cedaw oriya

70

Upload: partners-for-law-in-development

Post on 06-Nov-2015

35 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

Book

TRANSCRIPT

  • iWcjkc^u @]Kee _^ i_^

  • _U^i `e f A^ Wbf_c (_.Gf.W) c^a @]Ke Ga @A^ \Me K~

    Ke[a GK icj cjkc^u @]KeK Ke eL _d M icj iL^

    jC[a iciak lZe ic^u icRK ^d _\^e ijdZ Z[ i ia

    i^Z Kea \Me Gj K~eZ iMV^K ee Z[ aqMZ ee \lZ

    a cce G ia K~ Ke~A[G _.Gf.W. @A^K icRK K~Kce GK

    cL @g ba \L[G Ga Me icRK ^d jif _A jC[a C\ce

    @A^e @^a~ZK ic[^ Ke

    _.Gf.WG` - 18 (_[c cjf), Rw_e GKiU^i^

    ^@\f -110014

    beZ

    `^ : +911124316832

    `Ki : +911124316833Website:www.pld_india.orgE-mail:[email protected]

  • iW cjkc^ gKe jC[aia_Keb\ba \eKea _A ia\

    _Z

    _.Gf.W

    _U^ i ` e f A ^ Wbf_c

    cjkc^u @]Kee _^ i_^

  • _U^ i `e f A ^ Wbf_c (_.Gf.W) ^@\f - 2008

    Gj _Kg^ _.Gf.W.\e AeRe _KgZ _K iW: eew eAUi U Ic ^eIW@ e_e _.Gf.W. _ae j Ga cfdfc bhe G AeR _Ke @ ^a\ KeieQ IW@e e_eZ G _Ke _Kg^e WAK ^@e Gi@ lZd K~kde @[Kij~Me ia jA _eQ

    _.Gf.W K KZmZ RYA ~\ Kj G _Ke glYd Ga @YaaidK aajeKe i[_Z @ce iZ ejQ

    ck fLK :

    c] cje

    @cZ _R

    ic \lZ

    @ ^a\ :

    _c\^ _]^

    _z\_U :

    @^ ^Iec

    PZ Ga @kueY :

    bR@f bAa (www.visualvibe.net)

    c\Y :

    cMaAU KUe _G, ba^_UY

    ISBN No - 81-904013-2-7

  • KZmZ

    IW@ bhe iW ie _V^C_~M fLe @agKZK@^ba Ke G _K Ke~AQ G _Ke _Kg^ WAK^@Gi@ lZd K~kdu ijdZe jAQ iW ie AeRGa j _Ke ajk aaje Gje IW@ e_e _Z Kea_A @cK _ijZ Ke[f iW id _Ke IW@ e_KeYK~U _c\^ _]^ KeQ, i[_A @c Zu @eKKZmZ RYCQ IW@ e_ee i_\^ Z[ e_KeY _KdK\LgY Keae \dZ ^A[ae @e]^ ^u c @cKZmZ RYCQ

  • iW gK i]eYZ cjkc^ gKe jC[a ia_Ke

    b\ba \e Kea _A ia\ Ga cjkc^ gKe jC[a

    ia_Ke b\ba \eKea _A icZ, G Cbd lZe _dM

    Ke~A[G K G _Ke iW Z[ ia\ _[c, @[Z

    cjkc^ gKe jC[a ia_Ke b\ba \e Kea _A

    ia\ lZe aaje jAQ Ga gKe jC[a ia_Ke

    b\ba \eKea _A icZ lZe KcU ge aaje

    Ke~AQ

  • ahd iP

    cLac^a @]Ke : i]eYe ^ ~G

    c^a @]Kee ckK ag _cL c^a]Ke X ce cjkc^u @]Ke _Z _ZaK

    cjkc^u cYhba KZ \a

    ic^Ze ~Z iWe cL @g

    iWe ckK X

    ic^Z b\ba aje / b\ba ee \dZ

    iWe K~ _eie Ga a

    ]eMWKe ckK a iWe ag ^h_eg

    gak cjkc^ gKe jC[a ia_Ke b\ba \eKea _A ia\ iW Ga cjku _Z ji

  • cLa

    cjku c^a]Ke ie _cL i jA[a jZ iW ia lZe

    cjku @]Ke _ebhZ Ke[G ~R^ Z[ @A^ _Yd^ Ve ZYck

    ee K~Kce e_eL ^eY _~ Gje _iwKZ ejQ Gj

    KeYe iW i_Ke iP^ Ga ZZid _V^ icM C_fa] ja

    @Z Ree aghKe, iWe i Ga ae ie a_K aScY

    @Y[a Ga cjku c^a]Ke fM Keae lcZ aXC[a _V^

    icMe @agKZ ejQ G Cge ajU _Z Ke~AQ

    G aje aghZ jCQ ~ Gj c^a]Ke ^ dc MWK ^ ea\ \KYe

    _ebhZ Kea ij iW i_Ke aScY @Y[G G[e iWe ckK

    i ie Py Ga i ibe ]e MWKe aL Ke~AQ

    i[_A b^ b^ ibe Ga _eiZe G aje _dM Ke~A_e

    iWK GK aj e_e _Kg Keae @^K ici @i[f _[c ici

    [f ~, GK @RZK iK @A^ e_e ^ \L, ae cjk @]Ke

    ie iK aScY _Kg Ke[a icM bae _Z Kea GK

    RUk ahd \Zd ici [f, @RZK @A^ Z[ c^a]Ke id

    ahdK AeR ge IW@ @^a\ G ia ici i, iW ie

    iVK aScY _A ijdK icM _Z Keae _di @c KeQ iW

    ie iekbhe K_e aScY jA _ea i _P @c KeQ

    i[_A UK^ Kf Ga @A ^MZ ge aaje ~Z\e ia Kc Ke~A

    iK Ga @A^MZ aScY \M ~_e @ZU ej i _di Ke~AQ

    @g Ke~G, cjku @]Ke lZe K~eZ Kc Z[ _glKu _A

  • G _K iW ie GK MeZ_ C jA_ea @ce G _di KZ\e

    i`k jAQ, G _K _Xa fK j ^d Kea IW@ bhe iW

    ie ijbk _V^ icM ^j ZY, G aje aaje KeaK j[a

    aqu @ce _a jCQ ~, ic^ Kcgk cce _[c Gje Py

    Ke icjK ee Py cce j G aje ej[a ahdae iVK

    aScY jA _ea G aje _VKu _Le @c @C MUG K[ @g

    KeQ ~ G[e \@~A[a cZcZ `ce aj i_Ke ^Re cfa^

    cZcZ RYAf @Mc \^ e G \Me @ce _P @]K i`k Ga

    `k_\ jA_ea

    c] cje

    @Kae, 2008

  • c^a @]Kee ckK ag

    c^a @]Ke ij @]Ke ~j KYi aqK Kak GA[_A _ jA[G~ i RY cYh Gj KeYe, _ZK aq ia _eiZe ic^ bae GjejK\e c^a @]Ke _ZK aqe c~\K @ZU eLa _A _di Ke[G ~jZ _ZKU c^a]Ke c ^he c~\ @ZU eLa _A @ ^a~, ZYGje abR^ Ke~A _ea ^j K c^a]Ke MWKe KZKK Kc MeZ\A jd c^ Ke~A _ea ^j

    c^a @]Ke _ZK aqe R ^MZ @]Ke jA[a ~M ic\dK eeGjK GK ^ZK gq bae \L~A_e @A ^e iKZ \A G @]KeMWKe ^ZK gqK iel Ga Me \@~A[G @A ^MZ iKZ cka\e c^a]Ke eR ^ZK CZ[^ _Z^ K @^ KYi _eiZe _ea^C_e ^begk ej ^j

    ckZ RZiN MV^ ja_e, @RZK ee c^a @]KeK @A^MZiKZ ckf cLZ, Z^U @RZK ice c^a @]KeMWK @bq :

    c^a]Ke iaR^^ NhY^c, 1948 (Universal Declaration of HumanRights, UDHR d.W.GP.@e.)

    ^MeK Ga eR ^ZK @]Ke id @RZK Pq _Z, 1966 (InternationalCovenant on Civil & Political Rights, ICCPR - @A.i.i._.@e.)

    @[K, icRK Ga iZK @]Ke id @RZK Pq _Z, 1966(International Covenant on Economic,Social & Cultural Rights, I.C.E.S.C.R [email protected].@e.)

    ~C c^a @]Ke MWK c ^hVe aQ^ Ke~A _ea ^j Ga ~j CfN^Ke~A_ea ^j - i MWK d.W.GP. @e. NhY KeQ

    1c^a @]Ke :

    i]eYe ^ ~G

    11

  • G @]Ke MWK _PU gYe abq - ^MeK, eR ^ZK, @[K, icRKGa iZK aPae @]Ke, b\ba aj^ aaje, aiMj Ga @gd,ii, gl, Kc^~q, GK ^ c^e Ra^~_^ AZ\ c^a]Ke GjNhY^ce @bq Gj NhY^ce @bq @]Ke MWK K~Ke Kea\dZ @RZK ic\d i\i c^ue d.W.GP.@e. e NhY Ke~A[ai MWK j @A.i.i._.@e. Ga @A.i.A.Gi .i.@e. - \A c^a]Kei \e @]^ dcZ Ke~AQ NhY^ce @bq @]Ke MWK @RZKie e_ \a\e Gj_Z e MWKe \dZ @je @]K jA_eQ

    Gj i\d, c^a @]Ke MWK b^ b^ gYe abq Ke[ G_e Kea_Qe GK eR^ZK AZji ejQ \Zd ag~ _e, @RZK ee\A_Ke eR ^ZK aai Z[ ae \L\A[f ~qe @ceK Z[_c ACe_ \gicj _Ra\ Ga MYZK aaiK MjY Kf @_e_le, P^ Z[ @^ _a ACe_d ec^ icRa\ Kc ^ aaiK MjYKf Gj `ke, @RZK ee \AU e Me @aba NUf eR ^ZK lZe @agi Ga ae]e _eag i jf ~jK "gZk~'af Kj~A[G iZe, Gbk GK _eage R ^fb Ke[a c^a@]Keid iMWK C_e c Gje _ba _W[f K, G i\de ckK CMUG - d.W.GP.@e. - Ga ie c~\ _A[a jZ Cbdue @A^MZ_ba c ic^ @U

    G[e i ~ G \AgYe c^a@]Kee e Ga @A^MZ _ba c ic^ K _g CV ~ Gia @]Ke @^^ @]Ke Ve Kbk bae _[K? ckK_[K jCQ ~ "c^a @]Ke' R^MZ @]Ke, ~je C ieKe, icRK ]c ^j; G ia @^^ @]Kee Ci jA _e c^a @]Ke icc^huVe ic^ bae ^jZ Gj @aQ^, @abq Z[ MUG @]Ke@^ @]Ke ij ~W jA[ae MUG @^U C_e ^ begk Gjia agc^a@]KeK _ebhZ Ke[G Ga @^ @]Ke Ve Gje iZ Z[ _b\\gA[G Gia aghZ ie ^ce Py KeMf iaa_KZ : ~j icu ic^bae _"iaa_KZ'e i jCQ ~ _ZK aq ~KYi ib Ga _eiZeKYi b\ba a^ c^a @]Ke _Aa _A jK\e ag, ew, fM, bh,]c, eR^ZK a @^ KYi ae, e K @^ icRK Me ib,i_, R ^ Z[ @^ KYi a @]ee KYi aqK G ia @]Kee aPZKe~A _ea ^j @^ ge Kjf, c^a @]Ke ia icde, icc ^hu, ~CV ej[f a ic^ @]Ke Ga i^ _\^ Ke[G ia \geieKe ic^u \e MjZ c^a @]Ke @\gK K~Ke Kea CPZ ieKeue Gj ie Keae @]Ke ^j ~ i KC @]KeK _k^ Kea aKC @]KeK Kea ^j _eYcZ, ieKe c^a]Ke MWK ^ aQ aQaaje Ke_ea ^ ^R c^cZaK MjYKe _ea

    iW : cjkc^u @]Kee _^i_^12

  • @]Ke : ZM a Q^ Ke~A _ea ^j

    c^a]Kee @Z c ^he @ZK ^A; i aP[a ^ ib a aaiK^A ^j @[Z, KYi iZ, @A ^K ^^ K eR ^ZK aaie Cec^a]Ke _ZK aqVe ^jZ aqVe G @]KeK Kj Q^ Ke _ea^j, KY a aK _ea ^j ~jZ G @]KeMWK c ^hVe j ^jZ, aq

    ^R c GjK ZM Ke_ea ^j K Gje KYaK Ke_ea ^j

    abR^ c Ke~A _ea ^j

    c^a@]Kee _eie ce @^K gYe @]Ke eL~AQ, ~_eK -^MeK, eR ^ZK, @[K, icRK Z[ iZK G ic @]Ke _eie ij~W jA ejQ, MUG @^U C_e ^ begk Ga _ZKU @]Kee ic^MeZ ejQ Gj KeYe, G @]Ke MWKe KYi MUGe CfN^ K @baNUf aq @^ c^a]Ke MWK i_e_ C_bM Ke_ea ^j C\jeY ie_, aKee _ba @^^ @]Ke ~[ L\, gl aiMj, ii,iZ I iVK iP^K @]e Ke bU \a Z[ ia_e aPa @\ @]KeC_e c _W[G

    ic @]Kee Me ejf j RY aq VK bae Ga i^e ij Ra^@ZajZ Ke_ea @]Ke MWK ce _eie i_K Ga ^begkZeiK j @RZK @A^e iKZ \@~AQ, ~[ : ^MeK Ga eR ^ZK@]Ke C_e @RZK Pq _Z 1966, aKg @]Ke id NhY,1988 Ga bG^ NhY, 1993 2

    @RZK @A^e Gia iK MjY Ke~A[f c gZk ~e eR^ZGj C_e Mbe @NZ @YQ @ceK I @^^ _c ACe_d \gc^^MeK Z[ eR ^ZK @]Ke MWK @^ @]Ke Zk^e _[cKZ \aGa Eh Z[ _a ACe_d \gc^ icRK, @[K Z[ iZK @]KeK_[cKZ \A c^a @]KeMWK bM bM KeQ Gj abR^e _ba c^a@]Kee aScY Z[ K~KeZ lZe @Rc \LaK ck iZe,c^a]KeK iKe e_ \aK jf Gje icMKZ Z[ @abRZe iK\jeAa Ree @U

    1. ^MeK Ga eR^ZK @]Keid Pq _Z, 1966-_a^id L - 3 2. bG^ NhY^c Ga K~ ^^K~Kc 1993, c^a]Kee@abRZ Ga _ee ^begkZKc^Z _\^ Ke NhY Ke ~ic c^a]Ke iaa_K, @abR,_ee ^begk Ga iZ @RZK ic\dK ag eec^a]Ke ij ^e_l bae ic^_Z, @]e Ga cjZe ijZ aajeKea CPZ ~\I ed I @kKag Z[ ab^ HZjiK, iZKGa ]cK _bcK ]^ \a CPZ,Z[_ eR^ Z K, @[ K GaiZK ab^Z i ee \dZejQ K Gj c^a]Ke Ga ckK]^ZK iel _\^ Kea Ga_j^ \a _e-5

    c^a @]Ke : i]eYe ^ ~G 13

  • _cL c^a]Ke X ce

    cjkc^u @]Ke _Z _ZaK3

    c^a @]Kee AZjie @ceK Ga _c ACe_d \gc^ucL bcK ejQ iZe, Gj \gc^ue eR ^ZK cZ\g c^a]Kee_ebh Ga a ce \LaK ck[G Gj KeYe j ^MeK GaeR ^ZK @]Ke MWK _[cKZ \@~A[a ak icRK, @[K GaiZK @]Ke MWK @Y\L Ke~AQ ij_e, c^a]Ke AZjie_eh c^u _bagk bcK ej[a jZ cjkc^u @ ^ba e @Y\LjA cjkc^u c^a]Ke MWK iKe Kea \Me @^K _ZaKc \L\AQ Gj _ZaK MWK ahde ^ce Py KeMf

    c^a @]Kee bMa

    c^a @]KeK ab^ gYe abq Kea Ga MUG gYe @]KeMWK @^gYe @]Ke Zk^e _[cKZ \ae _baK cjkc^uibe \LaK ck cjkc^u _hK _Z C_e fM~A[a icRKKUKY a G ie ic^u _Ze] Ga iZK ^dc C_eLfLf Pye \aK GK C\jeY ba ^ @~C GjK _cL c^a]KeXe _eic bZe \Lf iciUK VK ba aSja ^j K GjeKYi ic]^ a ajea ^j

    _hK _Z ie KUKYK @j^ \a ahdK _cL X ce i]^ae Z[ cZ _Kg Keae ^ MeK @]Ke bae \L~A_e, K ]cKZ[ iZK @]Kee CfN^ e_ c \L ~A_e @_e _le, @c~\ C_eq \A gYe @]Kee _eie iK aS iciUK cjkc^uibe \La Za Zje ic]^e iZ ck_e

    @]Ke MWKe Cy - ^P aMKeY :

    gZk~e eR ^ZK @ajIe R ^[a _cL c^a]Ke X ce @MZKZK c^a]KeK @^ KZK c^a]Ke @_l @]K MeZ_c^KeMf @]Ke MWK MU @^Ve @fM Ke \La a MU@^Ve QU K aW baae `k GA@ jf ~ KC @]Ke aW GaKC @]Ke QU K KCU ag Ree Ga KCU Kc Ree - KakZ'e C_e j c^a]Kee aZK KbZ jf _ZK @ai Z[ _eiZ_Qe ej[a KeY Ga _eYc _A GKe @]K c^a]Kee i_q ej[G KYi GK _eiZK R ^ \A[a K Gje _eYce \L~C[a @]KeMWK @fM @fM ee eL \La `ke ij _eiZK iVK baaSae a]K jA[G \e\ - ~j fKu Ra^ _A NZK jA_e -aj @]Ke CfN^e _eYc, ~_e L\, eRMe, @gd AZ\ ~jZ G @]Ke @[K Ga icRK gY @bq, G[e i jC[a Mea

    3. jfe PfiI[, What areWomens International Human RightseaK R.KKu i_\Z, HumanRights of Women : National andInternational Perspectives _Ke P-85-84 (`fWf`@ -_^ifb^@ d^beiU _i,1994)4. fe, Gf, jAi, Freedom Closeto Home : The Impact of ViolenceAgainst Women ReproductiveRights, Ga eaK KK, InternationalHuman Rights and WomensPeproductive Health, in WomensRights, Human Rights : InternationalFeminist Perspective, Rf _Ui I@ @ If_e i_\Z, 238, 256(London, Routledge 1995)

    iW : cjkc^u @]Kee _^i_^14

  • @aiK aKg id ici c^ Ke~A[G - c^a@]Kee _g bae ^ j cjk c^u ibe Gj\L~AQ ~ _R^^ id iae @ba KZU_ ia ~M _ia icde @^K cjkue cZNU[G G[e G K[ i ~ _R^^ id @]Keecjkc^u aPa @]Ke ij Mbe i ejQ ZQW, GjK iZK, eZ^ Z Z[ ]cK ahd bac \L ~A[G K, aPae @]Ke CfN^ahd ba \L~G ^j @_e _le, _fi \ea@A^ jZK i ba aPae @]Ke CfN^ba c ^ ^@~G

    ieKe Z[ aieKe K~K \e@]Ke CfN^:

    ^MeK Z[ eR^ZK @]Ke MWK _[cKZ\ae _eYc Gj jf ~ c^a]KeK ieKeK~K Ga ieKe K~ ^^ ijZ ~WMf i[_A, i^aj^, _fi, ieKe ii Z[K~Ku \e @]Ke CfN^ c^a]KeeCfN^ af ]e~G ~\ @c cjk Z[ ^ hiZaMu ibe \La ic^ue @]Ke CfN^@]KZe ba aieKe fK - _eae, M,K~lZe fKu \e CfN^ jA[G ~jZG CfN^ aieKe aq Ga iic^u \eKe~A[G GjK _cL c^a]Ke Xec^a]Ke CfN^ af iKe Ke~A ^ [G cjk c^u ~a @ia, glfb, Z[ K[ Kjaei]^Z _Z _eae Z[ M\e KUKYReKea Gje GK C\jeY _eaeK jiGjbk GK ahd Gj fwbK b\bae GKiabcK Ga aaiZ ie_ K GjC_e ~ee \dZ ejQ Zj ^ KUe j iKe Ke~AQ @]Ke MWK Kak iaR^^ lZ ce icZ eLa :ieKe Ga ieKe K~Ku ijZ c^a]KeK ~Wa \e iaR^^lZe j c^a]Ke CfN^ _Z c^a]Kee _cL X ^ \A[G NeA lZ, ~_eK _eae, M K aaid @\ lZe @]KeCfN^K _cL X MeZ \A ^ [G _ZK icRe iaR^^ lZe_ehu iL @]K Ga ic^u _]^ ej[a jZ c^a]KeK iaR^^lZce icZ eLa \e fwMZ b\ba ej[a NeA lZ @Y\LjA[G Gj iZ ~ cjk c^u @Z Ga ic^u bcK NeA

    5. K^[ e[ Domestic Violnce asan International Human Rights Issuein Human Rights of Women : Nationaland International Perspectives,ea^ KK i_\Z _ 326-339(`fWf`@ : _^ifb^@d^beiU _i, 1995)6. gak \L7. gak \L

    c^a @]Ke : i]eYe ^ ~G 15

    c^a]Ke

    e bMa

    Kak @]Ke CfN^

    C_e @]eZ

    ieKe a aieKe K~K \e @]Ke CfN^@]Ke MWK Cy a ^P ba \La

    @]KeMWK i

    aR^^ lZ c

    e icZ Ke

    a

    Kak aqMZ @]Ke MWK c^Z

  • lZe j ^eZ jA[G ic^ue ^MeK Ga eR^ZK i]^Z,~_eK K[ Kja, ~a @ia, gl _ @\ i]^Z C_e ^dY _[c_eae Ga M \e fM jA[G Gj ^dYe _ba iaR^^ lZecjkc^u bcK C_e _Z`kZ jA[G iZe, c^a]KeK KakiaR^^ lZ ce icZ eLae _eYc - cjk c^u c^a@]Kee _eieaje eLa iw ic^

    Ga Gj aqMZ i]^Ze ic @ZKc ^ Kea _A e CfN^Ke C_eKUKY fMA[G Gj KUKY ~M, _cL c^a]Ke X ce @MZee \dZ Kak ^KecK e_ _eU jC[G @_e _le, @[K,icRK Ga iZK gYbq @]KeK iKe Kea _A e C_e ~R^_Yd^ Z[ K~Kc e_d^e \dZ ^[G ~R^ Ga K~Kc _Aike @agKZ jC[a jZ Gj \dZ MWK iKecK \dZ7 ba\L~G @fM @fM \dZ ej[a \e _cL c^a]Ke X @MZ \AgYe @]Ke MWK _eie Ve i_ @fM c^ Ke~G K Gj ^jZiZ ~ ^MeK Ga eR ^ZK i]^Ze C_~M Kea _A _ZK aqfM ii, gl, @gd Ga eRMe Ree @U Gj ijZ, G K[ c iZ ~

    Kak aqMZ @]KeMWKc^Z :

    ^MeK Ga eR^ZK @]Ke C_eMeZ \C[a _cL c^a]Ke XG[e @bq Kak aqMZ eeb\ba Ga @]Ke CfN^K c^Z\A[G K GK ^ M - RZMZ,fwMZ, \e\ bK - KYi gY@bq ja j c^a]Ke CfN^eKeY jA[G K Gbk icjKee @]Ke CfN^ _cL c^a]KeXe @Y\L jA[G

    Kak @]Ke CfN^C_e @]eZ :

    ^MeK Ga eR ^ZK _g C_e Re\@~C[a jZ c^a]Kee _ebhKKak @]Ke "CfN^' Ga _W Zc^u ibe j \L~CQ GjG[ _A jCQ ~, ^MeK GaeR^ZK @]Ke _ZK aqei]^Z Ga aqMZ ielK i Ke[G

    iW : cjkc^u @]Kee _^i_^16

    Kak ^MeKeR ^ZK @]Ke

  • i]^Z Ga iel @l eLa _A eK c ike @agKZ ejQ, ~_eK _fi aaie K~Kk_ Z[ ic^u _glY iKg \eKe ik

    @RKf c^a]Ke id @RZK ^dcK^^ Z[ ae c^a]KeKiaa_K, abR^ejZ Ga _eie ^begk af MjY Ke~CQ Gj\e_cL c^a]Ke X @MZ Gj iK @NZ fMQ cjk Z[ @^^ _dM - ~Cc^ HZjiK Z[ ac^e b\ba aaie gKe jCQ -C_e Gje _ba ejQ ^ ce \@~A[a ZfK Gia _ZaKK i Ke

    @]Kee gY CfN^ K _WZ

    iaR^^ ^MeK, ieKe aqMZ @]Ke, agh Ke, _eheR^ZK @]Ke K c^ue - ~Cc^ iaR^^ lZe

    @]K iKd

    @[K, icRK aieKe icjK @]Ke, agh Ke, cjkNeA Ga iZK K c^u - ~Cc^ cLZ

    @]Ke NeA lZe @]K iKd

    c^a @]Ke : i]eYe ^ ~G 17

  • 2cjkc^u cYh ba iKZ \a

    ckK c^a @]Ke iZ ic^ue fwbK b\ba aeYKe~AQ Z i, cjkc^u ibe, Gj ckK @]Ke Ga i]^ZeiKeY jA_e^ j ~_eK - ae Kea, ~a @ia, cZ _Kg Keaei]^Z Ga Ra^ iel @\e @[ cjk c^u lZe K'Y jA_e? @Me(_[cbM) CfL Ke~AQ ~ _cL c^a]Ke X Kak ^MeK GaeR ^ZK @]KeK _[cKZ \A^j, @]K Gj cZ _ehc^u @ ^ba Gac^\ C_e @]eZ c Gj KeYe, GcZ GK @A ^e @agKZ [f ~jcjkc^u @ ^ba Ga ibe i]eY @]Ke Z[ i]^Ze @[ i Ke[a cjkc^u C_e jC[a ia_Ke b\ba \eKea _A ia\ (Conventionon the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women, CEDAW,iW) GcZ GK agh @A ^ Gj c^a @]KeK Kak cjkc^u ibe_ebhZ Ke ^ j, _e, ~C ia lZe cjkc^ agh ba b\baegKe jA[, ~[ - eRMe, ii, _eaeK Ra^, gl AZ\, i ialZ C_e c @fK_Z Ke[G iW, c^a]Ke iZ @^^ \aR (ia\ Ga NhY^c) Ve @fM @^ \aR c^ue "fw' @]ee ej[a b\baK ^e_l bae aeKe~AQ iW Gj i Ke ~ cjkc^ icjK ee fw @]eZb\bae gKe jA[ Gj @^ GK \M _Z c ^ @KhY Ke[G,Zj jf - cjkc^u aee ej[a b\bae aeK @]e _ZZKae Gj ae, _eae, K~lZ Z[ iaR^^ Ra^e cjkc^u bcKZ[ ~MZ ^eY Ke[G ckK c^a]Ke iMWK Ve @e jA cjku C_e agh @A^ "iW'_~ ~Z c\A c^a]Ke _eie iaR^^ lZ Ve NeA lZ_~aeZ jf G ~Z ijR ^[f Gje MZ c ^e Ga ag iNh_ [f

    18

  • ic^Ze ~Z

    iW @ia @Me cjkc^u ie KZK @RZK \aR @iQ Gj\aR MWK cjkc^u aee Kak KZK ^ lZe jC[ab\baK ^ \A[f cLZ, ^MeK lZe @ic^Z Ga iaR^^lZe ji, @RZK ee Pe ahd [f KZK ^ lZe ej[a@ic^ZK \eKea ahdV @e Ke ialZe ia_Ke fw @]eZ b\baC_e GK a_K i @Ya _~ ~Z ag \N [f Gj \N ~Ze i`kZK GK [eK @i ^ [f Gj ~ZK @MK aXAae ^ e @]Ke @k^eagh ~M\^ [f age ab^ _e b^ b^ icde Ga b^ b^ ibe Gj iNhe iZ_ZjA[f Gj ia iNh cjkc^u ^@ bcK _\^ Kea ijZ icR_ea^ e ck\@ _KAf Ga @RZK c^a]Ke id @A ^K ^^ K]e ]e _baZ Kf J_^agK gi^e cq, ^MeK @]Ke, gcK@]Ke, ic^ cRe bk _g C_e cjk c^ ^Re \a eLf Ga iibe ^Re ^Z^ bcK i Kf Gj ia _Pe _eYc ie_""c^a]Ke iabc NhY^c'' (d.W.GP.@e. 1948) e ""_eh Gacjku ic^ @]Ke'' K icf KeMf 8 Gj _e 1966 e \AU MeZ_c^a]Ke ia\ _Yd^ jA[f Gj ia\\d, ^MeK Ga eR ^ZK@]Ke id @RZK Pq_Z (@A.i.i._. @e.) Z[ @[K, icRKGa iZK @]Ke id @RZK Pq_Z (@A.i.A. Gi. i.@e.) efw @]eZ b\ba C_e KUKY fMAf G[e @CUK @MK aX @C KZK ia\ c _Yd^ jf ~C[e KZKiZ lZe cjkc^u ij jC[a b\baK \e Kea \dZ e C_e^ KeMf @a] c^a fY Z[ aga R ^Z ghY ^e] jZia\ (1949) - G \Me _[c ia\ [f G[e GK Me _eiZ C_e\ \@~A[f iW _Yd^ _ae, ckZ RZiN, aghKe iNh _eiZecjkc^u C_e jC[a jicK @Ze C_e ^ \A[f ZY,Ree _eiZ Ga ig iNh lZe cjk I ggc^u iel id NhY(1974) \e Gbk _eiZe @c^ad aaje C_e KUKY fMMfGj icde, eRMe Ga eR^Z lZe \AU @RZK Pq\ecjkc^u _A KZK @]Ke i^ Z KeMf @RZK gcK iMV^ (@A.Gf .I.) 1951 e cjk Ga _eh gcK c^u _A ic^ cReje @]KeNhY Kf ic^ Kc _A cjku _ehc^u ij ic^ cRe _Aa@]Ke Gj NhY @bq Gj_e, 1952e cjkc^u eR^ZK@]Ke id ia\ \e eR^Ze cjkc^u @gMjYK i^ZKeMf

    8. @b^ Gi. `Re, BecomingHuman : The Origin and Developmentof Womens Rights in Women,Gender and Human Rights : A GlobalPerspective, cRe @Mi^ i_\Z15-64 (Rd_e : eIZ _aKg^,2003)18.

    cjkc^u cYh ba KZ \a 19

  • 1952 cij _~ cjkc^u ij jC[a b\baK ic Kea \Me~C _P jC[f, i ia iaR^^ lZ _~ icZ [f NeA lZeb\ba \eKea _A _[c _\l_ 1956 e ia\ e_e ^@~A[f Gj \i_[ \eKea bk @ ^e_ ia\ [f G[e ij ia icRK _[Kic Kea _A _\l_ ^@~A[f, ~C[e cjkc^u abae @^K\A \@~C[f C\jeY ie_, aaj lZe KQ Uu a\ke K a]ajA~a _e KYi cjkK @^ KYi _ehK \A \@~a NeA lZe"\iZ' _[ C_e KUKY fMKe Gj ia\ KZKge icRe _[cKlZ _eaee b\ba _gK MeZ \f 1957e aajZ cjku "RZdZ' C_e ia\ @if Gj ia\e `kie_ cjkc^u "RZdZ' aaj be ^eY KeMf ^j @[Z ,aaj_e ice RZdZ Ve @fM ba cjkc^u ^Re ck RZdZKiKZ \@~A GK iZ _ePd \@Mf G ia\ NeA lZe jC[ab\ba ce Gbk GK lZ C_e ^ \f ~j iaR^^ lZecjkc^u @]KeK iuPZ Ke[f 1964e aaj _A ijcZ, ia^ cadi Ga aaje _RKeY C_e ia\ @if Gj _[c[e fMcjkc^u _A j ^KeK jC[a aaj id _ee MWK MeZe ijaeKf Gj cjkc^u Kak ~ ^R Ra^ i[ aQae @]Ke \f

    Z ^ j, _e aajie ic^uijcZ _K cRee c^Kf

    C_e aZ _ZKia\ cjkc^u@]KeK iaR^^lZe NeAlZ \Me MUGMUG _\ @MA^f Gbkba, cjkc^uc^a @]Kee~Z KZK _iwC_e @je @MK~A "iW' bk GKaZ PqK R^\A[f

    iW : cjkc^u @]Kee _^i_^20

    iW

    \iZ

    cYh aaid

    @MA f

    eR^ZK

    @]Ke

  • ckZ RZiNe cjkc^u @]Ke iKZ _ e ~Z

    Kcu ah @RZK / \aRe ^c

    1 1949 @a] c^a fY Ga aga R ^ZghY ^ e] jZ ia\

    2 1951 ic^ aZ^ id @RZK gcKiMV^e (@A.Gf. I) e 100 Zc ia\

    3 1952 cjkc^u eR ^ZK @]Ke idia\

    4 1956 \iZ ^eKeY id @ ^_eK ia\

    5 1957 aajZ cjkc^u ^ MeKZ idia\

    6 1962 aaje ijcZ, aaje ia^ c adi Gaaaj _RKeY id ia\

    7 1974 Ree _eiZ Ga ig iNh iZe cjkGa ggc^u iel id NhY

    8 1979 cjkc^u aee ia_Ke b\ba\eKea \Me ia\e @wKeKeY

    9 1981 iW K~Ke ja9

    10 2000 iW _A aK ^Z^ a]^ / _UKf10

    iWe cL @g

    i]eYZ aS~A[G ~ ia\ Kak GK @RZK @A^ _eiebqPq^c K _KZ K[ jCQ ~, ia\ GK @A^MZ \aR Z[ Zje@bq @^z\ ce icZ ^j b^ b^ ibe @^z\ MWKe_dM Ga G iZ aZKe Gje _KZ cc Ga a _eU jA[G Gje _dM Ga aZK j ia\K GK MZgk Ga Ra \aRe _eYZKe[G Gj _Kde j 1979e R^ fb Ke[a iWe ie @^z\MWK i]eY iZ a _a Ga ^h e _~ @i[a U__Y c^MZgk Ke_eQ i]eY iZ Ga Gj U__Y ia iWK K~Ke Kea_Kde j @iQ

    9. 20Zc i\i e \e @ ^c\^fb _e 13Zc \^ iW fMjA[f (]e - 27 (1) Gj fMjf_e @ ^c\^ Ke[a ic e_A K~Ke jA[f 10. gak \L

    cjkc^u cYh ba KZ \a 21

  • Gj_e bae, @^ iMWK _e, @ ^z\, i]eY iZ Ga ^h U__YMWKe ice iW Z@e jAQ

    ia\e \aRia\e \aRe MUG CgK a _a^ Z[ 30 U @^z\ ejQ _a^e iWe Cg Ga @]e ^jZ @ ^z\ 1 b\baK _ebhZKe[a ak @ ^z\ 2e 4 e ee \dZ i_Ke Kj~AQ @ ^z\ 5e 16e ckK _iw MWK ejQ G[e ij ia _iw MWKe CfLKe~AQ ~j aghKe cjkc^u _baZ Ke[G ~_eK gl,11 eRMe 12,ii13 Ga eR^ZK ijbMZ 14 Gj ia _iw ie Cq @^z\MWKe ee \dZ c ^eY Ke~AQ @ ^z\ 1e 4e iW fwbKb\bae a_K aScY i KeQ Gj aScY @ ^ie @ ^z\ 5 e 16e CfL Ke~A[a _iw C_e fwMZ b\bae _gMWK CZ[_^Ke~AQ Gj Kea \e fwMZ b\ba id aScYK C_eq @ ^z\ce icZ ^ eL @^ lZc^ue Gje _dM fM _[ _gKe~A_eQ @ ^z\ 17 e 30 e iWK K~Ke Kea _A C KcUeiMV^, Gje MZa] Ga Gj \e Ke~C[a icl _Kd ahdc^ ejQ

    i]eY iZiWK K~Ke Kea icde "iW KcU' iLe @^K ^ @ _g Z[ b^ - b^ ib ij i_q ici \L\A[G iW KcU Gj ia ^@ _g Ga iciMWKe aL, @ ^z\ MWKe ibe Ga iWe aScY be fM Ke[GGa Gj aL j i]eY iZ G_e aL cce KcU ia\e K~lZKi Ke[G Z[ Gje ae Ke[G G _~ 25 iZ \@ieQ 16 (Gj@Kae 2004 _~ iZ, iW @^z\ -2 @MZ ee \dZ iZi]eY iZ -26 C_e ae acg Ga Re ejQ ) G ce KZKMeZ_ iZ jf, 16,17,19,20,21,23,24 i]eY iZ 19 jCQcjkc^u aee ji _g C_e Gj, "fw @]eZ ic _Ke ji-NeA lZ K iaR^^ lZ C_e KUKY fMAa _A C_~q Ga_bagk _\l_' MjY Keae Ce\dZ i\i e C_e ^ Ke[G i]eY iZ - 21 jCQ aaj Ga _eaeK iae cjkc^u ic^Zi_Ke i]eY iZ 16 Ga 17, _eaeK C\c a aaid Z[ NeAK~e fw @]eZ abM a^e C_^ jC[a b\ba _g C_e @]eZi]eY iZ 23 e Cg eR ^ZK Ga iaR^^ Ra^e cjkc^uaee b\ba \e Kea, Ga 24e Cg ii ia i^ Z Kea

    iW : cjkc^u @]Kee _^i_^22

  • ^h UY

    iW MjYKKe _ZK eK cSe cSe iW KcU ^KUe e_U \LfKeaK jA[G GA e_Ue, ^R \ge Kbk bae Ga KZ \e_~ iWK K~Ke Ke~A_eQ i K[ e RYA[ Gj e_UMWK icl Kea iW KcUe cL K~ icl icde iW KcU i_qe ibe ^R ae, ^d Ga _a \A[ Gj ^d Ga aeK

    ^h U__Y Kj~A[G Gj iW \aRK e\e ab^ _eiZe _dM_A e \LAa ij iWe aScYe _eieK a Ke[G

    iWK GK MQ e_e \L~A_e ~C[e, iW \aR MQe M Gai]eY iZ MWK Gje gL i\g Gj gL MWK b^ b^ _iw Ga _eiZie ia\e @[ i Ke[ Ga Gje ae Ke ^h U__Y MWKab^ \g ibe iWe K~KeZ \gA[ Gjbk ba iW ^Z^ _g,@j^ Ga P iae ibe \A _Kee ^ Re K~_eie ^ eY Ke[G _[c, i]eY iZ \e _iw MWKe ibe, Ga \Zd, ^h U__Y\e ec^u ibe Gj ^ee _Kd ac^ iZe c b\ba _gKCZ[_^ Keae iWK _iwK Ke[G G \e, Kak @RZK ie\aRe ^j, ae, ec^u icl, i]eY iZ Z[ ^h U__Y iaeice i_ ia\ MVZ

    11. iW, 1979, ]e - 1012. ij \ff ]e - 1113. ij \ff ]e - 1214. ij \ff ]e - 715. iW @MZ MVZ icZe MV^ GaK~ _A gak \L 16. Gj @Kae 2004 _~ iZ iWe ]e - 2 @MZ e \dZ iZi]eY iZ 26 C_e aPe achGa Re ejQ

    cjkc^u cYh ba KZ \a 23

    ]e1 e 30

    aieKeiic^ue_U ee e_U

    ^hU__Y

    i]eY iZ

  • 3iWe ckK X

    iW (cjku aee ic _Ke b\ba \e Kea _A ia\) @MZcjkc^u c^a]Ke Z^U i C_e @]eZ iMWK jf - ic^Z,b\ba aj^ aaje Ga ee \dZ Gj Z^ i GK f^i _e,~j\e ia _Ke fwbK b\baK Pjja Ga i MWK \e Ke~A_ea ~\I Gj Z^ i _ee Ve b^ , Z[_ GMWKe KZK Z MUG@^UK _baZ Ke ^ Re MeZ _Z_\^ Ke[ GA bMe iWe GA Z^UckK i C_e Py Ke~AQ

    ic^Z

    _[ae ~ZK cYh ejQ iZK aa]Z c ejQ KZK aa]Z R ^ijZ RWZ, ~_eK fw, eM, geeK lcZ / @lcZ Ga @Ke AZ\ @C KZK aa]Z icRe i, ~_e ]c, gY, RZ AZ\ Gia aa]ZicRe aqe e / i^ Ga ZK _ fb K j ^e ^eY Ke[G GbkiZe ic^Ze Cg K'Y icu MUG Xe _KAa ^ ic K_e@]Ke Ga i]^Ze C_~M Ke_ea i[_A icu ilc Kea ? @^ga\e, ic^Z G_e GK _Kd ~j _eYc ^eY ^ Ke _ZK aqKic^ i]^ Ga i~M \A[G ~\e aq ^R _eYc ^eY Keaeilc jA[G 17

    i]eYZ Gj aS~A[G ~ ic^Ze @[ ic^ fKu ij ic^ aajeja CPZ Gj ic^Ze _eeK Z[ i]eY \KY @^ ge Kjf,GK ic^ fK M ijZ ic^ aaje Ga b^ iZe [a fKu ijZ@fM _Ke aaje ja CPZ ic^iZe [a fKu ijZ b^ aaje@ic^ZK R ^\G GA \KYe \Lf ~C cL _g c^K @i Z'jf~ fKc^ K'Y GK ic^ _eiZe @Q? K Gbk ba \LffKc^u b^ b^ _eiZe ck Ga ic^u C_e Gia b^ Ze _ba @Y\LjA[G C\jeY ie_ ic^ c^ jC[a GK M R ^MZ Ga icRK

    17. ~ _~ @[K, iiMZ Ga@A^MZ aai \e Kd c^adlcZe _ cZe aKgZ ^ jAQi _~ @]Ke MWKe _dM @_@_ jA_ea ^j Gj _a^C_e Gj @]eZ _i a `k`k^eZ Kea _ea G ia lcZ_i/Pd^ Keae ]^Z\A[G - c[^iac, Women &Human Development : TheCapabilities Approach (\f : Kk,2000)

    24

  • aajee _a \A[G @MeKj~AQ ~ Gj \KYK @]e Ke\AU X ejQ - MUG ielcK Ga@^U i]ecK ielcK X _ehGa cjku ce geeK Ga icRK]eYe C_^ @ic^ZK PjU Ke[GGj KeYe, G[e _eh Ga cjku _A@fM @fM aajeK Kak CPZ ^j,ae, Ree c^Ke~G Gje ~qjCQ Kak ic^ fKu _A ic^aaje ja CPZ Gjbk P]e,_PkZ icRK c^Z @]ee cjkGa _ehu @fM @fM ic\d afaaP^ Ke Gj c^Zecjkc^u \ak, _e]^ Ga iel_Aa _A ~M c^Ke~G G XKi elcK GA[_A K j~G KeYcjku ahde _PkZ ]eY MWK

    18. eZ K_e I a Kic^,Subversive Sites : FeministEngagement with Law in India ( ^C\f : iR _aKi ^, 1996, 175-172)19. _eh I cjk ce icR \ei KejA[a _b\K Reid _b\ Kj~G Re id_b\ cZ\g \e _ jA[G GaicRKeY _Kd \e idZ fbKe[G Re b\K fw b\ Ve@fM Ke aSaK ja fw b\ RaKa _KZK jA[a ak Re b\icRK

    iWe ckK X 25

    ic^Ze J_eK X

    KeYe @fM @fM ia] K @ia] _ jA[ Gj KeYe ic^ulcZ Ga ic^u ck[a i~M @ic jA[G ZY, ic^ aaje C_eMeZ \C[a \KY, b^ lcZ Ga i~Me ijC[a @ic^ZK@Y\L Ke[G

    "ic^Z'e Gj _eeK aScYK \A _Kee aaje Ke~CQ _[c -cjk Ga _ehu ic^ c^Ke~A ic^ aaje _A ~M af iKeKe~AQ \Zd - fwMZ _b\K iKe Ke cjk Ga _eh b^ b^ aaje_Aa K[ MjY Ke~AQ G \AU ce _[c \KY @]eZ X "J_eK'Ga \ZdUK "b^Z' @]eZ Kj~CQ 18 b^Z \KYe c ic^Ze\AU X \L \AQ _[cUe _eh Ga cjku ce fwMZ _b\KiKe Ke cjku _Z @fM aaje \e Kak ic^u iel C_e MeZ\@~A[G ; \ZdUe, cjku C_e fwMZ _b\e j ^KeK _baK aSGj ia _baK \e Kea _A _di Ke~A[G

    ic^Ze J_PeK Xe cjk Ga _eh ic^ Ga Cbd ic^ aaje_Aa _A jK\e af iKe Ke~G G Xe aScYe cjku ijZ@fM aaje @ic^Z iKe ` kie_ fwd ba^e _b\ MWK19 PjaK GjK ^e eL cjku _Z aaje ^eY Keae _eYc ja fwMZ_b\K @je aXA \a ZY, @A^ K ^^ e fwMZ ^e_lZ Ga ^dcMWKe Kak MUG e ja CPZ G _Ke ae \e fw MZ b^ Z ~Mcjkc^u ~C @ia] jA[G Zj @Y\L jA[G @^ ga\e, fwMZb^ ZK @Y\L Ke ic^ aaje fMKe~a \e cjk Ga _ehu ce@ic^Z aX[G Gj_e aaje _ehu @^ba Ga jZ C_e @]eZ K, aa lZe cjkc^u icRK Ga @[K iZ _ehu ij ic^ ^j ic^Ze \Zd X b^ZK iKe Ke cjk Ga _ehu ce @fM

  • cKaf Kea _ea cjkc^u @]^Z K _KZK, ^jZ Ga @_ea^ dc^Ke~G

    b^ Z \KYe i ic^Ze @^ XK"i]ecK' a "Vi' X Kj~G G[ecjku _A @fM aaje ^eZ KeaeCg cjku \ak c^Ke iel _\^Kea ^j, ae ic^u _A ic^ ia]i~M i^ Z Kea Gj \KY _eh Gacjku ce [a @ic^ZK iKe Ke^j Gj @ic^Z _Qe ej[a ]eY MWK~ Ke[G Ga Gj\e cjkc^u _AjC[a @ia]c^ \e Kea _A @fMaaje Ga aaie aa Ke[G GjX aajee ic^Z K b^ Z aZZaajee _ba C_e ^ KZ Ke[G fw @]ee aqMZ, iiMZ Ga aaiMZb\ba Ga KUKYK i]ea _A Gj _diKe[G

    "ielcK' Ga "i]ecK" X ce `eKejQ K Cbd Xe cjku fM aghaai Ke~AQ ielcK X cjku \akc^Ke Kak ij ia lZ ce ic^uicZ eLaK j ~j ic^u _A ielZc^jG, ~_eK _eae, icR Ga KZK^ aaid @_e _le, Gje a_eZ"i]ecK \KY' cjkc^u lcZK aXAic^u _iK @Y_eeK lZ _~aeZ Ke[G ~C ia lZe cjkc^uagh @ia] ic^ KeaK _W[G, i ialZe G X KZK agh _\l_ MjYKe[G C\jeY ie_, Rfe @_e] GaakKe c^u IW ^ _\aK20 ielcK\KYe cjkc^u _A @^_~q c^

    Ke~G Ga G_e c^Keae @]e jCQ ~ Cq _\a cjkc^u _A@ielZ @_e _l, J_eK \KY G _iwe cjkc^u _A KYiagh @guK iKe Ke ^j

    20. W[W a^c ef^i^ rmmu.s. 321 (1997) Ki @d^,Building Capacity for Change : TrainingMannual on the Convention on theElimination of All Forms ofDescrimination Against Womn,

    IWRAW, Asia Pacific, 2001.

    iW : cjkc^u @]Kee _^i_^26

    ic^Ze i]ecK X

    ic^Ze ielcK X

  • b\ba aje / b\baic^Ze \A \KY, ~j ahde C_e PyKeMf, @fM aajee@agKZ _A IKfZ Ke[ G[e GA _g CV ~ K'Y fwd ba^ idaQ ae Ga @fM aaje b\baK R^ \G ? @^ ga\e Kjfb\bae @[ Ga ae K'Y ?

    @RZK @A^e fM @]eZ b\ba c^ ~_eK ^MeK I eR ^ZK@]Ke id @RZK Pq_Z (@A.i.i._.@e.) e ag, ew, fw Z[ bhbe cYh c^u ce b\ba ^ h] Ke~AQ K c^a]Kee ckK\aR MWKe b\baK _ebhZ Ke~A ^j iWe @ ^z\ -1 @MZb\bae a_K @[ Gj _Ke CfL Ke~AQ - ac^ ia\e "cjkc^u aee b\ba'e @[ fw @]eZ ~ KYi _Ke b^ Z, ajeZ[ _ZaK K aS~G ~je _eYc K Cg cjkc^u eR ^ZK,@[K, icRK, iZK, ^MeK Z[ @^ KYi lZe c^a]Ke ackK i]^Ze c^Z, C_~M Z[ _dM lZe j^ NUAa Kic Kea Gj _ebh cjkc^u aee b\baK ic^u aajKiZVe @fM Ke \L Ga _ehu ijZ ic^ c^\e Zk^ Ke

    ~\I @ ^z\ -1 e b\bae _ebh i, Gje MbeZ Ga ae @ ^z\2 e 4 e aS_W[G @ ^z\ -4 b\ba \e Kea _A "iKecK' Z["i]ecK' aaje C_e MeZ \A[G Ga i]eY iZ - 19 cjkuaee jiK fwd ba^ b\bae _eie cK @Y[G G _ebheiaR^^ Ga NeA lZe b\ba Z[ ieKe Ga aieKe CfN^Keu @bq Ke~AQ b\bae _ebhe @^K C_\^ ejQ GjiaC_\^MWK GKZ jf j KYi aaje b\ba _ K ^j RY ja Zk \@~A[a PZ G ia C_\^K \gG Ga G bMe i ahde PyKe~AQ

    iWe ckK X 27

    b\bae Z

    _eYc

    K~^^

    ae]e

    Cg

    a^

    G_e _eYc ~j\e KYi a c^a @]Kee c^Z, C_~MK _dMK lZ Ke K Gje ic NU[G Gia @]Ke K i]^Z, eR^ZK, @[K, icRK, iZK, ^MeK K @^KYi a lZ ijZ i_q jA_e

    RYgY K @RYZe Ke~A[a K~^^ ~je _eYcb\ba_

    ijia K~ ^^ ~C[e cjku _Z aQ aPe _ZaK ej[GK ic^u aje Ke~A[G

    fw K fwd ba^ ae]e @]eZ K~ ^^

  • ae]e : cjkc^u bcK Ga lcZ ij RWZ fwd ba^ id]eY

    iW @MZ cjkc^u aee b\ba Kak geeK b^ Z KeYe jA^[G, ae G[ijZ RWZ icRK, iZK ]eY MWKe i jA[G Gjia]eY MWK fwd ba^ ae]e Kj~G G ia ]eY cjku bcK GalcZ ^ eZ Ke aqMZ, iiMZ Z[ aaiMZ ee ic^u icZ i~MC_fa] KeA[G C\jeY ie_, cjkc^u ie G ]eY ejQ ~_hY, ia, ]~ K i~ ic^u @ ^jZ MY Gj KeYe ^ i, cWf,gl id Z[ NeA Kc\c lZe @]K iLK cjk \L~ GjKeYe, ijia lZ ~CV aj\e, ahdK m^ Kgk, \g\^ @ @\ahd RWZ, iia lZ _ehu _A C_~q c^Ke~G, cjku _A ^j _eYc e_ Gia lZe cjkc^u ~MZ [f K jf c Zu ^ ~qck^[G

    K~^ ^ : cjku _Z @fM aaje, _ZaK K ajecjku ^A ej[a fwd ba^ id ]eY ic^u @]Ke Gai]^Z C_e GK ^KecK _ba _KA[G Gjia ]eY C_e @]eZK~ ^^ Z^ bae j ^KeK jA[G cjk Ga _ehc^u ce @fM aaje:- _eh Ga cjk _Z @fM -@fM aajee iaak b\ba C_^ jA^[G Kak ij ia @fMaaje ~j cjku @]Ke Ga i]^Z C_e @ @Y[G iMWK jb\ba_ Kj~G ZY, cjku i_ZK K HZjiK KeYe jC[a@ia] MWK i]ea _A ~C ia iKecK K~ ^^ ^@~G, i MWK

    G[e icf jA ^j cjku @]Ke Ga i]^Z C_e _ZaK :-_ZaKe @[ @]Ke MWKGa i]^ZK Kc Kea a icZ eLa cjk c^u eZe Kc Kea C_eKUKY, ~a @iae KUKY, @bbaK K icu @ ^cZ ^A eRMe Kea,K ic^u cRe eRMe _ea^ AZ\ G ia b\bae KZUC\jeY

    aZ (Exclusion) :- aZ @[ fw Ga fwd ba^ ]eY @]eecjkc^ u @]Ke Ga i]^Ze aZ Kea cjk c^u ]cK _ejZ _\a^ \a, S@c^u _ZK i_e bM ^\a, bU \a @]Kee aZKea K KYi agh _\a MjY Kea_A @ ^cZ ^ \a AZ\ @]Keeaje @ee cjkc^u KW lZe bM^a C_e ^h] ReKeMf KQ icd_e Gj ^h]m UK Xf KeMf cjkc^u `UafQW @^ Lk Lka _A @^cZ \@Mf G @^cZ MUG ie\@Mf - ~ cjkc^u _e gee Xu jC[a bk

    iW : cjkc^u @]Kee _^i_^28

  • gk^ _hK _aK ja K ~C ia RMe Kak cjkc^ Lka_A aai Ke~AQ iVe ic^ ^R AQ cZaK _hK __ea

    G C\jeYe b\ba i Ke[a Z^ _Ke K~ ^^e SfK \L _ea,~_e - @fM aaje, _ZaK Z[ aje @^ ga\e Kjf, `UafLke bM ^ ^A _ea "aZ'K \gCQ, gk^ _hK _ae i "@fMaaje'K \gCQ Z[ ^R AQcZaK _hK _ Lk _eaK Kak iZba cjkc^u _A C i^ ce icZ Kea "_ZaK'K \gCQ

    Cg - RYaS @a @RYZe b\ba KeaRY aS jC @a @RYZe Ke~C - G Cbd _Ke b\baK iW b\bae_ebhe @bq KeQ Cg C_e ^j ae _eYc C_e iW ^KZ Ke[G @bbaKZ id @A^ Gjbk b\baK \gA[G~C[e cjku _ehu Zk^e ^c ee eL~AQ cjku ^c e\a \e b\bae Cg i \L ~A[G j @bbaKZ @A^eKak _Z j _KZK @bbaK, c ^j Kak _Ze @ ^_iZe j @A^cK @bbaK ba iKZ \A[G 22 Gj @ ^_iZ KZK iZe jA[G,~_e - _Ze cZe, Ne\e QW fMf K ^R \dZe cj cW^f

    @RYZe Ke~C[a b\ba c iWe @bq G[e ijia iZ GaK~ ^^ icf Ke~AQ ~je Cg ^j b\ba Kea, _e iMWKe_eYc b\ba_ jA[G Gj iZak jA[G ~Zak K Gj ]e

    ^@~A[G ~ _eh Ga cjk ic^ ee, ~\I aa lZe G_e ^j

    21. C\jeY _A \L : IranianWomn are Compting in Sports Again,The Women Watch, InternationalWomens Right Action Watch,Minnesota, June 1998, Vol. 11, Nos.3 & 4, 822. MZ jeje^ a^c eRb au@ ` A@ AIR, 1999 SC 1149 \L

    iWe ckK X 29

    @fM aaje _ZaK ai

  • Gjbk ]eY ~M cjkc^u C_e _eh @]eZ c^\K f\\@~A[G Gjbk c^\ cjkc^u C_e \MY aS f\\A ic^u ic^ i~MGa @]Kee aZ Ke[G EY ^a _A i]eYZ i[G ~ aueRce KMR_Z aKba \Lf KeaK ja G i, G aaKZK @Y\LKe\A[G ~ @]Kg cjk ^ Ce]Ke iZe _ZK i_e Rc _A[^ ic^u _Le Rc KYae lcZ [G Gjbk bae aaZK @Y\LKe cjk Ga _ehu _A ic^ ie _eYc jCQ ~ cjk c^u auEYe aPZ Kea _eYc : @]Ke Z[ i]^Ze iKZ, Gje C_bM K _dM lZea] i K Gje ic iW @MZ aajeK b\ba_ PjU Kea ^c Gj fwd ba^ id]eY C_e @]eZ jA[a \eKe G[ ijZ Gj c Ree ~ Gjb\ba_ aajee _eYc c^a]Ke Ga i]^Ze c^Z, C_bM K _dM lZe a] i Ke[a K Gje ic Ke\C[a ~\ KYi @]KeijZ i K ~MZ ~W \@~G, Zjf @]Ke C_bM lZe a]i jA[G G_e Kea ` ke @]Ke Kak iA fKc^u bZe icZjA[G ~Cc^ ij i _eY Ke_e[a a ~MZe @]Ke jA[a fwMZ _b\ KeYe cjkc^u i_ bae KYi @]Kee aPZ Keaa]jG b\bae iaV i C\jeY Gje _eYc @]Kee _ ic KYi aaje iZak b\ba _ jA[G, ~Zak Gje _bacjkc^u c^a]Ke Ga i]^Z C_e ^ cfLZ bae _W[G

    Gje c^Ze ic Kea K c^Ze a] _jAa Gje C_bM Kea lZe ic K a] iKea Gje _dM lZe ic K a] i Kea

    iW : cjkc^u @]Kee _^i_^30

    Rc/Nee KMR_Z

    RYgY Ke~C[a b\ba @RYZe jC[a b\ba

    au

    EY _A@R

    @a\^Ke

  • ~KYi lZe ~ KYi K \e b\baeR^ZK, @[K, icRK, iZK K @^ ~ KYi lZe jC[ab\ba iW _eiebq b\bae K~lZ Ra^e iaR^^ lZ _~Kak icZ ^ j NeA lZ Z[ NeA Ku aaje c b\ba _ebh@bq @[Z ~ KYi aq, K_ei^, _eae a ic\d \e Ke~A[ab\ba Gje _eiebq iW Kak fLZ @A^e ^jZ b\ba ceicZ ^ j, ae icRK, iZK ]eY Z[ _[ MWKe ej[a b\ba cGje @MZ

    b\bae a_K _ebhe GK[ i ~ iW Kak b\bae C K KakGje aj e_ C_e ^ \A ^[G, ae cjku _A i_ e_ec^a]Ke Ga i]^Ze iel Kea C_e Gje ^ b\bae CHZjiK jA[C @a i_ZK, aqMZ jC @a iiMZ, iaMWK Gje_ebh _eie bq iW @MZ ic^Ze c_\ J_eK @A^ KK~^^ ce icZ ^j ae, G[e cjku aa iZ Ga @aiKicf Ke~AQ @A^MZ bhe J_eK @A^K a]Z lZ Ga aa@aiK aZ lZ Kj~A[G

    23. cjkc^ gKe jC[a ia_Kee b\ba \e Kea _A ia\,1979, ]e-124. gak \L 25. gak \L

    iWe ckK X 31

    @A^ iZ aaZ

  • ee \dZ

    ee \dZ iWe GK ckK @g @^z\ 1e 4 e e \dZK~lZe e_eL ^eZ jAQ @^z\-1 b\ba _ aajeie e \dZe K~lZ ^eZ Ke Gj Kak i Ke~A[alZ, ~_eK eR ^ZK,icRK, @[K, iZK, ^MeK AZ\ lZ _~

    ^R K~ _eieK icZ eL^ j ~KYi lZe b\ba jae iba^ejQ i ia lZ _~ Gj ^Re K~lZK _ieZ Ke[G @^z\2(Q) Ga 5 icRK _[, EXa\ ^Z ^dce C_^ b\ba ie ee\dZK aKgZ Ga i\X Ke[ Gj_e bae G Cbd J_eK @A^Ga @^_eK ^Z^ dce C_^ jC[a b\ba _~ ee Ce\d_ieZ Ke[G @ ^z\ 2 Ga 3 b\ba \eKea Ga ic^Z i^ ZKea ie e_eL Z@e Ke[ @ ^z\2(P) KYi aq ii aC\Mu K~Kk_e C_^ b\baK \e Kea \d e C_e ^Ke[G G[e Cbd ieKe Ga NeA K~K, i aq j@ K MjA[, e \de K~lZ c]e @i[ @^z\ 2 Ga 3eC_e Kak @A^ \e b\ba \e Keae \dZ ^ ^ Ke ae G\Me iKecK K~ ^^ MjY Kea, ^Z I ~R^ _Yd^ Kea Ga@^ ic _Ke _\l_ ^ae \dZ c] ^ Ke[ ee Ce\dZKiKe Kea ^c @ ^z\ 4 e GjK Kak J_eK K~ ^^ c]eicZ ^ eL iKecK K~^^ c] Z bZe icf Ke~AQ Gjbkbae e \dZe iK ic^Z Z[ b\baaj^ aaje ijZ ~WiWe ck\@K cRbZ Ke~AQ @ ^z\ 1 e 4 c]e aL Ke~C[ae \dZe ab^ \M C_e ^ce Py KeMf

    ik id \dZ Ga _eYc id \dZ

    iW e C_e \A _Ke \dZ ^ Ke[G -ike Ga _eYce iKecKK~^ ^ , iie ckK ~R ^, _glY K~Kc, ^ Z^ i~M i, iel aai _Ae \e ii]^ @a^ Ree - G ia ee ik id \dZ Gbk Kea \ej cjk c^ u aee ej[a HZjiK Ga iZK b\ba \e Ke~A_ea K cjku _A ic^ Z i^ Z KeaK jf ii]^e aai Kea @Z Ree jf Kak GZKe ee \dZ gh jA ^ [G G[_A Gj ia Kea c]Ree ~ ii]^ @a^ \e aae cjkc^ u ic^ Z i^ Z jA _eQ Gje @[ jCQ ~ aa iZe i]e @Ya e \dZe GK MeZ_ c^ \ C\jeY ie_, cZ\^ @]Ke a bU \ae @]Ke @_ @_ cjku eR ^ZK@gMjY i^ Z Ke ^ [G J_eK ee Gj @]Ke i^ Z ja i ~\cjkc^ glZ ^ j, ic^ u _[ c^ u ie, eR ^ZK \k Ga bU \ae@^^ \M ahde RY^ j Z[ iZ ae K iaR^^ Pye bM ^aei~M 26 ic^ u _Le ^ j Zjf ic^ aa lZe Gj @]Kee _dMKe_e ^ j aaK aaje ee ic^ Z @Ya_A iKecK K~^ ^ C_eRe \A @ ^z\-4 _eYc iZ \dZ C_e MeZ \A[G

    iW : cjkc^u @]Kee _^i_^32

  • @]KeK i^ \a Ga Gje _ I iele \dZ :c^a]Ke MWK iKe Kea _A eK Z^U ee \dZ ^ bAaK _Wa- _[c, @]Ke Ga i]^ ZK i^ \a, \Zd, Gje _ _A ~R^ , ^Z

    ^dc Ga aaiMZ X Z@e Kea Ga ghe, ^d aai \e _ZK@]Ke Ga i]^Z ~_e CfN^ ^ jG i[_A iel _\^ Kea Gj Z^ ee ej[a \dZ e _e Kf j aaK ee cjkc^u @]Ke Gai]^Z _ jA_ea

    i]eYZ, i ]^ Z[ @^^ @A^e iKZ \@~A @]Ke Ga i]^Zei^ Ke~A[G K Kak iKZ \A\f aa ee cjk Z[ _eej[a fKu @]Ke _ jA ^ [G Gj KeYe ii]^e aai KeC_~q ~R^ _Yd^ Kea, _glY \a Ga @^^ aai Kea ^ZRee G ia _\l_ \e ~ @_ @_ @]Ke C_bM i^ Z jA ~GZ ^j G[_A @agKd @A^ aai, _fi Ga @_\Kk^ ia

    ^eZ Kea c] Ree Gj Z^ ee \dZ ^bAf ~A j KYi e@]Ke Ga i]^ ZK _e cZe c^Z \A_e Z[ G iae ^R Az@ ^~d C_bM Ga _dMK i^ Z Ke_e

    iKecK K~ ^^ :HZjiK Ga _PkZ b\bae aS ~M J_eK ee ic^ @]Ke[a i cjkc^ _e cZe Gje C_~M Ke_e ^j HZjiKGa _PkZ b\bae C_^ jC[a _ZaK MWK \e Kea _A iW@^z\-4 e \A _Ke iKecK K~^^ ^eZ KeQ iKecKK~^^ iMWK Kj~G ~j\e cjk Z[ _e ej[a aMu _ZjC[a j^K beY Ke~A _ea @^z\-4 \A _Ke iKecKK~ ^^K MeZ \A[G- @id Ga id @id iKecK K~ ^^ij icd _~ Ree ~ _~ HZjiK K _PkZ b\bae aS @]KeC_bM Keae _ZaK i Ke[a G K~ ^^ ijia b\ba ijiZ ~jK P Kf \e Ke~A_ea ZY, ~C ^ZMWK cjkc^uK~lZe ^~q K _\ ^Ze _[cKZ \A[ i ia @id iKecKK~ ^^e C\jeY28 KU a ielY \e eR^Ze cjku ijbMZaXAa Gj_e @C GK C\jeY id iKecK K~ ^^ iMWK ~j

    ^ee fM Ke~A[G KeY, Gj geeK b^ Ze C_^ cjku @agKZK_eY Ke[G, ~_eK Mbai, _iZ / cZZ ij ~W jA[a @agKZ id I @id K~^^e Cg jCQ agh _\l_ ^eZ Kea agh _\l_ cjku \akZ ij RWZ ^j, ae GZjiK Ga _PkZb\bae jC[a @ia] Ga C_iZ _ZaKK \eKea ij RWZ

    26. i]eY iZ 23, L-2027. i]eY bhe iKeZKb\ba g iKeZK K~ ^^K aSAa _A aaje Ke~A[G,K i]eY iZ i]eZK alZ_eK b\baK iKeZKb\ba @_l @]K _i Ke[G agh @]KeK i]eZK a iKeZKb\baVe @fM eLa CPZ agh@]Ke icRK _ee C_e @]eZjA[a ak iKeZK b\baagh ic\d aee HZjiKb\bae C ^k^ Kea _A C 28. \L - The European Courtof Justice has Ruled in Favour ofJob Preferences for women; TheWomns Watch, Internat ionalWomns Rights Action Watch, Dec,1997, Vol. II, No. 2.6.29. i]eY iZ - 25 L - 21

    iWe ckK X 33

  • iW : cjkc^u @]Kee _^i_^34

    @ic^ i~M / _eiZ

  • Ka _k^ Keae c_\ (Duty Diligence)

    iWe @g\e jf_e _ZK e G[e @MZ \dZ MWKe _k^_ACe\d jA[G @RZK ic\d iLe eK GK[ C_i_^ KeaK_W[G ~ Gj Kbk bae i \dZe C_^ Ka _k^ KeQ Ka _k^e^^ Zc c_\K AeRe WU WfR^i Kj~G G[ij eK GK[ iaKeaK _W[G ~ Ka _k^ _A ic CPZ _\l_ ^@~AQ ~_eKi ]^e c^a]KeK c^Z \a, I_eK @A ^ aai Z@e Kea, ii]^aa Kea Ga ~R^ _Yd^ Kea Kak GZK ^j, Ka _k^ce ^ d_Yk \e _\^ Ke~A[a iel Z[ cjku aa iZ c ^ ^ Zcc_\e @]e

    iWe ckK X 35

    iKecK K~Kc : icu _A ic^ i~M C_f KeAa

    Z @ag

    KZ

    ic^ i

    ~M

    ic[

    aXA

    a _A

    ia]

    i~M

    iel

    Y

  • iWe i MWK ed @A^e @g Kea

    iWe @g\e ja @[ Gj ~ e cjku aee jC[a b\baKPjU Ke Gje Cg Ga G[ ijZ ~WjA[a Ka _eKeae \dZ^A[G K icRK i]ea Z[ cjku iZe _ea^ @Ya ijR Kc^j Kak i\ba, \XiK Z[ ^ee _Kd \e j _ea^@Y~A_e i[_A _ZK ee i i]^Z ejQ ~ Gj ^R eibe cjku iZ @^^Ke Ka _eKea _A Ree _\l_ Gaicdic ^ eY Kea ee Gj @]Ke cejQ ~ ^ R lcZ Ga _eiZ@ ^ie ^ KZK @ ^z\ C_e i30 NhY Ke ^ R ibe \dZiaK _ebhZ Ke_ea K i a NhY _dMe @]Ke \dZ ijKeja Pj ~_e Gj\e iWe ck Cg l ^ jG iWK ic[^ RYAf_e e \A ee Ce\d jA[G _[c - @RZK ee iW KcUeicl _Kd \e33 Ga \Zd, \g ce iWe i MWK ed@A^e icf Ke cjku ic^Z i^Z Kea

    iWK ab^ bae ed @A ^e @bq Ke~A _e, ~_eK ^@ @A ^_Yd^ Ke, ^Z ^eY Ke, iW \KYe _PkZ @A^e aScY aKgZKe Z[ @^ C_d \e 34 i]eYZ ]e ^@~A[G ~, ~ _~ Pq@]ee ed @A ^e _ea^ @Y ^ ~AQ i _~ @RZK i ]^eNhZ @]Ke fKu _ jA_ea ^ j K CyZc ^ dkd (i_c KU)uKZK ^h `ke GA ]eYe _ea^ @iQ i[e Gj Kj~AQ ~@RZK PqK @_YA [a ee fKu c^e iia @]Ke C_bM Keae@g i jA[G 35 @g\e e ibe GAbk @gK CPZc^Ke~A[G KeY G ia @g _eY KeaK j @]Ke e_e \L~A[G

    30. gak \L 31. gak \L 32. cjku ae ic _Keb\ba \e Kea _A ia\ 1979]e-28 (2) Ga bG^ i @A^1969e a] iZ ielY ^eZjAQ Gje i jCQ ~ ielYie Cg ij ck LC[a, @ ^jA ^ jA[a Ga i\i e

    ^e ijZ Gj Ke[a 33. i @MZ \dZ iejA[a _MZe icl _A i\ieK _Z 4 ahe [e icZK e_U\aK _W[G 34. NeA ba @bq Ke~A[aab^ C_de C\jeY _A \L :Bringing Equality Home : Implmentingthe Convention on the Elimination ofAll Forms of Discrimination AgainstWomn, faM fAi i_\Z (NewYork : United Nations DevelopmentFund for Women, 1998)35. NeA bae @bqKeY _A~\I a]^K @]^dce @agKZejQ, Z[_ G lZe _ae aPekdi_\Z \ ~[[ _Zge @]ee@RZK c^\ fMKeae ic[^\A[G Minister of Immigration andEthnic Affairs V. Tech, (1994) 128 ALR353 (High Court of Australia andVishaka V. State of Rajasthan (1997)6 SCC 241 (Supreme Court of India).

    iW : cjkc^u @]Kee _^i_^36

  • 4iWe K~ _eie Ga a

    iWe Z^ ckK iK \aRe G_e 12U lZ ibe i aLKe~AQ ~C ia lZe K cjku ijZ aj cZe b\ba jA[G GMWK \aRe @ ^z\ 5e 16 e CfLZ ii, gl, eRMe,aaj, _eae, eR^Z @\ ijbk KZK lZ Gia @ ^z\,i MWK fMKeae C_d aXA[ K iWe _e K~ _eieGa a , ^eZ Ke ^ [ iWe X \aRe \@~A[alZ aZZ @^lZ,36 _ei Z Ga ici C_e fMKe~A_e ic^ iZ Ga ^h U_Ye G_e Ke~AQ C\jeY ie_ GWi ibe cjku aee b\ba,37 cjkuaee ji,38 Ga aKkwZ 39 \e _baZ cjku agh_eiZ ijbk iW KcU @beY iNhe C_^ Me Ga@_ZKk^ iZe c iWK cjku ibe fM KeQ 40 aje G bMei ]^e K~ _eie Ga a C_e Py Ke~AQ _[c @ge \aRe@ ^z\ 5 e 16 Ga G[ ijZ ~W jA[a ic^ iZ C_e @fK_ZKe~AQ \Zd @ge iWe cL aghZ MWK _Z Ke~AQ Gj aghZKYi GK ^ @ ^z\ ij ~W jA ^j ae Gj i, @ ^z\ Gaic^ iZ MWKe C_^ ia\e ieg C_i_Z KeQ G[e GK[ i ~\aRe 12U ia\e lZ iWe i _eieK ^eY Ke ^j aeiWK fM Keae cM \LA[

    36. ]e - 1 e b\bae _ebh\L37. i]eY iZ 1538. i]eY iZ 1939. i]eY iZ 1840. KcU ai^ @, e, Kw GabeZ _Le ^dcZ e_U aZZ G\g c^ue @beY iNheRe @]eZ ji ie @Zeqe_U cMQ

    37

  • @ ^z\ MWKe ckK a

    icRK ic^Z

    @ ^z\ -5

    ic^Z @Ya Z[ cjku aaK iZe i]e @Ya _A iZK

    Ga icRK ]eY MWK a\kAa Ree _eaeK Ra^ Z[

    NeA Kc] bMae c ic^Z @Ya Ree Gj NeA

    lZMWKe _ea^ e MeZ \e @ ^z\ -5 icRK ^ dc, ]eY

    Ga _[ _ea^ e \dZ e C_e ^ KeQ VK Gj_e @ ^z\-

    5 (L) _eaeK Ra^e _eh Ga cjku ce Nee \LgY,

    _fc^u fk^ _k^ id icRK ^dcc^ a\kAae \dZ

    e C_e ^ KeQ Gj_e bae cjk Ga _ehu _eaeK

    bcKe ic^Z @Y G @ ^z\ cjku _A aaid

    id @^^ lZe ia^K aXA [G

    i]eY iZ -19

    _eeK ]eY Ga _[c^ cjkc^u _ehu @]^

    c^Ke ic^u aj cZe jie gKe Ke\A[

    ijbk ic^ iZ-19 icRK ]eY Ga _[K

    cjku aee _eaeK ji, ~_eK NeA ji,

    Re Rae\ aaj, ~ZK R ^Z jZ, cjku ~ ^K

    KU ifA Kea AZ\ ij ~W[G ZY cjku

    aee ji \e Kea _A icRK _ea^ @agK

    (L -11)

    i]eY iZ -3

    Gj icRK ic^Z jif Kea _A gl Ga iaR^^

    iP^ K~Kcc^ MjY Kea _A _a \A[G

    iW : cjkc^u @]Kee _^i_^38

  • cjkc^u ^A @a] a_e Ga agae jC[a ghYe \c^

    @ ^z\ -6

    cjkc^u ^A jC[a @a] a_e Ga aga ie ee \dZb^ G @ ^z\ cjkc^u ^A @a] a_e \e Kea \dZ e C_e^ Ke[G @ ^z\e bh aga a agae [a cjkc^u \hc^^j ae Gje a_eZ, agae [a cjku C_e jC[a ghY_gK MeZ \A[G

    i]eY iZ -19

    @a] a_e Ga aga ie ee \dZ Kak iel _\^ Kea_~ icZ ^j, ae ij ia _eiZ ~_eK \e\, aeRMe, ~AZ\K \e Kea c Gje \dZ Gia _eiZ cjku C_e ~^ jiea_\K aXA[G ~^ jie ^@ e_ ~_eK ~^ _~U^ C_e ^\a _A Re \A[G (L 13, 14, 15, 16, 24(R)

    eR ^ZK Ga iaR^K Ra^@ ^z\ -7

    eR^ZK Ga iaR^^ Ra^e ic^Z _A ^cfLZ @]Ke Ree :

    iaR^^ iie bU \a I ^aP^ fXa Ga iaR^^ K~kde_\a MjY Kea

    ^ ^a Ga GjK fM Kea aieKe ii I iN (eR ^ZK Ga iaR ^^ Ra^ iZ) e bM ^a i]eY iZ -23

    icRK, iZK ]eY Z[ iP^e @ba ~M cjkc^ CyiaR^^ _\ _\a _A _e ^j cjkc^u iaR^^ GaeR ^ZK lZe @g MjY aXAa _A @A ^ _Yd^ Kea ije _le Gbk icRK iZK ]eYc^ a\kAae @agKZejQ G[_A ^cfLZ _a MWK \@~AQ b\ba_ ]eYe _ea^ cjkc^u Cy _\ae ^~q \a ^aPZ _\_\ae _eh Ga cjku iLe ic^Z @Ya ab^ _iw ij cjku @gMjY Ga ic^u \KY icf

    Kea eR ^ZK \k, gcK iN, aieKe iMV^ @\e cjkc^u

    _A ic^ i~M C_fa] KeAa iaR^^ Ra^e cjku C_iZ aXAa _A iKecK

    K~ ^^ MjY Kea (L -15,18, 22, 26, 28, 29, 32,34, 42, 43, 45, 47)

    iWe K~ _eie Ga a 39

  • @RZK _Z^ ]Z Ga ijbMZ

    @ ^z\ -8

    @RZK ee cjku ijbMZ, ee _Z^]Z Z[ @RZK iieK~ Keae ic^ i~M Gj @ ^z\e i_eg Ke~AQ i]eY iZ -8 I i]eY iZ -23

    iKecK _\l_ _A G iZ agh bae i_eg Ke[G (L-43)i]eY iZ -23

    icRK ]eY ~M cjkc^ eR^ZK Ga a\gK ialZe,@RZK K _d ii Z[ ik^ c^ue Kc iLe Z[Zkee _\ae \L~ @RZK _iw, aScY, c^ad ijdZ @\lZe cjkc^u @gMjY i^Z KeMf j G ia lZe cjku\KY ikZ jA_ea Gj KeYe, Gia lZe cjkc^u iLaXAa _A iKecK K~ ^^e @agKZ ejQ (L -35, 36, 37,38, 39, 40, 49)

    edZ / RZdZ

    @ ^z\ -9

    KZK \ge @A ^e i \ge cjk @^ \ge _ehK aaj Kf ^Reck RZdZ jeAaK _W[G G ibe iWe ae jCQ ~ cjkuRZdZ Zu cu RZdZVe Z ja CPZ cjku RZdZ _Aa,a\kAa K aRd eLae @]Ke _ehc^u ij ic^ ja CPZ G@]Ke c K _Zu RZdZ C_e ^be ja CPZ ^j ^R _fc^uRZdZ ^ eY Kea _A c cjkc^u _ehc^u ij ic^ @]Ke ckaCPZ i]eY iZ -21

    icRe _ ijbMZ Ga iaR^^ ia, ~_e K i Ga gl, _ARZdZ @Z cj_ i[_A iakK cjku ^R RZdZ ^eYKeae @]Ke eja CPZ cjku RZdZ ic^u c K _ZuRZdZ C_e ^be Kea CPZ ^j gl

    @ ^z\ -10

    gl lZe cjku aee b\ba \e Kea Ga ic^Z @Ya^c ^cfLZ KZK C_de _a \@~AQ

    gle ia e _~ cjkc^u _ag Ga aMZ cM\g^ e ic^i~M i

    iW : cjkc^u @]Kee _^i_^40

  • ab^ ee gl _A ic^ i~M, ic^ c^e gl, @agK @ ^ief, KfR, ^ee gl K~Kc Ga ii I _eae ^dR^ id

    ^ iP^ _ _VKce EXa\ ]eYMWK jUAa Ga @]e _V QX[a QZc^u

    je KcAa c]a I A_ lZe ic^ i~M _\^ Ga LkK\ I geeK

    gle @gMjY aXAa i]eY iZ-19Gj i_eg Ke[G ~ gl Ga iaR^^ iP^e aaje / C_bM fwdba^ id ]eYMWK ic Kea _A C ja CPZ

    eRMe

    @ ^z\ - 11

    eRMe lZe ic^ZK i^ Z Kea _A ielcK @A^ cjZ_,agh Ke ^cfLZ ie:

    Kc Keae @]Ke, a Pd^ Keae i]^Z Ga eRMe lZeic^ i~Me @]Ke,

    eRMe ij ~W jA[a @]Ke Ga @ ^iwK ia] i~M, icRK iel, ii iel Ga K~lZe ^e_\ _eag Ga G[ij

    cjkc^u aZ^ ijZ _iaKk^ QU Ga @^^ ia]e aa, aaj K Mbai R ^Z b\baK aeY Kea Z[ K~ike cZZ

    id ijdK ia ~MAa i]eY iZ -13@RZK gcK iN (ILO) e 100Zc ia\e ic^aZ^ iK fM Kea i]eY iZ - 16_eaeK C\Me Kc Ke[a cjku icRK iel GaicRK jZK i^ Z Kea ^ c _\l_ ^a ee \dZi]eY iZ - 19Gj K~ike ~^ ^~Z^K fwd ba^ iZb\ba e_e _ebhZ Ke Gj b\ba KeYe cjkueRMe lZe ic^ i~M _ jA ^[G i[_A, iWe G @ge NeA Kc Ke[a cjku iel,\LeL Ga _glY _A _a \@~AQ

    iWe K~ _eie Ga a 41

  • ii iel@ ^z\ -12G[e cjku ie \A _Kee ii ia C_e MeZ\@~AQ _[c, ii iaK cjku _Le _jPAa Ga\Zd, fwd ba^ @]eZ ii ia C_f KeAa -~_eK Mbai Ga _ia _ea @aie ~Z^a i]eYiZ MWKe KZK agh ib C_e Py Ke~AQ ~jcjku ii C_e agh _ba _KA[G ^ce G iaibe Py KeMf i]eY iZ - 14KZK ic\de cjku ~^ w KUKU Keae _[ Pk@iQ GjK cke ic KeafM C\cK cRaZ Kea_A

    ^cfLZ i_eg Ke~AQ Z[/_eiL^ iMj Kea, ZK~ Kea, _PkZ ]eYe i]e @Ya, cjk ii/iMV^ C\cK ic[^Kea, iaR^^ gl, ii id CPZ ^Z _Yd^ Ga i~q eiN ijij~M Kea i]eY iZ - 15agh Ke cjk Ga ggc^u C_e GWie _ba Ga G[e \L\C[aa_\K ^e eL KZK i_eg Ke~AQ G[e cjku icRK bcKGa _R^^ iad @agKZe @]ee @]Ke i^Z Ke~AQ iiia Z[ [email protected]. e cq _A K~Kce cjku @gMjY ejaCPZ

    i]eY iZ - 19cjku ae ji ic^u ii Ga Ra^K a_\e _KA[G G _KeKZK _eeK _[ cjk Ga ggu ii _A j ^KeK C\jeY ie_,cjku ~ ^ KUa a ifA Kea, MbaZ cjku L\ id KUKY Ga_Z i^K _[cKZ \a AZ\ cjku Mb Z[ _R^^ ^dY id@]Ke \a_A G[e agh Z[ ielZ ii iae i_eg Ke~AQ

    i]eY iZ - 24S@ c^u ~ ^ KUa, aj aaj _[ Z[ aajK ie akKe KeYecjkc^u @]KcZe GWie @gu ejQ G[_A M_^dZ aRd eLcjkc^u ~^ ii id iP^ Ga iiia C_fa] ja @ZRee a@A^ ba aiai Ke[a Ga @a] bae fY jC[acjkc^ ee C_eq \dZ _eiebq iuUcd _eiZe ej[acjkc^u fM agh ii ia @agK-~_eK ig iNh Reej[aiZe ej[a cjk, agae ^ dRZ Ga @a] fY \e @Y~A[acjk a aK K aKkwZ \e _baZ cjk iWe G iZ Gbkcjkc^u PjU Ke ic^u _A iZ bae ii ia aa Kea _A_a \AQ (L- 16, 18, 24, 25)

    iW : cjkc^u @]Kee _^i_^42

  • @[K I icRK Ra^@ ^z\ - 13_eae bZe Ga aje @[K Ga icRK lZe ic^Z i^ Z Ke~aCPZ ad ii Ga _eae bk NeA iic^u \e Ke~A[a icRKGa @[K b\baK ic Kea ee \dZ G Cg _eY Kea _A

    ^cfLZ lZe ic^Z @Ya Ree: _eaeK ii]^ EY c^e^ id Ga iZK K~Kce @gMjY

    McY cjk

    @ ^z\ -14

    G[e McY cjkc^u @[K lZe ~M\^, aae @agKZ GaiciK agh MeZ \@~AQ agh Ke McY cjku _eiZK \eeL Gj @^z\ ^cfLZ lZe _\l_ ^a_A eC_e \dZ\A[G : MC ^d^ K~Kc, Gje ~R^ Ga e_d^ lZe McY cjku

    ijbMZ eja CPZ ijbMZ ejf j ~R^ c^ue McY cjku@agKZ Ga \KYK icf Ke~A_ea

    McY cjku _A ii ia, gl, Zfc, aa _A C_~q _eag,KhbK aaid lZe ij~M iwu @[K aKg _A i~M GaicRK iel C_f ja CPZ G[e G K[ i ~ ^ ibecjku iZK icRK _e_le \Lf j cjkuaee b\bae @^c^ Ke~A_ea

    i]eY iZ -19

    _eeK ae Ga eRMe @^hYe ijeK ~aK_W[a McY cjkc^ agh bae fwd ba^ @]eZjie iL^ jA[ ZY, jie gKe jC[a cjku_A iZ ia C_fa] ja CPZ L-21,24(R)@A^ \e ic^Z

    @^z\-15

    ^MeK @A^, @A^ _Kd Ga @A^MZ Pq idccfe cjk Ga _ehu ic^ c~\ \a CPZ @A^K ^^ e cjku ic^Z Ga ic^u lcZ C_eKYi _Ke _ZaK eja K[ ^ j C\jeY ie_, \gce ~ KYi i^K ~A @i_ea Ga ai Keaei]^Z idaii^ _i Keae i]^Ze _eh Ga

    iWe K~ _eie Ga a 43

  • cjku ic^ @]Ke eja CPZ KYi NeA Pqcce c cjku lcZ ^ dY Kea @ ^PZ ic^ iZ-21

    @A ^ \e jC a NeA Pq \e cjku lcZ icZKea a ic^u _ehu @]^ Kea @^PZ cjkc^u \e Pq ile Kea C_e KUKY, EY^alZe @ic^ i~M Z[ cjk ilu _eh ilZk^e Kc c~\ \a Gje KZU C\jeY

    aaj Ga _eaeK @A^

    @^z\-16

    G @^z\, _eae-NeA lZ ce _[cK@ ^^-ce b\ba \e Keae \dZ e C_e^ Ke[G _eae ce @ic^Z, Zj icRK

    ^dc, _ee, iZ a @]^K @A^ aaie @i[C ^ KjK ZKa\kAae \dZ ee G[e @MZ cjku ic^Z _g - aaj, aaj_e aajK Ra^ Ga aaj az\ iZ - G ic iK ^R _eiebqKe[G

    aaj Kea id @]Ke: aaj icde cjku ia^c adi, aaj_A ijcZ, aaj _KeY @\ ic^u c^a @]Ke ielZ eLaRee Kak iakK aqu ce aaj ja CPZ af aaj cjkuii Ga aKg _A a_\R^K, ZY Gj a@A^ NhZ ja CPZ

    aajK Ra^e, Ga aaj aQ\ iZe cjku @]Ke:

    cjku i^ iZ iL ^ eY Kea, Ga ic^u ce icd aa]^eLa Z[ _R^^ id @]Ke eja CPZ @bbaKZ, _h i^MjY id Z[ @^^ ccfe c ic^ @]Ke eja CPZ

    aqMZ iZZ @MZ cjku ^ R _eae im/^c eLa, ^ R _i @ ^~da MjY Kea Z[ i KY aK Kea @]Ke eja Ree

    NeA ji, _R^^ id @]Ke @\K ic^ iZ \e @ ^z\ -16e@bq Ke~AQ

    i]eY iZ-19

    aZckK @_e Ga Mb_Z, cjku ^R i^iZ iL Gaic^u ce icd aa]^ ^eY Kea @]Ke CfN^ @\K _eaeKRa^ iZ ji ba \L ~AQ

    iW : cjkc^u @]Kee _^i_^44

  • _eae ce cjku ae]e ji _eaeK Ga iaR^^ Ra^eic^ue ijbMZ @]Ke l Ke[G

    NeA jie gKe jA[a cjku \I^ Ga `R\e Cbd @A^@MZ ^ d cka Ree i[_A, MUG _U jiK ^ dY Kea @agKjfak @^ _le ia, @gd Ga _^ ai iuU K i_^ Keae@agKZ ejQ (L-24(N))

    i]eY iZ-21

    ~Cia @A^ a icRK ^ dce Ce]Ke Z[ aaj aQ\ lZe _ehucjku @_l ag bM ck[G iMWK b\ba_ aaj K aaj bki [a icde Vk jA[a i C_e cjk Ga _ehu ic^ @]KeejQ Gj G[_A, KeY _eaee cjku ~M\^K _ehu @[K ~M\^ijZ ic^ aaP^ Ke~a CPZ (L-28, 30, 31, 32, 33)iWe _a]^ @ ^ie, aajZ K @aajZ, _ZK cjku ic^ @]Kecka CPZ (L-29)

    iWe ag

    iWe ag MWK RYa _A iWe @^z\ Z[ i]eY iZ MWKGKZ _X iMWK ce [a iK aSa Ree Gj ag MWK ~ KYiMUG @ ^z\ a i]eY iZe ^jZ ^j C\jeY ie_, ic^Zei]ecK X Kak MUG @ ^z\ ce \@~A ^j ae @ ^z\ - 1e 4 K GKZ _Xf j Gj VK aS jA[G @ ^z\ -4 iKecK K~Kc^Z \A GA XK ckK @]e _\^ KeQ b^ b^ lZe G XeK~KeZ @ ^z\-5 e 16 e \L~G G ia @ ^z\ MWK ahdeC_e Py Ke~AQ G Py ijZ @ ^z\ MWKe ce @iKe C_^ ag MWK C_e c Pye @agKZ ejQ

    ae]e, icRK aai Ga aqaghe K~Kk_ ce

    @i

    _PkZ ae ]ee _ba _ZK aqe ae, _i, K~Kk_ Ga ^dC_e _W[G ae]ee j^KeK _baK Pja Ga i]ea C_eMeZ\a iWe agh @a\^ Gbk aScY ~M Gj @^ c^a @]KePqMWK Ve iZ @ ^z\-5 @MZ icRK ^ dc Ga ae]e ~j cjku_ehe @]^ ba ^P ee eL K ic^u bcK icZ Ke[G,

    41. cjkc^ gKe jC[a ia_Kee b\ba \e Kea _A ia\,1979, ]e - 16 (O)

    iWe K~ _eie Ga a 45

  • ZK a\kAa ee \dZ G[e GK[ i ~ aq aghe K~Kk_Kae]e Z[ icRK aaie Xe @fM Ke \L~A _ea ^ j i[_Aic^Z @YaK jf aq aghe K~Kk_ Z[ ZK ^eZ Ke[aae]e Ga icRK X - G Z^U~KK GK iwe \Lae @agKZejQ C\jeY ie_, _R^^ id @]Kee c^Z [f c @]Kg cjkG ahde iZ ^d ^A_e ^j ab^ \g ~_eK cKiK , \lY@ `K Ga af\ge \L~AQ ~ cjku \e Mb ^e]Ke aajeic^u ice Az C_e ^ be Ke 42 Gj_e _ZZK ae]e, icRKX cjkc^u aqMZ @]Ke Ga i]^ZK iKPZ Ke\A[G iaR^^ Ga NeA lZ ce abR^e @

    icRK Ga NeA lZ G_e \A c^MX gY ~j _eae, ic\d @\Kaq Ra^e eR^ZK Ga @[K MZa]Ve @fM Ke[G Gje \AUj ^KeK _eYc jA[G _[cU jCQ ~ Cbd lZ _A @fM @fMi ^eZ Ke~AQ Ga \ZdU jCQ ~ G \A lZij i_q K~K@fM @fM MeZ \@~AQ NeA lZ - GK icRK ]eY Ga _ZZKae]e C_e @]eZ Ga G[ij i_q K~ Kak ^ cee ^ j ae GjeKYi MeZ j ^ j 43 G[_A cjku \e Ke~C[a NeA KcK Kc cj\@~G Ga _eh \e Nee eK ^ aje Ke~C[a KcK @]K c^ZZ[ @[K cjZ \@~A[G iW iaR^^ Ga NeA lZe G c^MX abR^K @^PZ c^Ke G[_A _eae, ic\d, K~ik Ga ed @A^K iW MUG ie KhU_[ee _eL[G iaR^^ Ga NeA lZe i_q Ga _eie iKaS iW G ic lZe ic^Z @Ya Ree c^Ke Ga G i]ee \dZe C_e ^ Ke[G NeA Ga iaR^^ lZ ce i GC\jeYe \LaK ck cjkc^u Kak NeA Kc] ~M c^Ke~C[a jZ ic^u KZK ^ ]eYe Ke ck[G G iaKee aZ^, _ehc^ Ke[a ic^ ]eYe Kee aZ^ @_lKc jA[G Gj icRK ae KeYe _eaee _@ Ga S@u @fM_ecYe ii]^ \@~A[G G aee SfK iaR^^ lZeCe]Ke @A^e \LaK ck 45 Gj KeYe iaR^^ Ga NeAlZe abR^ ic Kea Ree b\baaj^ aaje Ga ic^Z ce i

    b\baaj^ aaje ic^Z Xe GK MeZ _ \M ic^Z @Ya _A\A _Ke K~ ^^e @agKZ ejQ MUG _U b\ba_ aajeC_e ^dY eLa Ga G[e el _Aae C_d @^ _U, ic^ ii]^,i~M Ga _eYc i^ Z Kea _A aai b\baaj^ aaje Kakbf bUK C_e MeZ \A[G ic^Z Xe _PkZ iciMWK _AiKecK K~ ^^ ^ eZ Ke[G Cbd ee \dZ ^ eZ Ke ic^ZeCg _eY Kea _A _di Ke[

    42. Men - New Focus for FamilyPlanning Programms, PopulationReports, Series J. No. 33, 1986.Bangladesh data from D. LawrenceKincaid et. al. Family Planning andthe Empowerment of Women inBangaladesh, paper presented at the119th Annual Meeting of the AmericanPublic Health Association, Atlanta,GA, November 13, 1991, in Lori L.Heise, Freedom Close to Hom : TheImpact of Violence Against womenon Reproductive Rights andRebecca Cook International HumanRights and Womens ReproductiveHealth, in Womens Rights HumanRights : International FeministPerspective, eds. Juile Peters andAndrea Wolper, 238, 256 (London :Routledge 1995), 242.43. Donna Sullivan, The Public /Private Distinction in InternationalHuman Rights Law, in Womens RightHuman Rights : International FeministPerspective eds. Julie Peters andAndrea Wolper, 126-134 (London :Routledge, 1995) 128, See alsoGeneral recommendations 23 cause8. i]eY iZ 23 L - 8 c\L 44. R.H. Jajurie, The Problem ofOccupational Segregation : ThePhilippines Worst Case Scenario inRelation to CEDAW, Saliga, (A Papersubmittd to Asia Pecific Forum forWomen Law and Developmnt, 1996).This study describes how womensincreasing participation in the labourforce is restricted to traditionallyfemale occupations that are lowerpaid with few options to higher wageemployment. It estalishes how thisviolates womens free choice inemployment and results in wagediscrimination in the absence of normsand systems to enforce equal payfor work of equal value. G @d^eGK[ a^ Ke~AQ ~ K_e baecjkc^u aX Pf[a @gMjY_eeK bae cjku RaKce, ~C[e Kc @d ck[G, icZejQ Cy aZ^ ck[a eRMeecjku _A ajZ Kc aK ejQ Gj_cY Ke ~ ic^ K~ _A ic^aZ^e _A C_~q c^\ Gaaai ^ ejf eRMe Pd^Keae cjku ]^ Z CfN^ jAb\ba _ aaje \L\A[G 45. ai] \Me Marriage andFamily Laws - iW ie beZeaieKe iicu e_U, 1995(Co-ordination Unit for the FourthWorld Conference on Women)

    iW : cjkc^u @]Kee _^i_^46

  • fwd ba^ @]eZ ji

    ~\I iWe KYi ^ @ ^z\ cjku ae ji iKe ^j K i]eYiZ - 19 Gbk jiK fwd ba^ @]eZ b\ba e_e \L[G GiZe G K[ i Ke~AQ ~ fwd ba^ @]eZ ji @^K lZ Gaibe \L~A[G, ~_eK ii, eRMe, _eae, McY cjk AZ\ i]eY iZ -19 e fwd ba^ @]eZ jie a_K _ebh \@~AQGa Gbk jie ab^ e_ @ ^z\ 2, 3, 5, 6, 10, 11, 12, 14 Ga 16 eibe CfL Ke~AQ Kak cjk jA[a jZ cjkc^ ~C jie gKe j@ ZK fwdba^ @]eZ ji Kj~G K Gj ij ji ~j cjku Kak @fM

    ^j ae Mbe Ga @ic ^_Z ba _baZ Ke[G 46 G ji @^ _KejiVe @fM, KeY Gje Cg, ie_ Ga cjku C_e Gje _ba@fM jA[G Gjbk jiK VK bae aSa, G ahde Z[ iMj KeaZ[ GjK \e Kea _A agh @A^ _Yd^ Kea Ga @^ C_d ajeKea ee \dZ fwd ba^ @]eZ jie iZ ie_K \ ^ \AGjK i]eY ji id @A^ ij~e Gje ic]^ LRa @[ c^a]Kel Kea C\jeY ie_, K~ike ~^ ^~Z^K @Y\L Kea @[cjkc^ @ ^ba Ke[a KK @Y\L Kea Gbk @_e]K @Y\L Kea`ke Gbk \aaje aX[G Ga cjku ^ ijd Ke\A ic^u K~ikQW f~a _A a Ke[G Gbk bae Gj K~ Keae ic^ i~MGa K~ike bd/a_\e ic^ iel @]KeK l Ke[G @fM _ePd Ga ibe C_^ b\bae agh ie_

    cjkc^u _ePd Kak fwd ba^ C_e @]eZ ^j, ae Z ijic^u ib, _eiZ, ]c, aM, RZ @\ ic ~W jA[G Gj aScYC_e iW @]eZ G[_A iW cjku MUG e_e ^j ae @fM @fMe_e \L[G C\jeY ie_ McY cjk, \kZ cjk, (47) GP @A biKcZ cjk, iNh iZe ej[a cjk, @a] bae fY jA[a cjk,ag ae [a cjk AZ\ cjku @^^ _ePd ij fwd ba^~WjA ic^u ij jC[a b\bae @ ^bZ _eie Ve @fM @fMKe[G i[_A @fM @fM _ePd Ga @fM ibe ej[a cjkc^u_A b\bae @ ^ba c b^ b^ jA[G C\jeY ie_ aW aW ijeeej[a cjku @ ^ba RZ @]ee bM bM jA McY ibe ej[acjku Ve @fM iW _eiZ, aM, RZ @\ ij ~W jA[a j ^fbK^e eL b\ba @ ^ba @ ^ie @fM @fM iKecK K~_ ^ ^eYKe[G iZ Ga cjku @]Ke

    cjku ij b\ba Ke[a ia _Ke ^Z ^dcK a\kAa _A iW @\g\G - G ^dc ed @A^e jC @a icRK, iiZK ]eY a _[e

    46. i]eY iZ 19, _e-647. beZe _[cK icl C_eicZ ^ UY (R ^@e-2000)\A beZ ieKeu \kZ cjkgKe jC[a b\ba \e Kea _A@A^ fM Kea _a \AQ Gaagae ^ dRZ S@c^u ghYie P _KU KeQ

    iWe K~ _eie Ga a 47

  • @i[C cjku ibe iZ GK RUk lZ Gj G[_A, KeY MUG_U iZ Ga ]cK i]^Z c^a]Ke ce @iQ, @_e _le ]c GaiZe KZK ^ dc cjku _ehe @]^ c^Ke ` kZ b\ba RUke_ ]eY Ke RUkZK ^ aS, ]c I iZMZ i]^Z Ga cjku ic^ZKMUG @^Ue ae] lZ bae \L~CQ @^K MWG e \e iW@ ^z\ C_e @e_ Ke~A[a ie G aa\ \LaK ck _fc^uedZ ^ eY Keae cjku ic^ @]Ke iZ @ ^z\ (9)e _e -2C_e AR_U _g CVAQ Ga i eLQ ie KeY \@~AQ ~, ~\KYi cjk @^\g ^MeKu aaj Ke AR_Ue _PkZ eZ @ ^ieGj ]e ^@~A[G ~ _Z\e _fc^u edZ ^eY Keae cjkuijcZ ejQ @^z\ 16(2)e NhY @^ie aaj _KeY \dZ\ge _PkZ ab^ ]c Ga ^eleZ KeY ~M _eY Kea cif afbeZ ~qKeQ Gj @]ee @ ^z\ 16(Q) C_e @_ CVA KGZ@b~M KeQ ~, Gj gedZ aaie ae] Aifc iVKe ed]c @ ^z\ 5(K) @MZ e \dZK ^ARe@ _e_e @iKe KeQ G @ ^z\e _eh Ga cjku icRK Ga iZK @PeYe _ea^@Ya ie _a \@~AQ

    iW iZK cjku ic^Z ae] e_e \L ^j K iZK @NZ Ke^j Gj Kak iAia iZK ]eY Ga _[ C_e @NZ Ke ~jb\ba_ VK ~cZ Gj b\ba_ ed @A^K @NZ Ke[G G_eKea \e, iW _ZK b\ba_ ^dc, ~je Ci @A^, ia]^, icR,iZ a ]c ~j a jA[C, i ia a\kAae \dZ e C_e ^Ke[G K iZ Ga ic^Z ce aa\ _gK ic]^ Keae iWeGj \ KY ^ dkd \e ia lZe MjYd jA ^ j G ie a ^@UGa beZe iay ^dkde ^hZ \A a_eZ \KYe C\jeY ba

    ^@~A_e c] Kge a^c aje eR49 ccfe beZe iay ^ dkdCe]Ke lZe _eeMZ @A^ -~j @\ai cjku _A b\ba_[f- K jUAa _A c^ Ke\A[f beZd ia]^e ic^Z GK ckK@]Ke jA[a i GAbk ^h ^@~A[f a ^@Ue iay ^dkdGj_e GK ahde iWe \ KY MjY Ke[f R ^ ^Gf a^c IaWUU ccfe _g [f ~ ~\ i ]^ cjkc^u ic^Z Ga b\ba_

    ^dc Cbdu c^Z \A[G Z jf aa\d iZe KC @\gK K~KeKe~a ^ dkdu i jf ~ Gbk iZe ic^ZK _[cKZ \@~a GA[_A ~ ic^Z c^a]Ke e_e ia]^e ielZ

    48. i ]^e ]e - 5 icRK ^dca iZe C_^ b\ba _ cZ\gGa _[e _ea^ @Ya _e MeZ\A[G Gj iZ ae] ^j KiZe ~Cia _[ cjkc^u _Ab\ba _ i iaK ae] Ke 49. (1996) 5 SCC 125, cited in ADigest of Case Law on the HumanRights of Women, 32-36 (Thailand :Asia Pacific Form on Women Lawand Development, 2003), 34.50. Case No. 18 of 1994, SupremeCourt of Vanuate, cited in a Digest ofCase Law on the Human Rights ofWomen, 81-84 (Thailand : Asia PacificForum on Women, Law andDevelopment, 2003), 83.

    iW : cjkc^u @]Kee _^i_^48

  • ia\e @ ^z\ a^ cK, ic ^eZ Kfbk ^j

    iW ic^Z flK iaVe aW c^Ke ~\ KYi a ed K @RZK@A^ G fl _eY \Me @]K @ ^Kk jA[G, @ ^z\ 23 GjK ia]^Ve c @]K c~\ \A[G Gj cjku c^a]Ke AZjie _Z` k^,~C AZjie _ZK i`kZ G ^ee iNhe _eYc iWK c ic^Z~Ze GK cAfL e_ \L~G ic^Z fM Kea_A iW _eK~lZ ^eZ Ke ^j ae Gj iKe Ke C_^ jC[a ^@lZc^ue GjK fM Ke~a @[Z, K~lZ iKe KYi ic

    ^Z Ke~A ^j K, Z[_ Gje ckK i \X Ga ^Z

    ^h

    1979 cije iW ileZ Ga 1981e fM ja \e cjku @]KeKc^a]Ke ba iKZ _Aa _A @je \g ah fMMf 1993 ec^a]Ke C_e jA[a ag ik^ NhYe G iKZ ck[f G[ecjku @]KeK c^a]Kee GK @abR @w ba iKe KeMf Gjc iKe KeMf ~ cjku @]Ke ckZ RZiNe c^a]KeK~Kk_ e @az\ @gba i^ _Aa CPZ

    G ~Ze _ZK _~d cjku _A MUG MUG Kf aRd [f @RZK ee iWK MjY Kea ~cZ GK KV^ _ele cj [f, icZ@R c GjijZ RWZ @^K _iw @c ic^ e ejQ ec^u \e ^R^R \dZ ^aj Kea a e \e ^@~C[a _\l_ MWKe iW KcU\e _bagk icl Kea Gjbk GK _iw iW ibe bahZe \AUahd C_e ^ \ae @agKZ ejQ _[c, iW @MZ lZc^ueiWK K~KeZ i^ Z Kea, Ga \Zd, ^@ ^@ ibe Ga _eiZeiWK K~ ^Z Ke Gje _eie a Kea Gjbk bae, @beY iNh,@beY ai_Z aqu @]Ke AZ\ _iwK iW _eie cK@Y~A_e c^a @]Ke iNhe bahZ _A iW ckK X _\^Ke cjku ic^Ze ~ZK @MK aXA [G

    51. Vienna Declaration andProgramme of Action (1993) UNGAOR, World Confrence on HumanRights, 48th Session, 22nd Plenarymeeting, UN Doc. AICONE, 157/24,in Arvonn S. Fraser, BecomingHuman : The Origin and Developmntof Womens Rights, in Women,Gender and Human Rights : A GlobalPerspective, ed. Marjorie Agosin 15-64 (Jaipur : Rawat Publications, 2003).

    iWe K~ _eie Ga a 49

  • _eg

    gak

    @ ^c\^ (Ratification)

    @^c\^ jCQ e \e \@~C[a GK fLZ iP^ ~j\e e ieaZ iKe Ke[G @^c\^ _e j KYi e ie i\ijA[G Ga "i\i e' a "ia\ e' Kj~G i jf_e cKZK e GjK @^c\^ Kea _~ Gj fM jA ^ [G KZUee @^c\^ ckf _e i fM ja Gj _ZK ie ^eZKe~A[G iW fM ja _ae @Z Kce 20U ee @^c\^@agK [f (@^z\ - 27)

    @ ^z\ C_e i

    @ ^z\ C_e i G_e GK NhY ~j\e i\i e KZK @ ^z\@MZ \dZ i ^ Kea _A a ^j @RZK @A^e e \e G_ei fM~A _e ~jK iZ Cge jA[a Ga ia\e CgK ae]Ke ^ [a

    KcU

    @ ^z\ - 17 @ ^~d KcU i_^ Ke~AQ G[e i\i ec^u \eaQ~A[a 23 RY aghm ejQ KcUe ic^ aqMZ lcZe KcUeK~Ke[, e / ieKe _Z^ ] ba ^ j cjku ibe agh @bmZ/@ ^bZ ej[a iwK ic^ Cy ^ZKZe @]Ke jA[a @agK Gjaghmc^u ^aP^e ab^ iZ, bMkK lZ Z[ @A^K ^^ _Zeic^ _Z^ ]Z ~_e ja i \Me ^ \@~A[G Gc^ eah _~KcUe K~ Ke[ Ga \Zd [e _A c ^aPZ jA_e _ZK 2ahe KcUe @] i\i a\k[

    NhY

    NhY \e i\i e KYi @ ^z\ ibe ^R \dZ i Ke[G NhY @ ^z\ C_e i Ve @fM G[e \dZ ibe ee iZ iKe~A[G K \dZ icZ Ke~A^j

    50

  • fwd ba^ / fwb\

    Re b\ fwb\ Ve @fM fwb\ cjk Ga _ehu ce geeKb^Z C_e @]eZ fwd ba^ b\ jCQ geeK b^Z ij ~WjA[a icRK ae Ga ]eY G ae cjk Ga _ehu @fM @fM_KZ ij ~W ic^u b^ b^ bcK Ga lcZ _eie ce a\A[G Gia ]eY Ga G[ ijZ ~W ~A[a bcK _ehK _]^ \A cjku Zkee eL[G

    ^KecK \dZ

    c^a @]Ke Ga ckK iZZK @l eLa _A ee lcZ C_e KQ@ug fM~A[G G @ug Ga ^ dc @ ^ie e KYi aqe @]Ke Gai]^ Z _e cZe ^dY Ke_ea ^j e C_e G _Ke KUKYK^KecK \dZ Kj~G G _Ke \dZ @A^e eja \e _ZK aq

    ^Re K[ Kja, ~a @ia @\ i]^ ZK @l eL_e ieKe ~_eaqe G ia ]^Z l ^ Ke, i[_A ^KecK \dZ Z' C_e ejQ

    ed @A ^

    \g bZe fMjC[a @A^ K ^^ K ed @A^ Kj~G

    i\i e

    ia\K ~C \g @ ^c\^ Ke[G, ZK i\i e Kj~G

    a]iZ (de jure) Ga aZ (de facto)

    a]iZ @[ J_eK bae ~j @A^iZ iZ aZ @[ ~j aaiZ iW G K[ iKe Ke ~ J_eK ee @A^ [a i aa iZb^ b^ jA_e C\jeY ie_, @A^e b\ba ^ [f c aaiZe b\ba eja G[_A, a]iZ Z[ aa lZe _[K \e Kea_A iW iKecK _\l_ C_e Re \A[G

    aKK \ff (Protocol)

    KZK c^a]Ke i ijZ GK ijdK i c Ke~A[G ~j ck ieK~ ^^K i\X Ke[G ck iK @ ^c\^ Ke[a ec^ j Gj ijdKie @ ^c\^ Ke_ea _UKfe @ ^c\^ Kea a ^ Kea i\iee Az C_e ^be Ke aK i iak @ ^c\^ Kf_e i_qee ej[a fK ^ R @b~M KcU _LK i] _VA _ea ` kZ KYiMe c^a]Ke CfN^ ccfe c KcU ~ Ke_ea G \A K~a]KcUe lcZ Ga K~lZ / _ieZ Ke[G,

    gak 51

  • ~j Kak ee e_U icl, (iW @MZ \dZ) ce icZ ej G_e Kea \e aq agh KcU _~ _j _ea i^ Z jA[G

    iW Ga KcU

    G aje iWe \aRK iW Kj~AQ Ga iW @bq icZK KcU Kj~AQ

    iKecK \dZ

    iKecK \dZ iAMWK ~j @]Ke iKe Kea ^c Vi _\l_MjY Kea_A eK a Ke[G, ~_eK ~R^ Z[ K~Kc Z@e Kea,ZK K~Ke Kea _A ik ~MW Kea AZ\ RY aq Ga Z_eaee ii I iLz _A Ra^ ~_^e icPZ ee @]Ke iKecK\dZe GK C\jeY

    i

    a_K @[e i GK @A^MZ \ff / \aR e Ga @RZK iic^uAz I ijcZe Gj jA[G @RZK @A^e NhY Ga ik^Zk^e i eMWK iaVe @]K aKe[G Gje KeY e ^R fLZijcZe ie i\i jA[G G[e [a \dZ ZfAa _A ^ R ^ RK ac^Ke Z[ KcU \e ee icl _A ijcZ \A[G @RZK @A^eKak ej i\i jA[G, aq agh ^j iK ia\ a _Zm_Z cKj~G

    ia\e iKZ

    KYi ia\K iKZ \e c e @_YA_e ia\K KZe @A^MZ_ba @ ^c\^ ij ic^ iKZ _A eK fLZ ba ia\K MjY KeaK_W[G, ~j\e Gj ia\ fM Kea _A a jA[G i]eYZ, ifM jf_e e GjK iKZ \ae i~M ck[G

    ile

    ie \dZK @A^MZ ba MjY Kea _ae G[e \LZ Ke e ieCg _Z ^Re ijcZ _Kg Ke[G \LZ Kf_e ie @ ^z\MWK_k^ Kea_A e a jA ^ [G, K, @RZK ee G agi i jA[G~ i @Z ie Cg CfN^ Kea ^j \LZ Kf_e ^R@A^K ^^ icl Kea Ga G[e _ea^ @Ya_A eK i~M ck[G~j\e i ie @ ^c\^ _A ~M jA[G

    iW : cjkc^u @]Kee _^i_^52

  • cjkc^ gKejC[a ia_Ke b\ba \eKea_A ia\

    ia\e bM\e e

    ckZ RZiNe NhY_ZK ^e eL ckK c^a]Ke, cYhe_Z I cj Z[ ^e-_eh ic^Ze @]Ke _Z \XZe ij @i_KU Ke,

    c^a]Kee iaR^^ NhY^c \e b\ba @MjYdZe i_Z \X @i _KU Ke Ga NhY Ke ~ ia cYh ]^ jA R ^jA[ Z[ _Z I @]Ke \e ic ic^, iZe, fwMZ b\baicZ @^ KYi aQ aee Ce, G[ @bq ic @]Ke Ga ]^Z_Aa_A ic jK\e,

    c^a]Ke id @RZK Pq_ZMWK Ke Ke ia_Ke @[K,icRK, iZK, ^ MeK Ga eR ^ZK @]Ke C_bM Keae ^ e-_ehu ic^ @]Ke i^ Z Keae \dZ ^ @,

    ^e-_ehu ic^Z @]KeK @MA ^ae ckZ RZiN I Gj @]^iagh ii c^u \e MjZ _a, NhY Ga i_eg MWK Ke Ke,

    PZ ~ G ic @A ^, \ff, NhY i cjku aee b\ba_ak cZe ejQ,

    ieY Ke ~ cjku aee b\ba ic^Z @]Ke Ga c^aKc~\ _Z i^e iK CfN^ Ke, ^R \ge eR^ZK,icRK, @[K Ga iZK Ra^e cjkc^ _ehu ic jA@gMjY Keae a]K jA[G, icR I _eaee ice a] iKe[G, Ga ^R\g Z[ c^a icRe iae cjku @ ^jZ gqi_ aKgZ ja @]K KKe jA[G,

    PZ~ \e\ @ai jZ cjkc^u L\, i, gl, eRMe _AZfc Ga i~M Z[ @^^ @agKZ iaV Kc C_f jA[G.

    G K[ j\dwc Ke ~ ^d I ic^Z C_e @]eZ ^@ @RZK@[K aaie i_^ _eh I ^e ce ic^Z @Ya \Me aghijdK ja,

    G K[ C_e MeZ \@ ~ aa\h a\, ic _KeRZa\,(Racism) RZMZ b\ba, C_ ^aga\, ^a-C_ ^aga\,@KcY, a\g @]_Z Ga _bZ Z[ ee @beY a_eejl_e C ^k^ - _ehu @]Ke _ C_bM _A @agK,

    gak 53

  • @i eL ~ @RZK g I iele i\XKeY, @RZK C\aMeji, icRK I @[ ^ZK aaie Ce ic e ce _eeKij~M, i]eY ba i_ ^eKeY Ga agh ba _bagk@RZK ^dY aai ce _ecY ^eKeY, ^de i, \g\g ce _eeK ie ic^Z I fb, a\g I J_ ^agK@]_Z Z[ a\g gi^]^ \ge R^Zu @c^d, ]^Z Z[ed abcZ Ga bMkK @LZ _Z i^, icRK aKg I_MZK @MA ^a Ga Gj `ke -_eh ce i_ ic^Z_e ijdK ja,

    G K[e ijcZ ~ \ge i_ aKg, agKfY Ga g _A ialZe _ehu ij ic^Z @]ee cjk c^u ia]K @gMjY Ree,

    G K[K ^e eL ~ _eae KfY Ga icR-aKge cjkucj_ ~M\^ ejQ ~jK K G _~ C_~q KZ \@~A^j,cZZe icRK MeZ Ga i^ fk^_k^e _Z-cZ Cbdu bcKeMeZ Ga iPZ^ ~ _R^^ _Kde cjku bcK b\bae @]e^jA i^ fk^ _k^e \dZ Cbd _eh I Ga icM icRe\dZ ja CPZ,

    iPZ^ ~ -_eh ce i_ ic^Z @Ya _A icR I _eaee- _ehu _eeK bcKe _ea^ @Ya Ree,

    "^e ae] b\ba C ^k^' _A NhY _Ze ^eZ i MWKK~e e_d^ \Me ia_Ke b\ba ic Kea _A @agK_\l_ ^ae \X _Zm Ke, ^ cfLZ ij i_ ijcZ RYCQ:

    bM -1

    @ ^z\ -1

    G ia\ _A "^e ae] b\ba' e @[ fw @]ee ~KYi _Keb^Z, aje (Exclusion) a _ZaK ~je _eYc a Cg cjkueR^ZK, @[ K, icRK, iZK, ^MeK a @^ KYi lZec^a]Ke a ckK ]^Ze c^Z, C_bM a _dMe j ^ _jA[Ga ic Ke\A[G G _ebh, ^e- ae] b\baK ^ee aajKiZ Ve @fM Ke \L[G Ga G b\baK _ehu ij ic^ c^\eZCf[G

    @ ^z\ -2

    i\i e ^ e- ae] ic _Ke b\bae ^ Ke GjK ic KeaCge G i\i @ak b\ba C ^k^ ^ Z _Yd^ Ga C_~q K~_ ^MjY Kea _A i\ic^ ijcZ G[_A i\ic^ ^cfLZ K~ @eKeQ :

    iW : cjkc^u @]Kee _^i_^54

  • (K) G _~ ~C ed i ]^ a @^ icPZ a]a]^e ^e- _ehic^Z i ~\ @bq jA^[G ZK icf Kea Ga G ieaajeK \MK @A^ Ga @^ C_~q cce i^ Z Kea,

    (L) ^e-ae] ia _Ke b\baK ic Kea _A @agKZ @ ^~d\ a]^ ijZ @^^ _\l_ MjY Kea,

    (M) ^e - _eh ic^Z @]ee ^ ee @]Ke _A @A^MZ iel aaiKea Ga ~ KYi _Ke b\ba ckK K~/aaje aee ed^d]KeY Ga @^^ iaR^^ ii cce ^ec^u _bagkiel i^ Z Kea,

    (N) ^e- ae] b\ba ckK KYi K~ a aajee ^a eja Z[iaR^^ _]KeY Ga iic^ ~_e G \dZ _k^ Ke iK[ i^ ZKea,

    (O) KYi aq, iMV^ a C\M \e Ke~A[a ^e - ae]b\bae C ^k^ _A ic_Ke @agKd _\l_ ^a,

    (P) ^e- ae] b\ba i Ke[a _PkZ @A^, @]^dc, eR^ZGa _eeK ig]^ a ic Kea _A a] aai ij @^ icK~_ ^ MjY Kea ,

    (Q) ^e- ae] b\ba i Ke[a ic \a]^K Cz\ Kea

    @ ^z\ -3

    i\i e ^e- _eh ic^Z @]ee ic lZe - aghZ eR^ZK,icRK, @[K Ga iZK - cjku c^a]Ke Z[ ckK ]^Z iaI C_bMe Me _A cjk aKg I _MZ i^ Z Kea \Me a] _Yd^ijZ ic @agKd _\l_ MjY Kea

    @ ^z\ -4

    K. ^e-_eh ce ic^Z Ze ^Z Kea Cge, i\i e \eMjY Ke~A[a @id agh _\l_ ia\e aL jA[ab\ba gY @bq ja^j K, Gje _eYc KYi bae a@ic^Z Ga b^ b^ e aRd eLa \Me ijdK ja K[ ^j ic^ i~M Ga aajee fl _eY jAMf _e Gbk agh_\l_ MWK ic Ke\@~a

    L. cZZ iel Cge, ia\e CfLZ _\l_ ijZ, i\iec^u \e MjY Ke~A[a agh _\l_ MWK b\baKeaf ]e~a ^j

    gak 55

  • @ ^z\ -5

    ^cfLZ ahd C_e i\i ec^ ic icPZ _\l_ ^a:

    (K) fwMZ \e gZ a j^Z @[a _eeK ba ^ eZ ^ e-_ehubcK @]ee icRe _PkZ ]eY Ga EXa\ Z[ Gjbk @^^ic _eeK ic Kea Cge ^ e- _ehu icRK Ga iZK@PeYe ie @Ya,

    (L) _eae id gle cZZK GK icRK \dZ Ga _fe fk^_k^_eh-^e (_Z-cZ) Cbdu \dZ ba ~_e iKZ _G Zj i^ ZKea - GK[ ^e eL ~ _ZK lZe _fe jZ iaVeMeZ_

    @ ^z\ -6ic _Kee ^e-aaid Ga aga R ^Z ghYe _ZKe _A i\ie a] _Yd^ icZ icPZ _\l_ MjY Kea

    bM-2

    @ ^z\ -7^R\ge eR ^ZK Ga iaR^^ Ra^e ^e- ae] b\ba ic

    Kea _A i\i e ic @agKd _\l_ MjY Kea aghKe,^cfLZ ahde ^e-_ehu ic^ @]Ke i^ Z Kea :

    K. ic ^aP^ Ga iaR^^ R^ce cZ\^ / bU\^ Kea Gaic iaR^^ ii / @ ^^ _A ^aP^ fXa _A ~M aaPZja ,

    L. ieKeu ^Z ^eY Ga Gje K~ ^d^e @gMjY Z[ _ZKee ieKe _\_\a Ga ic ieKe K~ ^\^,

    M. \ge iaR^^ Ga eR ^ZK Ra^ ij ig ic aieKe iiGa iMV^e @gMjY

    @ ^z\ -8

    @RZK ee ^R \ge _Z^ ]Z Kea Ga @RZK iMV^e K~Kea lZe _ehu ijZ ic^Z be Ga a^ KYi b\bae,cjku i~M \a_A i\i e C_~q _\l_ MjY Kea

    @ ^z\ -9

    1. _ehu ij ic^bae, cjku RZdZ MjY Kea, a\kAa aaRdeLa _A i\i e ic^ @]Kee KZ _\^ Kea KYia\gK aaj Kea_e Ga aaj icde c ^ R RZdZ a\kAf

    iW : cjkc^u @]Kee _^i_^56

  • _ ^e RZdZ ~_e @_ @_ a\k ^ ~G K ZK ~_e "ej^'Ke \@ ^ ~G @[a ce RZdZ Z C_e f\\@ ^ ~G - i\ie G ic i^ Z Kea

    2. cjk c^u ^R i^ iZu RZdZ a_ee _ehij ic^@]KeK i\i e KZ \a

    bM-3

    @ ^z\ -10

    i\i e ^e - ae] b\ba ic Kea _A icPZ _\l_ MjYKea ~j \e gl lZe ^e_A _ehu ij ic^ i~M i^ Z jA_ea G Cge, e ^ e- _eh ic^Z be ^ cfLZ \MMWK aghbae i^ Z Kea:

    K. ije Ga McY Cbd lZe ic _Ke gl^^e @d^ IW_c _ , a I ]ckK cM\g^ lZe cjku _A _ehu ijic^ _Ke iak fMKea; G _Ke ic^Z _Ka\kd,i]eYgl, ahdK gl, aMZ Ga Cygl Z[ ic _Ke ]ckK_glY lZe i^ Z Kea ;

    L. ic^ _VLiW, ic^ _el, ic^ ~MZe glK Z[ ic^MYc^e a\kd _eie Ga gl id @iaa_Z C_fa] ;

    M. gl lZe ia ee ic _Kee ^e- _eh id EXa\@a]eYe C ^k^ Ga ijgl I @^^ _Ke gle _j^ ~jic^Z _ e ijdK ja G[_A aghbae _V _K Ga a\kdK~Kc Z[ gl\^ _Yke _ea^ @Ya

    N. QZa Ga @^^ @d^ id @ ^\^ _ lZe ic^ i~M O. _X Ga aajeK ileZ K~Kc icZ ^ee gl K~Kc -

    agh Ke gl lZe _eh-cjku ce ej[a aa]^K ~[gNji Kea Cge ^@ ~C[a K~Kc MWKe _ag Keaeic^ i~M

    P. @]e _V QW\A[a _fu ce QZ c^u je ji Ga @]e fQW[a cjk Ga akK c^u _A Z gl K~Kc

    Q. LkK\ Ga geeK gle iKd @gMjY _A ic^ i~M R. _eae ^dR^ id iP^ I _ecg icZ i I _eae KfY

    i^ Z Keae ijdK jC[a agh glK K~Kc C_fa]

    gak 57

  • @ ^z\ -11

    (1) ^e - _eh ic^Z @]ee eRMe lZe b\ba \eKea_A i\i ec^ @agKd _\l_ MjY Kea, aghKe ^ cfLZiZe cjku ic^ @]Ke C_e ^ \a :-

    K. _ZK cYh _A Kc Keae @az\ @]Ke

    L. ^~q a_ee ic^ c^\ / ~MZ icZ ic^ i~Me @]Ke

    M. ]^ bae a I eRMe Pd^ Keae @]Ke, ic^ _\ ^Z,eRMee iel Z[ ^ ~q iak Ga ^ ~q ijZ ej[a ia] _Aa@]Ke _glY, Cy aaidK _glY Ga aMZ _glY Ga _^ _glY _Aae @]Ke

    N. K~e MYa cfu^e ic^Z ijZ ic^ K~ _A ic^ ia] Gaic^ @PeY ijZ ic^ _egcKe @]Ke

    O. iaZ^ QU @]Ke ijZ icRK ^e_ @]Ke, aghKe, @aieMjY, aeRMe, @iiZ, @lcZ Ga aK iZe ;

    P. i iel @]Ke Ga _R^^ id K~e iel ijZ K~ike^e_e @]Ke ;

    (2) aaj Ga cZZe @]ee cjku aee b\baK eKa Gaic^u K~Kea @]KeK _bagk Kea_A i\i e icPZ_\l_ MjY Kea :

    K. Mbai a _iaKk^ QU KeYe cjku K~e aeL a \Z KeaGa aajK iZ @]ee aeL Keae b\baK ^h] Kea

    L. _a ^ ~q, aeZ a icRK b AZ\e @ ^ @Y aZ^ a Zfia] ijZ _iaKk^ QUe ia] Kea ;

    M. _ZcZu _eae \dZ ij K~lZe \dZ ZfAa Ga iaR^^Ra^e @gMjY Keae i~M \a_A @agKd aaie_j^, aghKe, gg_k^ ia] i \Me ij~M aai _ZGa Gje aKg _A _j^ \a ;

    N. Mbaie j^KeK K~e _bae cjku agh iele _a]^Kea

    (3) am ^K Ga ahdK m^ @]ee G @ ^z\e @bq _iw iZielcK a]a]^ MWK icl Ke~a Ga @agKZ @ ^~d i MWKig]^, Cz\ a ae Ke~a

    iW : cjkc^u @]Kee _^i_^58

  • @ ^z\ -12

    1. i ia lZe, ^ e-_eh ic^Z @]ee, _eae ^ dR^ iaicZ @^^ i ia C_fa]_A G lZe ej[a ic ^e-ae] b\ba \e Kea _A i\i e @agKd _\l_ MjYKea

    2. G @ ^z\e _[c _eM `e CfLZ aai i, Mbai, _ia Ga_ia _ea @aie C_~q ia, @agK ik cMY iae GaMbai I ^\^ @aie _~ _K bR^ ~MA \a _Ae i\i C_~q _\l_ MjY Kea

    @ ^z\ -13

    @[K Ga icRK Ra^e @^^ lZe, ^e-_eh ic^Z @]ee,@]Ke i^ Z Kea _A G ia lZe ej[a ^e - ae] b\ba \eKea _A i\i e C_~q _\l_ MjY Kea, agh Ke ^cfLZ_iwe-

    (K) _eaeK ia] (Family benefit) _Aa _A @]Ke

    (L) au EY, aK I @^^ @[K EY _Aa @]Ke,

    (M) c^eR^ K~Kc, LkK\ Ga iZK Ra^e ic lZe@gMjY Keae @]Ke

    @ ^z\ -14

    1. @[K aaie jia aje ej[a lZe Ke[a K~ ijZ _eae_Z_hYe McY cjku MeZ_ bcK Ga ic^ iL^ jC[a

    ^ ici _Z e ^\a Ga ia\e CfLZ _a MWK McYcjku lZe ~_e fMja i \Me icPZ _\l_ MjY Kea

    2. ^e - _eh ic^Z @]ee McY lZe ^e - ae] b\ba\eKe ic^Z i^ Z Kea _A i\ie C_~q _\l_ MjY Kea~j \e McC ^d^ K~Kce cjkc^ bM\e jA Gje ` A\CVA _ea G[_A ^cfLZ ahde agh ba @]Ke i^ ZKeaK ja :

    (K) ia ee aKg ckK ~R^ _Yd^ I K~ ^d^e @gMjY ;

    (L) _eae ^dR^ id iae iP^, _ecg icZ _~ iia C_fa] ;

    (M) icRK iel K~Kce _Zl ba C_KZ ja ;

    gak 59

  • (N) ic _Ke _glY I gl - Cbd J_eK I @^_eK - Z[ aajeKileZ id gl _, Ga G[ ijZ cjk-c^u ahdK \lZa_A ic M I i_ieY ~R^e i` k _Aa ;

    (O) ^~q a @c^ ~q cce ic^ @[K i~M fb _A d ijdK\k Ga icad MV^ ;

    (P) ia _Ke ic\dK K~Kk_e @gMjY ;(Q) KhEY, aRe ia], C_~q m^Kgke ia] icZ bie

    ~R^e Z[ Rc aa K~Kce ic^ aaje ;(R) _~ Ra^ C_bM _A, aghKe aiMj, _eck, a\Z I Rk~MY,

    Mc^Mc^ ~M~M AZ\e aai

    bM -4

    @ ^z\ -15

    1. i\i e @A^ @Me ^e-_ehu @ ^e_ ic^Z _\^ Kea

    2. i\i e \I^ ccfe ^e - _ehu ic^ @A^MZ @]Ke_\^ Kea Z[ Gje _dM _A ic^ i~M c \a aghZ,cjkc^u Pq_Z (Contract) \LZ Kea Ga i_ \LgY Z[aKKY Keae ic^ @]Ke e _\^ Kea Ga ^dkd IUa^fe ia ee cjk I _ehu ic^ aaje \LAa

    3. cjku a] ^K lcZK iuPZ Ke[a ic _Ke Pq_Z Ga @A^MZ_ba [a KYi NeA KMR _Z MjY ~M ^j af i\i eijcZ

    4. aqe ~a@ia eja, Ga KC @Pke ai ja i ahd Pd^Keae ]^Z id @A ^e i\i e _eh I cjku ic^ @]Ke_\^ Kea

    @ ^z\ -16

    1. aaj I _eaeK ia ij ~W jA[a a_ee ^e - ae]b\ba ic Kea _A i\i e @agK _\l_ MjY Kea, Ga^e - _eh ic^Z @]ee agh ba ^ cfLZ ahd i^ Z Kea :

    (K) aaj Keae ic^ @]Ke ;

    (L) ]^ bae Ra^i[ aQae @]Ke Z[ ]^ Ga _ ijcZe jaaj Keae ic^ @]Ke ;

    iW : cjkc^u @]Kee _^i_^60

  • (M) aajZ Ra^e Ga aaj az\ ja_e ic^ @]Ke Ga \dZ ;

    (N) _Z- cZu aajK iZ ~C @aie [f c i^ iZ a_eeic^u ic^ @]Ke Ga Ce\dZ eja; ia _eiZe _fc^ujZK ia]K MeZ \@~a;

    (O) i^ iL Ga KZ aa]^e i^ R ^ ^a i ahde ]^Ga \dZ _aK ^ ^ae ic^ @]Ke Ga G id iP^, glZ[ i]^ C_fa] lZe ic^Z ~j\e ic^ C_eq @]Keia Ke_ea ;

    (P) @bbaKZ, Za]eKZ, ^ iZ (Trusteeship) Ga _hi^ MjY K RZd a]^e ej[a Gjbk @^^ @ ^^e ic^ @]Ke Ga Ce\dZ ; G ic lZe _fe jZK ia]K MeZ \@~a ;

    (Q) _Z_ ^ bae _eaeK ^c, aaid Ga a Pd^ Kea ij ic^aqMZ @]Ke;

    (R) cf ^A a a^ KYi cfe, i_ cfK^, @]MjY, _ek^,C_bM Ga aZeY ibe _Z_ ^ Cbdu ic^ @]Ke

    2. ^akK / ^akKe ^a I aaje @A^MZ a]Z eja ^j, Gaaaje ia^ c adi ^eY _A a] _Yd^ icZ ic @agKd_\l_ MjY Ke~a, G[ ijZ aaj _RKeY c aZ ckKKe~a

    bM-5

    @ ^z\ -17

    1. _Z ia\e K~^d^e @MMZ icl Kea Cge ^e-ae] b\ba C ^k^ icZ (Gj_eVe Kak icZ Kj~a) MV^Ke~a @ee G icZe 18 i\i eja ~a 35Zc e Gia\e KZ _\^ Kea iZak i\i iL 23 ja icZeib Cy ^ZKZ i^ aq Ga ia\ @MZ ahde aghmjA[a i\i e ^ R ^ MeK c^u ce G i\iu Pd^ Kea i\ic^ aqMZ lcZ @ ^ie ^R ^R ia _\^ Kea icZi\i c^^d^e ab^ bMkK lZe _Z^ ]Z i^ Z Ke~a~j `ke _cL ^dK_Yk ij ab^ ibZ MWKe bM\e i^ ZKe~A_ea

    2. i\i ec^u \e c^^Z aqc^u ce M cZ\^ \e icZeib c^u ^aPZ Ke~a _ZK i\i e ^R ^MeK ce RYuc^^d^ Ke_ea

    gak 61

  • 3. _Z ia\ fM jae 6 ci _e _e K ^ aP^ ja _ZK ^ aP^@ZKce Z^ ci _ae ckZ RZiNe cjiPa i\i e c^u _ZfL2 ci ce ic^u i\i c^^Z Kea _A Kja ec^u \ec^^Z i\ic^u GK ZfK, a@ ^Kce, cjiPa _Z Kea GZfKe i\iu ^cij Zu c^^Z Ke[a ee ^c c CfLja Gjbk ba _Z ZfKK ic i\i eK \@~a

    4. ckZ RZiNe cL K~kde cjiPau \e @dRZ ia\]^ euaVKe icZ i\i c^u ^aP^ Ke~a G aVKe Kec _Aic\d i\i eu \A ZZdg C_iZ @agK ja icZe ibbaij aq ^ aPZ ja ~ju ia]K bU cka Ga C_iZ i\i eGa bU\A[a _Z^ ] c^u _ ajcZ cka

    5. icZ i\iu eah _A ^ aPZ Ke~a K _[c ^ aP^e ^ aPZKe~A[a i\ic^u ce 9RY i\iu K~Kk \Aah _e icja _[c ^ aP^e VK _e _e Gj i\iu ^ ^ aP^ KcU @lu\e fUe W \e aQ~a

    6. 35Zc e\e ia\K KZ _\^_e, @ ^Q\2, 3 Ga 4 @ ^~dicZe @Zeq 5RY i\iu ^ aPZ Ke~a Gj 5RY @Zeq i\iuce 2RY i\iu ^ c KcU @l fUe W cce VK Kea

    7. @KiK bae KYi i\i _\ Lf_Wf i_q e ^ R ^ MeK c^uce @^ icKl aghmK icZe @ ^c\^ Kc ^ ~q Ke_ea

    8. i]eY ibe @ ^c\^ Kc, ckZ RZiN _Ye icZe i\i c^ic^u aZ^ _Aa icZe \dZe MeZK ^\A i]eY ibi\ic^u ia iak ^ eZ Ke_e

    9. _Z ia\ @MZ icZe K~Kk_e iVK i_\^ _A @agKdKce Ga ia] i~M ckZ RZiN cjiPau \e _\^ Ke~a

    @ ^z\ -18

    1. _Z ia\e _a]^ MWK _bagk Kea_A i\i e @A^ _Yd^,^dK, _gi^K Ga @^^ lZe ^A[a _\l_ I @MMZie icZ \e icl _A e_U _Z Ke RZiN cjiPau ^ ccZ_\^ Kea ;

    (K) ee ia\ fM jae GK ah_e, Ga

    (L) Gj_e, @ZKce _ZK eahe [e Ga KYi icZ ~Zak@ ^e] Ke

    iW : cjkc^u @]Kee _^i_^62

  • 2. _Z ia\e @ ^jZ \dZ _eY \Me \L\A[a @ia] GaGje KeY Cq e_Ue CfL Ke~A _e

    @ ^z\ -19

    1. icZe K~_Yk icZ ^R ie Kea 2. icZ Ze Kce c^u 2ah_A ^aPZ Kea @ ^z\ -20

    1. _Z ia\e @ ^z\ -18 @ ^~d _MZ e_U icl _A icZahe [e aia G aVK @Zage \A ij _A ja

    2. icZe aVK i]eYZ ckZ RZiN cL K~kde a icZ\e ^eZ @^ KYi ia]R^K i^e ja

    @ ^z\ -21

    1. icZ ^R K~Kk_ iaZ ahK e_U, @[K I icRK _eh\cce RZiN i]eY ib ^KUe \Lf Kea G e_Ue,i\i ec^u Ve ck[a e_U Ga Z[e icl Ke icZ ^RcZcZ Ga _a \A_e ~\ KYi i\i e ^KUe KYicZcZ a _a @i[G Zjf icZ ^R e_Ue ca ij G iaicf Kea

    2. icZ e_UK cjiPa "cjk @aiZ @dM' ^ KUK @aMZ ^ c _VAa

    @ ^z\ -22

    _Z ia\e aai MWK lZe K~eZ aghm ii Gje K~ ^d^icl id K~e _Z^]Z Kea _A jK\e ja ia\e aailZe K~eZ aghm iiK K~ ^d^ icl C_e e_U _Z Kea_A icZ @cY Ke_e

    bM -6

    @ ^z\ -23

    ia\e KYi a @g, @^ KYi _a]^ ^e _eh ic^Z _ e @]KijdK jC[a _a]^K _baZ Kea ^j G[e ^cfLZ _a]^jA_e (K) i\i ee a]^e, @[a(L) i ee fM jA[a KYi @RZK ia\, i a eR^ c

    @ ^z\ -24

    _Z ia\e ^eZ @]Ke MWK _ cZe _ _A i\i e edee ic _Ke @agK _\l_ MjY Keae _ZgZ \a

    gak 63

  • @ ^z\ -251. ic ee le _A _Z ia\ Lf eja 2. ckZ RZiN cjiPau G ia\e Rc\e @bjZ Ke~AQ 3. _Z ia\ @^c\^ _A Lf ejQ @^c\^ iKd _Z

    RZiN cjiPau ^KUe \Lf Ke~a 4. _Z ia\K ic ee _ag _A Lf eL~a RZiN

    cjiPau _Le _ag KZ_Z \Lf Kf_e j _ag K~Keja

    @ ^z\ -261. G ia\e ig]^ _A KYia i\i e ~ KYi icde

    @ ^e] Ke_e ig]^ id @]iP^ fLZ bae RZiNcjiPau \aK ja

    2. G _Ke @ ^e] C_e K~ ^^ ckZ RZiN cjibe ^eYja

    @ ^z\ -271. i~q e cjiPau ^KUe ia\K _ (accession) a KZe

    20Zc _Z _jae 30 \^ _e _Z ia\ fMja 2. _Z ia\e _ a KZ _A 20Zc _Z _ _e ~\ KYi e

    Ze _ a iKZ _Z _VG Zjf _Z \Lfe 30 \^ _e Cqee G ia\ fMja

    @ ^z\ -281. ia\e _ a KZ icde e ^R i id \aR ckZ

    RZiN cjiPa u _LK _VAa i G \aR ic ece@aMZ ^c aZeY Kea

    2. ~\ i _Z ia\e Cg Ga _dR^e @^Kk jA ^[GZjf G[_A @ ^cZ \@~a ^j

    3. RZiN cjiPau _LK @]iP^ _VA ~ KYi icde i`eA ^@~A_e i `eA ^f_e cjiPa ia eu Gi_Ke iP^ \a G _Ke @]iP^ cjiPau _Le _ja\^ Ve fMjf af ]e~a

    @ ^z\ -291. \A a \Ae @]K e ce ~\ _Z ia\e aL a _dM

    id KYi aa\ \L\G Ga Gje @_h ic]^ ^jA _eZjf i ce KYi GK ee @^e]e aa\d ahdKciZKeu _LK _V~A _e ciZ _A @^e]e 6cice ~\ G e ci MV^ C_e ijcZ ^jG Zjf G ceKYi GK e ^dkde ia]^K @^_k^e @^e] ijZccfUK @RZK ^dkdK _VA _e

    iW : cjkc^u @]Kee _^i_^64

  • 2. ia\ _ a KZ C_e le Kf icde _ZK i\i e GNhY Ke_e ~ G @ ^z\e _[c _eM `K i c ^^ j ~\KYi e G _Ke i eL Z jf @^ e i\i Cq _eM `c ^a _A a ^j

    3. ~\ _eM ` 2 @ ^ie KYi i\i e i eL[G, Cq e ~KYi icde ckZ RZiN cjiPau @]iP^ _VA eL[a i`eA @Y_e

    @ ^z\ -30

    _Z ia\e @ea, P^ , AeR, `ei, Ehd Ga ^d ieY ic^bae _cYK Ga RZiN cjiPau _Le eL~a G ia\ _A i_ _]KZ ^c leKe, Gje il ba le KeQ

    gak 65

  • iW Ga cjku _Z jicjkc^ gKe jC[a ia_Ke b\baK \eKea _A 1981e ia\ GK[ Ke Ke ~ cjku_Z ji, b\bae GK Me e_, ~j i ba ic @Z Ree GcZ \LaK Mf, cjku _Zji ahde iW LfLf Py Ke^ j, K cjk ae] b\ba \e Kea _A KcU, ~j iWeK~ ^^ _A \d, i]eY iZ-19e ba Kj ~ ia\e i\i e, cjku _Z ji icKea _A CPZ _\l_ MjY Kea ^c a

    fwd ba^ @]eZ jie _ebhiWe i]eY iZ - 19 @ ^~d fwd ba^ @]eZ ji jCQ :* ij ji ~j cjku _Z GA[_A jA[G KeY i RY cjk @U* _eh Zk^e cjku C_e Gbk jie _ba @fM Ga @]K Mbe jA[Gi]eY iZ-19 @ ^~d, jie @[ jCQ G_e, ~ KYi K~ ~j geeK, c^iK a ~ ^K @NZa _W \A[G, a G_e KYi K~e ]cK \@~G, Rae\ Ke~G, a ]^Ze _ZaK fM~G1993 cije ckZ RZiN cjku _Z ji \e Kea Cge GK NhY^c Ke[f ~C[e Gahde LfLfba Py Ga _ebhZ jAQ G NhY^c @ ^~d fwd ba^ @]eZ ji ijji @U ~je _eYc cjku geeK, ~ ^K, c^iK _W a @NZ \A[G a \A_e Gj aZZ,KYi ]cK, ReRae\ a @i^ R^K bae RYKe ]^Z l KeaK c ji Kj~a G jiiaR^^ @[a aqMZ Ra^e jA_e

    ^h :1 cjku _Z jie i fwd ba^ - @]eZ c^Z Ga cjku bcK ij ~WjA ejQ, ~j

    icR\e ^eZ jA[G2 jie fl cjkc^ jA[ KeY ic^ cjk3 jie KeY, Gje e_ Ga Gje _eYc cjku lZe b^ Ga Me jA[G4 ji @PeY Ke[a aq ieKe K aieKe jA_e

    C\jeY :1 ak}e Kak geeK @NZ \a_A Ke~G ^ j, ae G Cge Ke~G ~ Gj\e cjkRYu

    @Z ieRa^ _A ^ jA~C, a Zu icRe aZWZ Ke~C @ce fKcZMWK c icRKc^Ze @]ee j jA[G, ~_eK - A{Z jeY ja @_l cZ gde, a S@ jCQ NeeA{Z, i[e KYi _eiZe a ~cZ \M ^ fM G[e ij ^j ~ ak}e bk NUY ~KYi cjku Mbe c^iK @NZ \A_e Ga geeK _W bMaK c jA[G

    2 ~aZu C_eK GiW `_W Kak G[_A ^ j ~ i geeK @NZ _C, ae G_e Keae CgjCQ ~aZRYue icRK Ra^ c _baZ jC Ga Zue geeK I ~^ @KhY cicjA~C cjku icRK iZ cLZ ew-e_ Ga geeK ieZ \e ^ eZ jA[G ~ZakKYi ~aZe ieZ j ej^, Zjf Ze icRK aajK Ga _eaeK Ra^ c ^jA[G geeK lZ Ga _We ~Y Ve G iae ~Y KYi MY Kc ^j

    3 Mb^ e] Ga _eae ^dR^e @ba cjk Ga _eh Cbdu _baZ Ke[G, K G @ba cjkulZe jie e_ ^A[G KeY, @ ^zKZ Mb]eY Kak cjku j bMaK _W[G

  • 4 \e\e _ba c cjku C_e @]K bae _W[G KeY G[~M @^K cjk aga Ke @a]a_ee gKe jA~cjku _Z ji ic Keae MeZ ijZ _WZu ijdZ _A ia] c C_fa] ja CPZ KG[ijZ ijia icRK c^Z Z[ ]eYMWK cKaf Kea @Z Ree ~j cjku _eh @_lKc c~\ \A[G, ic^u EXa\ bcKe icZKe eL Ga fwd ba^ @]eZ jiK_jZ Ke[G fwd ba^ aZZ, cjku _Z ji ibe RZ, aM, gl lZ, ~^Z bkKeYMWK c @Z MeZ_ iLfN i_\de cjk, @[K e_ \ak gYe cjk, a ^ e _ehcce fw-@]eZ _b\e agi Ke^ [a cjkc^u lZe fwd ba^ @]eZ jie a_\@]K [G G[_A @aajZ cjk, Mea Ga _ai cjk, geY[ cjk Ga a]a cjk ^^ _Kejie gKe jA[

    iWe fwd ba^ @]eZ jie C\jeY :iWe i]eY iZ - 19 @ ^~d iWe @ ^z\MWKe @bq ic lZ Ga ahde fwd-ba^@]eZ ji _A _ea i]eY iZ - 19 ijia @ ^z\MWK C_e c U__Y \A[G ~C[eagh bae fwd ba^ @]eZ jie K[ Kj~AQ

    @ ^z\ ahd fwd ba^ - @]eZ jie C\jeY

    1 b\bae fwd ba^ - @]eZ ji b\bae_ebh GK e_ @U

    5 icRK Ga iZK _eaeK ji, ~ZK R ^Z jZ, WjY _[,fw - @]eZ Rae\ Ke Ke~C[a aaj,

    bcK/]eY Ga _[ GiW `_Wa, @gkZ a_e

    6 @a] a_e Ga \e\, aKe, ~ AZ\ cjkc^uaga \e @]K _baZ Ke[G Ga ic^u ghYjC[a ghY Ga @a] a_ee gKe Ke[G, ~^ _~U^

    10 gl i Ga _eae ^dR^ id iP^e @ba, fwdba^ - @]eZ EXa\ ]eY Ga cjku _Z a\h ba

    11 eRMe K~lZe ~^ - ^~Z^; @^ Ne Kc Ke[acjku _Z ji

    12 i MbaZ cjku LAa _Aae KUKY; _Z i^K _[cKZ\a; cjkc^u Mb]eY Z[ _R^^ id ^dY _A@]Ke ^ \a; S@c^u ~ ^ KUa a ifA Kea _[

    14 McY cjk EXa\ ]eY Ga cjku Zk ee c~\ \a;eRMe @ ^hYe ijeK ~C[a S@c^u _Z ji

    Ga ~^ ghYe a_\

    16 aaj Ga _eaeK @ ^zKZ Mb^ e], Mb_Z, ^R i^iZ iL, ic^u@A ^ ce ic aa]^ ^eY Kea _A cjkc^u @]Ke

    CfN^; NeA ji _eaeK Ga iaR^^ Ra^ecjku ijZ jC[a b\ba

  • ieKeu \dZ :

    Gia U__Yc^ ^e eL, i\i ec^u KcUe _a ^ccZ \@~AQ :

    * @A ^ K ^^ , ^Z ^eY, K~Kc Ga @^ C_d cce fwd ba^ @]eZ jie PjU G ZeCPZ cKaf Ke - ji @PeYKe, ieKe a aieKe ~ KYi aq jA[ ^ KjK

    @A ^ K ^^ Ree @U, K Gj _~ ^j

    NeA ji, ak}e, ~^ ghY id @A ^ ic cjku iel _\^ Kea CPZ Ga ic^u MeaI i^ el Kea CPZ G[ijZ jie gKe jA[a cjku _A ielcK C_d ~[ @gd, _ecg,_^ ai AZ\e aai Ke~C; ae]ee _ea^ _A ^dK @]Ke, _fi Ga @^ @]Kec^u_A _glYe _a]^ Ke~a CPZ

    * jie a , KeY e_ Ga _eYc MWKe ZRc Ke~C, _eiL^ _Z Ke~C, Ga @ ^i^Ke~C ~j`ke jiK CPZ bae cKaf Ke~A _ea

    * cjkc^u _Z jibaK _j^ \C[a ae]e Ga EXa\ _[MWK a\k~C G \Me glK~Kc MjY Ke~C

    * @a] a_e Ga ~^ ghYK a Kea _A Z \ a]^e aai Ke~C

  • cZcZ `c

    ^c :

    KC lZe K~ Ke :

    ii :

    VKY :

    * @_Y G ajU ahde KCVe RYf? G aj @_Y KCVe _Af?

    * G aj _Xa _ae @_Y KY iW ahde RY[f? ~\ j, KC iZe RY[f?

    * IW@ bhe iW ie @^ KYi fL @_Y _XQ K? ~\ j, KC fL?

    * @_Y G aj Kbk bae aaje KeQ? \dKe Ze a^ Ke

    * ^cfLZ ahd ibe G aje c^ \g ( ^ aKie () Pj \@)

    Cc ihR^K ig]^ Ree

    bh/bhe iekZ

    aee Z

    PZ

    * G aje G_e \AU ahd Kj ~j @_Yu C_~M c^jf

    * G aje G_e \AU ahd Kj ~C[e ig]^e @agKZ ejQ

    * aje c^a _A @^ KYi ca