Çelİk yapilarin tasarimi ve tasarim yÖntemlerİ

Upload: vefa-okumus

Post on 05-Apr-2018

240 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 7/31/2019 ELK YAPILARIN TASARIMI VE TASARIM YNTEMLER

    1/5

    TMH

    TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 435 - 2005/146

    Deiik inaat malzemeleri iin kartlan ynetmelikve standartlar, teknik elemanlarn bilgilerinde varo-labilecek eksikleri gidermek ve kapatmak amacna

    ynelik olduklarndan, daha ok hesap ve gven-lik kurallarna ynelir ve genellikle, yapm sanatnanemli bir katkda bulunmazlar. Ancak, hesaplarnbir ama deil, asl ama olan yapnn gerekleti-rilmesindeki aralardan yalnzca biri olduu, rne-in, proje izimlerinin ve detaylarn zmnn enaz hesaplar kadar, ok kere de daha nemli olduuunutulmamaldr.

    Yapm kurallar genellikle basit, ancak baz kerelerhatrlatlmas yararl olan ilkelere dayandrlabilir.rnein,

    Bir yap hem btnyle hem de kendini olutu-

    ran elemanlaryla stabil olmal ve d ortamdanzerine gelen zorlar, ngrlm zel dzen-lerle yapnn temeline iletetebilmelidir. Zorlar builetim srasnda bir elemandan dierine geerkenyollar zerinde birleimlerle karlalaacaklariin, birleim detaynn iyi zm ve birleimiin gerekli kk hesaplarn dahi ihmal edilme-mesinin nemi burada ortaya kar. Tek bir ktbirleim, btn elemanlar doru olarak boyut-lanm bir yapnn gmesine neden olabilir.

    Hesap hipotezleri yapda gerekletirilen birle-imlere, ya da birleimler hesaptaki varsaymlarauymaldr. rnek olarak,

    - 20 cm derinliinde betonarme bir ktleyegmlm bir kolon aya mafsall kabul edi-lemez.

    - Kaynakl bir kiri- kolon birleiminin ankastreolabilmesi iin, kiri, kolon ve birleim bu nitelikgznne alnarak hesaplanm olmaldr.

    - Hesap kolaylklar iin, ayn sistem baz zor-lamalar iin izostatik, bazlar iin hiperstatikkabul edilemez. Birleimleri onu hangi tre

    sokuyorsa her yk iin o belirli trde hesaplan-maldr.

    - ok katl bir yapnn bir dorultudaki stabilitesini

    salayan btn ereveler kat dzeylerinde rijitbetonarme plaklara bal olduklarndan, herbi-rine keyfi datlm olan yatay yklere gre bir-birlerinden bamsz hesaplanamazlar.

    - Hiperstatik kabul edilen bir sistemin gerek-ten byle alabilmesi iin birleimlerde elas-tik ekil deitirmeler dnda hibir oynamaolmamaldr. Dolaysyla kaba bulonlar bu tipsistemlerde kullanlamazlar.

    skelete bal rt, deme, duvar, blme vecamekan gibi ikinci dereceden yap elemanla-rnda ve iskelet tarafndan tanan kanalizasyon,

    kren, asansr gibi donanmda herhangibir aksak-lk olmamas iin gereken her nlem alnmaldr.Aksaklklarn balca nedenleri eitli ekil dei-tirmelerdir. rnein,

    - eitli malzemeler iin deiik deerler alanssal genlemeden oluan atlaklar;

    - eliin birlikte kullanld dier malzemelerinneme bal boyut deiiklikleri;

    - Kirilerde oluan sehimin ar deerlere ula-mas halinde tadklar duvarlar ve demeplaklarnda oluan atlaklar;

    - Blmelerdeki atlaklar, cam krlmalar, kren

    yolu kirilerinin birbirlerinden uzaklamalarveya yaknlamalarna neden olan ve uygula-nan yklerden oluan yatay yer deitirmelergibi.

    Btn bu aksaklklarn stesinden gelebilme ola-na daima vardr. rnein,

    - Genleme gibi nedenlerden ileri gelen zorlama-lar yapnn boyutlarnn derzler araclyla kst-lanmasyla ya da belirli bir serbetslik salayanbirleimlerle nlenebilir.

    - Elastik ekil deitirmeler uygun eylemsizlkmomentlerine sahip elemanlarn kullanlmas

    ELK YAPILARIN TASARIMI VETASARIM YNTEMLERNesrin YARDIMCI(*)

    (*) Prof. Dr., T naat Fakltesi, stanbulTrk Yapsal elik Dernei Ynetim Kurulu Bakan

  • 7/31/2019 ELK YAPILARIN TASARIMI VE TASARIM YNTEMLER

    2/5

    TMH

    TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 435 - 2005/1 47

    ya da yeterli lde rijit stabilite balantlar ilesnrlandrlabilir.

    Btn bu tr sorunlarn zmnde, yapda kullan-

    lan her eit malzemenin zelliklerinin iyi bilinmesive sistemlerin ekil deitirme hesaplarnn yap-labilmesi gereklidir. Yeni ynetmeliklerin gvenlikkatsaylarn drmeleri, hem hesaplarn ve detay-larn daha titizlikle zmlenmesini gerektirmi,hem de elastik ekil deitirmelerin nemini arttr-mtr. Kt bir yapnn da gmeden be dakikance dimdik ayakta durabilecei unutulmamaldr.Bazen bir yapnn kusurlar yllar sonra ortaya kabi-lir. Bunun nedeni, bu aksaklklar oluturan yklerindaha nce bir araya gelmemi olmasdr. zellikleok dzensiz olan iklim koullar bu tr aksaklk-larda etkin olabilirler. Baz ar iyimser niteliklere

    ok dnmeden kaplmak, bir teknik elemana hoolmayan srprizler getirebilir. Bir problemin eitlizmlerinin stn ve sakncal yanlarn tartaraken uygun olann semek, dnce ve merakla ger-ekletirilebilir.

    Yapsal Tasarm

    Yapsal tasarm sanat ve fen karm olarak tanm-lanabilir. Mhendis, yapnn davrann, statik,dinamik, mekanik ve yapsal analiz prensiplerin-den yararlanarak ve yaratcln kullanarak ince-lemeli ve ilevlerine hizmet verebilecek gvenli veekonomik bir yap yaratabilmelidir. (Emniyet, eko-nomi, estetik.) Tasarmn baarl olmas, tasarmc-larn sanatsal yetenekleri ve sezgilerini gelitirilmihesap yntemleriyle birlikte kullanmas ile gerek-letirilebilir.

    1850lere dein yapsal tasarm, yalnzca, deneyimve nsezilere dayanarak tayc elemanlar boyut-lamak ve bir araya getirmekle gerekletiriliyordu.Tasarm yntemlerinin daha bilinli olarak gelitiril-mesi, yaplarn davran ve malzeme zellikleri ileilgili olan bilgilerin artmasyla balad.

    Tasarm bir optimum zm elde edebilme ilemidirve bu optimum zm elde edebilmek iin eitlikriterler bulunabilir. rnein, bir yap iin tipik kri-

    terler, en dk maliyet, en az arlk, en ksa inasresi, en dk iilik veya en fazla getiri olabilir.Eer herhangi bir kriteri matematiksel olarak ifadeetme olana varsa, optimizasyon yntemlerindenyaralanlabilir. Bu nedenle, arlk veya maliyet gibisaysal olarak ifade edilebilecek kriterlerin optimi-zasyonu daha kolay olmaktadr. Tasarmn, birdenfazla kriteri salamas da beklenebilir.

    Tasarm Admlar

    Genel olarak tasarm, ilevsel tasarm ve taycsistemin tasarm olmak zere iki blmde d-nlebilir. levsel tasarmda, kullanmaya elverili

    alan, donanm, aydnlatma, ekipman ve estetikgz nnde tutulur; tayc sistemin tasarmndaise iletme yklerini gvenle tayacak eleman-larn seimi gerekir. Tasarmn admlar, Planlama

    (Yapnn ilevinin ve optimum tasarm kriterlerininbelirlenmesi), n tasarm, Yklerin saptanmas,n boyutlama, Analiz (Yklerin ve sistemin model-lenmesi, i kuvvetlerin ve yer deitirmelerin sap-tanmas), Deerlendirme (Dayanm ve iletmekoullarnn kontrol; sonucun optimum tasarm kri-terleriyle uyumunun belirlenmesi), Yeniden tasarm(nceki admlardan elde edilen sonularn yeterliolmamas halinde tasarmn yeniden gerekletiril-mesi), Sonu (Optimum zme ulalp ulalama-dnn irdelenmesi) eklinde zetlenebilir.

    Tasarm Felsefesi

    Gnmzde, balca iki tr tasarm felsefesi vardr.Bunlardan birincisi gvenlik gerilmeleri (AllowableStress Design), dieri ise yk ve dayanm artm(Load and Resistance Factor Design) tasarmolarak adlandrlrlar. nceleri gvenlik gerilmeleriesasna dayanan yntemler kullanlm olmaklaberaber, son yllarda daha rasyonel ve olaslk esaslolan snr deer yntemlerinin kullanlmas yaygn-lamtr. Tasarm iin deiik snr deer esaslyntemler kullanlmaktadr. rnein, tama gctasarm (ultimate strength design), plastik tasarm(plastic design), yk katsays esasl tasarm (loadfactor design), yk ve dayanm artm tasarm (load

    and resistance factor design- LRFD) gibi.Yaplarn ve tayc sistem elemanlarnn ilevle-rini yerine getirebilmeleri iin, iletmede kaldklarsrede yeterli dayanm, rijitlik ve toklua (tough-ness) sahip olmalar ve ayn zamanda, bu srezarfnda tasarm yknn stne kabilecek aryk durumlar iin de bir gvenliklerinin bulunmasgerekir. Ar ykleme durumlar, yklerin dorutahmin edilememesi veya yapm esnasndaki dei-imlerden oluabilir. Ayrca, tayc eleman boyutla-rnda kabul edilebilir snrlarn dnda oluabilecekdeiiklikler ve malzeme veya birleim aralarnndayanmndaki farkllklar da elemann gerek daya-

    nmnn tasarm deerinden daha kk olmasnaneden olabilmektedir. Dolaysyla, yapsal tasarmdahangi yntem kullanlrsa kullanlsn, ar yklemeveya dayanm azalmas olaslna kar yeterli birgvenliin bulunmas salanm olmaldr.

    Yapsal gvenliin saptanmas konusunda yap-lan almalar halen devam etmekte olup, bualmalarn amac, deiik yntemler yardmyla,eleman, birleim veya sistemde oluan deiikgme durumlarnn deerlendirilmesi zerindeyounlamakta ve almalarda referans olarakgme (failure) durumundansa snr durumlar(limit state) kullanlmaktadr. Snr durumlar, yap-

  • 7/31/2019 ELK YAPILARIN TASARIMI VE TASARIM YNTEMLER

    3/5

    TMH

    TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 435 - 2005/148

    nn beklenilen ilevlerini yerine getirememe koul-lardr ve genellikle, tama snr durumu (ultimatelimit state) ve kullanma snr durumu (serviceabilitylimit state) olmak zere iki snfa ayrlrlar. Tama

    snr durumlar denge (eguilibrium), akma (yield),kopma (rupture), byk ekil deitirmeler (largedeformations), mekanizma (mecanism), burkulma(buckling), yerel burkulmalar (local buckling), ar-plma (warping), yorulma (fatigue), devrilme (over-turning), maksimum snek dayanm yani plastikdayanm (plastic strength) ve kaymadr (sliding).Kullanma snr durumlar ise, sehim (deflection),titreim (vibration), kalc ekil deitirmeler (per-manent deformation) ve atlaklar (cracks) gibi yer-leim ile ilgili durumlar ierir.

    Yapya etki eden ykler ve yapnn dayanm gz

    nne alnmas gereken deikenler olup genelde,snr durum yaratacak tm olaslklarn analizi pratikbir yol deildir. Bu nedenle de yapsal gvenlik iinolaslklara dayal yaklamlar ieren basitletirilmiyntemler tercih edilir. Bu tr yntemlerde, yk(Q) ve dayanm (R) deikenler olarak ele alnr vegenelde yapsal gvenlik,

    olarak ifade edilir. Burada, denklemin sol taraf sis-

    temin veya elemanlarn dayanmn, sa taraf iseetki eden ykleri gstermekte olup, sol tarafndatasarm dayanmn elde etmek iin Rn dayanm

    dayanm katsays ile arplm, sa tarafnda ise,deiik ykler, ilgili i yk artm faktrleri ile arpla-rak bunlarn toplam alnmtr.

    Aada, AISC ynetmeliklerinden yararlanlarak,Gvenlik Gerilmeleriyle Tasarm (Allowable StressDesign - ASD), Yk ve Dayanm KatsaylarylaTasarm (Load and Resistance Factor Design -LRFD) ve Plastik Tasarm (Plastic Design) yn-temleri ana hatlaryla zetlenmitir.

    Gvenlik Gerilmeleriyle Tasarm (Allowable StressDesign -ASD)

    Gvenlik gerilmeleri yntemi geleneksel bir boyut-

    lama yntemidir ve gvenlik koullarn salayaniletme ykleri esasna dayanr (yani, gerilmedeerleri elastik blgede). Gvenlik gerilmelerinegre tasarmda yukardaki ifade,

    olarak dzenlenir ve tm ykler iin ayn deikenkatsays kullanlr. rnein kiriler incelenirken,denklemin sol taraf Mn ortalama kiri dayanmnFS gvenlik katsaysna blerek elde edilecek,sa taraf da etki eden yklerden oluan M iletmemomentine kar gelecektir. Dolaysyla,

    yazlabilir. Gvenlik gerilmesi tasarm elastik bl-

    gede yaplan bir hesaptr, dolaysyla, tarafszeksene en uzak olan noktada gerilme deerinin Fyakma gerilmesine ulat dnlmekte olduun-dan,

    bants elde edilir. Denklemde, (Fy / FS) gvenlikgerilmesi Fb deerine, fb ise iletme ykleri altndahesaplanan gerilme deerine kar gelmektedirler.Mn ortalama dayanm deeri burkulmadan hesap-lanmsa Fcr gerilmesinin deeri akma gerilmesinindeerinden daha kk olacaktr. Bu durumda,

    gvenlik gerilmesi Fb, (Fcr /FS)ye eit alnr. Yanigvenlik kriteri,

    olur. Sistem iletme yknn zerinde yklendi-inde, kesit snek ise ve stabilite bozukluu olu-muyorsa, kesitte akma ekil deitirmesine kargelen y = Fy / Es (Es: elastisite modl) deerindendaha byk ekil deitirmeler de oluabilir. Butr snek inelestik davran, tamamen elastik bl-gede kald halde, sisteme daha fazla yk tamakapasitesi olana verir. Bu durumda gvenlik geril-

    mesi bir miktar artar. Ancak akmadan nce stabi-lite bozukluu gibi bir davran oluursa, bu kezgvenlik gerilmesi daha kk bir deer alacaktr.

    ster ASD isterse LRFD tasarmndan yararlanlsn,kullanma snr durumlar her zaman iletme yklerialtnda incelenir.

    1997 Uniform Building Code ASD iin aadakiyk kombinasyonlarn vermitir:

    DD + L + (Lr veya S)D + (W veya E/1.4)

    0.9D E/1.4D + 0.75(L+(L veya S) + (W veya E/1.4))veya, gvenlik gerilmeleri 1/3 orannda arttrlarak,D + L + (Lr + S)D + L + (W veya E/1.4)D + L + W + S/2D + L + S +W/2D + L + S + E/1.4

    olur. Burada, D: l yk (z arlk ve kalc tesisat),L: hareketli yk, Lr: at hareketli yk, W: rzgaryk, S: kar yk, E: deprem yk, R: yamur veyabuz ykdr.

  • 7/31/2019 ELK YAPILARIN TASARIMI VE TASARIM YNTEMLER

    4/5

    TMH

    TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 435 - 2005/1 49

    Yk ve Dayanm Katsaylaryla Tasarm (Loadand Resistance Factor Design -LRFD)

    Yk ve Dayanm katsaylar ile hesap yaplrken,

    ana hatlaryla, tasarm dayanm en azndan art-rlm yklere (factored loads) eit olmaldr. LRFDYnetmelikleri olas modellere ve 1978 AISC-ASDynetmelikleri ile daha nceki almalardan eldeedilen deerlendirmelere dayanr. eitli yk kom-binasyonlarnn gz nne alnmas, baz ykleriin ykte oluacak artmlarn dnlmesi ve ta-yc sistem malzemesinin zelliklerine dayanarakyaplacak tasarm ve boyutlama gereki olmakta-dr. Bu dnceden hareketle aadaki yk kom-binasyonlar ele alnabilir:

    1.4D

    1.2D + 1.6L + 0.5(Lr veya S veya R)

    1.2D + 1.6(Lr veya S veya R) + (0.5L veya 0.8W)

    1.2D + 1.3W + 0.5L + 0.5(Lr veya S veya R)

    1.2D 1.0E + 0.5L+0.2S

    0.9D (1.3W veya 1.0E)

    Buradaki ifadelerde de ykler yukarda tanmlan-d gibidir.

    Plastik Tasarm (Plastic Design)

    elik yaplar emniyet gerilmeleri esasna greboyutlandrlrken, gerilmeler orantl snr gerilme-lerinin altnda kaldndan, malzemenin davran

    lineer elastik bir zellik gsterir ve dolaysyla, ta-yc sistemin hesab elastisite teorisine dayananstatik yntemlerden biriyle yaplabilir ve hesapla-nan gerilmelerin emniyet gerilmelerini amad veekil deitirmelerin belirli snrlarn altnda kaldgsterilerek, tayc sistemin veya elemann yeter-lii saptanm olur. Ancak, bir elik tayc sistemintayabilecei yke, eliin plastik blgede ala-bilme yeteneinin de etkisi vardr. Hiperstatik birsistemin bir blgesinde plastik ekil deitirmele-rin olumas durumunda, fazla zorlanan blgedenaz zorlanan blgelere i kuvvetler aktarlr ve bunedenle de sistemin tama gc hemen tken-

    mez. Buradan, hiperstatik tayc sistemin btniin yedek bir gvenliin bulunduu anlalr. Bukonunun bilimsel olarak incelenmesi sonucundaTama Yk Yntemleri ortaya kmtr. Tamayk esasna gre yaplan analizlerde, zetle, sis-temi gme durumuna getirecek olan yk hesap-lanr ve bir gvenlik katsaysna blnerek sistemintayabilecei yk elde edilir. Yaplarn plastik dav-rannn anlalmas ile sismik boyutlandrlmala-rnda gerek duyulan sneklik koulunu daha iyikullanabilme olana da bulunmaktadr.

    Plastisite zerinde ilk nemli almalar, 1864teTresca ve 1912de Von Mises tarafndan yaplarak

    gnmzde de kullanlan iki hipotez nerilmi-tir. Daha sonra birok lkede deneysel almalaryaplm ve 1940da Amerika Birleik DevletlerindeVan der Broek plastik hesabn temel ilkelerini

    yaynlamtr. 1950den sonra kuramsal aratrma-lar younluk kazanarak somut sonulara varlmve 1960dan gnmze plastik hesabn kullanl-mas yaygnlam ve birok lkede elik yaplarnplastik hesabyla ilgili ynetmeliklerin yrrle gir-mesiyle, btn bu lkelerde plastik hesap yaygnbir ekilde kullanlr hale gelmitir. nceleri sreklikiriler ve az katl yaplarn hesabnda kullanlanbu yntemlerden, 1970de nce Amerika BirleikDevletleri, Meksika ve ngilterede, ok katl yapla-rn hesabnda da yararlanlmaya balanmtr.

    Plastik tasarm snr durum tasarmnn zel bir

    halidir ve snr durumu Mp plastik moment daya-nm belirler. Plastik moment deerine, enkesitintamamnda gerilme deerinin akma gerilmesineeit olduunda ulalr. Plastik tasarmn, burkulma,yorulma veya gevrek krlma gibi snr durum hal-lerinin nlenmi olduu sistemlerde uygulanmasaranr. Kiri veya kolon-kiri elemanlar iin plastiktasarm kriteri,

    Rn = Mp veI / = 1.7

    deerleri kullanlarak,

    Mp1.7 Qi

    olur. Dey yklerin tm iin yalnz 1.7 deerinde

    bir katsay kullanlr ve dayanm Mp moment daya-nmna eit olmaldr. Plastik tasarm snr deertasarmnn zel bir hali olduu iin, son yllarda,LRFDnin bir bileeni gibi de dnlmektedir.

    Gvenlik Katsaylar

    Gvenlik Gerilmeleriyle Tasarm (Allowable

    Stress Design -ASD)

    Gmenin hi olumayaca varsaymna gre biryapnn tasarm ekonomik olamaz; gvenlik, eko-nomi ve istatistik karm olarak saptanmaldr.

    AISC-ASD Ynetmeliinde kullanlan gvenlik kat-says, deneylere ve istatistiklere dayanlarak karar-

    latrlmtr. rnein, yklerin iletme ykleriniQ kadar bir miktarda at ve gerek dayanmnhesaplanan dayanmn R kadar bir miktar altndaolduu dnlrse,

    Rn-R=Q+Q

    Rn(1 - Rn / Rn) = Q (1+ Q / Q)

    elde edilir ve buradan yapnn gvenlik katsays,

    olarak bulunur. Denklem, yklerin (Q / Q) ora-nnda artt, dayanmn (Rn / Rn) orannda azal-

  • 7/31/2019 ELK YAPILARIN TASARIMI VE TASARIM YNTEMLER

    5/5

    TMH

    TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 435 - 2005/150

    d duruma kar gelmektedir. (Q / Q) ykn %40artt, (Rn / Rn) oran da dayanmn %15 azaldvarsaym ile, gvenlik katsays,

    olur. Ynetmelikte kullanlan gvenlik katsaysdeeri 1.67 dir ki akma gerilmesi veya kritik geril-menin 0.60 ile arplmas da ayn gvenlik dze-yine kar gelir. 1.67 katsays ekme ubuklarve kiriler iin kullanlan gvenlik katsaysdr. Bubyklk, uzun kolonlar iin 1.92, birleimler iin2.5-3.0 alnr.

    Yk ve Dayanm Katsaylaryla Tasarm (Load

    and Resistance Factor Design -LRFD)

    Yk artm iin katsaylar her bir yk iin ayr ayrtanmlanmtr. Dayanm iin kullanlan katsaylarise, elemann ekline ve gz nne alnan snrduruma gre deiir.

    ekme ubuklarnda t=0.90 (Akmada)

    t=0.75 (Kopmada)

    Basn ubuklarnda c=0.85

    Kirilerde b=0.90

    Birleim aralarnda =0.75 (ekmede)

    =0.65 (Kaymada)

    elik Tayc Sistemler

    elik yaplar, genelde, (a) ereveler, (b) kabuklarve (c) asma sistemler olmak zere ana gruptatoplanabilir.

    ereveler: Yaplarn ou bu grupta yer alr. okkatl yaplar genellikle rijit veya stabilitesini salaya-cak aprazlar kullanlm olan mafsall ereveler-den oluur. Bu yaplar boyutlu olmalarna karn,ou kez bir dorultuda daha rijit olacak ekildetasarlandklarndan, bir seri ereve olarak d-nlebilirler. Byle olmakla beraber, bir dorultudakielemanlar dier dorultudaki elemanlarn davranzerinde etkili olduundan, boyutlu olarak ele

    alnmalar daha gereki olmaktadr. Endstri yap-lar ve tek katl yaplarn tayc sistemi, geneldetamamen veya ksmen erevelerden oluur, at-lar da dzlem veya uzay kafes sistem veya kubbeolabilir. Bu yaplar dz veya krk tek katl erevesistemlerle de tasarlanabilirler.

    Kabuklar: Yklerin bir kabuk tayc sistem tarafn-dan tand bu tip yaplara rnek olarak tanklargsterilebilir. Bir ok yapnn tayc sistemindekabuk ve ereve elemanlar birlikte kullanlr.

    Asma sistemler: Bu sistemlerde kablolar ana tay-clar oluturur. rnek olarak atlar veya asma kp-rler verilebilir. Alt sistemleri erevelerden oluur

    Tayc Sistemin Analizi

    letme yklerinin etkisinde tayc sistemlerinelemanlarnda oluan i kuvvetleri elde etmek

    iin yaplan analizlerde elastik veya plastik hesapyntemleri kullanlabilir. rnein ASD ve LRFDyntemleri iin elastik hesap yntemleri kullanlr.Snr durum plastik gme mekanizmas ise plastikhesap yntemleri kullanlarak hesap yaplr. Yanalhareketi nlenmi ereveler iin birinci mertebe birhesap yapmak yeterlidir. Bu tr analizlerde dengedenklemleri sistemin orijinal durumundan eldeedilir. Yani, i kuvvetler sistemdeki biim deitir-melerden etkilenmemektedir. Elastik yer deitir-meler sistemin boyutlar yannda kk olduundabu varsaym geerlidir.

    kinci mertebe etkilerin gznne alnmas gere-

    ken sistemler, deprem ve rzgar gibi yatay yklerinetkisinde kalan ve yanal hareketi nlenmemi okkatl yaplardr. Bu sistemlerde, yanal deplasmanmeydana gelir ve yatayda kadar yer deitirmiolan sistem zerine etki eden dey ykler, sis-temde ilave bir eilme momenti oluturur. Analiz buP etkileri gznne alnarak yaplmaldr.

    Ynetmelikler

    lkemizde elik yaplarn tasarm ve boyutlandr-masnda yararlanlan ynetmeliklerden balcalar,

    ABYYHY-1998 Afet Blgelerinde Yaplacak YaplarHakknda Ynetmelik TS648 elik Yaplarn

    Hesap ve Yapm Kurallar, TS4567 elikYaplarn Plastik Teoriye Gre Hesap Kurallar,TS498 Yap Elemanlarnn Boyutlandrlmasnda

    Alnacak Yklerin Hesap Deeleri, TS7046Yaplarn Tasarm in Hesaplar-atlardakiKar Yklerinin Tespiti, TS3357 elik YaplardaKaynakl BirleimlerinHesap ve Yapm Kurallar,

    ve

    EC3 Eurocode 3, BS5050 British Standard,DIN Deutsche Norm, AISC American Instituteof Steel Construction (ASD Allowable StressDesign ve LRFD Load and Resistance Factor

    Design)dr.

    KAYNAKLAR

    Salmon Charles G., Johnson John E., 1996. SteelStructures, Harper&Row, Publishers, New York.

    Martin L.H., Purkiss J. A., 1992. Structural Design ofSteelwork, Edward Arnold, Hodder&Stoughton,London.

    Deren H., Uzgider E., Pirolu F., 2003. elik Yaplar,alayan Kitapevi, Beyolu-stanbul.