte Olma: Fizyolajik ihtiyalar karlan birey kendisini gvende hissetmek ister. Korku ve kayg, rencilerin gvensizlikduymalarna neden olur.
3.Ait Olma: rencilerin fizyolajik ve gvenlikte olma gereksinimleri giderildikten sonra, yesi bulukduklar topluma ait olduklarn hissetmek isterler.
15. Temel Gereksinimler
4. Stat Kazanma: Yukardaki ihtiyalarn karlanan birey kendi kendine sayg,duymay,arkadalarnn ona sayg duymasn ve yetenekleri ile niteliklerin arkadalar tarafndan takdiredilmesini ister.
retmenler snf ortamnda rencilerin bu gereksinimlerini karlamak iin rencilerin yeteneklerini bilerek,onlarn yeteneklerini ve olumlu davranlarn dllendirmelidir.
rencilerin akadememik baarszlklar karsnda onlar eletirmek yerine, onlara baarl olmalarn salayacak ortamlar dzenlemesi,rencinin gdlenmesini salayabilir.
16. st Dzey Gereksinmeler
Birey temel gereksinimlerini karladktan sonra,kendini gerekletirme gds davranlarn ynlendirmeye balar.Bireyin tm potansiyellerini kullnma eiliminde olmas, kiiliine st dzey gdlerin egemen olmaya baladnn gstergesidir.
Kendini gerekletirme bireyin kendi yeteneklerini sonuna kadar kullanarak istedii yere gelebilme ve hedeflerine ulaabilme istei ve abas olarak tanmlanabilir.
17. Bilisel Yaklam
Bilisel yaklaam, davranc yaklama bir tepki olarak gelmitir. Bilsel luramclarn temel saylts insanlarn d olaylar ya da aklk gibi fiziksel koullardan ok, bunlarn yorumlama biimlerine gre tepkide bulunurlar. Bu nedenle bilsel kuramclar dtan gdleme yerine,iten gdlenme zerinde durmaktadrlar.
18. Bilisel kuramclarn nemle zerinde durduklar gereksinimlerden biri, evreyi anlama ve yeterli olmaldr. nsanlar almaktan holand iin ya da istedii iin alrlar.
Bilisel alan kuramclarnn gelitirdii en kapsaml gdleme kuram neden bulma kuramdr.
19. Neden Bulma Kuram
Bu kurama gre, insanlar srekli baar ve baarszlklarnn nedenlerini bulmaya alrlar. renciler aounlukla baar ve baarszlklarnn nedenlerini yetenek,aba,bilgi,ans,yardm,ilgi gibi faktrlerle aklamaya almaktadrlar.
rencilerin bir snavn sonucunu rendikleri zaman Zaten almamtm, Sorular ok zordu, Sorular almadm yerden geldi, gibi aklamalarda bulunduu sklkla grlmektedir.
20. Neden bulma kuram, bireyin kendi baar ya da baarszln aklama biiminin gdlerininasl etkilediini incelemektedir. Weiner, rencilerin baar ve baarszlklar aklama biimlerini, boyutta toplamtr. Bunlar;
Nedenin bireyin dnda ya da kendisinde olmas
Nedenin duraan ya da deiken olmas
Sorumluluun kontrol edilip edilememesidir.
21. Aadaki bu boyutlar ve boyutlar arasndaki ilkiler tanlo biide sunulmaktadr.
22. Neden bulma kuramna gre, baar ve baarszln isel ve kontrol edilebilir deikenlere balayan gdleri daha yksektir ve akademeik hayatlarnda daha baarl olurlar.
Yaplan aratrmalar, okul ortamnda renciler arasnda kyaslamann yapld durmlarda, rencilerin baar ve baarszlklarn daha ok yetenek etmeniile akladklarn, buna karlk baarnn belli standartlara gre deerlendirildii, amalarn ak seik ifade edildii durmlarda,rencilerin baar ve baarszlklarn aba etmeni ile akladklar grlmtr(Ames ve Archer, 1988).
23. Aada baar ve baarszln nedenlerini aklayan cmleler verilmitir. Bu nedenleri bireyin dnda ya da kendisinde olma, duraan ya da deiken olma, sorumluluun kontrol edilip edilememesi ltlerine gre inceleyerek,cmlenin altnda bo braklan yere yaznz?
24. Baarl Olma Ve Baarszlktan Kanma Gereksinmesi
Bu gre gre insanlarn farkl dzeylerde baarl olma ve baarszlktan kanma gereksinmesi vardr. Baz insanlarn baarl lma gereksinimleri, baarszlktan kanma gereksinmesinden daha gldr. Bu kiiler yksek baar gereksinmesi olanlar grubuna girmektedir. Baarszlktan kanma gereksinmesi gl olanlar ise, dk baar gereksinmesi olanlar grubuna girerler(Clifford, 1981).
25. Baarl olma ihtiyac yksek olanlar daha fazla riski gze alabilir ve baarmak iin aba gsterirler. Bu gruba giren renciler zor i ve problemlerden holanrlar.
Baarl olma gereksinmisinini aile iinde ve kltrel evre iinde gelitii dnlmektedir. Aile iinde baar ve rekabetin cesaretlendirildii, ocuun baarszlklarnn tepkiye karlanmad durmlarda, ocuklara yksek baar ihtiya gelimektedir(Woolfolk, 1993).
26. Baarl olma ihtiyac dier gdlerde de ilkilidir. Bir renci arkadalarnn onayn almak, onlar tarafndan beenilmek iin iyi bir atlet olmaya gereksinme duyarken; bir baka renci ailesinin houna gitmesi iin kimya dersinde baarl olmaya gereksinme duyabilir. Bu nedenleretmenlerin, renciler ile alrken tm bu ilikileri gz nnde bulundurmas gerekmektedir.
27. retmen in neriler
Gd bireyin iinden gelen bir enerji olmakla birlikte,retmen renme ortamn dzenlerken aadaki hususlar gz nnde bulundurursa, rencilerin tm ilkileri gz nndebulundurmas gerekmektedir.
28. retmen, retme srecine balamadan nce rencilerin temel gereksinimlerini karlamaldr.
renciler yaptklar almlaar, baarlar pekitilmelidir.
renme otamnda rencilerin meraklarn uyandracak, onlar aratrmaya ynleltecek etkinliklere verilmelidir.
Eitim ortam dzenlerken, rencilerin ilgileri, beklentileri, uzak ve yakn hedefleri gz nnde bulundurulmaldr.
rencilerin abalar dllendirilme, aba gstermeleri tevik edilmelidir.
29. renme ortamnda, barl olma ihtiyac yksek olan rencilere zor, baarszlktan kanma eilimde olanlara orta glkte problemlerverilmelidir.
Dersin hedefleri belirlenmeli, rencilerin baar ve baarszlklar bu hedeflere ulama derecelerine gre belirlenmelidir.
rencilerin baar ve baarszlklar gsterdikleri aba ile ilki kurlarak aklanmaldr.