Caibidil 21 Caibidil 21

Sruth agus LuchtSruth agus Lucht

Iarmhairtí/ éifeachtaí Srutha Leictrigh Iarmhairtí/ éifeachtaí Srutha Leictrigh (Effects of an electric current)(Effects of an electric current)

1.1. Téamh Téamh

2.2. Ceimiceach.Ceimiceach.

3. 3. MaighnéadachMaighnéadach. .

http://www.absorblearning.com/media/item.action?quick=t6

Sruth leictreach (Electric Current)Sruth leictreach (Electric Current)Sreabhadh luchta (flow of charges)Sreabhadh luchta (flow of charges)

Seoltóirí:Seoltóirí: Ábhair a ligeann sruth leictreach triothuÁbhair a ligeann sruth leictreach triothu m.s. copar, alumanam, airgead – miotail agus m.s. copar, alumanam, airgead – miotail agus

carbón (= graifit)carbón (= graifit)NótaNóta: Bíonn miotail go maith mar sheoltóirí mar tá : Bíonn miotail go maith mar sheoltóirí mar tá

1/2 leictreon sa scealla is faide amach agus tá sé 1/2 leictreon sa scealla is faide amach agus tá sé easca dóibh eirí saor agus sruth a chur ar bhun.easca dóibh eirí saor agus sruth a chur ar bhun.

InslitheoiríInslitheoirí Ábhair nach ligeann sruth leictreach triothuÁbhair nach ligeann sruth leictreach triothu m.s. plaisteach, rubar, adhmad, gloine, uisce m.s. plaisteach, rubar, adhmad, gloine, uisce

íonghlan íonghlan

An Teoiric AdamhachAn Teoiric Adamhach

Prótón I gceartlár an adaimh +Neodrón I gceartlár an adaimh Gan luchtLeictreon Timpeall ar an croílár (-)

Sruth leictreach i seoltóir miotailSruth leictreach i seoltóir miotail

I miotail bíonn go leor I miotail bíonn go leor leictreon saor le gluaiseacht. leictreon saor le gluaiseacht.

Ach gluaiseann siad go léir i Ach gluaiseann siad go léir i dtreoanna éagsúla.dtreoanna éagsúla.

Má chuirtear bataire sa Má chuirtear bataire sa chiorcaid tugann sé chiorcaid tugann sé fuinneamh dona leictreoin fuinneamh dona leictreoin agus brutar iad ionas go agus brutar iad ionas go sreabhann siad go léir sa sreabhann siad go léir sa treo céanna.treo céanna.

Is mó lion na leictreon atá Is mó lion na leictreon atá ag gluaiseacht is mó an ag gluaiseacht is mó an sruth. Is tomhas ar an sruth. Is tomhas ar an sreabhadh luchta an sruthsreabhadh luchta an sruth

Chun go sreabhann sruthChun go sreabhann sruth

(i) Tá ciorcad iomlán ag teastáil – i.e (i) Tá ciorcad iomlán ag teastáil – i.e caithidh sé bheith gan bearnaícaithidh sé bheith gan bearnaí

(ii) Tá foinse voltas (difríocht phoitéinsil) (ii) Tá foinse voltas (difríocht phoitéinsil) ag teastáil m.s. bataire. Feidhmíonn sé ag teastáil m.s. bataire. Feidhmíonn sé cosúil le caideál ag brú na leictreon sa cosúil le caideál ag brú na leictreon sa sreinge go léir sa treo chéannasreinge go léir sa treo chéanna

(iii) Tá luchtanna saoire ag teastáil(iii) Tá luchtanna saoire ag teastáil

http://www.absorblearning.com/media/item.action?quick=110

Méid sruthaMéid srutha

Is éard é méid srutha ann ná méid Is éard é méid srutha ann ná méid luchta in aghaidh an soicind a théann luchta in aghaidh an soicind a théann thar pointe áirithe.thar pointe áirithe.

Siombail:Siombail: II AonadAonad = Aimpéir = Aimpéir (Amp)(Amp)

CothromóidCothromóid:: II = Q/t = Q/t Q = It Q = It

Lucht ar leictreonLucht ar leictreon amháin: 1.6 x 10 -19 C

Sruth LeictreachSruth Leictreach sníonn leictreoin ó – go +sníonn leictreoin ó – go +

+_

e-

e-

s.d. Sreabhann sruth díreach i dtreo amháin i gciorcad dúnta.Foinse cumhachta is cúis leiss.a. Malartaíonn an sruth a threo go rialta le sruth altéarnach m.s. malartaíonn sruth an phríomhlíonra 100 uair sa soicind

Sreabhann sruth coinbhinsiúnach ó + go – i.e. gluaiseacht de lucht deimhneach

http://www.absorblearning.com/media/item.action?quick=oy

Sraith CheangailSraith Cheangail

+_

lampalampa

Níl ach bealach amhain ina féidir leis an sruth sreabhadh.Sreabhann an sruth go leanúnach timpeall ar an gciorcaidBíonn an sruth ar coimhéid ag gach pointe sa chiorcaidCailleann na luchtanna fuinneamh poitéinsil ag dul timpeall Bíonn a bhfuinneamh cinéiteach mar an gcéanna

I

Ní idítear na luchtanna agus ní idítear an sruth

Sruth ag comhchumarSruth ag comhchumar

i1 + i4 = i2 + i3

Sruth a thomhasSruth a thomhas

AimpmhéadarAimpmhéadar. . sraithcheangailte SA chiorcaid. sraithcheangailte SA chiorcaid. Ba chuma cén áit a cheanglaítear Ba chuma cén áit a cheanglaítear

aimpmhéadar i gciorcaid atá aimpmhéadar i gciorcaid atá sraithcheangailte beidh an léamh sraithcheangailte beidh an léamh céanna ar an aimpmheadar.céanna ar an aimpmheadar.

TreocheangailTreocheangail

+_

I

I1

I2I