br.59_kapital_petok 11 juni 2010

...SAMO IDEJATA E KAPITAL, SE DRUGO E PARI...

NA ZATVORAWE, ̂ ETVRTOK, 10.06.2010, 13.00~.

MBI 10 1 ,91%MBID 1 ,05%OMB 0,06%

EVRO/DENAR 61,50DOLAR/DENAR 51 , 21EVRO/DOLAR 1,20

NAFTA BRENT 74,40EURORIBOR 1,27% INDEKS NA MAKEDONSKA BERZA (10.06)

PETOK, 11. JUNI. 2010 | BROJ 59 | GODINA 1 | CENA 20 DEN. | TEL. 2 55 14 41 | FAKS. 2 58 14 40

0 00

� KOMPANII I PAZARI

SVETSKITE BIZNIS LIDERI PROTIV KRIZATATOMAS ENDERS AIRBUS

NAUÎVME LEKCII OD GRE[KITE VO MINATOTO� STRANA 14

VRO/DOLAR

AFTA BRENTURORIBOR NDEKS NA MAKEDOND D

2

KOLUMNAALEKSANDAR

JANÊSKISTANISLAV

PIGON

ZAEDNO SME POSILNI

� STRANA 13

DDDDNEEKKE NNEEEKKEEKK DNDK DDNNKEKEEE DAND BYAND BYAND BND BYAND BYAND BD BY

QUPÔ ZIKOV

SKAKULCI!� STRANA 11

...SAMO IDEJATATATATTTA AA AA

KS. 2 58 14 40

NA

MMO

EVDOEV

NAEUIN

AGRILEND E SAMO LOGISTIKA NA MAKEDONSKO-IZRAELSKATA SAL-AGRO DOO

KAPITAL OTKRIVA

DENES VO

KOLUMNADEN DONÊVVREDNOSTA NA EVROTO ]E PRODOL@I DA PA\A� STRANA 12

74

� ALTERNATIVEN IZLEZ NA MORE: MAKEDONSKITE KOM-PANII NEMAAT POEVTINA ALTERNATIVA NA SOLUN.......15

� INVESTITORITE SE SVRTEA KON POSIGURNITE HARTII OD VREDNOST................................................................STRANA 16

� I POKRAJ RASTOT NA @IVOTNOTO OSIGURUVAWE VO MAKEDONIJA: SÈ U[TE SME POSLEDNI VO REGIONOT...20

� UVODNIKSR\AN IVANOVI]NATPREVAR NA GLOBALNITE VREDNOSTI I AFRIKANSKOTO GETO � STRANA 2

KAPITALNEOFICIJALNO DOZNAVA BUXETOT ]E SE KRATI ZA POMALKU OD 80 MILIONI EVRA?

KOMPJUTERI VO UÎLI[TATAMAKEDONIJA MO@E SAMO DA SONUVA ZA [VED-SKOTO E–OBRAZO-VANIE � STRANA 7

[PINDELEGER SO VISTINATA V LICEDA BIDEME REALNI, DATUM ZA PREGOVORI NEMA! � STRANA 2

3

SR\AN IVANOVI][email protected]

NAVIGATOR11.06.20102

Milioni evra sobra Narodnata banka na Makedonija zav~era od delovnite banki preku aukcija na blagajni~ki zapisi. Dràvnite hartii od vrednost

se so rok na dostasuvawe od 28 dena. NBM pro-dade blagajni~ki zapisi kolku {to iznesuva{e pobaruva~kata zatoa {to tenderot glase{e na neograni~en iznos. Kamatnata stapka glase{e na 6%. Zaklu~no so 9 juni 2010 godina sostoj-bata na blagajni~kite zapisi iznesuva 27,38 milijardi denari (pove}e od 445 milioni evra). Biznismenite baraat NBM da olabavi so emisijata na blagajni~ki zapisi bidej}i gi sobira parite od bankite, namesto tie da bidat plasirani kako krediti vo stopanstvoto.109

GLAVEN I ODGOVOREN UREDNIKQup~o Zikov

ZAMENICI NA GLAVNIOT UREDNIKSpasijka Jovanova, Verica Jordanova, Biqana Zdravkovska Stoj~evska

POMO[NICI NA GLAVNIOT UREDNIKIgor Petrovski, Maja Bajalska Georgievska, Aleksandra Spasevska

GRAFI^KI I IT DIREKTORNikolaj Toma{evski

GRAFI^KI PRELOM I WEB ADMINISTRACIJANade Toma{evska, Igor Toma{evski

FOTOGRAFIJAAleksandar Ivanovski

LEKTORMeri Kondoska

Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul: Romanija bb (fabrika Gazela) 1000 Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; PRETSEDATEL NA ODBOROT NA SODRU@NICI: Qup~o ZikovIZVR[EN DIREKTOR: Gordana Mihajlovska

OFFICE MANAGER I FINANSII: Aleksandra Nikolova: ++389 2 2551 441/ lok:[email protected]

PRETPLATA NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL I NA MAGAZINOT KAPITAL:Sawa Savovska: ++ 389 2 551441 /lok: [email protected]

REKLAMAAleksandra Stojmenova: ++389 2 2551441/ lok:[email protected]; [email protected]

OGLASIDijana Gulakova: ++389 2 2551441/ lok: [email protected]

SPECIJALNI PRILOZI:Jasmina Savovska Tro{anovski: ++389 2 2551 441/ lok: 102, [email protected]

Prviot broj na dnevniot vesnik Kapital se pojavi na 17 mart 2010telefon: ++ 389 2 2551 441; faks: ++ 389 2 2581 440; e-mail: [email protected]

Pe~ati: Grafi~ki Centar SkopjeSpored misleweto na Ministerstvoto za kultura za dnevniot vesnik “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. Tekstovite i fotografiite ne se vra}aat. Site objaveni tekstovi, fotografii i druga grafi~ka oprema se avtorski za{titetni i moàt da bidat preobjaveni, ili na drug na~in koristeni samo so dozvola na izdava~ot.Dano~en broj: MK 4030999366644; @iro smetki: Eurostandard banka: 370011100019555

[PINDELEGER SO VISTINATA V LICE �

DA BIDEME REALNI, DATUM ZA PREGOVORI NEMA!Na to~no sedum dena do odrùvaweto na Samitot na EU vo Brisel, avstriskiot {ef na diplomatijata Mihail [pin-deleger li~no i otvoreno na makedonskiot kolega Antonio Milo{oski mu pora~a da ne se nadeva na datum za prego-vori. Milo{oski & pora~a na Grcija deka blokadite }e go vlo{at re{avaweto na sporot

Navistina se nadevam deka nabrzo }e mo-ème da donese-me odluka okolu po~nuvaweto na

pregovori so Makedonija, no morame da bideme realni. Na{iot sleden sostanok e naredniot ponedelnik vo Luksemburg i mislam deka }e se obideme da dademe s$ od sebe i }e zboruvame so Grcija. No mora da bi-deme realni i mislam deka nema da ima takva odluka”, izjavi avstriskiot {ef na diplomatijata, Mihail [pindeleger, po sredbata so makedonskiot kolega Antonio Milo{oski vo Viena.Ova e prv pat vo presret na Samitot na ministri na EU eden stranski diplomat vaka otvoreno da mu soop{ti v lice na makedonskiot minis-ter deka pozitivnite nadeì i o~ekuvawa za dobivawe na datumot na 17-ti juni, nemaat realna osnova i deka i ovojpat Makedonija nema da dobie zeleno svetlo vo Brisel. Pri~inata e odamna poznata – sporot za imeto so Grcija. [pinde-leger veli deka toj s$ u{te se nadeva na brz priem na dràvata vo Unijata, no povtoruva deka ovie ̀ elbi mesecov se neostvarlivi i kako takvi treba da se soo~ime so niv.Makedonskiot minister Milo{oski na ovaa ra-zo~aruva~ka poraka odgo-vori so blag komentar deka e ubeden oti na 17-ti ~len-kite na Unijata }e znaat da ja donesat najdobrata odluka za Makedonija, a od Gr-cija Milo{oski o~ekuva da vloì dopolnitelni napori i da gi sogleda vistinskite interesi na EU.“Grcija ne treba da go ko-risti bilateralniot spor kako prepreka za Make-donija da dobie politi~ka verifikacija na prepo-rakata na Komisijata. Toa ne e na~in kako edna zemja-~lenka treba da se odnesuva kon svoite sosedi i kon regionot. Blokiraweto moè samo da mu na{teti na pro-cesot “, izjavi Milo{oski.Ministerot ja povtori ne-govata izjava deka nema odgovor koga }e se re{i sporot, oti spored nego toa e pra{awe {to e otvoreno 20 godini:

“Sekoj den sme soo~eni so dilemata koga }e se re{i sporot za koj smetam deka e iracionalen. Nie sakame toa da se slu~i {to pobrzo, no mora da bide na ramno-pravna osnova. Se raboti za ime na edna dràva, za nacionalno dostoinstvo i za bilateralen spor, koj spored svojot potencijal i iracionalnost ne treba da go drì vo zalo`ni{tvo procesot na integraciite” veli Milo{oski.Toj dodade deka nema in-formacii za vesta deka ambasadorite vo zemjava podgotvuvaat nekakov pred-log za re{avawe na imeto i pora~a deka edinstveno medijatorot Metju Nimic ima mandat da posreduva me|u dvete strani.Paralelno so ova, se zaostruva i tonot na po-rakite {to pristignuvaat od Atina. Portparolot na gr~koto MNR, Grigoris Delavekuras, pora~a deka Makedonija ako e potre-bno treba da go smeni i Ustavot.“Barame erga omnes re{enie koe }e se implementira, a ako toa zna~i i promena na ustavot na FIROM, toga{ }e treba i toa da se slu~i”, smetaat od gr~koto MNR. Spored portparolot, Make-donija na sekoj moèn na~in gi prekr{uvala odlukite na ON i na vremenata spogodba, i zatoa Minister-stvoto bara re{enie {to treba }e stapi vo sila za sevkupna upotreba”, veli Delavekuras.Toj go povtori dobro poznatiot gr~ki stav: deka Vladata vo Skopje e vinov-na za nemaweto re{enie dosega, oti makedonskoto liderstvo bara izgovori za da ne pregovara i deka e potrebno poodgovorno odnesuvawe. Vo me|uvreme, i pokraj decid-nata poraka na [pindeleger, o~igledni se pritisocite od celiot me|unaroden faktor za nao|awe na {to po-brz kom-promis.

Zav~era vo nenadejna poseta na Skopje dojde srpskiot pretsedatel Boris Tadi} koj ima{e sredbi i so pretsedatelot Ivanov i so premierot Gruevski. Izjavi ne se dadoa, nema{e ni nekakvi posebni detali za toa {to se razgovaralo, no posetata site ja protolkuvaa kako mo{ne zna~ajna vo odnos na podgotvuvaweto na teren za re{avawe na sporot so Grcija. Tadi} pred da dojde vo zemjata be{e vo poseta na Grcija, kade {to so gr~kiot kolega Karolos Papuqas razgov-araa tokmu za imeto, iako i ottamu ne bea izneseni oficijalni informacii. Ona {to e evidentno e deka i neoficijalnite informacii za razgovorite se ~uvaat vo najgolema tajnost, {to upatuva na podatocite deka, sepak, posetata na Tadi} moè da se tolkuva kako del od tajnata diplomatija, a toj li~no kako svoeviden “posrednik” me|u raskara-nite sosedi.Istiot den koga Tadi} dojde vo Skopje, amerikanskiot zamenik-dràven sekretar Xejms Stajnberg najdirektno se obide da go “namami” Gruevski da go re{i sporot nudej}i go kako nagrada za toa vlezot vo EU i vo NATO.


PETOK 11 JUNI 2010PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL IZLEZE NA 17 MART 2010 g.

Izminaa 19 naporni dena, verojatno naj-dosadnite vo pos-lednite ~etiri go-

dini. Periodot od finaleto na Ligata na evropskite {ampioni do startot na Svetskoto fudbalsko prven-stvo. Kone~no dojde vreme koga televizorite nema da ni koristat samo za “sapu-nici” i politi~ari, tuku vo naredniot period od 30 dena so mirna sovest }e moème da zaboravime na celiot “srceparatelen” repertoar i da & se prepu{time na let-nata letargija i, se razbira, celodnevniot fudbal.Za vreme na Svetskoto prven-stvo ne postoi druga tema osven fudbalot. Se prog-nozira, naviva, analizira, site se selektori i kriti~ari i normalno znaat s$ za ig-rata, pove}e i od najgolemite profesionalci.Svetskoto prvenstvo vo fud-bal e moèbi najuspe{niot model na globalizacija. Plus-minus site zemji vo svetot u~estvuvaat vo kvali-fikaciite i se borat za mesto na Mundijalot, a 32-te najdobri ja prodolùvaat bitkata na zavr{niot turnir. Terminite “borba” i “bitka” se sosema legitimni za fud-balskata “vojna” {to se vodi so mali prekini dve godini, a svojata kulminacija ja doìvuva na “frontot” organiziran od zemjata-doma-}in. Samo edna nacionalna selekcija stignuva do pobe-data, a lovorikite na tri-umfot ja krasat vo periodot od ~etiri godini. Ovaa “vojna” moème da ja opi{eme i niz slavnata mis-la na Goce Del~ev. Golemiot revolucioner kaà deka svetot go razbira kako pole za kulturen natprevar me|u narodite. Namesto kulturen, }e go upotrebime zborot fud-balski i go dobieme receptot na @ili Rime, kreatorot na internacionalniot fud-bal i tvorecot na svetskoto prvenstvo.I Del~ev i Rime ̀ iveele vo vreme obremeneto so vojni i

golemi humanitarni nesre}i. Idealot za svetskiot mir e dlaboko vsaden vo nivnata ìvotna filozofija, a nat-prevarot namesto vojnata, bez razlika dali kulturen, sportski ili ekonomski, e ed-instveno re{enie za ~ovekot da se spasi od svojot na-jgolem neprijatel, ~ovekot.“ôvek na ~oveka volk e” velele mudrite Rimjani, koi najdobro znaele kako da se profitira od slabosta na lu|eto. Nadvore{nata poli-tika ja bazirale vrz maksi-mata “razdeli, pa vladej”, dodeka vnatre{nata so “leb i igri”.Da, svetot i deneska e razdelen na pove}e od 200 dràvi, a edinstvenata obedinuva~ka sila se moder-nite gladijatori, koi barem edna{ vo ~etiri godini na nepomirlivite neprijateli im davaat {ansa za natpre-var, namesto za vojna.No, daleku od toa deka Svetskoto fudbalsko prven-stvo e samo edna utopija za nekakov svetski mir. Kako takov {ampionatot sigurno deka ne bi opstojal niz godinite i deneska nema{e da govorime za po~etokot na 19-ot po red Mundijal, tuku moèbi odvreme-navreme }e pi{uvavme za istoriski-ot neuspeh na fudbalot. Toa e mestoto kade {to najgolemite svetski kom-panii gi reklamiraat svoite prizvodi. Toa e mestoto na golemi mo`nosti i u{te pogolemi zarabotki. U{te edna prikazna za dobra no} od “debelata” kniga na globalizacijata, izvadena od poglavjeto na golemite korporacii i brendovite so planetarna vrednost.“Najva`nata sporedna rabot-na vo ìvotot” od deneska e samo najva`nata, a ~esta da ja odrùva kako takva za prvpat ja ima edna dràva od “crniot kontinent”. Ju`noafrikanskata Repub-lika ja dobi najvisokata ocenka za podgotvenost, po poslednata inspekcija na FIFA. Ova se odnesuva

NATPREVAR NA GLOBALNITE VREDNOSTI I AFRIKANSKOTO GETO

pred s$ na stadionite, okolnata infrastruktura i smestuvaweto na reprezent-aciite. Dràvata so mlada demokratija investira{e golemi sredstva so cel Af-rika kone~no da se vpi{e vo interesnite mapi na razvieniot svet. No, ona {to ja zagriùva javnosta na toj razvien svet, ~ii reprezentativci i fano-vi treba da prestojuvaat vo Ju`na Afrika, e ogromniot bezbednosen rizik, pri~inet od golemata stapka na krim-inal. Siroma{nite geta na Johanesburg imaat malku zaedni~ko so globalniot praznik na fudbalot. Tie ne upotrebuvaat poznati brendovi, nitu se hranat so italijanska, meksikanska ili francuska kujna. Ako i voop{to ne{to jadat, toa ne e dovolno za da im ja razbudi svesta za va`nosta na svetskoto prvenstvo {to se odrùva na modernite stadioni, ~ija kolosalna gradba frla ve~na senka vrz nivnite ìveali{ta.Vo Makedonija deneska se kupuva i posledniot tele-vizor, se mesti slikata i se ladi pivoto. Na{incite navivaat za Argentina, Bra-zil, [panija ili Anglija, a toa i ne e tolku lo{ supstitut za makedonskata reprezentacija, bidej}i fud-balot i onaka ve}e odamna ne ìvee tuka.

KATERINA [email protected]

11.06.2010 3NAVIGATOR

Agrilend ne e make-donsko-izraelska-ta kompanija koja otkupuva makedon-ski zemjodelski

proizvodi i gi plasira na evropskite pazari. “Kapi-tal” doznava deka proektot Agrilend promoviran pred dve godini funkcionira po sosema druga {ema. Agrilend e kompanija vo 100% sopstvenost na dr-àvata, dodeka Sal –Agro DOO e me{anata firma vo koja dràvniot Agrilend e sodru`nik so izraelskata kompanija Soli Grup. Os-novnata zada~a na Agrilend ne e otkup, promocija i proda`ba na makedonskite zemjodelski proizvodi na evropskite pazari, tuku samo logistika i snabdu-vawe so zemjodelski proiz-vodi. Toa za “Kapital” go tvrdi nejziniot direktor, Zoran Tasev. Biznisot so izvoz i plas-man na proizvodite go vodi izraelskata kompanija Soli Grup. Od osnovanaweto vo 2008 godina dosega taa ima sklu~eno dogovor za izvoz na domati i krastavici samo vo Francija, kade {to ima pobaruva~ka i za praski i trpezno grozje. Tasev ne saka{e da gi

kaè izvezenite koli~ini na ovoj pazar.“Agrilend, koja e sodru`nik vo me{anata makedonsko-izraelska kompanija Sal-Agro DOO e, vsu{nost, odgovorna za logisti~kiot del. Nie vr{ime otkup na zemjodelskite proizvodi od firmite koi imaat otkupni centri, gi organizirame zemjodelcite, gi naso~uvame {to se bara na pazarite i kako treba da se odg-leduvaat proizvodite po evropski standardi. Iz-raelcite se zadolèni da nao|aat pazari za plasman i izvoz na proizvodite i da gi sklu~uvaat dogovorite”, objasnuva ekskluzivno za “Kapital” direktorot na Agrilend, Tasev.

Toj tvrdi deka javnosta i zemjodelcite se vo zabluda koga baraat Agrilend da gi otkupuva proizvodite. Tie, vsu{nost, bile samo logistika na izraelskite partneri.Na pra{aweto na “Kapi-tal” koi se odnosite me|u Agrilend i Soli Grup, koj kupuva i prodava proizvodi vo ramki na me{anata kom-panija, Tasev veli deka ne znae detali od dogovorot za osnovawe na me{anata firma, koj go potpi{ala Vladata. Za aktivnostite na ovaa kompanija informacii ne uspeavme da dobieme nitu od Vladata nitu od Ministerstvoto za zemjodel-stvo. Vo Federacijata na farmeri tvrdat deka nemale

kontakti so ovaa firma. Individualnite zemjodelci so koi kontaktiravme tvr-dat deka Agrilend nema nikakvi aktivnosti na teren i pra{uvaat koga kone~no }e po~ne so otkup i izvoz na zemjodelski proizvodi, kako {to im be{e veteno.Vicepremierot, Zoran Stav-revski, na promocijata na Agrilend vo maj 2008 godina izjavi deka do formiraweto na ovaa kom-panija }e se vr{i siguren i kontinuiran otkup na zemjodelski proizvodi. Toj toga{ tvrde{e deka Agrilend }e stavi kraj na makite na zemjodelcite koi se soo~uvaat so vi{ok na zemjodelski proizvodi koi nemaat otkup i plasman.

�

NE IM BE[E DENOTLIDERI

QUPÔ [VRGOVSKI

BALKANSKI LIDER!

Pretsedatelot na Sr-bija, Boris Tadi}, so zav~era{nata nenadej-

na poseta na Makedonija u{te edna{ potvrdi deka se nametnuva kako lider vo regionot. Vo svojata nabiena agenda, srpskiot pretsedatel vo posledniot period vklu~i sredbi so liderite na zemjite od regionot so koi zaedni~ki gi “pegla” odnosite, so cel pobrza integracija na Za-paden Balkan vo EU. Na negovata neodamne{na sredba so kolegata od Grcija, Karolos Papuqas, osven {to se razgovoralo za srpsko-gr~kite odnosi, stanalo zbor i za bi-lateralniot spor na Grcija so Makedonija. Iako po sredbata nema{e nikakvi oficijalni in-formacii za {to konkretno zbo-ruvale Tadi} i Papuqas, sepak, silna e porakata deka vakviot poteg na Tadi} u{te edna{ ja potvrduva negovata zalo`ba - zatvorawe na nere{enite bilateralni pra{awa i {to pobrza integracija na zemjite od regionot vo EU. Taka, na edna nedela pred Samitot vo Brisel, toj dojde vo neoficijalna poseta na Makedonija, kako posledna

POBEDNIK

GUBITNIK

�� 3 FAKTI ZA... PROCENKI... MISLA NA DENOT

�

ROBERT KIOSAKIPOZNAT AMERIKANSKI PRETPRIEMA ,̂ I AVTOR NA KNIGI ZA INVESTIRAWE

10,9%

9,2%27%

PORASNAA PRODA@-NITE CENI NA INDUS-TRISKITE PROIZVODI VO MAJ GODINAVA VO SPOREDBA SO ISTIOT MESEC LANI

BELE@AT PORAST CENITE NA GRADE@NITE MATERIJALI

PORASNAA CENITE NA ENERGIJATA, [TO E NAJGOLEM PORAST NA GODI[NO NIVO

OBVINITELITE BEZ INTERNET

Kompjuterite {to gi ima-at makedonskite javni obviniteli gi koristat

za pi{uvawe i za zabava, bidej}i vo pohodot za kompju-terizacija na dràvata i obezbeduvawe na Internet vo sekoe selo, Vladata gi zaboravi obvinitelstvata koi s$ u{te nemaat pristap kon globalnata mreà.Vo godi{niot izve{taj za rabotata, prviot obvini-tel Qup~o [vrgovski se àli deka “najgolem broj javni obvinitelstva nemaat pristap do Internet, pa ot-tuka nemaat ni mo`nost za elektronsko prebaruvawe na informaciite koi bi bile od korist za nivnata rabota, nemaat pristap do zakonite vo elektronska forma, nitu, pak, moàt da kontaktiraat i sorabotuvaat po elektronski pat me|usebno ili so drugi institucii”.No, tuka ne zastanuvaat prob-lemite so koi [vrgovski ne moè da se nosi. Toj pi{uva deka maka ma~el i so ve{tinite na svoite lu|e koi ne ja vladeele infor-matikata, a golem del od niv i voop{to ne znaele da koristat kompjuter, pa i

da imaat Internet, ne bi im bil od pomo{. Kako li samo uspevaat da rabotat ovie lu|e? Nemale ni stru~na literatura, bibliotekata bila premnogu stara, a izdanijata neupotre-blivi, imaat eden primerok na Slu`ben vesnik. Ako na ova se dodadat i ̀ albite deka nemaat dovolno vozila, neverojatno e vo kakvi uslovi rabotat tie {to treba da ja vodat glavnata bitka protiv organiziraniot kriminal. Vreme e na [vrgov-ski da mu se ~ue glasot, bidej-}i buxetot minatata godina mu go skratija za 40%.

urgencija na pet minuti do 12. [to to~no donese Tadi} kako direktna poraka od Atina ne se otkriva. Sepak, negovata poseta e pove}e od zna~ajna i se tolkuva kako silno lobirawe i apel deka na{ata zemja treba da go potturne problemot so imeto. Zalo`bata na Tadi} jasno upatuva na toa deka Makedonija mora da se inte-grira vo EU zaradi stabil-nost i mir vo regionot.

BORIS TADI]

ENDRU BERNS �menaxer vo Svetska banka zadolèn za makroekonomija

NA UÎLI[TE ODIME ZA DA NAUÎME KAKO DA RABOTIME VREDNO ZA DA IMAME PARI. JAS PI[UVAM KNIGI I KREIRAM PROIZVODI [TO GI UÂT LU\ETO KAKO DA NAPRA-VAT PARITE DA RABOTAT VREDNO ZA NIV

Nekoi evropski dràvi bi moèle da bidat pogodeni od vtor bran re-cesija, dokolku kontinentot ne

uspee da se spravi so dol`ni~kata kriza koja se zakanuva da gi zagro-zi zemjite od centralna Azija do Latinska Amerika - izjavi Endru Berns, menaxer na Svetska banka za globalnata makroekonomija. Toj o~ekuva ekonomskiot rast vo vtoroto trimese~je da razo~ara, so {to nekoi evropski zemji moàt da zabeleàt negativen rast, a nekoi duri i vtor bran recesija. Berns tvrdi deka javnite finansii vo bogatite zemji od Evropa, kako {to se Francija i Britanija, no i vo SAD, se neodr`livi, a neuspe{noto sprovedu-vawe na fiskalnata konsolidacija moè da dovede do pad na doverbata na inves-titorite vo dràvni dolgovi.

FREDRIK RAJNFELD

[vedska e najgolem donator na finansiska pomo{ za

zemjite vo razvoj, so {to ovaa zemja ja dokaà svojata golemi-na vo evropskoto semejstvo

IXET MEMETI

S$ poglasno narodniot pra-vobranitel im ukaùva na

vlasta i na dràvnite insti-tucii deka pravata na gra|anite se {titat pove}e na hartija

KNUT VOLEBEK

Misijata na OBSE sozdava pove}e konfuzija otkolku

red vo odnos na pra{aweto so jazikot na koj u~at mal-cinstvata

“KAPITAL” OTKRIVA �

Kompanijata Agrilend, promovirana kako makedonsko-izraelski proekt za spas na makedonskoto zemjodelstvo, ne e me{ana kompanija. Taa e celosno dràvna kompanija koja raboti kako logistika na Sal-Agro DOO, me{ana izraelsko-makedonska kompanija preku koja se odviva izvozot

AGRILEND E SAMO LOGISTIKA NA MAKEDONSKO-IZRAELSKATA SAL-AGRO DOO

ALEKSANDRA [email protected]

MO@EN E VTOR BRAN RECESIJA VO EVROPA

NIKOLA DIMITROV

Makedonija preku svojot am-basador vo Holandija, koj

odgovorno si ja zavr{i rabota-ta, gi dostavi dokazite protiv Grcija pred sudot vo Hag

ja se vo ena el i e

-

a ija,o se kite bi-so ]] BORIS TATAADIIDIDI]]]]]

QUPÔ O [V[V[V[VRGRGRGRGOOVOVOVSSKI

a, u-i net gitaap

za ni-serojaat ot-zana

NAVIGATOR11.06.20104

� DVA, TRI ZBORA

� GADGETS

“Raste~koto neprijatelstvo na Turcija kon Izrael, delumno, e posledica na otfrlaweto na zemjata od EU. Toa ja prinudi zemjata da razviva poblisko partnerstvo so zemji kakva {to e Iran”ROBERT GEJTSdràven sekretar za odbrana na SAD

“Za problemot so vodata vo svetot se vinovni kapitalisti~kite dràvi. Nedostigot na voda vo nekoi regioni ve}e ima krizen karakter. Toj problem e eden od faktorite za me|unarodni konflikti”MAHMUD AHMADINEXADpretsedatel na Iran

� SVET

...HOLANDIJA SVRTE NA DESNOIslamofobot Vilders, pobednik na izborite

Ultradesnata Slobodarska partija dobi 24 pratenici, a dosega ima{e osum. Na izborite vo Holandija prva e

Partijata na slobodata i demokratijata, vtori se Laburistite, a treti desni~arite na Geert Vilders.

...BROKEROT NA SUD@erom Kervie stana heroj vo Francija

@erom Kervie, brokerot na Sosiete ̀ eneral, koj proneveri pet milijardi evra, se najde pred sud. Toj za Francuzite

e heroj i `rtva. Samiot veli deka trguvaweto so tolku pari bilo ludo, no site taka rabotele.

0-24 �

� FOTO NA DENOT

...BERZINajgolema grià se problemite poradi BP

Aziskite berzi zav~era go po~naa trguvaweto vo plus, a taka trguvaweto go zavr{ija i evropskite berzi, dodeka

amerikanskite indeksi na krajot na denot padnaa. Najgolema grià na investitorite im zadava Briti{ Petroleum.

KRST NA NEBOTO VO KRU[EVOPo osvetluvaweto na manas-tirot “Sveto Preobraènie” nad Kru{evo vo ponedelnikot, od strana na EVN Makedonija, na neboto se pojavi krst od svetli-na. Prisutnite na osvetluvaweto na “Sveto Preobraènie”, popoznat kako manastirot na To{e Proeski, bea me|u ret-kite koi ja imaa privilegi-jata da go vidat. Izme{anite ~uvstva pro{arani so solzi bea neizbe`ni koga krstot ja promeni formata i premina vo bukvata T. Kratok moment na neveruvawe, molk i vozbuda, no dovolen za da se po~uvstvuva prisustvoto na To{e koj sekoga{ }e n$ sledi. Za moment neboto ni go vrati, fenomen koj ne se gleda sekoj den.

Sony pretstavi dva novi D-SLR fotoaparati od serijata Alpha. Stanuva

zbor za modelite A290 i A390 koi }e gi zamenat modelite A230 i A380. Dvata modeli imaat elektronski stabili-ziran CCD senzor so rezo-lucija od 14,2 megapikseli, a imaat i drugi zaedni~ki karakteristiki, kako {to se brzinata na snimawe dve fotografii vo sekunda, HDMI izlez, sistem za ~istewe pra{ina od svetlosniot sen-

zor, fokus so devet to~ki, LCD displej so golemina od 2.7 in~i i litium-jonska baterija. Razlikite se vo poddr{kata za Live View, koja e prisutna kaj A390 i pozadinskiot LCD displej, koj na A390 moè da se mrda, dodeka kaj A290 e fiksiran na teloto.Dvata novi modeli }e se najdat vo proda`ba ve}e od naredniot mesec , a prepora~anite ceni za evrop-skiot pazar se 450 evra za A290 i 500 evra za A390.

“Ekonomski reformi, ~ija cel e za{tita od finansiski krizi, treba da usvoi Evropskata unija vo celina, a ne samo ~lenkite na evro-zonata. Od golemo zna~ewe e op{tata ramka da bide ista kako vo zonata na evroto, taka i vo dràvite von toj region”@OZE MANUEL BAROSO,pretsedatel na Evropskata komisija

SONY GI PRETSTAVI A290 I A390

POLITIKA11.06.20106

Dràvnata komisija za spre~uvawe na korupcijata (DKSK) kone~no prese~e i pobara razre{uvawe

na direktorot na Upravata za spre~uvawe na pereweto pari, Vane Cvetanov, poradi nenamensko i neregularno tro{ewe pari od buxetot. Direktorot na Agencijata za stranski investicii, Viktor Mizo, kurtuli zatoa {to An-tikorupciskata komisija ne najde problem vo negovata institucija. Zatoa, pak, nova cel na antikorupcionerite e Van~o Kargov, direktor na Carinskata uprava, kaj kogo e utvrden konflikt na interesi. Razre{uvawe na Cvetanov se bara zatoa {to angaìral 29 lica sprotivno na Za-

Dràvnata komisija za spre~uvawe na korupcijata pobara razre{uvawe na Vane Cvetanov poradi nenamensko tro{ewe pari od buxetot, a od direktorot na Carinskata uprava, Van~o Kargov, da se otkaè od edna od javnite funkcii

��

SE BARA RAZRE[UVAWE NA CVETANOV, A MIZO KURTULI


Liderot na SDSM, Branko Crvenkovski, pora~a deka vo periodot {to sleduva negovata partija }e gi koristi site legitimni metodi za iskaùvawe na nezadovolstvoto od vladeeweto na Gruevski (mitinzi, protesti, promotivni materijali). So novite pomali partii koi mu se priklu~ija na negoviot “Front” veli deka }e stavele kraj na destruktivnata politika na VMRO–DPMNE koja ja vodi dràvata vo opasna nasoka

��

konot za dràvni slu`benici, za koi potro{il 6.326.000 denari. Istovremeno se to-vari i za nepostapuvawe po Zakonot za javni nabavki bidej}i izvr{il nenamensko i nezakonsko koristewe na sredstvata vo finansiskite transakcii koi pretstavuvaat dràvni rashodi."Vo 2008 godina, za novi vrabotuvawa, Upravata za spre~uvawe na pereweto pari, postapuvaj}i sprotivno na Za-konot za dràvnite slu`benici, ne podnela barawe do Min-isterstvoto za finansii za dobivawe soglasnost za nivno vrabotuvawe na neopredeleno vreme, tuku toa go storila preku agencija za privre-meni vrabotuvawa"izjavi pretsedatelot na DKSK, Ilmi Selami. Spored nego, Upravata zaovie privremeno angaìrani lica isplatila drasti~-no

pogolema suma vo sporedba so rashodite napra-veni za isplata na plati na redovno vrabotenite. Za ovie obvinuvawa, Cvetanov nema komentar, objasnuvaj}i deka do nego s$ u{te ne e stignata informacijata so detalnite podatoci vrz os-nova na koi se bara negovo razre{uvawe, no najavi deka oficijalno }e reagira vo ponedelnik.DKSK za navodite za zloupotre-ba na slu`bena dol`nost i nenamensko tro{ewe dràvni pari od Agencijata za stran-ski investicii, utvrdi deka ne postoi zloupotreba na funkcija. Ekonomskite pro-motori gi koristele sredst-vata “maksimalno namenski, racionalno i ekonomi~no”. Propustite i neutvrdenite pravila na rabota gi povr-zuvaat so sistemski slabosti vo dràvata.

DR@AVNATA ANTIKORUPCISKA KOMISIJA PRESEÊ

GABRIELA DELOVA [email protected]

Na v~era{niot raz-voj na nastanite vo Viena i izja-vata na avstrisk-iot minister za

nadvore{ni raboti, Mihail [pindeleger, deka Make-donija nema da dobie datum za pregovori - reagira{e liderot na makedonskata opozicija Branko Crvenk-ovski. Toj pora~uva deka, za àl, izjavata e o~ekuvana i deka Makedonija odamna gi prokockala {ansite za dobivawe na datum.“Na Makedonija & prestoi seriozna opasnost od dol-gotrajna izolacija ako ne se iskoristi narednata {ansa

“Dràvnata komisija zaklu~i da go zavr{i postapuvaweto

po ovoj predmet so toa {to ne najde elementi za nejzino

nadle`no postapuvawe", izjavi Selami.

Procesot na vlez na dràvite od Zapaden Balkan vo ~lenstvoto

na Evropskata unija ne smee da bide

zalo`nik na bilateralnite sporovi vo re-gionot, izjavi v~era vo Bri-sel evrokomesa-

rot za

pro{iruvawe, [tefan File."Potrebno e da se najde poin-akva ramka za re{avawe na bilateralnite otvoreni pra{awa na Zapaden Bal-kan" re~e File za vreme na konferencijata Trkalezna masa za pro{iruvaweto i politikata kon sosedite na EU, prenesuvaat agenciite.Poradi toa, File bara br-zinata na priemot na zemjite od regionot vo ~lenstvoto vo Evropskata unija da zavisi od

nu`nite reformi koi sekoja od niv poedine~no gi sproveduva, dodavaj}i deka vo EU ne pos-toi "zamor ili ramnodu{nost kon procesot na pro{iruvawe na EU".Evrokomesarot za pro{iruvawe posebno naglasi deka nikako ne bi bilo dobro re{avaweto na otvorenite pra{awa me|u zemjite od Zapaden Balkan da se povrzuva so procesot, {to vodi kon nivnoto ~lenstvo vo Evropskata unija.

FILE BARA POINAKVA RAMKA ZA RE[AVAWE NA BILATERALNITE SPOROVI

OPOZICISKIOT FRONT NAJAVUVA OFANZIVA

Makedonija i makedon-skata Vlada uspeaja da gi ubedat mnozinstvoto

pratenici od Evropskiot parlament deka postignaa ogromni rezultati, deka moè da im se veruva i deka }e bidat dobredojdeni vo ev-ropskata familija. Zatoa se nadevam deka Makedonija }e dobie datum za po~nuvawe na pregovorite, izjavi od Brisel evropratenikot Tunne Kelam od Estonija."O~ekuvam pozitiven ishod

na 17 juni, bidej}i ve}e bea odloèni po~nuvawata na pregovorite vo dekemvri, a toa voop{to ne be{e vina na Makedonija. Smetam deka Makedonija napravi i s$ u{te pravi ogromen pro-gres i reformi vo te{ki uslovi, i mnogu dobro se spravuva so celata situacija. Odloùvaweto na ovoj proces poradi osoben interes za im-eto na Republika Makedonija }e bide moralno ekstremno {tetno. Sledam i gledam deka

makedonskoto naselenie e dobro motivirano so cel da se napravi napor koj voop{to ne e lesen i tokmu poradi toa treba da se ohrabrat, a ne da se razo~araat", re~e Kelam.Vo odnos na s$ poprisut-nite navodi deka Brisel e razo~aran od progresot na Makedonija i deka poradi toa Makedonija nema da se najde na dnevniot red na EU, Kelam tvrdi deka toa e nevistina.

KELAM OÊKUVA POZITIVEN ISHOD ZA MAKEDONIJA

CRVENKOVSKI: NÈ OÊKUVA POLITI^KA KRIZA AKO NE SE ODBLOKIRAAT INTEGRACIITE

OPOZICISKIOT FRONT SE ZASILI SO ÊTIRI NOVI PARTIINa opoziciskiot front predvoden od liderot na SDSM, Branko Crvenkovski, v~era mu se priklu~ija u{te ~etiri novi politi~ki partii – Partijata za dvièwe na Turcite, Srpskata narodna stranka, Demokratskiot sojuz na Srbite i Srpskata zaednica vo Makedonija “Sv. Sava”. Vo imeto na site zboruva{e liderot na Partijata za dvièwe na Turcite, Adnan ]ahil, inaku porane{en koalicionen partner na VMRO-DPMNE vo Vladata od pre-thodniot mandat na Gruevski i minister bez resor od 2006-ta do 2008-ma godina, koj izjavi deka donele odluka za prilku~uvawe kon Frontot zatoa {to ne moèle da ja premol~at pogre{nata politika na Gruevski {to ja vodela zemjata vo mnogu opasna nasoka.Od VMRO–DPMNE reagiraa so ironi~en komentar deka se gordi {to Makedonija ima opozicija sostavena od lu|e kako Adnan ]ahil i Dragi{a Mileti}, i deka o~ekuvaat kako sledni na opoziciskiot front da se priklu~at i Bajru{ Sejdiu i Isnifaris Xemaili.

za Makedonija na Samiot na NATO vo Lisabon vo noemvri. Jasno be{e deka vo Brisel nema da dobieme zeleno svetlo, sega o~ekuvam EU da pokaè razo~aranost i pasivizacija na smetka na zgolemenata angaìranost na Va{ington koja nema da bide zasekoga{, tuku samo do noemvri. Ako i toa ne go iskoristime, mo`na e edna dolgotrajna izolacija”, izjavi Crvenkovski.Predviduvawata na Crvenk-ovski se deka vo toj slu~aj Makedonija }e se soo~i so te{ka politi~ka kriza od koja edinstveno re{enie za izlez }e bidat predvremeni izbori i definitiven pad na poltikata na Gruevski. "Dali tie }e bidat vo noem-vri, dekemvri ili vo januari

ili fevruari, toa e pomalku va`no. Bitno e deka nie }e imame politi~ka situacija, da ne ja nare~am politi~ka kriza, koja {to edinstveno moè da bide nadminata so predvremeni parlamentarni izbori”, veli Crvenkovski.Od druga strana, Crvenkovski smeta deka pred samitot na NATO, vo nikoj slu~aj ne smee da se pomisluva na izbori zatoa {to na toj na~in, vo ekot na zalo`bite na SAD za re{enie na imeto, {to toj gi o~ekuva, samo bi pokaàle nezainteresiranost za inte-graciite“Bi bilo krajno neodgovorno, bilo od strana na vlasta, bilo od strana na opozicijata, na takvata podgotvenost na Va{ington i Brisel nie da odgo-vorime so nezainteresiranost

i inicijativa za predvremeni izbori. Toa bi zna~elo deka nie ispra}ame poraka deka voop{to ne ni e bitno nitu

integriraweto vo NATO, nitu integriraweto vo Evropskata unija i toa bi bilo lo{o za zemjata”, re~e Crvenkovski.

KARGOV DA SE OTKA@E OD EDNA FUNKCIJA!Antikorupcionerite obvinija i deka prviot ~ovek na Carinskata uprava izvr{uva dve funkcii istovremeno, {to e sudir na interesi. "Van~o Kargov istovremeno izvr{uva funkcija direktor na Carinskata uprava i pretsedatel na vladina Komisija za davawe preporaki za promena na cena na lekovite", izjavi Selami. Antikorupciskata komisija po-barala od Kargov vo rok od 15 dena da se otkaè od ednata funkcija. Kargov najavi deka bez problem }e se otkaè od funkcijata pretseda-tel na Komisijata, objasnuvaj}i deka takvata pozicija ne mu dava nikakva odlu~uva~ka uloga i deka bil nazna~en direktno od Vladata bez prethodno da bide informiran.

11.06.2010 7FOKUS

Na konferen-cijata za IKT v o o bra z o -vanieto, koja na po~etokot na nedelava se odrùva{e

vo Ohrid, ministerot za informati~ko op{testvo Ivo Ivanovski, najavi deka vo septemvri 2010 godina Makedonija }e bide lider vo svetot spored brojot na kompjuteri vo u~ili{tata. Toj najavi deka vo takviot sood-nos kompjuter sprema dete zemjava }e ja nadmine [ved-ska, koja {to vo momentov e lider vo sproveduvaweto na e – obrazovanieto i ima najgolem broj na kompjuteri nameneti za decata. Sepak, za razlika od Makedoni-ja, ovaa zemja tehnolo{kiot razvoj i sproveduvaweto na e-obrazovanieto vo zemjata go grade{e dolgi godini i za razlika od makedonskite u~ili{ta, tie ne doìveaja tehnolo{ki {ok od tabla i kreda direktno da se prefr-lat na LCD-monitori. Spored prvite lu|e na In-tel koi prisustvuvaa na konferencijata, klu~ot za razvoj i unapreduvawe na e-obrazovanieto leì vo samite profesori, odnosno vo nivnata volja kompjuter-ite aktivno da gi vklu~at vo obrazovniot sistem. Na pra{aweto dali vakov proekt e podobro da se sproveduva etapno i od godina vo godina da se zgolemuva brojot na kompjuterite vo u~ili{tata ili, pak, treba kako {to napravi Makedonija, odedna{ da se kompjuteriziraat site u~ili{ta, vtoriot ~ovek na Intel, Xon Dejvis, na sred-bata so novinarite odgovori deka ima pove}e modeli na koj {to moè da se sprovede eden vakov proekt. “Prvata mo`nost e prvo da se sprovedat obuki za nastavniot kadar i otkako kadarot }e bide podgotven da se otpo~ne do obukata, a drugata mo`nost e kako {to

napravi Makedonija, da se obezbedat kompjuteri za site u~enici i profesori, a potoa da se sprovedat obukite za profesorite”, re~e Dejvis.Spored nego, vtoriot model koj go iskoristi Makedonija imal prednost vo odnos na odbegnuvawe na opasnosta od toa profesorite po sprovedu-vaweto na obukite da go zaboravat toa {to go nau~ile i ja imale mo`nosta vedna{ po obukata steknatoto znaewe da go sprovedat vo praktika i istoto da go primenat.“Koristeweto na kompjuterite vo procesot na obrazovanie e dolg proces i istoto ne moè da se slu~i preku no}. Sepak, toa {to kompjuterite se vo u~ilnicite e dovolen motiv za profesorite da po~nat da gi koristat alatkite koi im se na raspolagawe”, veli Dejvis.

PROFESORITE SE U[TE NE GI KORISTAT KOMJUTERITE VO NASTAVATA

Del od profesorite pri posetata na osnovnoto u~ili{te "Sv. Kliment Ohrid-ski" vo Ohrid rekoa deka kompjuterite ne gi koristat tolku ~esto, bidej}i ne se ~uvstvuvaat podgotveni za takov vid na nastava, a edna od u~itelkite se poàli deka bateriite na malite prenosni kompjuteri traat samo eden ~as i vo tekot na eden den kompjuterite gi ko-ristat samo za eden u~eni~ki ~as. Profesorite, pak, od srednite u~ili{ta, iako go pozdravuvaat proektot velat deka i po pove}e od edna godina otkako proektot se implementira{e, tie s$ u{te nemaat softverski programi koi {to moàt da gi koristat vo nastavata.“Idejata za kompjuterite e odli~na, me|utoa potrebni ni se pove}e programi koi

{to prakti~no bi moèle da gi koristime vo nastavata. Vo momentov go koristime samo ofis-paketot na ~asot po makedonski jazik. Pokraj toa, te{ko e i da se kontro-liraat u~enicite {to rabotat na kompjuterite, bidej}i za

taa cel pos-

tojano treba da kruìme niz u~ilnicata”, veli edna profesorka od gimnazijata vo [tip. Nejzina kole{ka od srednoto u~ili{te vo Kavadarci na {ega komen-tira deka od monitorite na klupite ne moè dobro da gi gleda u~enicite i poradi toa mnogu pote{ko & odi procesot na nivnoto zapoznavawe.Ministerot Ivanovski na konferencijata re~e deka proektot se sprovel odedna{, bidej}i samo na toj na~in moèlo da se nadomesti nein-vestiraweto na prethodnite vladi vo IKT-obrazovanieto. Spored nego, vistinskata ben-eficija od ovoj proekt }e se sogleda duri po pet ili {est godini koga od u~ili{tata }e izleze prvata generacija koja celiot obrazoven proces gi koristela komjuterite.

A KAKO E VO [VEDSKA?Duri i Makedonija ja pres-

tigne [vedska po brojot na komjuteri po u~enik, sepak, makedonskiot obrazoven sistem e daleku od {vedskiot obrazoven sistem. [vedska za razlika od Makedonija e–prikaznata ja grade{e so decenii nanazad i za da moème da se sporeduvame so ovaa zemja }e bide potrebno da pominat mnogu godini.“Imav mo`nost dve godini da bidam del od {vedskiot obrazoven sistem kade {to slu{av magisterski studii. Tamu s$ funkcionira{e preku kompjuteri, od komunikacija so profesorite do fondot

na literatura koja {to ni be{e dostapna na Internet. Navistina ima{e kompjuteri na sekoja masa, no za raz-lika od tuka, istite masovno se koristea, a profesorite znaeja {to da pravat so niv. Koga se vrativ vo Makedonija, pri nostrifikacijata na diplomata najgolem problem mi pretstavuva{e faktot {to nemam indeks, koj be{e elektronski i zaglaviv vo birokratskite lavirinti niz Ministerstvoto za obra-zovanie”, veli porane{na studentka od Makedonija. Taa vo momentov slu{a drugi magisterski studii na eden od fakultetite vo zemjava i kako i drugite studenti vo zemjava se soo~uva so istite problem - lo{a komunikacija so pro-fesorite i zastaren na~in na studirawe. Taa veli deka za razlika od tuka vo [vedska nemalo slu`ba Studentski

pra{awa, i site obvrski i problemi pri studiraweto gi re{avale preku mejl, a profesorite postojano bile dostapni.[vedska vaì za edna od zemjite kade {to kompjuterite imaat zameneto golem del od ~ovekovite obvrski, a imaat i re{eno isto taka golem broj problemi. Za vakvite tehnologii da profunkcion-iraat vo Makedonija }e bide potrebno da pominat mnogu godini. Ottuka, spored IKT-ekspertite sporedbata na Makedonija so [vedska, pa makar i spored brojot na kompjuteri, e sme{na.“Brojot na kompjuteri po u~enik kako reper za razvi-enost na IKT-obrazovanieto vo edna zemja ne dava realna slika. [to ako vo zemjava ima sto iljadi kompjuteri niz u~ili{tata, koga istite s$ u{te mnogu slabo se koristat. Ova e dobar start, no za zemjava da moè da se nare~e lider vo e–obrazovanieto, pa makar i vo regionov }e treba da pomineme niz eden dolg proces, koj samo ako se sproveduva so vistinska posvetenost i vnimatelnost istiot }e vrodi so plod. Obezbedeniot hardver e samo po~etok kon toa {to se na-rekuva e–obrazovanie”, velat IKT-ekspertite.

MENTALEN KODZa razlika od zemjava, lu|eto vo [vedska tehnolo{kiot i mentalniot razvoj go ìveat ve}e decenii. Za ovaa zemja brojkata od eden kompjuter po u~enik e realna i uspeh, bidej}i e-obrazovanieto ovaa zemja go sproveduva ve}e dolgi godini. Mentalniot napredok na ovie gra|ani e tolku visok {to re~isi e nevozmo`no da se slu~i kra`ba ili demolirawe na kompjuterite. Zatoa, spored ekspertite, ovaa zemja mnogu polesno moè da se odlu~i da sproveduva vakov proekt bidej}i procenkata za rizik od negovo propopa|awe e mnogu niska. Za toa najdobro zboruva statistikata. Spored podatocite na Euro-stat, samo 8% od makedonskite

gra|ani vo 2009 godina preku kompjuter dnevno vr{ele 5 – 6 kompjuterski aktivnosti. Vakviot procent vo [vedska iznesuva 29%. Isto taka, samo 14% od gra|anite na Make-donija dnevno kompjuterite gi koristat za da zavr{at 3 – 4 obvrski. Za razlika od [vedska, kade {to ovoj procent iznesuva 30%. Na-jgolem procent, odnosno 22% od Makedoncite, odnosno 22% na kompjuter izvr{uvaat samo edna obvrska dnevno i vo toj pogled sme ednakvi so [vedska kade {to 23% od gra|anite na kompjuter dnevno zavr{uvaat po samo edna do dve obvrski. No, sepak, vo zemjava vo najgolem broj “ob-vrskite” koi se zavr{uvaat na kompjuter, glavno se sve-deni na pi{uvawe tabeli vo Eksel, tekstovi vo Vord i pe~atewe na fakturi. Za razlika od razvieniot svet, kade {to preku Internet se registriraat firmi, se pla}aat smetki, se pi{uva doma{na zada~a. Spored Indeksot za podgot-venost za vmreùvawe na Globalniot IT-izve{taj, koj go izrabotuva Svetskiot ekonomski forum, Makedonija e rangirana na 73 mesto, vo dru{tvo so [ri Lanka, Dominikanska Republika, Senegal i Bugarija. Slovenija, Hrvatska i Crna Gora se mnogu podobro pozicionirani od nas i se na sredinata na rang-listata od ~etirieset-toto do pedesettoto mesto. Vakvite brojki zboruvaat deka zemjava vo IKT-razvojot, iako izminative tri godini beleì zna~itelen rast, s$ u{te go nema dostignato po-sakuvanoto nivo. Ekspertite se ednoglasni deka zaedno so kompjuterizacijata na u~ili{tata, za da se postigne vistinskiot efekt, potrebno e da se sproveduvaat i ak-tivni kampawi za edukacija na gra|anite so cel da se zapoznaat i dobliàt do e – servisite, a isto taka dobra ideja e i da se sub-vencioniraat IKT-idei koi {to moàt da priodnesat za podobar razvoj.

GOJKO KE[[email protected] 8%

od makedonskite gra|ani vo 2009 godina preku kompjut-

er dnevno vr{ele 5–6 kompjuterski aktivnosti

�� [vedska vaì za edna od zemjite kade {to kompjuterite imaat zameneto golem del od ~ovekovite obvrski, a imaat i re{eno, isto taka, golem broj problemi. Za vakvite tehnologii da profunkcioniraat vo Makedonija }e bide potrebno da pominat mnogu godini. Ottuka, sporedbata na Makedonija so [vedska, pa makar i spored brojot na kompjuteri po u~enik, e sme{na

MAKEDONIJA MO@E SAMO DA SONUVA ZA [VEDSKOTO E– OBRAZOVANIE

DURI I DA JA PRESTIGNEME [VEDSKA PO BROJOT NA KOMPJUTERI VO UÎLI[TATA

29% od [ve|anite vo 2009 godi-na preku kompjuter dnevno vr{ele 5–6 kompjuterski

aktivnosti

Idejata za kompjuterite e odli~na, me|utoa potrebni ni

se pove}e programi koi {to prakti~no bi moèle da gi koristime vo nastavata. Vo momentov go koristime samo ofis -paketot na ~asot po makedonski jazik. Pokraj toa, te{ko e i da se kontroliraat u~enicite {to rabotat na kompjuterite bidej}i za taa cel postojano treba da kruìme niz u~ilnicata – profesorka od [tip

Ivo Ivanovski najavi deka vo sep-temvri 2010 godina Makedonija }e bide lider vo svetot spored bro-jot na kompjuteri vo u~ili{tata. Toj najavi deka vo takviot soodnos kompjuter nasprema dete zemjava }e ja nadmine [vedska, koja vo momentov e lider vo sprovedu-vaweto na e–obrazovanieto i ima najgolem broj kompjuteri nameneti za u~enici.

OP[TESTVO11.06.20108

So rebalansot na buxetot, Fondot za zdravstvo }e dobie

dopolnitelni 40 milioni denari koi }e & gi dade na privatnata klinika Sistina za izvr{uvawe 200 kar-diovaskularni hirur{ki intervencii do po~etokot na april narednata godina.“Vo momentov, buxetot za kardiolo{ki intervencii e 440 milioni denari, no so rebalansot na buxetot e dogovoreno da dobieme u{te 30-40 milioni denari.

Spored dogovorot, parite ne mora vedna{ da se prefrlat bidej}i rokot za isplata na uslugite koi gi dava bolnicata e 120 dena”, izjavi direktorkata na Fondot za zdravstvo, Maja Parnarxieva-Zmejk-ova. Taa dodade deka iako kardiologija "Filip Vtori" ima dogovor so Fondot za operacii po poskapa cena do 2016 godina, sorabot-kata bila solidna. “Razlikata vo cenite po

usluga se dviì od 100 do 2.200 evra. Ako dosega za bajpas se pla}a{e po 8.000 evra, sega so ovoj metod }e se pla}a 7.400-7.500 evra”, istakna Parnaxieva.Gra|anite za kardio-hirur{ka intervencija i vo dvete kliniki }e pla}aat participacija najmnogu do 6.000 denari, a prethodnite ispituvawa na nivnata zdravstvena sostojba ne vleguvaat vo ovoj paket i }e moè da gi pravat vo koja bilo

bolnica. Fondot pokriva tro{oci samo za operacija i intenzivna nega.Na pra{aweto spored koi kriteriumi narednata godina }e se odreduva koja od dvete kliniki }edobie pove}e pari za kardiohirur{ki operacii, od Fondot gi poso~ija - buxetot na Fondot za zdravstvo, potrebite na pacientite i kapacitetot na bolnicite. “Se nadevame deka dogo-dina }e se razgovara za

pogolem buxet i }e nemame nikakvi problemi”, veli Parnaxieva-Zmejkova. Od Sistina velat deka na klinikata }e se vr{at i operacii na deca, no po {est meseci koga }e po~ne da raboti noviot oddel za detska kardiohirurgija. Zasega Fondot ne planira da kupuva novi uslugi od Sistina, no vo idnina }e napravat analiza dali ima potreba od potpi{uvawe nov dogovor. (A.S.)

OD FONDOT ZA ZDRAVSTVO 40 MILIONI DENARI ZA KARDIOLOGIJA - SISTINA

K O M E R C I J A L E N O G L A S

Pretstavnici na Zel-enata koalicija v~era uplatija 78.750 denari

od potrebnite 90.000 denari vo Narodnata banka za da prodolì sudskiot spor za dokaùvawe na zagadenosta na po~vata so te{ki metali od vele{kata topilnica. Ostatokot od potrebnata suma vo narednite denovi veti deka }e gi uplati op{tina Veles. Vo sudskiot spor, Zelenata koalicija bara da se dokaè zagadenosta na vele{kata po~va so te{ki metali, kako olovo i cink. Uplatenite pari bea sobrani od donacii od gra|anite na Veles vo sabotnata eko-human-itarna akcija "Jas za mene, Veles za site nas”. Slednoto sudsko ro~i{te e zakaàno vo septemvri.

Okolu 70% od {tipskite firmi go nemaat plateno danokot na imot {to

go napla}a lokalnata vlast. Traj~e Ristov od Oddelenieto za danoci pri op{tina [tip v~era izjavi deka o~ekuva vo tekot na godinata firmite da go platat dano~niot dolg.“Vo tek e procenkata na imo-tot na firmite, koja trebalo da se napravi u{te lani. Soglasno zakonite, firmite na op{tinata & dolàt za danok na imot od 2008 godina. Kaj onie kade {to e izvr{ena procenka za naplata na dolgot, ve}e se blokirani smetkite na odredeni firmi”, re~e Ristov.Toj dodade deka do krajot na godinata se o~ekuva vo op{tinskiot buxet da se sleat pove}e od 30 milioni denari po osnova danok na imot.

"ZELENITE” BARAAT DA PRODOL@I SUDSKIOT SPOR SO TOPILNICATA

[TIPSKITE FIRMI DOL@AT ZA DANOK NA IMOT

Natamo{na liberalizacija na trgovijata so zemjodel-ski proizvodi pobaraa

zamenicite-ministri za ekonomija na CEFTA-zemjite na v~era{niot sostanok vo Belgrad. Na sosta-nokot prisustvuva{e zamenik-ministerot za ekonomija Metodij Haxi-Vaskov. Makedonija postigna celosna liberalizacija so Al-banija i so Moldavija, osven kvota od 100 toni za vino na recipro~na osnova. Pregovorite so Hrvatska se vo finalna faza i se o~ekuva primenata na ovaa liberalizacija da po~ne od 1 januari 2011 godina, odnosno so verifikuvawe od strana na min-istrite za ekonomija vo ramki na Me{aniot komitet na CEFTA, vo oktomvri 2010 godina. So Srbija, Crna Gora, Bosna i Hercegovina i Kosovo, liberalizacijata vo industriskiot i zemjodelskiot sektor e celosna. Trgovskata razmena na Makedonija.

TRGOVIJATA VO ZEMJODELSTVOTO DOPOLNITELNO ]E SE LIBERALIZIRA

OP[TESTVO11.06.201010

Okolu 60.000 so-cijalni semejstva mo`noto poskapu-vawe i na stru-jata i na parnoto

od avgust }e go do~ekaat bez vetenite socijalni pa-keti od strana na Vladata. Ministerot za trud i so-cijalna politika, Xelal Bajrami, najavi deka soci-jalno zagrozenite semejstva energetskite vau~eri }e gi dobijat najverojatno od sep-temvri. Vladata predvidela site korisnici na socijalna pomo{ vo zemjava da do-bivaat pari~en nadomest od 600 denari mese~no za ve}e


KATERINA POPOSKApoposka@kapital com mk

CENITE NA STRUJATA VO EVROPA PA\AAT, VO MAKEDONIJA RASTAT

DANOKOT NA LO[ATA ENERGETSKA POLITIKA �

�� Makedonija e vo celosna sprotivnost od evropskite trendovi kade {to cenite na energensite pa|aat. Make-donija e pred novo mo`no poskapuvawe i na cenata na strujata i na parnoto

platenata smetka za struja, parno ili ogrevno drvo. Na godi{no nivo, za isplata na ovie socijalni vau~eri Vladata }e potro{i okolu 700.000 evra. “Ne sme finansiski vo mo`nost za celosno da gi subvencionirame semejstvata koi se korisnici na soci-jalna pari~na pomo{ i na postojana pari~na pomo{. Zasega od buxetot se predv-ideni po 600 denari za sekoe semejstvo koe so platena smetka za koj bilo energens na krajot od mesecot }e se obrati kaj socijalnite centri i }e dobie nadomest od 600 denari”, veli ministerot Bajrami. Dodeka da stignat socijalnite

vau~eri vo domovite na soci-jalno zagrozenite semejstva, i doma}instvata i kompaniite se vo o~ekuvawe na odlukata na Regulatornata komisija za energetika, dali i kako }e ja korigiraat sega{nata cena na elektri~nata i top-linskata energija.

MAKEDONIJA PLA]A "IZGOR" SKAPA ENERGIJA

Poslednite podatoci od Evrostat pokaùvaat deka Makedonija odi “kontra” Evropa - dodeka cenite na elektri~nata energija i na gasot vo 27 evropski zemji dramati~no pa|ale minatata godina, kaj nas “vivnaa” nagore.Zavodot za statistika na

Vlastite uveruvaat deka Za-konot za energetika, ostro kritikuvan od Evropskata en-

ergetska zaednica, nema da docni. Do krajot na mesecov nacrt-verzi-jata na Zakonot }e se razgleduva od strana na ministerite. Na Socijalniot forum na Sekretari-jatot na energetskata zaednica, koj od v~era pa s$ do utre se odrùva vo Skopje, direktorot na zaednicata, Slav~o Nejkov, istakna deka imaat samo edna zabele{ka na Zakonot.“Imame samo edno otvoreno pra{awe koe se odnesuva na kra-

jnite rokovi za liberalizacijata na pazarot na elektri~na energija. Misijata denovive }e ostvari sredba so pretstavnici i na MEP-SO i na Regulatornata komisija za energetika za doprecizirawe na site detali okolu Zakonot za energetika.”, veli Nejkov.Ministerot za ekonomija, Fatmir Besimi, istakna deka celta na Vladata e da napravi kvaliteten zakon, pritoa ne odgovaraj}i dali toa zna~i deka ELEM, soglasno preporakite na Brisel, nema pove}e da moè da uvezuva struja vo zemjava.

ZAKONOT ZA ENERGETIKA NASKORO VO VLADA

Firmite vo zemjava baraat vo obrazovniot sistem da ima pogolema praktika za

u~enicite i studentite so cel tie da dobivaat pokvaliteten i postru~en kadar. Spored biznis-zaednicata, sekoj teoriski predmet zadolìtelno treba da ima i prakti~en del, da se posveti vnimanie na komunika-ciskite ve{tini, upravuvaweto so vreme, na odnosot kon konkurentite, pregovora~kite sposobnosti, posebno vo trgovijata kade {to treba da se umee da se plasira proizvodot. Ovie preporaki od biznis-sektorot v~era mu bea preneseni na min-

isterot za obrazovanie i nauka, Nikola Todorov, koj se sretna so pretstavnici na ~lenkite na Stopanskata komora na Makedonija. Celta e mladite da steknat znaewa i kompetencii {to }e im ovozmoàt po zavr{uvaweto na obrazovanieto vedna{ da se vklu~at vo kompaniite t.e. bez dopolnitelni treninzi i obuki da se adaptiraat na pazarot na trudot. “Na{a cel e da kreirame programi spored potrebite na pazarot za dobro i brzo prilagoduvawe od u~ili{te na rabota”, re~e Todorov na sredbata. Spored nego, nepri-

fatlivo e po zavr{en fakultet da sleduva obuka. U~esnicite na sredbata gi poso~ija kako dobar primer modelite vo EU i SAD, kade {to uspe{ni kompanii se vklu~eni vo edu-kacijata i transformacijata na obrazovanieto od faktografija kon fokusirano obrazovanie. Vo Makedonija, za potrebite na bi-znis-sektorot i za polesen pristap na mladite do pazarot na trudot vo nastavata ve}e se vovedeni predmetite @ivotni ve{tini za osnovcite i Pretpriemni{tvo za sredno{kolcite.

FIRMITE BARAAT POOBUÊNI KADRI

Evropskata unija pokaùva deka vo vtorata polovina od 2009 godina cenata na strujata za doma}instvata vo 27 evropski zemji padnala vo prosek za 1,5%, dodeka, pak, cenite na gasot padnale za duri 16% sporedeno so vtoroto polugodie od 2008 go-dina. Eurostat pokaùva deka najniska cena na elektri~na energija pla}aat doma}inst-vata vo Finska, Francija i Grcija. Vo periodot od edna godina, najgolemo namalu-vawe na cenata na strujata imalo za doma}instvata vo Kipar, za duri 20%, Italija (-10%), Irska (-9%) i Danska (-8%), dodeka, pak, najgolem porast na cenata evropskata statistika evidentirala kaj Polska za 18%, vo Luksem-burg 17% i vo Slovenija za 16%. Izrazeno vo evra, vo vtorata polovina na 2009 godina najniska cena na struja pla}

ale doma}instvata vo Bu-garija (8,2 evrocenti na 100 kilovat-~asovi), Estonija (9,2 evrocenti) i Litvanija (9,3 evrocenti za 100 kilovat-~asovi). Najvisoka cena na stru-jata, pak, se pla}ala vo Danska (25,5 evrocenti za kilovat-~as), Germanija (22,9 evrocenti) i Italija (20 evrocenti). Prose~nata cena na strujata vo periodot koga analizira Evrostat se dvièla od 16,5 evrocenti za 100 kilovat-~asovi. Iako cenite na energensite vo zemjite na Evropskata unija lani zna~itelno se namalile, Makedonija ne gi sledi vakvite trendovi. Kaj nas od godina vo godina cenata i na strujata i na parnoto greewe raste. Regu-latornata komisija za en-ergetika koja na sekoi {est meseci ja korigira cenata i na strujata i na parnoto,

naskoro treba da izleze so presmetka koja cena na strujata i parnoto }e vaì za gra|anite od 1 avgust. Podatocite pokaùvaat deka od januari godinava strujata poskape za re~isi 10%, lani za 13,6% a vo 2008 godina za 14%. Cenata na par-noto greewe pak, vo prvite {est meseci od ovaa godina domaìnstavata i firmite pla}aat razli~na, od 1,5% za gra|anite do 20% za firmite. Lani, pak, parnoto poskape za 8% od 17%. Vo 2008 godina, Regulator-nata komisija za energetika gi {okira{e gra|anite koga ja poskape toplinskata en-ergija za frapantni 60%. Ako vakvite cenovni {okovi se analiziraat od aspekt na prose~nata makedonska plata od okolu 330 evra i niskiot standard na gra|anite, }e se zaklu~i deka Makedonija pla}a najskapi energensi vo regionot. Gra|anite so godini alarm-iraat deka so sega{nite pri-mawa i standard, ne gledaat pove}e na~in kako }e gi pla}aat smetkite za osnovnite tro{oci. Zasega nikoj ne ot-kriva dali dobarata vest za socijalno zagrozenite seme-jstav e signal deka dogodina ne o~ekuva nov posilen bran na poskapuvawa na strujata i parnoto. Vpro~em, ~estopati vovedu-vaweto na socijalnite pa-keti be{e povrzuvano so potrebata i od pazarno prilagoduvawe na cenata na elektri~nata energija.

QUPÔ ZIKOVglaven i odgovoren [email protected]

KAPITAL PETOK 11 JUNI 2010

NEDELNA EKONOMSKO-POLITI^KA ANALIZA STAND BY

Ovie, i onie dogodina {to }e gi slavime, se “dvaeset godini izedeni od skakulci”! Patem, da ja najavam svojata prva kniga koja, se nadevam - vo dobro zdravje, sre}a, li~ni uspesi i uspesi za dràvata, vo ovie te{ki momenti, }e ja zavr{am vo 2011 godina! Ja narekov “Godini izedeni od skakulci”!? I ja posve-tiv, ne na dvaesette godini na VMRO-DPMNE, tuku na 20-te godini nezavisna Makedonija! Dràva koja po~na da se raspa|a u{te pred da se sozdade ...

deka Rusite odamna se na cena vo Francija, no vo Pariz vo pos-ledno vreme samo za bogati Rusi se zboruva! I taka, vo stilot na “akciite” na Xems Bond, so soprugata vlegovme vo famozniot agol od tri separea od koe na ednoto sedela poznatata dvojka! Mi prio|a eden zgoden ~ovek so svoi pove}e od 60 godini, vi-sok, oble~en vo smoking, i mi veli "Kade sakate da sednete gospodine?"! Mu odgovaram – "Vo separeto na poznatata dvojka" (!?), toj mi veli "Nema problem, povelete". Sednavme vidno vozbudeni! Samo nie bevme vo lobito, a ~ovekot {to n$ smesti sedna zad klavirot i po~na tivko da ni sviri francuski {ansoni! Kelnerot n$ posluì “martini roso” i s$ be{e taka ubavo, rasko{no, prijatno, evropski, “po malku li-gavo”, moram da priznaam, za moj vkus, ama prijatno ~uvstvo. S$ taka do eden moment koga potonati vo razgovor jas i mojata sopruga ja slu{navme “Biljana platno bele{e” svirena na klavirot od ve{tite prsti na pijanistot!!?? Gi svrte-vme glavite kon nego, toj suptilno se nasmevna, ja otsviri pesnata i napravi pauza. Dojde do nas i veli – "Jas sum od Srbija! Od Tatko Milentije i majka Stanislava. No, roden sum ovde"! Ni veli deka vedna{ znael deka

sme Makedonci! Razvrzavme mua-bet i, normalno, jas po balkanski go ra{iriv i go pra{av {to e toj – Srbin li e? "Ne bre sinko, ne sum Srbin! Evropeec sum, pa Francuzin, ako treba poseriozno da se pozicion-iram! A, zo{to bi bil Srbin!? Za poslednite dvaeset godini od koga ni se raspadna dràvata i onaa budala od diktator majka & ras-plaka, site rodnini od Belgrad mi se razbegaa! Gi smestuvav po razni naselbi na Pariz, pa i vo drugi gradovi! Deneska vo mojot mobilen moram da im gi imam broevite, oti im pomagam! Na tie golemi Srbi? Moi rodnini koi nemaa pamet vo glava i vo 1993 godina zaminuvaa po frontovite na Bosna! Kakva Srbija, bre sinko! Gubam so toa! Gubam! Jas, koj pred 35 godini mlad zavr{iv Konzervatorium vo Pariz i sviram vo Filharmonijata na Pariz od pred dvaeset godini! Za dvaeset godini nikoj ne me pra{al {to sum? Me pra{uvaat samo za kolku vreme moàm da ja nau~am taa i taa arija ...Od Srbija dobiv samo s'klet! No, sepak, me raduva koga doa|aat zemjaci ovde ... Moram da ti priznaam deka se izraduvav koga po~uvstvuvav deka si od moite kraevi za koi mnogu mi zboruvale, a samo nekolku pati sum gi posetil. Da ti kaàm samo", mi veli, "deka

osven Goran Bregovi}, vo posledno vreme ovde nikoj ne naminal!" Ej, kako se izraduvav – jas Makedonec od Skopje, ovde! Breeej! Posedovme, se pozdravivme i si otidovme isprateni so "Biljana platno bele{e“ – pak se svrtev kon nego, mi namigna i veli – "Dobro zvu~i srede Pariz! A?"

S'KLET!Istiot den se ka~uvam vo taksi. Taksistot me pra{uva na lo{ ang-liski – "Od kade doa|a{ !?" Jas mu velam "Od Makedonija! Ja znae{ li taa zemja?" A, toj mi veli – "Kako ne. ”Masedonija, ten points”!? Mi veli "Jas sum evroviziski fan, gledam Evrovizija i tvojata zemja ja znam po toa {to imate najgolemo ime koe nikoga{ ne go razbrav {to zna~i, pa zatoa najlesno mi e da kaàm Makedonija!" U{te me pra{uva dali e ok - taka da ja oslovuva dràvata! Se iznasmeav! Daaaa, taka, vsu{nost, treba! Tipot u{te tolku se zbuni! Ponatamu go pra{uvam taksistot (Tuniànec po poteklo, no gord Francuzin), "Kolku redovno slu{a{

za Makedonija i Makedon-cite?" Mi veli, "Iskreno da ti kaàm prijatele, ovde vo Pariz malku se slu{a

za Makedonija, a najiskreno vo nekolku navrati imaat izjaveno na vesti za Makedonci fateni vo kriminal niz francuskite gradovi! No, vo nekoi vesnici se pi{uva{e deka se toa, vsu{nost, Albanci od Makedonija koi doa|aat od Brisel – operiraat niz Pariz, pa se vra-}aat nazad vo Brisel! Gi fa}aat, a od paso{ im se gleda deka se od Makedonija, pa francuskite vlasti zaklu~uvaat deka se Makedonci!" Zamol~av, ne sakav da razvleku-vam... klu~na tema... Ta`na tema! Ova e makedonskiot identitet deneska vo Evropa, za kakov iden-titet, vsu{nost, mi zboruva{e i pijanistot od Ric! Identitet koj te "ubiva“!

SEGA SUM VO SKOPJE VE]E TRI DENA...

Makedonskata javnost vo nared-nite nedeli }e bide “zarobena” vo scenarijata za proslavata na rodendenot na VMRO-DPMNE i dostignuvawata na ovaa partija vo poslednite 20 godini! Mnogu analiti~ari, mladi i stari, od “ovie“ i od "onie“, od "predavnic-ite“ i od "patriotite“, od "vrho-vistite“ i od "socijalistite“, od "bugarofilite“ i od "srbofilite“! Mnogu Makedonci, Albanci, Turci, Vlasi, Srbi, Romi ... – site }e gi

analiziraat dostignuvawata na VMRO-DPMNE. No, i deneska temata e - koj pat da go fatime? Se pra{uvame, a ne sfa}ame {to “onakvoto” gi zabolelo za “pati{tata” generaciite koi de-neska ne se se}avaat nitu na atentatot na Kiro Gligorov (1995), a kamoli na Tito! Si imaat tie druga agenda – evropska ... koja ne zavisi od datum za pregovori! Od utre natamu }e gledame fudbal! Voop{to ne n$ interesira roden-denot na VMRO-DPMNE i nivnite poraki za dostignuvawata! U{te pomalku n$ interesira }e ima li predvremeni izbori! Ona {to }e n$ frustrira sekoga{, a taka bilo dvaeset godini nanazad (i vo vremiwata na VMRO-DPMNE) e pra{aweto koe sekoj od nas }e si go postavuva vo sebe - koga Makedonija }e zaigra na edno Svetsko prvestvo, pa taka silno i vozbudeno da go ~ekame sekoj natprevar na na{ata reprezentacija! Kako koga vo osum-desettite gi ~ekavme natprevarite na Jugoslavija so [panija, so Ar-gentina koga Ivkovi} mu odbrani penal na Maradona, koga Pan~ev rede{e golovi ...

SKAKULCI!Bez pretenzii da {iram jugonos-talgija, tekstot nema takvi nameri, sakam da kaàm deka, vsu{nost, zbo-ruvam za “identitetot”! Za koj tolku

mnogu gluposti se iznaslu{avme vo ovoj period – vo kontekstot na problemot so Grcija! Bez da raz- bereme deka identitetot

e proces vo koj se gradi, se sozdava, zra~i ... za drugiot

da izgradi percep-

c i j a

{to, vsu{nost, zna~i{! Za toa ne se pregovara! Eve, jugoslovenskiot identitet postoe{e s$ dodeka nacijata jugoslovenska postoe{e so site nejzini atributi na mo}, uspe{nost, po~ituvawe, pobedi ... Taa zra~e{e i zna~e{e! koga se raspadna dràvata, se raspadna nacijata, a pred toa se izgubija rezultatite ...Se se}avam koga se odr-ùva{e svetskoto fudbalsko prvenstvo vo Italija vo 1990 godina, jas bev vo vojska (JNA – posledna mirna gen-eracija)! Cela grupa od triesetina vojnici gledavme: Jugoslavi ja-[panija! Se se}avate, gi "tepavme" [pancite 2:1 so golovite na Piksi! Ima{e li pogolema radost od toj natpre-

SKAKULCI!

Vo minatite desetina dena bev vo Pariz – {to privatno, {to slu`beno, i sakam de-neska da spodelam so Vas, po~ituvani, edno iskustvo koe za mene

e edna besprekorna prikazna za elementarnoto ~uvstvo - koj si? Kako te gledaat dodeka gi minuva{ mostovite na Sena – od Luvr, do Notr Dam, od Konkord do Domot na invalidite i grobot na Napoleon Bonaparta, od Operata do Sakr Ker i M o n M a r t r ... Ubavo, ubavo ... Da te miluva veterot pokraj Sena, da vdi{uva{ od lavanda ta , japonskite ja-bolka i lip-ite pokraj Luvr ... i da se ~uvst-vuva{ eden od site niv! Kult-niot prostor na Evropa, kade itame so site sili i frus-tracii – i siroti nie ne znaeme koga }e stigneme! A, koj bev jas tamu ...? Zra~ev li po makedonski, koga nikoj ne me pra{a {to sum? Imav li potreba nekomu da mu objasnuvam koj sum jas! Nemav potreba...

UBAVINI!Vo poznatiot hotel Ric vlegovme so soprugata za da se napieme kafence vo poznatoto “lobi” kade {to - dvaesetina minuti pred da zaginat vo soobra}ajkata, sedele i piele ~aj princezata Dajana i Dodi al Fajat! Na vratata n$ upatija vo lobito vo koe nema{e nikoj (docna popladne, vreme za odmor), rasko{no namesten hotelot (eden od najskapite vo svetot)! Edna gospo|a vrabotena n$ pra{a zo{to bi sakale tokmu vo toj del na lobito da pieme kafe, jas & odgovaram deka znam deka tamu sedele Dajana i Fajat, i zatoa - a taa me pra{uva: "A od kade ste gospodine?"! Jas malku frustrirano & odgovaram – "A, zarem treba da sum od Egipet za da sednam tokmu vo toj agol!". Taa mi veli, "Ne, ne samo pra{av ... gospodine, izvinete!". "Nema problem" & odgo-voriv – "patem, od Rusija sum" & rekov ! "A,aaa od Rusija, dobro, dobro ..." veli taa! Inaku, razbrav

var. Toga{ site se ~uvstvuvavme Jugosloveni vo vojni~kata “u~iona” vo koja bevme sobrani jas kako Makedonec i Mitko od Probi{tip, potoa ima{e Bosanci (Muslimani), Bosanci (Hrvati), Bosanci (Srbi), ima{e Srbi, Hrvati, Slovenci, a ima{e i Albanci ... Koga po onaa poznata majstorija na Piksi toj go postigna prviot gol, eden Bosanec, pijan, radosen do nebo, go digna drugarot Albanec – Ajeti od \ak-ovica! Go digna vo race i od radost saka{e da go “frli niz prozor” (takvo ne{to samo “Mujo” moè da priredi)! Za kratko se svesti - a potoa go digna vo vozduhot, i se se}avam deka mu re~e “... volim te budalo mala...”, na {to site “puknavme” od smea, a toj mesto Albanecot, niz prozor ja frli u~eni~kata klupa!? Da, da taka be{e, site se ~uvstvu-vavme kako golemi Jugosloveni vo taa 1990 godina, iako vo Slovenija odamna vo mesecite nanazad be{e pobedil DEMOS, vo Hrvatska HDZ, a vo Makedonija be{e formirana VM-RO-DPMNE! Zemjata se raspa|a{e. Site tri partii so jasna cel osamostojuvawe na dràvite, i gradewe svoja nacija so simboli, identitet i pobedi!?Zatoa, deneska po 20 godini od svetskoto prvenstvo vo Italija, koga Piksi, Savi~evi} i Pan~ev gi “rasturija” [pancite, kako i isto tolku godini od formiraweto na VMRO-DPMNE, jas s$ u{te ne moàm da se pomiram – {to & napravija na mojata zemja onie {to & se redea eden po eden sive ovie godini ... Vo period vo koj vladeeja i tie, i SDSM, pa pak tie, pa pak SDSM, i sega, pak, tie! Zemjata ja nema na svetsko prvenstvo, ligata fudbal-ska & se raspadna, lu|eto namesto na rabota denot go pominu-

vaat vo obloùvalnici, fud-balski ekipi pravat me|unarodni krimina-li, sekade nepravda i kriminal, nemo} i ne-sposobnost da se re{at

problemite! Nespo-sobni politi~ki i korporativni eliti ne znaat {to so sebe

i so dràvata, i so nas vo nea! Ova li e identitetot makedonski koj treba da go so~uvame i treba da ni go garantira me|unarodnata zae-dnica!? Pra{aweto ne e dali postoi, tuku go gleda li nekoj nad-vor vo Evropa i po{iroko makedonski-ot identitet, dopira li do niv, vo

kakvi formi do pira , kakov e imixot na Makedonija nadvor, {to podrazbiraat pod Makedonec nadvor (!?), osven albanski kriminalec od Brisel ... Dali koga }e spomenete vo Germanija kako Bugarite i Grcite pravele malverzacii so evropskite fondovi, nema da vi kaàt – pa i vie ste isti, i zatoa te{ko }e vleguvate vo EU!? Toa e identitet mil moj Voda~u! I Bugarite imaat identitet de-neska vo EU, pa {to!? I Grcite imaat identitet – pa {to? [to }e im e, bre! Te{ko e deneska da si Grk vo Germanija – o~i }e ti iskopaat!?

11

KOMENTARI I ANALIZI11.06.201012

Vrednosta na evroto nasprema dolarot sta-nuva mo{ne aktuelna tema vo posledno vreme. Analiziraj}i go zna~itelniot pad

na evroto, posebno vo posled-nite nekolku meseci, i efektite vrz makedonskata ekonomija, nekoi od doma{nite pe~ateni mediumi ja stavija ovaa vest duri i na naslovna strana. Pred okolu dvaeset meseci, koga evroto iznesuva{e 1,63 nasprema dolarot, be{e jasno deka dolarot e drasti~no potcenet. Vo tie migovi vero-jatnosta deka dolarot moè i ponatamu da pa|a zna~itelno be{e minimalna. Vsu{nost, samata amerikanska ekonomija treba{e da implodira za da dojde do zna~itelno pogolem pad na dolarot nasprema evroto. Zatoa, na ~itatelite na moite toga{ni ekonomski analizi vo nedelnikot “Fokus” srde~no im prepora~av deka del od svoite rezervi koi gi dràt vo evra treba da gi zamenat vo dolari. Moeto predviduvawe be{e deka od toga{nata vrednost od 39,5 denari za eden dolar (ili 64 evro centi), vo narednite dve godini dolarot }e porasne i }e bide najmalku 50 denari (ili 81 evro centi). Istovre-meno, smetav deka zamenu-vaweto vo dolari na del od makedonskite dràvni devizni rezervi koi se dràt vo evra bi pretstavuvalo kalkuliran i razumen rizik za dràvava. Pred dvaeset meseci, pri pro-cenkata na rizikot i dobivkata na edna vakva transakcija, {to e po~etnata to~ka pred done-suvawe na kakva bilo odluka

za investirawe, rizikot za zaguba be{e mal, a {ansata za dobivka mnogu pogolema.Denes dolarot ve}e iznesuva pove}e od 51 denari, ili okolu 83 evro centi. Narodnata banka na Republika Makedonija ne se osmeli da zameni pozna~aen del od dràvnite devizni rezervi od evra vo dolari, zadrùvaj}i go ultrakonzer-vativniot pristap pri menax-iraweto na narodnoto bogat-stvo, koe se reflektira sekoja godina vo mizerniot povrat na kapitalot koj go menaxira ovaa na{a dràvna institucija. Vsu{nost, od Petar Go{ev ne moè ni da se o~ekuva ne{to pove}e. Kako porane{en min-ister za finansii, toj gener-alno se pokaà odli~en vo odrùvaweto na status kvo. Kako guverner, drasti~no gi potceni makroekonomskite pos-ledici od nagloto zgolemuvawe na denarskata pari~na masa koja nastana vo 2007 i 2008 godina, prete`no kako rezultat na kreditnoto formirawe od strana na komercijalnite banki preku kreditniot bum koj toga{ be{e ohrabruvan od strana na Vladata. Kako i da e, pra{aweto sega e kako }e se dviì odnosot evro/dolar na kratkoro~en i dolgoro~en plan? Fakt e deka najgolemite dvièwa ve}e nas-tanaa pri padot na evroto vo poslednite dvaesetina meseci od 1,63 na 1,20 nasprema dola-rot. Ponatamo{noto dvièwe prete`no }e zavisi od kamat-nite stapki na Amerikanskata centralna banka (FED), spore-deno so kamatnata stapka na Evropskata centralna banka (ECB).

Kratko i jasno, poradi finan-siskata kriza so koja momen-talno e soo~ena Evropskata unija, kako i dol`ni~kata kriza na nekoi od nejzinite ~lenki kako Grcija, [panija i Portugalija, verojatnosta e mnogu mala deka ECB }e ja zgolemi osnovnata kama-tna stapka od 1% vo dogledno vreme. Zna~i, vo sega{nata vrednost na evroto od 1,20 nasprema dolarot, razlikata me|u kamatnata stapka na FED od 0,25% i na ECB od 1% e ce-losno vgradena vo kursot me|u dvete valuti. Bidej}i amerikan-skata ekonomija denes e daleku postabilna od evropskata, koi bilo dopolnitelni lo{i vesti koi }e izlezat od evrozonata avtomatski }e se reflektirat vrz padot na evroto nasprema dolarot. Zatoa, li~no o~ekuvam deka verojatnosta e golema deka evroto moè da padne do 1,1 nasprema dolarot vo nared-nite nekolku meseci.No, toa {to }e ja cementira vrednosta na dolarot nasprema evroto }e bide momentot koga FED }e po~ne da ja zgolemuva osnovnata kamatna stapka vo Amerika. Verojatnosta e golema deka FED }e po~ne da ja zgolemuva osnovnata kama-tna stapka vo Amerika pred ECB da po~ne da ja zgolemuva osnovnata kamatna stapka vo evrozonata. Zna~i, vistinskoto pra{awe e koga moè da po~ne procesot na zgolemuvaweto na osnovnata kamatna stapka vo amerikanskata ekonomija od strana na FED.Se razbira, nikoj ne moè da go dade odgovorot na ova pra{awe. Odlukata za zgolemu-vawe zavisi isklu~ivo od gu-

vernerot, kako i od Upravniot odbor na FED. No, toa {to moè da se napravi e analiza na toa kako dejstvuvala FED vo prethodni ekonomski recesii. Za razlika od ECB, ~ij os-noven mandat e niska stapka na inflacija, FED ima dvoen mandat od niska inflacija i niska stapka na nevrabotenost. Bidej}i inflacijata vo Amerika momentalno e pod kontrola, os-novniot problem za FED e vi-sokata stapka na nevrabotenost od 9,7%. Od po~etokot na re-cesijata vo 2008 godina, pove}e od 8,5 milioni lu|e go izgu-bija svoeto rabotno mesto vo Amerika. Me|utoa, od po~etokot na 2010 godina amerikanskata ekonomija povtorno po~na da kreira novi vrabotuvawa. Vo poslednite ~etiri meseci prose~no se vraboteni okolu 150.000 lu|e sekoj mesec. Zna~i, dokolku ovoj trend prodolì, januari 2010 godina }e ispadne deka bil {picot na nevrabotenosta vo ovoj ekonom-ski ciklus za amerikanskata ekonomija.Analizata na poslednite tri recesii pokaùva deka vo amerikanskata recesija od 1981-1991 godina, {picot na nevrabotenosta be{e postig-nat vo septemvri 1982 godina, a FED go zapo~na ciklusot na zgolemuvawe na kamatnite stapki pet meseci podocna, odnosno fevruari 1983 godina. Vo recesijata od 1990-1991 godina, {picot na nevrabote-nosta be{e postignat vo juni 1992 godina, a FED go zapo~na ciklusot na zgolemuvawe na kamatnite stapki devetnaeset meseci podocna, odnosno fevru-ari 1994 godina. Kone~no, vo

VREDNOSTA NA EVROTO ]E PRODOL@I DA PA\A

recesijata od 2001 godina, {picot na nevrabotenosta be{e postignat vo juni 2003 godina, a FED go zapo~na ciklusot na zgolemuvawe na kamatnite stapki dvanaeset meseci podocna, odnosno juni 2004 godina. Zna~i, gledano vo istoriski kontekst, ako ispadne deka {picot na nevrabotenosta vo ovaa recesija bil janu-ari 2010 godina i dokolku amerikanskata ekonomija prodolì da kreira novi rabotni mesta vo narednite {est meseci, verojatnosta e golema deka FED }e go zapo~ne ciklusot na zgolemu-vawe na kamatni stapki me|u januari i juni 2011 godina. Od druga strana, {an-site deka finansiskata i dol`ni~kata kriza vo Evropa }e bidat re{eni dotoga{ se minimalni, {to zna~i deka ECB nema da ima prostor za da gi zgolemuva kamatnite stapki vo dogledno vreme.Zatoa, verojatnosta e golema deka na kratkoro~en plan evroto }e se dviì me|u 1,15 i 1,25 nasprema dolarot, no {ansite deka }e padne na pomalku od 1,1 vo 2011 godina se mnogu realni.

DEN DONÊVekonomski analiti~ar

POJADOK SO DEN

11.06.2010 13KOMENTARI I ANALIZI

� KOMENTAR

GORKATA VISTINA!Diplomat e ~ovek

koj }e vi kaè da odite po

|avolite i toa }e go napravi tolku dobro, {to vie edvaj }e go ~ekate patuvaweto dotamu.Ako e ova to~no, toga{ avstrisk-iot minister za nadvore{ni raboti, Mihail [pindel-eger, s$ u{te gi nema usovr{eno svoite diplomatski ve{tini do kraj. ôvekot n$ prati po |avolite so izjavata deka nema {ansa da dobieme datum za pregovori...i ostavi gorko ~uvstvo otkako ni ja frli u{te pogorkata vis-tina v lice. Iako mnogumina od nas ne se iznenadija od vakviot ( vo sekoj slu~aj i za na{ vkus - preiskren) nastap i izjavata samo ja sogledaa kako nemi-novno soop{tuvawe na vistinata, sepak, kaj site ostanuva ma~noto ~uvstvo na poraz. Poraz za makedonskata diplo-matija, poraz za makedonskata dràva, poraz za makedon-skite gra|ani. Po ova sme{no iz-gledaat obidite na zamenikot-dràven sekretar na SAD, Xejms Stajnberg, da go “namami” premierot

Gruevski da go re{i sporot so ponudata za nagrada – vlez vo EU i vo NATO. Stajnberg se postavi kon makedonskiot premier kako kon malo dete – “napi{i doma{na, }e dobie{ ~okolado”! Dilemata {to se


STRUJATA GI “DRMA” GRA\ANITE!Ne vo juli, tuku vo

avgust, pa, sega ne vo avgust, tuku vo

septemvri... Vladata na esen se nadeva deka }e po~ne da ja realiz-ira idejata stara 10 godini, da gi subven-cionira najzagrozen-ite semejstva so en-ergetski vau~eri. No, kakva politika vodat ne samo za socijalno zagrozenite, tuku za site gra|ani na Makedonija, za nekoja godina }e ni treba dràvna pomo{ za da gi platime smetkite za struja i parno. Svesni li se vo Vladata kolku ~inat smetkite za elektri~na energija na edno doma}instvo? Tie se najgolema stavka vo semejniot buxet po hranata. Sekoe nejzino zgolemuvawe zna~i s$ pogolem finansiski udar vrz ìvotniot standard. Znaat li nadle`nite deka en-ergetikata ne e samo predizborna tema, tuku seriozna zakana za celata dràva? Makedonija od godina vo godina e s$ poza-visna od skap uvoz na struja. Da gi pra{ame nadle`nite kade ni e doma{noto proizvodst-vo? Kako edna razumna i odgovorna dràva go komentira faktot {to

cenite na strujata vo zemjite na EU lani se namalile, a kaj nas rastat? ûvstvuvaat li deka po tro{ocite za hrana, smetkite za struja i za parno, kako najgolem izdatok,

celosno ja “jadat” prose~nata makedon-ska plata? O~igledno potrebna e seriozna energetska politika... Ne samo naprazno da povtoruvaat, tuku da vidime na delo deka Vladata vodi serioz-na energetska poli-tika, za po 10 godini da ne bideme “crna dupka” na Balkanot. Zemjite od regionot imaat em pogolemi plati od nas, em po-evtini energensi. [to pravime nie?

nametnuva e dali se bega od “doma{nata” {to treba da se napi{e ili od na-gradata {to treba da se dobie ako se ispolnat obvr-skite...se bega li od te{kata odluka {to treba da se donese ili moèbi “~oko-ladoto” {to sleduva potoa ne e po vkus na makedonskoto liderstvo!?


ALEKSANDAR JANÊSKI STANISLAV PIGONDALEKSANDAR JANÊSKI STANISLAV PIGON

ti na antiglobalistite koi sekoga{ gi pridruùvaat ovie sostanoci. Koga }e se sretnat vo Muskoka, Kanada, se pla{am deka }e e dolga i crvena listata so prob-lemi {to }e ja diskutiraat liderite na G8.JANÊSKI: Pa, ako prob-lemite ne moàt da bidat re{eni od mo}nite me|unarodni organizacii i instituciite na ON, kako e mo`no da bidat re{eni preku sozdavawe na brojni mali grupi na interes i {to, vsu{nost, moè da se postigne na tie pomalku integrirani nivoa? Ova e krucijalno pra{awe za mali dràvi kako Makedonija. PIGON: Se nadevam deka nekoi makedonski politi~ari nema da se ~uvstvuvaat navredeni ako kaàm na xentlmenski na~in: Makedonija moè da vlijae na me|unarodnite odnosi samo proporciona-lno na silata {to ja ima. No, ...{to se odnesuva na regionalnite perspektivi, situacijata e poinakva. Procesot za stabilizacija i asocijacija so EU, {to zapo~na na Zagrepskiot samit vo 2000 godina, ne e ednostavno bilateralen proces so sekoja dràva. Vo linija so ova, podo-bruvaweto na regional-nata sorabotka e edna od glavnite celi koi se postig-naa so Solunskata agenda za Zapaden Balkan. Od ovoj agol Makedonija moè da igra vitalna uloga, moè da inicira sorabotka pomagaj}i si samata sebesi i na drugi dràvi. Momentalnoto makedonsko pretsedatelstvo so Sovetot na Evropa moè da bide dobra {ansa. JANÊSKI: No, realnosta ne sekoga{ ja sledi vizijata. Pregovorite so EU izgledaat pove}e defragmentirani i bilateralni. Vo sekoja dràva EU-ambasadorot ispora~uva direktivi i o~ekuvawa tie da bidat ostvareni. Ne sum slu{nal za primer za zaedni~ki sostanok na EU-ambasador-ite so grupa dràvi za da diskutiraat za zaedni~kite celi i da go evaluiraat progresot na regionalnata sorabotka so EU?PIGON: ^lenstvoto vo EU ne e samo makedonski prior-itet, tuku i drugi dràvi od regionot go imaat postaveno kako itna cel. ]e bide li korisno za site niv da pri-stapat so nekoja zaedni~ka platforma vo pregovor-ite? Pogledni go iskust-voto na drugite dràvi od Centralna Evropa za vreme na pretpristapniot period. Takanare~enata Vi{egradska grupa, osno-vana vo 1992 godina prvo od 3, potoa od 4 dràvi: ê{ka, Ungarija, Polska i Slova~ka, koja odigra va`na uloga vo koordinacijata na politikite vo pregovorite so EU, za da se izbegne konkurencijata. Dràvite, isto taka, ja sozdadoa i CEFTA, slobodnata trgovska zona, koja sega e pridobiv-ka za drugi dràvi od re-gionot na Isto~na Evropa,

otkako tie se priklu~ija na EU i moraa da ja napu{tat CEFTA.JANÊSKI: Postojat dobri primeri na sorabotka na razli~ni poliwa. Minis-trite za vnatre{ni raboti na balkanskite dràvi se sre}avaat redovno. Vo Bitola skoro se odrà Regionalna konferencija za NATO-integracii na Jugoisto~na Evropa na koja prisustvuvaa nekolku min-istri za odbrana i pogolem broj oficijalni, odbran-beni delegacii. Potoa, Regionalnata ministerska konferencija za unapredu-vawe na istraùvaweto i visokoto obrazovanie koja se odrùva vo Tirana. Vi-cepremierite na Makedonija i Srbija ocenija deka zavr{uvaweto na Koridorot 10 ne e samo od korist za nivnite zemji, tuku e {ansa za celiot region. No, ima i primeri koi predizviku-vaat zabuna. Toa se slu~i so odli~nata inicijativa na {panskoto pretsedatelstvo so EU, samitot EU-Zapaden Balkan koj se odrà vo Saraevo. Idejata samitot da bide presvrtnica vo integracijata na dràvite od Zapaden Balkan vo EU be{e zaseneta od skep-ticizam. Francuski #Le Mond” komentira{e deka po gr~kata kriza i najav-enoto buxetsko {tedewe nikoj pove}e ne dava optimisti~ki izjavi za novi-ot proces na pro{iruvawe. Na krajot na samitot vo zaedni~ka izjava se istakna deka idninata na Balkanot e vo EU. Zna~i, obedineti.PIGON: Taka e. No, mislam deka pove}e od potrebna e institucionalna ramka koja e stabilna, otkolku samo konferencii i sostanoci. Pokraj gradeweto na regionalni partner-stva, Makedonija moè da inicira pobliska sorabotka so nekoi dràvi od EU. Povtorno da dadam primer od mojata zemja. Vo 1991 godina, za da se poddrì izgradbata na novata Pol-ska, be{e osnovan Komite-tot na Vejmarskiot tragolnik od strana na ministrite za nadvore{ni raboti na Pol-ska, Francija i Germanija. Samitite na trite dràvi bea na redovna osnova i ova be{e na~in za odvreme-navreme da se revidiraat zaedni~kite gledawa. Ne sum politi~ki analiti~ar, ama moj vpe~atok e deka mnogu nedostiga vakov tip sorabotka. Namesto toa, gledam probni napori i gradewe na bilateralni vrski. Nekoj moè da ima vpe~atok deka Makedonija se stremi kon orientalna Isto~na Evropa namesto kon Centralno-Isto~na Evropa, imaj}i ekonomska i politi~ka sorabotka so Tur-cija. Od druga strana, Sr-bija e pobliska do Grcija.JANÊSKI: No, intra-balkanskata sorabotka e vo formirawe. Osven od politi~kata, s$ u{te komplicirana, situacija vo regionot, ima potreba i od sorabotkata vo oblasta na infrastruk-

ZAEDNO SME POSILNI

PIGON: Vo sredinata na maj, vo Teheran se odrà sami-tot na G15.

Politi~kite izjavi na liderite na G15 moèbi se voznemiruva~ki za nekoi zapadni dràvi, zatoa {to tie pla~at za zapirawe na koloni-zatorskite posledici. Kako i da e, ostavaj}i ja politikata nas-trana, jasno e deka samitot probuva da najde re{enija za problemite koi so decenii ne uspeale da gi re{at mnogu pomo}ni me|unarodni tela. Tie predloìja osnovawe na banki, tie sakaat merki za stimulirawe na razmenata na teh-nologii, tie sakaat da se intenzivira sorabot-kata i trgovijata Jug-Jug. Tie, nakratko, sakaat da najdat re{enija za problemite koi se pojavile vo golema mera poradi defekt vo sorabotkata Zapad–Zapad: ekonomska kriza, finansiski problemi vo evrozonata, korupcija koja e sozdadena od mo}ni internacionalni kompanii od razvienite zemji ... Dovolno e da se pro~itaat naslovite na zapadnite vesnici za da se zavr{i listata.JANÊSKI: Ama, ~itatelite na tie vesni-ci moàt da se izgubat vo site tie kratenki. Zvu~at kako koordinati od kompjuterska tabela ili opis na {ahovska igra: G15, D8, P5+1, G7, G8, G20. Najgolem broj od lu|eto se zapoznati so G8 samitite, koi gi vklu~uvaat najmo}nite i ekonomski silnite dràvi vo svetot. No, kolku lu|e znaat za D8 ili 8-te vo razvoj vo koi ìveat okolu 13% od svetskata populacija? Be{e inicirano od Turcija, dràva koja e mnogu aktivna vo nekolku grupi na musli-manski dràvi, zaedno so Iran. PIGON: Postojat mnogu regionalni, pomali grupi dràvi koi se obedineti za zaedni~ki celi, poradi trgov-ski pregovori, razvojni celi, implementacija na zaedni~ki programi. G8 e najpoznata zatoa {to tolku mnogu pra{awa od globalnata ekonomija denes se povrzani so problemite koi ovie mo}ni dràvi gi prediz-vikale samite na sebe i na ostanatiot svet. Imaat golem publicitet poradi golemite protes-

Nekoga{ Aleksandar i Stanislav sedea vo ista kancelarija kako konsultanti na eden proekt vo Make-donija. Nivnoto pri-jatelstvo ponekoga{ rezultira{e so dolgi, odvreme-navreme no}ni, preku Skajp i vo ìvo, razgovori koi im ovozmoùvaa da go razberat svetot. êstopati ne se soglasuvaa me|usebe, prijatelski po~i-tuvaj}i si gi razli~nite gledi{ta. Sega nivnite razgov-ori }e gi spodelat so ~itatelite њna "Kapital".

turata. Pogledni gi transportnite koridori, energetskite problemi. Ovie pra{awa moàt da bidat re{eni mnogu polesno ako e inicira-na vistinska sorabotka. Dobar primer be{e minatogodi{nata tri-lateralna, neformalna sredba vo Grcija na premierite na Make-donija-Grcija-Albanija i inicijativata za odr`liv razvoj na Pre-spanskiot region “Dve ezera, tri dràvi, edna idnina”. Definitivno treba da bide osnovana nekoja balkanska grupa za ekonomska sorabotka {to bi nosela ime B3, B4, B5 ... samit. PIGON: Prijatelu, celosno se soglasuvam so tebe. Dali ja vide fotografijata od Kon-ferencijata na EBRD vo Zagreb koja gi pokaùva zaedno liderite na bal-kanskite dràvi? Be{e po specijalniot ru~ek {to go imaa so top-menaxmentot na EBRD? Izgleda{e kako da e vospostavena nekakva sorabotka. Mislev deka moèbi razgovarale za zaedni~ka implement-acija na Koridorite 8 i 10 ili drugi vitalni regionalni infrastruk-turni proekti. No, koga po~nav da gi ~itam izjavite vo medi-umite na individualnite dràvi za toa kolku krediti i zaemi EBRD vetila da & dade na sekoja od niv oddelno, imam somne`. Dali tamu imalo nekoj vistin-ski obid za regionalni pregovori so bankata, za finansirwe na region-alni programi? Dali liderite na Balkanot go razbiraat anti~koto pravilo: "Obedineti pobeduvame, razedineti gubime"? Siguren sum deka site go slu{nale sloganot “Zaedno sme posilni”.

DIJALOZI NA ÊTIRI NOZE

FEQTON11.06.201014

“KAPITAL” PRODOL@UVA SO SERIJALOT-STORII ZA TOA KAKO NAJGOLEMITE BIZNIS - UMOVI NA PLANETAVA GI PODGOTVIJA SVOITE STRATEGII ZA BORBA PROTIV GLOBALNATA KRIZA. PROÎTAJTE ZA TOA KAKVI ÊKORI PROTIV EFEKTITE OD RECESIJATA PREZEDOA ÊLNICITE NA SVETSKITE BANKARSKI I INVESTICISKI GIGANTI I KORPORACII OD VOL STRIT, NO I [TO SOVETU-VAA POZNATI BIZNIS - TEORETIÂRI VO TAA NASOKA

ednostavno sakaat da gi namalat svoite tro{oci, so toa {to }e gi zamenat starite avioni {to tro{at mnogu gorivo so novi, poekonomi~ni modeli. I evropskiot Erbas (Airbus) i negoviot amerikanski rival Boing (Boeing) neodamna soop{tija deka planiraat da go zgolemat proizvod-stvoto na svoite popularni modeli na pomali avioni so po eden red sedi{ta na dvete strani. Dvete kom-panii, isto taka, kaj nekoi modeli }e po~nat, a kaj nekoi }e go zgolemat proizvodstvoto na pogolemi avioni, {to prethodno imaa problemi pri konstrukcijata. No, postoi tenka linija me|u gledaweto mo`nost za rast i precenuvaweto na tie mo`nosti, veli Tomas Enders, glavniot izvr{en direktor na Er-bas. Koga Erbas, kompanija vo sostav na evropskiot koncern EADS (EADS - European Aeronautic Defence & Space Co.) po~nuva da sklopuva avion za nekoja aviokompanija-nara~atel, sposobnosta na klientot da plati za isporakata meseci podocna moè da stane mnogu neizvesna. Sekoja mala promena na okolnostite e moèn rizik od zaguba te{ka desetici ili stotici milioni dolari. “Va`no e da ne se polakomime”, veli Enders. Zatoa, proizvoditelite na avioni se raduvaat na nara~kite od sigurni kupuva~i, kako onaa {to Erbas ja dobi denovive od Emirats (Emirats), golemata aviokompanija

so sedi{te vo Dubai, eden od najgolemite svetski avio-prevoznici na dolgi in-terkontinentalni letovi. Emirats na prethodnata nara~ka od Erbas do-dadoa u{te 32 avioni od tipot “A380”, super-xambo modelot, gor-dosta na Erbas. Vred-nosta na nara~kata e 11,5 milijardi dola-ri, a Enders veli deka ovaa zdelka

e samo prodolènie

“KAPITAL” PBIZNIS - UMOPROTIV GLOBEFEKTITE ODI INVESTICVAA POZNATFELJTON-46

NAUÎVME LEKCII OD GRE[KITEVO MINATOTO

SVETSKITE BIZNIS - LIDERI PROTIV KRIZATA: TOMAS ENDERS, AIRBUS�� Koga Tomas Enders

dojde na ~elo na Airbus vo 2007 go-dina, toj be{e ~et-vrti po red direk-tor koj se smeni vo rok od edna godina, {to e rezultat i na krizata koja go zafati Airbus vo juni 2006 godina, kako i na politi~kata bitka koja se vode{e vo zat-voreni krugovi na kompanijata. Enders, inaku porane{en padobranec vo ger-manskata armija, gi predupredi vraboten-ite deka gi o~ekuva pekolna rabota za da go izvedat super-xamboto, a so nego i celata kompanija na vistinski pat

IGOR [email protected]

na poddr{kata {to Emirats ja davaat na proektot “A380” u{te od po~etokot, proekt koj {to angaìra desetici iljadi vraboteni na Er-bas.

“BEVME MALKU PREAMBICIOZNI”

Sepak, i pokraj nara~kite {to ras-tat, treba da se bide vnimatelen. Pumpaweto na proizvodstvoto gi iscrpuva menaxerskite resursi {to i onaka se maksimalno ras-tegnati ovoj period, veli Enders. Nekoi banki {to go finansiraat proizvodstvoto na avioni se som-nevaat dali e mudro da se for-sira zgolemeno proizvodstvo koga aviokompaniite s$ u{te trpat pos-

ledici od trigodi{niot rast na cenite na gorivoto i

namaleniot soobra}aj zaradi krizata. Zabrzanoto proizvod-stvo, isto taka, moè da vr{i pritisok vrz snabduva~ite so delovi koi se fin-ansiski iscrpeni od docnewata na kon-strukciite na “er-bas A380” super-xambo i “boing 787 drimlajner”. Dvata nose~ki modeli i u{te nekolku pomali proekti se ve}e nekolku godini zad planiran-ite rokovi na komercijalno pu{tawe vo up-otreba. Tomas Enders i ne-goviot kolega od Boing, Xim Meknirni, priz-navaa t deka

nivnite kompanii bile malku pream-biciozni poslednive nekolku godini. “Se nadevam deka nau~ivme ne{to od gre{kite vo minatoto”, veli Enders. Negova grià, se razbira, e i Boing, ~ij direktor na oddelot za komercijalni letala samo pred nekolku nedeli im soop{ti na investitorite deka kompanijata se ~uvstvuva “prili~no komforno” i deka }e bide podgotvena da go prestigne Erbas vo pogled na ispo-rakata na avioni vo 2011 godina, a definitivno vo 2012 godina. Koga Tomas Enders dojde na ~elo na Erbas vo 2007 godina toj be{e ~etvrti po red direktor koj se smeni vo rok od edna godina, {to e rezultat i na krizata koja go zafati Erbas vo juni 2006 godina, kako i na politi~kata bitka koja se vode{e vo zatvoreni krugovi na kompanijata. Proektot “A380” be{e zaglaven vo lavirintot na pregolemi tro{oci i docnewe so konstrukcijata i toga{ Enders, inaku porane{en padobranec vo germanskata armija, gi predu-predi vrabotenite deka gi o~ekuva pekolna rabota za da go izvedat super-xamboto, a so nego i celata kompanija na vistinski pat. “Mojot tim me kritikuva{e deka sum pregolem pesimist”, se se}ava Enders na tie denovi.

KONE^NO OPORAVUVAWE[efot na Erbas veli deka prob-lemite okolu konstrukcijata na najgolemiot svetski patni~ki avi-on kone~no se nadminati i deka nara~kite }e porasnat godinava. Sepak, proektot docni nekolku go-dini zad planiraniot moment koga investicijata treba{e da dojde na svoe, pred da po~ne da pravi profit. Vo 2006 godina progno-zata na Erbas be{e deka “A380” ovaa 2010 godina }e go donese

Iako dosta aviokompanii vo svetot s$ u{te se ma~at da isplivaat od finansiskata kriza, pobaruva~kata za le-

tala izminatiov period raste na globalno nivo. Nekoi prevoznici sakaat da bidat podgotveni za sledniot bum vo aviosoobra}ajot, {to neminovno }e se slu~i koga krizata }e zavr{i, a drugi, pak,

� TOMAS ENDERS - “Postoi tenka linija me|u gledaweto mo`nost za rast i precenuvaweto na tie mo`nosti”

prviot profit. Blagodarenie na vozdrànosta pri zgolemuvaweto na proizvodstvoto, Erbas go zadrà stabilno proizvodnoto nivo za vreme na cikli~niot pad na nara~kite. Minatata godina Erbas ima{e za 3% pogolemo proizvodstvo vo odnos na 2008 godina i proizvede 498 avioni, kompaniski rekord, {to be{e planirana koli~ina u{te pred da udri globalnata kriza. “Izminative godini moèvme da forsirame u{te podramati~no zgolemuvawe na proizvodst-voto, no pretpo~itavme da ne se istr~uvame i da vetuvame ne{to {to ne moème da go ispora~ame”, veli Enders. Sega, Erbas se sprema za posilen rast, {to bi trebalo da e potpomognat od oporavuvaweto na pazarite koi go finansiraat ovoj biznis. Za vreme na ekonomskata kriza kreditiraweto re~isi zamre, pa taka amerikanskata i evropskite vladi zastanaa so garancii zad hipotekite na proizvovoditelite na avioni. Sega bankite i osta-natite kreditori se vra}aat na pazarot, iako nekoi od niv s$ u{te se zagrièni deka avio-proizvoditelite odat podaleku so sklopuvaweto na avioni, otkolku {to pokaùva realnata pobaruva~ka. Enders vetuva deka planiraniot porast nema da bide rapiden. Edna pri~ina e {to kompanijata vodi smetka za svoite dostavuva~i. “Iako Erbas i prethodno sekoga{ se trude{e da gi informira za svoite planovi vo vreme na krizata, kako i za svojot plan da se vrati so pogolemo proizvodstvo, sinxirot na snabduvawe ostanuva klu~na to~ka na koja treba da vnima-vame”, veli Enders.

KOMPANII KOMPANII & PAZARI PAZARI11/JUNI/2010 15

VERICA [email protected]

ALEKSANDRA [email protected]

V~era{nata promocija na crnogorskoto pristani{te vo Bar u{te edna{ go potvrdi maliot interes od makedonskite kompanii da

gi koristat drugite pristani{ta vo regionot. Stopanskata komora nekolku pati organizira promocija na pristani{tata vo Bar, Dra~ i Burgas, no mnogu malku kompanii odlu~ija da go prefrlat izvozot preku nivnite terminali. Re~isi 80% od makedonskiot uvoz i izvoz se vr{i preku pristani{teto vo Solun.Poradi za~estenite {trajkovi na solunskoto pristani{te i na gr~kata èleznica, makedonskite kompanii trpat golemi {teti. Mo`nosta nepre~eno da se re-alizira uvoz ili izvoz, za edna kompanija e imperativ za nejzinata uspe{nost. Za ̀ al, faktite se deka poradi slabata infrastrukturna povrzanost na zemjata so zemjite vo regionot, kade {to moè da se koristat akternativni izlezi na more, Makedonija neminovno e zavisna od Grcija, odnosno od solunskoto pristani{te. Matema-tikite na {pediterite pokaùvaat deka solunskoto pristani{te e najevtino, vo sporedba so ostana-tite pristani{ta vo regionot. Za sporedba, kamionskiot transport na eden regularen kontejner od Solun do Skopje ~ini 500 evra.

MAKEDONSKITE KOMPANII NEMAAT POEVTINA ALTERNATIVA NA SOLUN

I solunskoto pristani{te ~esto e blokira-no, a za makedonskite kompanii izlezot na more preku Dra~, Bar ili Varna i Burgas e pomalku poèlen. îni pove}e i trae pod-olgo. Samo investicii vo infrastrukturata }e ovozmoàt poevtin i polesen izlez kon alter-nativni pristani{ta

��

Istiot toj transport od Dra~ ~ini 700 evra, od pristani{teto vo Bar ~ini 1.000 evra, a od Varna duri 1.400 evra. Ovoj transport vklu~uva prenos na stokata od pristani{teto do Skopje i vra}awe na prazniot kontejner nazad do pristani{teto. Tro{okot za koristewe na uslugite na pristani{teto i za tranzitnite formalnosti iznesuvaat dopolnitel-ni 350 evra, koi se pribli`no isti za site ovie pristani{ta. Dominantnata pobaruva~ka na us-lugite od pristani{teto vo Solun proizleguva i od faktot {to kom-paniite koi nudat {peditersko-logisti~ki uslugi tradicionalno imaat razvieno relacii so Solun, a mnogu pomalku so ostanatite pristani{ta.

NA KOMPANIITE BAR IM E SKAP I NEEFIKASEN

Za koristewe na uslugite na pristani{teto vo Bar na make-donskite kompanii im se nudi po-pust od 10% za site vidovi tovar. Izvr{niot direktor na Kontejnerski terminal, Andrija Radu{inovi}, vo prilog na iskoristuvaweto na uslugite na pristani{teto vo Bar go istakna voveduvaweto na

tovarniot voz od Bar do Skopje i rekonstrukcijata na patnata i èlezni~kata infrastruktura. “Sakame da prezentirame eden nov razvoen koncept na logistika koj }e go pribliì makedonskiot pazar do me|unarodnite pomorski vodi. Ova e mo`nost kade {to }e dademe {ansa da se integriraat lu|eto koi rabotat na logistika i onie koi se zanimavaat so biznis”, izjavi Radu{inovi}.Okolu 80% od makedonskiot izvoz odi preku solunskoto pristani{te. Za transporterite ova pristani{te ima podobri uslovi od koi bilo drugi pristani{ta i vo odnos na dlabo~inata na pristani{teto moè da prifati mnogu brodovi, “Barskoto pristani{te, spored stru-kturata na patniot i èlezni~kiot soobra}aj, ne odgovara kako konekci-ja do Skopje. Ne se konkurentni so cenite dosega, no se nadevam deka vo naredniot period so ponudite }e bidat konkurentni so solunskoto pristani{te”, veli Zoran Arnautov od Fer{ped koj e i pretsedatel na Zdruènieto na {pediteri pri Stopanskata komora. So vakviot stav se soglasuva i

Stevica ârapi}, direktor na brodskata kompanija MSC.“Za eden kamion da dojde do pristani{teto vo Bar ~ini 1.100 evra, a bi trebalo da bide 650 evra za da ni bide isplatlivo. So ogled na blizinata na solunskoto pristani{te, Bar ne e konkur-enten za makedonskite kompanii. Isto taka, na pristani{teto vo Bar se povisoki cenite za prestoj na stokata, a i ne raboti za vi-kendi so toa {to nie za tie dva dena ~ekawe imame dopolnitelni tro{oci. Vo Solun pristani{tata se mnogu pofleksibilni i odgo-varaat na potrebite na kompani-ite. Ako imaat pratka za vreme na vikend, istovaraat stoka bez dopolnitelni tro{oci. Zaradi ovie raboti drugite pristani{ta ne se konkurentni”, veli toj.

PROBLEMOT LE@IVO LO[ATA INFASTRUKTURA

I kompaniite i logisti~arite tvrdat deka pri~inata za vak-vata nezavidna sostojba e vo nerazvienata infrastruktura i slabata povrzanost so site sosedni zemji. Fakt e deka edna zemja ne moè da bide logisti~ki konkurentna bez investicii vo patnata infastruktura - ̀ elezni-ca i pati{ta. Fakt e i deka vloùvawata na Makedonija vo ovoj sektor se tolku mali {to zemjata ja ostavaat na dnoto vo Evropa spored nerazvienosta na patnata infrastruktura. Lu|eto od bran{ata velat deka prugata, po Koridorot 10, e daleku pod potrebnite standardi. Poradi toa, vozovite odat so pomala br-

zina so {to se namaluva tranzitot. Koridorot 8 de fakto e samo na hartija. Nemame pruga kon Albanija, odnosno kon pristani{teto vo Dra~, nitu pruga kon Bugarija, odnosno kon pristani{tata vo Varna i Burgas. So ova Makedonija e “osakatena” i de fakto ima samo eden izlez na more, kon Solun. “Na{ata geografska polo`ba ni ovozmoùva izbor me|u Solun, Dra~, Varna, Burgas i Bar. Edin-stveno pra{awe e povrzanosta so tie pristani{ta. Ako ima dobri pati{ta i èlezni~ki linii, ima sosema dobar izbor na brodski transport. Sepak, najmnogu ni odgo-vara solunskoto pristani{te zatoa {to e redovno i e najblisku, samo 250 kilometri do Skopje”, veli Metodija Sa~maroski od Blue Bell, kompanija za kontejnerski prevoz.Site se ednoglasni deka na{ata ekonomija, za àl, nema izdràna alternativa za izlez na more. Blokiranoto solunsko pristani{te, kako {to s$ po~esto se slu~uva, zna~i i blokirana makedonska ekonomija i trgovija. “Pristani{tata vo Al-banija i vo Crna Gora go zgrabija momentot od blokiranoto carinsko pristani{te i se nametnaa kako va`ni transportni pristani{ta na Balkanot. Samo na{ata vlada ne napravi ni{to za da go olesni pri-stapot na makedonskata ekonomija do tie pristani{ta”, tvrdi Ste-vica ârapi} od kompanijata . Albanskoto pristani{te e dobro pozicionirano da ja servisira Albanija i tranzitot za Makedonija i Kosovo, a barskoto pristani{te za Crna Gora i tranzitot kon Srbija i Kosovo.

SOLUN-SKOPJE

500 EURza eden kontejner od

regularen vid

BURGAS-SKOPJE

1.400 EURza eden kontejner od

regularen vid

DRA^-SKOPJE


regularen vid

BAR-SKOPJE


regularen vid

ALTERNATIVEN IZLEZ NA MORE

BERZA/AKCII/TRGUVAWE16 11.06.2010

BERZANSKI INFORMACII

ПОКАЗАТЕЛИ ЗА КОМПАНИИ - ЕЛЕМЕНТИ НА ИНДЕКСОТ МБИ10 10.06.2010

ALK (2009) 1.431.353 3.747,63 390,18 9,60 0,86

BESK (2009) 54.562 8.010,00 341,43 23,46 0,23

GRNT (2009) 3.071.377 641,13 105,83 6,06 0,64

KMB (2009) 2.014.067 3.000,52 533,81 5,62 0,87

MPT (2009) 112.382 26.330,77 / / 0,73

REPL (2009) 25.920 35.500,00 5.625,12 6,31 0,71

SBT (2009) 389.779 2.536,55 211,39 12,00 0,58

STIL (2009) 14.622.943 181,00 0,11 1.636,83 2,53

TPLF (2009) 450.000 3.504,00 61,42 57,05 1,03

ZPKO (2009) * 271.602 2.350,00 / / 0,31

P/BВкупно

издадени акции Просечна ценаНето добивка

по акција P/EХВ

ПРОМЕТ ПО ПАЗАРНИ СЕГМЕНТИ 10.06.2010

Промет во ЕВРА

Број на трансакции

% на промена

обврзници 11.836 7 -96,60

обични акции 80.804 67 4,88

Вкупно Официјален пазар 92.640 74 -78,21

обични акции 59.874 62 -21,61

Вкупно Редовен пазар 59.874 62 -21,61

ВКУПНО 152.514 136 -69,59

10.06.2010

Име на компанијатаПросечна

цена (МКД)%

Износ (МКД)

ТТК Банка АД Скопје 699,00 5,91 184.536

Цементарница УСЈЕ Скопје 15.110,00 0,73 226.650Арцелормиттал Скопје (ХРМ) 130,79 0,61 79.780

0 0,00 0 0

0 0,00 0 0

ФЗЦ 11 Октомври Куманово 703 -9,99 70.300

Бетон Скопје 8010 -9,99 56.070

Реплек Скопје 35500 -9,37 106.500

Млаз Богданци 130 -7,14 26.000

Охридска банка Охрид 1800 -5,26 91.800

Име на компанијатаПросечна

цена (МКД)%

Износ (МКД)

Комерцијална банка Скопје 3000,52 -0,02 1.260.218

Македонски Телеком Скопје 500 -0,06 1.090.000

Гранит Скопје 641,13 -1,51 896.945

Индустриски ладилник Тетово 215 0,00 712.295

Алкалоид Скопје 3747,63 -2,51 712.050

АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМ ПОРАСТ

10.06.2010АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМ ПРОМЕТ

10.06.2010АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМ ПАД

Име на компанијата

Просечна цена (МКД)

%Износ (МКД)

ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНД

Отворен инвестициски фондНето-имот на

фонд (ден.) 1М 3М 6М YTD 1YПодатоците се однесуваат за

Илирика ЈИЕ 30.822.618,27 -0,76% -7,23% -3,98% -2,61% -4,89% 08.06.2010

Илирика ГРП 20.024.467,67 3,01% -0,93% 5,44% 2,93% 4,82% 08.06.2010

Иново Статус Акции 18.267.946,55 -2,05% -7,96% -10,44% -10,43% -3,54% 09.06.2010

КД Брик 21.058.602,68 4,08% 2,49% 8,28% 5,71% 20,22% 09.06.2010

КД Јужен Балкан 21.282.020,46 -4,51% -4,37% -4,49% -3,66% 9,45% 09.06.2010

КБ Публикум балансиран 25.806.748,23 -1,25% -5,68% -1,68% -2,22% / 09.06.2010

10.06.2010

2.290

2.310

2.330

2.350

2.370

2.390

2.410

2.430

04/06/10 05/06/10 06/06/10 07/06/10 08/06/10 09/06/10 10/06/10

MBI 10

MBID E SOSTAVEN OD 15 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII �KOTIRANI NA PAZAROT NA JAVNO POSEDUVANI DRU[TVA

OMB E SOSTAVEN OD NAJLIKVIDNITE OBVRZNICI �KOTIRANI NA MAKEDONSKA BERZA

2.400

2.450

2.500

2.550

2.600

2.650

2.700

04/06/10 05/06/10 06/06/10 07/06/10 08/06/10 09/06/10 10/06/10

MBID

107,80

108,30

108,80

109,30

109,80

04/06/10 06/06/10 08/06/10 10/06/10

OMB

(Podatocite vo tabelite i graficite gi obezbeduva Makedonskata berza za hartii od vrednost. Vrednostite koi gi gledate deneska, se od posledniot den na trguvawe, ~etvrtok - 10.06.2010)

MBI 10 E SOSTAVEN OD 10 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII KOTIRANI �NA OFICIJALNIOT PAZAR NA MAKEDONSKA BERZA

Berzanskiot pro-met vo sredata porasna. Berzata realizira{e pro-met od pove}e od 456 iljadi hartii

od vrednost od koi duri 447 iljadi bea obvrznici. Najgole-miot del od niv bea od devet-tata emisija na obvrznici za denacionalizacija. Od nivnata proda`ba be{e realiziran promet od okolu 21,1 milioni denari {to pretstavuva{e re~isi dve tretini od vkupno realiziraniot promet toj den. Od akciite, najgolem promet ima{e akcijata na @AS Bus Gostivar so realiziran pro-

met od okolu 3,4 milioni denari. Sporedeno so ostva-reniot promet na obvrznicata od devettata emisija na ob-vrznici za denacionalizacija, ostvareniot promet od ovaa hartija od vrednost e pomal za celi {est pati. Vakviot zgolemen promet so obvrznici povtorno ukaùva na fak-tot deka investitorite se zainteresirani za posigurni hartii od vrednost. Vo taa nasoka odi i misleweto na del od u~esnicite na pazarot na kapital deka sigurnite prinosi koi gi obezbeduvaat ovie dol`ni~ki hartii od vrednost se motivacija za investitorite da vloùvaat vo vakvite hartii od vred-nost. Vasko Mitev, izvr{niot direktor na brokerskata ku}

a Ilirika Investments od Skopje, duri prepora~uva investitorite so ogled na momentalnite sostojbi na pazarot da vloùvaat vo ovaa hartija od vrednost imaj}i predvid deka imaat siguren prinos, pa i rizicite se po-mali. Toj na konzervativnite investitori osobeno im go prepora~uva vloùvaweto vo obvrznici. Vo pogled na v~era{nite slu~uvawa na ber-zata i vakviot golem promet so obvrznicata od devettata emisija na hartii od vrednost, toj ni izjavi deka prometot bi bil u{te pogolem dokolku na stranata na ponuda imalo u{te pove}e vakvi hartii od vrednost“.Naj~esto, kupuvaweto na ob-vrznici kaj nas go pravat

ZGOLEMEN PROMETOT SO OBVRZNICI

METODI [email protected]

met od okolu 3,4 milionidenari. Sporedeno so ostva-

b

a Ilirika Investments od Skopje, duri prepora~uva METODI PENOVSKI

penovski@kapital com mk

INVESTITORITE SE SVRTEA KON POSIGURNITE HARTII OD VREDNOST

Vo Makedonija vo obvrznici naj~esto investiraat prav-ni lica za da si gi pokrijat dolgovite kon dràvata. Retki se onie koi toa go pravat za da se za{titat od pazarniot rizik

��

70% od berzanskiot promet vo

sredata otpa|a na obvrznicite

21,1 milioni denari

iznesuva{e prometot na devettata emisija na

obvrznici za denacional-izacija vo sredata

doma{nite kompanii, privat-nite penziski fondovi, osigu-ritelnite kompanii i bankite zaradi toa {to obvrznic-ite za denacionalizacija se denominirani vo evra. Od druga strana, kako prodava~i se javuvaat onie lica koi poseduvaat vakva hartija od vrednost kako obes{tetuvawe od strana na dràvata i na koi vo momentot im trebaat pari. Onie koi gi kupuvaat vakvite hartii od vrednost, vo slu~ajov obvrznicata od devettata emisija na ob-vrznici za nacionalizacija, toa go pravat od pobuda na prinosite. Kaj ovaa obvrznica internata stapka na rentabil-nost IRR na krajot od godinata moè da bide i pogolema od 7%, predviduva Mitev. Tokmu poradi toa {to obvrznicite se denominirani vo evra, vakvata stapka od 7% e duri za 50% povisoka od kamatata na oro~eni depoziti vo evra kaj bankite, {to spored Mitev e dovolna pri~ina sama po sebe za da bide privle~no investiraweto vo obvrznicite. Toj smeta deka vo v~era{niot realiziran promet so ovaa obvrznica udel nemaat stran-skite investitori, kako ni investiciskite fondovi koi se kaj nas bidej}i ovie fondovi kaj nas se akciski i nivnite investiciski aktivnosti se naso~eni vo takvite hartii od vrednost, odnosno akciite.

PLA]AWE KONCESIISo logikata na pri~inite za

investirawe vo dol`ni~ki hartii od vrednost, kako del od investitorskata psi-hologija da se investira vo sigurni hartii od vrednost na koi odnapred im se znaat prinosite, soglasni se i del od investiciskite sovetnici. Tie komentiraat deka so ogled na slabiot promet vo ramkite na berzata, koj se dviì na dnevno nivo vo prosek od okolu sto iljadi evra, te{ko e da se najdat relevantni dokazi za vakvata logika. Tie poso~uvaat deka naj~esto investitorite koi investiraat vo obvrznici se pravni lica koi del od toa go pravat za da pokrijat nekoi dolgovi kon dràvata. Vo toj kontekst, Goran Markovski, izvr{niot direktor na dru{tvoto za upravuvawe so investiciski fondovi KB Publikum Invest od Skopje, ni izjavi deka “na{ata berza e atipi~na po mnogu ne{ta, me|u koi i vo pogled na obvrznicite. Logika-ta na pazarnite dvièwa e dokolku cenite na akciite pa|aat, cenite na obvrznicite da rastat, odnosno da ima sprotivna korelacija. Kaj nas dvièweto im e paralelno, cenite na akcii pa|aat, a so pad vo cenata gi sledat i obvrznicite. Ona {to v~era se slu~uva{e so devettata emisija na obvrznici za denacionalizacija e sli~no na prethodnite slu~uvawa so osmata emisija na vakvite ob-vrznici. Vo toj pogled imame slu~aj kade {to nekoja kom-panija ima dolg kon dràvata, pa gleda na najevtin na~in

da go pokrie toa poradi {to naj~esto kompaniite kako i drugite finansiski insti-tucii se re{avaat toa da go napravat preku kupuvawe na obvrznici”. Vsu{nost, na ovoj na~in del od pravnite lica gi pokrivaat svoite dolgovi i koncesii kon dràvata. Imeno, vo samite prospekti na obvrznicite stoi deka istite moàt da se koristat i za pla}awe na dolg kon dràvata po razli~ni osnovi. Zatoa, kompaniite namesto da go platat svojot dolg vo pari, kupuvaat obvrznici po diskontna cena pogolema od 70% i na toj na~in imaat za{tedi pogolemi od 23%. Poradi toa Markovski smeta deka toa e onoj presuden mo-ment kaj pogolemite investi-tori da kupuvaat obvrznici, a ne begaweto od porizi~ni vo pomalku rizi~ni hartii od vrednost. Na svetsko nivo, za razlika od kaj nas, pribegnu-vaweto kon obvrznici e tokmu naso~eno kon namaluvawe na rizicite koi gi nosi nesta-bilnosta na pazarite. Zatoa investitorite pribegnuvaat od investirawe vo akcii istoto da go pravat vo obvrznici. Vo toj pogled se javuva i problem kaj na{ata evroobvrznica. So ogled na momentalniot kred-iten rejting na dràvata, nikoj od investitorite ne bi se odlu~il da ja kupuva poradi nejzinata rizi~nost. Poradi toa, vakvata evroobvrznica bi gi sledela dvièwata na akciskite pazari. Pri nor-malni ekonomski uslovi bi bilo mo`no investitorite da rizikuvaat i da investiraat vo takvata evroobvrznica, no so ogled na momentalnata sostojba, ako se sledat dobro pazarite moè da se vidi deka stranskite investitori svoeto investirawe go pravat vo amerikanski ili germanski obvrznici.

11.06.2010 17BERZA/AKCII/TRGUVAWE

Golemite finansiski kompanii vo SAD prodolùvaat da lo-biraat pred prate-nicite za olesnu-vawe na predviden-

ite reformi vo ovoj sektor. Spored Stiv Forbs, vakvoto lobirawe zad sebe sodrì mo`nost za pazaren rast vo slu~aj istoto da dade rezul-tat i planiranite promeni predvideni vo finansiskata reforma da ne se realiz-iraat celosno. “Ako so ovoj Zakon ne se slu~i ni{to i toj propadne, bi trebalo da vidime paza-ren skok od 2.000 indeksni poeni”, smeta Forbs vo iz-javata dadena za ameri-kanskata televizija CNBC. Vakvite prognozi zna~at deka glavniot amerikanski indeks Dow Jones Industrial Average }e skokne za okolu 20% vo odnos na sega{noto nivo, koe vo momentov e pomalo od 10 iljadi indeksni poeni. Problemite kaj predvidenite reformi Forbs gi gleda kaj ovekove~uvaweto na statutot


“premnogu golem za da bank-rotira”. Spored nego, nega-tivniot moment kaj vakviot status e {to istiot e vo sprotivnost so interesite na malite banki i biznisi. Toj gi definira predviden-ite izmeni kako polovi~no prezemawe na kontrolata vrz bankarskata industrija. Na ovoj na~in kompaniite, odnosno bankite, vo slu~aj da bidat izglasani, kako {to toj gi definira, nekoi od najlo{ite momenti vo Zakonot, }e stanat mnogu pomali i so toa preterano zavisni od birokratskiot nadzor. Vo odnos na predv-idenite izmeni vo Zakonot koi se odnesuvaat na delot za podelba i razgrani~uvawe na derivativnata trgovija od glavnata aktivnost na golemite banki, toj smeta deka vladinata uloga tuka bi trebalo da bide naso~ena kon davawe preporaki, a ne da donesuva i sproveduva merki na zabrani ili ograni~uvawe na trgovijata so derivati. Spored Forbs, derivatite

ne se ni{to pove}e osven edna moderna verzija na fju~ersite. Zaradi toa toj smeta deka e dovolno samo da se postavat ograni~uvawa na marìte kaj klirin{kite ku}i i problemot }e bide re{en. Za potsetuvawe, vo tekot na maj amerikanskiot Senat usvoi Zakon so koj se pred-viduva najgolemata reforma na finansiskata industrija od Golemata depresija vo 30-tite, pa navamu. Cel na ovie izmeni e da se spre~i povtoruvawe na finansiskata kriza od 2007/2008 godina, koja ja turna SAD i svetot vo recesija. So noviot Za-kon e predvideno da se vo-vede Agencija za za{tita na potro{uva~ite so cel da se spre~i zloupotrebata na hipotekite, avtokreditite i kreditnite karti~ki. Isto taka e predvideno formirawe na vladina agencija koja }e go nadgleduva finansiskiot sistem kako celina.Pokraj toa, so Zakonot se voveduva kontrola na pazarot

WALL STREET NE MO@E DA SE POMIRI SO REFORMATA NA OBAMA

BITKATA ZA REFORMI NA WALL STREET PRODOL@UVA

�� Golemite finansiski kompanii vo SAD prodolùvaat da lobiraat za odloùvawe na planiranite promeni i reformi vo finansiskiot sektor koj neodamna gi donese amerikanskiot Senat, a koi go ograni~uvaat raboteweto na finansiskite institucii

na finansiski derivativni instrumenti, za koi mnogu-mina smetaat deka se vi-novni za provocirawe na poslednata finansiska kriza, kako i voveduvawe na novi ograni~uvawa za kreditnite

rejting-agencii. Vo delot na bankite e predvideno istite da imaat povisoki zadolìtelni rezervi, kako i razgrani~uvawe na glav-nata aktivnost na bankata so aktivnosta povrzana so

trguvawe na finansiski de-rivati. Voedno, novite izmeni im davaat i pogolemi prava na akcionerite vo pogled na nivnoto vlijanie vrz biznisot na finansiskite korporacii.

KOMPANII & PAZARI 11.06.201018

VIKTORIJA [email protected]

Poslednive nekolku godini, kako rezultat na zgolemenata konkurencija me|u

firmite makedonskite kom-panii pojavuvaat interes za nara~ani istraùvawa na pazarot. Spored istraùva~kata agencija SWOT Research, interesot za vakvite pazarni alatki se zgolemuva za okolu 20% na godi{no nivo. Delovnite subjekti vo Makedonija smetaat deka vo uslovi na zgolemena konkurentnost neophodno e da se pravat istraùvawa na pazarot so cel definirawe na potrebite na postojnite klienti i

�� Poslednive nekolku godini, kako rezultat na zgolemenata konkurencija me|u firmite, makedonskite kompanii poja-vuvaat interes za nara~ani istraùvawa

na pazarot. Delovnite sub-

jekti vo Make-donija smetaat deka vo uslovi na zgolemena konkurentnost, neophodno e da se pravat istraùvawa na pazarot so cel definirawe na potrebite na postojnite kli-enti i prido-bivawe novi

Makedonskata grade`na kompanija Granit u~estvuva za

izgradba na patnata magis-trala Trakija, odnosno za poslednata delnica od Jam-bol do Karnobat, koja {to, kako {to javuvaat bugar-skite mediumi, e najdolga i najskapa za izgradba. Granit na tenderot se pri-javil zaedno so bugarskata kompanija Balkanstroj od Razlog. Poslednata delnica

od magistralata Trakija e dolga 48 kilometri i nejzinata izgradba treba da ~ini okolu 146 mil-ioni evra i da po~ne vo septemvri.Na tenderot, osven zaedni~kiot nastap na Granit i Balkanstroj, ima u{te 12 ponudi od bugarski i od stranski kompanii. Nekoi od niv nastapuvaat samostojno, kako avstrisk-ite [trabag i Alpine, na

primer, a drugi zdruèno vo konzorciumi.

GRANIT KONKURIRA ZA IZGRADBA NA AVTOPAT VO BUGARIJA

Na inicijativa na Ministerstvoto za nad-vore{ni raboti

na Bosna i Hercegovina, so poddr{ka na make-donskoto Ministerstvo za nadvore{ni raboti, na 16 juni 2010 godina vo hotel Kontinental (kristalna sala) }e se odrì makedon-sko-bosansko-hercegovski biznis-forum koj {to }e bide otvoren od strana na ministrite za ekonomija i

za nadvore{na trgovija na dvete zemji. Vo ramkite na biznis-forumot }e bidat organizirani delovni sredbi me|u stopanstvenic-ite od dvete zemji. Biznis-delegacijata od Bosna i Hercegovina, pred-vodena od Nadvore{no-trgovskata komora na BiH, e sostavena od triesetina kompanii od nekolku stopanski sektori: trgovija, grade`ni{tvo, prerabotka

na drvo i proizvodstvo na mebel, prehranbena i metaloprerabotuva~ka industrija, tekstil i kon-fekcija, turizam i drugo. Bosanskite kompanii na-javija interes za vosposta-vuvawe inicijalni kontakti i me|usebno zapoznavawe so makedonskite kompanii na predvidenite bilater-alni sredbi, so cel real-izirawe na potencijalna delovna sorabotka.

MAKEDONSKO-BOSANSKI BIZNIS-FORUM NA 16 JUNI

20%zgolemen interesot

kaj doma{nite kompanii za nara~ani istraùvawa

na pazarot

MAKEDONSKITE KOMPANII S � È POZAINTERESIRANI ZA MARKETING-ISTRA@UVAWA

VIKTORIJA [email protected]

neophoda se istra`pazarodefini

rdefinirawe na potreb

f

postojnr

enti ibivawbivawe novi

zgolemen ikaj doma{ni

BANKITE I TELEKOM-KOMPANIITE NAJÊSTO NARAÛVAAT ANALIZI NA PAZAROT

pridobivawe novi."Kompaniite koi tradi-cionalno i kontinuirano sproveduvaat istraùvawa na pazarot vo Make-donija se naj~esto onie so stranski kapital ili stranski menaxment. No, vo poslednive godini postoi trend na zgolemuvawe na interesot i kaj doma{nite kompanii, koi na svoja inicijativa po~naa da nara~uvaat istraùvawa. Sfatija deka vo konkurent-ni uslovi, potrebno e da se izborat za sekoj klient, a zatoa im e potrebna kvalitetna informacija od pazarot", objasnuva za "Kapital" Marko Radon~i}, direktor na SWOT.Kompaniite na razli~ni na~ini doa|aat do potreb-nite informacii pov-

rzani so pazarot. Ona {to e o~igledno e deka istraùvawe na teren ima, a na~inot na koj se sproveduva, spored kompaniite, moè da se promeni vo sekoj moment.“Sakam da napomenam deka pokraj toa {to samite kompanii sproveduvaat istraùvawa, postojat institucii, kako na primer grad Skopje, koi vloùvaat i sproveduvaat kontinu-irani istraùvawa vo ugostitelstvoto i trgovi-jata, so cel podobruvawe na kvalitetot na uslugata kon kupuva~ite", dodava Radon~i}.'Vo momentov imame direk-tna komunikacija so klien-tite, preku na{ite komer-cijalisti koi postojano se na teren", velat od Viva

sokovi, dodavaj-}i deka sekoja seriozna kompanija treba da ima povratna informacija od svojata baza na klienti.I takanare~enite interni slu`bi se del od strate-gijata za istraùvawe na pazarot na nekoi delovni subjekti."Od internata slu`ba od Atina dobivame infor-macii koi ni se neo-phodni za ponatamo{en razvoj. Sepak, dokolku uslugite koi gi nudat istraùva~kite agencii se poevtini i poisplatlivi, planirame da po~neme i takov vid sorabotka", ve-lat za "Kapital" od VERO.Od Niko kompjuteri, pak, velat deka s$ zavisi od buxetot predviden za reklama. Smetaat deka

analizata na pazarot e najefikasen na~in da se dojde do potrebnite odgovori. Tie pazarot go istraùvaat preku tele-fonski javuvawa.

KAKO FIRMITE GI PRIFA]AAT NEGATIVNITE REAKCII OD KLIENTITE?

Istraùva~kite agencii velat deka celta na vakvite istraùvawa ne e da se baraat maanite i negativnite raboti povr-zani so vrabotenite, tuku da se utvrdi oblasta kade ima prostor na podobru-vawe. Spored niv, pogolemiot broj kritiki od strana na klientite moàt da pomog-nat za podobruvawe na uslugata.

Spored podatocite na Dràvniot zavod za statistika, cen-

ite na proizvoditelite vo prerabotuva~kata industrija se zgolemeni za 9,3% vo prvite pet meseci godinava, sporedeno so istiot period lani. Za 0,4% se zgolemeni cenite na tutunskite proiz-vodi i fermentacijata na tutun, dodeka 5,1% iznesuva poka~uvaweto na cenite na proizvodstvoto na oblek

vo istiot period. Za 2,4% e poskapena izdava~kata dejnost, pe~ateweto i repro-dukcijata na sni-meni mediumi. Najgolemo poka~uvawe e zabeleàno kaj cenite pri proizvodst-voto na koks, derivati na nafta i nuklearno gorivo. Izvesno namaluvawe na cenite od 1,7% vo prerabo-tuva~kata industrija e zabeleàno kaj proizvodst-voto na prehranbeni proiz-

vodi i pijalaci. Nezna-~itelno namaluvawe od 0,1% ovaa dejnost beleì vo prvoto petmese~je godinava, sporedeno so dekemvri lani.

POKAÊNI CENITE VO PRERABOTUVA^KATA INDUSTRIJANekolku makedon-

ski agrokompanii se zdruìja vo Asoci-

jacija na agroizvoznici. Koordinator na asocijaci-jata e Goran Angeleski, od AgBiz programata na USAID, koja go olesnila formiraweto na asocijaci-jata, a vo idnina }eprodolì istoto da go poddrùva. Vo asocijaci-jata ~lenuvat 13 kompanii koi izvezuvaat ovo{je i zelen~uk, a del od niv se kompaniite Min Eks,

Vino–raj i Du{an ]iri} od Kavadarci, Agrolozar od Bosilovo i Fungi Flora od Radovi{. “Zdruènieto na izvoznici e formirano od pove}e pri~ini. Ednata e so cel kompaniite da se borat za zaedni~kite interesi i polesno da lo-biraat kaj Vladata, a cel na zdruènieto, isto taka, e da se lociraat prob-lemite i da se organizira zaedni~ki nastap i izvoz na stranskite pazari”, veli Angeleski.

FORMIRANA ASOCIJACIJA NA AGROIZVOZNICI

“Najgolemiot broj od nezadovolnite klienti ne se àlat, tie ednostavno ne se vra}aat povtorno. Zatoa, sekoja negativna reakcija e besceneta", velat od SWOT.Spored podatocite so koi raspolaga SWOT, vo mo-mentov najzainteresirani za analizi na pazarot se firmite od oblasta na ugostitelstvoto, avtomobil-skata industrija, bankarst-voto i telefonijata, a s$ pogolem interes pojavuvaat i pove}e proizvoditeli i distributeri na odredeni brendovi.

11.06.2010 19KOMPANII & PAZARI

DUNA KOMPJUTERI SO NOV PROIZVOD �

Makedonskata IT-kompanija Duna Kompjuteri za prvpat na pazarot ja pret-

stavi platformata ULTIMA, koja pretstavuva kompletno softversko re{enie za up-ravuvawe so mali, sredni i golemi kompanii.ULTIMA e kompletno ERP re{enie, dizajnirano da odgovori na potrebite na sekoja kompanija. So vklu~ena vrvna ekspertiza i 20-godi{no iskustvo vo razvivawe na inteligenten deloven softver, ULTIMA gi integrira site biznis-funkcii vo eden sistem. So toa se ovozmoùva jasen pregled i kontrola na procesite, a obez-beduva i detalna analiza na pazarite i kupuva~ite. So ULTIMA se zgolemuva produktivnosta, stabilnos-ta i sigurnosta vo sekoja kompanija. Za da se odgo-vori na barawata na ko-risnicite, Duna Kompjuteri pretstavi ~etiri paketi na softverot ULTIMA – Distribu-tion, Standard,Professional i Enterprise. Sekoj od pake-tite ima razli~ni funk-cionalnosti i prednosti,

�� ULTIMA e kompletno ERP re{enie, diza-jnirano da odgovori na potrebite na sekoja kompanija. So vklu~ena vrvna ekspertiza i 20-godi{no iskustvo vo razvivawe na inteli-genten deloven softver, ULTIMA gi integrira site biznis-funkcii vo eden sistem. So toa se ovozmoùva jasen pregled i kontrola na procesite, a obezbeduva i detalna analiza na pazarite i kupuva~ite

Avionot "boing 737-500" na novata ~arter-aviokompanija MAT

ervejs od Skopje, koja ja osnovaa srpski kompanii, v~era go ostvari prviot proben let na relacija Belgrad-Skopje."Po prviot proben let, koj e najdobar dokaz za doverlivosta i sigurn-osta na na{ata kompanija, o~ekuvame Agencijata za civilno vozduhoplovstvo da ja odobri dozvolata, koja e uslov za kompanijata

oficijalno da po~ne da raboti. Taa }e ni ovozmoì da gi ispolnime vetenite aktivnosti so cel unapredu-vawe na ekonomskite, stopanskite i turisti~kite integracii na Srbija i Makedonija", informiraat od MAT ervejs.Vo MAT o~ekuvaat vo narednite dva dena da go dobijat sertifikatot i da ja zapo~nat sezonata na letovi na svetski destinacii. "MAT ervejs vo naredniot period site svoi sili }

e gi naso~i kon nabavka na drugi avioni i na vrabotuvawe nov personal za letawe", izjavi Darko Mila~i}, sopstvenik na Metropoliten investment grup.

MAT ERVEJS GO OSTVARI PRVIOT LET

od redovno komercijalno i finansisko rabotewe {to go obezbeduva osnovniot paket Distribution, do Enter-prise, koj ovozmoùva bes-prekorno funkcionirawe na golemi i sloèni kompanii.ULTIMA ovozmoùva ce-losna integracija na kom-panijata, se spodeluvaat informacii me|u vrabote-

nite, a sobranite podatoci za kupuva~ite se obrabotu-vaat vo vredni izve{tai potrebni za ispolnuvawe na strategijata na menax-mentot. Na toj na~in, ovoj softver im ja obezbeduva potrebnata fleksibilnost na kompaniite za brz odgovor na promenlivite uslovi na pazarot.“Vo ULTIMA e vklu~eno

znaeweto na ekspertite na Duna Kompjuteri, dodeka, pak, vo procesot na implementacija }e bidat vklu~eni i sertificirani partneri koi }e go kon-figuriraat softverot po èlba na krajniot koris-nik. Voedno, klientite }e dobijat besplatni ~asovi za koristewe na softverot. So ULTIMA sekoja kom-

Ministerstvoto za zemjodelstvo naskoro }e potpi{e

protokol za sorabotka so Ministerstvoto za zem-jodelstvo i ruralen razvoj na Turcija, so cel da se intenzivira sorabotkata me|u dvete zemji. Za ova v~era razgovaraa min-isterot za zemjodelstvo, Qup~o Dimovski i am-basadorot na Turcija vo Makedonija, Aslan Hakan Ok~al.

“Republika Turcija e golem proizvoditel i golem pazar so mo`nost za plas-man na odredeni zemjodel-ski proizvodi, koi se za nas strate{ki. Turcija e na{ prijatel i poddrùva~ i vo oblasta na zemjodel-stvoto”, re~e ministerot Dimovski i izrazi nade` deka vospostavenite odnosi }e prodolàt da se raz-vivaat i so noviot am-basador na Turcija vo Makedonija.

OBID ZA OTVORAWE NA TURSKIOT PAZAR

DELOVNIOT SOFTVER ULTIMA ZA PRVPAT VO MAKEDONIJA

panija moè da go napravi svoeto rabotewe poefikas-no, pobrzo iprofitabilno, voveduvaj}i

go biznisot vo nova tehnolo{ka era”, be{e istaknato na prezentaci-jata na softverot.

Kompanijata za proektantst-vo i grade`ni{tvo Make-donija proekt v~era najavi

pro{iruvawe na raboteweto i vo niskogradbata i infrastruk-turnite objekti. Ovaa kompanija dosega be{e aktivna na poleto na visokogradba, dejnost so koja e prisutna na pazarot ve-}e 20 godini. “So ogled na s$ po~estite promeni na pazarnite us-lovi, menaxmentot odlu~i da ja pro{iri dejnosta i kon inènering i snabduvawe na klientite so prvoklasni i evtini materijali i oprema. Celosno sme podgotveni so sopstveni resursi, na najvi-soko stru~no i tehni~ko nivo da obezbedime proektantski uslugi za site tipovi objekti od visokogradbata, niskograd-bata i hidrogradbata”, izjavi izvr{niot direktor na kom-panijata, Andrej Andreev.

MAKEDONIJA PROEKT ]E RABOTI I NISKOGRADBA

Katalog na podatoci ( � SIF) – pretstavuva modul koj sluì za sekojdnevno vnesuvawe, aùrirawe i pregled na podatocite za artikli, cenovnici, komitenti, tipovi na dokumenti itn.Administratorska konzola ( � ADM) – pretstavuva modul koj ovozmoùva upravuvawe i kontrola na celiot sistem na korisnici vo kompanijata, nivnite prava za ko-ristewe kako i pregled na odredeni moduli, dokumenti ili izve{tai.Mobilna proda`ba ( � MOB) – pretstavuva modul koj ovozmoùva izrabotka na dokumenti za proda`ba na teren, integracija so uredi ( ra~ni uredi, pe~atari i fiskalni kasi) i sinhronizacija so centralna baza.Komercijalno – materijlno ( � KOM) – vklu~uva orga-nizaciska postavenost, baza na klienti, artikli, cen-ovnici, izrabotka na interni dokumenti povrzani so proda`ba.

KAKO FUNKCIONIRA ULTIMAPlatformata e sostavena od osnovni i napredni moduli vklu~eni vo eden sistem koj ima sovr{ena organizacija.

BANKI I FINANSII11.06.201020

Za vreme na odrùvaweto na godine{nata konfer-encija vo Ohrid, pre-

tsedatelot na odborot na direktori na Evropskiot fond za Jugoisto~na Evropa - EFSE, Klaus Glaubit, poso~i deka EFSE e posveten na razvivawe dolgotrajni vrski so Makedoni-ja i regionot. Spored negovite zborovi, fondot dosega ima in-vestirano 300 milioni evra vo regionot i ostanuva posveten na Makedonija i na sorabot-kata zatoa {to spored nego od

fondot se svesni deka malite pretprijatija se onie koi go vle~at razvojot vo dràvata i regionot. Od svoeto osnovawe vo dekemvri 2005-ta godina, pa s$ do dekemvri 2009-ta godina, EFSE ima dodeleno vkupno 684 milioni evra za finansir-awe na komercijalnite banki, bankite za kreditirawe na mali pretprijatija i insti-tuciite za mikrofinansirawe na teritorijata na Jugoisto~na Evropa. Od sredstvata na EFSE vo visina od 1,1 milijarda

dolari, ovie partnerski kred-itni institucii dosega imaat dodeleno pribli`no 216.000 biznis-krediti i krediti za doma}instvata. Za naredniot period od 5 godini od strana na fondot e predvideno 900 milioni evra da im bidat dodeleni na finansiskite institucii vo Jugoisto~na Evropa. “Ova }e mu dozvoli na EFSE da ovozmoì 2,3 milijardi evra vo 350.000 novi krediti”, veli Glaubit.

ProKredit banka orga-nizira biznis-koktel nasloven kako "Vreme

e za biznis" koj }e se odrì na 15 juni (vtornik) 2010 godina, vo restoranot Palas, Kumanovo, so po~etok vo 19:00 ~asot. Na samiot nastan kom-paniite }e imaat mo`nost da ostvarat biznis-kontakti so nivnite sega{ni i potencijalni idni delovni partneri i da se informiraat za novite biznis-paketi na ProKredit banka.

Po vovednoto obra}awe na Jovanka Joleska- Popovska, gen-eralen direktor na ProKredit banka, na raspolagawe na kom-paniite-gosti na koktelot }e im bidat menaxerite za korpora-tivnite klienti, na koi }e moè da im gi pretstavat svoite idei za toa kakvo bankarstvo o~ekuvaat. Na biznis-koktelot na ProKredit banka so svoj {tand i promotivni materijali }e u~estvuva i Stopanskata komora na Makedonija, kade

{to site zainteresirani }e imaat mo`nost da se zapoznaat so site mo`nosti i uslugi koi gi nudi Komorata.

EFSE-FONDOT ZAINTERESIRAN ZA MAKEDONIJA PROKREDIT SO PREZENTACIJA “VREME E ZA BIZNIS” VO KUMANOVO

Рочности преку ноќ 1 нед. 1 мес. 3 мес.

Благајнички записи 6,00% СКИБОР 3,79% 5,69% 6,25% 7,23%

Ломбарден кредит 7,50% МКДОНИА 3,23%

Извор: НБРМ

КУРСНА ЛИСТА Банка

Среден курс 3м 6м 12м 24м 36м

во денари Стопанска 7,20% 8,00% 8,35% 11,10% 11,50%

ЕМУ евро 61,5038 Комерцијална 7,00% 7,80% 8,20% 11,00% 11,30%

САД долар 51,2105 НЛБ Тутунска 7,00% 7,80% 8,20% 11,00% 11,20%

В.Британија фунта 74,4688 Извор: НБРМ

Швајцарија франк 44,691

Канада долар 49,0892 EUR USD GBP CHF

Австралија долар 42,4867 61,6 51,1 75,2 45,1Извор: НБРМ

РочностКАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИ БАНКИ

ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБ

ДЕВИЗЕН КУРС ВО МЕНУВАЧНИЦИ

МЕЃУБАНКАРСКИ КАМАТНИ СТАПКИ

Држава Валута

I POKRAJ RASTOT NA @IVOTNOTO OSIGURUVAWE VO MAKEDONIJA

SÉ U[TE SME POSLEDNI VO REGIONOT

Zaklu~no so prviot kvartal godinava, u~estvoto na ìvotnoto vo vkupnoto osiguruvawe vo Makedonija e so skromni 4,5%, {to e identi~no vo sporedba so istiot period lani

��

Vleguvaweto na u{te eden igra~ na pazarot za ìvotno osiguruvawe vo Makedonija

(Viena in{urans grup najavi deka }e otvori i kompanija za ìvotno osiguruvawe, pokraj onaa za neìvotno {to ve}e ja prezede pred dve godini) definitivno }e go razigra ovoj segment od osiguritelniot pazar koj vo vkupnata osiguritelna premija vo zemjata s$ u{te ima mnogu nisko u~estvo. Spored poda-tocite na Agencijata za supervizija na osigu-ruvaweto, zaklu~no so prviot kvartal godinava u~estvoto na ìvotnoto vo vkupnoto osiguruvawe vo Makedonija e so skromni 4,5%, {to e identi~no vo sporedba so istiot pe-riod lani. Sepak, vo ap-soluten iznos, premijata vo ìvotnoto osiguruvawe za prviot kvartal godi-nava porasnala od 55,3 milioni na 66 milioni denari (okolu eden mil-ion evra), ili za 19,4%. Na godi{no nivo, vkup-nata premija na ìvotno osiguruvawe vo zemjava na krajot na 2009 godina iznesuvala bezmalku pet milioni evra. Toa zna~i deka po ìtel Makedon-cite za ìvotno osiguru-vawe tro{at najmalku vo regionot, okolu 2,5 evra, dodeka vo Srbija toj iz-nos e 10 evra, vo Bosna i Hercegovina i Crna Gora 13 evra, vo Bugarija 21 evra, vo Romanija 26


evra, vo Hrvatska 90 evra, vo Slovenija okolu 340 evra, dodeka vo Avstrija, na primer, ovoj iznos e duri 1.000 evra. Godi{nite stapki na porast na premiite na ìvotnoto osiguruvawe vo zemjava vo nekoi slu~ai se i povisoki od onie vo regionot, no toa se dolì na niskata startna osnova {to ja imame vo ovoj segment na osiguru-vaweto, a ne na nekoja golema zainteresiranost na gra|anite za ovoj tip osiguruvawe. Avstriska-ta Grave i hvatskata Kroacija osiguruvawe, edinstvenite koi zasega rabotat so ìvotno osigu-ruvawe vo zemjava, gi otvorija svoite kompanii pred samo nekolku godini i normalno e premiite da im rastat so stapki od po 20-25% godi{no, zatoa {to se osvojuva pazarot od po~etok.

OSIGURUVAWE, NO I [TEDEWE

Profilot na prose~niot osiguruva~ na ìvotot vo zemjava e pripadnik na povisokata sredna klasa, koj ostvaruva solidni primawa, povisoki od prose~nite, velat vo Grave osiguruvawe. Makedoncite {to upla}aat za ìvotno osiguru-vawe naj~esto se zain-teresirani za me{anoto ìvotno osiguruvawe, na-jzastapeno vo site evrop-ski zemji. Toa zna~i deka moè da se iskoristi vo slu~aj na doìvuvawe, odnosno koga dogovara~ot go doìvuva momentot do koj e sklu~eno osiguru-vaweto. Toa zna~i deka }e ja dobie propi{anata suma plus ostvarenata dobivka. Vo slu~aj na smrt, propi{anata osig-urena suma plus do-bivkata ostvarena do toj moment mu se ispla}a na

semejstvoto na osigure-nikot. Ova osiguruvawe pokriva dva rizici -smrt i doìvuvawe, odnosno dokolku osigurenikot doìvee, toga{ toa e kako eden vid {tedewe, bidej}i sekoga{ iznosot e pogolem od uplatenite premii. Sumata moè da se podigne ednokratno, ili kako doìvotna renta, ili pak privre-mena renta, po izbor na osigurenikot. Vo zemjite kade {to ìvotnoto osiguruvawe e mnogu pozastapeno, kompaniite ~esto sklopu-vaat polisi za ìvotno osiguruvawe za svojot top-menaxment. Vo Make-donija ova re~isi i da ne postoi vo praktika, a da ne pomisluvame, pak, za toa nekoja firma da gi osigurala na toj na~in site svoi vraboteni. Vo Grave velat deka im-aat samo nekolku firmi

{to osigurale grupa svoi menaxeri, no toa e nezna~itelen broj za da moè da se registrira kako pojava. Za da gi zadràt svoite najdobri menaxeri i is-tovremeno da gi stimu-liraat, kompaniite moè da im upla}aat odredena suma za osiguruvawe na ìvotot. Na toj na~in rabotodav-ecot od edna strana go obezbeduva semejstvoto vo slu~aj na smrt na vraobteniot, a od druga strana {tedi za nego i mu obezbeduva po istekot na dogovorot za osigu-ruvawe odredena suma

pari. Isto taka, so ova go “primoruva” da ostane vo firmata, zatoa {to dogovorot prestanuva da vaì dokolku vrabote-niot go otkaè rabotniot odnos i dolèn e da mu go nadomesti iznosot na uplatenite premii na ime osiguruvawe na ìvot. Prednosta na vakviot tip stimulacija, vo odnos na dopolnitelnoto privatno penzisko osiguruvawe (koe doprva treba da zaìvee vo zemjava), e {to od momentot na up-lata na prvata premija, vo slu~aj na smrt se isplatuva vkupnata dogov-orena suma.

INOVATIVNI NAÎNI NA PRIMENA NA @IVOTNOTO OSIGURUVAWEKakva s$ korist moè da se ima od ìvotnoto osiguruvawe pokaùva i primerot na zemjite od Evropskata unija, kade {to na osigurenicite im se nudat mno{tvo inovativ-ni produkti. Eden takov e mo`nosta {to dogovara~ot na osiguruvaweto ili korisnikot na osiguruvawe, komu nenadejno mu trebaat pari, a ima (dobra) polisa na ìvotno osiguruvawe, namesto da zema skapi krediti od bankite, moè svojata polisa da ja prodade na profesionalnite investitori, kako {to se raznite investiciski fondovi. Takva praktika postoi vo Germanija, i vo ostanatite zemji na EU: korisnikot na polisa na ìvotno osiguruvawe svoeto pobaruvawe od polisata kon osiguruva~ot go prenesuva (prodava) na treta li~nost pred istekot na dogovorot za osiguruvawe. Takvite polisi gi (ot)kupuvaat raznite investiciski fondovi. Za niv toa ne e rabota na osiguruvawe, tuku na investirawe kapital. Iznosot {to go dobiva korisnikot, vo sekoj slu~aj, e pogolem otkolku {to bi dobil so raskinuvawe na dogovorot i otkupot na polisata za ìvotno osiguruvawe. Osven toa, parite gi dobiva vedna{, koga }e mu zatrebaat. Za osigurite-lot ne se menuva ni{to. Dogovorot e i ponatamu na sila, premijata se pla}a do krajot na istekot na dogovorot. Za vakvite postapki ve}e e odoma}inet nazivot second hand polisi za ìvotno osiguruvawe ili, pak, kupuvawe polovni polisi za ìvotno osiguruvawe.

17.03.2010 21

11.06.2010 21BANKI I FINANSII

Vo Srbija raste in-teresot za subven-cioniranite krediti.

Od po~etokot na sprovedu-vaweto na odlukata za izdavawe na subvencion-irani krediti vo loka-lna valuta za gra|anite, bankite vo Srbija dosega imaat odobreno pove}e od 51 iljadi vakvi krediti, vo vrednost od okolu 84.6 milioni evra. Brojot na barawa za vakov kredit se iska~il duri na iznos

od okolu 66 iljadi.Vo istiot period, kaj bankite bile podneseni okolu 1.500 barawa za potro{uva~ki krediti vo dinari, od koi odobrenie za vakov zaem dobile vo 1.137 slu~ai vo vkupna vrednost od 1.9 milioni evra. Za zemjodelska meha-nizacija bile odobreni 18 krediti, a za kupuvawe na mebel duri 458 krediti. Za nabavka na tepisi bankite imaat odobreno

16 zaemi, dodeka za reno-virawe na podni oblogi se odobreni {est krediti. Za nabavka na grade`ni materijali brojkata na odobreni krediti iznesuva 575. Ovie podatoci jasno pokaùvaat deka, sepak, vo Srbija s$ u{te nema dovolen interes za potro{uva~ki krediti, i pokraj toa {to istite se zna~itelno poevtini od gotovinskite krediti.

I pokraj globalnata kriza, pazarot na osiguruvawe vo BiH vo 2009 godina

ostvaril rast na brojot na premiite od 1,35%, vo odnos na 2008 godina. Spored neofici-jalni podatoci, osiguritelnite kompanii vo Bosna i Herce-govina lani ostvarile premija od 234,5 milioni evra, od koi na neìvotnoto osiguruvawe mu pripa|aat 199 milioni evra, a na ìvotnite premii 35,6 milioni evra, prenesuva

hrvatskiot portal *osiguranje.hr. Podatocite za funkcion-iraweto na pazarot na osigu-ruvawe vo BiH za 2009 godina bea prezentirani v~era, a na prezentacijata be{e istaknato deka vo dràvata momentalno funkcioniraat 26 dru{tva. Saraevo osiguruvawe i po-natamu ima najgolem pazaren udel od 11,7%, a me|u prvite pet dru{tva, spored pazarniot udel, se u{te Bosna Sunce osiguruvawe, Euroherc osigu-

ruvawe, Kroatia osiguruvawe i Unika osiguruvawe. Ovie pet kompanii imaat vkupen udel na pazarot od 44,75%.

VO SRBIJA RASTE INTERESOT ZA SUBVENCIONIRANI KREDITI PAZAROT NA OSIGURUVAWE VO BIH VO 2009 GODINA PORASNAL ZA 1,35%

“KAPITAL” NEOFICIJALNO DOZNAVA

Okolu 76 mil-ioni evra }e se namalat rashodite vo buxetot za 2010 godina,

neoficijalno doznava #Kapital#. Bidej}i sedni-cata na Vladata, koja se o~ekuva{e da zavr{i vo docnite popladnevni ~as-ovi, s$ u{te trae{e pri zatvoraweto na vesnikot, mo`no e da ima odredeni izmeni vo iznosot za koj buxetskite tro{ewa }e bidat namaleni po barawe na oddelni ministri.Ovoj iznos e daleku pomal od iznosot za koj, spored ekspertite, treba da se namali godine{niot buxet za da se obezbedi odr`liv buxetski deficit i relak-sirawe na doma{niot pazar od zadolùvaweto na Vladata.Iako prvi~no se najavuva{e deka buxetot }e

BUXETOT ]E SE KRATI ZA POMALKU OD 80 MILIONI EVRA?

Okolu 76 milioni evra }e se namalat rashodite vo buxetot za 2010 godina, neoficijal-no doznava "Kapital". Ovoj iznos e daleku pomal od iznosot za koj, spored ekspertite, treba da se namali godine{niot buxet za da se obezbedi odr`liv buxetski deficit i relaksirawe na doma{niot pazar od zadolùvaweto na Vladata

��

BIQANA [email protected]

bide skraten za okolu 100 milioni evra, Vladata da odlu~i so ovoj rebalans da skrati skromni 76 milioni evra.Vo biznis-javnosta ve}e se {pekulira deka Vladata so ovoj prv rebalans se odlu~ila da skrati pomal iznos za da se za{titi od kritikite vo javnosta deka se povlekuva od nekoi proekti, pred mo`nite predvremeni izbori ovaa esen. A, deka e izvesno deka ovaa esen }e ima vtor rebalans so koj }e se skrati pogolem iznos, ako Vladata vo me|uvreme ne obezbedi nadvore{no fin-ansirawe preku planira-nata evroobvrznica. Vladinite ministri na v~era{nata sednica odlu~uvaa da gi namalat rashodite od buxetot za 2010 godina koj teì 2,5 milijardi, a koj u{te pri negovoto donesuvawe mina-tata godina be{e kritiku-van od celata makedonska javnost deka e pregolem tovar za makedonskata

ekonomija, koja se soo~uva so posledicite od svetska-ta ekonomska krizaNa ovoj poteg Vladata be{e prinudena otkako podatocite pokaàa deka prihodite koi se sobiraat vo buxetot po osnova na danoci beleàt pad vo sporedba so iznosot koj vlasta go isplanirala lani.Buxetot za 2010 godina iznesuva 2,5 milijardi evra, pri {to vkupnite prihodi se planirani da iznesuvaat 143,3 milijardi denari (2,33 milijardi evra), dodeka vkupnite rashodi se proektirani da iznesuvaat 153,8 mili-jardi denari (2,5 mili-jardi denari). Deficitot e proektiran na 2,5% ili 10,46 milijardi denhari (170 milioni evra), pri planiran rast na BDP (bruto-doma{niot proizvod od 2%. Podatocite od Upravata za javni prihodi pokaùvaat deka padot na dano~nite prihodi vo buxetot vo

prvite tri meseci od godi-nava iznesuva 8,23%.U{te pri donesuvaweto na buxetot za 2010 godina, pri krajot na minatata godina, od Ministerst-voto za finansii objavija deka prioritetot pri vodeweto na fiskalnata politika }e bide staven na odrùvaweto na mak-roekonomskata stabilnost i zaìvuvaweto na makedon-skata ekonomija vo uslovi na kriza.Od Ministerstvoto za fin-ansii ne izlegoa vo javnos-ta so pove}e detali okolu toa kade i kolku planiraat da napravat za{tedi vo buxetot pred planiranata vladina sednica na koja }e se odlu~uva za rebalansot na buxetot. No, ministerot za fin-ansii, Zoran Stavreski, gi dade glavnite nasoki, spored koi platite na ad-ministrativcite i penziite na penzionerite nema da bidat namaleni, nitu }e bidat odloèni planiran-ite kapitalni investicii.

Iskustvoto od minatata godina koga vlasta napravi dva rebalansi na buxetot za 2009 godina pokaùva deka najgolemo kratewe ili odloùvawe pretprea tokmu kapitalnite proekti, dodeka za finansirawe na proektite koi partijata na vlast gi ima{e zacrtano

vo svojata izborna pro-grama bea obezbedeni pari od dràvnata kasa. Detali za rebalansot i za toa koi stavki od Buxetot se namaleni se najavija po vladinata sednica, otkako rebalansot }e bide odobren od vladinite ministri.

SARAEVO

BALKAN BIZNIS POLITIKA11.06.201022

Finansiskoto bogatstvo na semejstvata vo Bu-garija za edna godina

e zgolemeno za 1,7 mili-jardi evra i kon krajot na minatiot mesec dostigna 18,2 milijardi evra, se naveduva vo godi{niot izve{taj na Industri vo~, posveten na imotnata sostojba na bugarskite dràvjani. Finansiite na naselenieto se zgolemija za 10% na godi{no nivo,

se naglasuva vo izve{tajot, vo koj se precizira deka okolu 68% od parite na bugarskite gra|ani sega se nao|aat vo bankite vo forma na depoziti. So prose~na bugarska mese~na plata moè da se kupat 0,65 metri kvadratni stanben prostor, {to zna~i deka nedvi`nostite sega se zna~itelno

popristapni za gra|anite od prethodno. Za razvoj, reforma i

liberalizacija na en-ergetskiot sektor, Crna

Gora do krajot na juli idnata godina }e potro{i 1,5 milioni evra.”Crna Gora do 2012 godina mora da dokaè deka ostvarila energetska za{teda”, izjavi voda~ot na proektniot tim, Jorgos Georgokostas.Toj naglasi deka proektot koj zapo~na vo fevruari

ima za cel da go zajakne kapacitetot na glavnite u~esnici na pazarot na elektri~na energija, da ja podobri funkcionalnosta na operatorite na prenos-niot sistem, kako i razvoj na statistikata na ener-getska efikasnost.Georgokostas navede deka proektot, koj se finansira od Instrumentot za pret-pristapna pomo{ (IPA), }e go opfati i desetgodi{niot

plan za razvoj na prenos-niot sistem i investiciski-ot plan do 2025 godina.

BUGARITE ZA EDNA GODINA POBOGATI ZA 1,7 MILIJARDI EVRA

CRNA GORA ]E POTRO[I 1,5 MILIONI EVRA ZA ENERGETIKA

EKONOMSKI RAZVOJ NA SRBIJA

�� So prostorniot plan na Srbija, zemjata planira da gi nadmine infrastrukturnite problemi i da sozdade osnova za zasilen ekonomski razvoj na zemjata

VESNA [email protected]

@itelite na Bel grad }e patu-vaat so metro od edniot do d r u g i o t

kraj na gradot. Moderni avtopati{ta }e krstosuvaat od Horgo{ do Makedonija, a aerodromite vo Belgrad i Ni{ }e dobijat konkurencija. Se planira da ima deset pomali aerodromi {irum Srbija. Ova e slikata za idninata na Srbija po 20 godini spored nacrt-planot za razvoj, koj na zemjata }e & ovozmoì ekonomski razvoj. Prostorniot plan na Sr-bija e dokument od najvi-soko strate{ko nivo. Bez prostornit plan, zemjata ne bi moèla da se dviì vo pravec na re{avawe na problemite, nitu da se planira razvojot na zem-jata.“Morame da vloìme na-por za da go popolnime propu{tenoto vo izminative 20 godini. Srbija posled-nive decenii se razviva na na~in koj nalikuva na improvizacija. Ne se sogle-dani vnatre{nite kapaciteti i resursi. Ne postoe{e organska vrska me|u poli-tikata i realnosta. Ova e politi~ki dokument od najgolemo zna~ewe”, izjavi srpskiot pretsedatel, Boris Tadi}.Sega{nata mapa na kon-centracija na ìtelite pokaùva deka mnozinstvoto od naselenieto go sledi pravecot na Koridorot 10. Edna od pova`nite zada~i koi se vo prostorniot plan e izgradbata na patnata mreà vo Srbija.“Na{ata ide ja e okolu mreàta na avtopati{ta da ìveat 70% do 80% od naselenieto od zemjata, Toa e preduslov za ekonomski razvoj. Ako rabotime so plan i optimizam }e moème da go realizirame ona {to sme go zamislile”, re~e Tadi}.Na po~etokot na narednata

SRBIJA JA GRADI SVOJATA IDNINA

Pazarot na informacisko-komunikaciski tehnologii (IT) vo Srbija e vo kriza, no, sepak, se o~ekuva ovaa godina da ima

blag rast od 5%, soop{ti Stopanskata komora na Srbija. Ekspertot Milovan Matijevi} izjavi deka sostojbata na IT-pazarot e lo{a i deka izminatite godini e zabeleàn pad od 27%, a vo prviot kvartal od ovaa godina pad od 10%. Sepak, kako {to re~e toj, se o~ekuva blago opo-ravuvawe i ovaa godina o~ekuva rast od 5%. Ministerkata za telekomunikacii, Jasna Mati}, izjavi deka postojat indikacii za oporavuvawe na ekonomijata, {to zna~i moè da se o~ekuva blago oporavuvawe na IT-sektorot kon krajot na ovaa godina.

Nafteno-trgovskoto dru{tvo Petrol-Oti, vo koe slovene~kata

kompanija Petrol ima 51% od sopstvenosta, a pri{tinskata kompanija Oti ima 49% od sopst-venosta, vo Pri{tina zapo~na so izgradba na skladi{te za nafteni derivati.Vrednosta na skladi{teto se procenuva na pet mil-ioni evra, a }e se prosti-ra na povr{ina od vkupno

7.000 metri kvadratni. Vo nego }e se nao|aat ~etiri rezervoari so kapacitet od 1.500 metri kubni i dva rezervoara so kapacitet od 500 metri kubni. Izgradbata treba da zavr{i slednata godina, soop{tija od Petrol. Slovene~kiot trgovec na nafta kako pozitivni efek-ti na ovaa investicija gi naveduva konkurentnosta i nezavisnosta vo nabavkata.

SRBIJA OÊKUVA OPORAVUVAWE NA IT-PAZAROT NOVA INVESTICIJA NA PETROL NA KOSOVO

godina }e bide dovr{en avtopatot do Ungarija, a do po~etokot na 2012 godina }e bide izgraden i patot kon Bugarija, dodeka avtopatot do Makedonija treba da bide gotov do krajot na 2012 ili po~etokot na 2013 godina. Ovaa godina zapo~nuva i izgradbata na avtopatot kon Crna Gora. Prostorniot plan, kako {to objasni Borislav Stojkov, direktor na Agencijata za prostorno planirawe, e raboten na {est principi. Me|u niv se revitalizacijata na demografski ispraznetite

predeli, odr`liva ekonomija, decentralizacija i inte-gracija.“Eden od principite e policentri~nost. Srbija ima 24 gradovi, a nie za gradovi predloìvme u{te ~etiri naselbi. Toa se Kikinda, Vr{ac, Pirot i Prokupqe. Celi na ovoj plan, me|u os-tanatoto, se i da se ublaì regionalnata razlika vo Srbija. Gradovite se ram-nomerno rasporedeni, no potrebno e da im se dade pogolema nadle`nost i da se povrzat so selata”, istakna Stojkov.

PATI[TA ZA PODOBRAREGIONALNA KONKURENTNOST

Me|u celite e i regionalnata konkurentnost, a za da se postigne treba da se misli na industrijalizacijata, no i na patnata pristapnost na site delovi na zemjata. Planirano e da se otvorat regionalni aerodromi i da se aktiviraat site 13 pristani{ta na Dunav.“Dali za dve decenii }e li~ime na zemja koja vrtogla-vo se razvila }e zavisi samo od nas”, smeta direktorot na Agencijata za prostorno

planirawe. Srbija ima 650 nao|ali{ta na minerali, ogromni potencijali koi zasega ostanuvaat samo poten-cijali, re~e toj. Dokolku Sr-bija gi iskoristi prirodnite resursi, za desetina godini zemjata }e napreduva. “Generalno, hranata e ona {to moème da mu go ponu-dime na svetot, a za da se povrzeme so nego, potrebna ni e infrastruktura”, re~e Stojkov.Do krajot na slednata godina, 100% od teritorijata na Srbija }e bide pokriena so planskiot dokument, istakna

ministerot za ìvotna sre-dina i prostorno planirawe, Oliver Duli}. “Sekoj grad i op{tina }e znae kade }e moè da se gradi pat, bolnica, park, industriska zona, koi regioni se pogodni za zemjodelstvo ili hemisko proizvodstvo, odnosno site klu~ni strate{ki pra{awa neophodni za Srbija da bide normalna i uredena zemja”, re~e Duli}. Srpskata vlada narednive dve sedmici bi trebalo da go usvoi nacrt-planot, a vo sobranieto na Srbija treba da bide usvoen vo juni ili juli.

11.06.2010 23BALKAN BIZNIS POLITIKA


RESTRUKTURIRAWE NA HRVATSKITE JAVNI KOMPANII

�� Za uspe{no re-strukturirawe na javnite pretprijatija vo Hrvatska potrebno e da se podobri nivnata niska produktivnost i profitabil-nost, da se na-mali brojot na vrabotenite i da se promeni nasledenata i neefikasna upravuva~ka struktura

VESNA [email protected]

^lenovite na up-ravite na javnite pretprijatija od Hrvatska se sloìja deka

zateknatata stara orga-nizacija i nedostigot na razvojna strategija bile najgolemite problemi koi gi zateknale pri prezemaweto na kompaniite. Za uspe{no restrukturirawe na javnite pretprijatija vo Hrvatska potrebno e da se podobri nivnata niska produktivnost i profitabilnost, da se namali brojot na vraboten-ite, kako i da se promeni nasledenata i neefikasna upravuva~ka struktura. Pretpriema~ite istaknaa deka ekonomskata kriza treba da se iskoristi za restrukturira we bidej}i toa e trend i vo svetskata ekonomija.Kompaniite koi pred krizata ili na samiot nejzin po~etok po~nale so restrukturirawe imaat i pove}e {ansi pozitivno da go zavr{at toj proces. ”Na site zaedni~ka cel ni e odr`livoto restrukturirawe so koe se postignuva bal-ans me|u kratkoro~nite i dolgoro~nite merki za odrùvawe na likvidnosta i profitabilnosta”, izjavi menaxerot na konsultantska-ta ku}a A.T. Kerni, Tomis-lav ôrak.Iznesuvaj}i gi primerite od

NEPRODUKTIVNOSTA I NEPROFI-TABILNOSTA KLU^NI PROBLEMI

Poznatiot avstriski maloprodaèn sinxir za mebel Lutz e

zainteresiran za hrvatski-ot pazar. Avstrijcite pokaùvaat interes za nedvi`nostite na kompani-jata Pevec koja e vo ste~aj. Vo Pevec ja razgledu-vaat mo`nosta za davawe na trgovskite centri vo Jankomir, Rijeka, Pula i Osijek pod naem, no vo idnina ne e isklu~ena mo`nosta tie da se pro-

dadat. Propadnatoto carstvo na Zdravko i Vi{na Pevec, koi sega se nao|aat vo pritvor poradi finansiski malverzacii, sta-nuva dobra "otsko~-na daska" za vlez na hrvatskiot pazar.Spored Darko [keta, ste~aen upravnik na Pevec, vkupnite pobaruva-wa na doveritelite

kon Pevec dostignale 221 milioni evra.

AVSTRISKI LUTZ GO KUPUVA IMOTOT NA PROPADNATIOT PEVEC

NA SLOVENIJA I TREBA STROGA FISKALNA POLITIKA

Stroga i rigorozna fiskalna politika, strukturni reformi i

kvalitetno korporacisko upravuvawe se merkite koi }e & dadat stabilnost na Slovenija vo idnina, oceni ministerot za razvoj i evropski pra{awa, Mitja Gaspari.Odrùvaweto na fiskal-nata stabilnost bi trebalo da bide prviot prioritet na Slovenija, istakna

Gaspari, dodavaj}i deka zemjata treba da se spravi so namaluvaweto na javno-finansiskiot deficit preku razumni, konsolidirani i kredibilni merki. Slovene~kata fiskalna politika vo idnina treba da bide stabilna, izjavi Gaspari.Ekonomijata vo Slovenija, kako {to naglasi toj, vo momentov e vo podobra polo`ba otkolku ekonomi-

ite vo Italija i Slova~ka.

DROGA KOLINSKA BARA SERIOZEN KUPUVA^

Sindikatot na slovene~kata kom-panija Droga Kolins-

ka smeta deka najdobro bi bilo da se najde kupuva~ koj kompanijata ja gleda kako golema kompanija na Balkanot i vo Evropa.”Barame najdobro re{enie so koe Droga Kolinska }e stane u{te podo-bra kompanija”, izjavi

sindikalniot pretstavnik Joè [orgo.Toj smeta deka kom-panijata nema da bide prepu{tena na berzan-skite {pekulanti i deka postoi mo`nost Istrabenc da ne ja prodade ako ne najde soodveten kupuva~. Vo sostavot na Droga Kolinska se i srpskite kompanii Grand prom,

Soko [tark i Palane~ki kiseqak.Spored neoficijalni informacii, upravata na ovaa kompanija izmi-natiov period imala nekolku sostanoci vo vr-ska so proda`bata, dodeka drugi izvori tvrdat deka nema seriozni kupuva~i i deka ponudenite ceni se preniski.

zapo~natiot proces na re-strukturirawe na hrvatskite javni pretprijatija, pre-tsedatelot na upravata na hrvatskata po{ta, Robert Juki} i Ivan Mata{i} od Hrvatskata èleznica se soglasija deka zatekna-tata stara organizacija, nemo`nosta za upravu-

vawe, kako i nedostigot na razvojna strategija bile najgolemite problemi so koi se soo~ile pri prezemaweto na kompaniite.Toa, smetaat tie, najmnogu vlijaelo na lo{ite delovni rezultati i zatoa bilo potrebno da se definira potpolno nova ramka za

rabotewe, strategija za razvoj i socijalen dijalog so sindikatite i vraboten-ite. Restrukturiraweto vo kompaniite sega e proces koj navistina se slu~uva i koj ve}e dava rezultati vo podobruvaweto na bi-znisot. Preku namaluvaweto na rashodite i brojot na

vrabotenite definirale i vovele nova strate{ka i efikasna upravuva~ka struktura. Celite na Hrvatskata po{ta, spored Juki}, se do 2013 godina da se zgolemi operativnosta, podobro da se povrzat so bankite i osiguritelnite kompanii.

“Od krajot na 2008 go-dina do juni 2010 godina brojot na vrabotenite go namalivme od 12.272 na 10.570, odnosno tro{okot za vrabotenite go namalivme od 72% na 62%”, izjavi Juki}.Istaknuvaj}i deka celta ne im e profit, tuku efikasno tro{ewe na sredstvata od dràvniot buxet, Mata{i} naglasi deka zacrtale 13 grupi na aktivnosti za podobro rabotewe i pogole-mi za{tedi, za {to imaat dobieno zeleno svetlo i od vladata.

ROBERT JUKI]PRETSEDATEL NA UPRAVATA NA HRVATSKATA PO[TA“Od krajot na 2008 godina do juni 2010 godina brojot na vrabotenite go namalivme od 12.272 na 10.570, odnosno tro{okot za vrabotenite go namalivme od 72% na 62%”.

SVET BIZNIS POLITIKA11.06.201024

Pokraj posled-nite napori da se premostat raste~kite ra-zliki pri up-ravuvaweto so dol`ni~kata

kriza vo evropskite zemji, francuskiot pretsedatel, Niko-la Sarkozi i germanskata kancelarka, Angela Merkel, povikaa za zabrzuvawe i intenzivirawe na naporite za regulirawe na dràvnite svop-kreditni dogovori (CDS), kako i na {ort selingot.“Ova o~igledno e solidarno {ou me|u Berlin i Pariz”, iz-javil visok francuski dràven pretstavnik za "Vol Strit @urnal" po najavata na Sarkozi i Merkel, koj sakal da ostane anonimen. Francuskiot parla-ment }e po~ne da rasprava za noviot zakon za bankarstvo i finansiska regulacija.“So ogled na poslednite pa-zarni slu~uvawa, veruvame deka postoi itna potreba Komisijata da ja zabrza rabotata i da vospostvi postroga kontrola nad paza-rite i na dràvnite CDS, kako i na {ort selingot, i da se prezentiraat site mo`ni merki za akcija vo ovie oblasti pred sosta-nokot na Sovetot za ekonom-ski i finansiski pra{awa, koj treba da se odrì vo juli”, napi{ale Sarkozi i Merkel vo zaedni~koto pismo do pretsedatelot na Evrop-skata komisija, @oze Manuel Baroso.“Toa e neophodno za da se zajakne transparentnosta na poziciite na akciite i obvrznicite, osobeno na dràvnite obvrznici”, velat liderite na Francija i Ger-manija, koi naglasuvaat deka Komisijata treba da go zeme predvid nivoto za zabrana na {ort seling za site ili za nekoi akcii i obvrznici i poedine~ni dràvni CDS.

MERKEL I SARKOZI BARAAT ZABR-ZUVAWE NA PAZARNITE REFORMI!

SOLIDARNO [OU ME\U BERLIN I PARIZ �

VASE [email protected]

�� “So ogled na poslednite pazarni slu~uvawa, veruvame deka postoi itna potre-ba Komisijata da ja zabrza rabotata i da vospostvi postroga kontrola nad pazarite i na dràvnite CDS, kako i na {ort selingot, i da se prezentiraat site mo`ni merki za akcija vo ovie oblasti pred sostanokot na Sovetot za ekonomski i finansiski pra{awa koj treba da se odrì vo juli”, napi{ale Sarkozi i Merkel vo zaedni~koto pismo upateno do Baroso

Visok slu`benik na MMF ja preupredi Azija za mo`nosta

od prelevawe na evrop-skata dol`ni~ka kriza, no naglasi deka ovoj region e vo dobra pozicija da se nosi so predizvicite pov-rzani so posledicite od globalnata recesija.“Kriznata situacija vo Evropa moè da se odrazi na globalnata trgovija, so mo`nost za

posledici po Azija, vo odnos na s$ u{te va`nata uloga na nadvore{nata pobaruva~ka”, izjavi zamenikot na generalniot direktor na MMF, Naojuki [inohara. Azija i ponatamu }e ja predvodi globalnata ekonomija, naglasi toj, predupreduvaj}i deka pozi-tivnite prognozi za rastot na ovoj region vero-jatno }e privle~at pove}e

kapital, {to, pak, moè da dovede do pregrevawe na nekoi od ekonomiite. “Iako Azija ne e imuna na ona {to se slu~uva vo svetot, mnogu e silno pozi-cionirana, pa uspe{no se nosi so tie rizici", veli [inohara i dodava deka blagodarenie na ekonom-skiot uspeh, ovoj region }e bide vode~ka sila vo reoblikuvaweto na global-nata ekonomija.

MMF: DOL@NI^KATA KRIZA OD EVROPA MO@E DA SE PRESELI VO AZIJA

Regulatornite organi na Evropskata unija soop{tija deka na

ungarskata energetska kom-panija MOL & naloìle da isplati 112 milioni evra plus kamata, kolku {to se procenuva deka kompanijata profitirala od pomo{ta na ungarskata vlada vo vid na niski danoci. Vo soop{tenieto na Evropskata komisija se naveduva deka MOL imala nepravedna

prednost vo odnos na rival-skite kompanii od toa {to vladata vo Budimpe{ta prvo vetila deka }e gi zamrzne nadomestocite za trguvawe so energensi me|u 2005 i 2020 godina, no vo po~etokot na 2008 godina zna~itelno gi zgolemila danocite za ostanatite kompanii. Komisijata presmetala deka MOL na toj na~in za{tedila 112 milioni evra. Dokolku ungarskata vlada ne se

pogriì MOL da gi vrati nezakonskite subvencii, Komisijata moè da podnese tu`ba do sudot na EU.

EU I NALO@I NA UNGARSKATA KOMPANIJA MOL DA GI VRATI SUBVENCIITE

Germanija minatiot mesec gi {okira{e svoite evropski parneri so donesuvawe na odlukata preku no} da go zabrani {ort selingot na finansiskite akcii, odnosno takanare~enite “goli CDS”, kako forma na za{tita na dràvnite obvrznici vo ev-rozonata.Francuskata vlada dosega odbiva{e da go sledi prim-erot na germanskata, insis-tiraj}i deka {ort selingot vo Francija e zabranet za akcii i deka takvata sostojba se odrùva od noemvri 2008 godina, pritoa naglasuvaj}i

ja potrebata od koordiniran pristap vo Evropa po ova pra{awe. So ova zaedni~ko pismo na Sarkozi i Merkel edvaj se gleda promenata vo misleweto od strana na Francija, tuku donekade stanuva jasno deka Pariz pravi napori za da go smiri problemati~niot odnos so Berlin.

NAJAVA ZA BARAWETO NA G20

Na minatonedelniot sostanok na Grupacijata 20 vo Busan, Ju`na Koreja, francuskata ministerka za finansii, Kris-

tin Lagard, insistira{e deka “regulaciite na pazarot treba da ja imaat sposobnosta da zabranat CDS vo specifi~ni uslovi”, pri {to ja najavi sorabotkata so Germanija za potrebata da se reducira nestabilnosta na dràvniot dolg na pazarot.Vo pismoto {to Sarkozi i Merkel docna vo sredata mu go pratija na Baroso napi{ale deka “te{kite turbulencii na pazarite na kapital vo izmi-natite meseci dovele do zgole-men stepen na zagriènost me|u zemjite-~lenki na EU i na nivnite gra|ani”. Tie vo pis-

moto istaknuvaat deka “vra}aweto na visokata pazarna nestabilnost pokrenuva le-gitimni pra{awa, posebno za odredeni finansiski tehniki i upotrebata na odredeni derivativni proizvodi, kako {to se na primer CDS i {ort selingot.“Rabotime za evropsko re{e-nie i dobro e da se vidi deka po ednostranite dvièwa, Germanija e sre}na {to go doveduva ovoj problem na ev-ropsko nivo, na iskoordiniran na~in”, izjavil visok ofici-jalen pretstavnik za "Dau Xons Wus", koj dodal deka postoi

Ekonomski reformi ~ija cel e za{tita od finansiski krizi

treba da usvoi Evropskata unija vo celina, a ne samo ~lenkite na zonata na evroto, izjavi pre-tsedatelot na Evropskata komisija, @oze Manuel Baroso. Vo razgovor so novinarite po sredbata so polskiot premier, Donald Tusk, toj izjavi deka e potrebno

postrogo rakovodewe so ekonomijata vo dràvite od EU.“Od golemo zna~ewe e op{tata ramka da bide ista kako vo zonata na ev-roto, taka i vo dràvite von toj region”, izjavi Baroso.Pretsedatelot na Fran-cija, Nikola Sarkozi, predloì liderite od zonata na evroto da sorabotuvaat vo upravu-

vaweto so svoite ekonomii i izedna~uvaweto na nivniot rast, {to pre-dizvika stravuvawe von zonata vo Polska i Velika Britanija. Vladite na dràvite-~lenki razgledu-vaat niza ekonomski re-formi od postrogo nadg-leduvawe na finansiskite institucii, do postrogi propisi za buxetska disci-plina i pobliska mak-roekonomska sorabotka.

BAROSO: REFORMI SE POTREBNI ZA CELA EU, NE SAMO ZA EVROZONATA

Dolgot na SAD ovaa godina }e go nadmine iznosot od 13.600

milijardi dolari i }e gi dostigne potencijalnite 19.600 milijardi do 2015 godina, stoi vo izve{tajot na amerikanskoto Min-isterstvo za finansii koj be{e pretstaven vo Kongresot. Vo izve{tajot stoi deka dolgot na na-jgolemata ekonomija vo svetot }e dostigne 102% od

BDP do 2015 godina, so ovogodine{nite 93%. “Ekonomskite eksperti koi go sovetuvaat pretsedate-lot na SAD, Barak Obama, tvrdat deka zgolemuvaweto na BDP za 1% moè da soz-dade milion novi rabotni mesta, no predupreduvat deka tokmu tie 1% se gubat zaradi golemiot dolg koj ja optovaruva ekonomijata”, izjavil republikanecot Dejv Kamp, koj go objavi

izve{tajot.Toj aludiral na izve{tajot koj profesorkata Karmen Rejnhart od Univerzitetot vo Merilend mu go pod-nela na buxetskiot odbor koj Obama go formiral so cel da dobie preporaki za namaluvawe na deficitot. Vo toj izve{taj Rejnhart tvrdi deka rastot na dolgot na pove}e od 90% od BDP na SAD moè da go zabavi ekonomskiot rast.

DOLGOT NA SAD DO 2015 GODINA ]E DOSTIGNE 102% OD BDP

raste~ka nestrpelivost zaradi tenzi~nosta na pazarite.“Zemaj}i gi predvid najnovite slu~uvawa na pazarite, ja povikuvame komisijata da go zabrza re{avaweto na ova pra{awe”, napi{ale Sarkozi i Merkel na krajot od pismoto upateno do Baroso.

PISMOTO JA ZABRZA I RABOTATA NA EVROPSKATA KOMISIJA

Komisijata nema{e planovi da go razgleda pra{aweto za CDS pred oktomvri, no, sega, po pismoto od liderite na Francija i Germanija, }e napravi napori da dostavi predlozi vo tekot na letoto, izjavi portparolot na Komisi-jata, Pia Ahrenkilde Hansen i istakna deka “Evropska-ta komisija raboti na ova pra{awe intenzivno i deka go pozdravuvaat ~uvstvoto za itnost izrazeno od Pariz i Berlin.” Komisijata kako izvr{no telo, isto taka, treba da ja razgleda mo`nosta za harmo-nizirawe na evropsko nivo, za docneweto na isporakite pri evropskata razmena, dodale Sarkozi i Merkel.CDS se razmenuva~ki deriva-tivi koi funkcioniraat kako standardni osiguritelni dogo-vori za dolgovite. Ako koris-nikot na zaemot ne go isplati dolgot, na za{titeniot kupuva~ mu se pla}a kompenzacija od strana na za{titeniot pro-dava~. Kupuva~ite na svopovi moè da {titat sopstveni investicii, ili ednostavno da investiraat vo kompanii ili dràvi.“Golite” {ort seling vklu-~uvaat proda`ba na imot koj ne e vo sopstvenost na prodava~ot i ne e pozajmen za da ja pokrie pozicijata, dodeka toj ja odrùva. Nekoi od politi~arite smetaat deka ovaa aktivnost moè da bide upotrebena za manipulirawe na pazarite, bidej}i iznosot na {ort selingot moè da povle~e proda`ba na osnovni sredstva.

17.03.2010 25

11.06.2010 25SVET BIZNIS POLITIKA

[panskiot moden sinx-ir Inditeks, vo ~ii ramki se brendovite

Zara, Ber{ka i Masimo Duti, ostvari visok skok na dobivkata vo prvoto trimese~je od ovaa godina, pred s$ blagodarenie na rastot na proda`bata na stranskite pazari.Kompanijata izvesti deka vo kvartalot koj zavr{il na krajot od april, ostvarila neto-dobivka od 301 milioni evra, {to pretstavuva rast

od duri 63% vo odnos na istiot period od minatata godina. Kvartalniot izve{taj pritoa gi nadminal o~ekuvawata na analiti~arite na Blumberg, koi vo prosek prognozirale rast od 250 milioni dolari. Dobivkata pred kamatata, danokot i amortizacijata se zgolemila za 42% na 560 milioni evra, stoi vo izve{tajot na grupaci-jata. Istovremeno, prihodite od proda`bata porasnale

za 14% na 2,66 milijardi evra.Inditeks grupacijata, na-jpoznata po svoite brendovi Zara, Ber{ka i Masimo Duti, s$ pove}e se {iri nadvor od mati~niot {panski pazar, koj gi pretrpuva posledicite od ekonomskata kriza. Za vreme na prviot kvartal, grupacijata otvorila 98 novi prodavnici vo 29 zemji, so {to nivniot vkupen broj se zgolemil na 4.705 vo 76 zemji.

Kineskiot izvoz vo maj porasnal za okolu 50% na godi{no

nivo, {to e znak deka dol`ni~kata kriza vo Evropa nema golemo vli-janie na brzoraste~kata ekonomija na Kina.Pretstavnicite na ki-neskata vlada, vo ramkite na edna konferencija koja bila zatvorena za javnos-ta, izjavile deka nivnata ekonomija ne pokaùva znaci na slabost, tuku

deka e na pat ovaa godina da porasne za 9%. Kineskite potro{uva~ki ceni vo izminatiot mesec porasnale za 3,1%, vo odnos na istiot period od minatata godina. Za sporedba, inflacijata vo april iznesuvala 2,8%. Isto taka e objaven i podatok deka bankite vo maj izdale 630 milijardi juani (92,2 milijardi dolari) novi pozajmuvawa, {to e za okolu 140 mili-

jardi juani pomalku vo odnos na prethodniot mesec.Otkako mediumite ja ob-javija informacijata za visokiot rast na kineski-ot izvoz vo maj, investito-rite na najgolemite svets-ki berzi ovoj podatok go ocenile kako dokaz deka finansiskite problemi vo evrozonata, sepak, nema da imaat pogolemo vli-janie na zazdravuvaweto na globalnata ekonomija.

ZARA IMA RAST NA DOBIVKATA OD 63% KINESKIOT IZVOZ VO MAJ PORASNAL ZA 50%

Vladata na Francija najavi proda`ba na 1.700 draàvni imoti, vklu~uvaj}i zamoci,

kasarni i apartmani vo Pariz, vo ramkite na nastojuvawata da se namali golemiot dolg.Najavata koja stigna od fran-cuskata vlada e prva od ovoj vid, vo koja se skiciraat ambiciozni planovi za proda`ba vo Pariz. Ministerot za buxet, Fransoa Baroan, izjavi deka }e se pogriì proda`bata na nadvi`nostite da bide transparentna. Toj isto taka istakna deka Francija ima nesrazmerno golem broj na nedvi`nini vo sopstvenost na dràvata i so ova merka }e gi otstrani beskorisnite i neadaptirani zgradi.Baroan izjavi deka namalu-vaweto na dràvniot dolg vreden 1,490 milijrdi evra e edna od pri~inite za proda`ba na imotite, iako pomalku od 20% od prihodite od proda`bata }e odat direktno za vra}awe na dogovite. Ostatokot od prihodite }e bide namenet za novi dràvni vloùvawa.

Vo prviot kvartal od ovaa fiskalna godina, finskiot bruto-doma{en proizvod

(BDP) e namalen za 0,4% vo odnos na prethodnoto trimese~je, objavi finskoto Biro za statistika. Na godi{no nivo BDP e namalen za 0,8%, stoi vo izve{tajot.Vo posledniot kvartal od 2009 godina BDP e namalen za 0,2% vo odnos na prethodniot kvartal, pokaùvaat revidiranite poda-toci na Biroto. Spored negovite preliminarni podatoci, fin-skata ekonomija vo poslednite tri meseci stagnirala. Isto taka, revidirani se i podatocite za padot na aktivnosta na godi{no nivo, pa stapkata sega iznesuva 5,2%, nasproti prvi~no prognoziraniot pad za 5,1%.Finska be{e silno pogodena od globalnata ekonomska kriza, zara-di koja se namali pobaruva~kata za klu~nite izvozni proizvodi na ovaa zemja, kako {to se hartijata i mobilnite telefoni, no sepak, blago oporavuvawe se o~ekuva ve}e ovaa godina.

FRANCIJA PRODAVA 1.700 NEDVI@NOSTI ZARADI NAMALU-VAWE NA DOLGOT

FINSKATA EKONOMIJA SÉ U[TE VO RECESIJA

� OGLASI ZA VRABOTUVAWE

� REVIZORSKI IZVE[TAI

� SITE VIDOVI FINANSISKI IZVE[TAI

� TENDERI

� POVICI ZA SVIKUVAWE AKCIONERSKI SOBRANIJA

� SEMINARI, OBUKI, SOVETUVAWA I KONFERENCII

� SITE OSTANATI SOOP[TENIJA KOI SAKATE DA GI KOMUNICIRATE SO JAVNOSTA

SEKOJ DEN VO

OBJAVUVAJTE GI VA[ITE:

Oglasuvajte gi Va{ite soop{tenija po najpovolni uslovi!Odberete go najefektivniot na~in za komunicirawe so javnosta!Na{ata ~itatelska publika e na{a najgolema prednost. Tokmu taa ni go dava pravoto da veruvame deka oglasuvaweto vo Kapital e efektivno.

LICE ZA KONTAKT:DIJANA GULAKOVA tel. 02/ 2551 441 lok.105

e-mail: [email protected]

PARIZ

HELSINKI

PATOT DO USPEHOT11.06.201026-

Glavniot izvr{en direktor na Safarikom (Safaricom), Majkl Xozef, planira da se povle~e godinava, po edna decenija pominata

Prviot ~ovek na Safarikom dokaà deka i na tehnolo{ki zaostana-tiot “crn kontinent” moè da se napravi dobar biznis so visoka tehnologija. Vo Kenija toj brzo se re{i da se koncentrira na pripejd-potro{uva~ite, so {to kreditniot rizik ne se prenesuva na operatorot i pokraj toa {to ovie potro{uva~i tro{at mnogu pomalku od poboga-tite, no pomalkubrojni korisnici. Toj, isto taka, go vovede modelot za tarifirawe po sekunda koj najgolem interes predizvika kaj onie so naj-mali prihodi. Toj, isto taka, go ob-novi brendot na firmata, pri {to trgna od faktot deka onie gra|ani koi imaat najmala plate`na sposo-bnost se najmnogu cenovno-senzitivni, a silniot brend }e gi drì lojalni

��


ÛVAJ]I GO IMETO SAFARIKOM � koe e nasledeno od Telkom, dràvniot monopol vo fiksnata telefonija, Xozef i edna lokalna marketing-agencija re{ija da vospostavat “emotivna vrska” me|uKenijcite i Safarikom

na rakovodnoto mesto, period vo koj {to ja transformira{e kompanijata vo najgolem teleko-munikaciski operator vo Isto~na Afrika, spored pazarnata kapi-talizacija i profitite. Ova e neprijatno vreme za onie koi sakaat da investiraat vo

Afrika. Posto-j a t crni

pred-

POVIKOTNA AFRIKA

MAJKL XOZEFDIREKTOR NA KENISKIOT MOBILEN OPERATOR SAFARIKOM

viduvawa deka rastot na nasele-nieto zaedno so klimatskite promeni }e predizvikaat kriza i kolaps vo afrikanskite gradovi. No, sepak, postojat i optimisti kako {to e Majkl Xozef, {efot na ovoj mobilen operator od Kenija. Zad nego stoi mnogu interesna uspe{na afrikanska prikazna. Koga g-din Xozef pristigna vo Safarikom vo 2000 godina, kom-panijata ima{e 20.000 klienti. Taa be{e pod kontrola na Vodafon, britanskiot gigant, eden od liderite vo mobil-nata telefonija. [efovite na Vodafon predviduvaa deka pazarot vo Kenija bi moèl da dostigne 400.000 potro{uva~i. Sepak, denes Safrikom ima 10,5 milioni potro{uva~i i e najprofit-abilniot biznis vo isto~na i centralna Afrika. Imeno, kom-panijata generira{e profit od 223,7 milioni dolari minatata fiskalna godina koja zavr{i vo mart, so rast od 16 % vo sporedba so prethodnata godina. I pokraj politi~kata kriza koja ja zafati Kenija, vo koja zaginaa 1.200 ìteli, a 300.000 bea raseleni, vo firmata se o~ekuva u{te podobar rezultat ovaa godina. Inicijalnata javna ponuda na 25% od akciite na fermata - delot {to & pripa|a na dràvata - se o~ekuva profitot da porasne na 800 milioni dolari.

EMOTIVNA VRSKA ME\U KENI-JCITE I NIVNIOT MOBILEN OPERATOR

Ma j k l Xo z e f pr i s t i g n a v o Kenija pred deset godini, po smrznuva~kata zima {to ja pomina vo Ungarija, kade {to ja postavi

mreàta na tretiot mobilen op-erator vo zemjata. Vo Kenija toj brzo se re{i da se koncentrira na pripejd-potro{uva~ite, so {to kreditniot rizik ne se prenesuva na operatorot, i pokraj toa {to ovie potro{uva~i tro{at mnogu pomalku od pobogatite, no pomal-kubrojni korisnici. Toj, isto taka, go vovede modelot za tarifirawe po sekunda koe {to najgolem interes predizvika kaj onie so najmali prihodi. Toj, isto taka, go obnovi brendot na firmata, pri {to trgna od faktot deka onie gra|ani koi imaat najmala plate`na sposobnost se najmnogu cenovno-senzitivni, a silniot brend }e gi drì lojalni. ûvaj}i go imeto Safarikom koe e nasledeno od Telkom, dràvniot monopol vo fiksnata telefonija, Xozef i edna lokalna marketing-agencija re{ija da vospostavat “emotivna vrska” me|u Kenijcite i Safarikom. Negoviot stav be{e od t.n. “stara {kola”, pri {to se potpira{e na statusot na kompanijata koja be{e osnovana pred deset godini kako simbol na nacionalnata gordost – kako {to bea prvite mobilni operatori vo mnogu afrikanski zemji. Denes, edinstveno nacionalnoto pivo na Kenija, “tusker”, moè da se natprevaruva so Safarikom kako nacionalen simbol. Nekoi smetaat deka mnogu firmi od Evropa i Bliskiot Istok moàt da nau~at od iskustvoto na Safarikom. Imeno, ovaa firma gi iskoristi prednostite od povrzanosta so multilateralen brend koga stanuva zbor za know-how i kupuvawe na skapa oprema, no mreàta ja “oboi” vo nacionalni boi.

Opi{uvaj}i se samo sebe kako li~nost so “bol{evi~ki kara-kter” vo mladosta {to ja pomina vo Ju`noafrikanskata Republika, Xozef zamina od zemjata vo 80-tite, vo vreme-to koga aparthejdot s$ u{te caruva{e tamu. Vo ovaa zemja toj u~estvuva{e vo nadgrad-bata na èlezni~kata mreà za transport na jaglen, a vo Amerika zamina tokmu koga revolucijata na mobilnata tele-fonija po~nuva{e. Rabote{e i na postavuvaweto na mreì vo [panija, Grcija, Ju`na Koreja i Brazil. Negova najgolema gordost vo inènerskata kari-era be{e izgradbata na prviot mobilen operator vo Argentina koja be{e “najbrzo izgradena mreà vo svetot “ kako {to veli toj. Sepak, negoviot najvpe~atliv proekt be{e pionerskiot servis M-PESA, koj {to im ovozmoùva na korisnicite na Safarikom da si ispra}aat pari me|u sebe preku sms-poraki. Ova pretstavuva poevtin i pobrz transfer na pari od drugite na~ini, koj denes pridviùva 1,5 milioni dolari dnevno niz Kenija, glavno vo forma na sitni transakcii. Ovoj sistem se implementira{e podocna i vo Indija, Tanzanija, Av-ganistan i dr.. Xozef po malku pretenciozno veli deka ova e najgolemata inovacija vo mobilnata telefonija dosega. Toa e preteruvawe -no, ne go-lemo. Mobilnoto bankarstvo bi moèlo da bide narednata faza na ekonomski transformacii vo siroma{nata Kenija.

11.06.2010 27 MARKETING

Poradi nedostig na finan-siski sredstva i nemo`nost za vrabotuvawe na pove}

e rabotnici, sopstvenikot ili direktorot na pretprijatieto ~es-topati e i li~nosta koja donesuva odluki za upravuvawe so market-ing, {to moè da bide dobar ili lo{ izbor. Naj~esto sopstvenikot najdobro ja poznava ponudata na pretprijatijata i potro{uva~ite.Lo{o e ako sopstvenikot ili li~nosta od bliskoto opkruùvawe

I MALITE FIRMI TREBADA GO ISTRA@UVAAT PAZAROT

�� Najlo{a situacija e koga pretpriema~ot }e vraboti li~nost koja ne e stru~na za upravuvawe so marketing. ”Za po~etok, }e go vrabotime vo marketing-oddelot, tamu nema {to da zgre{ime” e pogubna izjava

ja doìvuvaat subjektivno sostojbata na pazarot.Na jlo{ata situaci ja e koga pretpriema~ot }e vraboti li~nost koja ne e stru~na za upravuvawe so marketing. Duri vo nekolku situacii sme bile i svedoci na takvo vrabotuvawe: ”Za po~etok, }e go vrabotime vo marketing-oddelot, tamu nema {to da zgre{ime”. Ot-tuka se gleda deka so marketingot vo nekoi slu~ai se upravuva kako so ednokratna aktivnost, dodeka,

od druga strana stanuva zbor za kontinuirana i dolgotrajna rabota koja bara posebno vnimanie, koj go koristat mnogu uspe{ni mladi pretpriema~i.Konfu~ie nekoga{ izjavil:Koj znae, a ne znae deka znae – spie, razbudete go;Koj znae i znae deka znae – mudar e, sledete go;Koj ne znae i znae deka ne znae – dete e, podu~ete go;Koj ne znae i ne znae deka ne znae – opasen e, ~uvajte se od nego.

ISPOLNUVAWE NA VETUVAWATA NA KUPUVAÎTE

Glavna uloga na marketingot vo pretprijatrijata e kreirawe na korporativna strategija i ispolnu-vawe na vetuvaweto koe pretprijati-eto im go dalo na svoite kupuva~i. Maloto pretprijatie mora da bide informirano za potrebite i ̀ ivo-tnite stilovi na potro{uva~ite i treba da gi vizuelizira {irokite na~ini na usluùvawe na svoite potro{uva~i. Vo ovoj proces ulogata na stru~nite lica po marketing e pove}ekratna: otkrivawe i ocenuvawe na novite mo`nosti; razrabotuvawe na kon-cepcijata, preferencite i bara-wata na potro{uva~ite; grià za nara~kite; odrùvawe kontakt so potro{uva~ite; sobirawe na idei od potro{uva~ite za podobruvawe na proizvodite i uslugite i sl. Vo malite pretprijatija vlijanieto za upravuvawe so marketingot moè da se postigne na nekolku na~ini. Mnogu e va`no pretpriema~ite da se educirani, odnosno sekojdnevno da u~at i da ~itaat za novite pazarni trendovi. Taka, mnogu pretprijatija i u~ili{ta denes organiziraat seminari i obu-ki od oblasta na delovnite ve{tini na koi pretpriema~ite moàt da steknat potrebni znaewa i ve{tini i da ostvarat uspe{ni kontakti. Postoi i ednogodi{no usovr{uvawe za pretpriema~i koi sakaat da steknat dopolnitelni znaewa od oblasta na marketingot, {to e posebno interesno bidej}i moàt da gi slu{nat i iskustvata od kolegite. Vo stranstvo malite pretprijatija

~esto angaìraat honorarni stru~ni sovetnici za odreden marketing{ki proekt i so toa gi namaluvaat tro{ocite za vrabotuvawe na rabotnici za {to ne e potrebna cela godina. Za malite pretprijatija korisna e i dolgoro~nata sorabotka so mali agencii za pazarno komunicirawe. Zaedno so stru~ni lica od market-ing-agenciite moàt da izvle~at idei koi se korisni za pretpri-jatieto, no i za samata agencija, {to, najposle, vlijae na napre-dokot na dvata delovni subjekti. Malite pretprijatija retko go koristat istraùvaweto na pazar-ot poradi visokite tro{oci na istraùvaweto, no takvoto vloùvawe vo istraùvawa mnogu brzo se isplatuva, bidej}i sluì kako podloga za donesuvawe prom-isleni odluki vo raboteweto i nastap na pazarot.êsto se o~ekuva univerzalna presmetka, odnosno magi~na for-mula koja moè da se iskoristi vo sekoe pretprijatie, na sekoj pazar i kaj sekoj proizvod ili usluga.Stru~nite lica za marketing sa-kaat da vloàt {to pove}e za da gi postignat celite integrirani vo marketing-komunikacijata, a finansierite ili sopstvenicite na pretprijatijata sakaat da napravat ramnoteà vo vkupnite vloùvawa. Odreduvaweto na buxetot se pravi vrz baza na prethodno iskustvo, zada~i i celi koi pretprijati-eto saka da gi ostvari, ili ona {to ja so~inuva konkurencijata,a poradi postignuvawe maksimalen profit vrz osnova na vloèni finansiski sredstva.

MARKO RADOWI] SWOT RESEARCH www.swot.com.mk

MARKO RADOWI] SWOT RESEARCH wwwwww w wwwwwww.ww.ww.ww.ww.swoswoswoswoswoswoswot ct ct.ct.ct.ct.ct.comomom.om.om.om.om.mkmkmkmkmkmkmk

Potragata po odgovor na pra{aweto "Koi se na{ite klienti”, ve}e stana na{e

sekojdnevie. Konkurencijata sta-nuva poseriozna i ponemilosrdna. Se pra{uvame kade da najdeme novi klienti na ovoj na{ mal pazar? Dali planirame da gi prezememe od konkurencijata? Ili na{iot pazar ne ni e dovolen i sakame da se pro{irime vo nov segment, nov region, nova dràva? Koja i da e odlukata, MORAME da gi zapoznaeme na{ite klienti. Koi se nivnite potrebi, kakvi se nivnite naviki, {to gi dviì nivnite kupuva~ki impulsi...? Za àl, makedonskiot jazik ne pravi razlika me|u "mora” i "MORA”, no, ova edna od onie raboti koi MORA. Ve}e stanuva neophodno za opstanok. No, svesni sme deka toa ne e dovolno. Site znaeme kakva borba se vodi na ovoj na{ pazar za sekoj nov klient i kolkava e negovata individualna va`nost. Vo op{testvo vo koe site sme sosedi, na{ata komunikacija so sekoj klient ~esto e tema na razgovor vo prijatelskite krugovi, osobeno ako ima da se kaè ne{to negativno. Ovaa pojava moèbi i ne e taka lo{a, bidej}i ~esto se slu~uva da dobieme "feedback” koga ne go o~ekuvame i toa od sosedot na prijatelot na klientot koj imal nekakvo iskustvo so nas. So cel ovaa "sosedska pojava” da ja pretvorime vo na{a korist, morame da bideme posveteni kontinuirano da gi odrùvame na{ite odnosi so klientite i da sozdavame lojalni klienti. Preku sekoj na{ kontakt, sekoja mo`nost koja ja imame, vo sekoe

vreme od denot. Nikoga{ nema da bide na odmet da se potsetime za karakteristikite na lojalnite klienti:1. Kupuva pove}e. Lojalniot klient znae deka dobiva vrednost za svoite pari, ima emotivna pov-rzanost so na{ite proizvodi i se gordee {to gi koristi na{ite uslugi. Zatoa e podgotven pogole-mata porcija od svojot buxet da ni ja doveri nam.2. Redovno kupuva. Lojalniot klient sekoga{ znae deka na{iot proizvod ili usluga }e gi zado-voli negovite potrebi i zatoa ni veruva i redovno n$ posetuva.3. N$ sledi. Lojalniot klient e tolku zadovolen so na{ite proiz-vodi ili uslugi, {to sekoga{ vni-mava da ne sme "izvadile” ne{to novo na pazarot. Lojalnosta kon proizvodot i uslugata naj~esto se preslikuva kon brendot. 4. N$ prepora~uva. Lojalniot klient aktivno n$ prepora~uva na svoite poznati i bliski, bez pritoa da dobiva nekakva direktna korist. Ova e moèbi i najva`nata karateristika na lojalniot klient deneska.Me|utoa, kolku e lojalnosta cvrsta vo dene{no vreme? Ogromni se promenite koi nastanuvaat so vlezot na "novite tehnologii” koi ve}e i ne se taka novi. Pri-stapot do ogromna koli~ina na informacii od pazarot go stava celiot svet "vo ist ring”. Ve}e e neverojatno lesno da se dojde do informacija na Internet za sekoj proizvod ili usluga. Na "tapet” se karakteristikite na proizvodite i uslugite, nivniot kvalitet, cenite, kade, kako i koga moè da se kupi,

no, {to e najva`no, dostapni se i iskustvata na klientite. Onie vistinskite. Onie koi moàt so eden zbor da privle~at ogromen broj novi klienti ili, pak, da gi odbijat onie koi bile zain-teresirani. Internetot e nivniot nov "domen” za prepora~uvawe i neprepora~uvawe. Praviloto deka sekoj zadovolen klient }e kaè na u{te eden, a sekoj nezadovolen svoeto negativno iskustvo }e go podeli so u{te 10 ve}e ne vaì! Sega sekoj moè da pi{uva {to saka i {to misli i nikoj ne znae kolku lu|e toa }e go pro~itaat. O~ekuvame sega da izleze modernata varijanta od tradicionalnata statistika, t.e. kolku od zadovolnite klienti gi spodeluvaat svoite iskustva na blog, Fejsbuk i sl, a kolku (pove}e) go pravat toa onie koi bile nezadovolni.Postojano sme pod lupata na na{ite klienti, toa otsekoga{ bilo taka. No, zastra{uva~ka e pomislata deka dene{nite klienti imaat tolku mo}no oru`je vo nivnite race. Tie imaat neograni~en pristap do najmasovniot medium i toa vo sekoe vreme, od sekoe mesto, instantno da go napi{at svoeto mislewe. Klientite navistina baraat ne{to pove}e, a nivnite vkusovi se isten~eni i kriterium-ite se povisoki. Osven so rapiden tehnolo{ki razvoj, se soo~uvame i so ekonomska kriza. Iskreno, site o~ekuvavme deka }e dojde 2010-ta godina i kako so magi~no stap~e site ekonomski problemi od 2009-ta }e is~eznat. No, za àl ili za sre}a, Makedonija ne moè{e da se pofali so nekoja

TEHNOLO[KI NAPREDNI KLIENTI PO RECESIJA

izvonredna ekonomija, pa zatoa i ovaa recesija ne ja doìveavme tolku tragi~no kako nekoi od ostanatite zemji. Vo sekoj slu~aj, nesporno e psiholo{koto vlijanie na recesijata koe gi menuva i klientskite naviki. Zabele`livo e deka vo vakvi uslovi klientite imaat tendencija da begaat od neizvesnost vo odlukite koi gi pravat. Tie sakaat da bidat sig-urni vo svojot izbor, ne sakaat da eksperimentiraat vo kupuvaweto, najmnogu bidej}i nemaat vi{ok pari za probuvawe. Sledstveno, pove}e baraat preporaki, no i pove}e ja vrednuvaat preporakata koja ja dobivaat. Na zalezot na recesijata se pojavuva potreba povtorno da se zapoznaeme so na{ite klienti. Iako nivnite potrebi se generalno isti, ne treba da se iznenadime dokolku otkrieme deka nivnite prioriteti se promeneti. Od os-obena va`nost e da doznaeme vo kolkava mera vlijae racionalniot, a vo kolkava emocionalniot ele-ment kaj klientite koga go kupuvaat tokmu na{iot proizvod ili na{ata usluga. Najverojatno ovoj soodnos e promenet od porano. Spored istraùvaweto na Me|unarodnata asocijacija za mystery shopping (MSPA), duri 80% od ispitanite kompanii vo Evropa se izjasnile deka nudat vrvna usluga. No, dali, vsu{nost, vistinskiot indikator za nivoto na usluga koja se nudi treba da go barame vo faktot {to samo 8% od niv se potvrdeni od strana na klientite? Rezultatite pokaùvaat dvojno zgolemuvawe na vremeto na ~ekawe vo proda`nite mesta niz Evropa, a voedno i dvojno zgolemeno nezadovolstvo kaj klientite. Dali vo trkata za "racionalizacija” nekoi kompanii posegnaa po namaluvawe na bro-jot na vraboteni i na toj na~in go postigaa ovoj efekt? Klientite stanuvaat po~uvstvitelni, a nivnata tolerancija pomala. Spored najno-

vite istraùvawa na MSPA, dodeka pred recesijata 50% od klientite se izjasnile kako lojalni na poedine~ni brendovi, toa sega e slu~aj so 20%. Lojalnosta opa|a, zatoa treba seriozno da razmislime okolu na{ite aktivnosti i da po~neme odnovo da se zapoznavame so na{ite klienti.

SWOT RESEARCH e edna od prvite doma{ni agencii za istraùvawe na pazarot koja, kom-biniraj}i gi metodite mystery shopping i market research, ovozmoùva inte-grirani istraùvawa so koi se dobivaat seopfatni rezultati za vistinskite potrebi na klientite, nivnite o~ekuvawa i zado-volstvo, kako i kvalite-tot na uslugite koi gi dobivaat.

K O M E R C I J A L E N O G L A S K O M E R C I J A L E N O G L A S



11.06.2010 29 FUDBAL ZA KOGO (]E) NAVIVAME?

Po~etokot na Svetskoto prvenstvo vo fudbal vo Ju`na Afrika e i

po~etok na edno “ludilo” vo koe fudbalot e samo katalizator na kolektivnoto tragawe po heroite na novoto vreme. Makedonija dosega ne

ARGENTINA NAPRED,OSTANATITE PO NEA

nastapuvala na vakvi golemi fudbalski nastani, no, sepak, zaqubenicite vo fudbalot imaat svoi favoriti me|u na-cionalnite selekcii od pette kontinenti. "Kapital"pra{a desetina javni li~nosti za kogo }e navivaat i zo{to, koj im e omilen fudbaler i dali sledat natprevari vo ìvo?

BO@IDAR JANKOVSKI \OR\I PETRU[EV9]e naviva za reprezentacijata na Ar-

gentina. “Tie se mojot izbor zaradi odli~nata ekipa, iako ne se sekoga{ vo postojana forma. Sepak, otsekoga{ mi ostavale najumetni~ki vpe~atok”, veli Jankovski. Argentincite mu se pri srce i zaradi odli~niot Diego Milito, soigra~ot na Goran Pandev vo milanski Inter. Sopstvenik e na originalen dres na Inter (bez ime i broj na nego).

MIRSAD JONUZ6 87Za selektorot na makedonskata fud-

balska reprezentacija, Mirsad Jonuz, nema dilema okolu favoritite. [panija ili Brazil vo ramnopravna presmetka na neutralen teren }e se borat za titu-lata.“Treba da se vidi kako }e odi so revital-izacijata na fudbalerite, bidej}i golem del od niv se povredeni. Mesi i Ronaldo se najgolemi yvezdi, a tuka nekade e i Runi”.

MARJAN DODOVSKI3Pratenikot vo Sobrani-

eto naviva za Germanija i [panija, no mnogu go saka i argentinskiot fudbal. Omileni fudbaleri mu se Lionel Mesi od argentinskata i Vejn Runi od angliskata reprezentacija. "Nemam nivni dres, no imam eden na angliskata reprezen-tacija od vremeto na Alan [irer", veli\or~ev, inaku pasioniran sobira~ na albumite so sliki~ki od Svetskite prven-stva vo fudbal."êsto imam mo`nost da ja gledam mojata omilena

reprezentacija vo ìvo. Toa e makedonskata".

Navivam za dve repr-ezentacii: broj 1 mi

e Italija, a broj 2 Ar-gentina", veli Dodovski. Ima pove-}e omileni fudbaleri, no od aktuelnite go izdvojuva Mesi, a od postarite Alesandro Del Piero i Fran~esko Toti od italijanskata reprezentacija. "Imam dres na Del Pjero od italijanskata reprezent-acija i dresot na Fernando Tores so koj igra vo timot na Liverpul".

RAFIS AQITI5

2Gi favorizira

Italija, Argentina i Brazil. Omilen fud-baler & e Mesi."Nemam fudbal-ski dres i ne sum imala mo`nost da gledam vo ìvo nekoja od moite omileni re-prezentacii” veli Kadriu, prateni~ka vo Sobranieto na Makedonija.

ANTONIO DIMITRIEVSKI 11Antonio Dimitrievski ima dva

favoriti: Srbija i Argenti-na. Prvata poradi 50-te godini zaedni~ka dràva, a vtorata zaradi ubavinata i kvalitetot vo igrata. Ima pove}e omileni igra~i, no koga bi moral da se odlu~i za eden bi go odbral Mesi. Ima originalen dres na êlzi, no i na reprezentacijata na Makedoni ja . Prisustvuval na pove}e fudbalski natprevari, no i na na{ata repr-ezentacija koga igrale so golemite e kipi , kako na primer na onoj so Anglija.

politi~ar politi~ar

politi~ar

VLATKO \ORÊV politi~ar

selektor na makedonskatafudbalska reprezentacija

univerzitetski profesori odbojkarski trener

muzi~ki menaxer

JO[KO MILENKOVSKI

4

FLORA KADRIU

Prviot ~ovek na odbojkarskiot {ampion Rabotni~ki, Jo{ko

Milenkovski, gi favorizira [pani-ja, Italija i sekoga{ dobriot Brazil.“Runi vo posledno vreme e odli~en, dodeka, pak, Mesi e neprikosnoven vo pos-lednite dve sezoni. Sepak, na svetskite prven-stva sekoga{ i od vtor plan blesnuva po nekoja yvezda”.

\oko Dineski ne prisustvu-val vo ìvo na svetskite prvenstva, no zatoa negovoto

iskustvo od golemite natprevaru-vawa e nesporno. Pet u~estva dosega, kako natprevaruva~ ili trener, na Zimskite olimpiski igri."[panija e definitiv-no najgolemiot favor-it i mojot najomilen sostav na Mundijalot. Koga stanuva zbor za individualnoto majstorstvo, ova prvenstvo e rezervi-rano za Mesi”.

\OKO DINESKIskija~ki trener

Petru{ev go sledi samo fudbalot na golemite natprevaruvawa. Nema

poseben favorit na ova SP i samo saka da gleda dobar fudbal. Go imal i dresot na Brazilecot Kaka koga igra{e za Milan, no go podaril na pri-jateli. Od fudal-skite natprevari koi gi sledel vo ìvo gi izdvojuva onie me|u Ger-manija i Hrvats-ka na minatoto Evropsko prvenstvo vo Avstrija, potoa me|u Milan i Juventus, kako i minatogodi{niot natprevar Makedonija-[panija vo Skopje.

direktor na vinarskatavizba Tikve{10

Sekako deka imam favorit. Navivam za [panija", veli

potpretsedatelot na Sobranie-to na R. Makedonija. Omileni fudbaleri mu se Lionel Mesi i âvi Hernandez, koj igra za [panija. Ne poseduva dres od omilenite fudbaleri i ja nema sledeno vo ìvo omilenata reprezentacija na [panija, no gi gledal repr-ezentativnite sostavi na SFRJ, Makedonija i Albanija, veli Aqiti.

EKIPA NA KAPITAL

1Еks-premierot i

aktuelen prate-nik, profesor na Pravniot fakultet, Bu~kovski, so netrpenie go ~eka po~etokot na prven-stvoto, a }e naviva za dve reprezen-tacii: Italija i [panija. "Za àl, sum nemal mo`nost da gi gle-dam vo ìvo", veli pasioniraniot qubi-tel na fudbalot, kogo ~estopati sme imale mo`nost da go gledame na turnirite vo mal fudbal, vo uloga na golman.

univerzitetski profesorVLADO BU^KOVSKI

�� Koi se favoritite na na{ite javni li~nosti me|u 32-te reprezentacii na Svetskoto prvenstvo vo fudbal vo Ju`na Afrika?

direktor na Diners Club International

FUDBAL11.06.20103030

ANTIKRIMINALNI SOVETIOd turisti~koto biro na Velika Britanija vo svojot izve{taj objavija nekolku soveti za nivnite gra|ani, koi {to se ~esti posetiteli na Ju`na Afrika. Od ovaa organizacija poso~uvaat deka ovaa zemja ne e mnogu porazli~na od ostanatite turisti~ki destinacii i za nea vaàt univerzalnite merki na pretpazlivost pri posetata na stranska zemja.

Kako i vo site golemi gradovi, taka i vo golemite metropoli na Ju`na Afrika � xep~iite se vistinska napast. Najdobro e postojano da se vnimava na pari~nikot. Kra`bata na vozila e sekojdnevna pojava. Zaklu~uvaweto na avtomobilot e � zadolìtelno, duri i koga se polni benzin. Da se izostavi skapiot nakit, a torbite da se stavaat pod masa dodeka se prestojuva vo restoran. Najdobro e da ne se nosi gotovina so sebe. Re~isi na site mesta moè da se � plati so karti~ka. Ne primaj soveti od lokalnite ìteli za lokacijata na bankomatot. � Delovi od Kejp Taun i Durban se isklu~itelno opasni za pro{etka vo � ve~ernite ~asovi. Treba da se koristat uslugite na prepora~anite taksi-prevoznici. � Strogo se prepora~uva na turneite da ne se odi vo svoja reìja, tuku da se � koristat uslugite na profesionalnite vodi~i. Vo izborot na turisti~kite vodi~i predvid doa|aat samo registriranite � kompanii. Dokolku ve ograbat, ne pravete ni{to. êkajte ograbuva~ite da zaminat pred � da se javite na najbliskiot telefon.

SVETSKO PRVENSTVO

JAR E PODGOTVENA, NO PODGO-TVENI SE I KRIMINALCITE!


Zapo~na svetskoto fudbalsko prve -nstvo, najposakuvan-iot sportski nastan za fudbalskite zavi-

snici, koi e nevozmo`no da se klasificiraat vo interesni grupi spored stepenot na so-cijalen status, ekonomska mo} ili obrazovanie. Fudbalot go sakaat onie {to go sakaat, a za ovaa sostojba na duhot na pove}e od dve milijardi lu|e na ovaa planeta ne postoi empirisko objasnuvawe, nitu primer od sli~ni razmeri i proporcii.32 nacionalni reprezentacii }e se borat za najvredniot fudbalski trofej. Vo prvata faza od natprevaruvaweto se podeleni vo osum gru-pi, od kade {to dvete na-jdobro plasirani selekcii prodolùvaat vo elimina-ciskite borbi. Mundijalot za prvpat vo is-torijata }e se odrì na af-rikanskiot kontinent, a doma-}in e Ju`noafrikanskata Re-publika, zemjata so najgolem bruto-doma{en proizvod vo Afrika. Federalnata vlada na Ju`na Afrika investira{e 7,6 milijardi evra vo podgo-tovkite za Svetskoto prve-nstvo. Izgradeni se pet novi stadioni, dodeka e izvr{eno i kompletno renovirawe na u{te pet. Rabotata okolu stadionite ~ine{e neveri-jatni tri milijardi evra, dodeka, pak, postanatite 4,6 milijardi se potro{eni na novi avtopati, modernizacija na centralnite prostori na gradovite kade {to }e se igraat natprevarite, no i na izgradba na moderni hotelski resorti spored najvisokite standardi, kade {to }e bidat smesteni reprezentativcite, oficijalnite delegacii i VIP-gostite.Na skaliloto od 1 do 10, Ju`na Afrika ja dobi na-jvisokata ocenka od FIFA za nivoto na podgotvenost. Site predvideni proekti se navremeno zavr{eni, pro-vereni i pu{teni vo upotre-ba. Organizatorot e podgotven na svetot da mu go pretstavi 19-to po red Svetsko fudbal-sko prvenstvo.

VNIMAVAJTE NA PARI^NIKOT I@IVOTOT!

No, organizatorot ne e podgot-ven da ja obezbedi sigurnosta na posetitelite koi vo Ju`na Afrika se lesna meta na kriminalcite. Po ukinu-vaweto na rasniot Aparthejd, kriminalot vo zemjata naglo porasna, a glavna pri~ina za toa e golemata nevrabo-tenost i te{kata materi-jalna sostojba na ìtelite vo siroma{nite geta. Na svoja koà ju`noafrikanskoto bezvlastie go po~uvstvuvaa trojca novinari, dojdeni za da izvestuvaat od {a-mpionatot. Dodeka dvajcata portugalski i edniot {pa-nski novinar mirno spiele vo svoite hotelski sobi, na

�� Be{e morbidno, iako trae{e dve ili tri minuti, mene mi izgleda{e kako cela ve~nost. Na krajot koga me pokrija i mi go dobliìja pi{tolot do gradite, pomisliv deka sum mrtov ~ovek

�� “80% od ubistvata vo Ju`na Afrika se me|u lu|e {to pre-thodno se poznavale, a vo 50% od slu~aite tie se izvr{eni pod dejstvo na alkohol”

6% od turistite vo Ju`na

Afrika se `rtvi na kriminalot

15 kilometri oddale~eni od centarot na Magaliesburg, neidentifikuvani napa|a~i im vlegle vo sobite. “Be{e morbidno, iako trae{e dve ili tri minuti mene mi izgleda{e kako cela ve~nost. Na krajot koga me pokrija i mi go dobliìja pi{tolot do gradite, pomisliv deka sum mrtov ~ovek”, izjavi Portuga-lecot Antonio Simoe{.“Koga si odea mi kaàa da bidam tivok i da prodolàm so spieweto. I natamu mi be{e vperen pi{tolot, potoa ~ekav ~as i polovina za da se razdeni. Navistina e ska-ndalozno {to n$ ostavija na ovaa farma, bez telefon vo sobite i bez obezbeduvawe. Gi vidov hotelite vo koi se smesteni reprezentativcite, tie se ogradeni so elektri~ni ogradi i imaat silno obe-zbeduvawe od vooruèni lica. Navistina ne mi e jasno zo{to n$ ostavija tuka”, istakna portugalskiot novi-nar.Za àl, ova ne e izoliran slu~aj, bidej}i minatiot mesec e ograben vraboten vo producentskata ku}a SBS, otkako vlegol vo toaletot na eden {oping-centar vo Johanesburg. Sli~no pomina i eden novinar od Ju`na Koreja, koj be{e `rtva na kradcite od Durban.Edna od merkite so koi vla-data na Ju`na Afrika se obiduva da se spravi so kriminalnite bandi e ot-voraweto na 56 privre-

meni sudovi, koi za vreme na Svetskoto prvenstvo }e re{avaat za incidentite vrzani so {ampionatot.

TURISTI^KI RAJ, NO I PEKOL

Turizmot e dobro razvi-en vo Ju`na Afrika i e bitna alka vo nejzinata ekonomija. Johanesburg, Kejp Taun i Durban sekoja godina gi posetuvaat milioni tu-risti, koi pokraj gradskite metropoli gi koristat i tu-rite za poseta na arhai~nite ostatoci od plemeto na Zulu i ostatocite od imperijata na legendarniot voda~ na ovoj narod, [aka. Popularni se i turisti~kite poseti na rezervatite, kade {to pokraj lavovite i ìrafite, moàt da se vidat i golem broj endemski ìvotinski i rastitelni vidovi.Ovaa turisti~ka Meka e obremeneta od visokata stapka na kriminal, bidej}i Ju`na Afrika e vode~ka zemja vo svetot spored ukradeni vozila, a mnogu zagriùva~ka e brojkata od 50 ubistva dnevno. No, kriminalot ne e naso~en direktno vrz tur-istite, tuku tie se eden vid kolateralna {teta vo seko-jdnevnite operacii na loka-lnite bandi.Spored is traùvaweto sprovedeno od britansko-to turisti~ko biro, 6% od posetitelite se `rtva na kriminal. Ovoj procent ne e pregolem, nitu, pak, ne{to porazli~en od onoj na Wujork, London ili Istanbul.“80% od ubistvata vo Ju`na Afrika se me|u lu|e {to prethodno se poznavale, a vo 50% od slu~aite tie se izvr{eni pod dejstvo na al-kohol”, otkriva profesorot Geret Wuman, od ugledniot londonski Institut za studii po bezbednost.Ona {to treba da go znae sekoj posetitel vo Ju`na Af-rika e toa deka skr{nuvaweto od obeleènite turisti~ki zoni na dvièwe neminovno }e dovede do zagrozuvawe na negoviot ìvot i imot. Toa osobeno vaì za siroma{nite geta na golemite gradovi.

PRVENSTVO NA OGROMNI PREMII

Nagradniot fond na prve-nstvo iznesuva rekordni 420 milioni dolari, {to e za 60% pove}e od ona {to re-prezentaciite go podelija na minatoto svetsko prvenstvo vo Germanija.[ampionot }e zaraboti ne-verojatni 90 milioni dolari. Za samiot plasman na prve-nstvoto selekciite dobija po eden million dolari.

Turisti~ki raj... � ...no, i pekol za turistite �

Onie {to }e ispadnat u{te vo grupnata faza, doma }e si zaminat so u{te devet milioni dolari vo xebot. Za plasmanot vo osminafi-naleto premijata iznesuva dopolnitelni 9 milioni dolari, dodeka za izboreno mesto me|u osumte najdo-bri 18 milioni dolari. Polufinalistite }e dobijat po 20 milioni “zeleni ba-nknoti”, dodeka porazeniot finalist 24. Samo od pobe-data vo finalniot natprevar

noviot svetski prvak }e inka-sira 30 milioni amerikanski dolari.Selekcijata na Italija e vo odbrana na trofejot od pred ~etiri godini, no “azurite” i ovoj pat ne se nao|aat vo tesniot favoritski krug, bidej}i najgolemi {ansi im se davaat na selekci-ite na Brazil i [panija, dodeka svojata {`nsa od vtor plan ja o~ekuvaat Ar-gentina, Anglija, Portugalija i Holandija.

Soker Siti e stadionot kade {to }e zapo~ne, no i }e zavr{i � Svetskoto prvenstvo

11.06.2010 31SPORT

SPORTSPORTP

orane{niot kapiten na angliskata fudbalska reprezen-tacija, Dejvid

Bekam, poradi povreda ne e vo mo`nost da nastapi na Svetskoto prvenstvo vo Ju`na Afrika. Toj na Mundijalot dopatuva vo uloga na fudbalski am-basador na svojata zemja i e zaedno so reprezen-tativcite na Anglija. Iako mora mnogu da vni-mava na povredenata Ahi-lova tetiva, sepak, kako malo dete ne moè{e da se odvoi od topkata, upatuvaj}i nekolku silni udari, a na porane{nite soigra~i im “prodade” i nekolku fudbalski trikovi.“Ej, ti ne igra{ za an-gliskata reprezentacija, priberi se”, go prekorija doktorite Bekam, koj po nivniot ukor, iako so mnogu te{kotija, sepak, zamina od terenot i prodolì so ambasador-skata dol`nost.Stati~no postavenite kameri postaveni za da gi snimaat treninzite na Kapelovite fudbaleri, go snimija prviot kontakt na Dejvid Bekam so topkata od kobniot 14 april, datumot na negovata pov-reda.Toga{ vo dresot na

Milan, angliskiot repre-zentativec be{e te{ko povreden vo me~ot so Kievo i sega go o~ekuva period od dolga rehabi-laticaja, otkako pret-hodno mu be{e izvr{ena sloèna hirur{ka opera-cija. Soglasno doktorskite prog-nozi, otsustvoto na Bekam od fudbalskite tereni moè da se prolongira i na cela godina, so {to e otkaàn negoviot nastap za amerikanskiot tim na

SVETSKO PRVENSTVO

Eden od najdobrite af-rikanski fudbaleri vo momentov, Kame-runecot Samuel Eto, istakna deka prven-

stvoto vo Ju`na Afrika e doma{en teren za site zemji od “crniot kontinent”, a toj voop{to ne se ~uvstvuva deka igra doma, bidej}i nastapuva vo zemjata na svojot idol, Nelson Mandela.Iako e golema yvezda na fudbalot, toj prizna deka e postojana meta na rasisti~ki napadi i sega dodeka nas-tapuva za Inter, no i vo vremeto dodeka be{e ~len na {panskite ekipi na Majorka i Barselona.“Voop{to ne be{e lesno vo tekot na celata kariera, a verojatno }e bide taka do samiot kraj. No, ova prvenstvo vo Ju`na Afrika moèbi }e vnese promena

vo svesta na mnogu lu|e. Mnogu se ma~ev sezonava vo Italija. Tamu vladee golem rasizam. No, ne e samo edna zemja zarazena so rasizam, takvite lu|e gi ima niz cela Evropa. Zatoa sum presre}en {to }e igram pred Nelson Mandela, toj e mojot najgolem idol. Imav sre}a so nego da se sretnam na dva pati. Toa se edni od najvpe~atlivite momenti vo mojot ìvot”, izjavi Eto. Vo minatoto iz-javi deka moral da raboti kako crnec, za da moè da ìvee kako belec.Spored reprezentativecot na Kamerun, na ovoj {am-pionat edna zemja od Af-rika kone~no }e moè da se vklu~i vo borbata za {ampionskata titula.“Vo 1990 godina svetot ne be{e podgotven za polu-finalist od Afrika. Osum

godini podocna ni treba{e pobeda protiv île, no ne ni bea dosudeni dva ~isti penala. Postojano go slu{am pra{aweto za toa dali edna afrikanska zemja moè da dojde do {ampionskiot tro-fej, no mislam deka vistin-skoto pra{awe e dali svetot e podgotven za afrikanski svetski prvak. Za mnogumina Afrika pretstavuva mesto na glad, siroma{tija i vojni. Sega imame {ansa na svetot da mu ja pokaème na{ata druga strana. Veru-

vam deka mnogumina }e bidat iznenadeni. O~ekuvam najdo-bro organizirano svetsko prvenstvo vo istorijata”, izjavi kamerunskiot repr-ezentativec, za kogo ova najverojatno e posledniot nastap na golemite fudbal-ski natprevaruvawa.Reprezentacijata na Kamer-un, zaedno so Bregot na Slonovata koska i Nige-rija se reprezentaciite od Afrika na koi im se dava najgolema {ansa za visok plasman na {ampionatot.

ETO VERUVA VO AFRIKANSKI [AMPION

BEKAM GORI OD @ELBA ZA FUDBAL

ANGLISKA REPREZENTACIJA

Za mnogumina Afrika pretstavu-va mesto na glad, siroma{tija i vojni. Sega imame {ansa na svetot da mu ja pokaème na{ata druga strana. Veruvam deka mnogumina }e bidat iznenadeni. O~ekuvam na-jdobro organizirano svetskoprven-stvo vo istorijata

Najdobriot ameri-kanski teniser vo momentov, Endi

Rodik, dade interesna izjava vo koja veli deka e primoran da triumfira na Vimbldon, bidej}i postoi opas-nost negovata sopruga da stane popopularna od nego. Godinava na angliskiot Gren Slem pobednikot }e dobie eden milion funti, no vistinskiot motiv za pobeda na Vimbldon za Rodik ne se parite, tuku strav od polova nadmo} vo negovata postela.“Se nadevam deka godinava }e go osvojam trofejot. Vo sprotivno, mojata sopruga }e stane popopularna od mene. Godinava ve}e snimi nekolku filmovi”, izjavi amerikanskiot teniser.Bruklin Deker, so-prugata na Rodik e 23-godi{na manekenka, dovolno zgodna za da promovira kostimi za plivawe. Taa godinava dobi sporedna uloga vo

film so Adam Sendler, no, i pokraj toa, Rodik ne uspea da se seti na naslovite na filmo-vite vo koi nastapila soprugata.Rodik dosega tri pati zaigra vo finaleto na najslavniot teniski turnir i tri pati be{e porazen od najdobriot na site vremiwa, [vaj-carecot Roè Federer, “krunisaniot kral na Vimbldon”. Najblisku do pobedata Rodik be{e minatata godina, no toga{ propu{ti ~etiri poeni za vodstvo od 2:0, dodeka Federer pobedi otkako vo pettiot set ostvari prednost od 16:14 vo gemovi. Vo momentov, Rodik e na sedmata pozicija na ATP-listata, a ve}e podolgo vreme e vo senka na pouspe{nite konkurenti.


Endi Rodik e zagrièn za svojata kariera

Dejvid Bekam prv pat se spoi so topkata po te{kata povreda

“E,j ti ne igra{ za angliskata reprezentacija, priberi se”, go prekorija doktorite Bekam, koj po nivniot ukor, iako so mnogu te{kotija, sepak, zamina od terenot i prodolì so ambasadorskata dol`nost.

Los Anxeles Galaksi, kade {to premina od pred dve godini.Pokraj Bekam, selektorot na “Gordiot Albion”, Fa-bio Kapelo, nema da moè da smeta i na rezervniot kapiten Rio Ferdinand. Defanzivecot na Man~ester Junajted se povredi na samo nekolku dena pred po~etokot na Mundijalot i so negovoto otsustvo se otvora golema dupka vo odbranata na selekcijata. Problemi so povredata

ima{e i, vo momentov naj-dobriot, angliski fudbaler Vejn Runi, koj go propu{ti fini{ot na klupskata sezona. Izve{taite govorat deka toj, sepak, }e bide vo startniot sostav na selekcijata, no neizvesno e dali povredata ostavila nekakov trag vrz negovata forma. Pred ovie pehovi, Anglija be{e vo izramn-eta favoritska uloga so selekciite na Brazil i [panija.

Eto se nadeva na kone~na pobeda nad rasizmot

RODIK ISPLA[EN OD POPULARNOSTA NA SOPRUGATA

br.59_kapital_petok 11 juni 2010

Documents