CMYK

Botim i shoqatave mjedisore “Ekolëvizja” Nr. 146, viti i nëntë i botimit, 15 SHKURT 2012 Çmimi: 40 LEKË

www. ekolevizja. orgwww. myabcal. org

MENAXHIMI I LUMENJVE KERKON VLERESIMSTRATEGJIK MJEDISOR

Lexo fq. 7

Nga Inxh. Halit KAMBERI

Ndërtimi dhe shfrytëzimi i HEC-eve duhet të analizohen gjerësishtnë drejtim të efekteve të tyremjedisore dhe kjo përpara, gjatë dhepas ndërtimit të objektit. Kjo kërkonqë, në realizimin e një investimi ështëgjithmonë e domosdoshme marrja nëkonsideratë e ekzistencës osemundësisë së planifikimit dhe tëpërdorueseve të tjerë të burimeveujore. Programi i monitorimit duhettë përdoret për të verifikuar nese janëmare ne konsideratë të gjithandikimet e mundshme mjedisore, sirezultat i ndërtimit dhe funksionimittë HEC-ve.

Vetëm në vitin 2011 Ministria e Mjedisit kamiratar 11 leje për ngritjen e hidrocentraleve.Brenda këtij viti kanë përfunduar edhe 14 HEC-e vendore të cilat ishin miratuar nga Komisionii Shqyrtimit të Kërkesave në vitetparaardhëse. Në lumenjtë shqiptarë janëndërtuar gjithsej 287 hidrocentrale që janësot në pronësi shtetërore, private ose tëdhëna kohët e fundit me koncesion, me fuqitë përgjithshme prej 2. 6 MW. Rreth 18hidrocentrale janë të mëdhenj me fuqi mbi15 MW, të cilët prodhojnë rreth 2 milionë KWh/vit energji elektrike.

Aksioni i Qeverisë etiketohet si sukses përprodhimi të energjisë së blertë, por nuk mundtë mos ketë pasoja mjedisore. 450hidrocentrale, ku midis tyre ka edhe tëmëdhenj e me diga, të gjithë sëbashku, padyshim do të humbasin gati deri në zhdukjetë gjithë vlerat natyrore dhe biologjike qëkanë lumenjtë tanë.

Nga Agim DALIPIRritja e temperaturave në Arktik, në

rritje dy deri në tre herë më shumë semesatarja globale, kanë bërë që tëzvogëlohet shtresa akullnajore e kupolëspolare të veriut me 20 për qind gjatë tredekadave të fundit. Sipas ekspertëve pondodh një ristrukturim i rrymave tëAtlantikut duke sjellë ndryshime dramatikeklimatike në të gjithë planetin sepse edherrymat ajrore kanë ndryshuar duke sjellëajër të ftohtë në kontinent në drejtim tëkundërt me lëvizjen e akrepave të orës.

Edhe këto ditë plehrat e spitalittek Qendra Spitalore Universitare“Nënë Tereza” jane djegur pranëkazanëve që ndodhen para spitalittë pediatrisë. Për fat të mirë, e nxiturnga publikimi i faktit në media kareaguar me njëherë Drejtoria e QSUTqe ka marrë masa penalizuese, meqëllim evitimin e këtyre ngjarjeve. Porathere çfarë mungon që përsëri këtombetje digjen jashtë. Sepse aty kanëqënë dhe drejtuesit dhe rojet. Por mesiguri që, të paktën, ka munguarkontrolli i vazhdueshëm, gjë që, tëparët, duhet ta bëjnë drejtuesit eQSUT.

Nga Ela SHKURTI

Sipas specialistëve të fushëskjo situatë kërkon vëmendjen ecaktuar nga instancat kompetente,që duhet të fokusohen në vëniennë zbatim të një skememonitoruese në përputhje mekërkesat cilësore të direktivave tëBE-së, e cila do të ndihmojë nënjohjen më mirë të gjendjes dhe tëburimeve kryesore ndotës, dukecaktuar si duhet shkaqet edhepërgjegjësitë dhe duke marrë masatpër përmirësimin e gjendjes nëkohën e duhur.

MONITORIMI MJEDISOR I LUMENJVE

LUMENJTE DHE ANTARESIMI NE BE

NGROHJA GLOBALE DHE DIMRAT ME TE FTOHTE

MBETJET SPITALORE – NJE PROBLEM QE NUK POGJEN ZGJIDHJE PREJ VITESH

Lexo fq. 2

Lexo fq. 5

Lexo fq. 5

2

Në Fakultetin e Pyjeve tëUniversitetit Bujqësor u zhvilluanjë diskutim për nismën eprivatizimit të pyjeve. Tëpranishëm ishin Ministri i Mjedisit

z. F. Mediu, rektori universitetitBujqësor z. F. Harizaj, dekani iFakultetit të Pyjeve, specialistë dheinxhinierë pyjesh, akademikë,përfaqësues nga shoqata tëpyjeve e shoqërisë civile etj.

Në fjalën e tij, Ministri i Mjedisitu shpreh se problematika nukqëndron tek privatizimi i pyjevepor qëndron te transferimi ipotencialeve menaxhuese në nivellokal. Ai theksoi përafrimin elegjislacionit me atë të vendeve tëBE-asë e përshtatjen me kushtet e

mbeturinave qofshin këto spitaloreapo urbane, çliron dioksinë dheforane, dy lëndë shume tërrezikshme kancerogjene. Ndërsadrejtori i ISHP, z. S. Ivziku u shprehse nuk ishte në dijeni të problemitpor do të merren masat enevojshme për të ndëshkuarpersonat përgjegjës. Ai ështëshprehur se “Drejtoria e QSUT kanjë kontratë në lidhje me pastrimindhe grumbullimin e të gjithaplehrave që krijohen gjatë dites nëambientet tona. Firma është eangazhuar dhe e kontraktuar që tëbëjë mbledhjen dhe përpunimin etyre sipas të gjitha rregullave dheligjeve në fuqi. Ne do të marrim tëgjitha masat, bashkë me shërbimine rojeve dhe më firmen që nuk kaarritur të bëjë pastrimin ashtu si

Shfrytezimi pa kriter i reres ezhavorreve, shoqeruar me devijimne shtratit e lumit te Devollit kashkaterruar dy hektare tokëbujqësore dhe rrezikon tëshkatërrojë dhe siperfaqe të tjerapërgjatë rrjedhjes së tij. Shkaterrimii shtratit ekzistues të lumit, meshtimin e prurjeve nga reshjet efundit, ka bërë inekzistente 50parcela tokë në pronësi tëfermerëve të fshatit Selitë. Këtë epohon edhe kryetari i komunës,Agron Hysa, që thotë se: “Kyështë një rast i përsëritur ndër vite.Në këtë zonë duhet të ndërhyhetnë rikonstruksionin e pritave, tëcilat kanë dalë jashte funksionit.Për këtë qellim komuna ka hartuaredhe një projekt, të cilin e ka

“Rruga drejt energjisë sërinovueshme dhe ekonomisë sëqëndrueshme - projekt pilot nëKukës”. Ky është titulli i projektitqë Instituti i Politikave Mjedisoreka filluar që në nëntor të vitit 2011

vendit tonë dhe ligji së shpejti dohidhet për diskutim me grupet einteresit dhe publikun. Ministrivuri në dukje se janë bërëpërmirësime të ndjeshme në

drejtim të mirë menaxhimit dhembrojtjes së pyjeve por mbetetakoma shumë pëër të bërë në disadrejtime si vendosja e kritereve tëforta teknike, profesionale efinanciare, kontrollet e forta për

marrjen e masave ligjore etj. . Mediu, gjithashtu, foli për një

zhvillim te industrisë në prodhimine materialeve bioenergjetike ngambeturinat e pyllit dhe se reformate qeverise synojnë që pylltaria tëbëhet një sektor i rëndësishëm izhvillimit ekonomik të vendit duke

theksuar mekanizmat e pagesavepër shërbimet në ekosistem dhedhënien me koncesion apopartneriteti publik-privat tëpyjeve, qoftë edhe të ParqeveKombëtare si mekanizëm efektivpër përfitim ekonomik dhepërmirësim ekologjik.

Nga pedagogët e Fakultetit tëPyjeve u mor përsipër të rishikojnëmundësinë e ndryshimit tëkurrikulave akademike, në mënyrëqë një inisiativë e tillë, tëorientohet edhe që në bankat eshkollës, me të gjitha prioritet dheveçoritë e saj.

Ekspertë të fushës, gjatëdiskutimeve të zhvilluara ushprehën se shfrytëzimi i pyjeveështë një biznes me humbjeprandaj është mëse edomosdoshme që qeveria tëndërhyjë për t’i mbrojtur ato. Atyu hodh ideja e importit të lëndësdrusore, duke e parë si zgjidhjepër problemin e dëmtimit të pyjevenga prerjet. Gjithashtu u tha sedrejtimi i pyjeve të realizohet ngaprofesionistë dhe kërkohet krijimii një Bordi Këshillimor pranë

ministrit, i vlefshëm për të gjithëgrupet e interesit.

DISKUTIM PER PRIVATEZIMIN E PYJEVE Në takim pati diskutime me një

diskutoi një qëndrim negativ rrethprivatizimit të pyjeve dhe seprivatizimi i shpejtë i sektoritështë gabimi më i madh që ështëbërë me to. Kjo, u tha aty, sepseështë e pamundur që vetë komunatë realizojë zhvillimin eqëndrueshëm pa mbështetjen

teknikën dhe administratën enevojshme.

Ministri Mediu, në lidhje meidetë e shprehura reagoi duke

thënë se krijimi i Fondit tëPyllëzimit është i domosdoshëm

dhe se do të donte të ishte Fondii Pyllëzimit dhe Mjedisit, ide qëdo t’ia paraqesë kryeministrit. Aiu shpreh se “Ne kemi buxhetrutinor, mbjellje që kanë 25%produkt. Prandaj shteti bëhetrefraktar, sidomos në gjendje krizeqë jemi sot. Në strategji duhet tëvendosim dhe kostot që qeveria

t’i parashikojë në buxhet. Vetëmnë këtë mënyrë i kemi përcjellëqeverisë diçka të vlefshme”.

Takimi u mbyll me kërkesën eministrit z. Mediu, për krijimin enjë grupi pune me përfaqësuesnga grupe të ndryshme tëinteresit nga Ministria e Mjedisit,Universitetit, Shoqatat epërdoruesve (sipërmarrjet eshfrytëzimit), shoqatat e pyjeveetj.

Mediu: Bërja e Fondit të Pyllëzimit me ligj - hap pozitiv

Eshtë e pamundur që vetë komuna tërealizojë zhvillimin e qëndrueshëm pa mbështetjen,

teknikën dhe administratën e nevojshme.

MBETJET SPITALORE – NJE PROBLEM QE NUK PO GJEN ZGJIDHJE PREJ VITESHQë në pranverën e viti 2010

drejtori i Politikave Shëndetësorenë Ministrinë e Shendetësise, z. P.Pipero pranonte se “Problemi imbetjeve spitalore qëndron, por nejemi duke i dhënë fund ketij

problemi. Për një periudhe tëshkurtër do të vijne 6 autoklave tëcilat do të bëjnë trajtimin embetjeve spitalore”.

Kjo gjë, siç duket nuk ka

ndodhur. Edhe këto ditë plehrat espitalit tek Qendra SpitaloreUniversitare “Nënë Tereza” digjenpranë kazanëve që ndodhen paraspitalit të pediatrisë. Në afersi tëkëtij spitali ndodhen të vendosurdy kazane plehrash dhe të djelën ekaluar në to, vonë në darkë, atyjanë djegur mbetjet e spitalit. Edhemë parë janë fotografuar punonjëstë spitalit duke hedhur mbetjet nëkazanët e mbetjeve urbane.

Sipas specialistëve të Institutittë Shendetit Publik, djegia eplehrave pranë pediatrisë është njëakt i pazakontë dhe shkaktarëtduhet të marrin ndëshkimin enevojshëm. Sipas tyre, megjithë qënuk kanë dashur të flasinpublikisht, kanë deklaruar“anonimë” në media, djegia e

duhet “. Për fat të mirë, e nxitur nga

publikimi i faktit në media kareaguar me njëherë Drejtoria eQSUT. Një ditë më vonë ajo kambledhur në një takim firmën epastrimit që është kontraktuar përpastrimin e plehrave spitalore sidhe firmën e sigurisë te spitalit.Ndaj tyre janë marrë masapenalizuese, me qëllim evitimin ekëtyre ngjarjeve.

Në reagimin e drejtorisë “Rezulton se kjo është një ngjarjeaksidentale, ndërkohe që për dykompanitë janë marrë masatpenalizuese në mënyrë që të mosketë përsëritje të djegies sëmbeturinave në ambientet eQSUT”.

Gjate vitit të kaluar në këtë

spital është instaluar hidroklava,e cila bën të mundur përpunimin embetjeve spitalore duke i kthyerato në të padëmshme. Por athereçfarë mungon që përsëri këtombetje digjen jashtë. Sepse aty

kanë qënë dhe drejtuesit dhe rojet.Por me siguri që, të paktën, kamunguar kontrolli i vazhdueshëm,gjë që, të parët, duhet ta bëjnëdrejtuesit e QSUT.

në qytetin e Kukësit. Projekti pozbatohet me mbështetjen eFondacionit “Friedrich Ebert” nëTiranë.

Projekti ka të bëjë me zhvillimine një studimi-vizion rreth kalimit të

qytetit të Kukësit në njëekonomi të gjelber, tëqëndrueshme dhe prodhimine energjisë së rinovueshme.Megjithëse Kukësi është njënga zonat më të varfëra tëvendit, ka shumë potencialepër zhvillimin e energjive tërinovueshme dhe zhvillimitekonomik të gjelbër. Projektiparashikon dhe llogaritpërfitimet ekonomike, metodat,investimet e nevojshme, dhemënyrat e nevojshme për

kalimin e Kukësit në një ekonomitë qëndrueshme e te gjelbër. Disanga përfundimet paraprake tëprojektit tregojne se, vetëm po tëaplikohet termoizolim në ndërtesate qytetit të Kukësit, do të kishtembi 51% harxhim më pak përngrohjen e tyre.

Modeli i krijuar nga ky projekt,do të shërbejë si një model-bazëpër bashkitë e komunat e tjera tëShqipërisë në kalimin e tyre drejtenerjgisë së rinovueshme dheekonomisë së gjelbër. Projekti kasi synim përhapjen e gjetjeve dhemodelit të krijuar edhe tek bashkitëe tjera nëpërmjet workshopeve dhekonferencave që do të mbahen nëmuajt maj-qershor të këtij viti.

derguar në Ministrine e Bujqësisë,ku edhe pritet një miratim përndërhyrje në shtratin e lumitDevoll. Banoret ankohen se prejkohësh e kanë ngritur shqetësimin

e tyre në të gjitha instancatshtetërore, në prefekture e Tiranë,po shfrytezimi pa kriter i karieravetë lumit vazhdon.

DREJT ENERGJISE SEE RINOVUESHME DEVOLLI PO SHKATERRON TOKAT

3

Nga prof. Aleko MIHOGati tre të katërtat e territorit

shqiptar shtrihen midis 200 dhe2000 m mbi nivelin e detit, me

lartësi mesatare prej 708 m, sadyfishi i kontinentit evropian. Kjodo të thotë që ujërat tona kanëenergji potenciale shumë të lartë,pra jemi vend jo vetëm i pasurme ujëra, por dhe me energji tëlartë. Kjo ka qënë arsyeja që nëlumenjtë shqiptarë janë ndërtuarrreth 287 hidrocentrale (HEC) qëjanë sot në pronësi shtetërore,private ose të dhëna mekoncesion, me fuqi tëpërgjithshme prej 2. 6 MW. Leta themi me bindje se energjiaelektrike ujore ka qënë arritje emadhe për kohën dhenjëkohësisht edhe mbështetje erëndësishme e zhvillimitekonomik të vendit.

Rreth 18 hidrocentrale janë tëmëdhenj me fuqi mbi 15 MW, tëcilët prodhojnë rreth 2 milionëKWh/vit energji elektrike.

Më të njohurit janë ata tëkaskadës së lumit Drin (Fierzë,Koman dhe Vaun e Dejës).Hidrocentrale të tjerë gjenden mbilumin e Matit ( Ulëz dhe Shkopet), në Bistricë etj. Kurse rreth 269të tjerë janë të vegjël, me fuqi nën15 MW dhe kapacitet prodhimi600 mijë KWh/vit. Megjithatë sotthuhet se vetëm rreth 30% eburimeve ujore shqiptare janëduke u shfrytëzuar përhidroenergjetikë dhe ende kamundësi të pa shfrytëzuara.Fuqia e përgjithshme e instaluarsot në Shqipëri nuk i kalon të1500 MW, kur nevojat e venditdo të mbuloheshin ndoshta mefuqi rreth 2500 MW.

Në dhjetëvjecarin e funditkërkesa për energji elektrike kapësuar rritje nga 6 milonë MWhduke shkuar drejt 9 milionëveMWh ku, pjesa më e madhe,fillimisht ka qënë mbuluar ngaburimet energjetike tëbrendshme. Në vitet e fundit ështërritur dukshëm plotësimi ikërkesave me energji; kjo ështëbërë nga jashtë në kurriz tëzvogëlimit të energjsë së prodhuarnë vend. Furnizimi me energjielektrike (MWh) për periudhën2000-2010 (sipas F. Bidaj, 2011- http://www. fim. edu. al/r e s e a r c h / p d f / w k s a /F_Bidaj_Energjia-Mjedisi. pdf).

Sistemi shqiptar i energjisëelektrike mbështetet tashmëkryesisht në prodhimin ngahidrocentralet me kapacitet tëinstaluar prej pothuajse 1450 MWdhe mesatare vjetore prodhueseprej rreth 4200 GWh.

2008 2009 2011

HEC Tepelene Hidrocentral Bence, Tepelene Idro Energia Pulita Komuna Petran, Permet

HEC- Rapun 1– 2 Librazhd , Hec "Tucep 2 "

Ostren, Bulqize, Diber I.R.Z. Selishte, Diber

HEC-Selce Lumi Verbe, Gore, Korce HEC LURA1 Lure.Diber W.E.T.-T. Shirgjan, Elbasan

HEC Lapaj Kukes HEC/Lura 3 Lure. Peshkopi ERALD ENERGJITIK Malzi, Kukes

HEC Smokthine, Vlore HEC/Bishnica 1 Velcan, Pogradec HIDROBORSH Fterre, Lukove, Sarande

HEC Borsh, Piqers, Leshnic, Vlore

Ndertim dhe funksionim HEC/Bishnica 2 Velcan, pogradec

HEC DRAGOSTUNJE

Dragostunje, Elbasan

HEC Dukagjin, Lekbibaj, Shoshan, Kukes HEC Lura 2 Lure, Diber DITEKO

Zalli i Okshtunes, Librazhd

HEC Funaresi, Luniku, Elbasan HEC Kacni Selishte, Diber

LU&CO ENERGY 2011

Perroi i Tucepit, Ostren, Diber

HEC

Kerpice, Ujanik, Velcan, Lozhan, Voskopoje, Marjan, Treska 2, Nikolice, Rajan, Barmash, qarku Korce

HEC Kabash Porocan Porocan, Gramsh, HIDROINVEST

Stranik, Zalltore Librazhd

HEC

Lure, Arres, Muhur, Homesh, Bulqize, Zerqan, Qarku Diber. HEC Klos Lezhe DN NAT Selite, Mirdite

HEC Orgjost, Kukes HEC i Ashtes Shkoder Devoll Hydropower Elbasan, Korce HEC Berat HEC Holta Holta, Gramsh Gusmar shpk Meshanik, Guve,

TABELA E LEJEVE PER NDERTIMIN E HIDROCENTRALEVE SIPASMINISTRISE SE MJEDISIT

LUMENJTE SI PASURI ENERGJETIKEHidrocentralet më të rëndësishëmjanë vendosur pranë kaskadavetë lumit Drin dhe të gjithë sëbashku ata prodhojnë 1350 MW.

Pronarja dhe përdoruesja e vetmee këtyre tri hidrocentraleve është

Korporata Energjetike Shqiptare(KESH sh. a. ) me pronësishtetërore, dhe aktualisht prej tyrepërftohet gati 99% e energjisënë vend. Prej nëntorit të vitit2009, në gjendje pune ështëvetëm termocentrali që undërtua në Vlorë me fuqi prej97 MW, gjithashtu, në pronësitë KESH.

Nisur nga nevojat engutshme që ka vendi përenergji, Qeveria shqiptare kavendosur si objektiv që kjonevojë të përmbushet dukeshfrytëzuar deri në skaj

energjinë ujore, duke ndërtuardiga të reja ose duke shmangurrrjedhën natyrore të ujërave nëhidrocentrale të vegjël.

Qeveria synon që numri ihidrocentraleve që do tëndërtohen të shkojë deri në 450,duke e quajtur këtë edhe sisukses të përdorimit të energjisësë blertë. Në këtë mënyrë, gjatëperiudhës 2006-2011, METE kalidhur rreth 110 kontrata përrreth 300 hidrocentrale, nga tëcilët, në 73 ose kanë filluar, osekanë përparuar, ose kanëpërfunduar punimet. Mendohetse fuqia e instaluar e tyre ështërreth 1. 3 milionë MW. Në vitin2011përfunduan 14 HEC-e

vendore, me kapacitet 53 mijëMW. Ndërkohë mendohen të

ndërtohen edhe dyhidrocentrale të reja mbi luminDrin, ai i Skavicës (Kukës) mefuqi 400 MW dhe ndërkohëështë duke përfunduar

hidrocentrali i Ashtës (Shkodër)me fuqi 40 MW. Po në këtë vit,

ka nisur puna në lumin e Devollitpër ndërtimin e tri HEC-eve tëmëdhenj, me kapacitet 319 MWdhe prodhim energji 985. 4 GWh/vit. Gjithashtu, është miratuarkaskada e HEC-eve mbi luminFan i Madh dhe Fan i Vogël, mefuqi rreth 88 MW dhe prodhimenergjie rreth 378 GWh. Kohët efundit po diskutohet edhe përngritjen e një parku eolik në maline Karaburunit (Vlorë) përshfrytëzimin e energjisë së erës;ky mendohet të jetë më i madhinë Evropë, me fuqi tëpërgjithshme prej 500 MW.Parqe eolike të tjerë mendohet tëndërtohen, gjithashtu, në Lezhëdhe në Gjirokastër, të cilat sëbashku me Karaburunin do tëjapin 1200 MW.

(vijon ne faqen 4 )

Vetëm në vitin 2011 Ministria e Mjedisit kamiratar 11 leje për ngritjen e hidrocentraleve.

Brenda këtij viti kanë përfunduar edhe 14 HEC-evendore të cilat ishin miratuar nga Komisioni i

Shqyrtimit të Kërkesave në vitet paraardhëse. Nëlumenjtë shqiptarë janë ndërtuar gjithsej 287

hidrocentrale që janë sot në pronësi shtetërore,private ose të dhëna kohët e fundit me

koncesion, me fuqi të përgjithshme prej 2. 6 MW.Rreth 18 hidrocentrale janë të mëdhenj me fuqimbi 15 MW, të cilët prodhojnë rreth 2 milionë

KWh/vit energji elektrike.

"Kjo frymë për të shfrytëzuar në skaj të gjithëburimet hidrike të vendit nuk është rruga më e

mire për të përballuar nevojat tona për energji."

4

Nga Spase SHUMKA

Në vitin 2025, do të ketë rrethdy miliardë njerëz më tepër qëduhen ushqyer, kjo rritje eushqimeve do të kërkojë shumëmë tepër ujë. Le të kujtojmë se, përtë prodhuar një kilogram grurëduhen nga 500 deri në 4000 litraujë. Që sot, 1, 2 miliardë njerëz nukkanë qasje në ujë të pijshëm nëmënyrë të kënaqshme, më shumëse 2, 4 miliardë të tjerë nuk kanëujë për kushte të kënaqshmesanitare. 3, 5 milion fëmijë vdesinçdo vit për shkak të sëmundjevetë lidhura me mungesën e ujit dhendotjen e tij, erozioni, përmbytjetjanë tipare të përbashkëta nëshumë vende të botës. Le tëkujtojmë gjithashtu atë që sotquhet “Kriza e ujërave të ëmbla”për të cilën skenarët për vitin 2025tregojnë se numri i njerëzve qëjetojnë në vendet me “stresin përujë”, do të rritet në 3 miliardë, pragjashtë herë më shumë se sot. Kjogjendje ka cuar në domos-doshmerinë në studimin dhe

Nga prof. Aleko MIHO

Kjo frymë për të shfrytëzuar nëskaj të gjithë burimet hidrike të

vendit nuk është rruga më e mirëpër të përballuar nevojat tona për

energji. Edhe pse ky aksion iQeverisë etiketohet si sukses përprodhimi të energjisë së blertë, qoftë

Shoqatës së Prodhuesve të Bukës,u ngrit dhe problemi i bukës në fetae me qese plastike që shihet ngaekspertët si aspak higjienik dhe medëm të madh për konsumatorët.Këtë e pranon dhe kreu i AKU, GencJuka, i cili, u bën thirrje

menaxhimin eintegruar i ujëravenëpërmjet projekteve të OKB-së,Bankës Botërore e Bankave tëZhvillimit.

Menaxhimi i integruar i ujërave- IWRM, është një proces, i cili nxitzhvillimin e koordinuar dhe

menaxhimin e ujit, tokës dheburimeve të tjera përkatëse, për tëmaksimizuar rezultatet ekonomikedhe mirëqënien sociale në njëmënyrë të barabartë, pakompromentuar qëndrueshmërinë

e ekosistemeve jetike dhe papasoja negative për mjedisin.

Ai do të përfshijë sektorë dhedepartamente të ndryshme tëmenaxhimit, shkencat e ndryshme,grupet e interesit, vetë natyrën dheshërbimet e saj për shoqërinë por

dhe duke respektuar marrëveshjetndërkombëtare dhe interesatekonomike.

Katër karakteristikat kryesoretë Menaxhimit të Integruar tëBurimeve Ujore (IWRM) janë:

1. Funksionimi i shumëanshëme sektorial ( p. sh., peshkimi,bujqësia, furnizimi me ujë tëpijshëm, energjisë) duke zgjidhurnë këtë mënyrë interesat e epërdoruesve dhe konfliktet.

2. Menaxhim të shumëfishtë nënivele të ndryshme (p. sh.,menaxhim lokal, rajonal, kombëtar,ndërshtetëror)

3. Marrëdhënie asimetrike - (p.sh. shfrytëzuesit e menaxherëtsipër dhe poshtë rrjedhës sëujrave )

4. Kompleksitetin teknik. Menaxhimi i Integruar i

Ujërave mund të ketë polarizimesi mbivleresim te ekonomisëkundrejt ekologjisë, mbisgjerim tënje sektori ndaj sektorëve të tjerë,të një shteti ndaj tjetrit, autoritetetkombëtare ndaj pushtetit vendor,qeveria kundrejt organizatavejoqeveritare, hartuesit epolitikave publike ndajvendimmarrësve, shkencëtarëtkundrejt hartuesve të politikavee vendimmarrësve, të tokës ndaj

ujrave, ujërat sipërfaqësorekundrejt ujërave nëntokësore apobregdetare, sasia e ujit kundrejtcilësisë së tij, përdoruesit evendeve sipër rrjedhave të ujravendaj atyre që janë poshtë tyre apotë atyre që kanë qasje të madhenë burimet ujore ndaj atyre që këtëqasje e kanë më të ulët , furnizimime ujë përballë menaxhimit tëujërave të zeza e deri teshkencëtarët e shkencaveshoqërore ndaj atyre tëshkencave natyrore.

Disa kufizime do të mund tëjenë: paqartësia në koncepte,integrimi i shumë temave dhemenaxhimi i një sistemi për njëqëllim të veçantë që nuk mund tëkryhen në të njëjtën kohë,kërkesat për ndryshim në praktikate menaxhimit të bëra duket të jenëtë bazuara në kërkesat normativedhe jo në një bazë të shëndoshëshkencor që do të ofrojë vlerat ekëtyre metodave të reja tëmenaxhimit.

(vijon ne faqen 6 )

MENAXHIMI I INTEGRUAR I BURIMEVE UJORE

LUMENJTE SI PASURI ENERGJETIKEkjo me energjinë ujore dhe me atëtë erës, nuk mund të mos ketëpasoja mjedisore. Nuk jemi në dijeni

në se për gjithë këtë masë lejeshndërtimi për hidrocentrale ka pasur

vlerësime serioze nga ekspertë tëfushës lidhur me ndikimin nëmjedis. E parë për një hidrocentral

të vogël ndoshta ndikimi nuk ështëaq domethënës, por kur është fjalapër 450 hidrocentrale, ku midis tyreka edhe të mëdhenj, me diga, si nëlumin e Vjosës, në atë të Devollitetj. , të gjithë sëbashku, pa dyshimdo të humbasin, gati deri nëzhdukje, të gjithë vlerat natyroredhe biologjike që kanë lumenjtëtanë.

Është e njohur standardendikimi që hidrocentralet dheparqet energjetike do të kenë nëmjedis, qoftë me digat, qoftë meshmangiet e rrjedhjeve natyrore.Nga këto ndërhyrje ujërathumbasin cilësinë natyrore të tyre,nuk janë më streha normale përbimët dhe kafshët që strehojnë prejmiliona vjetësh, nuk janë mëkoridore biologjike për peshqit(troftën, ngjalën etj. ). Mbledhja eujërave në ujëmbledhësa mund tëjetë i dobishëm vetëm për pakgjallesa, shpesh jo shumë tërëndësishme për larminë biologjike,dhe për njeriun, por për lumenjtëatë krijojnë shpesh kushte tëvështira për përmbajtjen e

450 hidrocentrale, ku midis tyre ka edhe të mëdhenj eme diga, të gjithë sëbashku, pa dyshim do të humbasin

gati deri në zhdukje të gjithë vlerat natyrore dhebiologjike që kanë lumenjtë tanë.

Vizioni i Qeverisë nuk është aspak në përputhje mezhvillimin e qëndrueshëm të vendit e me turizmin e

qëndrueshëm

sedimenteve, për temperaturën, përoksigjenin e ujërave etj.

Në Shqipëri kemi sakrifikuarnga ana natyrore luminDrin dhe lumin Mat,ndoshta kjo edhe mund tëjustifikohet; por aksioni indërtimit tëhidrocentraleve në çdoskaj të vendit nuk mundtë gjejë mbështetje përkohën që jetojmë dhezhvillimin tonë afatgjatë.Theksojmë se në këtënismë nuk ka shpëtuar Vjosa, qëderi tani njihet si një ndër lumenjtënë rajonin e Ballkani pa barrjeraartificiale. Po në këtë mënyrë, nukduket se ka shpëtuar as lumi Fan,as lumi i Devollit. Pa llogaritur që

në listën e hidrocentraleve janë tëpërfshira të gjitha rrjedhjet malore,të cilat janë pika më e fortë e

biodiversiteti shqiptar, për florëndhe faunën e çmuar që strehojnë,por edhe për zhvillimin e turizmit

natyror për të cilin vizitorët e huajna kanë zili.

Si përfundim, ky vizion iQeverisë nuk është aspak nëpërputhje me zhvillimin eqëndrueshëm të vendit, në turizmin

e qëndrueshëm etj. si përflitetshpesh dhe nënvizohet fort edhenë strategjitë përkatëse të zhvillimit.

fëmijët. Eshtë folur shpesh për këtëbakter por, siç duket, kontrollet qëjanë bërë ( apo që duhen bërë ) ngastrukturat përkatëse, nuk kanë qënënë nivelin e duhur dhe as e kanëparandaluar. Sepse ushqimet epaketuara që shiten rëndom nëtregun tonë, shpesh, nuk kanë asorigjinën e as ndonjë të dhënë tjetër.

Një problem tjetër i ushqimeveështë dhe buka që shitet jashtëstandardeve të higjienës dhekërkon vendosjen e rregullave tëdtyrueshme në treg, që, Autoriteti iKontrollit te Ushqimit ( AKU ) nukka përcaktuar akoma afate. Kjo nëbazë dhe të vendimit të qeverisëmuaj më parë për futjen e ambalazhittë letrës.

Gjatë një tryeze mespërfaqësuesve të AKU dhe

ruajtur. Para viteve ’90-të ky bakter

lejohej deri në 3 mikrobe për gram,ndërsa në produktet e analizuara sëfundmi kanë dalë 372 mikrobe përgram, ndërkohë që, në standartet emiratuara para disa viteve ështëlejuar deri në 500 mikrobe për gram.Por, duke qenë se aty gjendet dheamonjak, si dhe mikrobe të tjera,atëherë me një ndryshim të lehtë tëtemperaturës, ky ushqim bëhet irrezikshëm për organizmin e njeriut.

E-coli dhe bakteret që lidhen metë përbëjnë rreth 0. 1% të florës sëtrupit dhe rruga kryesore etransmetimit është ajo fekale-orale.Qelizat e saj janë në gjendje tëmbijetojnë jashtë trupit dhe sjellinsëmundje të rëndagastrointestinale, siodomos tek

Midis ushqimeve të tjera qëkonsumojmë është dhe mishi i grirëqë shitet kudo me pako. Por sa isigurt është ky produkt del ngaanalizat e bëra. Nga analizatmikrobiologjike të kryera nëlaboratorin e Institutit të SigurisëUshqimore dhe Veterinare rezultoise mishi i grirë është i kontaminuarme bakterin escherichia coli por dheme amoniak, gjë që tregon se këtoprodukte nuk janë krejt të sigurtapër shëndetin e njeriut. Këtë ekonfirminb edhe kryetari i Shoqatësnë Mbrotje të Konsumatorëve, z.Islam Cani që deklaron se produktete analizuara janë të kontaminuara.Ai shton edhe se në fletët eanalizave të hartuara nga Institutipërshkrimi i plotë i produktit, lëndae parë nga ka ardhur dhe si është

A E DIME ÇFARE HAME ?!konsumatorëve qe te jene selektivenë zgjedhjen e produkteve. PorAKU dhe strukturat e tjera tëshëndetit publik e kontrollit tëushqimeve duhet ta parandalojnëkëtë e të mos presin vetëm se çdotë bëjnë vetë konsumatorët.

(vijon nga faqja 3 )

Menaxhimi i integruar i ujërave- IWRM, është një proces, i cili nxit zhvillimin e koordinuar dhe menaxhimin e ujit, tokësdhe burimeve të tjera përkatëse, për të maksimizuar rezultatet ekonomike dhe mirëqënien sociale në një mënyrë të

barabartë, pa kompromentuar qëndrueshmërinë e ekosistemeve jetike dhe pa pasoja negative për mjedisin.

5

një sistemi kompleks dhe efektivemasash për administrimin e ujit, jovetëm duke u fokusuar në zgjidhjene problemeve te prodhimit teenergjisë elektrike, një sfidë përburime të rinovueshme por edhe për

të zbatuar përgjegjësitë që rrjedhinnga keto marrëveshjendërkombëtare.

Duke patur parasysh sa më sipërështë evidente tendenca e viteve tëfundit për investime në fushën eHEC-ve të vegjel të cilat mund tëjenë me digë apo me derivacion.

Efektet mjedisore, si gjatë kohessë zbatimit ashtu edhe gjatë asaj tëfunksionimit të objektit janë tëndryshme për të dy tipet e zgjidhjeveteknike, por ato janë të ndryshmedhe brënda të njëjtit tip zgjidhjeje,në vartesi të pozicionimit të objektit,nënobjekteve dhe parametravefunksionalë të tyre. Kjo kërkon që,në realizimin e një investimi ështëgjithmonë e domosdoshme marrjanë konsideratë e ekzistencës osemundësisë së planifikimit dhe tëpërdorueseve të tjerë të burimeveujore. Procedura ligjore në miratimine projektit të ndërtimit të HEC-evepërgatitjen e disa doku-mentacioneve ligjore dhe teknike, kunjë nga më të rendesishmit është dheRaporti i Vlerësimit të Ndikimit nëMjedis që përgatitet si pjesë edokumentacionit të nevojshëm përtë mundesuar përpilimin emarrëveshjes me institucionet

përkatëse. Ky raport është kërkesëe Ligjit 8034 datës 05. 09. 2002 “PërMbrojtjen e Mjedisit” dhe Ligjit8990, datë 23. 1. 2003 “Për Vlerësiminpër Ndikimit në Mjedis”. Ai synontë japë aspektet mjedisore tëveprimtarisë dhe ndikimet emundshme në mjedis si rezultat i

zhvillimit të projekteve. Siç u tha dhe më lartë HEC-t e

vegjël zhvillohen dhe mbështeten nëvlerat natyrore ëte një zone tëcaktuar. Luginat malore përbëjnëdhe shpesh përmbajne potencialenatyrore dhe mjedisore tëkonsiderueshme. Punimet hidro-teknike të nevojshme për realizimine objekteve hidroenergjitike si (diga,vepra e marrjes, kanalet e rrjedhjessë ujit, tunelet, linjat e tubacioneve,godina e centralit, etj), veprojnë nënjë natyre të pasur me vlera tëveçanta mjedisore, duke përbërë njëpotencial për ndikimin e tyrenegativ në mjedise. Prandaj këtoprojekte dhe investime, jo vetëmduhen shoqëruar me Raportet eVlerësimit të Ndikimit Mjedisor por,ajo që është më e rëndësishmja,duhen monitoruar me seriozitet dheefikasitet nga institucionetpërkatëse, qendrore dhe lokale siAgjensitë Lokale Mjedisore,Agjensitë e Baseneve Ujore dhe ngaAutoritetet Vendore, duke filluar qënga faza e planifikimit, projektimit,zbatimit dhe deri në atë të shfrytëzimittë veprës.

Përvoja ka treguar që, pas kalimittë fazave zyrtare të miratimit tëkërkesës për ndërtimin e HEC-ve tëvegjel dhe miratimit të projektit teparaqitur, ku bën pjesë dhe raportimbi Vleresimin e Ndikimit në Mjedis,periudha më e rëndësishme nëdrejtim të ruajtjes dhe mbrojtjes sëvlerave mjedisore, nis me fillimin ezbatimit të punimeve dhe vazhdonme periudhën e shfrytëzimit tëveprës.

Një moment i rëndësishëm ështëpërpilimi dhe zbatimi i një programimonitorimi për efektet mjedisore tëinvestimit të kryer. Monitorimi ështënjë proces i evidentimit tëndryshimeve, nëse ato ndodhin, dhepërcaktimi i tendencës dhe masës

së tyre.Objektivi kryesor i këtij procesi

është ofrimi i rekomandimeve tëduhura për mbrojtjen e zonës,mbrojtjen e shëndetit të punëtorisëdhe të banorëve, ëte cilësisë ujëravedhe të regjimit, sasisë së ujit qëmerret dhe asaj që shkarkohet, i cili

do të vijoje më tej rrjedhjen dhemund të krijojë efekte negativemjedisore (humane apo natyrore) nërrjedhën e poshtëme të saj.

Aspektet kryesore që duhenmarre në konsideratë gjatëmonitorimit në periudhën

e zbatimit te punimeve: pastrimidhe hapja e kanaleve për linjën ederivacionit që duhet të shmangeprerjen e pemëve ;minimizimi ikushteve që favorizojnë erozionitgjatë hapjes së trasesë së kanaleveapo rrugëve të kantierit, duke ekonsideruar atë si një detyreparësore gjatë gjithë periudhës sezbatimit; minimizimi i ndërhyrjeve të

cilat dëmtojnë pejsazhin e zonave tëndertimit dhe parashikimi i masavetë nevojshme për përmirësimin e sajatje ku nevojitet; në së gjatë zbatimittë projektit shkaktohen ndotje të

ujërave sipërfaqesor apo dhenëntokësore nga derdhje tëndryshme ndotëse, të cilat prekinparametrat bazë jetësorë të gjallesaveqë rriten në to; etj. .

Gjatë funksionimit te vepres,programi i monitorimit do të përdoretpër të verifikuar, nese janë mare nekonsideratë të gjitha ndikimet e

mundshme mjedisore, si rezultat indërtimit dhe funksionimit të HEC-it/HEC-ve. Programi i monitorimit përçdo papastërti potenciale që mundtë krijohet apo shkaktohet në mjedisduhet të meret ne konsiderat ngaAgjencia Rajonale e Mjedisit, siautoriteti shteteror kompetentmonitorues i efekteve mjedisorelokale. Këtu duhet patur parasyshfaktoret potencialë qe mund tegjenerojne impakte negativemjedisore që duhet të përfshihen nëhartimin dhe zbatimin e masave perzbutjen e efekteve negative.

Konkretisht do te synoje nërespektimin dhe ne menyre tevazhdueshme por sidomos gjateperiudhes se thate te vitit (Qershor-Shtator), rregjimi i perdorimit teujerave te rrjedhes, (miratuar ngaAgjensia e Basenit Ujor), dukeminimizuar ndryshimet ne rregjiminujior te tij, ne menyre qe evitoje same shume ndikimin ne floren dhefaunen e zones dhe gjithashtu temos ndikoje ne perdoruesit e tjere(nese ka) ne drejtim te rrjedhes.

Duke vleresuar rendesin eproblematikes mjedisore dhesensibilitetin qe i duhet kushtuarasaj, nje rendesi te vacant mere roli i

Institucioneve qendrore dhe lokalete cilat meren me miratimin dhemonitorimin e investimeve dhesidomos te efekteve ne mjedis teshkaktuara nga ndertimi dhe

shfrytezimi i HEC-ve. Por roli i ketyreinstitucioneve behet dhe me jetesordhe i veshtire ne procesin emonitorimit dhe respektimit teraporteve te efekteve mjedisore teprojekteve te ndryshme, e cila mundte vije sa per munges kapaciteteshdhe pajisjesh po aq dhe per mungesvleresimi dhe neglizhence.

MONITORIMI MJEDISOR I LUMENJVE Nga Inxh. Halit KAMBERI

Shqipëria renditet si një vend mepasuri ujore të konsiderueshme nëEvrope, me një shtrirje hidrografikenë të gjithë territorin që ze njësipërfaqe ujëmbledhese prej rreth 44

000 km2 ose 57% më të madhe seterritori i vendit. Po ashtu ka dhe njërezervë hidroenergjitike të madhe, ecila llogaritet në rreth 16 miliard këh,nga të cilat deri tani ështëshfrytezuar rreth 30-35% e saj.

Nënkuptohet që në planifimin epërdorimit të rrjedhave ujore duhetmarrë në konsideratë qëllimet epërdorimit, vendosja hapësinore etyre, koha e përdorimit, sasia enevojshme dhe parametrat e cilësisesë ujit. Ekzistenca e disapërdorueseve në të njëjten rrjedhëujore siç mund të jenë sistemetvaditëse të bujqësisë, ato tëfurnizimit me ujë të pijshëm, etj. ,bëjne të nevojshme studiminkompleks lokal dhe rajonal, të cilattë mbeshteten dhe në llogaritjetsocial-ekonomike.

HEC-et, si objekteqëfunksionojnë në rrjedhat ujore kohëte fundit kanë marrë një zhvillim tëkënaqeshem por planifikimi, ndërtimidhe shfrytëzimi i tyre duhet tëanalizohen gjerësisht sidomos nëdrejtim të efekteve të tyre mjedisoredhe kjo përpara, gjatë dhe pasndërtimit të objektit. Kjo merr rëndësiedhe Shqipëria kërkon të jetë anëtaree BE-së së bashku me legjislacionindhe strategjitë e duhura mjedisoreedhe pse vendi ynë është tashmëantar i një numëri konventashndërkombetare mjedisore nëfunksion të ruajtjes dhe përmirësimittë mjedisit.

Kjo kornizë ligjore dheangazhimet ndërkombëtare nëfushën e mjedisit, paraqesin nevetvete një game të gjerë detyrashpër institucionet, si për zbatimin e

të Matit, sërish problemet janëshumë serioze. Ndër lumenjtë më

Ela SHKURTI Sipas Direktivës 60 të Rrjetit

Evropian të Ujërave (EC WFD2000/60) gjithë ujërat e vendeveanëtare të BE-së duhet t’i përkasintë paktën cilësisë ‘mirë’ brendaviteve 2015. Si vend që po përpiqettë bëhet pjesë e BE-së, Shqipëriaduhet të synojë në plotësimin ekëtyre kërkesave.

Sipas një studimi të kryer ngaspecialistë të fushës në Fakultetine Shkencave Natyrore, UT, rezultonse mbetet shumë punë për t’u bërë.Pavarësisht se ekzistojnë ujra qëjanë në gjendje “të mirë” ose“shumë të mirë” siç janë ujërat epellgut të Vjosës, në lumin e Shalsit(Gërmenj) pellgun e Drinit dhe atë

të ndotur në krye qendrojnëshumica e stacioneve brenda

pellgut të Ishmit, sidomos tëlumenjve të Lanës (Kashar), tëTiranës (Bregu i Lumit, Kamëz,Rinas) dhe të Gjolës (Fushë Krujë).Po kjo gjendje është parë edhe përlumin e Gjanicës (Fier). Vlerat përkëta stacione janë ndër më të ulëtatqë mund të llogariten ndonjëherëpër ujërat e rrjedhshmesipërfaqësore. Cilësia e tyre shpeshështë ‘e keqe’ dhe rrallë mund tëjetë në klasën ‘e varfër’.

Lana, Tirana, ndër mëproblematkët, variojnë nga njëndotje hera-herës ‘mesatare’ deri në‘të varfër’. Studimi bën të ditur senë Lanë vlerat mesatare të nitritevejanë 44 herë më të larta se vlera estandardit 44 të BE-së. Sipas

LUMENJTE DHE ANTARESIMI NE BEstudimit këto ujëra ndoten nëTiranë, pasi përpara se të hynë nëkryeqytet i përkasin një cilësieshumë të mirë. Ujërat e zeza dhembetjet e ngurta janë ndotësitkryesorë të kërtyre ujërave.

Sipas specialistëve të fushëskjo situatë kërkon vëmendjen ecaktuar nga instancat kompetente,që duhet të fokusohen në vëniennë zbatim të një skeme monitoruesenë përputhje me kërkesat cilësoretë direktivave të BE-së, e cila do tëndihmojë në njohjen më mirë tëgjendjes dhe të burimeve kryesorendotës, duke caktuar si duhetshkaqet edhe përgjegjësitë dheduke marrë masat për përmirësimine gjendjes në kohën e duhur.

Programi i monitorimit do të përdoret për të verifikuarnese janë mare ne konsideratë të gjitha ndikimet e

mundshme mjedisore, si rezultat i ndërtimit dhefunksionimit të HEC-ve.

Ndërtimi dhe shfrytëzimi i HEC-eve duhet të analizohengjerësisht në drejtim të efekteve të tyre mjedisore dhe

kjo përpara, gjatë dhe pas ndërtimit të objektit.

6

Nga Spase SHUMKA

( vijon nga faqja 4 ) Këto probleme kërkojnë të

merren në konsideratë të gjithësektorët, të gjitha shkencat, tëgjitha palët e interesuara, të gjitha

interesat politike dhe mbi to tëbëhen sintez. Përgjigja mund tëgjendet edhe brenda studimeve tërasteve praktike ku secili të marrënë konsideratë ato aspekte që ishërbejnë kushteve të tij. Mbi tëgjitha nevojitet bashkëpunim imenaxherëve, palëve tëinteresuara, vendimmarrësve,shkencëtarëve etj. Në kuadër te

Ing. Fahri BLUSHI, Drejtoria eShërbimit Pyjorë dhe Muharrem

GOCI, Klubi Ekologjik Krujë

Në Rrethin e Krujës janë dyzona të mbrojtura dhe konkretishtParku Kombëtar Qafshtamë dheEkonomia pyjore Bruz-Zallë(ndonëse tani është përfshirë nëZonën e Malit të Dajtit ). Por ka dhebiomonumente si Rrapi i Ballabanit,Rrapi i Taslloit, ai i Arramerasit,Rrapi i Barunit, Selvia në Fushë-Krujë, Masivi i Pishave ( pishë ezezë ) në Qafshtamë, që janë ruajture mirëmbajtur kurse Rrapi i Brretitështë dëmtuar plotësisht. Ndërsagjeomonumentet, Sarisalltiku,Gryka e Vajës, Gryka e Zezë dheKroi “Nëna Mbretëreshë” janëruajtur në përgjithësi.

Drejtoria e Shërbimit Pyjorë nëKrujë vazhdimisht ka patur nëqendër të vemendjes zonat,pavarësisht nga shtrirja dhe Parkukombëtar Qafshtamë dhe ZonaPyjore për ekonominë pyjore Bruz-Zallë janë mbrojtur kryesisht nga

LUMENJTE DHEDIOKSIDI IKARBONIT

Lumenjtë e përrenjtë në Shtetete Bashkuara të Amerikësshkarkojnë mjaftueshëm karbon

IWRM do të ndërmerren aktivitetetpër të arritur qëllimet sociale (“jetëmë të mirë”), për të shmagur apozbutur e adaptuar strategjitë ndajpasojave në mjedis e nëekosisteme për shkak të aktivitetitnjerëzor. Këtu do të përfshihenbujqësia, vendbanimet urbane,turizmi, klima, politika, zhvillimiekonomik. Do të ndërmerren masandaj shtimit të ushqyesve nësistemin ujor ( për shkak të tëvarfërimit të tyre nga ujërat e zeza,plehrat etj. . ), rritjen e algave,eutrofikimin e deri tek masa menatyrë shoqërore. Për këtënevojiten dhe shkencat shoqëroresi ekonomistët, njohuri mbi palët einteresuara, modele menaxhiminga shkencat natyrore, biologët,agronomë, hidrologët, kimistët eujit, gjeomorfologët etj. .

Qëllimi i analizave duhet tëpërfshijnë në mënyrë aktive palëte interesuara në procese për tëhartuar plane për perceptimin eproblemeve, konfliktet, interesat

dhe prioritetet Si shembull mundtë merret liqeni i Shkodrës e ai iPrespës. Po ashtu për të integruarnjohuritë shkencore me palët einteresuara si një qasje për tëkuptuar sistemin dhe per tëidentifikuar aktorët kyç dhevlerësimin interesave të tyrepërkatëse. Këtu hyjnë palë sipushteti vendor e agjencitëqeveritare, aktorët private ( turizmi,industria e peshkimit, fermerët ),

grupet e interesit (OJQ-tëmjedisore, organizatat e bashkësitëlokale etj. . ) e deri tek marëdhënietndërkufitare.

Duke përfshirë gjithë ujrat eterrenet, ligatinat, ujrat kalimtare etë bregdetit duhet t’i kushtohet

rëndësia e nevojshme: • Masave për të ndryshuar

ujrat sipas kushteve të tyre tëveçanta:, nëse presionethidromorfologjike janë si rezultat ipërdorimit ekonomik për shoqërinë( hidrocentralet, mbrojtja ngapërmbytjet etj ), nëse arrihet statusiekologjik apo ai më i mundshëmetj.

• Element biologjikë simakrofitet, algat, bentikët, peshqit,

fitoplanktoni (në liqene), bentikëtjovertebrorë etj. . .

• Elementët hidromorfologjikëpër lumenjtë ku të përfshihen sasiadhe dinamika e rrjedhës së ujit,lidhja midis burimeve ujorenëntokësore, vazhdimësia,

Për të shmagur apo zbutur e adaptuar strategjitë ndajpasojave në mjedis e në ekosisteme për shkak tëaktivitetit njerëzor duhet të përfshihen bujqësia,

vendbanimet urbane, turizmi, klima, politika, zhvillimiekonomik.

MENAXHIMI I INTEGRUAR I BURIMEVE UJOREthellësia, gjerësia, struktura dhesubstraktet e shtratit të lumejve,strukturat e zonave të brigjeve etj..

• Kushtet kimike dhe fiziko-kimike të cilësisë për lumenjtë sikushtet termike (temperatura ),kushtet e oksigjenimit ( oksigjenittë tretur në ujë ), kripësinë,acidifikimi, fosforin, statusi akalin,ushqyesit, etj. .

• Masat zbutëse kundërefekteve nga presione të tilla sibujqësia, ujërat e zeza, industria,ndotësve prioritarë (një grup prej33 lëndëve), ndryshimethidromorfologjike për shkak tëhidrocentraleve, mbrojtjen ngapërmbytjet, mbrojtjen nga erozionietj. . .

Të gjitha këto kërkojnëpjesëmarrjen e shumë disiplinavedhe ekspertizave hidrologjike,hidraulike, ekologjike, kimie,shkencat e tokës, inxhinierisë eteknologjisë dhe patjetër edhe atoekonomike.

dëmtimet dhe prerjet ilegale.Gjithashtu është bërë një punë ediferencuar në njohjen dhe zbatimine akteve ligjore e nënligjore përzonat e mbrojtura, monumentet enatyrës dhe mbrojtjen e

biodiversitetit. Theksojmë se gjatëvitit 2011 është bërë një punë ekënaqëshme për mbrojtjen e kësajpasurie dhe këte e tregon fakti senuk ka patur asnjë rast kundërvajtje

në pyje dhe kullota dhe po ashtuedhe asnjë rast shfaqje zjarri. Në tënjëjtën kohë nuk ka patur asterritoresh për ndërtime apoaktivitete të tjera pa leje.

Që në vitin 2004, me vendim të

posaçëm u krijua Administrata eZonave të Mbrojtura me njëpersonel teknik prej tre vetash (njëpërgjegjës dhe dy ispektorëpyjesh), që vazhdon të veprojë

ZONAT E MBROJTURA TE KRUJESedhe sot por dhe bashkëpunimi meprivatet dhe komunitetin ka qenë imirë.

Në të dy zonat e mbrojtura, tëlartpërmendura, nuk kanë munguaras hartimi i projekteve për pyllëzimindhe sistemimet malore, p. sh.pyllëzimi me pishë të zezë nësipërfaqe të djegura vite më pareQafë Shtamë dhe po ashtu ështëhartuar projekti i pyllëzimit dhe isistemimeve malore për Pellgun eBovillës. Në Malin e Krujës ështëbërë pyllëzimi në përgjithësi. Kjopunë është bërë nga Shoqëria“Antea-Cement ” Sha, shoqëritëNdërtim-montim ”Santara ” shpkdhe “Babasi Co” shpk. Deri tanijanë pyllëzuar 74 ha pishëmesdhetare dhe 40 ha me llojingështenjë. Vazhdon punapërgatitore dhe mbjelljet me pishëtë zezë, kryesisht në ParkunKombëtarë Qafshtamë. Por kalindur nevoja e fondeve edhe përbiomonumentet si rrapi i Buranitapo ndonjë tjetër.

Problem kryesor i Zonave tëMbrojtura, sidomos përBiomonumentet, është mbrojtja etyre nga dëmtimet antropogjene sidhe nga sëmundjet e ndryshme, meqë janë drurë të vjetër në moshë.Për këte arsye del më se edomosdoshme planifikimi ifondeve për një sërë punimeshmirëmbajtje siç janë krijimi ivetulloreve me mure guri të thatë,vendosje tabelash, krasitje tëdegëve të thata e të dëmtuara etj.Kjo realizohet në bazë të projekteveqë duhen bërë dhe duke gjeturburime të ndryshme.

Por kryesor mbetet edhesensibilizimi i komunitetit përmbrojtjen e tyre.

Duke parë gjendjen reale dheperspektiven mendojmë se duhetrritur bashkëpunimi me firmatprivate, me njësitë e qeverisjesvendore, Komuna e Bashki, meMMPAU etj. duke gjeturmundësinë e sigurimit të fondevetë nevojshme gjatë gjithë vitit.

JO VETEM PER KURIOZITETpër të furnizuar 3. 4 milionudhetimë me makinë deri në Hene.Kjo ka rezultuar nga një studim iUniversitetit të Yale. Lumenjtë

thithin shumë karbon dhe janëedhe një burim i dioksidit tëkarbonit, ashtu siç thithim ne

dioksid karboni. Kjo asnjëherë nukështë vlerësuar sistematikisht përrajone të gjera.

Studiuesit pohojnë se një sasie konsiderueshme e karbonit qëndodhet në tokë, e cila fillimishtthithet nga bimët dhe pyjet përmesajrit, kalon në përrenj dhe lumenj emë pas shkarkohet në atmosferëpërpara se të arrijë rrjedhat ujorebregdetare. Ky burim i dioksidit tëkarbonit atmosferik nga përrenjtedhe lumenjtë është një masë mjafte rendesishme dhe duhet marrëparasysh.

Studiuesit analizuan mostrat emarra nga Studimi gjeologjik iShteteve të Bashkuara në mbi 4.000 lumenj dhe përrenj dhe rezultoise, ky shkarkim i karbonit, është injëjtë me djegien e 151 miliard litrabenzinë nga një makinë.

NIVELI I DETRAVEDO TE RRITET DERI

NE 500 VJET Rritja e nivelit të detit në

shekujt e ardhshëm është ndoshtanjë nga pasojat më katastrofike tërritjes së temperaturave. Ngangrohja globale do të rezultojnëshpenzime masive ekonomike,

pasoja sociale dhe migrimi idetyruar.

Studiuesit nga Instituti “NielsBohr” kanë llogaritur ndryshimetafatgjata të nivelit te detit në rritjenë lidhje me shkarkimin e gazeveserrë dhe ndotjen e atmosferësduke përdorur modelet e klimës.“Bazuar në situatën aktuale ështëparashikuar ndryshime në niveline detit deri 500 vjet në të ardhmen.

7

Nga Agim DALIPI

Shkencëtarët thonë se një vargi dimravë më të ftohtë evropiane,gjatë dekadës së fundit, janëshkaktuar në pjesën më të madhenga ngrohja globale. Në shikim të

parë, kjo stuhi të ftohti që kaardhur e po vazhdon edhe nëvendin tonë, duket sikur është nëkundërshtim me skenarëtstandarde ndryshimeve klimatike

në të cilat temperatura e Tokësvazhdimisht po rritet dheparashikohet që të mbrrijëndoshta në pesë apo gjashtëgradë Celsius deri në vitin 2100.

Skeptikët klimatikë që vënë në

Për të siguruar një furnizim tëqëndrueshëm me energji, ushqim,ujë dhe menaxhimin e rreziqeve tësigurisë që burojnë nga një klimëqë ndryshon janë bërë detyrat qëshqetësojnë komunitetin global.Me fjalë të tjera, këto politika e ulëtatani janë një çështje kritikestrategjike dhe duhet të trajtohensi të tilla. Kjo u shqyrtua dhe ucilësua dhe në konferencënndërkombëtare të Sigurisë në

Mynih, ku mori pjesë dhekryeministri ynë. Në një intervistë,ditën e parë të konferencës, ai ushpreh se: “ Shqipëria dihet qëështë një vend me potencialeserioze në energjinë e rinovueshmedhe unë do t’ju them se një ngaqëllimet më kryesore të miat ështëtë takoj përfaqësues të biznesit tëinteresuar për investime nëenergjinë ujore, të erës, gjeotermikedhe të diellit, në një vend që i ofrontë gjitha këto në sasira tëkonsiderueshme “.

Popullata e botës, që i kaloi 7miliardë dhe pritet të rritet për rreth9 miliardë njerëz në 2045, ka bërë qëkërkesa globale për burimetnatyrore të arrijë nivele të papara.Deri në vitin 2030, vetëm kërkesapër ushqim ka gjasa të rritet me 50për qind; kërkesa për energji dhe

Prodhuesit e makinave duhetti bëjnë prodhimet e tyre më shumëtë efektshme në drejtim tëemetimeve të karbonit. AgjenciaEuropiane e Mjedisit (EEA) kabërë të njohur synimet përreduktimin dioksidit të karbonit(CO2) nga automjetet për këtë vitdhe deri në 2015.

Sipas të dhënave tëEEA rezulton se transportirrugor është përgjegjëspër 17. 5 për qind tëemetimeve tëpërgjithshme të gazeve nëEvropë dhe emetimet e tiju rritën me 23 për qindndërmjet 1990 dhe 2009.Legjislacioni evropian ka

dyshim seriozitetin e të dhënavetashmë të vërtetuara të ngrohjesglobale e shohin këtë si vërtetimine dyshimeve të tyre. Por

shkencëtarët thonë, duke u bazuarnë modelet e klimes, se duhenmarrë parasysh edhe ndryshimetrajonale në modelet klimatike dheshtojnë se ngrohja globale kakontribuar shumë në shtimin edimrave më të ashpër në Evropë.

Si shkak i parë, sipas studimitmë të ri nga Institutit “AlfredËgener”, është akulli i Arktikut icili, gjatë muajve të verës, pozvogëlohen vazhdimisht. Kjo, menormat aktuale të shkrirjes, mundtë bëjë që të zhduken tërësishtderi në fund të shekullit.

Këtë fenomen, shkencëtarëtpër kërkimet detare dhe polare espjegojnë me faktin se ndryshonzonat e presionit të ajrit nëatmosferën arktike dhe ndikon nëdimrin europian. Rritja e

temperaturave në Arktik, në rritjedy deri në tre herë më shumë semesatarja globale, kanë bërë qëtë zvogëlohet shtresa akullnajore

e kupolës polare të veriut me 20për qind gjatë tre dekadave tëfundit. Këtu vlen të përmendet se,në dimrin e këtij viti, në pjesën mëtë madhe të janarit, temperaturamesatare e Arktikut ishte minus 5gradë celsius, një temperaturëshumë më e lartë se mesatarja eshekullit të kaluar që ka qënë ngaminus 12 deri në minus 18 gradë.

Nëse ndodh një shkrirje nëshkallë të gjerë e akullit detar nëArktik gjatë verës, siç ka ndodhurvitet e fundit, shtohen dy efektetë rëndësishme. E para, tkurrja esipërfaqes së ndriçuar akullnajoreshfaq një oqean më të erret, dukeshkaktuar ngrohjen e tij në verëmë shumë duke zvogëluarrrezatimin diellor dhe dukepërshpejtuar procesin e ngrohjes.

Së dyti, shtresa akullnajore ezvogëluar nuk mund të ruajë mëraportin e temperaturave në, dukee shkarkuar të ftohtin nëatmosferë dhe duke e bërë atë mëpak të qëndrueshme. Kjo ka

shkaktuar edhe ndryshime nërrymat detare e kryesisht në atëtë Golfstream, që ka sjellë shkrirjeme ritëm të shpejtë në akullnajënmë të madhe në glob, atë tëGroenlandës ku temperatura arrinnë dhjetor të jetë edhe mbi zero,

një gjë e pazakontë e që nuk kandodhur ndonjëherë.

Sipas ekspertëve të BenfieldUniversity College të Londrës pondodh një ristrukturim i rrymavetë Atlantikut duke sjellëndryshime dramatike klimatike nëtë gjithë planetin sepse edhe

NGROHJA GLOBALE DHE DIMRAT ME TE FTOHTE

rrymat ajrore kanë ndryshuarduke sjellë ajër të ftohtë nëkontinent në drejtim të kundërtme lëvizjen e akrepave të orës.Ndërsa nga studjuesi i njohur V.Petoukhov, në institutin ekërkimeve të Potstadim, dimrat e

ftohtë, jo vetëm nuk kanë konfliktme ngrohjen globale, por në fakte vërtojnë atë.

Nga gjithë studjuesit dheekspertët e klimës këto anomalimund të trefishojnë probabilitetine dimrave ekstremë në Evropë pordhe në veri të Azisë. ”

-Rritja e temperaturave arktike ka reduktuar me 20%mbulesën lunduese të akullit gjatë tre dekadave të

fundit.

-Rrezet e diellit janë zhytur tani në thellësi të detitduke mos u reflektuar nga akulli e bora.

-Ngrohja globale krijon një sistem të fortë të presionittë lartë që sjell ajër të ftohtë polar në Evropë.

ujë të ketë nevojë për një rritje derinë 40 për qind. Në të njëjtën kohë,një ndryshimet e klimës do të kenëndikime negative në furnizimin meujrat e ëmbla dhe të atyre që i duhenprodhimit bujqësor.

Përdorimi më i lartë i lëndëvedjegëse fosile, nga ana tjetër, do tëpërkeqësojnë më tej ndryshimin eklimës. Duke marrë angazhimet efundit në drejtim të reduktimit tëemetimeve të gazrave serrë, pastakimit të Durbanit, njerëzimi mundtë përballet me një rritje tëtemperaturave mesatare globalenga 4. 5 ° C deri në vitin 2100.Ndryshimet e klimës ka kohë që janëidentifikuar si një shumëfish irreziqeve dhe efektet e tyre mundtë përkeqësojnë stabilitetetekzistuese por dhe tensionetpolitike. Thatësirat dhe përmbytjetkanë çuar në katastrofavehumanitare shumë zona të botës qëjanë më pak në gjendje për tupërballuar me to dhe një shkallë egjerë migrimi mund të pritet si njëreagim ndaj përkeqësimit tëkushteve të jetesës. Disa studimekanë parashikuar deri në 250 milionrefugjatë të klimës nga sot deri në2050.

Ngjarje të rënda atmosferike përshkak të ndryshimeve të klimësgjithashtu kërcënojnë infra-strukturat, duke përfshirëinfrastrukturën energjetike dheduke rrezikuar sigurinë e energjisë.Portet detare janë në rrezik tëveçantë nga stuhitë dhe nivelet nërritje të detit. Nëse këto porte nukju përshtaten kushteve të reja mundtë priten shqetësime të rënda të nëtregtinë ndërkombëtare.

Pasiguria është njëkarakteristikë e rëndësishme e tëashtuquajturës lidhje energji-ushqim-ujë. Rreziqet e sigurisë rreth

energjisë, burimeve dhe mjedisitjanë të lidhura ngushtë mendryshimet e papritura dhekatastrofike që ndikojnë në sigurinëe çdo kombi. Një sfidë kryesore nëkëtë drejtim është ekzistenca epikave për informimin në sistemine burimeve globale, në veçanti nëlidhje me një klimë që ndryshonsepse pa informimin do të jetë epamundur për të kontrolluar edhepasojat. Për shembull, shkrirja eakullit në dtete e Arktikut apo nëGrenlandë do të shkaktontendryshime që mund të bëjnë tëpamundura masat ndajndryshimeve të mëtejashmeklimatike. Pasiguria është gjithashtunjë çështje kyç sa i përket sigurisëenergjetike dhe furnizimi duhet tëjetë sfida kryesore sepse, edhe rritjae çmimeve të pazakonta të gazitnatyror, tregon se paqëndrue-shmëria e çmimeve të energjisë dotë ketë një ndikim negativ në rritjenekonomike, investimet dhe tregtinënë mbarë botën.

Rreziqet që përfshijnë ujin,ushqimin dhe energjinë nuk janëvetëm të ndërlidhura midis tyre, atojanë të ndërthurur edhe meparametrat sociale, ekonomike dhepolitike. Konfrontimi me rreziqetsistematike është një sfidë e madhepër institucionet e sigurisëtradicionale. Menaxhimi i riskutkërkon të dhënat më të mira nëdispozicion dhe një vetëdije për atëqë ne nuk dimë dhe çfarë nuk mundta dimë. Skenarët, që përpilohennga studjuesit dhe shkenca nëpërgjithësi, ndihmojnë me zbulimine hershëm të shenjaveparalajmëruese që mund të çojnë

në surpriza strategjike. Në të njëjtënkohë, ç’është më e rëndësishme,ato mundësojnë vendimmarrësit qëtë mendojnë se të mund tëreduktojnë pasigurinë. Si pasojë ekësaj logjike, politika e sigurisë nukmund të bëhet vteëm ngaprofesionistë të sigurisë. Për këtëedhe politikë bërësit dhe analistëtduhet të drejtohen në të menduaritndërdisiplinor dhe duke punuarsidomos me shkencat natyrore.Vetëm kështu mund të merren dhetë menaxhojnë rreziqet e sigurisëmbi energjinë, burimet dhemjedisin.

A. DALIPI

ENERGJIA, BURIMET DHE MJEDISI - PARAMETRAT E REJA TE SIGURISENga zhvillimet e Konferencës së 48-të për Sigurinë

NGA BOTA

DO TE ULEN EMETIMET E CO2NGA MAKINAT

përcaktuar detyrimet për emetimete CO2 dhe limitet për makinat e reja.Niveli mesatar i emisionit njëmakinë të re të regjistruar nëBashkimin Evropian në vitin 2010ishte 140. 3 gCO2/km. dhe kërkohetduhet të arrijë 130 g CO2/km derinë vitin 2015.

8

CMYK

Redaksia: Tel.: 067 20 49160; 067 20 49169E-mail: ekolevizja@yahoo. com ; Website: www. ekolevizja. org

TIRAZHI: 600 KOPJE

EDITORI – Xhemal MATOKRYEREDAKTOR – Agim DALIPIGAZETARE – Ela SHKURTI

S T

A F

I

GRUPIMI “EKOLËVIZJA”Shoqata “ EGNATIA “, Librazhd, Agim BLLOSHMIShoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror, Shkodër - Fatbardh SOKOLIShoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror, Tirane- Pranvera BEKTESHIShoqata Kombëtare progresi pyjor – Tirane, Liljana SHEHUAlbaforest, Tirane, Mehmet METAQendra Eden, Tirane - Ermelinda MAHMUTAJKlubi Ekologjik, Krujë - Muharrem GOCILilium Albanicum, Librazhd- Ferit HYSAMasmedia dhe Mjedisi - Xhemal MATOQendra Kombëtare e Lëvizjes Ambjentaliste, Tiranë – Haziz

MARKUKlubi Ekologjik, Elbasan - Ahmet MEHMETIInstituti i Studimeve të Ambjentit, Tiranë - Agron DELIULaguna e Kaltër, Orikum - Skënder MEJDIAJKlubi Ekologjik, Librazhd - Naim DISANI

Forumi për integrimin social, ekonomik e kulturor,Gjirokastër – Luan POGAÇI

Shoqata Pylli i Blertë - Buçimas, Pogradec – RuzhdiHYMETLLARI

Milieukontakt International, Tiranë – Valbona MAZREKUShoqata e Përmakulturës, Tiranë - Edlira MULLAKlubi Ekologjik, Tiranë - Fatos XHEMALAJG&G Group, Tiranë - Sazan GURIShoqata Mjedisi Ekologjik dhe Turistik Lura, - Ismail HYSAFederata e gjuetarëve sportivë të Shqipërisë, Tiranë – Themi PERRIQendra e konsulencës veterinare dhe sigurisë ushqimore, Tirane – Gani

MOKAKlubi Ekologjik, Maliq – Myzafer GJIRITIShoqata “Natyra për njeriun”, Durrës – Fali NDREKAInstituti Kombëtar për Studime dhe Kërkime të Mjekesisëdhe Mjedisit “Fillonid Durrachieni” – Flamur TARTARIShoqata “Adriatiku”, Vlorë – Petrit DERVISHI

Shoqata “Miqtë e Thethit”, Shkodër– Dedë NIKAShoqata “PASS”, Majlinda LlESHIShoqata “Nënujsat” Ened MATOShoqata “Vazhdon” Gazmend KODUZIShoqata “EKOLOGJISTI “- Durres, Bashkim SHYLE.EKOMJEDISI, Durres, Presidente Magdalena CARAShoqata e Mbrojtjes së Peizazheve Natyrore në Shqipëri,

Skënder SALAAgjensia Joniane e Mjedisit, Medias dhe Informacionit,

Shkëlqim HAJNOInstituti për Mirëqënie dhe Mjedis, Tiranë, Ali LUSHAFondacioni: “Instituti i Kërkimeve të Bioteknologji”, Agron

LAMKOQendra e Studimit të Burimeve Natyrore, Sherif LUSHAJInstituti i Politikave Mjedisore, Edvin PACARAZyra e Monitorimit Ambjental, Shoder, Zamir LLAZANI.Instituti për Mirëqënie dhe Ambient, Luan LUSHA

Biodiversiteti në liqenet dhelumenjtë e Evropës është duke upakësuar. Alarmi është dhënë nga

një raport i Komisionit Evropian.Shkaqet kryesore të kësajgjëndjeje janë ndotja, peshkimi pakriter, humbja e habitateve dhefutja e specieve pushtuese në ujraqë kanë vënë në kërcënim njënumër të madh peshqish,molusqesh, kërmijsh dhe bimësh.

Raporti, që përfshin edhevendin tonë, thekson se edhesituata për kafshët në tokë nukështë më e mirë. KE kaparalajmëruar një “rëniealarmante” në trashëgiminë

karbonit në atmosphere. Por kjopërpjekje, është menduar për tëplotësuar edhe veprimet e tjera qëne jemi marrë e do të marrim”.

Që në ditët e para i janëbashkuar këtij projektiBangladeshi, Gana, Meksika,Suedia dhe Programi i Kombeve

të Bashkuara për Mjedisin qëkanë nënshkruar për të marrë pjesënë të. Sipas këtij të qeverisëamerikane, reduktimi i ndotësvejetëshkurtër jo vetëm që do tëngadalësojë ngrohjen globale,por do të sjellë edhe përmirësimin

Në atë që u quajt “ Platforma eDurbanit “ u kërkua (klauzola 2 ) qëtë vendosej me zbatim të detyruardhe taksa mjedisore e aviacionitduke i quajtur dhe emetimet nga kymjet transporti si shkele tësovranitetit të vendeve. Por faktiështë se kjo është kthyer në një luftëtregëtare, sidomos midis BE-së dhevendeve të mëdha, që sjellin dhendotje të tilla. Përpjekjet e BE-së,duke filluar që nga janari i këtij viti,për të vënë në jetë Skemën e ëTregtisë së Shkarkimeve (ETS),kanë hasur kundërshtimet e SHBA-së, Kinës, Indisë etj. . duke ulurshpresat për një marrëveshjedetyruese globale deri në vitin 2015.

KY NUMUR I GAZETES MBESHTETET NGA SOROS,FONDACIONI “ SHOQËRIA E HAPUR PËR

SHQIPËRINË”.

natyrore të kontinentit në bazë të“Listës së Kuqe Evropiane”, e cilashqyrtoi shëndetin e 6. 000 llojeve

speciesh të ujërave në lumenjtedhe liqenet e kontinentit. Raportithekson gjithashtu ky kërcënimështë shtrirë në 44 % tëmolusqeve të ujërave të ëmbla, 37% e peshkut dhe 23 % e amfibëveqë kërkon veprime urgjentekonservimi.

Studimi është kryer ngaBashkimi Ndërkombëtar përRuajtjen e Natyrës (IUCN) që kamarrë në konsideratë edhe amfibëtnë të gjithë botën. Ka rezultuar qëedhe popullata e tyre ka rënie në

KAFSHET UJORE PO PAKESOHEN

Shtetet e Bashkuara dheKanadaja janë të gatshme për tëfilluar, gjatë dy viteve të ardhshme,një program për të trajtuar tymrat( karbonin ) dhe metanin si ndotësme ndikim të madh në ndryshimete klimës. Këtë e bën të ditursekretarja amerikane e ShtetitHillari Klinton. Të dy shtetet dotë ofrojnë 15 milion dollarë ( 13 –SHBA e 3 Kanadaja ) në drejtim tëreduktimit të këtyre ndotësve tëajrit. Programi do të fokusohetkryesisht në një fushatë edukuesendaj teknologjisë dhe praktikavemë të mira në botë.

Metani dhehydrofluorokarbonet janë quajturndotës jetëshkurtër që qëndrojnëdisa vjet në atmosferë krahasuarme burimet e tjera të karbonit ngalëndët fosile që qëndrojnë atje përshekuj me radhë. Por nga këtandotës vjen si rezultat një e tretangrohjes globale, theksoi Klintongjatë promovimit të programit sëbashku me ministrin e mjedisit tëKanadasë.

“Ky projekt, ne e dimënatyrisht nuk është një përgjigjee plotë për krizën klimatike”, thaKlinton, “ sepse duhet shumëpunë për reduktimin e dioksidit të

e shëndetit public, ciklet hidrikedhe cilësinë e ajrit. Reduktimi iemisioneve të blozës ështëveçanërisht i rëndësishëm përArktikun, ku kjo ka një efektshtesë në ngrohjen kurdepozitohet në akull dhe borë.

Duhet kujtuar se, pavarësisht

dhe premtimeve për ndërhyrje nëngrohjen globale që bëripresidenti Obama, SHBA nuk efirmosi asnjëherë protokollin eKyotos ku kërkonte pjesëmarrjefinanciare më të madhe ngavëndet në zhvillim.

“TE MEDHENJTE “ E NDOTJES NUK PRANOJNE TAKSEN E AVIACIONIT Vlerësimet sugjerojnë se

aviacioni është përgjegjës për për 3për qind të emetimeve globale tëkarbonit dhe, veç kësaj, linjat ajrorenuk tatohen as në karburantet etyre.

Kjo merr vlerë më të madhe nëEvropë, sepse në të kalon 40-50 përqind e trafikut botëror të aviacionit.Megjithë që nga studimet eagjensisë finaciare Bloomberg,kostot e kësaj takse kanë një ndikimrelativisht të vogël në fluturime, pasiato përbëjnë rreth 1 për qind tëkostove të karburantit . Pra nëseproblem nuk është kostoja, atëherëku qëndron çështja? Analistëtthonë se është më shumë një luftë

politike sesa mbrojtje e linjave ajrorenga shpenzimet.

Kina njoftoi e para se zyrtarishtse ndalon kompanitë ajrore tëbashkohen me skemën e BE-së përkarbonin. është një pengesë ndajtregtisë. Të njëjtën deklaratë ka bërëdhe India duke u justifikuar meshkallën e tyre të tanishme tëzhvillimit dhe nivelin e varfërisë.Ndërsa SHBA, veç kërkesë sëpërfshirjes në skemë të të gjithëvendeve, nuk ka miratuar akomaligjin në senat dhe, aq më tepër qëligji duhet miratuar edhe nga tëgjithë shtetet e saj, gjë që do tazgjasë miratimin e zbatimin e tij, nëse kjo do të bëhet.

SHBA DHE KANADAJA PER NGROHJENGLOBALE ME NJE PROJEKT TE RI