cêím nang vï ìtaái àõnh cû - adb

ADB

Cêím nang vï taái àõnh cûì

Tài liệu này được dịch ra từ nguyên bản tiếng Anh để phục vụ đông đảo bạn đọc hơn.Tuy nhiên, tiếng Anh vẫn là ngôn ngữ chính thức của Ngân hàng Phát triển Châu Á vàchỉ nguyên bản tiếng Anh của tài liệu này mới đáng tin cậy (nghĩa là chỉ nguyên bản tiếngAnh của tài liệu này mới được chính thức công nhận và có hiệu lực). Do vậy, bất cứ tríchdẫn nào cũng phải tham khảo nguyên bản tiếng Anh của tài liệu này.

Lúâi noái àêìu

uöën cêím nang naây àûúåc soaån thaão cho caán böå Ngên haâng sûã duång, àùåc biïåt laâ cho caác caán böå

Choaåt àöång, tû vêën vaâ àöåi nguä nhên viïn cuãa caác cú quan thûåc thi taåi caác nûúác thaânh viïn àang

phaát triïín (DMC), nhûäng ngûúâi tham gia vaâo viïåc lêåp kïë hoaåch vaâ quaãn lñ taái àõnh cû trong caác dûå

aán do Ngên haâng taâi trúå.

Cuöën saách naây nhùçm àïì cao chñnh saách Taái àõnh cû Bùæt buöåc àaä àûúåc Ban Giaám àöëc cuãa Ngên haâng

thöng qua vaâo thaáng 11 nùm 1995. Noá mö taã qui trònh taái àõnh cû vaâ caác yïu cêìu hoaåt àöång trong

chu trònh dûå aán cuãa Ngên haâng vaâ laâ möåt trong haâng loaåt êën phêím vïì chuã àïì hoaâ nhêåp caác khña

caånh xaä höåi vaâo caác hoaåt àöång cuãa Ngên haâng.

Cuöën cêím nang göìm chñn (9) chûúng. Chûúng 1 toám tùæt chñnh saách cuãa Ngên haâng, giúái thiïåu khaái

niïåm vïì caác thiïåt haåi TÀC, töíng kïët caác taác àöång TÀC coá thïí xaãy ra trong caác loaåi dûå aán khaác nhau,

sú lûúåc vïì chu trònh dûå aán vaâ traã lúâi möåt söë vêën àïì thûúâng gùåp khi lêåp kïë hoaåch chiïëm duång àêët vaâ

TÀC. Chûúng 2 àùåt cöng taác lêåp kïë hoaåch TÀC trong böëi caãnh chu trònh dûå aán cuãa Ngên haâng, gúåi yá

vïì nöåi dung cuãa caác kïë hoaåch TÀC àêìy àuã vaâ toám tùæt cuäng nhû caác trûúâng húåp sûã duång tûâng loaåi kïë

hoaåch. Phêìn Danh saách Kiïím tra nïu bêåt nhûäng àêìu viïåc phaãi tiïën haânh àöëi vúái cöng taác TÀC taåi

möîi giai àoaån cuãa chu trònh dûå aán. Chûúng 3 laåi àïì cêåp túái caác khaái niïåm lêåp kïë hoaåch TÀC chñnh,

göìm khung chñnh saách, quyïìn lúåi, lêåp kïë hoaåch TÀC cho nhûäng nhoám dïî bõ taác àöång, caác giai àoaån

chuêín bõ vïì mùåt xaä höåi, ngên saách vaâ biïíu thúâi gian.

Chûúng 4 xaác àõnh caác cú höåi tham khaão yá kiïën caác bïn liïn quan, àùåc biïåt laâ nhûäng ngûúâi bõ aãnh

hûúãng, trong quaá trònh lêåp kïë hoaåch vaâ thûåc hiïån TÀC. Chûúng 5 giaãng giaãi caác phûúng phaáp thu

thêåp söë liïåu chñnh: thöëng kï dên söë, àiïìu tra vaâ àaánh giaá nhanh coá sûå tham gia cuãa dên; àöìng thúâi

giaãi thñch ûáng duång cuãa chuáng trong viïåc lêåp kïë hoaåch vaâ thûåc hiïån TÀC.

Lêåp kïë hoaåch di chuyïín nhaâ cûãa vaâ cöång àöìng taåo thaânh nïìn taãng cuãa Chûúng 6. Chûúng 7 töíng

kïët caác chiïën lûúåc khöi phuåc thu nhêåp. Chûúng 8 thaão luêån vïì khung thïí chïë, coân Chûúng 9 têåp

trung vaâo caác nöåi dung giaám saát vaâ àaánh giaá nöåi böå vaâ tûâ bïn ngoaâi. Phêìn lúán caác chûúng àïìu kïët

thuác dûúái daång toám tùæt vaâ danh saách kiïím tra nhûäng àiïím haânh àöång chñnh trong chu trònh dûå aán.

Phêìn Phuå luåc böí sung möåt söë àêìu saách tham khaão, àïì cûúng mêîu, thöng tin vïì chñnh saách TÀC úã

möåt söë nûúác thaânh viïn lûåa choån vaâ möåt söë mêîu baáo caáo giaám saát.

Cuöën cêím nang naây coân nïu caác vñ duå vïì möåt söë thûåc tiïîn hay trong caác dûå aán cuãa Ngên haâng, vaâ

chuáng töi hi voång noá seä àaáp ûáng àûúåc yïu cêìu cuãa nhûäng nhaâ lêåp kïë hoaåch vaâ thûåc hiïån TÀC àïí

baão àaãm sau dûå aán àúâi söëng cuãa nhûäng ngûúâi BAH ñt nhêët cuäng àûúåc ngang bùçng nhû trûúác dûå aán.

Chuáng töi mong rùçng cuöën cêím nang seä àûa túái nhûäng yá tûúãng vaâ caách tiïëp cêån múái vïì khöi phuåc

àiïìu kiïån söëng vaâ sinh kïë, kïí caã cho nhûäng nhoám dïî bõ taác àöång.

Kazi F. Jalal

Vuå trûúãng Vuå Phaát triïín Möi trûúâng vaâ Xaä höåi

Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ

iii

Àêy laâ baãn dõch tûâ taâi liïåu nguyïn baãn tiïëng Anh cuãa Ngên haâng Phaát triïín

Chêu AÁ. Duâ àaä hïët sûác cöë gùæng àïí àaãm baão rùçng taâi liïåu naây àûúåc dõch

àuáng, Ngên haâng khöng chõu traách nhiïåm vïì tñnh chñnh xaác cuãa baãn dõch.

Viïët tùætADB Asian Development Bank (“Bank”)

Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ (Ngên haâng)APs Affected person

Ngûúâi bõ aãnh hûúãng (BAH)BME Benefit monitoring and evaluation

Giaám saát vaâ àaánh giaá lúåi ñch CBO Community-based organization

Töí chûác dûåa vaâo cöång àöìngDMC Developing member country

Nûúác thaânh viïn àang phaát triïínEA Executing agency

Cú quan thûåc hiïånEIA Environmental impact assessment

Àaánh giaá aãnh hûúãng möi trûúângGRC Grievance redress committee

Höåi àöìng giaãi quyïët tranh chêëpISA Initial social assessment

Àaánh giaá xaä höåi ban àêìuLAR Land acquisition and resettlement

Thu höìi àêët àai vaâ taái àõnh cû (TDC)LAS Land acquisition survey

Àiïìu tra thu höìi àêët àaiM&E Monitoring and evaluation

Giaám saát vaâ àaánh giaáMRN Management Review meeting

Cuöåc hoåp xem xeát vïì quaãn lyáNGO Nongovernment organization

Töí chûác phi chñnh phuãOESD Office of Environment and Social Development

Vùn phoâng möi trûúâng vaâ phaát triïín xaä höåiPPTA Project preparatory technical assistance

Trúå giuáp kyä thuêåt chuêín bõ dûå aánPRC People’s Republic of China

Cöng hoaâ Dên chuã Nhên dên Trung HoaRP Resettlement plan

Kïë hoaåch taái àõnh cûRRP Report and Recommendation of the President

Baáo caáo vaâ kiïën nghõ cuãa Chuã tõchSES Socioeconomic survey

Àiïìu tra kinh tïë xaä höåiSOCD Social Development Division

Ban phaát triïín xaä höåiSRC Staff Review Committee

Höåi àöìng kiïím àiïím nhên sûåTA Technical assistance

Trúå giuáp kyä thuêåtTOR Terms of reference

Àiïìu khoaãn tham chiïëu

iv

Thuêåt ngûä

Ngûúâi (höå) bõ aãnh hûúãng Affected person (household)

Ngûúâi (höå) bõ aãnh hûúãng búãi nhûäng thay àöíi liïn quan àïën dûå aán trong viïåc sûã duång àêët àai, nûúác vaâ caác taâi nguyïn thiïn nhiïn khaác

Àïìn buâ Compensation

Tiïìn hoùåc hiïån vêåt traã cho ngûúâi bõ aãnh hûúãng àïí thay thïë taâi saãn, nguöìn lûåc hoùåc thu nhêåp bõ mêët

Truêët hûäu Expropriation

Haânh àöång cuãa Chñnh phuã trong viïåc lêëy hoùåc thay àöíi caác quyïìn súã hûäu khi thûåc hiïån quyïìn lûåc töëi cao cuãa mònh

Xung cöng Eminent domain

Biïån phaáp àiïìu tiïët cuãa Chñnh phuã àïí lêëy àêët

Quyïìn àûúåc hûúãng Entitlement

Loaåt caác biïån phaáp bao göìm àïìn buâ, khöi phuåc thu nhêåp, chuyïín giao viïån trúå, thay thïë thu nhêåp, vaâ di chuyïín maâ ngûúâi bõ aãnh hûúãng àûúåc hûúãng, tuyâ theo tñnh chêët cuãa nhûäng mêët maát hoå phaãi chõu, àïí phuåc höìi laåi cú súã kinh tïë vaâ xaä höåi cuãa hoå.

Cöång àöìng tiïëp nhêån dên di chuyïín Host population

Cöång àöìng sinh söëng trong hoùåc gêìn khu vûåc maâ ngûúâi bõ aãnh hûúãng di chuyïín àïën

Khöi phuåc thu nhêåp Income restoration

Töí chûác laåi caác nguöìn thu nhêåp vaâ kïë sinh nhai cuãa ngûúâi bõ aãnh hûúãng

Taái àõnh cû bùæt buöåc Involuntary resettlement

Dûå aán phaát triïín dêîn àïën nhûäng mêët maát taái àõnh cû khöng thïí traánh khoãi, trong àoá ngûúâi bõ aãnh hûúãng khöng coân lûåa choån naâo khaác ngoaâi viïåc xêy dûång laåi cuöåc söëng, thu nhêåp vaâ cú súã vêåt chêët úã bêët cûá möåt núi naâo khaác

Di chuyïín Relocation

Xêy dûång laåi nhaâ cûãa, taâi saãn, bao göìm àêët àai saãn xuêët, vaâ haå têìng cöng cöång úã möåt àõa àiïím khaác

Phuåc höìi Rehabilitation

Thiïët lêåp laåi thu nhêåp, kïë sinh nhai, cuöåc söëng vaâ caác hïå thöëng xaä höåi

Tyã lïå thay thïë Replacement rateá

Chi phñ thay thïë nhûäng taâi saãn vaâ thu nhêåp bõ mêët, bao göìm caã chi phñ giao dõch

v

AÃnh hûúãng cuãa taái àõnh cû Reáettlement effect

Mêët maát vïì taâi saãn vêåt chêët vaâ phi vêåt chêët, bao göìm nhaâ cûãa, cöång àöìng, àêët àai saãn xuêët, taâi saãn vaâ nguöìn taåo ra thu nhêåp, phûúng tiïån sinh söëng, nguöìn lûåc, àõa àiïím vùn hoaá, cú cêëu, maång lûúái vaâ möëi raâng buöåc xaä höåi, sûå àùåc tñnh vùn hoaá, vaâ cú chïë höî trúå lêîn nhau

Kïë hoaåch taái àõnh cû Resettlement plan

Möåt kïë hoaåch haânh àöång coá khung thúâi gian vúái ngên saách àïí xêy dûång caác chiïën lûúåc, muåc tiïu, quyïìn àûúåc hûúãng, haânh àöång, traách nhiïåm, giaám saát vaâ àaánh giaá taái àõnh cû.

Chuêín bõ xaä höåi Social Preparation

Quaá trònh tham khaão yá kiïën ngûúâi bõ aãnh hûúãng àûúåc tiïën haânh trûúác khi nhûäng quyïët àõnh taái àõnh cû chuã chöët àûúåc àûa ra, àïí xêy dûång nùng lûåc àöëi phoá vúái viïåc taái àinh cû cho hoå

Quyïìn hoa lúåi Usufruct

Quyïìn àûúåc sûã duång vaâ sinh lúåi tûâ àêët àai thuöåc vïì ngûúâi khaác hoùåc thuöåc vïì möåt thûåc thïí lúán hún, vñ duå nhû möåt böå töåc, cöång àöìng hoùåc têåp thïí

Nhûäng nhoám dïî bõ aãnh hûúãng Vulnerable groups

Nhûäng nhoám ngûúâi riïng biïåt coá thïí phaãi chõu nhûäng aãnh hûúãng do taái àinh cû gêy ra möåt caách khöng tûúng xûáng

vi

Muòc luòc Lúâi noái àêìu iii Viïët tùæt iv Thuêåt ngûä v Chûúng 1: Giúái thiïåu 1 Nhûäng thiïåt haåi do Taái àõnh cû 1 Baãng 1.1: Nhûäng loaåi hònh thiïåt haåi chñnh cuãa Taái àõnh cû vaâ caác biïån phaáp giaãm thiïíu thiïåt haåi 1

Chñnh saách Taái àõnh cû bùæt buöåc cuãa Ngên haâng 2 Taái àõnh cû trong caác kiïíu dûå aán khaác nhau 2 Chu trònh cuãa dûå aán 3 Nhûäng vêën àïì naãy sinh khi thu höìi àêët vaâ Taái àõnh cû 3 Baãng 1.2: Taái àõnh cû trong caác kiïíu dûå aán khaác nhau 4 Thûåc haânh töët 9

Chûúng 2: Kïë hoaåch taái àõnh cû trong chu trònh dûå aán 11 Quyïët àõnh thïí loaåi cuãa kïë hoaåch Taái àõnh cû 11 Yïu cêìu àöëi vúái kïë hoaåch taái àõnh cû

Baãng 2.1: Kïë hoaåch Taái àõnh cû àêìy àuã – Mûác àöå Taái àõnh cû àaáng kïí 12 Baãng 2.2: Kïë hoaåch Taái àõnh cû ngùæn goån – Mûác àöå Taái àõnh cû khöng àaáng kïí 14 Baãng 2.3: Caác dûå aán ngaânh 14 Baãng 2.4: Kïë hoaåch Taái àõnh cû àêìy àuã: Àïì cûúng gúåi yá 16 Baãng 2.5: Kïë hoaåch Taái àõnh cû ngùæn goån: Àïì cûúng gúåi yá 18 Baãng 2.6: Thu höìi àêët vaâ Taái àõnh cû trong chu trònh dûå aán:

vii Caác àiïím haânh àöång chñnh àöëi vúái caác khoaãn vay ngaânh/ caác tiïíu dûå aán 19 Baãng 2.7: Thu höìi àêët vaâ Taái àõnh cû trong chu trònh dûå aán: Caác àiïím haânh àöång chñnh 20

Chûúng 3: Taái àõnh cû: Caác khaái niïåm cú baãn vïì lêåp kïë hoaåch 23 Traánh hoùåc giaãm thiïíu Taái àõnh cû 23 Khuön khöí chñnh saách 23 Xêy dûång chñnh saách Taái àõnh cû 24 Baãng 3.1: Xaác àõnh caác yïu cêìu vïì chñnh saách Taái àõnh cû vaâ xêy dûång nùng lûåc trong quaá trònh chuêín bõ dûå aán 24 Xaác àõnh quyïìn lúåi vaâ tñnh húåp thûác 26 Lêåp kïë hoaåch Taái àõnh cû cho nhûäng nhoám xaä höåi dïî bõ aãnh hûúãng 28 Ma trêån quyïìn lúåi 32 Ngên saách vaâ taâi chñnh cho Taái àõnh cû 32

NQ-HUNG

Baãng 3.2: Nhûäng kiïíu thiïåt haåi do chiïëm duång àêët 33 Baãng 3.3: Ma trêån quyïìn lúåi cuãa chñnh saách àïìn buâ vaâ Taái àõnh cû àûúåc àïì xuêët 34 Baãng 3.4: Caác loaåi hònh Bõ aãnh hûúãng àûúåc àïìn buâ trong dûå aán cêìu Giamuna 36 Baãng 3.5: Lêåp dûå toaán vaâ ngên saách chi phñ Taái àõnh cû 37 Thu höìi àêët vaâ biïíu thúâi gian Taái àõnh cû 37 Danh saách kiïím tra: Nhûäng quan àiïím chñnh vïì lêåp kïë hoaåch 38

Chûúng 4: Tham khaão yá kiïën vaâ sûå tham gia cuãa ngûúâi dên 39 Xaác àõnh nhûäng ngûúâi liïn quan túái dûå aán 39 Caác cú chïë tham gia cuãa ngûúâi dên 40 Sûå tham gia cuãa ngûúâi dên trong chu trònh dûå aán 41 Khuön khöí töí chûác vaâ giaãi quyïët khiïëu naåi 42 Baãng 4.1: Sûå tham gia cuãa nhûäng ngûúâi bõ aãnh hûúãng, caác töí chûác phi chñnh phuã vaâ caác cöång àöìng tiïëp nhêån dên cû trong chu trònh dûå aán 42 Danh saách kiïím tra: Tham khaão yá kiïën vaâ sûå tham gia cuãa ngûúâi dên 43 Baãng 4.2: Tham khaão yá kiïën vaâ sûå tham gia cuãa ngûúâi dên trong chu trònh dûå aán: Nhûäng àiïím haânh àöång chñnh 45

Chûúng 5: Thöng tinh kinh tïë xaä höåi 47 Chuêín bõ thu thêåp söë liïåu 47 Caác phûúng phaáp thu thêåp söë liïåu vaâ caác muåc tiïu 48

viii Baãng 5.1: Caác phûúng phaáp thu thêåp söë liïåu 48 Quyïët àõnh thu thêåp nhûäng söë liïåu gò 49 Caãi thiïån hiïåu quaã thu thêåp söë liïåu 50 Caác hoaåt àöång thu thêåp söë liïåu 51 Baáo caáo caác kïët quaã àiïìu tra 52 Baãng 5.2: Thu thêåp söë liïåu vaâ àiïìu tra trong chu trònh dûå aán: Caác àiïím haânh àöång chñnh 53 Danh saách kiïím tra: Thöng tin kinh tïë xaä höåi 54

Chûúng 6: Di chuyïín 55 Nhûäng vêën àïì trong quaá trònh lêåp kïë hoaåch di chuyïín 55 Caác phûúng aán di chuyïín 55 Baãng 6.1: Caác phûúng aán di chuyïín vaâ sûå trúå giuáp 56 Choån caác àõa àiïím di chuyïín 56 Kïë hoaåch di chuyïín vaâ caác muåc tiïu 57 Hoaâ nhêåp vúái cöång àöìng tiïëp nhêån dên di chuyïín 58 Baãng 6.2: Di chuyïín trong chu trònh dûå aán: Caác àiïím haânh àöång chñnh 59 Danh saách kiïím tra: Di chuyïín 59

Chûúng 7: Khöi phuåc thu nhêåp 61 Caác vêën àïì trong khöi phuåc thu nhêåp 61 Caác chûúng trònh khöi phuåc thu nhêåp 62 Hònh 7.1: Xaác àõnh chûúng trònh khöi phuåc thu nhêåp 63 Baãng 7.1: Khöi phuåc thu nhêåp trong chu trònh dûå aán: Caác àiïím haânh àöång chñnh 65 Danh saách kiïím tra: Khöi phuåc thu nhêåp 66

Chûúng 8: Khuön khöí thïí chïë 67 Nhûäng vêën àïì liïn quan túái khuön khöí töí chûác 67 Lêåp àún võ Taái àõnh cû 67 Nhên lûåc vaâ ngên saách 69 Àaâo taåo nhên viïn vaâ xêy dûång nùng lûåc 71 Caác Töí chûác phi chñnh phuã nhû nhûäng taác nhên thûåc hiïån cöng taác Taái àõnh cû 71 Caác uyã ban àiïìu phöëi Taái àõnh cû 73 Caác uyã ban giaãi quyïët khiïëu naåi 74 Baãng 8.1: Khuön khöí töí chûác trong chu trònh dûå aán: Caác àiïím haânh àöång chñnh 74 Danh saách kiïím tra: Khuön khöí töí chûác 75

Chûúng 9: Giaám saát vaâ àaánh giaá 77 Giaám saát, töíng kïët vaâ àaánh giaá Taái àõnh cû: Caác khaái niïåm cú baãn 77 Kïë hoaåch giaám saát vaâ àaánh giaá Taái àõnh cû 77 Giaám saát nöåi böå

78 Giaám saát vaâ àaánh giaá bïn ngoaâi 78 Baãng 9.1: Caác chó söë giaám saát tiïìm nùng 79 Baãng 9.2: Caác chó söë cho giaám saát vaâ àaánh giaá bïn ngoaâi 81 Sûå tham gia cuãa ngûúâi bõ aãnh hûúãng vaâ caác Töí chûác phi chñnh phuã vaâo giaám saát, thêím àõnh vaâ àaánh giaá 83 Baãng 9.3: So saánh caác phûúng phaáp àaánh giaá 83 Danh saách kiïím tra: Giaám saát vaâ àaánh giaá 84 Baãng 9.4: Giaám saát vaâ àaánh giaá trong chu trònh dûå aán: Caác àiïím haânh àöång chñnh 85

Danh muåc taâi liïåu tham khaão 87 Phuå luåc 1: Chñnh saách cuãa Ngên haâng vïì Taái àõnh cû bùæt buöåc 93 Phuå luåc 2: Mêîu àïì cûúng kïë hoaåch Taái àõnh cû àêìy àuã 93 Phuå luåc 3: Chñnh saách taái àõnh cû úã möåt söë nûúác thaânh viïn àang phaát triïín lûåa choån 110 Phuå luåc 4: Giaám saát taái àõnh cû: Mêîu baáo caáo tiïën àöå thaáng 114

ix

iii 1

hûúng naây giúái thiïåu khaái niïåm vïì nhûäng thiïåt haåi do taái àõnh cû (TÀC) gêy ra vaâ toám tùæt

Cchñnh saách cuãa Ngên haâng vïì Taái àõnh cû Bùæt buöåc. Möåt söë cêu hoãi chung thûúâng naãy sinh

trong quaá trònh lêåp kïë hoaåch TÀC cuäng àûúåc àïì cêåp túái.

Nhûäng thiïåt haåi do TÀCCaác dûå aán do Ngên haâng taâi trúå laâm thay àöíi phûúng thûác sûã duång àêët, nûúác vaâ nhûäng taâi nguyïn

thiïn nhiïn khaác coá thïí gêy nïn haâng loaåt taác àöång TÀC. Nhûäng thiïåt haåi tûâ TÀC thûúâng naãy sinh

nhiïìu nhêët do àêët bõ chiïëm duång, thöng qua viïåc trûng duång vaâ sûã duång àùåc quyïìn cuãa chñnh phuã

hay nhûäng biïån phaáp àiïìu tiïët khaác àïí thu höìi àêët. Nhaâ cûãa, caác cêëu truác vaâ hïå thöëng cöång àöìng,

caác maång lûúái vaâ dõch vuå xaä höåi coá thïí bõ phaá vúä. Caác phûúng tiïån saãn xuêët, bao göìm àêët àai, caác

nguöìn thu nhêåp vaâ caác kïë sinh nhai coá thïí bõ mêët. Àùåc trûng vùn hoaá vaâ tiïìm nùng vïì sûå höî trúå lêîn

nhau coá thïí bõ triïåt tiïu. Mêët caác taâi nguyïn cho sinh töìn vaâ thu nhêåp coá thïí dêîn túái viïåc khai thaác

caác hïå thöëng sinh thaái dïî bõ aãnh hûúãng, dêîn àïën nhûäng khoá khùn, cùng thùèng vïì xaä höåi vaâ bêìn

cuâng hoaá. Taåi caác vuâng àö thõ, nhûäng ngûúâi bõ di chuyïín coá thïí laâm tùng thïm lûúång dên cû söëng

trïn àêët lêën chiïëm àang ngaây möåt gia tùng. Nhûäng ngûúâi bõ aãnh hûúãng (BAH) khöng coân sûå lûåa

choån naâo, vaâ buöåc phaãi tòm caách xêy dûång laåi cuöåc söëng, thu nhêåp vaâ cú súã vêåt chêët cuãa hoå úã núi

khaác.

Àïí àaãm baão möåt söë ngûúâi khöng gùåp phaãi bêët lúåi trong quaá trònh phaát triïín, Ngên haâng cöë gùæng

traánh hoùåc giaãm àïën mûác thêëp nhêët caác taác àöång TÀC. Trong trûúâng húåp TÀC khöng thïí traánh

khoãi, Ngên haâng giuáp khöi phuåc chêët lûúång cuöåc söëng vaâ nguöìn söëng cuãa nhûäng ngûúâi BAH. Coá

thïí coân coá caã nhûäng cú höåi caãi thiïån chêët lûúång cuöåc söëng, àùåc biïåt àöëi vúái nhûäng nhoám ngûúâi dïî

bõ aãnh hûúãng. Têët caã caác loaåi thiïåt haåi do TÀC àïìu cêìn àïën nhûäng biïån phaáp giaãm thiïíu nhû nïu

trong Baãng 1.1.

Baãng 1.1

Nhûäng loaåi hònh thiïåt haåi chñnh cuãa TÀC vaâ caác biïån phaáp giaãm thiïíu thiïåt haåi

1Giúái thiïåu

Àïìn buâ theo giaá thay thïë, hoùåc thay thïë nhûäng thu nhêåp vaâ

nguöìn thu nhêåp bõ mêët. Thay thïë thu nhêåp vaâ nhûäng chi phñ

chuyïín àöíi trong thúâi gian taái thiïët cöång vúái caác biïån phaáp

khöi phuåc thu nhêåp trong trûúâng húåp bõ mêët sinh kïë

Àïìn buâ nhaâ cûãa bõ thiïåt haåi vaâ nhûäng taâi saãn gùæn liïìn vúái noá

theo giaá thay thïë; caác phûúng aán di chuyïín, kïí caã xêy dûång

khu TÀC nïëu cêìn; cöång vúái caác biïån phaáp khöi phuåc mûác söëng

Loaåi thiïåt haåi Caác biïån phaáp giaãm thiïíu

Mêët caác phûúng tiïån saãn

xuêët, bao göìm àêët àai, thu

nhêåp vaâ sinh kïë

Mêët nhaâ cûãa, coá thïí laâ mêët

toaân böå caác cêëu truác vaâ caác hïå

thöëng cöång àöìng vaâ caác dõch

vuå

Mêët caác taâi saãn khaác

Mêët caác taâi nguyïn cuãa cöång

àöìng, möi trûúâng söëng tûå

nhiïn, caác àiïím vùn hoaá vaâ

àöång saãn

Àïìn buâ theo giaá thay thïë hoùåc thay thïë

Thay thïë nïëu coá thïí àûúåc, hoùåc àïìn buâ theo giaá thay thïë; caác

biïån phaáp khöi phuåc

Chñnh saách TÀC bùæt buöåc cuãa Ngên haângCho maäi àïën gêìn àêy, nhûäng taác àöång xaä höåi vaâ möi trûúâng cuãa viïåc TÀC trong caác dûå aán coá vöën taâi

trúå cuãa Ngên haâng vêîn àûúåc giaãi quyïët chuã yïëu nhúâ sûã duång Baãn Hûúáng dêîn vïì Phên tñch Xaä höåi (1)

vaâ Àaánh giaá Möi trûúâng (2) cuãa Ngên haâng. Thaáng 2 nùm 1994, Chuã tõch Ngên haâng àaä chó thõ cho

àöåi nguä caán böå Ngên haâng sûã duång baãn Hûúáng dêîn Hoaåt àöång 4.30 cuãa Ngên haâng Thïë Giúái vïì TÀC

Bùæt buöåc àöëi vúái moåi khña caånh TÀC khöng tûå nguyïån trong caác dûå aán cuãa Ngên haâng. Viïåc sûã

duång chñnh saách riïng cuãa Ngên haâng vïì TÀC Bùæt buöåc (thaáng 11 nùm 1995) àaä chñnh thûác hoaá vaâ

cuãng cöë caách tiïëp cêån cuãa Ngên haâng vïì vêën àïì naây. Nhûäng muåc tiïu vaâ nguyïn tùæc chuã yïëu cuãa

chñnh saách naây àûúåc toám tùæt trong Khung 1.1. Chñnh saách àêìy àuã àûúåc àûa vaâo phêìn Phuå luåc 1.

l Traánh TÀC bùæt buöåc úã nhûäng núi khaã thi.

l Khi khöng thïí traánh khoãi di dên, cêìn giaãm àïën mûác töëi àa viïåc di chuyïín bùçng caách xem xeát

têët caã caác phûúng aán thiïët thûåc cuãa dûå aán.

l Nhûäng ngûúâi bõ buöåc phaãi di chuyïín cêìn àûúåc àïìn buâ vaâ trúå giuáp, sao cho tûúng lai kinh tïë

vaâ xaä höåi cuãa hoå nhòn chung cuäng seä àûúåc thuêån lúåi nhû khi khöng coá dûå aán.

l Nhûäng ngûúâi BAH cêìn phaãi àûúåc thöng tin àêìy àuã vaâ àûúåc tham khaão yá kiïën vïì caác phûúng

aán TÀC vaâ àïìn buâ.

l Nhûäng thiïët chïë vùn hoaá vaâ xaä höåi hiïån hûäu cuãa nhûäng ngûúâi bõ di chuyïín vaâ cuãa nhûäng

ngûúâi úã núi tiïëp nhêån dên TÀC cêìn phaãi àûúåc höî trúå vaâ sûã duång túái mûác töëi àa coá thïí, vaâ

nhûäng ngûúâi bõ di chuyïín cêìn phaãi àûúåc hoaâ nhêåp vïì mùåt kinh tïë vaâ xaä höåi vaâo cöång àöìngZ

núi hoå di chuyïín túái.

l Viïåc thiïëu caác quyïìn phaáp lyá chñnh thûác vïì àêët cuãa möåt söë nhoám xaä höåi BAH khöng thïí caãn

trúã viïåc hoå àûúåc àïìn buâ; cêìn chuá yá àùåc biïåt àïën nhûäng höå gia àònh maâ chuã höå laâ phuå nûä vaâ àöëi

vúái nhûäng nhoám xaä höåi dïî bõ aãnh hûúãng khaác, vñ duå nhû àöëi vúái nhûäng ngûúâi baãn àõa vaâ caác

dên töåc thiïíu söë, vaâ cêìn coá sûå trúå giuáp thñch húåp àïí giuáp hoå caãi thiïån tònh traång cuãa mònh.

l TÀC bùæt buöåc cêìn phaãi àûúåc nhêån thûác vaâ thûåc hiïån túái mûác töëi àa nhû möåt phêìn cuãa dûå aán.

l Toaân böå chi phñ vïì TÀC vaâ àïìn buâ cêìn àûúåc thïí hiïån trong chi phñ vaâ hiïåu ñch cuãa dûå aán.

l Nhûäng chi phñ vïì àïìn buâ vaâ TÀC coá thïí àûúåc xem xeát àûa vaâo vöën vay cuãa Ngên haâng àöëi vúái

dûå aán.

Nguöìn: TÀC Bùæt buöåc. ADB. Manila, thaáng 11 nùm 1995.

TÀC trong caác kiïíu dûå aán khaác nhauCaác taác àöång vïì TÀC laâ kïët quaã cuãa haâng loaåt caác loaåi dûå aán khaác nhau. Nhûäng maãnh àêët nhoã bõ

chiïëm duång àïí xêy dûång trûúâng hoåc hoùåc caác trung têm y tïë coá thïí coá nhûäng taác àöång khöng àaáng

kïí vïì TÀC. Caác tuyïën àûúâng böå, àûúâng sùæt, àûúâng àiïån hoùåc kïnh mûúng daâi coá thïí gêy taác àöång

TÀC trïn möåt daãi haânh lang heåp doåc tuyïën, hoùåc coá thïí laâm phaá vúä caác hïå thöëng cöång àöìng, chia

cùæt àûúâng caái, àûúâng moân, hïå thöëng thuãy lúåi vaâ àêët àai. Caác höì chûáa cêëp nûúác cho sinh hoaåt, tûúái

tiïu hoùåc laâm thuãy àiïån coá thïí dêîn àïën nhûäng giaán àoaån trïn qui mö röång. Phêìn lúán caác loaåi dûå aán

àïìu tiïìm êín khaã nùng gêy taác àöång TÀC nhû àûúåc trònh baây trong Baãng 1.2.

Khung 1.1

Caác muåc tiïu vaâ nguyïn tùæc cuãa Chñnh saách TÀC Bùæt buöåc

cuãa Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ (ADB - Asian Development Bank)

2

Chu trònh cuãa dûå aán

Nhûäng biïån phaáp TÀC cuãa caác dûå aán do Ngên haâng taâi trúå àûúåc xêy dûång trïn cú súã chiïën lûúåc

phaát triïín vaâ laâ möåt böå phêån gùæn boá trong thiïët kïë dûå aán ngay tûâ nhûäng giai àoaån súám nhêët cuãa

chu trònh dûå aán. Chñnh saách cuãa Ngên haâng àaä chó ra möåt söë biïån phaáp phaãi àûúåc tuên thuã trong

quaá trònh thûåc hiïån dûå aán, bùæt àêìu vúái viïåc Àaánh giaá Xaä höåi Ban àêìu (ISA - Initial Social

Assessment), àûúåc thûåc hiïån àöëi vúái têët caã caác dûå aán phaát triïín.

Nhûäng yïu cêìu vïì TÀC trong chu trònh dûå aán àûúåc toám tùæt nhû sau:

+ ISA trong giai àoaån Tòm hiïíu Thûåc tïë cho Trúå giuáp Kyä thuêåt Chuêín bõ Dûå aán (PPTA -

Project Preparatory Technical Assistance)

Trong giai àoaån ISA, àoaân cöng taác seä quyïët àõnh vïì phaåm vi vaâ nhûäng nguöìn lûåc

cêìn thiïët cho viïåc lêåp kïë hoaåch TÀC.

+ Giai àoaån nghiïn cûáu khaã thi cuãa PPTA

Nghiïn cûáu khaã thi bao göìm caã viïåc chuêín bõ kïë hoaåch TÀC.

+ Cuöåc hoåp Xem xeát vïì Quaãn lyá (MRM - Management Review Meeting)

Cuöåc hoåp naây seä xem xeát baãn Kïë hoaåch TÀC toám tùæt trong Baáo caáo vaâ Khuyïën

nghõ cuãa Chuã tõch (RRP - Report and Recommendation of the President).

+ Thêím àõnh

Phaái àoaân thêím àõnh seä hoaân têët baãn kïë hoaåch TÀC.

+ Àaâm phaán vay vöën

Àaâm phaán vïì caã nhûäng cam kïët TÀC.

+ Thûåc hiïån

Trong nöåi dung giaám saát coá viïåc thûåc hiïån kïë hoaåch TÀC.

+ Giaám saát vaâ àaánh giaá

Kïë hoaåch TÀC bao göìm caã viïåc giaám saát vaâ àaánh giaá.

Chûúng 2 seä noái vïì viïåc lêåp kïë hoaåch TÀC trong chu trònh cuãa dûå aán.

Nhûäng vêën àïì naãy sinh khi thu höìi àêët vaâ TÀC

Phêìn naây àïì cêåp àïën möåt söë cêu hoãi thöng thûúâng vïì lêåp vaâ thûåc hiïån kïë hoaåch TÀC. Nhûäng

chûúng tiïëp theo seä cung cêëp caác thöng tin chi tiïët hún.

Ai laâ nhûäng ngûúâi BAH ?

Nhûäng ngûúâi BAH laâ nhûäng ngûúâi phaãi chõu thiïåt haåi, do hêåu quaã cuãa dûå aán, toaân böå hay möåt phêìn

taâi saãn vêåt chêët vaâ phi vêåt chêët, bao göìm nhaâ cûãa, cöång àöìng, àêët canh taác, taâi nguyïn nhû rûâng,

àêët chùn nuöi, núi àaánh bùæt caá, hoùåc nhûäng àiïím vùn hoaá quan troång, nhûäng taâi saãn coá giaá trõ

thûúng maåi, sûå thuï mûúán, nhûäng cú höåi taåo thu nhêåp, nhûäng maång lûúái vaâ caác hoaåt àöång xaä höåi

vaâ vùn hoaá. Nhûäng taác àöång nhû vêåy coá thïí laâ vônh viïîn hoùåc taåm thúâi. Àiïìu naây thûúâng xaãy ra

thöng qua viïåc thu höìi àêët bùçng caách sûã duång àùåc quyïìn hay nhûäng biïån phaáp àiïìu tiïët khaác.

Ngûúâi bõ aãnh hûúãng khöng coá sûå lûåa choån naâo ngoaâi viïåc phaãi taái öín àõnh úã núi khaác. Ngûúâi dên

cuäng coá thïí BAH do nhûäng nguy cú àöëi vúái sûác khoeã vaâ sûå an toaân maâ sau àoá buöåc hoå phaãi di

chuyïín.

3

Baãn hûúáng dêîn vïì phên tñch Xaä höåi cuãa caác Dûå aán Phaát triïín (Thaáng 6 nùm 1991): baãn naây àûúåc thay thïë bùçng

Baãn hûúáng dêîn vïì viïåc Àûa nhûäng Vêën àïì Khña caånh Xaä höåi vaâo Caác hoaåt àöång cuãa Ngên haâng, thaáng 10 nùm

1993.

Nhûäng Yïu cêìu vïì Àaánh giaá möi trûúâng vaâ nhûäng thuã tuåc thêím àõnh möi trûúâng cuãa ADB Ngên haâng Phaát

triïín Chêu AÁ. ADB, Manila, 1993.

Baãn hûúáng dêîn hoaåt àöång 4.30 vïì taái àõnh cû khöng tûå nguyïån Bùæt buöåc. Ngên haâng Thïë giúái, 1990.

4 5

Baãng 1.2 TÀC trong caác kiïíu dûå aán khaác nhau

Ngaânh

Giao thöng * Taác àöång TÀC xaãy ra trïn toaân tuyïën. Sûå mêët maát thûúâng chó xaãy ra trong phaåm vi cöång àöìng hiïån

taåi vò tuyïën àûúâng heåp. Tuy nhiïn, nïëu tuyïën àûúâng daâi, cùæt ngang qua nhiïìu ranh giúái haânh chñnh

thò viïåc phên chia traách nhiïåm coá thïí seä khöng roä raâng vaâ caác quyïìn lúåi coá thïí seä khaác biïåt giûäa caác

àoaån tuyïën. Caác tuyïën coá thïí chia cùæt àêët àai, àûúâng caái vaâ àûúâng moân cuãa àõa phûúng, caác hïå thöëng

thuãy lúåi, maång lûúái kinh tïë vaâ xaä höåi, hoùåc chia cùæt khaã nùng tiïëp cêån caác nguöìn taâi nguyïn. Coá thïí

phaãi mûúån àêët taåm thúâi trong quaá trònh xêy dûång.

* Coá thïí gêy caác taác àöång TÀC cuåc böå vaâ phaãi mûúån àêët taåm thúâi àïí xêy dûång.

* Coá khaã nùng gêy taác àöång TÀC nghiïm troång àöëi vúái caác cöång àöìng àang sûã duång àêët. Coá thïí laâm di

chuyïín toaân böå nhûäng cöång àöìng naây, hoùåc phaá caác kiïíu vïì giao thöng liïn laåc, tònh traång sûã duång

àêët, phaá vúä caác hïå thöëng kinh tïë, xaä höåi vaâ viïåc sûã duång taâi nguyïn. Mûúån àêët taåm thúâi trong quaá

trònh xêy dûång.

* Tuyïën àûúâng böå hoùåc àûúâng sùæt

* Caác bïën taâu, xe, àiïím têåp kïët hay nhûäng cêìu cöëng liïn quan àïën caác con

àûúâng àûúåc àêìu tû.

* Sên bay, caãng biïín, caãng söng

Loaåi taác àöång TÀCNhûäng haång muåc dûå aán thûúâng gêy taác àöång TÀC

Àiïån lûåc vaâ

nùng lûúång

* Tuyïën truyïìn taãi

* Caác nhaâ maáy phaát àiïån, caác traåm vaâ tiïíu traåm haå thïë, àûúâng vaâo

* Höì chûáa nûúác cuãa nhaâ maáy thuãy àiïån

* Hïå thöëng àûúâng öëng hònh mùæt lûúái

* Caác traåm búm nûúác vaâ caác àiïím xûã lyá

* Höì chûáa cho cêëp nûúác

Cêëp nûúác vaâ

vïå sinh

möi trûúâng

* Mûúån àêët taåm thúâi: sûã duång caác haânh lang hiïån coá (vñ duå haânh lang àûúâng böå) coá thïí giaãm thiïíu caác

taác àöång. Nhûäng haânh lang heåp coá thïí bõ chiïëm duång lêu daâi vaâ gêy aãnh hûúãng khöng àaáng kïí.

* Coá thïí gêy taác àöång nghiïm troång hún trïn qui mö heåp. Mûúån àêët taåm thúâi trong thúâi gian xêy

dûång.

* Xêy dûång höì chûáa coá thïí gêy taác àöång nghiïm troång vaâ trïn àõa baân röång.

Xem Caác höì chûáa nûúác cuãa nhaâ maáy thuãy àiïån.

* Viïåc xêy dûång caác cöåt àiïån cao thïë thûúâng chó gêy taác àöång nhoã vïì TÀC. Taác àöång coá thïí laâ nghiïm

troång nïëu quy mö súã hûäu/sûã duång àêët nhoã. Tuy khöng bõ chiïëm duång nhûng nhûäng haån chïë trong

phaåm vi haânh lang cuãa tuyïën coá thïí aãnh hûúãng túái sûå sûã duång àêët cuãa ngûúâi dên doåc theo tuyïën. Coá

thïí phaãi mûúån àêët taåm thúâi trong quaá trònh xêy dûång.

* Coá thïí gêy taác àöång nghiïm troång trïn àõa baân heåp, vaâ chiïëm duång àêët taåm thúâi trong quaá trònh xêy

dûång. Caác nhaâ maáy phaát àiïån coá thïí gêy taác àöång TÀC qua viïåc laâm ö nhiïîm àêët, khöng khñ vaâ nûúác.

* Viïåc xêy dûång caác höì chûáa coá thïí coá caác taác àöång nghiïm troång vaâ thûúâng laâ trïn diïån röång, laâm di

chuyïín toaân böå nhûäng cöång àöìng tûâ caác vuâng xêy dûång nhaâ maáy vaâ vuâng ngêåp nûúác vaâ laâm phaá vúä

caác kiïíu giao thöng liïn laåc, tònh traång sûã duång àêët, phaá vúä caác hïå thöëng kinh tïë, xaä höåi vaâ viïåc sûã

duång taâi nguyïn. Mûúån àêët taåm thúâi trong quaá trònh xêy dûång.

Chêët thaãi rùæn * Traåm vêån chuyïín raác, baäi chûáa raác. * Coá thïí gêy caác taác àöång nghiïm troång trïn àõa baân heåp.

Nêng cêëp àö thõ * Àõa àiïím xêy dûång cú súã haå têìng àö thõ * Coá thïí gêy caác taác àöång nghiïm troång trïn àõa baân heåp.

Y tïë * Àõa àiïím cho bïånh viïån, phoâng khaám, phûúng tiïån giaãng daåy

* Coá thïí gêy caác taác àöång nghiïm troång trïn àõa baân heåp. Caác cöång àöìng coá thïí àaä sùén saâng tûå

nguyïån cung cêëp nhûäng khu àêët nhoã cho nhûäng dõch vuå chung cuãa cöång àöìng.

Giaáo duåc

* Àõa àiïím cho trûúâng hoåc, cho caác cú súã àaâo taåo, v.v.. * Coá thïí gêy caác taác àöång nghiïm troång trïn àõa baân heåp. Caác cöång àöìng coá thïí àaä àûúåc chuêín bõ àïí

tûå nguyïån cung cêëp nhûäng khu àêët nhoã cho nhûäng dõch vuå chung cuãa cöång àöìng.

Kiïím soaát luä

vaâ tûúái tiïu

* Caác tuyïën kïnh; keâ baão vïå, vaâ nhûäng cöng trònh liïn quan

* Àêåp

* Hêåu quaã TÀC xaãy ra trïn toaân tuyïën. Xem Caác tuyïën àûúâng böå vaâ àûúâng sùæt.

* Viïåc xêy dûång àêåp coá thïí gêy taác àöång TÀC nghiïm troång vaâ trïn diïån röång.

Xem Caác höì chûáa nûúác cuãa nhaâ maáy thuãy àiïån.

* Khai thaác moã theo vóa

* Coá thïí gêy taác àöång nghiïm troång trïn àõa baân heåp, hoùåc taác àöång TÀC do chêët lûúång möi trûúâng bõ

xêëu ài nghiïm troång (vñ duå, àêët hay nûúác bõ ö nhiïîm).

Nhûäng hoaåt àöång

khai thaác moã

Phaát triïín

lêm nghiïåp

Tröìng rûâng, tröìng rûâng nguyïn liïåu, àoáng cûãa rûâng

Coá thïí laâm mêët khaã nùng tiïëp cêån caác saãn phêím rûâng àïí kiïëm tiïìn hoùåc àïí sinh töìn. Mêët caác quyïìn

chùn thaã vêåt nuöi. Di chuyïín caác cöång àöìng.

Cöng viïn,

khu baão töìn

Cöng viïn quöëc gia vaâ nhûäng khu vûåc àa daång sinh hoåc

Coá thïí laâm mêët caác quyïìn chùn thaã vêåt nuöi, hoùåc laâm mêët nhûäng tuyïën àûúâng chùn thaã. Coá thïí

laâm di chuyïín caác cöång àöìng ra khoãi cöng viïn.

6 7

Sûå khaác biïåt giûäa TÀC tûå nguyïån vaâ TÀC bùæt buöåc laâ gò?Nhûäng ngûúâi di chuyïín möåt caách tûå nguyïån thûúâng laâ do hoå tûå lûåa choån, laâ nhûäng ngûúâi treã tuöíi

vaâ muöën tòm nhûäng cú höåi múái. Nhûäng ngûúâi bõ di chuyïín bùæt buöåc thuöåc têët caã caác nhoám tuöíi, coá

caác quan àiïím vaâ khaã nùng khaác nhau. Nhiïìu ngûúâi trong söë hoå khöng coá sûå lûåa choån khaác maâ

buöåc phaãi dûát boã nhûäng taâi saãn cuãa mònh. Chñnh saách cuãa Ngên haâng chó roä rùçng nhûäng ngûúâi TÀC

bùæt buöåc laâ nhûäng ngûúâi cêìn àûúåc giuáp àúä.

Àïìn buâ cöng bùçng laâ gò?Chñnh saách cuãa Ngên haâng àõnh roä laâ àïìn buâ ngang bùçng vúái tònh traång "khöng coá" dûå aán, haâm yá

rùçng cêìn phaãi sûã duång giaá thay thïë. Àúâi söëng cuãa nhûäng ngûúâi BAH sau khi TÀC ñt nhêët phaãi àaåt

àûúåc ngang mûác cuä cuãa hoå nhû trûúác khi coá dûå aán. Caác chi phñ thay thïë seä tûúng àûúng vúái giaá thõ

trûúâng cöång vúái chi phñ chuyïín nhûúång chó khi thõ trûúâng phaãn aánh nhûäng thöng tin tin cêåy vïì giaá

caã vaâ sùén coá nhûäng phûúng aán thay thïë cho taâi saãn bõ mêët.

Liïåu viïåc chi traã àïìn buâ tûå noá coá àuã àïí taái taåo khöng?Khöng hoaân toaân. Phêìn lúán caác chñnh phuã àïìu coá nhûäng chñnh saách, luêåt vaâ nhûäng qui àõnh yïu

cêìu àïìn buâ cho nhûäng ngûúâi bõ thiïåt haåi taâi saãn, song nhûäng àiïìu naây coá thïí chûa àuã àïí khöi phuåc

laåi caác kïë sinh nhai vaâ mûác söëng cuãa nhûäng ngûúâi BAH nhû Ngên haâng àoâi hoãi. Nhòn chung, àïí àaáp

ûáng chñnh saách cuãa Ngên haâng laâ khöi phuåc laåi cú súã kinh tïë vaâ xaä höåi, nhûäng ngûúâi BAH cêìn ba

àiïìu kiïån sau: àïìn buâ nhûäng taâi saãn vaâ thu nhêåp bõ mêët; trúå giuáp vêån chuyïín vaâ di chuyïín; vaâ, giuáp

àúä nhùçm khöi phuåc vaâ öín àõnh àúâi söëng cuãa hoå. Viïåc àïìn buâ bùçng giaá thay thïë thûúâng laâ àuã nïëu

nhû nguöìn thu nhêåp vaâ nhaâ cûãa khöng bõ thiïåt haåi.

Khi möåt dûå aán khöng àoâi hoãi phaãi di chuyïín nhaâ cûãa thò coá cêìn àïën Kïë hoaåch TÀC khöng?

Nïëu nhû taâi saãn bõ thiïåt haåi vaâ nguöìn söëng bõ aãnh hûúãng thò chñnh saách cuãa Ngên haâng coi àoá laâ taác

àöång TÀC vaâ nhû vêåy cêìn coá Kïë hoaåch TÀC.

Traã àïìn buâ cho àêët bõ chiïëm duång bùçng tiïìn mùåt coá phaãi laâ phûúng thûác phuâ húåp duy nhêët khöng?

Traã àïìn buâ cho àêët bõ chiïëm duång bùçng tiïìn mùåt khöng bao giúâ laâ phûúng thûác àïìn buâ thoaã àaáng

nïëu noá khöng àûúåc traã bùçng giaá trõ thay thïë. Cuäng coá thïí coá nguy cú laâ ngûúâi BAH seä chi tiïu tiïìn

cuãa hoå möåt caách nhanh choáng vaâ trúã nïn bêìn cuâng, hoùåc nhûäng nhu cêìu thiïët yïëu cuãa phuå nûä vaâ

treã em coá thïí khöng àûúåc àaáp ûáng nïëu nhû tiïìn àïìn buâ àûúåc traã cho chuã höå. Trong nhiïìu trûúâng

húåp, caác chûúng trònh TÀC dûåa trïn cú súã àêët àai toã ra hiïåu quaã hún nhûäng phûúng aán khöng dûåa

vaâo àêët. Khi khöng àuã àêët thay thïë vúái chêët lûúång húåp lñ thò caác phûúng aán taåo nguöìn thu nhêåp vaâ

taái àaâo taåo coá thïí laâ nhûäng caách thûác phuâ húåp. Muåc tiïu laâ nhùçm taåo ra nhiïìu phûúng aán giuáp

nhûäng ngûúâi BAH lûåa choån phûúng aán töët nhêët àïí khöi phuåc thu nhêåp bõ mêët.

Coá cêìn thiïët phaãi tham khaão yá kiïën vúái nhûäng ngûúâi BAH khöng?Cêìn. Nhûäng ngûúâi BAH laâ nhûäng ngûúâi coá thïí lûåa choån möåt caách töët nhêët nhûäng chiïën lûúåc

thûúâng àem laåi nhûäng thay àöíi coá yá nghôa trong cuöåc söëng cuãa hoå. So vúái ngûúâi ngoaâi, hoå coá thïí

biïët töët hún nhiïìu vïì nhûäng gò coá lúåi cho hoå, vaâ sûå tham gia cuãa hoå rêët coá thïí seä dêîn àïën yá thûác cao

hún vïì sûå laâm chuã vaâ tòm ra nhûäng giaãi phaáp bïìn vûäng hún. Chñnh saách cuãa Ngên haâng chó roä rùçng

chuêín bõ vïì mùåt xaä höåi laâ möåt quaá trònh quan troång nhùçm laâm giaãm cùng thùèng vaâ àaåt àûúåc sûå húåp

taác trong trûúâng húåp viïåc TÀC coá khaã nùng gêy ra sûå chöëng àöëi xaä höåi, hoùåc khi nhûäng nhoám xaä

höåi dïî bõ aãnh hûúãng phaãi di chuyïín.

Nhûäng ngûúâi khöng coá quyïìn húåp phaáp coá àûúåc trúå giuáp hay khöng?Coá, nïëu hoå laâ nhûäng ngûúâi BAH. Chñnh saách cuãa Ngên haâng laâ röång múã; noáthûâa nhêån têët caã nhûäng

ngûúâi BAH búãi dûå aán àïìu àûúåc àïìn buâ vaâ àûúåc khöi phuåc, khöng phên biïåt quyïìn súã hûäu hoùåc tñnh

húåp phaáp. Vñ duå, chñnh saách cuãa Ngên haâng bao göìm caã nhûäng ngûúâi lônh canh hoùåc nhûäng ngûúâi

nöng dên thuï àêët bõ mêët quyïìn sûã duång; caã nhûäng ngûúâi sûã duång àêët theo têåp quaán song khöng

coá quyïìn súã hûäu chñnh thûác, nhûäng ngûúâi di cû àïën theo muâa vuå vaâ nhûäng ngûúâi lêën chiïëm àêët

cöng cöång. Töíng giaá trõ vaâ mûác àïìn buâ vaâ nhûäng quyïìn lúåi khaác phuå thuöåc vaâo tñnh chêët thiïåt haåi

maâ möîi höå phaãi gaánh chõu. Trûúâng húåp ngûúâi BAH bõ mêët khaã nùng tiïëp cêån nhûäng taâi nguyïn

khöng àûúåc quaãn lyá nhû rûâng, àûúâng thuãy, caác baäi chùn thaã, hoå cêìn àûúåc cung cêëp nhûäng thûá thay

thïë bùçng vêåt chêët. Caác biïån phaáp khöi phuåc thu nhêåp vaâ mûác söëng coá thïí thay thïë cho viïåc àïìn buâ

bùçng tiïìn mùåt taåi caác haânh lang baão vïå cöng trònh nïëu nhûäng biïån phaáp naây coá khaã nùng àaáp ûáng

muåc tiïu chñnh saách. Tuy nhiïn, nhûäng ngûúâi àaä truåc lúåi tûâ viïåc cho thuï bêët húåp phaáp àêët trong

caác haânh lang baão vïå cöng trònh seä khöng àûúåc àïìn buâ.

Laâm thï ë naâo àï í ngùn chùån àêìu cú àêët?Ngên haâng vaâ àöëi taác vay seä thoaã thuêån ngaây giúái haån cuå thïí àöëi vúái viïåc xaác àõnh tñnh húåp thûác cuãa

quyïìn àûúåc àïìn buâ. Chñnh saách cuãa Ngên haâng nïu roä rùçng nhûäng ngûúâi BAH àñch thûåc, cho duâ hoå

coá quyïìn húåp phaáp hay khöng, àïìu phaãi àûúåc xaác àõnh taåi thúâi àiïím súám nhêët coá thïí trong quaá

trònh chuêín bõ dûå aán. Thúâi àiïím naây thûúâng laâ ngaây thöëng kï hoùåc àiïìu tra àaä àûúåc tiïën haânh

trong giai àoaån nghiïn cûáu khaã thi cuãa PPTA. Baãn àöì tûâ aãnh maáy bay hoùåc viïåc xem xeát nhûäng giêëy

túâ vïì sûã duång àêët coá thïí laâ nhûäng böí sung coá giaá trõ cho caác kïët quaã àiïìu tra trong viïåc phên biïåt

nhûäng ngûúâi BAH àñch thûåc vaâ khöng àñch thûåc.

Nhûäng ngûúâi BAH giaán tiïëp co á àûúåc hûúãng àïìn bu â khöng ?Cêìn phaãi coá möåt àõnh nghôa vïì nhûäng ngûúâi BAH "giaán tiïëp", cho caã muåc àñch xaác àõnh vaâ muåc

àñch thûåc hiïån. Cú súã àïí xaác àõnh quyïìn lúåi àïìn buâ laâ sûå thiïåt haåi trûåc tiïëp caác taâi saãn, àiïìu kiïån töìn

taåi, hoùåc thu nhêåp aãnh hûúãng àïën kïë sinh nhai. Àïí àùåt ra giúái haån, taác àöång giaán tiïëp cuãa dûå aán cêìn

phaãi àûúåc xem xeát vaâ cên nhùæc möåt caách thêån troång. Coá thïí àûa ra möåt söë biïån phaáp àùåc biïåt àïí

trúå giuáp nhûäng nhoám dïî bõ aãnh hûúãng, kïí caã khi trong chñnh saách khöng àoâi hoãi phaãi àïìn buâ chñnh

thûác..

Nhûäng giúái haån thúâi gian àöëi vúái chñnh saách cuãa Ngên haâng la â gò?Chñnh saách cuãa Ngên haâng laâ TÀC cêìn àûúåc thûåc hiïån tûâ nhûäng giai àoaån súám

nhêët cuãa chu trònh dûå aán. Möåt kinh nghiïåm töët laâ giaãi quyïët öín thoaã cöng taác taái

àõnh cû trûúác khi Ngên haâng xuác tiïën àêìu tû. Vò thúâi gian phuåc höìi nhûäng thiïåt

haåi do di chuyïín vaâ nhûäng mêët maát vïì thu nhêåp coá thïí keáo daâi, viïåc giaám saát vaâ

àaánh giaá coá thïí vêîn cêìn caã sau khi nhûäng ngûúâi BAH àaä di chuyïín vaâ àöi khi,

thêåm chñ caã sau khi caác cöng trònh cuãa dûå aán àaä àûúåc àûa vaâo vêån haânh vaâ viïåc

taâi trúå vöën cuãa Ngên haâng àaä kïët thuác.

Nïëu caác cöång àöìng tûå nguyïån hiïën àêët cho caác cöng trònh cuãa dûå aán thò coá aáp

duång Chñnh saách naây hay khöng?Chñnh saách cuãa Ngên haâng seä khöng àûúåc aáp duång trong trûúâng húåp caác cöång

àöìng tûå nguyïån hiïën nhûäng maãnh àêët nhoã àïí àöíi lêëy nhûäng lúåi ñch cuãa dûå aán, vñ

duå nhû bïånh viïån, trûúâng hoåc, cung cêëp nûúác saåch, hoùåc caác kïnh tûúái tiïu vúái

àiïìu kiïån khöng coá ngûúâi lêën chiïëm àêët vaâ chuã àêët cuäng nhû nhûäng ngûúâi sûã

duång àêët chñnh thûác tuyïn böë àöìng yá cho dûå aán àêët; vaâ khi úã àoá coá cú chïë giaãi

quyïët khiïëu naåi.

Chñnh saách cuãa Ngên haâng coá bao göìm viïåc mûúån àêët taåm thúâi khöng?Nhûäng ngûúâi BAH taåm thúâi cuäng àûúåc coi nhû nhûäng ngûúâi BAH vaâ phaãi àûúåc àïìn buâ vaâ trúå giuáp

möåt caách tûúng ûáng. Tuy nhiïn, hoå khöng àûúåc àûa vaâo danh saách nhûäng ngûúâi BAH do mûác àöå

8 9

aãnh hûúãng khöng nghiïm troång. Nhûäng thiïåt haåi taåm thúâi coá thïí bao göìm àêët àai vaâ taâi saãn àûúåc

thuï, mûúån trong quaá trònh xêy dûång dûå aán (àïí laâm moã mûúån, moã khai thaác àaá, cöng trûúâng xêy

dûång, àûúâng vaâo taåm thúâi, hoùåc kho chûáa), thiïåt haåi vïì hoa maâu vaâ thu nhêåp trïn àêët nöng nghiïåp,

thiïåt haåi vïì nhaâ cûãa hoùåc caác dõch vuå cuãa cöång àöìng, thiïåt haåi vïì thu nhêåp tûâ kinh doanh do hêåu

quaã cuãa cöng viïåc xêy dûång, hoùåc thiïåt haåi vïì lûúng àöëi vúái ngûúâi laâm cöng. Nïëu nhûäng thiïåt haåi

naây keáo daâi thò töët hún nïn coi chuáng nhû nhûäng thiïåt haåi vônh viïîn.

Coá phaãi têët caã nhûäng dûå aán gêy TÀC àïìu cêìn phaãi coá kïë hoaåch TÀC hay khöng?Àuáng. Chñnh saách cuãa Ngên haâng àûúåc aáp duång àöëi vúái moåi taác àöång vïì TÀC, bêët kïí söë ngûúâi BAH

laâ bao nhiïu hay mûác àöå nghiïm troång nhû thïë naâo. Tuy nhiïn, mûác àöå chi tiïët cuãa taâi liïåu coá thïí

khaác nhau, phuå thuöåc vaâo nhoám muåc tiïu, àöå phûác taåp, qui mö, vaâ mûác àöå nghiïm troång cuãa TÀC.

Nhûäng dûå aán àöìng taâi trúå coá phaãi tuên theo chñnh saách cuãa Ngên haâng khöng?Coá. úã àêu nguöìn vöën taâi chñnh cuãa Ngên haâng àûúåc duâng àïí àêìu tû cho dûå aán, úã àoá aáp duång chñnh

saách cuãa Ngên haâng. Nhiïìu nhaâ taâi trúå khaác cuäng coá chñnh saách TÀC tûúng tûå nhû cuãa Ngên haâng.

Möåt thûåc tiïîn töët àöëi vúái nhûäng nhaâ taâi trúå laâ cêìn nhêët trñ vïì nhûäng chuêín mûåc cuãa TÀC, vûâa àïí

àaãm baão quyïìn lúåi cho nhûäng ngûúâi BAH vûâa giaãm búát sûå phûác taåp cho cú quan thûåc hiïån. Chñnh

saách cuãa Ngên haâng cuäng aáp duång àöëi vúái caã nhûäng khoaãn vay cho caác cú quan taâi chñnh phaát

triïín.

Nhûäng dûå aán ngaânh cuãa tû nhên coá phaãi lêåp caác kïë hoaåch TÀC khöng ?Coá. Chñnh saách TÀC cuãa Ngên haâng aáp duång cho caã nhûäng dûå aán ngaânh cuãa tû nhên coá TÀC.

Thöng thûúâng, chuã àêìu tû tû nhên chõu traách nhiïåm thûåc hiïån dûå aán seä chuêín bõ kïë hoaåch TÀC,

vúái sûå phï chuêín cuãa cú quan chñnh phuã thûåc thi àùåc quyïìn vïì thu höìi àêët. Nïëu dûå aán coá nhiïìu tiïíu

dûå aán thò seä phaãi chuêín bõ möåt chñnh saách vaâ khuön khöí vïì qui trònh TÀC. Nhûäng thoaã thuêån vïì dûå

aán seä raâng buöåc vïì mùåt phaáp lñ caác àöëi taác ngaânh vúái chñnh

saách cuãa Ngên haâng.

Khi naâo thò kïë hoaåch TÀC phaãi coá trong chu trònh dûå aán?Viïåc àaánh giaá sú böå vïì phaåm vi chiïëm duång àêët vaâ caác taác àöång

TÀC àûúåc thûåc hiïån trong giai àoaån xaác àõnh dûå aán. Trong giai

àoaån ISA, trûúãng àoaân cöng taác seä quyïët àõnh vïì thúâi gian, caác

nöî lûåc vaâ nguöìn lûåc cêìn thiïët àïí lêåp kïë hoaåch TÀC vaâ xaác àõnh

phaåm vi caác àiïìu khoaãn tham chiïëu (TOR - Terms of

Reference) cho viïåc lêåp kïë hoaåch TÀC trong nghiïn cûáu khaã thi

cuãa PPTA. Chñnh saách cuãa Ngên haâng yïu cêìu baãn kïë hoaåch

TÀC toám tùæt phaãi àûúåc àûa vaâo RRP àïí MRM xem xeát, vaâ möåt

kïë hoaåch TÀC àêìy àuã phaãi coá trûúác khi thêím àõnh. Baãn kïë

hoaåch TÀC toám tùæt phaãi àûúåc àûa vaâo RRP cuöëi cuâng àïí

chuyïín àïën Ban Giaám àöëc (Board).

TÀC àûúåc giaãi quyïët nhû thïë naâo trong caác tiïíu dûå aán ngaânh coá vöën vay?Caác vöën vay ngaânh àïìu aáp duång chñnh saách cuãa Ngên haâng vaâ seä àûúåc thaão luêån trong Chûúng 2.

Bïn caånh viïåc lêåp kïë hoaåch TÀC cuãa tiïíu dûå aán, möåt khuön khöí vïì chñnh saách, qui trònh vaâ thûåc

hiïån TÀC bùæt buöåc trong têët caã caác tiïíu dûå aán tiïìm êín khaã nùng chiïëm duång àêët cêìn phaãi àûúåc

thiïët lêåp vaâ thöëng nhêët vúái cú quan thûåc hiïån dûå aán. Dûåa trïn kinh nghiïåm tûâ nhûäng tiïíu dûå aán

àang tiïën haânh, cêìn coá möåt chñnh saách vïì giaãm thiïíu TÀC trong nhûäng tiïíu dûå aán tiïëp theo.

Àiïìu gò xaãy ra khi caác dûå aán cùæt qua nhiïìu ranh giúái quaãn lyá haânh chñnh ?

Nhûäng dûå aán àoâi hoãi mùåt bùçng röång (caác dûå aán höì chûáa nûúác) hoùåc nhûäng dûå aán múã röång theo

tuyïën trïn chiïìu daâi (àûúâng böå, àûúâng sùæt, tuyïën thöng tin liïn laåc, kïnh mûúng, àûúâng dêy taãi

àiïån) coá thïí cùæt qua nhiïìu àõa phêån haânh chñnh khaác nhau. Caác àún võ haânh chñnh àõa phûúng coá

thïí coá nhûäng hûúáng dêîn khaác nhau vïì TÀC, coá kinh nghiïåm, nùng lûåc vaâ mûác àöå nguöìn lûåc khaác

nhau. Àiïìu quan troång laâ àaåt àûúåc möåt sûå nhêët trñ chung vúái têët caã caác àún võ haânh chñnh àõa

phûúng vïì toaân böå quyïìn lúåi cuãa nhûäng ngûúâi BAH. Coá thïí cêìn àïën nhûäng biïån phaáp àùåc biïåt àïí

tham khaão yá kiïën cuãa têët caã nhûäng ngûúâi BAH doåc caác tuyïën dûå aán hoùåc phên

böë raãi raác trïn khoaãng caách lúán. Caác kïë hoaåch TÀC riïng biïåt coá thïí chó thñch

húåp vúái tûâng àõa phûúng, song têët caã caác quyïìn lúåi vïì àïìn buâ àïìu phaãi àaáp

ûáng muåc tiïu chñnh saách cuãa Ngên haâng laâ khöi phuåc, hoùåc caãi thiïån àúâi söëng

vêåt chêët vaâ tinh thêìn cho nhûäng ngûúâi BAH.

Nhûäng ngûúâi baãn àõa hoùåc nhûäng nhoám xaä höåi dïî bõ aãnh hûúãng coá cêìn àïën

sûå trúå giuáp àùåc biïåt trong quaá trònh TÀC khöng?Coá. TÀC thûúâng taåo ra nhûäng cú höåi vïì caác biïån phaáp caãi thiïån àiïìu kiïån kinh

tïë vaâ xaä höåi cuãa nhûäng nhoám xaä höåi dïî bõ aãnh hûúãng hún laâ chó àún giaãn khöi

phuåc laåi chuáng ngang vúái mûác àöå trûúác dûå aán. Chñnh saách cuãa Ngên haâng thûâa

nhêån àiïìu naây möåt caách tuyïåt àöëi, vaâ chó roä rùçng seä daânh sûå quan têm àùåc biïåt

túái nhu cêìu cuãa nhûäng ngûúâi ngheâo khöí nhêët, túái nhûäng höå do phuå nûä laâm

chuã, dên baãn àõa vaâ nhûäng nhoám xaä höåi khaác. Nhûäng nhoám naây seä àûúåc trúå

giuáp àïí caãi thiïån tònh traång cuãa hoå. Chûúng 3 seä àïì cêåp túái nhûäng nhu cêìu àùåc

biïåt cuãa caác nhoám xaä höåi dïî bõ aãnh hûúãng.

Thûåc haânh töët

Viïåc thûåc haânh töët cöng taác lêåp vaâ thûåc hiïån kïë hoaåch TÀC phaãi phaãn aãnh nhûäng muåc tiïu cuãa

Ngên haâng vïì TÀC bùæt buöåc. Nhûäng yïëu töë cú baãn cuãa thûåc haânh töët laâ:

Thûåc hiïån têët caã caác bûúác àïí giaãm thiïíu hoùåc loaåi boã TÀC bùæt buöåc khi coá thïí bùçng

caách khai thaác caác phûúng aán thiïët kïë khaã thi coá thïí thay thïë àûúåc.

Xaác àõnh caác thöng söë vïì TÀC coá thïí xaãy ra ngay trong giai àoaån àaánh giaá xaä höåi ban

àêìu, vaâ àûa nhûäng àiïìu khoaãn tham chiïëu thñch húåp vaâo nghiïn cûáu khaã thi cuãa dûå

aán.

Nhêån thûác vaâ thûåc hiïån caác biïån phaáp TÀC nhû nhûäng chûúng trònh phaát triïín, nhû

möåt böå phêån cuãa têët caã caác dûå aán, bao göìm caã caác dûå aán ngaânh, dûå aán tû nhên, caác dûå

aán coá nhiïìu nguöìn vöën, vaâ caã nhûäng khoaãn vay àöëi vúái caác töí chûác taâi chñnh phaát triïín.

Hoaân thaânh caác cuöåc àiïìu tra kinh tïë - xaä höåi vaâ thöëng kï nhûäng ngûúâi BAH ngay tûâ

àêìu giai àoaån chuêín bõ dûå aán nhùçm xaác àõnh moåi thiïåt haåi do chiïëm duång àêët vaâ xaác

àõnh têët caã nhûäng ngûúâi BAH, traánh doâng ngûúâi bïn ngoaâi vaâo àïí hûúãng àïìn buâ hoùåc

nhûäng ngûúâi àêìu cú truåc lúåi.

Thu huát sûå tham gia cuãa têët caã nhûäng bïn coá liïn quan vaâo quaá trònh tû vêën, àùåc biïåt laâ

cuãa têët caã nhûäng ngûúâi BAH, kïí caã nhûäng ngûúâi thuöåc caác nhoám xaä höåi dïî bõ aãnh

hûúãng.

Àïìn buâ vúái giaá thay thïë têët caã nhûäng ngûúâi BAH, kïí caã nhûäng ngûúâi khöng coá quyïìn

chñnh thûác vïì àêët cho têët caã nhûäng thiïåt haåi cuãa hoå.

Khi phaãi di chuyïín chöî úã, cêìn xêy dûång caác phûúng aán di chuyïín qua tham khaão yá

n

n

n

n

n

n

n

10 11

kiïën cuãa nhûäng ngûúâi BAH vaâ cuãa cöång àöìng nhêån ngûúâi BAH, nhùçm khöi phuåc mûác

söëng cuãa hoå.

Khi nhûäng ngûúâi BAH bõ mêët thu nhêåp vaâ nguöìn kiïëm söëng, cêìn lêåp nhûäng chûúng

trònh khöi phuåc thu nhêåp thñch húåp nhùçm caãi thiïån hoùåc ñt nhêët laâ khöi phuåc cú súã saãn

xuêët cuãa hoå.

Taåo quaá trònh chuêín bõ vïì mùåt xaä höåi àöëi vúái nhûäng ngûúâi BAH thuöåc nhoám xaä höåi dïî

bõ taác àöång hoùåc khi viïåc di chuyïín coá keâm theo sûå cùng thùèng vïì mùåt xaä höåi.

Chuêín bõ möåt kïë hoaåch TÀC coá khung thúâi gian vúái caác àiïìu khoaãn vaâ nguöìn taâi chñnh

phuâ húåp trûúác thêím àõnh, vúái baãn kïë hoaåch TÀC toám tùæt trûúác MRM. Àûa kïë hoaåch

TÀC toám tùæt vaâo baãn thaão cuãa RRP trònh lïn Ban Giaám àöëc.

Thu huát sûå tham gia cuãa caác chuyïn gia vïì TÀC, caác ngaânh khoa hoåc xaä höåi vaâ nhûäng

ngûúâi BAH vaâo quaá trònh lêåp, thûåc hiïån vaâ giaám saát viïåc thûåc hiïån kïë hoaåch TÀC.

n

n

n

n

n Moåi dûå aán gêy taác àöång TÀC àïìu phaãi coá möåt kïë hoaåch TÀC vúái caác nöåi dung coá

khung thúâi gian vaâ ngên saách cuå thïí

n Caác nguöìn lûåc, thúâi gian vaâ nöî lûåc daânh cho cöng taác TÀC cêìn tûúng xûáng vúái qui mö taác

àöång cuãa TÀC.

n Khi coá caác taác àöång TÀC, möåt baãn kïë hoaåch TÀC toám tùæt cêìn àûúåc àûa vaâo baãn thaão cuãa

RRP cho MRM vaâ vaâo RRP àïí lûu haânh trong Ban Giaám àöëc .

Quyïët àõnh thïí loaåi cuãa kïë hoaåch TÀCChñnh saách cuãa Ngên haâng aáp duång cho têët caã caác loaåi taác àöång vïì TÀC, bêët kïí söë ngûúâi BAH nhiïìu

hay ñt vaâ mûác àöå aãnh hûúãng coá nghiïm troång hay khöng. Chñnh saách naây àûa ra möåt khaái niïåm vïì

''mûác àöå àaáng kïí" trong TÀC.

"Mûác àöå àaáng kïí" àûúåc àõnh nghôa nhû sau:

n 200 ngûúâi hoùåc nhiïìu hún chõu aãnh hûúãng cuãa taác àöång TÀC;

n 100 ngûúâi hoùåc nhiïìu hún chõu taác àöång cuãa TÀC laâ ngûúâi baãn àõa hoùåc ngûúâi dïî bõ aãnh

hûúãng nhû àaä àõnh nghôa trong chñnh saách cuãa Ngên haâng (vñ duå, höå do phuå nûä laâm chuã,

nhûäng ngûúâi ngheâo khöí nhêët, caác cöång àöìng söëng biïåt lêåp, kïí caã nhûäng ngûúâi khöng coá

quyïìn húåp phaáp àöëi vúái taâi saãn, vaâ dên du muåc); hoùåc:

n Trïn 50 ngûúâi chõu taác àöång cuãa TÀC laâ nhûäng ngûúâi àùåc biïåt dïî bõ aãnh hûúãng, vñ duå,

nhûäng ngûúâi sùn bùæn haái lûúåm. Vuå Dûå aán liïn quan seä quyïët àõnh, sau khi lêëy yá kiïën tû vêën

cuãa Ban Phaát triïín Xaä höåi (SOCD) xem coá cêìn möåt baãn kïë hoaåch TÀC àêìy àuã hay khöng.

Phaãi coá möåt kïë hoaåch TÀC àêìy àuã khi caác taác àöång TÀC laâ àaáng kïí. Trong trûúâng húåp naây,

caán böå cuãa Ngên haâng cêìn höî trúå Chñnh phuã vaâ nhûäng nhaâ taâi trúå khaác cuãa dûå aán nhùçm:

n Thöng qua vaâ thûåc hiïån caác muåc tiïu vaâ nguyïn tùæc cuãa Chñnh saách cuãa Ngên haâng

trong khuön khöí phaáp lyá, chñnh saách, haânh chñnh vaâ thïí chïë riïng cuãa bïn vay vöën.

n Xêy dûång nùng lûåc cuãa chñnh phuã vaâ nhûäng nhaâ taâi trúå khaác möåt caách hiïåu quaã àïí lêåp

vaâ thûåc hiïån kïë hoaåch vïì TÀC bùæt buöåc.

n Cuãng cöë nùng lûåc cuãa caác nûúác thaânh viïn àang phaát triïín (DMC - Developing Member

Country) vaâ caác khuön khöí vô mö vïì TÀC bùæt buöåc;

n Trúå giuáp Chñnh phuã vaâ nhûäng nhaâ taâi trúå khaác trong viïåc chuêín bõ vaâ àïå trònh möåt baãn

kïë hoaåch TÀC coá thïí chêëp nhêån àûúåc vúái caác hoaåt àöång coá khung thúâi gian cuå thïí vaâ

ngên saách trûúác khi thêím àõnh vöën vay, vaâ:

n Thöng baáo cho Chñnh phuã vïì Chñnh saách cuãa Ngên haâng.

Khung 2.1

Khaái niïåm vïì mûác àöåå àaáng kïí trong TÀC

Kïë hoaåch Taái àõnh cû

trong Chu trònh Dûå aán2

12 13

Möåt baãn kïë hoaåch TÀC àêìy àuã bao göìm (i) caác muåc tiïu, chñnh saách vaâ caác chiïën lûúåc; (ii) traách

àiïìu tra kinh tïë - xaä höåi; (v) khuön khöí phaáp lyá bao göìm caã caác cú chïë giaãi quyïët mêu thuêîn vaâ thuã

tuåc khiïëu kiïån; (vi) xaác àõnh caác phûúng aán vïì àõa àiïím khu TÀC vaâ lûåa choån; (vii) xaác àõnh giaá trõ

vaâ àïìn buâ cho nhûäng taâi saãn bõ thiïåt haåi; (viii) súã hûäu, thuï mûúån, thu höìi vaâ chuyïín nhûúång àêët

àai; (ix) khaã nùng tiïëp cêån túái àaâo taåo, viïåc laâm, vaâ tñn duång; (x) nhaâ úã, cú súã haå têìng vaâ caác dõch vuå

xaä höåi; (xi) baão vïå vaâ quaãn lyá möi trûúâng, (xii) lõch thûåc hiïån, ngên quyä, giaám saát vaâ àaánh giaá. Kïë

hoaåch cuäng seä chó roä nhûäng biïån phaáp àûúåc sûã duång àïí laâm giaãm àïën mûác thêëp nhêët hoùåc traánh

caác taác àöång TÀC. Baãn kïë hoaåch coá thïí bao göìm caã giai àoaån chuêín bõ vïì mùåt xaä höåi.

Khi caác taác àöång TÀC laâ "àaáng kïí" trong möåt khoaãn vay ngaânh thò möåt trong caác tiïíu dûå aán cêìn

phaãi àûúåc thêím àõnh trûúác khi coá àoaân thêím àõnh vöën vay sang; vaâ baãn RRP, ngoaâi nhûäng yïu cêìu

tiïu chuêín vïì TÀC, cêìn coá caã caác tiïu chuêín vïì tñnh húåp thûác àöëi vúái tiïíu dûå aán vaâ àïì cûúng cuãa

baãn kïë hoaåch TÀC àêìy àuã coá thïí aáp duång àöëi vúái caác tiïíu dûå aán khaác gêy taác àöång TÀC. Trong

trûúâng húåp caác taác àöång TÀC cuãa khoaãn vay ngaânh laâ khöng àaáng kïí, Ngên haâng seä khöng àoâi hoãi

phaãi coá kïë hoaåch TÀC cuãa tiïíu dûå aán trûúác khi thêím àõnh vöën vay maâ chó cêìn caác yïu cêìu coá tñnh

chêët chuêín mûåc (möåt diïîn giaãi toám tùæt vïì TÀC) trong RRP laâ àuã. Trong khoaãn vay cêëp cho möåt hay

nhiïåm vïì töí chûác; (iii) sûå tham gia cuãa cöång àöìng vaâ hoaâ nhêåp vaâo cöång àöìng núi tiïëp nhêån; (iv)

nhiïìu töí chûác taâi chñnh phaát triïín, RRP cêìn àaãm baão rùçng töí chûác cho vay naây seä tuên thuã chñnh

saách TÀC cuãa Ngên haâng cuäng nhû nhûäng chñnh saách liïn quan khaác, nhû chñnh saách vïì baão vïå

möi trûúâng, giúái, ngûúâi baãn xûá vaâ phaát triïín coá sûå tham gia cuãa caác bïn liïn quan.

Caác dûå aán àûúåc Vuå Dûå aán liïn quan vaâ SOCD xaác àõnh laâ coá taác àöång khöng àaáng kïí vïì TÀC chó cêìn

möåt kïë hoaåch TÀC ngùæn goån. Trong trûúâng húåp vêën àïì TÀC rêët nhoã, baãn kïë hoaåch naây chó cêìn daâi

tûâ nûãa àïën hai trang. Ngên haâng coá thïí giuáp chuêín bõ baãn kïë hoaåch TÀC naây.

Baãn kïë hoaåch TÀC ngùæn goån, theo yïu cêìu, cêìn (i) toám tùæt söë lûúång vaâ

mûác àöå cuãa nhûäng thiïåt haåi; (ii) caác chñnh saách vaâ khuön khöí phaáp lyá

tûúng ûáng; (iii) töí chûác àaánh giaá taâi saãn, àïìn buâ, di chuyïín, khöi

phuåc vaâ baão vïå möi trûúâng; (iv) traách nhiïåm vïì chi traã vaâ giaám saát

àïìn buâ, höî trúå; (v) caác chi phñ; (vi) khung thúâi gian cho thu höìi àêët vaâ

caác biïån phaáp TÀC; vaâ (vii) caác cú chïë tham khaão yá kiïën cuãa nhûäng

ngûúâi BAH vaâ cú chïë khiïëu naåi.

Thúâi gian vaâ nöî lûåc cêìn cho viïåc lêåp kïë hoaåch seä tûúng xûáng vúái qui

mö vaâ mûác àöå cuãa vêën àïì TÀC. Chñnh saách cuãa Ngên haâng noái roä

n Àïìn buâ theo giaá thay thïë, thay thïë thu nhêåp vaâ chi phñ di chuyïín cho giai àoaån BAH, caác

biïån phaáp khöi phuåc thu nhêåp.

n Àïìn buâ theo giaá thay thïë, trúå giuáp di chuyïín vaâ caác kïë hoaåch di chuyïín, caác biïån phaáp khöi

phuåc mûác söëng.

n Nhûäng ngûúâi BAH laâ ngûúâi baãn àõa hay ngûúâi dïî bõ aãnh hûúãng, vñ duå, ngûúâi ngheâo khöí nhêët,

caác cöång àöìng söëng biïåt lêåp, höå do phuå nûä laâm chuã, ngûúâi khöng coá quyïìn phaáp lyá àöëi vúái taâi

saãn, dên du muåc.

n Cêìn giai àoaån chuêín bõ vïì mùåt xaä höåi - coá thïí cêìn caác biïån phaáp àùåc biïåt àïí àaãm baão khöi

phuåc àêìy àuã.

n Vñ duå, 50 ngûúâi sùn bùæt, haái lûúåm seä cêìn möåt kïë hoaåch TÀC àêìy àuã.

n Cêìn giai àoaån chuêín bõ vïì mùåt xaä höåi - coá thïí cêìn caác biïån phaáp àùåc biïåt àïí àaãm baão khöi


Àöëi vúái nhûäng dûå aán thuöåc loaåi naây:

* Thöng tin cho chñnh phuã vaâ nhûäng töí chûác taâi trúå khaác vïì chñnh saách TÀC cuãa Ngên haâng

* Trúå giuáp chñnh phuã trong viïåc thûåc hiïån chñnh saách TÀC cuãa Ngên haâng trong khuön khöí

thïí chïë vaâ phaáp lyá riïng cuãa hoå.

* Nêng cao nùng lûåc cuãa chñnh phuã vaâ caác nhaâ taâi trúå khaác àïí lêåp vaâ thûåc hiïån kïë hoaåch TÀC

* Giuáp cuãng cöë khuön khöí TÀC úã têìm quöëc gia

* Giaãi quyïët moåi khaác biïåt àaáng kïí vúái chñnh saách cuãa Ngên haâng

* Trúå giuáp chñnh phuã vaâ caác töí chûác taâi trúå khaác chuêín bõ kïë hoaåch TÀC trûúác khi thêím àõnh

khoaãn vay

* Chuêín bõ baãn toám tùæt kïë hoaåch TÀC cho baãn thaão RRP trònh MRM vaâ cho RRP àïí lûu haânh

trong Ban Giaám àöëc, dûåa trïn baãn kïë hoaåch TÀC àêìy àuã.

* Àûa thöng tin vïì TÀC vaâo taâi liïåu toám tùæt dûå aán.

Baãng 2.1

Kïë hoaåch TÀC àêìy àuã - Mûác àöå TÀC àaáng kïí

Mûác àöå nghiïm troång Söë ngûúâi BAH Yïu cêìu

Mêët phûúng tiïån saãn xuêët vaâ caác taâi saãn khaác (kïí caã àêët), thu

nhêåp vaâ caác kïë sinh nhai

Bùçng hoùåc hún 200

Mêët nhaâ cûãa, caác cöng trònh, hïå thöëng vaâ dõch vuå Bùçng hoùåc hún 200

Mêët caác taâi nguyïn, möi trûúâng söëng, khuön viïn cuãa höå

hay cuãa cöång àöìng

Thay thïë nïëu coá thïí, khöi phuåc, àïìn buâ. Bùçng hoùåc hún 100

Nhûäng trûúâng húåp TÀC laâ "khöng àaáng kïí" song laåi coá nhûäng

nhoám muåc tiïu àùåc biïåt hoùåc nhûäng sûå nhaåy caãm khaác.



Nhûäng ngûúâi BAH laâ ngûúâi baãn àõa hay ngûúâi dïî bõ aãnh hûúãng,

vñ duå, ngûúâi ngheâo khöí nhêët, caác cöång àöìng söëng biïåt lêåp, höå

do phuå nûä laâm chuã, ngûúâi khöng coá quyïìn phaáp lyá àöëi vúái taâi

saãn, dên du muåc.

14 15

Baãng 2.2

Kïë hoaåch TÀC ngùæn goån - Mûác àöå TÀC khöng àaáng kïí

Mûác àöå nghiïm troång Söë ngûúâi BAH

Yïu cêìu

Mêët caác phûúng tiïån saãn xuêët vaâ caác taâi saãn khaác, thu nhêåp

vaâ caác kïë sinh nhai

Dûúái 200 n Àïìn buâ theo giaá thay thïë, thay thïë thu nhêåp vaâ chi phñ chuyïín àöíi cho giai àoaån BAH, caác

biïån phaáp khöi phuåc thu nhêåp.

Mêët nhaâ cûãa, caác cöng trònh, hïå thöëng vaâ dõch vuå cöng cöång Dûúái 200

n Àïìn buâ theo giaá thay thïë, trúå giuáp di chuyïín vaâ caác kïë hoaåch di chuyïín, caác biïån phaáp khöi

phuåc mûác söëng.

Mêët caác taâi nguyïn, möi trûúâng söëng, khuön viïn cuãa höå hay

cuãa cöång àöìng

Dûúái 200 n Thay thïë nïëu coá thïí àûúåc, khöi phuåc, àïìn buâ.

Nhûäng ngûúâi BAH laâ ngûúâi baãn àõa hay nhûäng ngûúâi dïî bõ aãnh

hûúãng, vñ duå ngûúâi ngheâo khöí nhêët, caác cöång àöìng söëng biïåt

lêåp, höå do phuå nûä laâm chuã höå, ngûúâi khöng coá quyïìn phaáp lyá

àöëi vúái taâi saãn, dên du muåc.

Dûúái 100 n Cêìn giai àoaån chuêín bõ vïì mùåt xaä höåi - coá thïí cêìn caác biïån phaáp àùåc biïåt àïí àaãm baão khöi


Nhûäng ngûúâi BAH coá caác nhaåy caãm àùåc biïåt hoùåc rêët dïî bõ aãnh

hûúãng.

Dûúái 50 n Cêìn giai àoaån chuêín bõ vïì mùåt xaä höåi - coá thïí cêìn caác biïån phaáp àùåc biïåt àïí àaãm baão khöi phuåc

àêìy àuã.

Àöëi vúái nhûäng dûå aán thuöåc loaåi naây:

Chuêín bõ baãn toám tùæt kïë hoaåch TÀC cho baãn thaão RRP trònh MRM vaâ cho RRP àïí lûu haânh

trong Ban Giaám àöëc, dûåa trïn baãn kïë hoaåch TÀC ngùæn goån.

Baãng 2.3

Caác Dûå aán ngaânh

Mûác àöå nghiïm troångSöë ngûúâi BAH

Yïu cêìu

n Caác yïu cêìu nhû trïn àûúåc aáp duång àïí thêím àõnh ñt nhêët möåt tiïíu dûå aán coá TÀC theo kïë

hoaåch TÀC àêìy àuã

n Àöëi vúái möåt (hay nhiïìu) tiïíu dûå aán àûúåc lûåa choån

- Chuêín bõ baãn toám tùæt kïë hoaåch TÀC cho baãn thaão RRP trònh MRM vaâ cho RRP àïí lûu haânh

trong Ban Giaám àöëc, dûåa trïn baãn kïë hoaåch TÀC ngùæn goån

n Àöëi vúái nhûäng tiïíu dûå aán coân laåi

- Khùèng àõnh caác chñnh saách vaâ quyïìn lúåi seä àûúåc aáp duång: khùèng àõnh thuã tuåc chuêín bõ Kïë

hoaåch TÀC cho caác tiïíu dûå aán

- Mö taã tiïu chuêín vaâ àïì cûúng kïë hoaåch TÀC cho baãn thaão RRP trònh MRM àïí lûu haânh

trong Ban Giaám àöëc

Vïì töíng thïí dûå aán gêy taác àöång àaáng kïí vïì TÀC nhû àaä noái

úã trïn trong phêìn kïë hoaåch TÀC àêìy àuã

Nhû caác trûúâng húåp yïu

cêìu kïë hoaåch TÀC àêìy àuã

"Viïåc chuêín bõ möåt kïë hoaåch TÀC coá thïí cêìn 2-4 tuêìn àoáng goáp cuãa tû vêën trong nûúác àöëi vúái

nhûäng dûå aán àún giaãn coá ñt ngûúâi BAH, coân kïë hoaåch TÀC cho möåt söë lûúång lúán nhûäng ngûúâi phaãi

di chuyïín trong dûå aán phûác taåp coá thïí àoâi hoãi khoaãng 15 thaáng àoáng goáp cuãa caác nhên viïn vaâ tû

vêën, ngoaâi sûå tham gia cuãa caác cú quan thûåc hiïån, vaâ viïåc chuêín bõ coá thïí keáo daâi túái 2 nùm".

16

Baãng 2.4

Kïë hoaåch TÀC àêìy àuã: Àïì cûúng gúåi yá

Chuã àïìNöåi dung

Phaåm vi

chiïëm duång

àêët vaâ TÀC

Thöng tin

kinh tïë xaä höåi

Caác muåc tiïu,

khuön khöí

chñnh saách

vaâ quyïìn lúåi

Tham khaão yá

kiïën, vaâ tham

gia giaãi quyïët

khiïëu naåi

l Mö taã vúái sûå trúå giuáp cuãa baãn àöì, phaåm vi vaâ lyá do chiïëm duång àêët cuãa

dûå aán àêìu tû chñnh.

l Mö taã caác phûúng aán thay thïë àûúåc xem xeát (nïëu coá) nhùçm giaãm thiïíu viïåc

chiïëm duång àêët, taác àöång cuãa noá vaâ vò sao nhûäng taác àöång coân laåi laâ

khöng thïí traánh khoãi.

l Toám tùæt caác taác àöång chñnh cuãa viïåc chiïëm duång àêët, thiïåt haåi taâi saãn, vaâ

nhûäng ngûúâi bõ di chuyïín hoùåc mêët kïë sinh nhai.

l Xaác àõnh roä traách nhiïåm chñnh vïì thu höìi àêët vaâ TÀC.

l Àõnh nghôa, xaác àõnh vaâ tñnh söë lûúång nhûäng ngûúâi BAH.

l Mö taã taác àöång coá thïí cuãa viïåc chiïëm duång àêët àöëi vúái nhûäng ngûúâi BAH

qua nhûäng thöng söë kinh tïë, xaä höåi vaâ vùn hoaá.

l Xaác àõnh têët caã nhûäng thiïåt haåi cuãa nhûäng ngûúâi BAH do chiïëm duång àêët.

l Cung cêëp caác chi tiïët vïì caác cöng trònh cöng cöång vaâ taâi nguyïn chung.

l Chó roä dûå aán taác àöång nhû thïë naâo túái ngûúâi ngheâo, ngûúâi baãn xûá, ngûúâi

dên töåc thiïíu söë, dên baãn àõa vaâ caác nhoám dïî bõ aãnh hûúãng khaác, trong àoá

coá phuå nûä, vaâ bêët kyâ biïån phaáp àùåc biïåt naâo cêìn cho viïåc khöi phuåc möåt

caách àêìy àuã, hoùåc cuãng cöë cú súã kinh tïë vaâ xaä höåi cuãa hoå.

l Mö taã muåc àñch vaâ muåc tiïu cuãa viïåc thu höìi àêët vaâ TÀC

l Mö taã nhûäng chñnh saách, luêåt vaâ caác hûúáng dêîn chuã yïëu cuãa quöëc gia vaâ

àõa phûúng vïì àêët àai, àïìn buâ vaâ TÀC àûúåc aáp duång cho dûå aán.

l Giaãi thñch caách thûác àïí àaåt àûúåc muåc tiïu chñnh saách cuãa Ngên haâng vïì

TÀC bùæt buöåc.

l Nïu caác nguyïn tùæc chuã yïëu, caác cam kïët vïì phaáp lyá vaâ chñnh saách cuãa cú

quan thûåc hiïån thuöåc bïn vay vúái caác loaåi taác àöång khaác nhau trong dûå

aán.

l Chuêín bõ möåt chñnh saách vïì tñnh húåp thûác vaâ ma trêån quyïìn lúåi cho têët caã

caác loaåi thiïåt haåi, bao göìm caã àún giaá àïìn buâ.

l Xaác àõnh nhûäng bïn liïn quan túái dûå aán.

l Mö taã cú chïë tham gia cuãa caác bïn liïn quan vaâo quaá trònh lêåp kïë hoaåch,

quaãn lyá, giaám saát vaâ àaánh giaá.

l Xaác àõnh caác thïí chïë hay töí chûác àõa phûúng trúå giuáp nhûäng ngûúâi BAH.

l Xem xeát vai troâ tiïìm nùng cuãa caác töí chûác phi chñnh phuã (NGO - Non-

government Organization) vaâ caác töí chûác cöång àöìng (CBO - Community-

based Organization).

l Xaác àõnh qui trònh giaãi quyïët khiïëu naåi cuãa nhûäng ngûúâi BAH.

l Xaác àõnh caác phûúng aán di chuyïín àöëi vúái nhaâ cûãa vaâ caác cöng trònh khaác,

bao göìm caã nhaâ cûãa thay thïë, àïìn buâ bùçng tiïìn mùåt theo giaá thay thïë vaâ tûå

di chuyïín.

l Xaác àõnh roä caác biïån phaáp trúå giuáp di chuyïín vaâ öín àõnh taåi núi úã múái.

l Nïëu cêìn, xem xeát caác phûúng aán phaát triïín khu TÀC vïì àõa àiïím, chêët

lûúång cuãa àiïím TÀC vaâ nhu cêìu phaát triïín.

Di dúâi nhaâ

cûãa vaâ TÀC

l Xaác àõnh nhûäng kïë sinh nhai bõ àe doåa.

l Phaát triïín möåt chiïën lûúåc khöi phuåc thu nhêåp vúái caác phûúng aán khöi phuåc

moåi loaåi sinh kïë.

l Àõnh roä nhûäng cú höåi viïåc laâm trong möåt kïë hoaåch taåo cöng ùn viïåc laâm,

bao göìm caã viïåc thay thïë thu nhêåp, taái àaâo taåo nghïì, tûå taåo viïåc laâm vaâ trúå

cêëp hûu trñ nïëu cêìn.

l Chuêín bõ möåt kïë hoaåch di chuyïín vaâ khöi phuåc caác hoaåt àöång kinh doanh,

bao göìm caã thay thïë thu nhêåp, nïëu cêìn.

l Xaác àõnh roä caác nguy cú vïì möi trûúâng vaâ chó roä chuáng seä àûúåc quaãn lyá vaâ

giaám saát nhû thïë naâo.

l Xaác àõnh nhûäng nhiïåm vuå vaâ traách nhiïåm chñnh trong viïåc lêåp kïë hoaåch,

àaâm phaán, tû vêën, phï chuêín, phöëi húåp, thûåc hiïån, cung cêëp taâi chñnh,

giaám saát vaâ àaánh giaá chiïëm duång àêët vaâ TÀC.

l Xem xeát nhiïåm vuå, quyïìn haån cuãa caác cú quan/töí chûác thu höìi àêët - TÀC vaâ

nùng lûåc cuãa hoå trong viïåc lêåp kïë hoaåch vaâ quaãn lyá caác nhiïåm vuå naây.

l Trúå giuáp nêng cao nùng lûåc, bao göìm caã trúå giuáp kyä thuêåt (TA - Technical

Assistance) nïëu cêìn.

l Àõnh roä vai troâ cuãa caác NGO tham gia vaâo dûå aán vaâ caác töí chûác cuãa nhûäng

ngûúâi BAH trong viïåc lêåp kïë hoaåch vaâ quaãn lyá TÀC.

l Xaác àõnh caác chi phñ chiïëm duång àêët vaâ TÀC.

l Chuêín bõ ngên quô haâng nùm vaâ àõnh roä thúâi gian cêëp taâi chñnh.

l Àõnh roä caác nguöìn vöën cho moåi hoaåt àöång thu höìi àêët vaâ TÀC.

l Lõch thûåc hiïån Cung cêëp möåt kïë hoaåch vïì thúâi gian, chó roä ngaây bùæt àêìu vaâ

kïët thuác àöëi vúái nhûäng nhiïåm vuå chñnh vïì TÀC.

l Chó ra nhûäng ngûúâi BAH seä àûúåc àïìn buâ, höî trúå nhûäng gò vaâ nhû thïë naâo

trûúác khi dúâi dúä.

l Chuêín bõ kïë hoaåch giaám saát nöåi böå vïì caác muåc tiïu TÀC, àõnh roä caác chó

baáo chñnh vïì tiïën àöå, cú chïë baáo caáo vaâ nhûäng nguöìn lûåc cêìn thiïët.

l Chuêín bõ kïë hoaåch àaánh giaá (coá àiïìu khoaãn qui àõnh cho àaánh giaá àöåc lêåp

tûâ bïn ngoaâi) vïì mûác àöå àaåt àûúåc cuãa caác muåc tiïu chñnh saách.

l Àõnh roä sûå tham gia cuãa nhûäng ngûúâi BAH trong giaám saát vaâ àaánh giaá.


Chiïën lûúåc

khöi phuåc

thu nhêåp

Khuön khöí

thïí chïë

l Qui hoaåch, thiïët kïë vaâ lêåp kïë hoaåch vïì cú súã haå têìng xaä höåi cho tûâng àiïím

TÀC.

l Xaác àõnh roä caác phûúng thûác àaãm baão thu nhêåp vaâ kïë sinh nhai.

l Xaác àõnh roä caác biïån phaáp hoaâ nhêåp theo kïë hoaåch àaä àûúåc lêåp vúái caác

cöång àöìng dên cû núi tiïëp nhêån.

l Xaác àõnh nhûäng biïån phaáp àùåc biïåt àïí giaãi quyïët caác vêën àïì giúái vaâ caác vêën

àïì liïn quan túái nhûäng nhoám dïî bõ aãnh hûúãng.

l Xaác àõnh moåi ruãi ro coá thïí vïì möi trûúâng vaâ chó roä chuáng seä àûúåc quaãn lyá

vaâ giaám saát nhû thïë naâo.

Ngên saách

TÀC vaâ cêëp

taâi chñnh

Giaám saát vaâ

àaánh giaá

17

18

n Mö taã caác phûúng aán thay thïë àûúåc xem xeát, nïëu coá, nhùçm giaãm thiïíu viïåc

chiïëm duång àêët, taác àöång cuãa noá, vaâ vò sao nhûäng taác àöång coân laåi laâ khöng

thïí traánh khoãi.

n Toám tùæt caác taác àöång chñnh vïì àêët bõ chiïëm duång, thiïåt haåi taâi saãn, vaâ

nhûäng ngûúâi bõ di chuyïín hoùåc mêët kïë sinh nhai.

n Mö taã caác chñnh saách, luêåt vaâ caác hûúáng dêîn chuã yïëu cuãa quöëc gia vaâ àõa

phûúng vïì àêët, àïìn buâ vaâ TÀC àûúåc aáp duång cho dûå aán.

n Giaãi thñch caách thûác àïí thûåc hiïån àûúåc Chñnh saách cuãa Ngên haâng vïì TÀC

bùæt buöåc.

n Mö taã caác quaá trònh tû vêën vaâ thuã tuåc giaãi quyïët khiïëu naåi.

n Mö taã viïåc töí chûác àõnh giaá vaâ chi traã àïìn buâ.

n Mö taã viïåc töí chûác di chuyïín núi úã, bao göìm caã di dúâi vaâ öín àõnh taåi núi úã

múái.

n Mö taã caác biïån phaáp khöi phuåc thu nhêåp seä àûúåc thûåc hiïån.

n Xaác àõnh caác nguy cú vïì möi trûúâng, mö taã caác bûúác quaãn lyá vaâ giaám saát.

n Xaác àõnh caác nhiïåm vuå vaâ traách nhiïåm chñnh trong viïåc lêåp kïë hoaåch, quaãn

lyá vaâ giaám saát thu höìi àêët vaâ TÀC.

n Xaác àõnh caác chi phñ chiïëm duång àêët, TÀC vaâ caác nguöìn taâi chñnh.

n Cung cêëp möåt kïë hoaåch thúâi gian chó roä nhûäng ngûúâi BAH seä àûúåc àïìn buâ,

höî trúå nhû thïë naâo trûúác khi dúâi dúä.

n Àõnh roä viïåc töí chûác giaám saát vaâ àaánh giaá.


Baãng 2.5

Kïë hoaåch TÀC ngùæn goån: Àïì cûúng gúåi yá

Phaåm vi chiïëm

duång àêët vaâ

TÀC

Caác muåc tiïu,

khuön khöí

chñnh saách, vaâ

quyïìn lúåi

Àïìn buâ, di

chuyïín vaâ khöi

phuåc thu nhêåp

Tham khaão yá

kiïën vaâ tham

gia giaãi quyïët

khiïëu naåi

Khuön khöí

thïí chïë

Lõch thûåc hiïån

Ngên saách TÀC

vaâ cêëp taâi chñnh

Giaám saát vaâ

àaánh giaá

l

l

l

l

Tûúng tûå nhû muåc 2.7

Nïëu taác àöång TÀC toã ra "àaáng kïí", cêìn coá möåt kïë hoaåch TÀC àêìy

àuã cho möåt hoùåc nhiïìu dûå aán tiïíu ngaânh.

Àöëi vúái nhûäng tiïíu dûå aán àûúåc lûåa choån

+ Tûúng tûå nhû muåc 2.7

Àöëi vúái nhûäng tiïíu dûå aán coân laåi

+ Àaánh giaá töíng quaát quy mö TÀC coá thïí coá, vñ duå bùçng caách sûã

duång phûúng phaáp àiïìu tra hoùåc àaánh giaá nhanh

+ Thiïët lêåp caác tiïu chuêín saâng loåc cuãa tiïíu dûå aán nhùçm giaãm

thiïíu caác taác àöång TÀC coân laåi.

+ Thiïët lêåp nhûäng tiïu chuêín àaánh giaá vaâ lûåa choån caác taác àöång

TÀC coân laåi.

+ Chuêín bõ àïì cûúng kïë hoaåch TÀC àöëi vúái nhûäng tiïíu dûå aán khaác.

l Xem xeát caác kïë hoaåch TÀC àaä hoaân thaânh cuãa caác tiïíu dûå aán, àïì

cûúng kïë hoaåch TÀC, toám tùæt kïë hoaåch TÀC vaâ nhûäng nhêån xeát cuãa

SOCD.

l Hoaân thaânh vaâ nhêët trñ vïì caác kïë hoaåch TÀC cuãa caác tiïíu Dûå aán.

l Xaác nhêån ngaây giúái haån àöëi vúái caác quyïìn lúåi.

l Chuêín bõ sûå àaãm baão cho viïåc thu höìi àêët vaâ TÀC.

l Xem xeát caác kïë hoaåch TÀC àaä hoaân thaânh cuãa caác tiïíu dûå aán, àïì

cûúng kïë hoaåch TÀC, toám tùæt kïë hoaåch TÀC vaâ nhûäng nhêån xeát cuãa

SOCD.

l Xaác nhêån tiïën trònh trong kïë hoaåch TÀC cuãa caác tiïíu dûå aán, thúâi

gian biïíu, nhûäng àaãm baão vïì caã kïë hoaåch TÀC vaâ àïì cûúng kïë

hoaåch TÀC cuãa caác tiïíu dûå aán.

l Chuêín bõ TA trong quaá trònh thûåc hiïån nïëu cêìn.

l Lêåp kïë hoaåch TÀC cho caác tiïíu dûå aán sau khi coá thiïët kïë kyä thuêåt.

l Thûåc hiïån kïë hoaåch TÀC.

l Giaám saát kïë hoaåch TÀC theo kïë hoaåch giaám saát vaâ àaánh giaá.

l Thu huát sûå tham gia cuãa nhûäng ngûúâi BAH vaâ caác NGO nhû àaä nïu

roä trong kïë hoaåch TÀC.

l Thöng qua caác dûå aán theo nhûäng tiïu chuêín vïì TÀC.

l Àöëi vúái nhûäng khoaãn vay ngaânh coá qui mö TÀC lúán:

+ Xem xeát TÀC möåt nùm hai lêìn

+ Àaánh giaá tiïën àöå giûäa kyâ möåt caách kyä lûúäng

+ Mö taã trong Baáo caáo Thûåc hiïån Dûå aán.

l Àöëi vúái nhûäng khoaãn vay ngaânh khaác coá TÀC

+ Xem xeát haâng nùm vïì TÀC

+ Àaánh giaá tiïën àöå giûäa kyâ möåt caách kyä lûúäng

+ Mö taã trong Baáo caáo thûåc hiïån Dûå aán.

l Tiïën haânh àaánh giaá hêåu TÀC

l Tiïëp tuåc giaám saát vaâ theo doäi nïëu cêìn thiïët.

Baãng 2.6

Thu höìi àêët vaâ TÀC trong chu trònh dûå aán: Caác àiïím haânh àöång chñnh àöëi

vúái caác khoaãn vay ngaânh/caác tiïíu dûå aán

Àiïím haânh àöång chñnh

ISA

Giai àoaån trong chu

trònh dûå aán

TOR cho nghiïn cûáu

khaã thi PPTA

PPTA

- Nghiïn cûáu khaã thi

cho möåt hoùåc nhiïìu

tiïíu dûå aán coá taác àöång

TÀC

- Ngên haâng giuáp

chñnh phuã lêåp kïë

hoaåch TÀC

MRM

Thêím àõnh

Ban Giaám àöëc xem xeát

vïì Dûå aán (SRC - Staff

Review Committee)

Àaâm phaán khoaãn vay

Thûåc hiïån caác tiïíu dûå

aán

Vai troâ cuãa caác cú

quan thûåc hiïån dûå aán

(vaâ muåc tiïu cuãa TA)

Vai troâ giaám saát cuãa

caán böå Ngên haâng

Hoaân thaânh dûå aán

19

l Xem xeát caác chñnh saách vïì thu höìi àêët vaâ caác chñnh saách àïìn buâ àïí àaánh giaá xem chuáng coá

phuâ húåp vúái nhûäng yïu cêìu cuãa Ngên haâng khöng.

l Thöng baáo cho chñnh phuã vaâ caác nhaâ taâi trúå khaác cuãa dûå aán vïì chñnh saách cuãa Ngên haâng.

l Xaác àõnh nhûäng lônh vûåc cêìn caãi thiïån chñnh saách

l Xaác àõnh têët caã nhûäng ngûúâi BAH do chiïëm duång àêët, caác àùåc àiïím chñnh cuãa hoå vaâ nhûäng

loaåi thiïåt haåi.

l Xaác àõnh xem coá cêìn chuêín bõ vïì mùåt xaä höåi khöng.

l Xaác àõnh caác töí chûác TÀC vaâ nùng lûåc cuãa hoå.

l Àaánh giaá caác phûúng aán nhùçm giaãm hoùåc traánh TÀC.

l Chuêín bõ caác tham chiïëu (TOR) cho kïë hoaåch TÀC nïëu coá TÀC.

l Xaác àõnh xem liïåu caác taác àöång TÀC coá nghiïm troång khöng.

l Lêåp chñnh saách múái vïì tñnh húåp thûác cho toaân böå nhûäng ngûúâi BAH.

l Thaão luêån caác nguyïn tùæc TÀC cú baãn vúái Ban Quaãn lyá dûå aán.

l Thiïët lêåp caác thöng söë cho baãn kïë hoaåch TÀC.

l Dûå thaão kïë hoaåch TÀC àêìy àuã hoùåc ngùæn goån vúái caác haânh àöång vaâ ngên quyä gùæn vúái thúâi

gian.

l Xêy dûång kïë hoaåch trïn cú súã chiïën lûúåc phaát triïín vúái caác biïån phaáp àïìn buâ, di chuyïín vaâ

khöi phuåc

l Daânh sûå chuá yá àùåc biïåt cho nhûäng ngûúâi baãn àõa vaâ nhûäng nhoám xaä höåi dïî bõ aãnh hûúãng.

l Cêìn coá chuêín bõ vïì mùåt xaä höåi àöëi vúái nhûäng ngûúâi BAH khi TÀC coá thïí gêy bêët öín xaä höåi

hoùåc khi nhûäng ngûúâi BAH àùåc biïåt dïî bõ aãnh hûúãng.

l Chuêín bõ ma trêån quyïìn lúåi.

l Nïëu TÀC laâ àaáng kïí, xêy dûång caác biïån phaáp nêng cao nùng lûåc cuãa DMC àïí thûåc hiïån TÀC.

l Àûa baãn kïë hoaåch TÀC vúái sûå tham khaão yá kiïën cuãa SOCD vaâo baãn thaão RRP.

l Trûúác khi thêím àõnh

l Chñnh phuã hoùåc nhaâ taâi trúå dûå aán tû nhên.

l Àïå trònh baãn kïë hoaåch TÀC lïn Ngên haâng.

l Xem xeát Kïë hoaåch TÀC vúái cú quan thûåc hiïån dûå aán.

l Àûa baãn kïë hoaåch TÀC toám tùæt vaâo.

l Àûa caác chi tiïët vïì TÀC tûâ ISA vaâ kïë hoaåch TÀC vaâo nïëu TÀC laâ àaáng kïí.

l Liïåt kï caác hoaåt àöång chuã yïëu vïì TÀC laâ caác àiïìu kiïån àaâm phaán

l Xem xeát TÀC möåt caách thêëu àaáo, sûã duång caác chuyïn gia vïì TÀC, xaä höåi hoåc vaâ nhên chuãng

hoåc xaä höåi.

l Giaám saát moåi quyïìn lúåi vaâ viïåc traã àïìn buâ.

l Xem xeát caác dûå aán coá TÀC qui mö lúán möîi nùm hai lêìn.

l Àaánh giaá sêu vïì TÀC trong àaánh giaá giûäa kyâ cuãa Dûå aán.

l Tiïën haânh caác àiïìu chónh cêìn thiïët nhùçm àaáp ûáng chñnh saách cuãa Ngên haâng.

l Tiïëp tuåc giaám saát sau khi àaä baân giao dûå aán vaâ taâi trúå cuãa Ngên haâng àaä kïët thuác, nïëu cêìn

thiïët, nhùçm xaác àõnh xem viïåc khöi phuåc àaä hoaân thaânh hay chûa.

l Caán böå cuãa Vuå dûå aán cêìn giaám saát TÀC möåt caách thûúâng xuyïn.

l Àaánh giaá mûác àöå phuåc höìi hay caãi thiïån cuãa thu nhêåp vaâ chêët lûúång cuöåc söëng.

l

l

Baáo caáo tiïën àöå trong Baáo caáo Thûåc hiïån Dûå aán.

Vùn phoâng Phaát triïín Xaä höåi vaâ Möi trûúâng (OESD - Office of Environment and Social

Development) cêìn chuêín bõ caác baáo caáo haâng nùm cho Ban Giaám àöëc cuãa Ngên haâng.

20 21

Baãng 2.7

Thu höìi àêët vaâ TÀC trong chu trònh dûå aán: Caác àiïím haânh àöång chñnh

Giai àoaån trong chu trònh dûå aán Traách nhiïåm Caác àiïím haânh àöång chñnh

Tòm hiïíu thûåc tïë PPTA -

Àaánh giaá xaä höåi ban àêìu hoùåc súám hún

Àoaân trûúãng (Tû vêën)

Nghiïn cûáu khaã thi PPTA Tû vêën vaâ nhûäng nhaâ lêåp

kïë hoaåch TÀC cuãa caác

DMC.

Nghiïn cûáu khaã thi PPTA

Tû vêën vaâ nhûäng nhaâ lêåp

kïë hoaåch TÀC cuãa caác DMC.

Thêím àõnhÀoaân trûúãng

RRP cuöëi cuâng àïí lûu haânh trong Ban Giaám àöëc Àoaân trûúãng, SOCD

Taâi liïåu toám tùæt Dûå aánÀoaân trûúãng

Àoaân trûúãngÀaâm phaán khoaãn vay

Thûåc hiïån Vuå Dûå aán, àöåi nguä

caán böå cuãa DMC

Giaám saát vaâ Baáo caáo

Vuå dûå aán, àöåi nguä caán böå

cuãa nûúác thaânh viïn

àang phaát triïín

23

3aác khaái niïåm cú baãn vïì lêåp kïë hoaåch cêìn àûúåc chuá yá trong quaá trònh xêy dûång kïë hoaåch

CTÀC laâ:

n Khuön khöí chñnh saách - àaä coá sùén chûa hay laâ cêìn túái nhûäng chñnh saách múái?

n Xaác àõnh caác quyïìn lúåi vaâ tñnh húåp thûác - ai seä àûúåc àïìn buâ vaâ khöi phuåc; nhûäng biïån

phaáp naây seä àûúåc xêy dûång ra sao?

n Lêåp kïë hoaåch vïì giúái - nhûäng nhu cêìu cuãa phuå nûä coá àûúåc xem xeát hay khöng?

n Chuêín bõ vïì xaä höåi - nhûäng nhu cêìu cuãa nhûäng ngûúâi baãn àõa vaâ caác nhoám xaä höåi dïî bõ aãnh

hûúãng coá àûúåc àaáp ûáng khöng?

n Ngên saách - viïåc thu höìi àêët vaâ TÀC seä àûúåc cêëp taâi chñnh nhû thïë naâo?

n Thúâi gian biïíu - viïåc thu höìi àêët vaâ TÀC seä tûúng ûáng nhû thïë naâo vúái toaân böå kïë hoaåch

thúâi gian cuãa dûå aán phaát triïín?

Traánh hoùåc giaãm thiïíu TÀC

Möåt söë dûå aán coá thïí àûúåc thiïët kïë laåi nhùçm traánh caác taác àöång TÀC. Vñ duå, möåt dûå aán cêëp nûúác coá

kïë hoaåch sûã duång nguöìn nûúác tûâ höì chûáa, thay vò àiïìu àoá, àaä coá thïí dûåa vaâo nguöìn nûúác ngêìm

hoùåc doâng chaãy cuãa söng. Àiïìu naây coá thïí traánh laâm giaán àoaån cuöåc söëng trïn diïån röång àöëi vúái

nhûäng cöång àöìng söëng biïåt lêåp úã nhûäng vuâng möi trûúâng dïî bõ aãnh hûúãng. Caác taác àöång TÀC coá

thïí àûúåc giaãm àïën mûác töëi àa bùçng caách tiïën haânh thiïët kïë kyä thuêåt möåt caách thêån troång. Àûúâng

böå, àûúâng sùæt, àûúâng taãi àiïån, kïnh tûúái tiïu vaâ búâ keâ coá thïí àûúåc nùæn tuyïën nhùçm laâm giaãm taác

àöång TÀC taåi nhûäng vuâng àöng dên hay nhûäng vuâng àêët àai maâu múä. Daãi haânh lang baão vïå àöi luác

coá thïí thu heåp laåi. Nhûäng àõa àiïím cho haå têìng vaâ moã mûúån cêìn àûúåc lûåa choån möåt caách thêån

troång nhùçm sûã duång nhûäng loaåi àêët coá giaá trõ thêëp. Nûúác vaâ caác hïå thöëng dêîn nûúác thaãi coá thïí

àûúåc àùåt doåc theo haânh lang àûúâng böå hiïån taåi. Àöå cao cuãa àêåp nûúác àöëi vúái caác dûå aán höì chûáa coá

thïí haå thêëp àïí laâm giaãm diïån tñch bõ ngêåp, trong khi vêîn coá thïí cung cêëp àûúåc lûúång nûúác dûå trûä

cêìn thiïët. Nhûäng bûác tûúâng àïåm coá thïí àûúåc sûã duång nhùçm laâm giaãm àïën mûác töëi àa tiïëng öìn hay

nhûäng hêåu quaã khaác vïì möi trûúâng maâ trong trûúâng húåp ngûúåc laåi coá thïí dêîn túái TÀC.

Khuön khöí chñnh saách

Chñnh saách cuãa Ngên haâng bao truâm ngûúâi BAH thuöåc moåi daång taác àöång vaâ àoâi hoãi bïn vay (cú

quan thûåc hiïån hay nhaâ taâi trúå khaác cuãa dûå aán) phaãi àïìn buâ àêët vaâ têët caã caác taâi saãn khaác bõ thiïåt haåi

búãi dûå aán, cuâng vúái nhûäng biïån phaáp khöi phuåc mûác thu nhêåp vaâ di chuyïín. Tuy nhiïn, caác chñnh

saách àïìn buâ àêët cuäng nhû TÀC khaác biïåt rêët nhiïìu giûäa caác nûúác thaânh viïn (xem Phuå luåc 3 vïì mö

taã caác chñnh saách TÀC úã möåt söë nûúác àûúåc lûåa choån).

Möîi nûúác thaânh viïn àang phaát triïín cuãa Ngên haâng coá khuön khöí chñnh saách riïng vïì thu höìi àêët

thöng qua àùåc quyïìn vaâ caác biïån phaáp àiïìu tiïët khaác, phaãn aánh nhûäng àùåc trûng vïì lõch sûã, xaä höåi

vaâ kinh tïë. Khuön khöí naây bao göìm caác chñnh saách, luêåt vaâ caác hûúáng dêîn. úã phêìn lúán caác nûúác,

khuön khöí naây xaác àõnh nhûäng qui trònh, thuã tuåc thu höìi àêët vaâ àïìn buâ. Viïåc têåp thïí hoaá àêët àai (vñ

duå nhû úã Trung Quöëc vaâ Viïåt Nam) laâ thöng söë cú baãn àõnh hònh cho khuön khöí chñnh saách naây.

Taåi nhûäng nûúác khöng coá súã hûäu àêët àai tû nhên nhû vêåy, nhûäng ngûúâi BAH àûúåc àïìn buâ dûåa trïn

nguyïn tùæc "quyïìn sûã duång" àöëi vúái àêët. Àïìn buâ àêët thûúâng àûúåc traã thöng qua têåp thïí.

Taái Àõnh Cû : Caác khaái niïåm cú baãnvïì lêåp kïë hoaåch

2524

Chñnh saách cuãa Ngên haâng nhêën maånh yïu cêìu khöng chó àïìn buâ theo giaá trõ thay thïë nhùçm khöi

phuåc caác taâi saãn bõ thiïåt haåi, maâ coân phaãi coá caác biïån phaáp khöi phuåc mûác söëng vaâ sinh kïë cho

nhûäng ngûúâi BAH, sao cho hoå khöng bõ thua thiïåt búãi TÀC. Nhiïìu nûúác thaânh viïn khöng coá hïå

thöëng phaáp chïë noái àïën nhûäng biïån phaáp nhû vêåy. Vêën àïì naây thûúâng àùåt ra trong quaá trònh

chuêín bõ dûå aán cho TÀC.

Chñnh saách cuãa Ngên haâng bao göìm caã nhûäng ngûúâi khöng coá quyïìn chñnh thûác àöëi vúái caác taâi saãn

cuãa hoå. Caác chñnh saách thu höìi àêët coá thïí khöng thûâa nhêån quyïìn cuãa nhûäng ngûúâi thuï àêët,

ngûúâi lônh canh, ngûúâi laâm cöng ùn lûúng, laâm thuï nöng nghiïåp, nhûäng ngûúâi lêën chiïëm àêët

cöng, nhûäng ngûúâi baán rong, ngûúâi baãn àõa hay thuöåc caác nhoám böå laåc, vaâ phuå nûä khöng coá bêët kyâ

quyïìn húåp phaáp naâo nhû nhûäng ngûúâi àûúåc hûúãng caác biïån phaáp àïìn buâ vaâ khöi phuåc. Vêën àïì naây

cuäng thûúâng àûúåc àïì cêåp túái trong quaá trònh chuêín bõ möîi dûå aán.

Xêy dûång chñnh saách TÀC

Khi thiïëu nhûäng khuön khöí chñnh saách vaâ phaáp lyá cuãa bang hay quöëc gia vïì tñnh húåp thûác vaâ caác

quyïìn lúåi, coá thïí phaãi coá nhûäng chñnh saách múái. Trong quaá trònh chuêín bõ dûå aán, Trûúãng àoaân

cöng taác cêìn àaánh giaá nhûäng chñnh saách hiïån haânh vaâ quyïët àõnh xem liïåu coá cêìn caác biïån phaáp

múái vïì tñnh húåp thûác vaâ quyïìn lúåi hay khöng àïí àaáp ûáng caác muåc tiïu chñnh saách cuãa Ngên haâng.

Trong quaá trònh xaác àõnh dûå aán vaâ caác chuyïën cöng taác tòm hiïíu thûåc tïë, Trûúãng àoaân cöng taác cêìn

xêy dûång möåt chñnh saách bao truâm nhùçm trúå giuáp nhûäng ngûúâi BAH thuöåc moåi daång taác àöång do

chiïëm duång àêët. Àiïìu naây àoâi hoãi:

n Àaánh giaá nhu cêìu vïì nhûäng biïån phaáp khöi phuåc caác kïë sinh nhai vaâ mûác söëng;

n Àaánh giaá taác àöång coá thïí coá àöëi vúái nhûäng ngûúâi BAH khöng coá quyïìn súã hûäu chñnh

thûác;

n Xêy dûång möåt chñnh saách múái vïì tñnh húåp thûác vaâ quyïìn lúåi àïí bïn vay hoùåc cú quan

thûåc hiïån dûå aán xem xeát vaâ phï chuêín.

Nhûäng ngûúâi thuï àêët/nhûäng ngûúâi lônh canh: mêët caác lúåi nhuêån thuï àêët do àêët bõ thu

höìi; mêët caác àêìu tû caãi taåo vaâ hoa maâu trïn àêët

Nhûäng ngûúâi khöng coá àêët/nhûäng ngûúâi laâm thuï traã cöng: mêët cú höåi viïåc laâm tûâ àêët bõ

chiïëm duång

Nhûäng ngûúâi lêën chiïëm àêët cöng vaâ nhûäng ngûúâi baán rong: mêët viïåc laâm hay thu nhêåp

do phaãi di chuyïín

Nhûäng ngûúâi baãn xûá hay thuöåc caác nhoám böå töåc: mêët nhûäng quyïìn truyïìn thöëng vïì àêët

vaâ nhûäng nguöìn thu nhêåp ñt oãi

Phuå nûä vaâ àùåc biïåt laâ nhûäng gia àònh do phuå nûä laâm chuã höå: mêët khaã nùng tiïëp cêån àêët

hoùåc nhûäng taâi saãn khaác cuãa caác thaânh viïn trong gia àònh coá quyïìn chñnh thûác.

Nguöìn: tûâ êën Àöå: Söí tay TÀC vaâ Khöi phuåc, Ngên haâng Thïë Giúái, 1994

Khung 3.1

Nhûäng taác àöång coá thïí xaãy ra àöëi vúái nhûäng ngûúâi BAH khöng coá caác quyïìn sûã duång

chñnh thûác hoùåc khöng coá quyïìn súã hûäu vïì àêët

n

n

n

n

n

Coá töí chûác ngoaâi cú quan thûåc hiïån seä tham gia vaâo lêåp vaâ thûåc hiïån kïë

hoaåch TÀC khöng?

Bïn vay/ cú quan thûåc hiïån coá àuã nguöìn taâi chñnh àïí trang traãi têët caã caác

chi phñ vïì lêåp vaâ thûåc hiïån kïë hoaåch TÀC hay khöng?

n Xem xeát chñnh saách hiïån haânh vïì thu höìi àêët vaâ àïìn buâ

n Cêìn thaão ra nhûäng chñnh saách àùåc biïåt cuãa dûå aán cho toaân böå caác daång thiïåt haåi vaâ nhûäng ngûúâi

BAH àaä àûúåc xaác àõnh cho dûå aán naây.

n Caã chñnh saách vaâ thïí chïë cêìn àûúåc phaát triïín

n Xaác àõnh vêën àïì vaâ thaão luêån vúái cú quan thûåc hiïån

n Xem xeát caác àiïìu khoaãn cuãa chñnh saách, thaão luêån vaâ àaåt sûå àaãm baão thûåc hiïån àûúåc nhûäng giaãi

phaáp àùåc biïåt cho dûå aán.

n Xem xeát nùng lûåc töí chûác trong viïåc lêåp vaâ thûåc hiïån kïë hoaåch TÀC

n Cung cêëp TA àïí xêy dûång nùng lûåc

n Xaác àõnh caác cú quan bïn ngoaâi, caác NGO àõa phûúng hay quöëc gia, caác CBO vaâ vai troâ cuãa

chuáng trong viïåc lêåp vaâ thûåc hiïån kïë hoaåch TÀC. Xaác àõnh nhûäng biïån phaáp xêy dûång nùng lûåc

böí sung nïëu cêìn thiïët.

n Thaão luêån caác àiïìu khoaãn vïì taâi chñnh vaâ caác nguöìn taâi chñnh. Xem xeát viïåc tùng lûúång vöën vúái

sûå trúå giuáp cuãa Ngên haâng vïì taâi chñnh.

Baãng 3.1

Xaác àõnh caác yïu cêìu vïì chñnh saách TÀC vaâ

xêy dûång nùng lûåc trong quaá trònh chuêín bõ dûå aán

Vêën àïì Coá Khöng Yïu cêìu

Bïn vay/cú quan thûåc hiïån àaä coá chñnh saách TÀC chûa ?

Nhûäng chñnh saách naây coá àaáp ûáng àûúåc caác tiïu chuêín

cuãa Ngên haâng khöng?

Nhûäng chñnh saách hiïån haânh coá cêìn phaãi sûãa àöíi khöng ?

Chñnh phuã vaâ cú quan thûåc hiïån coá sùén saâng sûãa àöíi chñnh saách

àïí àaåt àûúåc caác giaãi phaáp àùåc biïåt cho dûå aán khöng ?

Cú quan thûåc hiïån coá kinh nghiïåm gò tûâ trûúác trong viïåc lêåp vaâ thûåc hiïån

kïë hoaåch TÀC khöng?

Nhûäng chñnh saách hiïån haânh vïì thu höìi àêët vaâ àïìn buâ coá bao truâm têët caã

caác loaåi thiïåt haåi vaâ têët caã nhûäng ngûúâi BAH thuöåc caác thïí loaåi khaác nahu

Coá nhu cêìu vïì nêng cao nùng lûåc cuãa cú quan thûåc hiïån khöng?

Tñnh chêët cuãa nhûäng taác àöång maâ nhûäng ngûúâi BAH khöng coá quyïìn chñnh thûác phaãi chõu seä àûúåc

biïët tûâ caác kïët quaã thöëng kï vaâ àiïìu tra.

Viïåc àaánh giaá caác chñnh saách TÀC vaâ thu höìi àêët hiïån haânh seä bao göìm viïåc xem xeát caác yïëu töë sau:

n Àïìn buâ àêët dûåa trïn giaá trõ thay thïë:

n Àïìn buâ cho caác cöng trònh, cú ngúi kinh doanh, buön baán vaâ caác bêët àöång saãn khaác;

n Àïìn buâ hoa maâu, bao göìm caã cêy lêu nùm;

n Àïìn buâ vïì taác àöång àöëi vúái nghïì nghiïåp vaâ thu nhêåp, bao göìm caã viïåc khöi phuåc thu

nhêåp;

n Cêëp àêët vaâ nhûäng taâi nguyïn khaác coá khaã nùng taåo thu nhêåp;

n Cêëp caác lö àêët trong caác khu TÀC vaâ trúå giuáp xêy laåi nhaâ cûãa;

n Caác dõch vuå xaä höåi, caác tiïån nghi vaâ phaát triïín cú súã haå têìng taåi caác khu TÀC;

n Caác chi phñ di chuyïín vaâ vêån chuyïín, trúå cêëp àúâi söëng àïí öín àõnh taåi núi múái; vaâ

n Caác kïë hoaåch khöi phuåc thu nhêåp cho tûâng nhoám cuå thïí trong trûúâng húåp cêìn thiïët.

Trong phêìn lúán caác trûúâng húåp, caác chñnh saách múái vaâ cuå thïí cho dûå aán àaä àûúåc xêy dûång nhùçm

múã röång lúåi ñch cho têët caã nhûäng ngûúâi BAH vaâ phuâ húåp vúái caác yïu cêìu cuãa Ngên haâng. Dûå aán Taãi

àiïån Bùæc Luzöng - Masinloc laâ möåt trûúâng húåp thûã nghiïåm (Khung 3.2).

Xaác àõnh quyïìn lúåi vaâ tñnh húåp thûác

Möåt söë khaái niïåm cú baãn cêìn àûúåc xaác àõnh súám trong quaá trònh lêåp kïë hoaåch àïí thiïët lêåp nhûäng

tiïu chuêín vïì tñnh húåp thûác vaâ caác quyïìn àöëi vúái nhûäng ngûúâi BAH. Àiïìu naây seä laâm giaãm nhêìm

lêîn trong thu thêåp söë liïåu, àöìng thúâi taåo àiïìu kiïån giuáp àúä vaâ cung cêëp dõch vuå cho nhûäng ngûúâi

àûúåc quyïìn hûúãng.

Dûå aán Àiïån vaâ Taãi àiïån Bùæc Luzöng göìm möåt söë haång muåc àûúåc Ngên haâng vaâ Ngên haâng

Thïë Giúái taâi trúå vöën riïng reä. Coá 3 traåm biïën thïë 230-500KV do Ngên haâng taâi trúå nùçm trong

Phêìn A2 cuãa Dûå aán seä laâm aãnh hûúãng khoaãng 55 ha àêët, 60 höå gia àònh vaâ 46 cöng trònh.

Àûúâng dêy taãi àiïån 500KV do Ngên haâng Thïë Giúái taâi trúå seä laâm aãnh hûúãng 1.463 ha àêët,

231 höå gia àònh vaâ 230 cöng trònh. Sûå tham gia cuãa Ngên haâng vaâo viïåc xem xeát vêën àïì TÀC

vaâ lêåp kïë hoaåch TÀC úã Masinloc/ Bùæc Luzöng àaä bùæt àêìu tûâ giûäa nùm 1994 vaâ laâ trûúâng húåp

thûã nghiïåm theo nghôa lêåp ra nhûäng chñnh saách caãi thiïån vïì àïìn buâ, trúå cêëp di chuyïín, caác

chûúng trònh taåo kïë sinh nhai cho ngûúâi BAH, thuã tuåc khiïëu naåi, vaâ lêëy yá kiïën tû vêën cuãa caác

cöång àöìng BAH. Thïm nûäa, Cöng ty Nùng lûúång Quöëc gia, cú quan thûåc hiïån caác dûå aán naây,

àaä phï chuêín caác hûúáng dêîn cuãa cöng ty vïì TÀC vaâ àaä thaânh lêåp Ban Kô thuêåt - Xaä höåi chõu

traách nhiïåm vïì lêåp kïë hoaåch vaâ quaãn lyá TÀC àöëi vúái têët caã nhûäng dûå aán hiïån coá vaâ sau naây

cuãa ngaânh nùng lûúång.

Nhûäng ngûúâi bõ aãnh hûúãng

Nhûäng ngûúâi BAH laâ nhûäng ngûúâi do hêåu quaã cuãa dûå aán bõ maâ mêët toaân böå hay möåt phêìn taâi saãn

vêåt chêët vaâ phi vêåt chêët cuãa hoå, bao göìm nhaâ cûãa, cöång àöìng, àêët àai saãn xuêët, taâi nguyïn nhû

rûâng, àêët chùn thaã, vuâng àaánh bùæt caá, hay nhûäng àiïím vùn hoaá quan troång, caác taâi saãn thûúng maåi,

Khung 3.2

TÀC úã Masinloc: Trûúâng húåp thûã nghiïåm

2726

sûå thuï mûúán, caác cú höåi viïåc laâm, caác maång lûúái vaâ hoaåt àöång vùn hoaá vaâ xaä höåi. Nhûäng taác àöång

nhû vêåy coá thïí laâ vônh viïîn hay taåm thúâi. Àiïìu naây thûúâng xaãy ra thöng qua viïåc thu höìi àêët bùçng

caách sûã duång àùåc quyïìn hay nhûäng biïån phaáp àiïìu tiïët khaác. Hoå khöng coân caách lûåa choån naâo

ngoaâi viïåc phaãi taái thiïët úã möåt núi khaác. Ngûúâi dên cuäng coá thïí BAH do phaãi àöëi mùåt vúái nhûäng

nguy cú àe doaå sûác khoãe vaâ sûå an toaân, buöåc hoå phaãi di chuyïín ài núi khaác.

Àún võ tñnh quyïìn lúåi

Àún võ tñnh quyïìn lúåi coá thïí laâ möåt caá nhên, möåt höå, möåt gia àònh hay möåt

cöång àöìng. Chñnh saách cuãa Ngên haâng thûâa nhêån quan àiïím coi höå laâ àún

võ àïí thu thêåp dûä liïåu vaâ àaánh giaá taác àöång. Vïì nguyïn tùæc, àún võ cuãa sûå

thiïåt haåi seä xaác àõnh àún võ nhêån quyïìn lúåi. Tuy nhiïn, nïëu nhû coá trïn möåt

ngûúâi coá quyïìn truyïìn thöëng àöëi vúái möåt loaåi taâi nguyïn (vñ duå taâi saãn

chung), thò viïåc àïìn buâ coá thïí àûúåc chia seã cho têët caã moåi ngûúâi. Nhûäng gia

àònh do phuå nûä laâm chuã àûúåc thûâa nhêån vaâ àûúåc àïìn buâ bònh àùèng vúái

nhûäng höå do nam giúái laâm chuã. Nhûäng phuå nûä goaá hoùåc àaä li dõ, àang söëng

trong höå coá nam laâm chuã höå vaâ khöng coá quyïìn húåp phaáp vïì sûã duång àêët coá

thïí àûúåc xem xeát nhû nhûäng àún võ riïng reä khi di chuyïín. Thöng thûúâng, nhûäng àûáa con lúán

trong höå naây khöng coá quyïìn àêìy àuã, song chuáng àûúåc àïìn buâ moåi taâi saãn bõ thiïåt haåi vaâ àûúåc trúå

giuáp nhùçm khöi phuåc têët caã kïë sinh nhai BAH.

Sûå thiïåt haåi vaâ taác àöång húåp thûác

Viïåc xaác àõnh sûå thiïåt haåi vaâ taác àöång húåp thûác coá yá nghôa quan troång vò möåt söë thiïåt haåi coá thïí dïî

nhêån thêëy hoùåc roä raâng hún nhûäng thiïåt haåi khaác. Vñ duå, mêët àêët nöng nghiïåp, mêët cöng trònh, nhaâ

cûãa hay sûå thiïåt haåi vïì hoa maâu khöng cêìn àïën möåt àõnh nghôa bêët kyâ naâo. Nhûäng mêët maát khaác, vñ

duå khaã nùng tiïëp cêån túái caác nguöìn sinh nhai (vñ duå, ngûúâi ài thuï àêët hay ngûúâi lônh canh bõ mêët

"quyïìn sûã duång" àöëi vúái àêët, hay nhûäng ngûúâi laâm thuï ùn lûúng bõ mêët cú höåi viïåc laâm trïn àêët),

àoâi hoãi phaãi àiïìu tra àïí xaác àõnh caác taác àöång TÀC.

Thiïët lêåp tiïu chuêín húåp thûác cho TÀC

Ba yïëu töë quan troång cuãa TÀC bùæt buöåc laâ: (i) àïìn buâ cho caác taâi saãn, thu nhêåp vaâ kïë sinh nhai bõ

mêët; (ii) trúå cêëp di chuyïín; vaâ, (iii) trúå giuáp khöi phuåc nhùçm ñt nhêët àaåt àûúåc mûác söëng nhû khi

khöng coá dûå aán. Chñnh saách cuãa Ngên haâng àoâi hoãi phên tñch nhûäng mêët maát, thiïåt haåi xaãy ra cho

tûâng trûúâng húåp thöng qua thöëng kï dên söë vaâ àiïìu tra. Àiïìu naây thûúâng phuå thuöåc vaâo ngaây giúái

haån àûúåc sûã duång nhùçm laâm giaãm àïën mûác töëi àa nhûäng haânh vi gian lêån. Trong trûúâng húåp ngûúâi

BAH mêët gêìn nhû toaân böå àêët canh taác, ban quaãn lyá dûå aán cêìn coá biïån phaáp khöi phuåc thu nhêåp vaâ

chêëp nhêån tñnh húåp thûác taái àõnh cû cho hoå.

Àaánh giaá caác quyïìn lúåi vaâ caác phûúng thûác khiïëu naåi

Chñnh saách cuãa Ngên haâng khöng coá hûúáng dêîn tham khaão cho viïåc àaánh giaá caác quyïìn lúåi ngoaåi

trûâ nguyïn tùæc chung laâ nhûäng ngûúâi BAH ñt nhêët phaãi àûúåc khöi phuåc nhû trûúác khi coá dûå aán. Noái

caách khaác, viïåc àõnh giaá àêët àai, taâi saãn cuãa hoå cêìn ngang vúái giaá thay thïë. Caác thûåc tiïîn cuãa Ngên

haâng cuäng thûâa nhêån nguyïn tùæc naây nhùçm àaãm baão viïåc baão vïå caác quyïìn lúåi vaâ àiïìu kiïån söëng

cuãa nhûäng ngûúâi BAH. Trong trûúâng húåp khöng àûúåc àûa vaâo danh saách ngûúâi BAH hay khi àïìn

buâ khöng àuáng, ngûúâi BAH seä phaãi nhúâ àïën caác qui trònh khiïëu naåi vaâ giaãi quyïët khiïëu naåi àaä àûúåc

thiïët lêåp.

2928

Caác phûúng aán àïìn buâ

Chñnh saách cuãa Ngên haâng noái túái viïåc àïìn buâ, di chuyïín nhûäng ngûúâi BAH vaâ khöi phuåc. Roä raâng

tiïìn mùåt àûúåc coi laâ möåt phûúng thûác àïìn buâ. Tuy nhiïn, nhûäng traãi nghiïåm cuãa Ngên haâng laåi

khöng khuyïën khñch viïåc àïìn buâ bùçng tiïìn mùåt àöëi vúái àêët, ngoaåi trûâ nhûäng trûúâng húåp coá taác

àöång haån chïë, nhû möåt daãi àêët nhoã bõ chiïëm duång àïí laâm haânh lang an toaân seä khöng gêy aãnh

hûúãng túái sinh kïë cuãa ngûúâi dên. Àêët thay thïë, "buâ cho àuã" hay trúå cêëp böí sung bùçng tiïìn mùåt àïí

mua laåi àêët khaác, taåo cöng ùn viïåc laâm, nghïì nghiïåp, vaâ thûúâng laâ sûå kïët húåp giûäa caác phûúng aán

naây, àaä àûúåc aáp duång trong nhiïìu dûå aán. Nhûäng ngûúâi BAH cêìn àûúåc àïì xuêët nhiïìu phûúng aán àïí

coá thïí lûåa choån caách khöi phuåc sinh kïë cuãa mònh.

Caác chûúng trònh khöi phuåc thu nhêåp

Caác chûúng trònh khöi phuåc thu nhêåp cêìn bao göìm caã nhûäng phûúng aán dûåa vaâo àêët vaâ khöng dûåa

vaâo àêët, phuå thuöåc vaâo nhûäng hoaåt àöång taåo thu nhêåp cuãa nhûäng ngûúâi BAH trûúác khi coá dûå aán.

Xem Chûúng 7 àïì cêåp röång hún vïì vêën àïì khöi phuåc thu nhêåp.

Lêåp kï ë hoaåch TÀC cho nhûäng nhoám xa ä höåi dï î bõ aãnh hûúãng

Chñnh saách cuãa Ngên haâng noái roä rùçng nhûäng nhoám xaä höåi dïî bõ aãnh hûúãng àaáng àûúåc chuá yá àùåc

biïåt trong quaá trònh lêåp vaâ thûåc hiïån kïë hoaåch TÀC, vaâ rùçng TÀC laâ möåt cú höåi giuáp hoå caãi thiïån

tònh traång cuãa mònh. Nhûäng nhoám xaä höåi dïî bõ aãnh hûúãng laâ nhûäng nhoám ngûúâi coá thïí seä bõ àùåc

biïåt bêët lúåi do hêåu quaã cuãa TÀC. Chñnh saách naây àõnh nghôa hoå nhû nhûäng ngûúâi ngheâo nhêët,

nhûäng ngûúâi khöng coá caác danh nghôa húåp phaáp vïì taâi saãn, nhûäng höå do phuå nûä laâm chuã, nhûäng

ngûúâi baãn xûá, ngûúâi dên töåc thiïíu söë vaâ dên du muåc. Coá thïí coá caã nhûäng nhoám xaä höåi khaác, vñ duå

nhû nhûäng cöång àöìng söëng biïåt lêåp, ngûúâi taân têåt hay ngûúâi khöng coá khaã nùng lao àöång, hoùåc

nhûäng ngûúâi bõ rúát laåi trong khi phêìn lúán nhûäng ngûúâi khaác cuãa cöång àöìng àïìu phaãi di chuyïín.

Chñnh saách cuãa Ngên haâng noái rùçng, úã nhûäng núi maâ "ngûúâi BAH tiïu cûåc laâ nhûäng ngûúâi àùåc biïåt

dïî bõ aãnh hûúãng, nhûäng quyïët àõnh vïì àïìn buâ vaâ TÀC cêìn phaãi coá sûå chuêín bõ trûúác vïì mùåt xaä höåi

àïí taåo khaã nùng cho hoå ûáng phoá àûúåc vúái caác vêën àïì".

Thûâa nhêån caác quyïìn sûã duång chung vaâ caác quyïìn truyïìn thöëng àöëi vúái caác

taâi saãn vaâ taâi nguyïn laâ àiïìu quan troång àïí àïìn buâ cho nhûäng ngûúâi baãn

xûá. Tûúng tûå nhû vêåy, thûâa nhêån quyïìn súã hûäu hay quyïìn sûã duång cuãa phuå

nûä cuäng laâ àiïìu quan troång àïí tñnh àïìn buâ. Viïåc chuêín bõ caác biïån phaáp

khöi phuåc nguöìn sinh kïë vaâ mûác söëng àoâi hoãi sûå àaánh giaá thêån troång vïì

thûåc tiïîn kinh tïë vaâ xaä höåi, vaâ viïåc tham khaão chùåt cheä yá kiïën cuãa nhûäng

ngûúâi baãn àõa hoùåc nhûäng ngûúâi thuöåc nhoám dïî bõ aãnh hûúãng. Àiïìu naây

àùåc biïåt quan troång khi töí chûác xaä höåi cuãa hoå, tònh traång àõnh cû vaâ caách

thûác sûã duång taâi nguyïn, caác hoaåt àöång sinh töìn, tñn ngûúäng vaâ hoaåt àöång

vùn hoaá, hay caác kiïíu thoái quen kinh tïë coá nhûäng khaác biïåt so vúái tònh

traång chung. Chñnh saách cuãa Ngên haâng nïu rùçng nhûäng thïí chïë vùn hoaá

xaä höåi hiïån coá cuãa nhûäng ngûúâi BAH cêìn phaãi àûúåc uãng höå. Caác hoaåt àöång

saãn xuêët cuãa phuå nûä, àùåc biïåt nhûäng hoaåt àöång khöng thïí hiïån qua lûúng, cêìn àûúåc àûa vaâo àaánh

giaá vïì thu nhêåp cuãa höå gia àònh. úã nhûäng núi maâ taâi saãn do phuå nûä súã hûäu vaâ kiïím soaát thò phuå nûä

phaãi àûúåc nhêån àïìn buâ hoùåc trúå giuáp khöi phuåc. Nhûäng vêën àïì naây caâng laâm tùng nhu cêìu vïì cöng

viïåc thöëng kï, àiïìu tra möåt caách mêîn caãm vaâ tû vêën chùåt cheä vúái nhûäng ngûúâi BAH thuöåc têët caã caác

daång taác àöång.

Nhûäng ngûúâi sûã duång àêët dûåa vaâo têåp tuåc vaâ khöng coá quyïìn chñnh thûác

Chñnh saách cuãa Ngên haâng àaä àùåc biïåt nhùæc àïën "caác nhoám dên baãn xûá, ngûúâi dên töåc thiïíu söë vaâ

dên du muåc laâ nhûäng ngûúâi coá thïí coá quyïìn hoa lúåi vaâ quyïìn sûã duång theo têåp tuåc àöëi vúái àêët àai

vaâ taâi nguyïn khaác bõ dûå aán chiïëm duång". Hún nûäa "viïåc thiïëu quyïìn húåp phaáp chñnh thûác àöëi vúái

àêët cuãa möåt söë nhoám ngûúâi BAH khöng thïí laâ lñ do ngùn caãn àïìn buâ". Möåt söë cöång àöìng, thûúâng laâ

nhûäng nhoám ngûúâi baãn xûá, coá caác quyïìn truyïìn thöëng lêu àúâi àïí quaãn lyá taâi saãn chung cuãa cöång

àöìng. Nhiïìu höå nhû vêåy phuå thuöåc vaâo sûå tiïëp cêån tûå do túái àêët chùn thaã chung, caác khu vûåc àaánh

bùæt caá, hay caác taâi nguyïn rûâng àïí sinh töìn vaâ kiïëm tiïìn. Viïåc àiïìu tra vaâ kiïím kï dên söë seä tñnh túái

toaân böå nhûäng loaåi hònh sûã duång taâi nguyïn naây, kïí caã caác hïå thöëng sûã duång vaâ chuyïín nhûúång

àêët àai àang töìn taåi dûúái caác luêåt lïå vaâ hoa lúåi truyïìn thöëng. Dûå aán coá thïí taåo cú höåi àïí àiïìu chónh

sûå quaãn lyá àêët theo löëi truyïìn thöëng vaâ cêëp quyïìn húåp phaáp. Caác nhaâ lêåp kïë hoaåch TÀC cêìn tû vêën

chùåt cheä vúái têët caã nhûäng ngûúâi BAH, nhùçm àaãm baão cho têët caã nhûäng ngûúâi sûã duång truyïìn

thöëng, trong àoá coá caã phuå nûä vêîn coá khaã nùng tiïëp cêån taâi nguyïn. Àêët àöíi àêët laâ phûúng aán àûúåc

ûu tiïn, vúái quyïìn súã hûäu àêët àûúåc duy trò cho nhoám cöång àöìng àoá. Tûúng tûå, thay thïë bùçng hiïån

vêåt, nïëu àûúåc, coá thïí àïìn buâ cho nhûäng thiïåt haåi vïì taâi nguyïn biïín, söng, höì hay rûâng. Coá thïí caãi

thiïån àûúåc trïn cú súã nhûäng thiïåt haåi ban àêìu. Vñ duå, cung cêëp nûúác saåch coá thïí thay thïë nhûäng

nguöìn nûúác bõ mêët. Chïë biïën caá, cung cêëp tñn duång vaâ thõ trûúâng coá thïí taåo thïm thu nhêåp àïí thay

thïë cho nhûäng thu nhêåp bõ thiïåt haåi khaác do hêåu quaã cuãa dûå aán xêy höì chûáa hay thuãy lúåi. Viïåc húåp

taác vúái dên àõa phûúng coá thïí àûúåc thiïët lêåp àïí giuáp quaãn lyá caác cöng viïn quöëc gia hoùåc caác khu

baão töìn trïn cú súã bïìn vûäng, sao cho dên baãn àõa khöng bõ mêët ài toaân böå cú súã taâi nguyïn truyïìn

thöëng cuãa hoå.

Phuå nûä

Nhûäng nhu cêìu vaâ vêën àïì cuãa phuå nûä BAH coá thïí khöng giöëng cuãa nam giúái, àùåc biïåt vïì trúå giuáp xaä

höåi, dõch vuå, viïåc laâm vaâ caác phûúng tiïån sinh töìn. Vñ duå, phuå nûä bõ di chuyïín coá thïí seä khoá khùn

hún nam giúái phaãi di chuyïín trong viïåc lêåp laåi núi tiïu thuå caác

saãn phêím gia àònh cuãa hoå hay caác saãn phêím buön baán nhoã nïëu

hoå bõ haån chïë thiïëu phûúng tiïån ài laåi hoùåc do muâ chûä. Phuå nûä laâ

chuã höå cuäng àûúåc hûúãng caác lúåi ñch nhû nam giúái, song hoå coá thïí

cêìn sûå chuá yá àùåc biïåt nïëu hoå thiïëu nguöìn lûåc, trònh àöå vùn hoaá,

tay nghïì, hay kinh nghiïåm trong cöng viïåc so vúái nam giúái. Quaá

trònh TÀC cêìn taåo caác cú höåi cho sûå tham gia cuãa phuå nûä. Phuå nûä

coá thïí tham gia vaâo thiïët kïë vaâ böë trñ, sùæp àùåt nhaâ cûãa. Viïåc phaát

triïín cú súã haå têìng taåi khu TÀC cêìn àaãm baão àïí phuå nûä coá thïí

tiïëp cêån dïî daâng vúái caác tiïån nghi cú baãn cuãa xaä höåi nhû nguöìn

nûúác vaâ nguöìn nùng lûúång cuãa gia àònh. Phuå nûä trong caác cöång

àöìng tûå cêëp tûå tuác thûúâng phuå thuöåc vaâo caác taâi nguyïn rûâng

cho nhûäng nhu cêìu cú baãn nhû lûúng thûåc, chêët àöët, thûác ùn cho gia suác. Nhûäng taâi nguyïn naây

cêìn àûúåc thay thïë. Dûå aán Taâi nguyïn Nûúác cuãa Àöìng bùçng söng Höìng do Ngên haâng taâi trúå laâ möåt

vñ duå vïì lêåp kïë hoaåch giúái trong TÀC (Khung 3.3).

Nhûäng biïån phaáp àaãm baão lúåi ñch cuãa phuå nûä trong quaá trònh di chuyïín àûúåc liïåt kï trong Khung

3.4.

30

Khung 3.3Lêåp kïë hoaåch giúái trong dûå aán àöìng bùçng söng Höìng

Trong dûå aán ngaânh thuyã lúåi naây cuãa Viïåt Nam (1), ba tiïíu dûå aán àêìu tiïn chiïëm duångkhoaãng 50 ha àêët vaâ laâm 135 höå gia àònh phaãi di chuyïín. Chñnh quyïìn caác àõa phûúngàaä lêåp caác kïë hoaåch TÀC àïí àïìn buâ àêët àai vaâ nhaâ cûãa; àûúâng laâng vaâ cú súã haå têìng xaähöåi khaác seä àûúåc cung cêëp thïm. Viïåc lêëy yá kiïën cöång àöìng àaä àûúåc tiïën haânh trong giaiàoaån àaánh giaá sú böå taác àöång cuãa dûå aán.Caác dûä liïåu kinh tïë - xaä höåi cho thêëy phuå nûä àoáng vai troâ tñch cûåc trong quaá trònh saãnxuêët, caã trong caác hoaåt àöång nöng nghiïåp vaâ phi nöng nghiïåp. Ûúác tñnh coá khoaãng 15 -30% söë höå úã Àöìng bùçng söng Höìng do phuå nûä laâm chuã, do hoå goaá buåa hay àaä ly dõ, hoùåctrûúâng húåp thûúâng xaãy ra hún laâ hoå laâm chuã höå taåm thúâi do nam giúái di cû lao àöångtheo muâa vuå. Caán böå cuãa dûå aán àaä taåo àûúåc cú súã dûä liïåu múái àïí àaánh giaá caác nhu cêìucuãa phuå nûä vaâ xaác àõnh caác chûúng trònh thñch húåp (vñ duå, tñn duång nhoã, khuyïën nöng,trúå giuáp viïåc laâm phi nöng nghiïåp) nhùçm àaãm baão àïí phuå nûä àûúåc chia seã caác lúåi ñchtrûåc tiïëp vaâ giaán tiïëp cuãa dûå aán möåt caách cöng bùçng. Möåt hïå thöëng àaánh giaá giaám saát vïìlúåi ñch cuãa dûå aán (BME) seä àûúåc thiïët lêåp trong khuön khöí dûå aán àïí àaánh giaá taác àöångphaát triïín.

(1) Khoaãn vay Söë 1344 - VIE: Dûå aán ngaânh Thuyã lúåi Àöìng bùçng söng Höìng, 60 triïåu àö la, phï chuêínngaây 13 thaáng 12 nùm 1994.

Khung 3.4Baão àaãm lúåi ñch cuãa phuå nûä trong TÀC

● Caác cuöåc àiïìu tra xaác àõnh riïng reä caác àiïìu kiïån kinh tïë - xaä höåi, nhu cêìu vaâ caác ûutiïn cuãa phuå nûä; taác àöång àöëi vúái phuå nûä àûúåc giaám saát vaâ àaánh giaá möåt caách riïngreä.

● Caác cuöåc àiïìu tra vaâ tiïu chuêín vïì quyïìn lúåi thûâa nhêån nhûäng höå gia dònh coá chuã höålaâ phuå nûä,

● Caác quyïìn lúåi àaãm baão àïí phuå nûä khöng bõ bêët lúåi búãi quaá trònh chiïëm duång àêët vaâTÀC.

● Chûáng nhêån quyïìn sûã duång àêët taåi khu TÀC hoùåc bêët kyâ trúå cêëp keâm theo naâo cuängàïìu coá tïn cuãa caã hai vúå chöìng.

● Caán böå nûä àûúåc cú quan TÀC thuï àïí laâm viïåc vúái phuå nûä vaâ giuáp àúä hoå trong têët caãcaác hoaåt àöång TÀC, kïí caã viïåc lêåp kïë hoaåch vaâ thûåc hiïån caác chûúng trònh khöi phuåcthu nhêåp.

● Caác nhoám phuå nûä tham gia vaâo quaá trònh lêåp kïë hoaåch TÀC, quaãn lyá vaâ vêån haânh, vaâvaâo viïåc taåo cöng ùn viïåc laâm, taåo thu nhêåp.

Nhûäng ngûúâi àõnh cû bêët húåp phaáp vaâ nhûäng ngûúâi lêën chiïëm àêët

Nhûäng ngûúâi àõnh cû bêët húåp phaáp (úã caác vuâng àö thõ vaâ nöng thön) vaâ nhûäng ngûúâi lêën chiïëm(vaâo àêët lêm - nöng nghiïåp), möåt caách tûúng àöëi, coá thïí laâ nhûäng ngûúâi múái túái nhûäng phêìnàêët khöng àûúåc sûã duång hoùåc chûa àûúåc sûã duång triïåt àïí. Nïëu nhûäng ngûúâi naây àaä túái trûúácngaây giúái haån àöëi vúái quyïìn lúåi cuãa dûå aán thò hoå àûúåc àïìn buâ lúåi àöëi vúái moåi cöng trònh, hoamaâu hay caác àêìu tû caãi taåo vïì àêët maâ hoå bõ mêët. Dûå aán coá thïí traã cho nhûäng thiïåt haåi àoá bùçngmöåt khoaãn trúå giuáp phuåc höìi tûúng àûúng nïëu viïåc traã àïìn buâ cho nhûäng ngûúâi khöng coáquyïìn húåp phaáp gùåp khoá khùn. Trúå giuáp khöi phuåc coá thïí bao göìm viïåc cung cêëp nhaâ cûãa vaâàêët thay thïë, vúái quyïìn súã hûäu chñnh thûác cho nhûäng ngûúâi àõnh cû bêët húåp phaáp trïn àêëtcöng vaâ nhûäng ngûúâi lêën chiïëm phuå thuöåc vaâo saãn xuêët nöng nghiïåp vò sinh kïë cuãa hoå.

Àöëi vúái nhûäng ngûúâi khöng phuå thuöåc vaâo nöng nghiïåp, caác nhaâ lêåp kïë hoaåch coá thïí xaác àõnhcaác phûúng aán thay thïë vïì khöi phuåc thu nhêåp vúái sûå tham khaão yá kiïën cuãa chñnh hoå. Nhûäng

31

ngûúâi àõnh cû bêët húåp phaáp trong caác haânh lang an toaân coá thïí àûúåc cung cêëp nhaâ cûãa, àêëtàai, hay cú höåi taåo thu nhêåp úã núi khaác. Vúái luêån àiïím laâ àïí baão vïå nhûäng nhoám ngûúâi dïî bõaãnh hûúãng, dûå aán seä khöng àïìn buâ cho caác chuã àêët xêy dûång cöng trònh bêët húåp phaáp trongcaác haânh lang naây. Dûå aán coá thïí taåo cú höåi àïí phaát triïín nhûäng àõa àiïím an toaânvaâ lêu bïìn hún cho nhûäng ngûúâi baán rong hay ngûúâi söëng lang thang trïn caác vóaheâ. Caác nhaâ qui hoaåch cêìn chuá yá àùåc biïåt túái nhûäng nhu cêìu vaâ ûu tiïn cuãa chñnhnhûäng ngûúâi naây. Caác maång lûúái kinh tïë, xaä höåi vaâ caác hïå thöëng tûúng trúå, giuáp àúälêîn nhau cuãa hoå cuâng nhûäng àùåc àiïím vùn hoaá àùåc biïåt coá thïí cho caác thöng söëcú baãn cho caác chiïën lûúåc TÀC.

Dên baãn àõa

Dên baãn àõa vaâ dên töåc thiïíu söë coá thïí nùçm ngoaâi caác cú höåi phaát triïín thuöåc xuhûúáng chung do thiïëu sûå thûâa nhêån húåp phaáp vaâ àaåi diïån chñnh thûác. Viïåc thûâanhêån sûå sûã duång àêët theo truyïìn thöëng coá yá nghôa àùåc biïåt quan troång. Àiïìu traxaä höåi hoåc vaâ kiïím kï dên söë daânh sûå chuá yá àùåc biïåt túái caác kiïíu töí chûác kinh tïë -xaä höåi vaâ nhûäng neát vùn hoaá àùåc thuâ. Nhûäng àiïìu naây seä xaác àõnh caác biïån phaápTÀC coá thïí chêëp nhêån àûúåc.

Khung 3.5Chuêín bõ vïì mùåt xaä höåi

* Àõnh nghôa: Chuêín bõ vïì mùåt xaä höåi laâ giai àoaån tiïìn àêìu tû àûúåc thiïët kïë àïí tùngcûúâng khaã nùng tiïëp nhêån cuãa nhûäng nhoám xaä höåi dïî bõ aãnh hûúãng, laâ nhûäng ngûúâicoá thïí nùçm ngoaâi lïì cuãa caác hoaåt àöång phaát triïín thuöåc xu hûúáng chung.

* Muåc àñch: Cung cêëp cho nhûäng nhoám dïî bõ aãnh hûúãng sûå tûå tin, àöång lûåc vaâ cú höåiàïí giaãi quyïët nhûäng vêën àïì TÀC.

* Troång têm: Nhûäng nhoám xaä höåi dïî bõ aãnh hûúãng, nhûäng cöång àöìng tiïëp nhêån dên dicû vaâ/hoùåc nhûäng nhoám xaä höåi nùçm ngoaâi lïì caác doâng thöng tin hay caác quaá trònhphaát triïín chung.

* Taâi chñnh: Chi phñ cho viïåc chuêín bõ vïì mùåt xaä höåi àûúåc àûa vaâo ngên saách cuãa chiphñ TÀC.

* Khung thúâi gian: Tûâ 3 àïën 12 thaáng, phuå thuöåc vaâo söë lûúång ngûúâi BAH vaâ qui mönhu cêìu cuãa hoå.

* Traách nhiïåm: Caác NGO vaâ caác CBO coá kinh nghiïåm thûúâng nhêån traách nhiïåm àöëi vúáiquaá trònh chuêín bõ vïì mùåt xaä höåi.

* Phûúng phaáp: Chuêín bõ vïì mùåt xaä höåi thûúâng coá 4 giai àoaån.

1.Xaác àõnh nhûäng ngûúâi BAH thuöåc caác nhoám xaä höåi dïî bõ aãnh hûúãng vaâ àùåt muåc tiïucho caác tiïíu nhoám àùåc biïåt (vñ duå, nhûäng ngûúâi rêët ngheâo khöí, phuå nûä hoùåc dênbaãn àõa).

2.Huy àöång: Nhûäng ngûúâi töí chûác cuãa cöång àöìng thûúâng laâm viïåc vúái caác nhoám xaähöåi àïí thu huát möëi quan têm cuãa hoå.

3.Töí chûác: Nhûäng ngûúâi töí chûác giuáp xêy dûång kyä nùng, khaã nùng laänh àaåo, vaâ sûåhiïíu biïët vïì muåc àñch chung. Caác nhoám coá thïí tham gia thöng qua quaá trònh xaácàõnh vêën àïì, xem xeát nhûäng caãn trúã vaâ xaác àõnh caác cú höåi trong böëi caãnh cuãa quaátrònh TÀC. Nhoám coá thïí xaác àõnh caác phûúng aán ûu tiïn vïì di chuyïín vaâ khöi phuåcthu nhêåp.

4.Thïí chïë hoaá: Caác nhoám xaä höåi nhoã àûúåc nöëi kïët vúái caác àún võ lúán hún, vñ duå vúáicaác töí chûác cêëp huyïån vaâ vúái cú quan thûåc hiïån TÀC. Trong giai àoaån naây, caácnhoám seä coá nhûäng àoáng goáp chñnh thûác cho viïåc lêåp kïë hoaåch TÀC, vaâ sau àoá,àoáng vai troâ quan troång trong viïåc thûåc hiïån vaâ giaám saát.

32

Tû vêën vúái caác nhoám BAH laâ àiïìu quan troång àïí lûåa choån caác phûúng aán TÀC coá thïí chêëp nhêånàûúåc. Viïåc giaãm thiïíu hoùåc traánh hùèn TÀC trúã nïn àùåc biïåt quan troång nïëu caác àùåc trûng àöåcàaáo vïì vùn hoaá vaâ xaä höåi bõ àe doaå. Chñnh saách cuãa Ngên haâng vïì ngûúâi baãn àõa coá thïí àûúåcaáp duång. Coá thïí cêìn möåt kïë hoaåch phaát triïín riïng cho ngûúâi baãn àõa àûúåc lêåp cuâng vúái kïëhoaåch TÀC chung.

Nhûäng ngûúâi rêët ngheâo khöí

Chñnh saách cuãa Ngên haâng àoâi hoãi phaãi khöi phuåc cú súã kinh tïë, xaä höåi vaâ giuáp àúä nhûäng nhoámxaä höåi dïî bõ aãnh hûúãng caãi thiïån tònh traång cuãa mònh. Sûå thaách thûác àöëi vúái nhûäng ngûúâi rêëtngheâo khöí coá thïí laâ viïåc xaác àõnh caác phûúng aán taåo thu nhêåp vaâ sinh söëng bïìn vûäng hún maâhoå coá thïí chêëp nhêån vaâ thûåc hiïån àûúåc. Ngûúâi rêët ngheâo khöí coá thïí khöng coá taâi saãn àïí àûúåcàïìn buâ hay khöng coá thu nhêåp àïí àûúåc khöi phuåc. Tû vêën chùåt cheä vúái hoå vaâ thu thêåp cêín thêåncaác dûä liïåu laâ àiïìu kiïån tiïn quyïët àïí lêåp kïë hoaåch TÀC. Vñ duå, caác höå gia àònh coá rêët ñt àêët coáthïí bõ mêët khaã nùng töìn taåi sau khi àêët bõ thu höìi vaâ àoâi hoãi phaãi àûúåc phuåc höìi àêìy àuã thunhêåp, trong khi nhûäng ngûúâi súã hûäu àêët thuöåc loaåi trung bònh hoùåc lúán coá thïí chó cêìn àïìn buâ.Nhaâ cûãa thay thïë phaãi àaáp ûáng caác tiïu chuêín töëi thiïíu vïì nhaâ úã. Tiïìn lûúng phaãi bùçng hoùåccao hún mûác lûúng töëi thiïíu. Möåt quyä àùåc biïåt coá thïí àûúåc thiïët lêåp àïí giuáp àúä nhûäng ngûúâirêët ngheâo khöí. Giai àoaån chuêín bõ vïì mùåt xaä höåi coá thïí giuáp taåo cho ngûúâi ngheâo khaã nùngvûúåt qua giai àoaån khoá khùn, giuáp hoå xaác àõnh caác vêën àïì, trúã ngaåi vaâ caác giaãi phaáp coá thïí.

Ma trêån quyïìn lúåiDûåa trïn kïët quaã phên tñch taác àöång cuãa dûå aán vaâ caác chñnh saách múái vïì tñnh húåp thûác, möåtma trêån quyïìn lúåi àûúåc xêy dûång dûåa trïn caác thïí loaåi cuãa nhûäng ngûúâi BAH, cùn cûá vaâo thiïåthaåi vaâ lúåi ñch vïì quyïìn hûúãng àïìn buâ, höî trúå cuãa hoå. Ma trêån naây ghi roä àöëi tûúång hûúãng vaâàïì xuêët caác khoaãn chi traã cho têët caã caác loaåi thiïåt haåi (vñ duå nhû àêët àai, nhaâ cûãa, cöng viïåckinh doanh, caác nguöìn thu nhêåp khaác, mêët thu nhêåp taåm thúâi, viïåc di chuyïín, vaâ chi phñ dichuyïín). Ma trêån àùåt ra caác tiïu chuêín àïìn buâ.

Caác luêåt hiïån haânh vïì thu höìi àêët taåi caác DMC khöng bao truâm hïët caác thïí loaåi thiïåt haåi. Domuåc tiïu chñnh saách cuãa Ngên haâng laâ ñt nhêët phaãi duy trò àûúåc mûác söëng nhû àaä coá trong àiïìukiïån “khöng coá dûå aán”, möåt chiïën lûúåc nhùçm taåo khaã nùng cho nhûäng ngûúâi BAH duy trò àûúåcmûác söëng cuä cuãa hoå phaãi gùæn vúái nhûäng gò maâ hoå bõ thiïåt haåi. Baãng 3.2 toám tùæt têët caã caác loaåitaác àöång naãy sinh do àêët bõ chiïëm duång.

Ma trêån quyïìn lúåi àûa ra thïí loaåi thiïåt haåi vaâ xaác àõnh àöëi tûúång àûúåc àïìn buâ úã daång baãng. Noácoá thïí bao göìm caã cöåt vïì caác biïån phaáp àïìn buâ vaâ khöi phuåc àöëi vúái möîi loaåi mêët maát. Möåt matrêån mêîu àún giaãn àûúåc trònh baây taåi Baãng 3.4. Baãng naây liïåt kï caác daång thiïåt haåi cuâng vúáiviïåc àõnh nghôa ngûúâi àûúåc àïìn buâ.

Ma trêån quyïìn lúåi coá thïí phûác taåp hún, cung cêëp thöng tin vïì chñnh saách àïìn buâ vaâ khöi phuåctrong möîi trûúâng húåp, vñ duå trong Baãng 3.3.

Ngên saách vaâ taâi chñnh cho TÀCCêìn coá möåt ngên saách vúái tûâng haång muåc cho têët caã caác hoaåt àöång TÀC, kïí caã àïìn buâ do chiïëmduång àêët. Ngên saách TÀC thûúâng àûúåc chuêín bõ haâng nùm, nïu roä tiïën àöå chi tiïu àöëi vúái caáckhoaãn muåc chñnh. Chi phñ cho chiïëm duång àêët vaâ TÀC àûúåc àûa vaâo chi phñ cuãa dûå aán. Bïnvay coá thïí yïu cêìu ñt nhêët möåt phêìn chi phñ - ngoaâi chi phñ chiïëm duång àêët - àûúåc àûa vaâokhoaãn vay cho dûå aán cuãa Ngên haâng.

33

Baãng 3.2Nhûäng kiïíu thiïåt haåi do chiïëm duång àêët

Loaåi Kiïíu thiïåt haåi

Àêët ● Àêët nöng nghiïåp● Àêët úã (súã hûäu hoùåc àang sûã duång)● Núi kinh doanh (súã hûäu hoùåc àang sûã duång)● Khaã nùng tiïëp cêån túái àêët rûâng● Caác quyïìn sûã duång truyïìn thöëng● Àêët chùn thaã hay cuãa cöång àöìng● Khaã nùng tiïëp cêån túái höì caá vaâ nhûäng àõa àiïím àaánh bùæt caá

Cöng trònh ● Nhaâ hay núi úã● Caác cöng trònh vêåt chêët khaác● Cöng trònh sûã duång trong hoaåt àöång buön baán/cöng nghiïåp● Bõ di chuyïín khoãi caác cûãa haâng buön baán àang thuï hoùåc àang

sûã duång

Thu nhêåp vaâ sinh kïë ● Thu nhêåp tûâ caác cêy ngùæn ngaây chûa thu hoaåch● Thu nhêåp tûâ thuï àêët hay lônh canh● Thu nhêåp tûâ lûúng, tiïìn cöng ● Khaã nùng tiïëp cêån túái nhûäng cú höåi viïåc laâm● Thu nhêåp tûâ hoaåt àöång kinh doanh BAH● Thu nhêåp tûâ cêy cöëi hoùåc cêy lêu nùm● Thu nhêåp tûâ caác saãn phêím rûâng● Thu nhêåp tûâ höì caá vaâ nhûäng núi àaánh bùæt caá● Thu nhêåp tûâ àêët chùn thaã tûå nhiïn● Sinh töìn nhúâ bêët kyâ möåt trong söë nhûäng nguöìn naây

Caác àõa àiïím vùn hoaá ● Trûúâng hoåc, caác trung têm cuãa cöång àöìng, chúå, trung têm y tïëvaâ àõa àiïím chung ● Nhûäng núi linh thiïng, nhûäng biïíu tûúång hay àõa àiïím tñn cuãa cöång àöìng ngûúäng khaác

● Nhûäng núi cêìu nguyïån (nhaâ thúâ, àïìn miïëu, thaánh àûúâng höìi giaáo)

● Nghôa trang, núi chön cêët● Caác quyïìn àöëi vúái lûúng thûåc, thuöëc chûäa bïånh vaâ taâi nguyïn

thiïn nhiïn● Caác quyïìn vïì taâi saãn trñ tuïå

Liïn quan àïën ● Nhûäng thiïåt haåi do taác àöång möi trûúâng coá thïí do viïåc chiïëm möi trûúâng duång àêët hoùåc chñnh dûå aán gêy nïn

Chi phñ khöi phuåc thu nhêåp vaâ TÀC thûúâng lêëy tûâ ngên saách trung ûúng hoùåc tónh thöng quadûå aán. Coá thïí coá sûå àoáng goáp cuãa chñnh quyïìn àõa phûúng vaâo viïåc phaát triïín caác kïë hoaåchkhöi phuåc thu nhêåp, caác àiïím TÀC vaâ dõch vuå. Kïë hoaåch TÀC chó ra cú chïë roát vöën túái caác àúnvõ hay töí chûác TÀC chñnh àïí traã nhûäng ngûúâi BAH. Khung thúâi gian vaâ caác traách nhiïåm chi traãcuäng àûúåc nïu roä.

Nïëu dûå aán àöìng thúâi àûúåc taâi trúå tûâ caác nguöìn khaác nhau, àiïìu quan troång laâ phaãi biïët chñnhsaách TÀC cuãa caác nhaâ àöìng taâi trúå. Bêët kïí sûå khaác biïåt naâo cuäng cêìn àûúåc baân baåc vaâ giaãi quyïëttrûúác khi phï chuêín khoaãn vay. Caác kiïíu chi phñ coá thïí phaãi coá trong möåt kïë hoaåch TÀC àûúåctrònh baây taåi Baãng 3.5.

Viïåc Chñnh phuã phï chuêín ngên saách laâ vö cuâng quan troång àöëi vúái viïåc thûåc hiïån cöng taácTÀC. Chó àïën khi chñnh saách àûúåc phï chuêín vaâ taâi chñnh àûúåc thu xïëp xong, kïë hoaåch TÀCmúái laâ cuãa Chñnh phuã.

34

Baãng 3.3Ma trêån quyïìn lúåi cuãa chñnh saách àïìn buâ vaâ TÀC àûúåc àïì xuêët

Loaåi aãnh hûúãng AÁp duång Àõnh nghôa ngûúâi àûúåc àïìn buâ

Mêët àêët canh taác a) Àêët canh taác nùçmtrong khu vûåc haânh langbaão vïå àûúâng böå

a) Nhûäng ngûúâi nöng dên sûã duång àêëtàoá

Mêët àêët thöí cû a) Àêët thöí cû nùçm tronghaânh lang baão vïå àûúângböå

a) Nhûäng ngûúâi sûã duång àêët húåp phaápcoá giêëy chûáng nhêån cuãa chñnh quyïìntûúng ûáng hoùåc àûúåc xaä àöìng yá miïångb) Nhûäng ngûúâi sûã duång àêët bêët húåpphaáp

Thiïåt haåi cöng trònh a) Cöng trònh nùçm tronghaânh lang baão vïå

a) Ngûúâi súã hûäu húåp phaáp cuãa cöngtrònh

Mêët hoa maâu a) Hoa maâu nùçm trongphêìn múã röång àûúâng

a) Nhûäng ngûúâi nöng dên canh taác trïnàêët

Thiïåt haåi cêy cöëi a) Cêy cöëi nùçm trongphêìn haânh lang an toaânàûúâng böå hoùåc trongvuâng giaãi toaã nïëu laâmaãnh hûúãng àïën an toaângiao thöng (têìm nhòn)

a) Nhûäng ngûúâi sûã duång àêët úã núi coánhûäng cêy cöëi àoá

Dûåa vaâo Baáo caáo thiïët kïë cho TA söë 1997 VIE: Dûå aán Caãi taåo Quöëc löå thûá hai, 2.100.000 àö la, phï chuêín ngaây 29 thaáng 11 nùm 1993

35

Chñnh saách àïìn buâ Caác vêën àïì thûåc hiïån

a) Cêëp àêët coá chêët lûúång tûúng àûúng gêìn àoáb) Nïëu khöng coá àêët, sûã duång kyä thuêåt thêm

canh vaâ àa daång hoaá saãn xuêët trïn àêët hiïån coác) Cho pheáp canh taác trong phaåm vi giaãi toaã

(2 - 7m tûâ chên àûúâng)

a) Danh saách kiïím tra àêët coá thïí duângàïí àïìn buâ trong möîi xaä BAH

b) Giuáp àúä nöng dên phaát triïín caác cêytröìng múái vaâ thêm canh saãn xuêëta)

Àöëi vúái caã nhûäng ngûúâi húåp phaáp vaâ bêët húåpphaáp:

a) Nïëu coân àuã àêët thò àêët thay thïë seä àûúåc cêëptrong àõa phêån cuãa xaä

b) Nïëu diïån tñch coân laåi khöng àuã thò ngûúâi BAHseä àûúåc cêëp möåt maãnh àêët úã (töëi thiïíu laâ60m2) hoùåc tûúng àûúng vúái maãnh àêët cuä coávõ trñ gêìn àûúâng

a) Àïí traánh nhûäng vêën àïì thuã tuåc dothiïëu giêëy pheáp bùçng vùn baãn, giêëypheáp seä àûúåc cêëp trûúác khi bùæt àêìutiïën haânh àïìn buâ

b) Diïån tñch töëi thiïíu maâ ngûúâi BAH coáthïí àûúåc pheáp sùæp xïëp laåi cêìn phaãiàûúåc thaão luêån vúái chñnh quyïìn xaä vaâhuyïån

c) Giaá trõ cuãa àõa àiïím múái cêìn tûúngàûúng nhûng khöng àûúåc thêëp húngiaá trõ àêët thöí cû hiïån taåi cuãa ngûúâiBAH. Nïëu giaá trõ úã núi múái cao hún núiúã hiïån taåi thò ngûúâi BAH khöng phaãitraã thïm phêìn tiïìn chïnh lïåch àoá

d) Nhûäng ngûúâi BAH phaãi tuên thuã moåiqui àõnh hiïån haânh. Seä coá sûå trúå giuápàöëi vúái nhûäng ngûúâi coá nhu cêìu

a) Àïìn buâ bùçng hiïån vêåt bùçng vêåt liïåu. Chuã súãhûäu seä xêy cöng trònh vúái sûå trúå giuáp kyä thuêåttûâ phña dûå aán

b) Trúå cêëp bùçng hiïån vêåt àöëi vúái thu nhêåp bõthiïåt haåi

c) Vêån chuyïín vêåt liïåu xêy dûång cho caác höå phaãidi chuyïín (khöng traã bùçng tiïìn mùåt)

a) Cêìn coá nhiïìu loaåi vêåt liïåu xêy dûångkhaác nhau àïí cêëp cho nhûäng ngûúâiBAH

b) Trong thúâi gian àiïìu tra cêìn àaánh giaásöë lûúång vaâ loaåi vêåt liïåu xêy dûång cêìnthiïët

a) Àïìn buâ bùçng hiïån vêåt àöëi vúái hoa maâu, dûåatrïn nùng suêët cuãa àêët trong nhûäng nùm trûúác

a) Giaá caã cuãa caác saãn phêím nöng nghiïåptrïn thõ trûúâng àõa phûúng cêìn àûúåckiïím tra àïí so saánh

b) Nhûäng ngûúâi BAH cêìn àûúåc thöng baáotrûúác vaâi thaáng vïì viïåc giaãi toaã. Cêytröìng sau khi coá thöng baáo khöngàûúåc àïìn buâ

c) Thúâi gian biïíu xêy dûång cuãa dûå aán cêìntñnh àïën thúâi vuå nöng nghiïåp, nïëu coáthïí, àïí traánh xêy dûång vaâo muâa thuhoaåch

a) Àïìn buâ bùçng tiïìn mùåt dûåa trïn loaåi cêy, tuöíivaâ àûúâng kñnh cuãa cêy.

a) Coá sûå xem xeát àöëi vúái nhûäng cêy tröìngàïí chöëng xoái moân

b) Chó nhûäng chuã súã hûäu tû nhên múáiàûúåc àïìn buâ vïì cêy cöëi

36

Baãng 3.4Caác loaåi hònh BAH àûúåc àïìn buâ trong dûå aán Cêìu Giamuna (1)

Loaåi aãnh hûúãng Àõnh nghôa ngûúâi àûúåc àïìn buâ

Mêët àêët nöng nghiïåp ● Chuã maãnh àêët theo thöëng kï taåi ngaây giúái haån Mêët àêët thöí cû ● Chuã maãnh àêët thöí cû theo thöëng kï taåi ngaây giúái haån Mêët nhaâ úã vaâ caác cöng ● Chuã húåp phaáp cuãa cöng trònhtrònh xêy dûång khaácMêët caác cêy lêu nùm ● Chuã maãnh àêët theo thöëng kï taåi ngaây giúái haåncoá giaá trõ kinh tïëMêët àêët thöí cû lêën chiïëm ● Nhûäng höå söëng trïn àêët naây nhû nhûäng ngûúâi “nhaãy duâ”(bêët húåp phaáp hoùåc àûúåc hay lêën chiïëmchuã àêët cho pheáp)Mêët húåp àöìng thuï àïí ● Caác nöng dên thuï àêët hay lônh canh trïn àêët bõ dûå aántröìng troåt hay chùn thaã chiïëm duångMêët thu nhêåp tûâ tiïìn cöng ● Nhûäng ngûúâi söëng úã caác vuâng BAH vaâ laâm thuï ùn lûúnglao àöång trong lônh vûåc nöng nghiïåp hay phi nöng nghiïåp vaâ coá

caác phûúng tiïån kiïëm söëng BAHMêët àêët laâm núi buön baán, ● Chuã súã hûäu maãnh àêët laâm núi buön baán taåi ngaây giúái haånkinh doanhMêët cöng trònh sûã duång ● Chuã húåp phaáp cuãa cöng trònhtrong caác hoaåt àöång buön baán/cöng nghiïåpBõ di chuyïín khoãi khuön viïn ● Nhûäng ngûúâi kinh doanh hay thúå thuã cöng àang sûã duångàûúåc thuï hoùåc chiïëm hûäu khuön taåi ngaây giúái haån húåp thûácàûúåc hay duâng àïí buön baánThiïåt haåi cêy cöëi hay hoa maâu ● Chuã àêët theo thöëng kï taåi ngaây giúái haånNhûäng ngûúâi àaä rúâi boã taâi saãn vaâ àaä chuyïín ài núi khaác ● Nhûäng ngûúâi thuöåc caác nhoám àûúåc noái túái úã trïnTaác àöång bêët lúåi túái dên cû ● Khöng àïìn buâ cho caá nhên, àêìu tû cho caã cöång àöìng núi tiïëp nhêån do xêy dûång tiïëp nhêånkhu TÀCNhûäng ngûúâi BAH bêët lúåi do ● Nhûäng ngûúâi BAH bêët lúåi búãi cêìu cöëng, ngoaâi nhûäng loaåi cêìu cöëng nhû do thay àöíi mûåc àaä liïåt kï bïn trïnnûúác thûúång nguöìn hay haå lûu(hoùåc bùçng nhûäng caách khaác)

(1) Kïë hoaåch TÀC sûãa àöëi. Khoaãn vay söë 1298-BAN, Cêìu Giamuna, 200 triïåu àö la, phï chuêín ngaây 8thaáng 3 nùm 1994.

37

Loaåi Haång muåc chi phñ

Chuêín bõ TÀC vaâ àïìn buâ ● Chi phñ thöëng kï dên söë, àiïìu tra nhûäng ngûúâi BAH vaâ kiïím kï taâi saãn

● Chi phñ thöng tin vaâ tû vêën ● Àïìn buâ cho nhûäng taâi saãn bõ thiïåt haåi

(àêët, cöng trònh, v.v...)● Chi phñ àêët thay thïë● Chi phñ cho chuêín bõ àêët canh taác thay thïë

Di chuyïín vaâ vêån chuyïín ● Chi phñ di chuyïín vaâ vêån chuyïín àöì àaåc● Chi phñ nhaâ cûãa thay thïë● Chi phñ xêy dûång khu TÀC, cú súã haå têìng vaâ caác

dõch vuå● Trúå cêëp àúâi söëng trong quaá trònh chuyïín tiïëp● Chi phñ thay thïë kinh doanh vaâ thúâi gian thiïåt haåi

Caác kïë hoaåch khöi phuåc thu nhêåp ● Chi phñ ûúác tñnh cho caác kïë hoaåch khöi phuåc thu nhêåp (nhû àaâo taåo, kinh doanh nhoã, doanh nghiïåpcöång àöìng)

● Chi phñ cho caác dõch vuå tùng thïm (khuyïën nöng,y tïë, giaáo duåc)

● Caác chi phñ cho caãi thiïån möi trûúâng (lêm nghiïåp,baão vïå àêët, àêët chùn thaã, v.v..)

Chi phñ haânh chñnh· ● Caác thiïët bõ vêåt chêët (àõa àiïím laâm viïåc, núi úã chocaán böå, v.v..)

● Giao thöng/xe cöå, vêåt liïåu● Àöåi nguä àiïìu haânh (quaãn lyá, kyä thuêåt) vaâ àöåi nguä

nhên viïn ● Àaâo taåo vaâ giaám saát● TA● Àaánh giaá búãi cú quan àöåc lêåp

Nguöìn: Cernea Michael, 1988. TÀC Bùæt buöåc trong caác Dûå aán Phaát triïín. Ngên haâng Thïë Giúái,Washington, D.C.

Baãng 3.5Lêåp dûå toaán vaâ ngên saách chi phñ TÀC

Thu höìi àêët vaâ biïíu thúâi gian TÀCMùåc duâ caác húåp phêìn TÀC coá thïí biïën àöíi giûäa caác dûå aán, song caác hoaåt àöång TÀC thûúâng

keáo daâi khoaãng tûâ 3 àïën 5 nùm, vaâ thûúâng keáo daâi hún chu trònh cuãa dûå aán àêìu tû chñnh.Nhûäng hoaåt àöång TÀC àùåc trûng bao göìm àaánh giaá chñnh saách, lêåp caác quyïìn lúåi, thu thêåp söëliïåu, lêåp kïë hoaåch, àïìn buâ, di chuyïín, dúâi dúä, thu huát sûå tham gia, vaâ giaám saát, àaánh giaá caácchûúng trònh. Biïíu thúâi gian cêìn àûúåc thiïët lêåp dûåa trïn phaåm vi vaâ qui mö caác cöng viïåc TÀC,xaác àõnh thúâi gian biïíu cho caác hoaåt àöång TÀC chñnh. Thöng thûúâng, têët caã nhûäng viïåc àïìnbuâ, khöi phuåc thu nhêåp vaâ di chuyïín cêìn àûúåc kïët thuác trûúác khi giaãi toaã vaâ khúãi cöng xêydûång cöng trònh.

38

Danh saách kiïím tra: Nhûäng quan àiïím chñnh vïì lêåp kïë hoaåch■ Traánh hoaân toaân hoùåc laâm giaãm àïën mûác töëi àa caác taác àöång TÀC thöng qua viïåc

àiïìu chónh thiïët kïë kyä thuêåt

■ Xêy dûång baãn hûúáng dêîn múái vïì tñnh húåp thûác vaâ quyïìn lúåi nhùçm bao truâm toaân böånhûäng ngûúâi bõ aãnh hûúãng, kïí caã nhûäng ngûúâi khöng coá quyïìn súã hûäu chñnh thûác vaâàaãm baão àïí caác nhu cêìu cuãa phuå nûä àûúåc àaáp ûáng.

■ Böë trñ thúâi gian vaâ cung cêëp nguöìn lûåc cho giai àoaån chuêín bõ vïì mùåt xaä höåi nïëunhûäng ngûúâi BAH laâ nhûäng ngûúâi dïî bõ aãnh hûúãng.

■ Dûåa vaâo chñnh saách múái vïì tñnh húåp thûác, chuêín bõ möåt ma trêån quyïìn lúåi cho nhûängngûúâi BAH theo caác loaåi aãnh hûúãng, chó roä caác quyïìn lúåi cuãa hoå vaâ caác biïån phaáp àïìnbuâ, khöi phuåc àúâi söëng.

■ Chuêín bõ ngên saách theo haång muåc cho têët caã caác chi phñ àïìn buâ, khöi phuåc vaâ TÀC;chó roä nguöìn cêëp.

■ Thiïët lêåp biïíu thúâi gian cho têët caã caác hoaåt àöång tûâ viïåc chuêín bõ dûå aán cho àïën kïëtthuác vaâ àaánh giaá dûå aán.

39

Tham khaão yá kiïën vaâ sûå tham gia cuãa ngûúâi dên 4

Chñnh saách cuãa Ngên haâng noái roä “nhûäng ngûúâi BAH cêìn àûúåc thöng tin möåt caách àêìy àuãvaâ àûúåc tham khaão yá kiïën chùåt cheä vïì caác phûúng aán àïìn buâ vaâ TÀC”. Viïåc lêëy yá kiïën cuãa

nhûäng ngûúâi BAH laâ àiïím bùæt àêìu àöëi vúái moåi hoaåt àöång liïn quan túái TÀC. Nhûäng ngûúâi BAHbúãi TÀC coá thïí seä lo lùæng vò bõ mêët kïë sinh nhai vaâ caác cöång àöìng cuãa mònh, hoùåc vò khöngàûúåc chuêín bõ töët cho caác cuöåc thûúng lûúång phûác taåp vïì caác quyïìn lúåi. Sûå tham gia cuãa hoåvaâo viïåc lêåp kïë hoaåch vaâ quaãn lyá TÀC seä giuáp laâm giaãm nhûäng lo lùæng, súå haäi cuãa hoå vaâ chohoå cú höåi tham gia vaâo nhûäng quyïët àõnh quan troång aãnh hûúãng àïën cuöåc söëng cuãa hoå. Thûåchiïån TÀC khöng coá sûå tû vêën cuãa ngûúâi BAH coá thïí dêîn túái nhûäng chiïën lûúåc khöng thñch húåpvaâ dêìn dêìn àûa hoå àïën chöî bêìn cuâng hoaá. Nïëu khöng àûúåc tham khaão yá kiïën, nhûäng ngûúâiBAH coá thïí chöëng àöëi laåi dûå aán, gêy àöí vúä vïì mùåt xaä höåi vaâ laâm chêåm àaáng kïí viïåc àaåt caác muåctiïu hay thêåm chñ phaãi tûâ boã dûå aán, vaâ chi phñ seä tùng lïn. Coá thïí seä xuêët hiïån nhûäng hònh aãnhtiïu cûåc trïn caác phûúng tiïån thöng tin àaåi chuáng vïì dûå aán vaâ vïì cú quan thûåc hiïån dûå aán. Vúáisûå tû vêën cuãa ngûúâi dên, sûå chöëng àöëi ban àêìu coá thïí chuyïín thaânh sûå húåp taác, tham gia tñchcûåc cuãa hoå vaâo dûå aán.

Viïåc tû vêën vúái ngûúâi dên coá thïí àûúåc tùng cûúâng bùçng caách töí chûác caác cuöåc hoåp dênvaâ xaác àõnh nhûäng nhoám troång àiïím. Caác nhaâ lêåp kïë hoaåch coá thïí phaác thaão ra caác phûúngphaáp giaãi quyïët vêën àïì bùçng sûå tham gia cuãa ngûúâi dên, böí sung bùçng viïåc sûã duång phûúngtiïån thöng tin àaåi chuáng úã nhûäng vuâng röång hoùåc thûa dên. Àiïìu tra höå gia àònh laâ möåt cú höåicho àïí tû vêën trûåc tiïëp vúái dên. Nhûäng ngûúâi laâm viïåc cho cöång àöìng coá thïí tham gia àêíymaånh quaá trònh hònh thaânh vaâ phaát triïín nhoám, coá thïí thöng qua giai àoaån chuêín bõ vïì mùåtxaä höåi (Chûúng 3).

Quaá trònh tû vêën vúái ngûúâi dên bùæt àêìu trong chuyïën cöng taác tòm hiïíu thûåc tïë PPTA vaâlaâ möåt böå phêån khùng khñt cuãa nghiïn cûáu khaã thi PPTA. Kïë hoaåch TÀC cêìn thiïët lêåp möåtkhuön khöí thïí chïë cho TÀC coá sûå tham gia cuãa ngûúâi dên.

Xaác àõnh nhûäng ngûúâi liïn quan túái dûå aánNhûäng ngûúâi liïn quan túái dûå aán laâ nhûäng ngûúâi coá quyïìn lúåi trûåc tiïëp trong sûå phaát triïín cuãadûå aán vaâ seä tham gia vaâo quaá trònh tû vêën. Bûúác àêìu tiïn trong xêy dûång kïë hoaåch cho viïåc tûvêën vaâ sûå tham gia cuãa ngûúâi dên laâ xaác àõnh nhûäng ngûúâi liïn quan trûåc tiïëp vaâ giaán tiïëp.

Nhûäng ngûúâi liïn quan trûåc tiïëp bao göìm nhûäng ngûúâi BAH vaâ nhûäng ngûúâi hûúãng lúåiñch cuãa dûå aán, nhûäng ngûúâi dên núi tiïëp nhêån ngûúâi di chuyïín taåi bêët kyâ àiïím TÀC àûúåc dûåkiïën naâo vaâ cú quan thûåc hiïån dûå aán.

Nhûäng ngûúâi liïn quan giaán tiïëp laâ nhûäng caá nhên hay nhoám xaä höåi khaác coá quan têmàïën dûå aán, vñ duå nhû chñnh quyïìn àõa phûúng vaâ trung ûúng, caác nhaâ lêåp chñnh saách, caác nhoámluêåt sû, caác dên biïíu vaâ caác NGO.

Viïåc tû vêën vaâ tiïëp xuác vúái nhûäng ngûúâi liïn quan túái dûå aán trong giai àoaån chuêín bõ dûåaán laâ möåt trong nhûäng böå phêån quan troång cuãa quaá trònh thu thêåp dûä liïåu cêìn thiïët àïí àaánhgiaá taác àöång cuãa dûå aán, vaâ taåo àiïìu kiïån cho viïåc xêy dûång nhûäng phûúng aán thñch húåp àöëi vúáingûúâi BAH. Nhûäng ngûúâi BAH vaâ nhûäng nhoám hûúãng lúåi ñch cuãa dûå aán coá thïí gêy aãnh hûúãngvaâ àoáng goáp vaâo viïåc thiïët kïë, lêåp kïë hoaåch vaâ thûåc hiïån dûå aán.

Caác cú chïë tham gia cuãa ngûúâi dênCaác cú chïë tham gia cuãa ngûúâi dên taåo àiïìu kiïån cho quaá trònh tû vêën, bao göìm viïåc chia seãthöng tin, tû vêën vúái nhûäng ngûúâi BAH vaâ nhûäng ngûúâi khaác liïn quan túái dûå aán, vaâ sûå thamgia tñch cûåc cuãa nhûäng ngûúâi BAH vaâo caác nhiïåm vuå, caác uyã ban vaâ vaâo viïåc ra quyïët àõnh cuãadûå aán.

Chia seã thöng tin laâ nguyïn tùæc àêìu tiïn cuãa sûå tham gia. Trong nhiïìu trûúâng húåp, sûåàöëi khaáng vúái dûå aán laâ xuêët phaát tûâ viïåc thiïëu thöng tin hay thöng tin sai laåc. Ban Qquaãn lyá dûåaán cêìn sùén saâng chia seã vïì moåi khña caånh cuãa dûå aán (lêåp kïë hoaåch, thiïët kïë, caác phûúng aán thaythïë, vaâ vïì nhûäng taác àöång coá thïí biïët trûúác cuãa dûå aán) úã giai àoaån xaác àõnh dûå aán. Thöng tincêìn phöí biïën laâ nhûäng thöng tin liïn quan àïën dûå aán vaâ caác taác àöång cuãa noá, caác chñnh saáchàïìn buâ vaâ thúâi gian chi traã àïìn buâ, lêåp kïë hoaåch TÀC vaâ nhûäng àõa àiïím TÀC coá thïí, töí chûácthûåc hiïån vaâ biïíu thúâi gian, vaâ thuã tuåc khiïëu naåi.

Caác àoaân cöng taác cuãa Ngên haâng seä tû vêën vúái nhûäng ngûúâi BAH trong quaá trònh àaánhgiaá sú böå taác àöång xaä höåi, tòm hiïíu thûåc tïë cuãa khoaãn vay vaâ thêím àõnh, sao cho sûå àoáng goápcuãa cöång àöìng àûúåc thïí hiïån vaâo trong thiïët kïë cuãa dûå aán vaâ kïë hoaåch TÀC. Viïåc tû vêën vúáinhûäng ngûúâi BAH vaâ thaão luêån vïì caác phûúng aán vúái hoå laâ rêët quan troång trong quaá trònhchuêín bõ kïë hoaåch TÀC.

Àiïìu quan troång laâ phaãi thu huát caác àaåi diïån cuãa caác nhoám xaä höåi khaác nhau liïn quantúái dûå aán, àùåc biïåt nhûäng ngûúâi BAH vaâ caác NGO tham gia vaâo caác nhiïåm vuå, caác uyã ban vaâ vaâoviïåc ra quyïët àõnh cuãa dûå aán úã têët caã caác giai àoaån sau khi xaác àõnh. Caã caác qui àõnh vïì thïíchïë lêîn taâi chñnh àïìu cêìn àûúåc thiïët lêåp nhùçm tiïëp tuåc tû vêën suöët quaá trònh chuêín bõ vaâ thûåchiïån dûå aán. Vñ duå taåi Khung 4.1 cho thêëy möåt thûåc tiïîn töët trong viïåc tû vêën vaâ tham gia cuãangûúâi dên. 40

Dûå aán nùçm úã vuâng nöng thön - khoaãng 200 km vïì phña àöng Kathmandu. Caác haång muåc(àûúâng dêîn, àêåp nûúác vaâ traåm phaát àiïån) seä nùçm úã 9 xaä, laâm aãnh hûúãng túái 617 gia àònh,kïí caã 125 höå BAH àaä di chuyïín. Töíng söë coá 200 ha àêët bõ chiïëm duång àïí xêy dûång nhûänghaång muåc trïn. Dûå aán àaä xem xeát caác phûúng aán thay thïë àïí giaãm thiïíu TÀC (617 höå BAHso vúái 1033 trong baãn toám tùæt àaánh giaá taác àöång möi trûúâng). Caác cuöåc thaão luêån vúái cöngchuáng vïì dûå aán àaä àûúåc tiïën haânh tûâ àêìu nhûäng nùm 1990. Caác cuöåc hoåp quêìn chuáng röångraäi àêìu tiïn àûúåc töí chûác taåi àõa àiïím cuãa dûå aán vaâo nùm 1994. Kïí tûâ àoá, Cú quan Thûåcthi dûå aán àaä coá sûå tû vêën chùåt cheä vúái ngûúâi dên taåi àõa baân dûå aán. Theo sûå tiïën triïín cuãacöng taác chuêín bõ, cú quan thûåc hiïån dûå aán àaä múã röång viïåc tû vêën vúái ngûúâi dên túáiKathmandu. Hai cuöåc hoåp àûúåc töí chûác thïm taåi àõa àiïím cuãa dûå aán vaâo thaáng 3 vaâ 6 nùm1996. Caác Trung têm Thöng tin vïì Dûå aán (PIC) àaä àûúåc thaânh lêåp úã Kathmandu (thaáng 1nùm 1996) vaâ taåi àõa àiïím cuãa dûå aán (1996). Trung têm naây àaä chuyïín tûâ Kathmandu túáikhuön viïn cuãa Cú quan Thûåc hiïån thi dûå aán vaâo thaáng 3 nùm 1996 àïí cöng chuáng coá thïítiïëp cêån dïî daâng hún. Àöìng thúâi, caác caán böå chuyïn traách àaä trûåc haâng ngaây úã PIC Trungtêm àïí tiïëp nhêån moåi yïu cêìu vïì thöng tin. Caác nhoám xaä höåi khöng chñnh thûác àaä àûúåcthiïët lêåp úã möîi xaä àïí taåo àiïìu kiïån thûúng lûúång vaâ xûã lyá nhûäng khiïëu naåi vïì TÀC hay vïìthu höìi àêët. Caác nhoám àaä laâm viïåc töët vaâ Cú quan thûåc hiïån dûå aán àaä cöng nhêån hoå nhûnhûäng nhoám tû vêën taåi àõa phûúng. Ngûúâi ta hy voång caác nhoám naây seä phuåc vuå möåt caáchröång raäi hún nhû laâ trung gian liïn laåc giûäa nhûäng ngûúâi BAH vaâ cú quan thûåc hiïån thi dûåaán vïì bêët kyâ vêën àïì naâo liïn quan àïën lúåi ñch chung trong dûå aán.

(1) Khoaãn vay söë 1452-NEP : Dûå aán Thuãy àiïån Kali Gandaki “A”, 160 triïåu àö la, phï chuêín ngaây 3thaáng 7 nùm 1996.

Khung 4.1Tham khaão yá kiïën vaâ sûå tham gia cuãa ngûúâi dên úã

Dûå aán Thuãy àiïån Kali Gandaki “A” (1)

Nhûäng phûúng phaáp quan troång nhùçm taåo nïn caách tiïëp cêån coá sûå tham gia cuãa ngûúâi dêntrong TÀC laâ:

■ Chiïën dõch thöng tin, vñ duå, sûã duång phûúng tiïån thöng tin àaåi chuáng, quaãng caáoaáp phñch, túâ rúi.

■ Hoåp dên.

■ Caác nhoám àùåc biïåt bao göìm nhûäng ngûúâi liïn quan chñnh cuãa dûå aán, vñ duå, nhûängnhaâ kinh doanh cuãa àõa phûúng hoùåc nhûäng ngûúâi laänh àaåo xaä, phuå nûä, ngûúâingheâo, nhûäng ngûúâi chõu caác thiïåt haåi àùåc thuâ.

■ Hònh thaânh vaâ phaát triïín nhoám, lêåp diïîn àaân àïí uãng höå caác nhoám ngûúâi BAH àaäàûúåc xaác àõnh trong quaá trònh lêåp vaâ thûåc hiïån kïë hoaåch.

■ Àïën tûâng höå phoãng vêën nhûäng ngûúâi BAH taåi höå nhùçm tòm kiïëm sûå nhêët trñ vïìnhûäng quyïìn lúåi cuå thïí cuãa hoå.

■ Hònh thaânh caác uyã ban khaác nhau cuãa nhûäng nhoám ngûúâi liïn quan túái dûå aán chocaác muåc àñch lêåp kïë hoaåch, thûåc hiïån vaâ giaám saát.

■ Lêåp cú chïë giaãi quyïët khiïëu naåi vaâ cöng böë nhûäng cú chïë naây möåt caách röång raäi.

■ Giúái thiïåu giai àoaån chuêín bõ vïì mùåt xaä höåi (Chûúng 3).

Sûå tham gia cuãa ngûúâi dên trong chu trònh dûå aánViïåc giao tiïëp vaâ tû vêën vúái chñnh quyïìn àõa phûúng vaâ caác cú quan ngaânh, caác NGO, caác cöångàöìng tiïëp nhêån dên TÀC vaâ nhûäng ngûúâi BAH àoâi hoãi phaãi lêåp kïë hoaåch toaân diïån tûâ giai àoaånxaác àõnh dûå aán cho túái giaám saát vaâ àaánh giaá tiïëp nöëi sau viïåckhi thûåc hiïån dûå aán. Têët caã nhûängngûúâi liïn quan, àùåc biïåt nhûäng ngûúâi BAH vaâ caác àaåi diïån cuãa hoå cêìn tham gia vaâo têët caã caácgiai àoaån cuãa chu trònh dûå aán. Chñnh saách cuãa Ngên haâng noái rùçngoä:

“Caác töí chûác chñnh quyïìn àõa phûúng, caác töí chûác quêìn chuáng vaâ caác NGOthûúâng àoáng vai troâ tñch cûåc trong viïåc thuác àêíy àöëi thoaåi, vaâ thaão luêån vúái quêìnchuángngûúâi dên vaâ giuáp tòm ra nhûäng giaãi phaáp thûåc tïë. Sûå àoáng goáp cuãa hoå coá thïí coáñch cho viïåc ra quyïët àõnh cuãa chñnh phuã”.

Ngên haâng thûâa nhêån vai troâ cuãa caác NGO trongphaát triïín xaä höåi vaâ cam kïët seä múã röång tû vêën vúái caácNGO trong quaá trònh hònh thaânh caác dûå aán vaâ caác hoaåtàöång TA. Caác CBO cuäng coá thïí àûúåc sûã duång tûúng tûånïëu chuáng mang àõnh hûúáng phaát triïín.

Möåt söë NGO coá kinh nghiïåm vaâ kyä nùng trong viïåcthiïët kïë vaâ thûåc hiïån caác dûå aán phaát triïín kinh tïë, àùåcbiïåt nhûäng dûå aán coá caác nhoám xaä höåi dïî bõ aãnh hûúãng,;vaâ caác dûå aán cuãa NGO thûúâng thuác àêíy sûå tûå lûåc, sûå thamgia, vaâ phaát triïín kyä nùng trong nhûäng chûúng trònh bïìnvûäng. Vò vêåy sûå tham gia cuãa NGO coá thïí rêët coá ñch trongcaác chûúng trònh khöi phuåc thu nhêåp, vñ duå, caác chûúngtrònh tñn duång nhoã cho phuå nûä. Caác NGO coá kinh nghiïåmcuäng coá thïí tiïën haânh caác khoaá àaâo taåo àöëi vúái nhûängngûúâi BAH trong nhûäng hoaåt àöång múái taåo thu nhêåp vaâ thuác àêíy sûå quaãn lyá cuãa cöång àöìngàöëi vúái nhûäng taâi saãn vaâ taâi nguyïn chung (vñ duå, rûâng, àêët chùn thaã chung cuãa cöång àöìng, haynhûäng khu vûåc àaánh bùæt caá). Sûå tham gia cuãa caác NGO trong viïåc thiïët kïë vaâ thûåc hiïån dûå aáncoá thïí laâm caãi thiïån chêët lûúång cuãa dûå aán.

Baãng 4.1 hûúáng dêîn vïì phaåm vi tû vêën vaâ tham gia cuãa nhûäng ngûúâi BAH, nhûäng cöång àöìngnhêån dên TÀC vaâ caác NGO trong caác giai àoaån khaác nhau cuãa chu trònh dûå aán.

41

Giai àoaån cuãa dûå aán Nhûäng ngûúâi BAH

Khuön khöí töí chûác vaâ giaãi quyïët khiïëu naåi Möåt chiïën lûúåc TÀC coá sûå tham gia cêìn coá caác töí chûác tham gia àïí thûåc hiïån. Caác töí chûác naâycoá thïí chñnh thûác vaâ khöng chñnh thûác.

Caác töí chûác chñnh thûác bao göìm caác cú quan chñnh phuã àõa phûúng, caác súã khuyïën nöng, cúquan phaát triïín khu vûåc (ÊËn Àöå); chñnh quyïìn thaânh phöë, quêån, huyïån vaâ thõ trêën (CHNDTrung Hoa) vaâ caác vùn phoâng TÀC taåi hiïån trûúâng. Caác thïí chïë töí chûác khöng chñnh thûác baogöìm caác uyã ban TÀC àõa phûúng, caác uyã ban mua baán àêët àai, caác nhoám tû vêën, caán böå TÀCcuãa xaä vaâ caác trung têm thöng tin cuãa dûå aán.

Caác töí chûác khöng chñnh thûác coá thïí coá hiïåu quaã hún àöëi vúái muåc àñch thûåc hiïån, vò chuángàûúåc thaânh lêåp taåi àõa phûúng vúái àaåi diïån cuãa nhûäng bïn liïn quan khaác nhau vaâ laâ nhûäng töíchûác àùåc nhiïåm. Caác phûúng phaáp tham gia maâ nhûäng töí chûác naây sûã duång giuáp tòm ra caácgiaãi phaáp nhanh choáng àöëi vúái moåi vêën àïì.

42

Baãng 4.1Sûå tham gia cuãa nhûäng ngûúâi BAH, caác NGO, vaâ caác cöång àöìng tiïëp nhêån dên cû

trong chu trònh dûå aán

Tòm hiïíu thûåc tïë • Tham gia caác cuöåc hoåp dên• Xaác àõnh caác phûúng aán àïí traánh hoùåc giaãm thiïíu TÀC• Giuáp xêy dûång vaâ lûåa choån caác phûúng aán thay thïë àöëi vúái di

chuyïín vaâ khöi phuåc thu nhêåp·

Nghiïn cûáu khaã thi vaâlêåp kïë hoaåch TÀC·

Thûåc hiïån dûå aán

• Giuáp lûåa choån àõa àiïím TÀC• Tham gia vaâo cuöåc àiïìu tra• Àoáng goáp vaâo viïåc hònh thaânh caác phûúng aán di chuyïín vaâ khöi

phuåc thu nhêåp thöng qua caác cuöåc hoåp dên, caác nhoám, àiïìu trahöå

• Tham gia caác cuöåc hoåp vúái cöång àöìng tiïëp nhêån dên cû• Àoáng goáp vaâo soaån thaão caác qui àõnh vïì quyïìn lúåi • Giuáp chuêín bõ kïë hoaåch TÀC• Àïì xuêët caác cú chïë giaãi quyïët khiïëu naåi vaâ mêu thuêîn

• Cuâng vúái caác nhoám cuãa àõa phûúng tham gia vaâo caác hoaåt àöånguãng höå thûåc hiïån dûå aán

• Tham gia caác uyã ban ra quyïët àõnh cuãa àõa phûúng• Quyïët àõnh vïì quaãn lyá taâi saãn chung• Sûã duång caác cú chïë giaãi quyïët khiïëu naåi àaä àûúåc thiïët lêåp.

NGO Cöång àöìng tiïëp nhêån dên cû 43

• Giuáp àúä cú quan thûåc hiïån• uãng höå viïåc thûåc hiïån kïë hoaåch TÀC• Àaâo taåo caán böå cuãa cöång àöìng• Trúå giuáp nhûäng nhoám dïî bõ aãnh hûúãng• Àaánh giaá quaá trònh cöång àöìng vaâ sûå

chuêín bõ vïì xaä höåi• Thûåc hiïån giai àoaån chuêín bõ xaä höåi• Tû vêën vïì giaãi quyïët khiïëu naåi

• Giuáp àaánh giaá taác àöång cuãa dûå aán• Giuáp thöëng kï dên söë vaâ àiïìu tra• Tham gia caác cuöåc hoåp, caác nhoám• Tham gia caác uyã ban àiïìu phöëi

• Cung cêëp thöng tin vïì nhûäng khña caånhkhaác nhau cuãa cöång àöìng tiïëp nhêån

• Giuáp thu thêåp söë liïåu vaâ thiïët kïë• Àoáng goáp vaâo viïåc lûåa choån àõa àiïím• Xaác àõnh nhûäng lônh vûåc coá thïí naãy sinh

mêu thuêîn vúái nhûäng ngûúâi di chuyïín àïën

• Thiïët kïë vaâ thûåc hiïån chiïën dõch thöngtin tuyïn truyïìn

• Giuáp hònh thaânh caác nhoám, xaác àõnhvêën àïì vaâ lêåp kïë hoaåch cho nhûängngûúâi BAH vaâ cöång àöìng chuã

• Thiïët kïë quaá trònh tham gia• Thiïët kïë giai àoaån chuêín bõ xaä höåi• Giuáp chuêín bõ kïë hoaåch TÀC• Tham gia caác cuöåc hoåp àiïìu phöëi• Àïì xuêët caác cú chïë giaãi quyïët khiïëu naåi

vaâ mêu thuêîn

• Xaác àõnh caác cú súã haå têìng vïì vùn hoaá vaâ xaähöåi cêìn coá taåi àiïím TÀC

• Giuáp nhûäng ngûúâi BAH xaác àõnh caác phûúngaán khöi phuåc thu nhêåp taåi àiïím TÀC

• Giuáp phaát triïín quaá trònh tû vêën giûäa dênàõa phûúng úã núi TÀC vaâ nhûäng ngûúâi dichuyïín túái

• Àïì xuêët caác cú chïë giaãi quyïët khiïëu naåi vaâmêu thuêîn

• Giuáp nhûäng ngûúâi BAH trong viïåc dichuyïín

• Quaãn lyá taâi nguyïn chung úã àõa phûúng• Tham gia vaâo caác uyã ban àõa phûúng• Giuáp hoaâ húåp vaâo cöång àöìng chuã• Sûã duång caác cú chïë giaãi quyïët khiïëu naåi àaä

àûúåc thiïët lêåp.

Caác thuã tuåc giaãi quyïët khiïëu naåi àïì ra khung thúâi gian vaâcaác cú chïë cho viïåc giaãi quyïët nhûäng thùæc mùæc, khiïëu naåivïì TÀC tûâ nhûäng ngûúâi BAH. Viïåc giaãi quyïët khiïëu naåi coáthïí àûúåc thûåc hiïån thöng qua caác uyã ban khöng chñnhthûác cuãa àõa phûúng, coá àaåi diïån cuãa caác nhoám liïn quanchñnh hoùåc thöng qua nhûäng kïnh chñnh thûác; nhûängkhiïëu naåi chûa giaãi quyïët àûúåc seä àûúåc xem xeát úã cêëp caohún. Möåt vñ duå vïì caác qui trònh khiïëu naåi úã Trung Quöëcàûúåc nïu trong Khung 4. 2.

44

Khung 4.2Qui trònh giaãi quyïët khiïëu naåi úã Trung Quöëc (1)

Bûúác 1: Uyã ban xaä giaãi quyïët khiïëu naåi trong voâng ba ngaây kïí tûâ khi nhêån àûúåc khiïëunaåi tûâ ngûúâi BAH. Nïëu khöng giaãi quyïët àûúåcBûúác 2: Ban TÀC thõ trêën giaãi quyïët khiïëu naåi trong voâng möåt tuêìn. Nïëu khöng giaãiquyïët àûúåcBûúác 3: Cú quan TÀC cêëp quêån giaãi quyïët khiïëu naåi trong voâng mûúâi ngaây. Nïëu khönggiaãi quyïët àûúåcBûúác 4: Cú quan TÀC cêëp thaânh phöë tûå trõ giaãi quyïët khiïëu naåi trong voâng möåt thaáng.Nïëu khöng giaãi quyïët àûúåcBûúác 5: Nhûäng ngûúâi BAH coá quyïìn töë tuång lïn toaâ aán hay Höåi àöìng Quaãn lyá Àêët quöëcgia.

(1) Toám tùæt Kïë hoaåch Haânh àöång TÀC cuãa khoaãn vay söë 1544-PRC - Dûå aán Cêëp nûúác ZhejangShangi, 100 triïåu àö la, phï chuêín ngaây 24 thaáng 9 nùm 1997

Danh saách kiïím tra: Tham khaão yá kiïën vaâ sûå tham gia cuãa ngûúâi dên

• Xaác àõnh vaâ thu huát sûå tham gia cuãa têët caã nhûäng ngûúâi liïn quan, àùåc biïåt nhûäng ngûúâiBAH, vaâo quaá trònh tû vêën vaâ tham gia cuãa ngûúâi dên.

• Phaát triïín möåt chiïën lûúåc vïì sûå tham gia cho vaâo viïåc lêåp kïë hoaåch, thûåc hiïån, giaám saátvaâ àaánh giaá dûå aán.

• Liïåt kï nhûäng chi tiïët cêìn cho nhûäng cuöåc vêån àöång tuyïn truyïìn, vaâ phöí biïën thöng tinvaâ xêy dûång caác qui trònh cho nhûäng ngûúâi BAH thûúng lûúång vïì caác quyïìn lúåi cuãa hoå.

• Thu huát nhûäng ngûúâi liïn quan túái dûå aán vaâo quaá trònh ra quyïët àõnh úã moåi giai àoaånthûåc hiïån dûå aán.

• Lêåp biïíu thúâi gian hoaân thaânh caác hoaåt àöång nhû chiïën dõch thöng tin, caác thïí loaåi vaâmûác àöå àïìn buâ, caác quyïìn lúåi, caác àiïím TÀC vaâ lõch tiïën àöå.

• Thiïët lêåp chiïën lûúåc quaãn lyá TÀC vaâ àïìn buâ coá sûå tham gia cuãa ngûúâi dên.• Sûã duång vaâ uãng höå caác CBO, cêìn nhaåy caãm àöëi vúái caác vêën àïì liïn quan túái sûå tû vêën vaâ

tham gia cuãa cöång àöìng• Thiïët lêåp caác quy trònh giaãi quyïët khiïëu naåi.

45

Baãng 4.2Tham khaão yá kiïën vaâ sûå tham gia cuãa ngûúâi dên trong chu trònh dûå aán:

Nhûäng àiïím haânh àöång chñnh

Chu trònh dûå aán Àiïím haânh àöång chñnh

Xaác àõnh dûå aán/ISA • Xaác àõnh nhûäng ngûúâi liïn quan túái dûå aán• Xaác àõnh nhûäng nhoám dïî bõ aãnh hûúãng• Thu huát nhûäng ngûúâi liïn quan vaâ nhûäng nhoám dïî

bõ aãnh hûúãng vaâo quaá trònh tû vêën• Chuêín bõ caác cuöåc vêån àöång tuyïn truyïìn vaâ caác kïë

hoaåch phöí biïën thöng tin• Töí chûác caác cuöåc hoåp dênvúái cöng chuáng• Quyïët àõnh vïì nhu cêìu àöëi vúái giai àoaån chuêín bõ vïì mùåt

xaä höåi

Nghiïn cûáu khaã thi PPTA • Töí chûác caác cuöåc hoåp tû vêën vúái nhûäng ngûúâi BAH vaâ caáccöång àöìng chuã

• Töí chûác cho nhûäng ngûúâi BAH àoáng goáp vaâo caác phûúng aán àïìn buâ, khöi phuåc thu nhêåp vaâ TÀC

• Thïí chïë hoáa khuön khöí tham gia trong vaâo viïåc àïìn buâ, khöi phuåc thu nhêåp vaâ TÀC

• Thiïët kïë giai àoaån chuêín bõ vïì mùåt xaä höåi, nïëu cêìn

• Àaåt àûúåc sûå àoáng goáp cuãa nhûäng nguúâi BAH vaâ caác NGO trong viïåc phaát triïín caác khu TÀC

• Thu huát nhûäng ngûúâi BAH vaâo viïåc xêy dûång caác chiïën lûúåc khöi phuåc thu nhêåp

• Thiïët lêåp caác quy trònh giaãi quyïët khiïëu naåi

MRM • Àaãm baão nhûäng ngûúâi BAH vaâ caác NGO àaä àoáng goáp vaâo quaá trònh lêåp kïë hoaåch TÀC

• Àaãm baão ban quaãn lyá dûå aán àaä thûåc hiïån quy trònh tû vêën

Thêím àõnh • Xem xeát caác cú chïë tham gia àaä àûúåc àïì ra trong kïë hoaåch TÀC

• Töí chûác cho caác NGO hay CBO àõa phûúng tham gia trong quaá trònh thûåc hiïånÀaâm phaán khoaãn vay

• Liïåt kï têët caã nhûäng vêën àïì nöíi cöåm àûúåc coi laâ àiïìu kiïån vaâ tuên thuã caác àiïìu kiïån naây àïí khoaãn vay coá hiïåu lûåc

Thûåc hiïån • Baão àaãm àïí caác qui trònh khiïëu naåi hoaåt àöång àuáng chûác nùng

• Thu huát sûå tham gia cuãa nhûäng ngûúâi BAH vaâo quaá trònhthûåc hiïån

• Thu huát sûå tham gia cuãa caác NGO vaâ CBO vaâo quaá trònhthûåc hiïån

Giaám saát vaâ àaánh giaá • Thu huát sûå tham gia cuãa nhûäng ngûúâi BAH vaâ NGO vaâo caã viïåc giaám saát vaâ àaánh giaá

47

Viïåc lêåp vaâ thûåc hiïån kïë hoaåch TÀC cêìn nhûäng söë liïåu àaáng tin cêåy, phaãn aãnh chñnh xaác caáctaác àöång àöëi vúái nhûäng ngûúâi BAH sao choàïí coá thïí xêy dûång caác chñnh saách àïìn buâ phuâ

húåp. Trong nhûäng dûå aán coá chiïëm duång àêët vaâ TÀC thò viïåc thu thêåp caác söë liïåu phuåc vuå choba muåc àñch quan troång: hiïíu àûúåc àêìy àuã tònh traång kinh tïë xaä höåi hiïån taåi coá thïí BAHbõ aãnhhûúãng nhû thïë naâo, àùåc biïåt laâ nhûäng taác àöång tiïu cûåc; xaác àõnh vaâ àaánh giaá têët caã nhûängkhña caånh xaä höåi cêìn cho viïåc lêåp kïë hoaåch khöi phuåc vaâ caãi thiïån chêët lûúång söëng cuãa nhûängngûúâi BAH; vaâ nhû möåtàoáng vai troâ laâ cú súã dûä liïåu nïìngöëc cho viïåc giaám saát vaâ àaánh giaá viïåcthûåc hiïån kïë hoaåch TÀC.

Khung 5.1Chñnh saách cuãa Ngên haâng vïì TÀC

Chñnh saách cuãa Ngên haâng vïì TÀC bùæt buöåc àoâi hoãi àaánh giaá taác àöång xaä höåi ban àêìutrong quaá trònh xaác àõnh dûå aán vaâ lêåp kïë hoaåch TÀC trong quaá trònh nghiïn cûáu khaã thiphaãi xaác àõnh roä:■ viïåc chiïëm duång àêët àai vaâ taác àöång coá thïí■ phaåm vi cuãa caác biïån phaáp giaãm thiïíu taác àöång tiïu cûåc■ tham chiïëu cho viïåc lêåp vaâ thûåc hiïån kïë hoaåch TÀC■ kinh nghiïåm cêìn cho viïåc thu thêåp söë liïåu; vaâ■ chi phñ ûúác tñnh vaâ cung cêëp taâi chñnh.

Trûúãng àoaân cöng taác giao traách nhiïåm thu thêåp söë liïåu vaâ vaâ thöëng nhêët vïì töí chûácthûåc hiïån vaâ cuäng nhû vïì vïì caác yïu cêìu baáo caáo.

Chuêín bõ thu thêåp söë liïåuCaác nhaâ lêåp kïë hoaåch xem xeát cú súã dûä liïåu hiïån coá àïí àaánh giaá ban àêìu vïì taác àöång coá

thïí xaãy ra cuãa dûå aán. Cú súã dûä liïåu naây coá thïí bao göìm taâi liïåu lêåp kïë hoaåch cuãa dûå aán, taâi liïåuàiïìu tra vaâ caác baãn àöì cuãa vuâng dûå aán, nhûäng thöëng kï vïì àêët àai, vaâ caác baáo caáo thöëng kïdên söë cuãa Chñnh phuã. Caác dûä liïåu thûá cêëp coá thïí giuáp cho viïåc phên tñch xaä höåi cuãa dûå aán, vaâcuäng giuáp xaác àõnh nhu cêìu àöëi vúái viïåc thu thêåp söë liïåu. Nhûäng cêu hoãi cêìn àïì cêåp bao göìm:

■ Coá nhûäng dûä liïåu naâo vïì taác àöång cuãa dûå aán vaâ vïì nhûäng cöång àöìng BAH maâ ta coáthïí sûã duång àïí àaánh giaá khöng?

■ Nïëu coá, ai àaä thu thêåp chuáng, thu thêåp khi naâo vaâ àöå tin cêåy cuãa thöng tin ra sao?

■ Nhûäng dûä liïåu vïì chiïëm duång àêët taåi cú quan àõa chñnh hay nhûäng thöëng kï dên söëhiïån coá coá phuâ húåp cho viïåc àaánh giaá taác àöång coá thïí xaãy ra cuãa dûå aán àöëi vúái nhûängngûúâi BAH khöng?

■ Cú quan thûåc hiïån coá cêìn tû vêën àïí thu thêåp söë liïåu khöng?

■ Àaä xaác àõnh àûúåc Nhûängcaác cöång àöìng tiïëp nhêån dên cû àaä àûúåc xaác àõnh chûa?

■ Liïåu coá vêën àïì vïì doâng ngûúâi tûâ bïn ngoaâi traân vaâo khu vûåc dûå aán khöng?

Thöng tin kinh tïë xaä höåi5

48

Caác phûúng phaáp thu thêåp söë liïåu vaâ caác muåc tiïuTaåi phêìn lúán caác nûúác trong khu vûåc, chuêín bõ cho chiïëm duång àêët vaâ TÀC seä àoâi hoãi ñt nhêëtba loaåi àiïìu tra cú baãn: àiïìu tra vïì àêët bõ chiïëm duång (LAS); àiïìu tra dên söë; vaâ àiïìu tra kinhtïë xaä höåi (SES). Nhûäng àiïìu tra naây coá thïí àûúåc böí sunghöî trúå bùçng caác phûúng phaáp àaánh giaánhanh vúái sûå tham gia cuãa ngûúâi dên (PRA - Participatory Rapid Appraisal).

Àiïìu tra vïì àêët bõ chiïëm duång thûúâng àûúåc tiïën haânh búãi töí chûác quaãn lyá ruöång àêët hoùåc cúquan àõa chñnh theo yïu cêìu cuãa ban quaãn lyá dûå aán. Àiïìu tra àûúåc dûåa trïn caác taâi liïåu kïëhoaåch cuãa dûå aán, caác baãn àöì sûã duång àêët vaâ caác thöëng kï vïì àêët; vaâ úã nhiïìu nûúác, àiïìu tra naâyàûúåc coi laâ àiïìu tra “chñnh thûác” vïì nhûäng ngûúâi BAH. Möåt àiïìu tra vïì àêët bõ chiïëm duång àiïínhònh chó bao göìm nhûäng ngûúâi coá quyïìn àûúåc àïìn buâ. Nhûäng ngûúâi khöng coá quyïìn súãhûäuchñnh thûác (vñ duå nhûäng ngûúâi thuï mûúán ruöång àêët hay lônh canh, nhûäng ngûúâi àõnh cûbêët húåp phaáp trïn àêët cöng) khöng àûúåc àûa vaâo àiïìu tra naây.

Àiïìu tra dên söë laâ àiïìu tra bùçng baãng hoãi cho têët caã nhûäng ngûúâi BAHbõ aãnh hûúãng, khöngphên biïåt quyïìn lúåi vaâ súã hûäu. Noá cung cêëp möåt kïët quaã kiïím kï àêìy àuã vïì nhûäng ngûúâi BAHvaâ caác taâi saãn cuãa hoå. Noá Loaåi àiïìu tra naây coá thïí àûúåc sûã duång àïí giaãm thiïíu caác yïu saáchgian lêån cuãa nhûäng ngûúâi xêm lêën vaâo vuâng BAH vúái hy voång àûúåc àïìn buâ vaâ/hay àûúåc dichuyïín.

Baãng 5.1Caác phûúng phaáp thu thêåp söë liïåu

Loaåi Kyä thuêåt thu thêåp söë liïåu Caác muåc tiïu

Àiïìu tra chiïëmduång àêët

Xem xeát caác höì sú vïì àêët vaâchûáng nhêån quyïìn súã hûäu(100% mêîu)

• Xaác àõnh quy mö vaâ taác àöång cuãa thiïåthaåi vïì àêët

• Àaánh giaá caác quyïìn lúåi• Chuêín bõ giêëy túâ àïìn buâ àêët

Àiïìu tra dênsöë

Liïåt kï toaân böå caác höå BAH vaâtaâi saãn cuãa hoå thöng qua baãnghoãi cêëp höå

• Thöëng kï hoaân chónh vïì nhûäng ngûúâiBAH vaâ taâi saãn cuãa hoå laâm cú súã choàïìn buâ

• Xaác àõnh nhûäng ngûúâi khöng àûúåchûúãng quyïìn lúåi

• Giaãm thiïíu taác àöång cuãa doâng ngûúâibïn ngoaâi sau naây traân vaâo vuâng dûå aán

Àiïìu tra kinhtïë xaä höåi

Àiïìu tra mêîu 20 - 25% söë ngûúâiBAH, sûã duång baãng hoãi cêëp höå

• Lêåp höì sú cho nhûäng ngûúâi BAHbõ aãnhhûúãng

• Xêy dûång kïë hoaåch TÀC• Ûúác tñnh thu nhêåp, xaác àõnh caác hoaåt

àöång saãn xuêët vaâ kïë hoaåch phuåc höìithu nhêåp

• Xêy dûång caác phûúng aán di chuyïín• Xêy dûång giai àoaån chuêín bõ vïì mùåt xaä

höåi cho caác nhoám dïî bõ aãnh hûúãng

Àiïìu tra tiïëptheo

Àiïìu tra mêîu vaâ caác kyä thuêåtPRA

• Cêåp nhêåt danh saách nhûäng ngûúâi BAH• Xêy dûång àêìy àuã caác quyïìn lúåi tûúng

ûángthñch húåp• Àiïìu tra caác vêën àïì cuå thïí cuãa caác

nhoám ngûúâi BAH riïng biïåt

49

Àiïìu tra kinh tïë xaä höåi àûúåc tiïën haânh trïn mêîu cuãa nhûäng ngûúâi BAHtheo möåt tó lïå nhêët àõnh,thöng thûúâng tûâ 20 àïën 25% töíng söë ngûúâi BAH vaâ thûúâng thöng qua baãng hoãi theo höå giaàònh. Àiïìu tra kinh tïë - xaä höåi thu thêåp caác dûä liïåu vïì nhûäng taác àöång coá thïí xaãy ra do chiïëmduång àêët àöëi vúái kinh tïë, thïí chïë kinh tïë, tònh traång sûãduång àêët, thuï àêët vaâ lônh canh, tònh traångcaác daångnghïì nghiïåp vaâ viïåc laâm, sûå phuå thuöåc vïì thu nhêåp vaâkinh tïë giûäa caác höå, mûác àoái ngheâo, cú cêëu chñnh quyïìnvaâ töí chûác xaä höåi àõa phûúng, caác hoaåt àöång kinh tïë vaâthu nhêåp cuãa phuå nûä.

Nïëu viïåc thûåc hiïån dûå aán bõ chêåm hai nùm hoùåclêu hún kïí tûâ thúâi àiïím thöëng kï vaâ àiïìu tra ban àêìu,hay nïëu thiïët kïë dûå aán coá nhûäng thay àöíi àaáng kïí, thòcêìn coá caác cuöåc àiïìu tra tiïëp theo àïí cêåp nhêåt danhsaách nhûäng ngûúâi BAH nïëu viïåc thûåc hiïån dûå aán bõchêåm hai nùm hoùåc lêu hún kïí tûâ thúâi àiïím thöëng kï vaâàiïìu tra ban àêìu, hay nïëu thiïët kïë dûå aán coá nhûäng thayàöíi àaáng kïí. Coá thïí cêìn möåt söë nhûäng àiïìu chónh, kïí caãdanh saách múái vïì nhûäng ngûúâi BAH, coá thïí cêìn àïí thiïëtkïë nhûäng biïån phaáp àïìn buâ thñch húåp. Àiïìu tra tiïëp theo coá thïí sûã duång mêîu (20% nhûäng ngûúâiBAH) hay coá thïí sûã duång caác kyä thuêåt PRA.

Söë lûúång ngûúâi BAH vaâ quy mö aãnh hûúãng seä xaác àõnh chuã yïëu xaác àõnh söë caác phûúngphaáp thu thêåp dûä liïåu cêìn àûúåc sûã duång vaâ mûác àöå chi tiïët cuãa àiïìu tra. Nguyïn tùæc àõnhhûúáng laâ viïåc thu thêåp dûä liïåu phaãi àaáp ûáng caác yïu cêìu cuãa chñnh saách nhûng àöìng thúâi phaãiàún giaãn.

ÚÃ nhiïìu nûúác, àiïìu tra chñnh thûác vïì chiïëm duång àêët coá nhiïåm vuå xaác àõnh caác chuã súãhûäu àêët vaâ chuêín bõ traã àïìn buâ cho àêët. úã nhûäng nûúác khaác, àiïìu tra dên söë taåi xaä àûúåc sûãduång nhû laâm cú súã àïí àaánh giaá taâi saãn. Àöëi vúái nhûäng dûå aán lúán, nïn sûã duång caã àiïìu tra dênsöë vaâ àiïìu tra kinh tïë xaä höåi àïìu àûúåc àïì xuêët. Trong trûúâng húåp caác nhûäng dûå aán ngaânh,, möîitiïíu dûå aán àïìu phaãi coá caã àiïìu tra dên söë vaâ àiïìu tra kinh tïë xaä höåi àûúåc yïu cêìu àöëi vúái möîitiïíu dûå aán.

Quyïët àõnh thu thêåp nhûäng söë liïåu gòÀiïìu tra bao truâm têët caã nhûäng ngûúâi BAH, kïí caã nhûäng nhoám dïî bõ aãnh hûúãng, dên cû cuãa

cöång àöìng tiïëp nhêån, vaâ thöng tin vïì àêët àai vaâ vuâng dûå aán. Noá bao göìm nhûäng ngûúâi BAH coáhay khöng coá quyïìn súã hûäu chñnh thûác, cuäng nhû nhûäng ngûúâi khöng coá quyïìn naây nhû nhûängngûúâi thuï mûúán ruöång àêët hay lônh canh, nhûäng ngûúâi khöng coá àêët, nhûäng ngûúâi àõnh cûbêët húåp phaáp trïn àêët cöng, ngûúâi baán rong, ngûúâi coá cûãa haâng nhoã, nhûäng ngûúâi laâm cöngùn lûúng vaâ nhûäng ngûúâi khaác. Nhûäng nhoám dïî bõ aãnh hûúãng (ngûúâi baãn xûá, ngûúâi dên töåcthiïíu söë, phuå nûä vaâ nhûäng höå do phuå nûä laâm chuã höå, nhûäng ngûúâi khöng coá quyïìn húåp phaápvïì thûâa kïë hay súã hûäu taâi saãn, nhûäng ngûúâi ngheâo khöí nhêët, vaâ nhûäng cöång àöìng söëng biïåtlêåp) trong söë nhûäng ngûúâi BAH coá thïí khöng àûúåc caác luêåt vaâ caác hûúáng dêîn hiïån haânh àïì cêåptúái. Chñnh saách cuãa Ngên haâng thûâa nhêån möåt caách roä raâng hoå coá caác quyïìn nhû nhûäng ngûúâiBAH (1). Nhûäng ngûúâi baãn xûá thûúâng coá caác quyïìn truyïìn thöëng vïì àêët vaânhûng thiïëu khöngcoá quyïìn súã hûäu chñnh thûác,; vò vêåy, thöng tin chi tiïët vïì sûã duång àêët, vïì caác hoaåt àöång kinhtïë vaâ vïì caác töí chûác xaä höåi cuãa hoå àûúåc thu thêåp àïí chuêín bõ caác kïë hoaåch phaát triïín kinh tïëxaä höåi riïng biïåt, phuâ húåp vúái caác truyïìn thöëng vaâ vùn hoaá cuãa hoå (2). Sûå àoáng goáp cuãa phuånûä vaâo saãn xuêët vaâ quaãn lyá gia àònh cêìn àûúåc àaánh giaá vaâ tñnh àïën möåt caách àêìy àuã.

1. Vïì phaát triïín àö thõ vaâ di chuyïín xem thïm Michael Cernea, Möi trûúâng àö thõ vaâ di chuyïín dên cû, Baâitranh luêån söë 152 cuãa Ngên haâng Thïë giúái, Washington D.C., 1993.

2. Chó dêîn cho nhên viïn vïì Nhûäng ngûúâi baãn xûá (1994) vaâ TÀC khöng tûå nguyïån bùæt buöåc (1995). ADB,Manila.

Dên cû núi tiïëp nhêån laâ möåt böå phêån quan troång cuãa quaá trònh thu thêåp dûä liïåu nïëu coá àïì xuêëtvïì caác àiïím TÀC. Thöng tin chi tiïët vïì caác cöång àöìng tiïëp nhêån (dên söë, diïån tñch àêët, mö hònhphên phöëi àêët, thûåc tiïîn sûã duång àêët, caác hoaåt àöång kinh tïë - nöng nghiïåp, kinh doanh, chùnnuöi, àaánh bùæt caá - vaâ caác taâi nguyïn chung) àûúåc thu thêåp. Àiïìu naây vö cuâng quan troång àïíàaánh giaá taác àöång cuãa viïåc di chuyïín nhûäng ngûúâi BAH túái caác cöång àöìng tiïëp nhêån dên, vaânhu cêìu xêy dûång caác chûúng trònh cho caã nhûäng ngûúâi BAH vaâ cöång àöìng tiïëp nhêån nhùçmphaát triïín kinh tïë vaâ hoaâ nhêåp xaä höåi. Àiïìu tra cöång àöìng tiïëp nhêån coá thïí sûã duång caác kyäthuêåt PRA.

Nhûäng söë liïåu cêìn thu thêåp vïì nhûäng ngûúâi BAH■ Töíng söë ngûúâi BAH■ Sú lûúåc vïì dên söë, giaáo duåc, thu nhêåp vaâ nghïì nghiïåp■ Kiïím kï têët caã caác taâi saãn àêët àai bõ thiïåt haåi■ Caác hïå thöëng saãn xuêët kinh tïë - xaä höåi vaâ viïåc sûã duång taâi nguyïn thiïn nhiïn■ Kiïím kï nhûäng taâi nguyïn chung■ Caác hoaåt àöång kinh tïë cuãa nhûäng ngûúâi BAH, trong àoá coá nhûäng nhoám dïî bõ aãnh

hûúãng■ Caác maång lûúái vaâ töí chûác xaä höåi■ Caác hïå thöëng vaâ àiïím vùn hoaá.

Cöång àöìng tiïëp nhêån■ Baãn àöì vïì caác cöång àöìng tiïëp nhêån vaâ khu

vûåc àõnh cû■ Mêåt àöå dên söë hiïån taåi vaâ khaã nùng thu nhêån

dênlûåc taãi■ Cú cêëu dên söë vaâ vùn hoaá xaä höåi■ Nhûäng taâi nguyïn chung■ Bûác tranh caác kiïíu sûã duång àêët■ Caác nhu cêìu vïì cú súã haå têìng múái vaâ vïì phaát

triïín■ Phaãn ûáng àöëi vúái nhûäng ngûúâi di chuyïín

àïën■ Caác töí chûác vaâ nhu cêìu cuãa cöång àöìng■ Caác maång lûúái vaâ caác töí chûác xaä höåi• Caác hïå thöëng vaâ àiïím vùn hoaá.

Àêët àai vaâ vuâng dûå aán■ Baãn àöì khu vûåc vaâ nhûäng xaä BAH do chiïëm duång àêët■ Töíng diïån tñch àêët bõ dûå aán chiïëm duång■ Caác loaåi àêët vaâ viïåc sûã duång àêët■ Hiïån traång vïì caác kiïíu súã hûäu, thuï mûúán vaâ sûã duång àêët■ Nhûäng thuã tuåc thu höìi àêët vaâ àïìn buâ■ Tiïån nghi nhûäng phûúng tiïån dên sinh vaâ haå têìng cú súã hiïån coá■ Caác hïå thöëng taâi nguyïn vaâ kinh tïë phi àêët àai.

Caãi thiïån hiïåu quaã thu thêåp söë liïåuViïåc thu thêåp söë liïåu cêìn coá hiïåu quaã àïí baão vïå caác quyïìn lúåi cuãa nhûäng ngûúâi BAH vaâ duytrò sûå trong saáng, roä raâng, minh baåch trong caác thûåc tiïîn thûåc thi TÀC.

■ Thiïët lêåp àõnh nghôa roä raâng vïì nhûäng khaái niïåm cú baãn (nhûäng ngûúâi BAH, gia àònh,sûå thiïåt haåi, nhûäng ngûúâi àûúåc hûúãng quyïìn lúåi àïìn buâ), vò àêy laâ nhûäng khaái niïåmvö cuâng quan troång trong toaân böå quaá trònh vaâ coá aãnh hûúãng lúán túái caác lúåi ñch àïìnbuâ vaâ TÀC.

50

■ Thiïët lêåp ngaây giúái haån vïì tñnh húåp thûác trong danh saách nhûäng ngûúâi BAH. Àiïìu naâyrêët cêìn àïí traánh nhûäng yïu saách gian lêån vïì àïìn buâ vaâ hay khöi phuåc àúâi söëng saukhi caác kïë hoaåch cuãa dûå aán àûúåc cöng böë. Àiïìu tra dên söë cêìn àûúåc tiïën haânh caângsúám caâng töët sau khi àaä thiïët lêåp àûúåc ngaây giúái haån àïí xaác àõnh söë ngûúâi BAH, söëcöng trònh vaâ caác taâi saãn khaác bõ thiïåt haåi, vaâ laâm giaãm àïën mûác töëi àa doâng ngûúâitraân vaâo vuâng BAH. Àiïìu naây àùåc biïåt quan troång àöëi vúái nhûäng dûå aán vïì taái phaát triïínvaâ taái thiïët àö thõ, hoùåc nhûäng dûå aán phaát triïín daânh cho caác khu àõnh cû bêët húåpphaáp 3.

■ Lêåp baãn àöì vuâng aãnh hûúãng vaâ xaác àõnh söë lûúång höå nhùçm cung cêëp cùn cûá chöëng laåinhûäng yïu saách gian lêån. Baãn àöì thûúâng àûúåc lêåp trong giai àoaån xaác àõnh vaâ chuêínbõ dûå aán. Baãn àöì coá thïí àûúåc lêåp trong quaá trònh thöëng kï vaâ àiïìu tra. Lêåp baãn àöì lêåpdûåa trïn khöng aãnh maáy bay coá thïí laâ möåt böí sung hûäu ñch cho viïåc xaác àõnh hiïåntraång mö hònh àõnh cû taåi thúâi àiïím cho trûúác.

■ Xem xeát viïåc sûã duång theã xaác nhêån cho nhûäng ngûúâi BAH. Theã xaác nhêån àaä toã ra coáñch trong nhiïìu dûå aán. Chuáng àûúåc cêëp trong quaá trònh kiïím kï dên söë vaâ àiïìu tra, vaâcêìn àûúåc cêåp nhêåt sau khi hoaân thaânh àiïìu tra dên söë vúái toaân böå caác thöng tin coáliïn quan vïì àïìn buâ vaâ caác quyïìn lúåi cuãa tûâng höå gia àònh.

■ Cöng böë danh saách nhûäng ngûúâi BAH àïí Ban Giaám àöëc Höåi àöìng nhûäng cuãa ngûúâi BAHvaâ caác NGO xaác nhêån vaâ thöng qua; vaâ cöng böë caác thuã tuåc khiïëu naåi, khiïëu kiïån trongtrûúâng húåp coá sai soát.

Khung 5.2Dûå aán cêìu Jamuna - xûã lyá caác trûúâng húåp yïu saách gian lêån

ÚÃã Bùng-la-àeát, Dûå aán Cêìu àa nùng Jamuna (9509-BD/1994) àaä cho thêëy vêën àïì naãy sinh khinhûäng raâo chùæn baão àaãm chöëng nhûäng yïu saách gian lêån toã ra khöng thñch húåp. Do thiïëuthöëng kï hay àiïìu tra kinh tïë xaä höåi àêìy àuã, khoaãng 10.000 cöng trònh àaä nhanh choáng xuêëthiïån trong vuâng dûå àõnh daânh cho dûå aán. Baãn àöì bùçnglêåp tûâ aãnh maáy bay vaâ caác thiïët bõkhaác àaä àûúåc sûã duång nhùçm cöë gùæng phên biïåt nhûäng ngûúâi húåp phaáp vaâ nhûäng ngûúâi yïusaách gian lêån.

Nguöìn: Saách nguöìn TÀC Dûå thaão vïì TÀC; Ngên haâng Thïë giúái, 1996, trang 58.

Caác hoaåt àöång thu thêåp söë liïåuCaác hoaåt àöång thu thêåp söë liïåu bao göìm möåt söë bûúác:

■ Thiïët kïë baãng hoãi àiïìu tra hoùåc thöëng kï

■ Thuï vaâ àaâo taåo nhûäng ngûúâi thu thêåp söë liïåu thûåc àõa

■ Giaám saát trïn thûåc àõa, xaác nhêån, vaâ kiïím soaát chêët lûúång

■ Xûã lyá vaâ phên tñch söë liïåu

Khi cú quan thûåc hiïån dûå aán thiïëu nhûäng kyä nùng cêìn thiïët cho viïåc tiïën haânh thöëng kïdên söë vaâ àiïìu tra, nhûäng dõch vuå naây thûúâng do caác nhaâ tû vêën hay caác töí chûác àöåc lêåp tiïënhaânh (nhû NGO, khoa nghiïn cûáu xaä höåi cuãa möåt trûúâng àaåi hoåc), vúái sûå trúå giuáp cuãa caán böåvaâ nhên viïn TÀC. Àiïìu quan troång laâ caác baãn tham chiïëu (TORs) phaãi xaác àõnh möåt caách roäraâng caã caác muåc tiïu lêîn vaâ nhûäng caác yïu cêìu vïì kïët quaã.

51

3. Chó dêîn cho nhên viïn vïì Phuå nûä trong phaát triïín (thaáng 11 nùm 1992) vaâ Phuå nûä trong caác vêën àïì phaáttriïín, caác thay àöíi vaâ chiïën lûúåc úã chêu AÁ vaâ Thaái Bònh Dûúng. ADB, Manila.

Cêìn toám tùæt àêìy àuã vïì caác yïu cêìu cuãa àiïìu tra vaâ nhu cêìu cuãa chñnh saách, bao göìm kïícaã tñnh húåp thûác vaâ caác loaåi quyïìn lúåi, - nïëu chuáng àaä àûúåc xaác àõnh trûúác khi àiïìu tra, choàïí caác nhaâ tû vêën lêåp baãng hoãi àiïìu tra vaâ thöëng kï.

Àöåi haåt nhên cuãa àiïìu tra hay thöëng kï seä laâ àa ngaânh, bao göìm nhiïìu loaåi kyä nùng (vñduå: sinh thaái, phaáp lyá, kinh tïë, vùn hoaá xaä höåi, möi trûúâng, sûã duång àêët, kïë hoaåch hoaá, vuângvaâ àõnh cû).

Hoaåt àöång àiïìu tra seä àûúåc tùng cûúâng bùçng caách thu huát trûåc tiïëp sûå tham gia cuãa àöåinguä nhên viïn TÀC, caán böå töí chûác chñnh quyïìn àõa phûúng, caác NGO, nhûäng ngûúâi BAH vaâcaác àaåi diïån cuãa hoå. Àiïìu naây coá thïí giuáp laâm giaãm nhûäng tranh chêëp vaâ khiïëu naåi, àöìng thúâivaâ laâm tùng nhêån thûác chung vïì caác vêën àïì vaâ chñnh saách TÀC trong nhûäng ngûúâi BAH vaânhûäng ngûúâi phaãi di chuyïín.

Baáo caáo caác kïët quaã àiïìu traCaác kïët quaã àiïìu tra àûúåc sûã duång trûåc tiïëp àïí:

■ Lêåp danh saách nhûäng ngûúâi BAH phuâ húåp vúái chñnh saách àïìn buâ hiïån haânh

■ Xaác àõnh nhûäng ngûúâi BAH giaán tiïëp búãi dûå aán àûúåc àïìn buâ hûúãng quyïìn lúåi

■ Lêåp ma trêån quyïìn lúåi dûåa trïn nhûäng thiïåt haåi

■ Àïì xuêët viïåc chi traã àïìn buâ vaâ caác thuã tuåc giaãi quyïët khiïëu naåi;, xêy dûång ngên haângcú súã dûä liïåu trïn maáy tñnh vaâ chûúng trònh cho pheáp taách dïî daâng caác dûä liïåu vïì caáchöå BAH theo taác àöång, theo tuöíi, giúái tñnh, giaáo duåc, thu nhêåp, kyä nùng nghïì nghiïåp,qui mö àêët cuãa höå, nhûäng ûu tiïn lûåa choån vïì nguyïån voång di chuyïín vaâ khöi phuåcthu nhêåp.

Khung 5.3Mêîu àûúåc àïì xuêët gúåi yá cho baáo caáo kïët quaã thu thêåp söë liïåu

I. Múã àêìu■ Mö taã dûå aán■ Muåc tiïu cuãa àiïìu tra hoùåc thöëng kï■ Caác phûúng phaáp àûúåc sûã duång■ Hoaåt àöång àiïìu tra vaâ nhûäng haån chïë.

II. Mö taã vuâng BAH cuãa dûå aán vaâ caác kïët quaã thu àûúåc■ Vuâng dûå aán: tñnh chêët vaâ qui mö taác àöång■ Tònh traång kinh tïë xaä höåi cuãa nhûäng ngûúâi BAH■ Xaác àõnh caác nhoám ngûúâi dïî bõ aãnh hûúãng■ Thiïåt haåi vïì àêët àai vaâ caác taâi saãn khaác■ Kiïím kï caác taâi nguyïn thiïn nhiïn vaâ taâi saãn cuãa cöång àöìng■ Thiïåt haåi vïì caác maång lûúái xaä höåi, dõch vuå xaä höåi vaâ caác àiïím vùn hoaá■ Ma trêån quyïìn lúåi cuãa nhûäng ngûúâi BAHbõ aãnh hûúãng.

52

Chu trònh dûå aán Àiïím haânh àöång chñnh

Baãng 5.2Thu thêåp söë liïåu vaâ àiïìu tra trong chu trònh dûå aán:

Caác àiïím haânh àöång chñnh

Xaác àõnh dûå aán/ISA • Xem xeát caác dûä liïåu hiïån coá• Xaác àõnh mûác àöå vaâ khöëi lûúång thöng tin cêìn thiïët• Xaác àõnh roä muåc àñch cuãa viïåc thu thêåp söë liïåu cho lêåp kïë

hoaåch, giaám saát vaâ àaánh giaá TÀC

Nghiïn cûáu khaã thi PPTA • Phaác thaão tham chiïëu cho viïåc thu thêåp söë liïåu• Xaác àõnh kiïën thûác, kyä nùng cêìn coá• Húåp àöìng thu thêåp söë liïåu, vaâ thoaã thuêån phên cöng thûåc hiïån

vaâ caác yïu cêìu baáo caáo• Dûå thaão baáo caáo vïì kïët quãaquaã thu thêåp söë liïåu• Cöng böë danh saách ban àêìu cuãa nhûäng ngûúâi BAH• Phaác thaão caác chûúng trònh khöi phuåc thu nhêåp vaâ di chuyïín

nhûäng ngûúâi BAH• Lêåp kïë hoaåch giaám saát vaâ àaánh giaá vïì TÀC dûåa trïn àiïìu tra

göëc hay thöëng kï dên söë

MRM • Xem xeát kïë hoaåch TÀC àûúåc lêåp (dûåa trïn kïët quaã cuãa thu thêåpsöë liïåu)

• Tiïën haânh khaão saát tiïëp theo nhûäng ngûúâi BAH trong trûúânghúåp cêìn cêåp nhêåt

• Lêåp caác kïë hoaåch khöi phuåc thu nhêåp vaâ kïë hoaåch phaát triïíndên baãn xûá (nïëu cêìn)

Àaâm phaán khoaãn vay • Àùåt caác vêën àïì nöíi cöåm nhû laâm àiïìu kiïån cho hiïåu quaã cuãa àïívöën vay coá hiïåu lûåc

Thûåc hiïån • Thiïët lêåp ngên haâng cú súã dûä liïåu vïì nhûäng ngûúâi BAH chomuåc àñch thûåc hiïån vaâ giaám saát

• Thu huát caác nhoám ngûúâi BAH vaâ NGO vaâo quaá trònh thûåc hiïån• Tiïën haânh caác cuöåc àiïìu tra tiïëp theo àïí giaám saát vaâ àaánh giaá

Giaám saát vaâ àaánh giaá • Giaám saát tiïën àöå àïí baáo caáo• Sûã duång PRA, caác cuöåc hoåp caác nhoám muåc tiïu, caác cuöåc àiïìu

tra àïí giaám saát vaâ àaánh giaá• Tiïën haânh àaánh giaá àöåc lêåp tûâ bïn ngoaâi thöng qua àiïìu tra

àaánh giaá.

Thêím àinh • Hoaân thaânh kïë hoaåch TÀC

Danh saách kiïím tra : Thöng tin kinh tïë xaä höåi■ Xem xeát caác dûä liïåu hiïån coá, xaác àõnh mûác àöå thöng tin cêìn thiïët àïí àaáp ûáng caác

chuêín mûåc cuãa chñnh saách, vaâ lûåa choån nhûäng phûúng phaáp thu thêåp söë liïåu thñchhúåp.

■ Bao truâmTñnh àïën têët caã caác nhoám ngûúâi BAH, göìm caã nhûäng ngûúâi cuãa cöång àöìngtiïëp nhêån.

■ Thiïët lêåp caác àõnh nghôa roä raâng vïì caác khaái niïåm chñnh nhû nhûäng ngûúâi BAH, giaàònh hay höå, sûå thiïåt haåi, nhûäng ngûúâi àûúåc àïìn buâ.

■ Àïì ra ngaây giúái haån vïì tñnh húåp thûác cho danh saách nhûäng ngûúâi BAH.

■ Tiïën haânh lêåp baãn àöì àêìy àuã vïì nhûäng xaä BAH vaâ nhûäng cöång àöìng tiïëp nhêån,trong àoá coá baãn àöì sûã duång àêët, cêy tröìng, taâi saãn chung vaâ sûã duång caác taâi nguyïnthiïn nhiïn.

■ Cöng böë danh saách nhûäng ngûúâi BAH taåi àõa phûúng àïí nhûäng nhoám ngûúâi BAHvaâ caác NGO, vaâ caã nhûäng ngûúâi dên núi tiïëp nhêån kiïím tra.

■ Àûa caác kô nùng àa ngaânh vaâo àöåi haåt nhên vaâ thu huát chñnh quyïìn àõa phûúngvaâ/hoùåc caán böå cuãa cú quan thûåc hiïån, caác nhoám ngûúâi BAH, caác NGO vaâo quaátrònh thu thêåp söë liïåu.

■ Thiïët lêåp cú súã dûä liïåu vaâ chûúng trònh trïn maáy tñnh, taåo àiïìu kiïån xaác àõnh têëtcaã caác thöng tin vïì caác höå vaâ caác caá nhên àïí phuåc vuå cho viïåc thûåc hiïån dûå aán vaâlaâ cú súã dûä liïåu nïìngöëc cho giaám saát vaâ àaánh giaá.

54

55

Di chuyïín coá leä laâ nhiïåm vuå khoá khùn nhêët cuãa quaá trònh TÀC, vò viïåc taái taåo laåi àiïìu kiïånsöëng, vaâ trong möåt söë trûúâng húåp laâ taái taåo laåi caác mö hònh àõnh cû vaâ cuöåc söëng cuãa toaân

böå caác cöång àöìng, coá thïí laâ möåt nhiïåm vuå hïët sûác phûác taåp vaâ thaách thûác. Chûúng naây seä àïìcêåp àïën möåt söë caách tiïëp cêån àöëi vúái vêën àïì di chuyïín.

Nhûäng vêën àïì trong quaá trònh lêåp kïë hoaåch di chuyïín

■ Liïåu viïåc di chuyïín têët caã nhûäng ngûúâi bõ aãnh huúãng coá cêìn thiïët khöng?■ Coá töìn taåi nhûäng khaác biïåt vïì àùèng cêëp xaä höåi, böå töåc vaâ nhûäng àùåc àiïím dên töåc

khaác giûäa nhûäng ngûúâi BAH khöng?■ Coá nhûäng kiïíu àõnh cû gò?■ Võ trñ moåi ngûúâi àõnh cû hiïån nay so vúái nhau nhû thïë naâo?■ Caác dõch vuå xaä höåi hiïån taåi cuãa cöång àöìng úã vuâng BAH coá nhûäng gò (nhû y tïë, giaáo

duåc)?■ Têìn suêët ngûúâi dên sûã duång caác phûúng tiïån khaác nhau? Coá sûå khaác biïåt trong viïåc

sûã duång giûäa caác muâa, caác giúái, tuöíi taác, tònh traång thu nhêåp hay nhûäng nhên töë khaáckhöng?

■ Mûác diïån tñch caác lö àêët vaâ diïån tñch lö trung bònh úã nhûäng vuâng BAH laâ bao nhiïu?■ Mêåt àöå àõnh cû hiïån taåi nhû thïë naâo?■ Mûác àöå tiïëp cêån hiïån taåi túái caác trung têm buön baán vaâ àö thõ nhû thïë naâo?■ Giao thöng vaâ liïn laåc úã nhûäng vuâng BAH coá nhûäng loaåi gò?■ Coá nhûäng kiïíu sûã duång phûúng tiïån tñn ngûúäng vaâ vùn hoaá gò?

Caác phûúng aán di chuyïín

Phuå thuöåc vaâo qui mö cuãa nhu cêìu di chuyïín, nhiïìu phûúng aán hiïån thûåc àûúåc àûa ra xem xeát.Nhûäng ngûúâi dûå kiïën seä phaãi di chuyïín vaâ caác nhoám cöång àöìng tiïëp nhêån cêìn àûúåc tham giavaâo lûåa choån (caác) phûúng aán töët nhêët. Caác phûúng aán khaác nhau gêìn nhû chùæc chùæn seä coánhûäng taác àöång khaác nhau, àoâi hoãi sûå uãng höå vaâ giuáp àúä úã nhûäng mûác àöå khaác nhau trong quaátrònh di chuyïín.

Khöng di chuyïín laâ phûúng aán töët nhêët. Tuy vêåy, khi viïåc di chuyïín nhûäng ngûúâi BAH khoãi núisinh söëng cuãa hoå laâ khöng thïí traánh khoãi thò cêìn phaãi giaãm thiïíu viïåc di chuyïín àoá trong chûângmûåc coá thïí bùçng caách cên nhùæc caác phûúng aán thay thïë àöëi vúái dûå aán àêìu tû. Vñ duå, viïåc dichuyïín thûúâng coá thïí giaãm àûúåc bùçng caách thay àöíi hûúáng tuyïën cuãa caác dûå aán haå têìng gêy dichuyïín (nhû àûúâng caái, àûúâng cao töëc, àûúâng öëng truyïìn dêîn).

Viïåc di chuyïín taåi chöî coá thïí xaãy ra khi söë lûúång ngûúâi BAH ñt, mêåt àöå dên söë tûúng àöëi thêëp,vaâ khi dûå aán chó lêëy nhûäng àiïím nhoã raãi raác hay daãi heåp doåc tuyïën. Nhûäng ngûúâi BAH coá thïíàûúåc pheáp chiïëm hûäu, vñ duå möåt phêìn àêët khöng daânh cho haânh lang an toaân vaâ chó giaãi toãaphêìn trûúác cuãa maãnh àêët àïí sûã duång trong caác dûå aán giao thöng. Trong nhûäng trûúâng húåp naây,viïåc di chuyïín taåi chöî thûúâng khöng aãnh hûúãng túái tònh traång kinh tïë xaä höåi vaâ nhûäng töí chûácxaä höåi hiïån haânh cuãa ngûúâi BAH vò hoå di chuyïín trïn möåt khoaãng caách rêët nhoã. Kïët quaã laâ taácàöång cuãa TÀC rêët haån chïë.

6 Di chuyïín

56

Tûå di chuyïín xaãy ra khi caá nhên hoùåc nhoám nhûäng ngûúâi BAH chuã àöång di chuyïín àïën núi hoåtûå lûåa choån (khaác hùèn vúái caác khu TÀC) do nhûäng nguyïn nhên kinh tïë (nhû coá sùén viïåc laâmhay àêët reã hún) hoùåc xaä höåi (nhû quan hïå hoå haâng). Trong nhûäng trûúâng húåp nhû vêåy, möåt söëngûúâi BAH coá thïí di chuyïín vúái têët caã caác quyïìn lúåi vaâ hoå thûúâng àûúåc lúåi, búãi vò nhiïìu quyïëtàõnh liïn quan túái caác vêën àïì vêåt chêët, caác giao tiïëp xaä höåi vaâ sûå tiïån lúåi vïì kinh tïë seä do hoå tûåquyïët àõnh. Hoå coá thïí chó cêìn sûå trúå giuáp khöng àaáng kïí vïì mùåt xaä höåi vaâ viïåc laâm tûâ phña dûåaán àïí taái taåo laåi mûác söëng trûúác dûå aán.

Viïåc di chuyïín àïën nhûäng àõa àiïím TÀC do cú quan dûå aán lûåa choån, caách xa núi úã cuä cuãa nhûängngûúâi bõ di chuyïín, coá thïí gêy cùng thùèng vaâ mïåt moãi, àùåc biïåt khi núi tiïëp nhêån laåi coá caác àiïìukiïån möi trûúâng, kinh tïë vaâ àúâi söëng hay caác thöng söë vïì vùn hoaá vaâ xaä höåi khaác biïåt. Phaãi traánhdi chuyïín túái nhûäng àõa àiïím xa, hoùåc túái nhûäng núi coá nhûäng àùåc àiïím kinh tïë, vùn hoaá xaähöåi vaâ möi trûúâng khaác biïåt.

Choån caác àõa àiïím di chuyïín

Võ trñ vaâ chêët lûúång cuãa àiïím TÀC laâ nhûäng yïëu töë cûåc kyâ quan troång trong lêåp kïë hoaåch dichuyïín, vò cuöëi cuâng chuáng xaác àõnh khaã nùng tiïëp cêån túái àêët àai, caác maång lûúái trúå giuáp xaä

höåi, caác cú höåi viïåc laâm, kinh doanh, tñn duång vaâ thõ trûúâng. Möîiàõa àiïím TÀC coá nhûäng haån chïë vaâ cú höåi riïng. Viïåc lûåa choånàõa àiïím gêìn guäi vúái núi àõnh cû cuä vïì caác àùåc àiïím möi trûúâng,xaä höåi, vùn hoaá vaâ kinh tïë coá thïí seä dêîn àïën thaânh cöng cho viïåcdi chuyïín vaâ khöi phuåc àúâi söëng. Viïåc lûåa choån vò thïë cêìn àûúåccoi laâ möåt phêìn viïåc cuãa nghiïn cûáu khaã thi.

Viïåc lûåa choån cêìn àûúåc àaánh giaá tûâ goác àöå taác àöång túái cöångàöìng tiïëp nhêån. Nhûäng vêën àïì nhû chêët lûúång àêët, khaã nùngnhêån dên cuãa àõa phûúng, taâi nguyïn chung, cú súã haå têìng xaähöåi vaâ cêëu truác dên cû (nhû àùèng cêëp xaä höåi, böå töåc, giúái, dên töåcthiïíu söë) cêìn àûúåc xem xeát trong giai àoaån nghiïn cûáu khaã thi.

Àõa àiïím TÀC lñ tûúãng laâ núi gêìn vïì mùåt àõa lyá so vúái núi úã cuänhùçm baão vïå nhûäng maång lûúái xaä höåi vaâ caác quan hïå cöång àöìng

hiïån taåi. Trong trûúâng húåp caác dûå aán phaát triïín àö thõ thûúâng yïu cêìu di chuyïín möåt khöëilûúång dên lúán, coá thïí giaãm thiïíu caác taác àöång do giaán àoaån bùçng caách di chuyïín túái möåt söë àõa

Baãng 6.1

Caác phûúng aán di chuyïín vaâ sûå trúå giuáp

Khöng di chuyïín

Di chuyïín taåi chöî

Tûå di chuyïín

Di chuyïín àïën àõa àiïím do Cú quan dûå aán choån

√ : coá; --: khöng cêìn

Loaåi Àïìn buâ Trúå cêëp dichuyïín

Trúå cêëpàúâi söënghay TÀC

Lêåp kïë hoaåchvaâ phaát triïínkhu TDÀC

Trúå giuápcöång àöìngtiïëp nhêån

Giaám saátvaâ àaánh

giaá

√(nïëu taâi saãnbõ thiïåt haåi)

√(nïëu taâi saãnbõ thiïåt haåi)

√ √

√

√ −

−

−− − −

−

−(nhoã)

√(nhoã)

√ √ √ √ √ √

√

√

√

57

àiïím nhoã nhûng gêìn núi cuä. Trong caã hai trûúâng húåp, viïåc lûåa choån àõa àiïím vaâ caác kïë hoaåchdi chuyïín cêìn phaãi dûåa trïn, vaâ àûúåc kiïím tra thöng qua tham khaão yá kiïën cuãa cöång àöìng.Nhûäng ngûúâi BAH vaâ nhûäng ngûúâi dên tiïëp nhêån cêìn àûúåc tham gia vaâo caác quyïët àõnh liïnquan túái viïåc lûåa choån àõa àiïím, thiïët kïë vaâ phaát triïín khu TÀC (xem Khung 6.1). Trong trûúânghúåp khöng cêìn xêy dûång khu TÀC do söë lûúång ngûúâi bõ di chuyïín ñt, hoùåc do hoå phên böë raãiraác, thò vêîn cêìn phaãi coá caác kïë hoaåch di chuyïín cho caác höå BAH vúái caác quyïìn lúåi cuãa hoå vaâ trúågiuáp hoå tûå di chuyïín.

Kïë hoaåch di chuyïín vaâ caác muåc tiïu

Kïë hoaåch di chuyïín, viïåc lûåa choån phûúng aán, vaâ viïåc phaát triïín cú súã haå têìng vaâ dõch vuå taåicaác àõa àiïím TÀC cêìn àûúåc nhêët thïí hoaá vúái chu trònh cuãa dûå aán àêìu tû chñnh, sao cho nhûängngûúâi BAH coá thïí di chuyïín vúái sûå xaáo tröån cuöåc söëng ñt nhêët. Moåi di chuyïín cêìn phaãi àûúåchoaân thaânh möåt thaáng trûúác khi bùæt àêìu cöng trònh xêy dûång. Àiïìu naây àoâi hoãi caác nhaâ chûáctraách cuãa dûå aán phaãi tham khaão yá kiïën nhûäng nguúâi BAH vaâ liïn hïå chùåt cheä vúái hoå trong moåigiai àoaån cuãa kïë hoaåch TÀC - tûâ viïåc lûåa choån àõa àiïím àïën di chuyïín hoå túái núi úã múái.

Nïëu söë lûúång ngûúâi bõ di chuyïín laâ àaáng kïí thò caác nhaâ chûác traách cuãa dûå aán phaãi àïì ra muåctiïu di chuyïín haâng nùm (trong böëi caãnh cuãa chu trònh dûå aán) nhùçm hoaân thaânh viïåc di chuyïíntrûúác giai àoaån xêy dûång. Cêìn tham khaão yá kiïën möåt caách thñch húåp vúái nhûäng ngûúâi bõ dichuyïín vaâ nhûäng cöång àöìng tiïëp nhêån àïí àïì ra caác muåc tiïu di chuyïín vaâ àaåt àûúåc nhûäng muåctiïu naây.

I. Lûåa choån àiïím TÀC vaâ nhûäng phûúng aán thay thïë: Choån àõa àiïím töët laâ àiïìu quantroång nhêët. Bùæt àêìu tûâ nhûäng phûúng aán khaác nhau; thu huát sûå tham gia cuãa nhûängngûúâi bõ di chuyïín vaâ nhûäng ngûúâi dên núi tiïëp nhêån vaâo quaá trònh naây.

II. Caác nghiïn cûáu khaã thi: Tiïën haânh nghiïn cûáu khaã thi caác àõa àiïím thay thïë vaâ xemxeát tiïìm nùng cuãa caác àõa àiïím tûâ quan àiïím tûúng àöìng vïì mùåt sinh thaái, giaá àêët, viïåclaâm, khaã nùng tiïëp cêån túái tñn duång, thõ trûúâng vaâ caác cú höåi kinh tïë khaác sao cho phuâhúåp vúái nhûäng ngûúâi BAH vaâ cöång àöìng tiïëp nhêån dên cû.

III. Böë trñ vaâ thiïët kïë: Viïåc böë trñ vaâ thiïët kïë khu TÀC cêìn phuâ húåp vúái nïëp sinh hoaåt vaâàùåc àiïím vùn hoaá. Xaác àõnh võ trñ hiïån taåi cuãa caác phûúng tiïån vêåt chêët vaâ xaä höåi úã caáccöång àöìng BAH; ngûúâi dên - caác höå gia àònh, haâng xoám, hoå haâng - coá quan hïå vúái nhaunhû thïë naâo úã àõa àiïím hiïån taåi; vaâ, ai laâ ngûúâi sûã duång (nhû giúái/vaâ àùåc trûng lûáa tuöíi)vaâ sûã duång thûúâng xuyïn nhû thïë naâo caác phûúng tiïån vêåt chêët vaâ cú súã haå têìng xaä höåikhaác nhau. Viïåc hiïíu biïët caác mö hònh vaâ caách àõnh cû hiïån taåi coá yá nghôa quan troångàïí àaánh giaá caác nhu cêìu taåi núi úã múái. Sûå àoáng goáp cuãa cöång àöìng phaãi laâ möåt böå phêåncuãa quaá trònh thiïët kïë .

IV. Xêy dûång khu TÀC: Diïån tñch maãnh àêët àïí xêy dûång nhaâ cêìn dûåa vaâo caã diïån tñch núiúã cuä vaâ caác nhu cêìu taåi núi úã múái. Nhûäng ngûúâi bõ di chuyïín cêìn àûúåc pheáp tûå xêy nhaâcho mònh hún laâ àûúåc cêëp nhaâ xêy sùén. Moåi cú súã haå têìng vaâ dõch vuå xaä höåi vaâ dên sinhcêìn àûúåc hoaân thaânh trûúác khi nhûäng ngûúâi BAH phaãi di chuyïín àïën khu TÀC. Caác töíchûác cuãa nhûäng ngûúâi BAH vaâ caác hiïåp höåi cuãa cöång àöìng cêìn àûúåc tham khaão yá kiïëntrong quaá trònh xêy dûång khu TÀC.

Nguöìn: F.Davidson vaâ nhûäng ngûúâi khaác. Söí tay Di chuyïín vaâ TÀC: Hûúáng dêîn Quaãn lyá vaâ Lêåp kïëhoaåch Di chuyïín. IUHD. Rotterdam (Haâ Lan) 1993.

Khung 6.1Böën giai àoaån lûåa choån àiïím TÀC

58

Hoâa nhêåp vúái cöång àöìng tiïëp nhêån dên di chuyïín

Trong quaá trònh lêåp kïë hoaåch TÀC, nhûäng ngûúâi BAH khöng thïí bõ xem xeát riïng reä. Viïåc dichuyïín hoå coá thïí seä taác àöång túái cöång àöìng dên cû núi tiïëp nhêån trong nhiïìu lônh vûåc, trongàoá coá viïåc laâm, sûã duång caác taâi nguyïn chung, vaâ sûác eáp àöëi vúái taâi nguyïn thiïn nhiïn hay caácdõch vuå xaä höåi. Caác mêu thuêîn giûäa nhûäng ngûúâi tiïëp nhêån vaâ nhûäng ngûúâi di cû túái coá thïí naãysinh nïëu cú quan thûåc thi dûå aán chó giuáp àúänhûäng ngûúâi phaãi di chuyïín. Caác dõch vuå trúågiuáp vaâ haå têìng cú súã coá thïí àûúåc chia seã vúáicöång àöìng tiïëp nhêån, vaâ nhûäng ngûúâi tiïëp nhêåncoá thïí cuâng vúái nhûäng ngûúâi di chuyïín túáitham gia vaâo caác chûúng trònh phaát triïín kinhtïë vaâ hoaâ nhêåp xaä höåi. Dên cû núi tiïëp nhêån seäkhöng coá caãm giaác rùçng hoå àang bõ phên biïåtàöëi xûã trong viïåc phên phöëi nhûäng quyïìn lúåikhöng thuöåc phaåm truâ àïìn buâ. Hoå àaáng àûúåchûúãng àaâo taåo, viïåc laâm, vaâ nhûäng lúåi ñch khaácdo dûå aán àem laåi.

Dûå aán Caãi taåo Àûúâng böå Bùæc Gia-va (NJRIP) do Ngên haâng taâi trúå vöën (1) göìm viïåc nêng cêëpàûúâng hai laân xe vúái hai vai àûúâng heåp chûa traãi mùåt thaânh àûúâng tiïu chuêín 4 laân xe vúái9 nhaánh trïn chiïìu daâi khoaãng 210 km cuãa Quöëc löå giûäa Gia-caác-ta vaâ Surabaya. Viïåc nêngcêëp bao göìm tûâ nhûäng viïåc nhoã nhû traãi laåi lúáp mùåt trïn nhûäng àoaån àûúâng hiïån coá, choàïën viïåc múã röång, bao göìm caã viïåc xêy dûång caác àûúâng traánh. Haânh lang baão vïå cuãa tuyïëndûå aán seä aãnh hûúãng túái 6.795 höå vaâ 6.516 cöng trònh thuöåc caác cêëp loaåi khaác nhau; tñnhchêët cuãa taác àöång chuã yïëu haån chïë úã viïåc mêët mùåt tiïìn cöng trònh do múã röång àûúâng. Chócoá 666 höå seä bõ di chuyïín hoaân toaân khoãi núi úã cuãa hoå; trong söë àoá 165 höå cêìn àïën sûå trúågiuáp di chuyïín, söë coân laåi lûåa choån phûúng aán tûå di chuyïín. Ban quaãn lyá dûå aán NJRIP àaäphï chuêín chñnh saách TÀC khöng di chuyïín (2). Nhûäng ngûúâi BAH seä àûúåc àïìn buâ cho têëtcaã caác loaåi thiïåt haåi theo giaá thõ trûúâng vaâ phuâ húåp vúái nhûäng nguyïn tùæc trong Nghõ àõnhcuãa Chuã tõch söë 55, 1993. Do 165 höå phên böë raãi raác trïn 9 tuyïën àûúâng nhaánh cuãa ba tónhvaâ taám huyïån, viïåc thu höìi àêët vaâ di chuyïín seä do nhûäng nhaâ quaãn lyá caác tiïíu dûå aán khaácnhau thûåc hiïån vúái sûå trúå giuáp cuãa caác töí chûác chñnh quyïìn àõa phûúng. Nguyïn tùæc àïìnbuâ khöng di chuyïín toã ra phuâ húåp trong trûúâng húåp naây do tñnh chêët cuãa taác àöång laâ haånchïë vaâ khaác nhau giûäa caác tuyïën àûúâng nhaánh, àoâi hoãi sûå giaãi quyïët khaác nhau. Caác kïëhoaåch àïìn buâ vaâ di chuyïín cho tûâng tuyïën àûúâng nhaánh seä taåo àiïìu kiïån àêíy maånh sûåtham gia cuãa cöång àöìng. Sûå hiïíu biïët vïì nhûäng vêën àïì vaâ nguyïån voång cuãa ngûúâi dên seälaâ nhûäng àõnh hûúáng töët nhêët cho viïåc thiïët kïë vaâ thûåc hiïån caác chûúng trònh khöi phuåcthu nhêåp.

(1) Khoaãn vay söë 1428-INO. Dûå aán Caãi taåo Àûúâng böå Bùæc Gia-va. 150 triïåu àö la, phï chuêín ngaây 23thaáng 1 nùm 1996(2) Khuön khöí Hûúáng dêîn cho viïåc Thu höìi àêët vaâ TÀC trong dûå aán NJRIP-DGH/Bina Marga, thaáng 12nùm 1995.

Khung 6.2 Àïìn buâ khöng di chuyïín

59

Baãng 6.2

Di chuyïín trong chu trònh dûå aán: Caác àiïím haânh àöång chñnh

Danh saách kiïím tra: Di chuyïín

■ Xem xeát têët caã nhûäng phûúng aán vaâ xêy dûång caác chiïën lûúåc di chuyïín khaác nhautrong sûå tû vêën chùåt cheä vúái nhûäng ngûúâi BAH.

■ Lûåa choån àõa àiïím TÀC phuâ húåp, nïëu cêìn, nhû möåt phêìn cuãa Nghiïn cûáu khaã thi.

■ Khuyïën khñch sûå tham gia cuãa nhûäng ngûúâi BAH vaâ cuãa cöång àöìng tiïëp nhêån trongcaác quyïët àõnh liïn quan túái viïåc lûåa choån, böë trñ, thiïët kïë vaâ xêy dûång khu TÀC.

■ Tham khaão yá kiïën cuãa phuå nûä vaâ caác nhoám phuå nûä trong viïåc böë trñ àõnh cû, bao göìmcaác vêën àïì àûúâng saá, dõch vuå xaä höåi, caác àiïím vùn hoaá vaâ phaát triïín nhûäng tiïån nghidên sinh khaác.

■ Àïì ra nhûäng muåc tiïu vaâ lêåp caác kïë hoaåch di chuyïín trong sûå tû vêën vaâ tham gia cuãanhûäng ngûúâi coá thïí BAH.

■ Àaãm baão àïí caác àiïím TÀC àûúåc hoaân thaânh vúái àêìy àuã cú súã haå têìng trûúác khi didên.

■ Phaát triïín caác chûúng trònh maâ caã ngûúâi BAH vaâ dên àõa phûúng cuâng àûúåc hûúãnglúåi ñch nhùçm àêíy maånh sûå hoaâ nhêåp xaä höåi.

Xaác àõnh dûå aán/ISA


MRM

Thêím àõnhÀaâm phaán khoaãn vayThûåc hiïån

Giaám saát vaâ àaánh giaá

Chu trònh dûå aán Caác àiïím haânh àöång chñnh

● Xem xeát caác phûúng aán àõnh cû khaác nhau● Giaãm thiïíu thiïåt haåi vïì nhaâ cûãa nïëu coá thïí ● Xaác àõnh caác phûúng aán khaác, kïí caã tûå di chuyïín● Xaác àõnh caác àõa àiïím di chuyïín● Tiïën haânh nghiïn cûáu khaã thi caác àõa àiïím di chuyïín● Àûa ngûúâi BAH vaâ cöång àöìng tiïëp nhêån vaâo quaá trònh lûåa

choån àõa àiïím di chuyïín● Dûå thaão kïë hoaåch TÀC àïí xem xeát vaâ lêëy yá kiïën● Xem xeát kïë hoaåch TÀC ● Xem xeát ngên saách vaâ caác nguöìn cêëp vöën● Xem xeát kïë hoaåch TÀC vaâ caác muåc tiïu● Kiïím tra toaân böå viïåc chuêín bõ cho di chuyïín● Àùåt caác vêën àïì nöíi cöåm thaânh caác àiïìu kiïån ● Xêy dûång toaân böå cú súã haå têìng, caác tiïån nghi xaä höåi vaâ dên

sinh● Àûa ngûúâi BAH, cöång àöìng tiïëp nhêån vaâ caác NGO (nïëu thñch

húåp) tham gia vaâo thûåc hiïån● Àûa phuå nûä vaâ caác nhoám phuå nûä tham gia vaâo viïåc sùæp àùåt

vaâ phaát triïín caác tiïån nghi xaä höåi taåi àõa àiïím di chuyïín● Chi traã trúå cêëp vaâ chi phñ vêån chuyïín● Cú quan TÀC tiïën haânh giaám saát● Tiïën haânh àaánh giaá àöåc lêåp viïåc thûåc hiïån di chuyïín

61

Khöi phuåc thu nhêåp laâ möåt yïëu töë quan troång cuãa TÀC khi nhûäng ngûúâi BAH bõ mêët cú súãsaãn xuêët, cöng viïåc kinh doanh, viïåc laâm hay nhûäng nguöìn thu nhêåp khaác, bêët kïí hoå coá bõ

mêët núi úã hay khöng. Tuy nhiïn, nhûäng ngûúâi bõ mêët caã nhaâ cûãa vaâ thu nhêåp bõ àe doaå nhiïìuhún caã. Khi nhûäng ngûúâi bõ di chuyïín bõ ngheâo ài, hoå bõ àe doaå trûúác nguy cú bêìn cuâng hoaá vaâbõ xa laánh, vaâ coá thïí trúã thaânh ngûúâi khöng coá àêët àai, thêët nghiïåp, vö gia cû, nùçm ngoaâi lïì xaähöåi, bïånh têåt hoaânh haânh, khöng an toaân vïì lûúng thûåc, mêët khaã nùng tiïëp cêån túái caác taâi saãnchung, trúã nïn vö töí chûác vïì xaä höåi, kïí caã viïåc phaåm töåi vaâ laåm duång taâi saãn 1.

Caác nhaâ lêåp kïë hoaåch cêìn tñnh àïën möëi quan hïå giûäa viïåc di chuyïín vaâ caác hoaåt àöång taåo thunhêåp. Vñ duå, mûác söëng vaâ chêët lûúång cuöåc söëng àöëi vúái nhûäng ngûúâi BAH taåi núi úã múái seä liïnquan túái khaã nùng tiïëp cêån vaâ kiïím soaát caác taâi nguyïn (nhû àêët) hoùåc caác nguöìn taåo thu nhêåp(nhû viïåc laâm, kinh doanh). Àúåt kiïím àiïím gêìn àêy vïì caác dûå aán coá TÀC cuãa Ngên haâng Thïëgiúái cho thêëy nhûäng gia àònh bõ di chuyïín maâ coá khaã nùng tiïëp cêån töët túái caác taâi nguyïn saãnxuêët àaä taái taåo laåi, vaâ trong möåt söë trûúâng húåp àaä caãi thiïån àûúåc caác hïå thöëng saãn xuêët vaâ sinhkïë àaä bõ mêët cuãa hoå 2. Theo baáo caáo naây:

“Nhûäng dûå aán di chuyïín ngûúâi dên möåt caách hûäu hiïåu coá sûã duång caác biïån phaáp àïìn buâ bùçngàêët vaâ viïåc laâm àaä khöi phuåc laåi thu nhêåp sau thúâi kyâ chuyïín tiïëp möåt caách hiïåu quaã hún sovúái nhûäng dûå aán chó dûâng laåi úã viïåc chi traã àïìn buâ maâ khöng coá sûå trúå giuáp möåt caách coá töí chûácàöëi vúái viïåc TÀC.

Viïåc khöi phuåc thu nhêåp thaânh cöng àaåt àûúåc chuã yïëu khi dûå aán cho pheáp nhûäng ngûúâi bõ dichuyïín chia seã nhûäng lúåi ñch trûåc tiïëp do dûå aán taåo ra bùçng caách: (i) di chuyïín nhûäng ngûúâi naâyàïën nhûäng vuâng vûâa múái àûúåc thuãy lúåi hoáa; (ii) giuáp hoå phaát triïín nghïì nuöi tröìng thuãy saãn;(iii) taåo àiïìu kiïån cho nhûäng ngûúâi bõ di chuyïín sûã duång caác cú höåi buön baán quanh cú súã haåtêìng múái àûúåc xêy dûång; hoùåc (iv) giuáp hoå xêy nhûäng ngöi nhaâ bïìn vûäng hún”.

Caác vêën àïì trong khöi phuåc thu nhêåp

■ Dûå aán seä taác àöång nhû thïë naâo túái nhûäng nguöìn thu nhêåp vaâ sinh kïë cuãa ngûúâi dên?■ Caác mûác thu nhêåp cuãa nhûäng ngûúâi BAH laâ nhû thïë naâo?■ Coá nhûäng nguöìn sinh kïë khaác khöng úã daång tiïìn khöng?■ Nhûäng trúã ngaåi vaâ cú höåi taåo thu nhêåp laâ gò?■ Coá sùén àêët nöng nghiïåp àïí àïìn buâ thay thïë khöng?■ Coá thïí tiïëp tuåc nhûäng hoaåt àöång nöng nghiïåp hay khöng?■ Coá bao nhiïu ngûúâi BAH khöng thïí trúã laåi vúái hoaåt àöång kinh tïë cuä cuãa hoå?■ Trònh àöå tay nghïì hiïån taåi cuãa nhûäng ngûúâi BAH nhû thïë naâo?■ Nhûäng ngûúâi BAH cêìn loaåi àaâo taåo gò vaâ coá khaã nùng cung cêëp loaåi àaâo taåo àoá khöng?■ Coá bao nhiïu ngûúâi BAH muöën bùæt àêìu cöng viïåc kinh doanh riïng cuãa hoå?■ Coá cú höåi viïåc laâm hay taåo thu nhêåp trong dûå aán àêìu tû chñnh khöng?

7 Khöi phuåc thu nhêåp

1. Michael Cernea, Nguy cú vaâ Mö hònh Taái thiïët cho viïåc TÀC Nhûäng ngûúâi phaãi Di chuyïín. Chûúng trònhNghiïn cûáu Tõ naån Oxford, Liïn hiïåp Vûúng quöëc Anh vaâ Bùæc Ai Len, 1996.

2. TÀC vaâ Phaát triïín, Ngên haâng Thïë giúái, 3/1996.

62

■ Ban quaãn lyá dûå aán coá cam kïët khöi phuåc thu nhêåp ngoaâi viïåc traã àïìn buâ hay khöng?■ Hiïån taåi coá chûúng trònh phaát triïín taåo thu nhêåp vaâ sinh kïë naâo (nhû xoaá àoái giaãm

ngheâo) àang hoaåt àöång trong khu vûåc dûå aán hay khöng?

Nïëu àiïím TÀC àang àûúåc xêy dûång:

■ Coá bêët kyâ phûúng aán khöi phuåc thu nhêåp naâo àûúåc thiïët kïë coá sûå tû vêën vaâ chêëpnhêån cuãa ngûúâi BAH hay khöng?

■ Coá bêët kyâ sûå trúå giuáp naâo àöëi vúái nhûäng nhoám àùåc biïåt, hay coá kïë hoaåch khöi phuåcthu nhêåp coá muåc tiïu naâo khöng (vñ duå nhû tñn duång nhoã, hay phaát triïín nghïì kinhdoanh nhoã cho phuå nûä, ngûúâi baãn xûá, hay ngûúâi taân têåt)?

■ Ngên saách vaâ nguöìn lûåc coá àuã àïí thûåc hiïån caác chûúng trònh khöi phuåc thu nhêåp haykhöng?

■ Coá nhûäng nguöìn tñn duång chñnh thûác vaâ khöng chñnh thûác sùén coá naâo àöëi vúái nhûängngûúâi BAH?

■ Coá töí chûác naâo cuãa chñnh phuã, cöång àöìng, hoùåc phi chñnh phuã coá thïí giuáp àúä kyäthuêåt vaâ taâi chñnh cho viïåc di chuyïín vaâ khöi phuåc thu nhêåp hay khöng?

Sú àöì trong Hònh 7.1 trònh baây quaá trònh phên tñch theo caác bûúác àûúåc thiïët kïë àïí xaác àõnh caãkyä nùng chuyïn mön vaâ caác nhu cêìu cuãa ngûúâi BAH cho caác kïë hoaåch khöi phuåc thu nhêåp.

Caác chûúng trònh khöi phuåc thu nhêåp

Caác chûúng trònh TÀC nhùçm ngùn chùån sûå bêìn cuâng hoaá, khöi phuåc thu nhêåp vaâ xêy dûångnhûäng cöång àöìng vûäng maånh thûúâng thuöåc hai loaåi chñnh. Loaåi thûá nhêët, caác chûúng trònh TÀCdûåa trïn cú súã àêët àai cung cêëp cho nhûäng ngûúâi bõ di chuyïín àuã àêët àïí hoå taái taåo laåi àûúåc núicanh taác vaâ viïåc buön baán nhoã cuãa mònh úã nöng thön. Loaåi thûá hai, caác chiïën lûúåc TÀC khöngdûåa vaâo àêët àai bao göìm caác hoaåt àöång nhû àaâo taåo nghïì nghiïåp, viïåc laâm, tñn duång àõnhhûúáng, phaát triïín kinh doanh vaâ doanh nghiïåp nhoã àïí taåo cöng ùn viïåc laâm. Chûúng trònh TÀCcoá thïí bao göìm caác yïëu töë cuãa caã hai loaåi.

Nhûäng vêën àïì thûúâng naãy sinh khi xêy dûång caác chûúng trònh khöi phuåc thu nhêåp bao göìm:

■ Nhûäng ngûúâi BAH khöng coáquyïìn chñnh thûác khöng àûúåcàïìn buâ vïì mùåt phaáp lyá;

■ Viïåc àïìn buâ cho caác phûúngtiïån saãn xuêët khöng dûåa trïngiaá trõ thay thïë;

■ Àêët thay thïë khöng phuâ húåp vaâchêët lûúång àêët xêëu;

■ Thiïëu kyä nùng cêìn thiïët cho caácchûúng trònh taåo thu nhêåp;

■ Khöng àuã ngên saách cho caácchûúng trònh khöi phuåc thunhêåp;

■ Thiïëu nùng lûåc chuyïn mön vaâthïí chïë cho viïåc lêåp kïë hoaåch vaâthûåc hiïån caác dûå aán nhoã vïì taåothu nhêåp; vaâ

■ Boã qua caác nhoám xaä höåi dïî bõ aãnh hûúãng trong caác chûúng trònh khöi phuåc thu nhêåp.

Möåt söë vêën àïì xuêët phaát tûâ viïåc thiïëu caác chñnh saách phuâ húåp, caác vêën àïì khaác laåi liïn quan túáinhûäng trúã ngaåi vïì taâi chñnh vaâ thïí chïë. úã nhiïìu nûúác, khoá coá thïí tòm àûúåc àêët thay thïë vaâ chiïënlûúåc “àêët àöíi àêët” vêîn laâ möåt chñnh saách khoá thûåc hiïån.

63

Hònh 7.1

Xaác àõnh caác chûúng trònh khöi phuåc thu nhêåp

64

Tuy nhiïn, trong möåt söë dûå aán do Ngên haâng Thïë giúái taâi trúå úã Trung Quöëc, ÊËn Àöå, Thaái Lan,vaâ Pakistan, nhûäng caách tiïëp cêån múái (Höåi àöìng Mua àêët, Ngên haâng àêët vaâ Àiïìu hoaâ àêët) àaäàaåt àûúåc möåt söë kïët quaã. Dûå aán Cêìu Jamuna coân àõnh giúái haån cho nhûäng ngûúâi bõ di chuyïínhay caác àaåi diïån cuãa hoå tûå tòm kiïëm àêët àïí àûúåc thïm tiïìn höî trúå mua àêët.

Caác phûúng aán taåo thu nhêåp khöng dûåa vaâo àêët cêìn àûúåc xem xeát sau khi àaánh giaá thûåc tïë vïìcaác tiïìm nùng thöng qua sûå phên tñch vïì thõ trûúâng, xaä höåi vaâ khaã nùng taâi chñnh. Caác phûúngaán naây coá thïí àùåc biïåt phuâ húåp vúái nhûäng ngûúâi söëng úã vuâng ngoaåi vi àö thõ, trûúác kia laâm nghïìnöng nghiïåp. Caác phûúng aán taåo thu nhêåp naây bao göìm:

■ Tñn duång àõnh hûúáng àöëi vúái kinh doanh nhoã vaâ doanh nghiïåp caá thïí;■ Phaát triïín kyä nùng thöng qua àaâo taåo;■ Trúå giuáp tòm kiïëm viïåc laâm trong caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác vaâ tû nhên; vaâ■ Ûu tiïn nhêån nhûäng ngûúâi BAH laâm nhûäng viïåc liïn quan túái dûå aán.

Möåt caách tiïëp cêån khaác vïì taåo cú höåi viïåc laâm múái cho nhûäng ngûúâi BAH laâ thiïët lêåp quyä phaáttriïín cöång àöìng do nhûäng ngûúâi BAH kiïím soaát vaâ àiïìu haânh. Dûåa vaâo möåt söë TA cuãa cú quanTÀC vaâ caác NGO, nhûäng ngûúâi BAH coá thïí xaác àõnh vaâ àùåt ûu tiïn cho caác chûúng trònh taåo thunhêåp nhùçm àaáp ûáng nhu cêìu thõ trûúâng vaâ nguyïån voång cuãa hoå.

■ Phên tñch caác hoaåt àöång kinh tïë cuãa têët caã nhûäng ngûúâi BAH (theo giúái, nhoám tuöíi, trònhàöå vùn hoaá, kyä nùng, thu nhêåp, söë ngûúâi trong höå gia àònh, nguyïån voång, caác phûúngaán) àïí àaánh giaá caác nhu cêìu cuãa hoå.

■ Xaác àõnh caác chûúng trònh khöi phuåc thu nhêåp àa daång (cho caã caá nhên lêîn caác nhoámàùåc biïåt) thöng qua viïåc tû vêën vïì lúåi ñch vaâ sûå phên tñch khaã thi vïì taâi chñnh vaâ thõtrûúâng.

■ Kiïím tra caác chûúng trònh àaâo taåo vaâ taåo thu nhêåp vúái nhûäng ngûúâi BAH àûúåc lûåa choåntrïn cú súã thûã nghiïåm.

■ Phaát triïín khuön khöí cho viïåc giaám saát töí chûác vaâ ngên saách.■ Tñnh àïën viïåc baán saãn phêím trong vaâ ngoaâi phaåm vi cuãa khu TÀC.■ Àaánh giaá chûúng trònh vaâ höî trúå kô thuêåt böí sung nïëu cêìn.

Khung 7.1Caác bûúác cú baãn trong caác chûúng trònh khöi phuåc thu nhêåp

Caác chûúng trònh khöi phuåc thu nhêåp coá thïí cêìn trúå giuáp vaâ caác dõch vuå tûâ ba àïën nùm nùmtrûúác khi àûáng vûäng àûúåc. Ban quaãn lyá dûå aán coá thïí phaãi thûåc hiïån caã nhûäng chiïën lûúåc ngùæn

haån lêîn daâi haån àïí khöi phuåc thu nhêåp cho nhûäng ngûúâi BAH.Caác chiïën lûúåc khöi phuåc thu nhêåp ngùæn haån duâng àïí trúå giuápngay trûúác mùæt trong quaá trònh di chuyïín vaâ coá thïí bao göìm:

■ Traã toaân böå àïìn buâ vïì àêët, cöng trònh vaâ têët caã caác taâi saãnbõ thiïåt haåi khaác trûúác khi di chuyïín;

■ Trúå cêëp xêy dûång nhaâ vaâ trúå cêëp öín àõnh àúâi söëng àûúåc traãcho suöët thúâi gian bõ giaán àoaån vaâ taái thiïët;

■ Vêån chuyïín miïîn phñ hay trúå cêëp di chuyïín vaâ TÀC taåi núimúái;

■ Trúå cêëp àêìu vaâo cho saãn xuêët nöng nghiïåp, nghïì caá, vaâ chùnnuöi trong hai hoùåc ba nùm àêìu hoùåc cho àïën khi mûác thunhêåp cuä àûúåc khöi phuåc hoaân toaân;

65

■ Viïåc laâm taåm thúâi hoùåc ngùæn haån trong caác hoaåt àöång xêy dûång taåi nhûäng àiïím TÀChay cöng trònh cuãa dûå aán; vaâ

■ Trúå giuáp àùåc biïåt, nïëu cêìn, àöëi vúái nhûäng nhoám xaä höåi dïî bõ aãnh hûúãng nhû phuå nûä,ngûúâi baãn xûá, ngûúâi giaâ vaâ ngûúâi taân têåt.

Caác chiïën lûúåc khöi phuåc thu nhêåp daâi haån bao göìm caác hoaåt àöång kinh tïë dûåa trïn vaâ khöngdûåa trïn àêët seä cung cêëp nguöìn thu nhêåp lêu bïìn trong thúâi gian daâi hún vaâ taåo khaã nùng khöiphuåc, hoùåc thêåm chñ töët hún laâ caãi thiïån mûác söëng cuãa nhûäng ngûúâi BAH. Caác chiïën lûúåc naâycoá thïí bao göìm caã hai loaåi chûúng trònh do dûå aán taâi trúå (vñ duå, mua àêët thay thïë, viïåc laâm, àaâotaåo vaâ nhûäng àêìu tû khaác nhau cho viïåc taåo thu nhêåp) vaâ thiïët lêåp möëi liïn hïå vúái nhûängchûúng trònh viïåc laâm vaâ phaát triïín kinh tïë cuãa quöëc gia hay àõa phûúng trong vuâng dûå aán (vñduå chûúng trònh xoaá àoái giaãm ngheâo úã Trung Quöëc, chûúng trònh phaát triïín nöng thön töínghúåp úã Bùng-la-àeát, Êën Àöå, Pa-ki-xtan vaâ chûúng trònh phaát triïín nöng höå nhoã úã Nï Pan). úã nhiïìunûúác thaânh viïn àang phaát triïín coân coá nhiïìu daång chûúng trònh tñn duång nöng thön vaâ doanhnghiïåp nhoã do caác NGO quaãn lyá.

Baãng 7.1

Khöi phuåc thu nhêåp trong chu trònh dûå aán: Caác àiïím haânh àöång chñnh



MRM

Thêím àõnh

Àaâm phaán khoaãn vayThûåc hiïån

Giaám saát vaâ àaánh gia á


● Xem xeát caác dûä liïåu hiïån coá vïì caác nguöìn, mö hònh vaâ mûácthu nhêåp cuãa nhûäng ngûúâi BAH.

● Àaánh giaá caác chiïën lûúåc khöi phuåc thu nhêåp coá thïí, vñ duå àöëivúái caác höå nöng nghiïåp BAH, tòm xem coá sùén àêët nöngnghiïåp phuâ húåp àïí khöi phuåc thu nhêåp khöng.

● Xaác àõnh caác chiïën lûúåc khöi phuåc thu nhêåp vaâ àaánh giaá tñnhkhaã thi.

● Àûa caác nguöìn thu nhêåp, mö hònh vaâ triïín voång vïì thu nhêåpvaâo baãn tham chiïëu (TOR) àiïìu tra.

● Thu huát nhûäng ngûúâi BAH vaâ nhûäng ngûúâi tiïëp nhêån vaâoquaá trònh xêy dûång caác phûúng aán khöi phuåc thu nhêåp.

● Tiïën haânh thöëng kï dên söë vaâ àiïìu tra.● Phaác thaão caác kïë hoaåch khöi phuåc thu nhêåp vúái nhiïìu

phûúng aán khaác nhau.● Xêy dûång caác biïån phaáp àùåc biïåt cho caác kïë hoaåch khöi phuåc

thu nhêåp àöëi vúái phuå nûä vaâ nhûäng nhoám dïî bõ aãnh hûúãngkhaác.

● Kiïím nghiïåm kïë hoaåch taåo thu nhêåp trïn hiïån trûúâng vúáimöåt söë ngûúâi BAH àûúåc choån trong caác hoaåt àöång thûãnghiïåm.

● Àaánh giaá caác nguöìn cung cêëp taâi chñnh vaâ caác phûúng aán töíchûác àïí thûåc hiïån dûå aán.

● Xem xeát kïë hoaåch khöi phuåc thu nhêåp (coá trong kïë hoaåchTÀC).

● Àùåt caác vêën àïì nöíi cöåm thaânh caác àiïìu kiïån.● Thu huát nhûäng ngûúâi BAH vaâ caác NGO vaâo quaá trònh thûåc

hiïån.● Thu huát caác nhoám phuå nûä vaâo caác dûå aán daânh cho phuå nûä.● Tiïën haânh giaám saát vaâ àaánh giaá lúåi ñch.á● Giaám saát thûåc hiïån do cú quan TÀC hay töí chûác phi chñnh

phuã tiïën haânh ● Àaánh giaá àöåc lêåp búãi töí chûác bïn ngoaâi.

66

Danh saách kiïím tra: Khöi phuåc thu nhêåp

■ Lêåp caác phûúng aán khaác nhau àïí khöi phuåc thu nhêåp cho nhûäng ngûúâi BAH (vñ duånhû àêët thay thïë, viïåc laâm, kinh doanh, doanh nghiïåp cöång àöìng, àaâo taåo vaâ phaáttriïín kyä nùng tay nghïì) dûåa trïn sûå àaánh giaá caác mö hònh taåo thu nhêåp hiïån taåi.

■ Thiïët lêåp caác biïån phaáp àùåc biïåt àöëi vúái ngûúâi BAH chõu bêët lúåi vïì viïåc laâm vaâ taåo thunhêåp.

■ Tham khaão yá kiïën cuãa phuå nûä vaâ caác nhoám phuå nûä, taåo nhûäng hoaåt àöång taåo thunhêåp hûúáng vaâo phuå nûä.

■ Xem xeát caã nhûäng chiïën lûúåc ngùæn haån vaâ daâi haån àïí coá caác kïë hoaåch khöi phuåc thunhêåp hiïåu quaã.

■ Thu huát sûå tham gia cuãa caác NGO, caác nhoám phuå nûä, vaâ caác CBO vaâo quaá trònh lêåpvaâ thûåc hiïån kïë hoaåch khöi phuåc thu nhêåp.

67

Möåt khoá khùn cú baãn trong quaãn lyá vaâ thûåc hiïån TÀC laâ sûå thiïëu huåt möåt khuön khöí töí chûácthñch húåp úã caã hai cêëp cú quan thûåc thi vaâ trïn hiïån trûúâng. Àiïìu quan troång laâ phaãi àaãm

baão àïí caác töí chûác phuâ húåp àûúåc giao lêåp kïë hoaåch, thûåc hiïån àïìn buâ, khöi phuåc thu nhêåp vaâcaác chûúng trònh phuåc höìi àûúåc xaác àõnh caâng súám caâng töët trong quaá trònh chuêín bõ dûå aán.Chûúng naây àïì xuêët caác caách tiïëp cêån àïí xaác àõnh vaâ xêy dûång möåt khuön khöí töí chûác.

Nhûäng vêën àïì liïn quan túái khuön khöí töí chûác

■ Bïn vay hoùåc töí chûác thûåc hiïån dûå aán coá kinh nghiïåm naâo vïì TÀC khöng?■ Coá töí chûác hiïån haânh naâo vïì lêåp kïë hoaåch vaâ vêån haânh TÀC khöng? Hay laâ cêìn möåt

töí chûác múái?■ Coá cêìn möåt àún võ TÀC riïng biïåt trong khuön khöí dûå aán khöng? Nïëu coá, caác nhiïåm

vuå vïì taâi chñnh vaâ haânh chñnh cuãa àún võ naây laâ gò?■ Coá cêìn àaâo taåo àïí nêng cao nùng lûåc töí chûác khöng?■ Coá caác cú chïë àïí phöëi húåp caác töí chûác trong caác hoaåt àöång TÀC taåi àõa phûúng vaâ

cêëp haânh chñnh cao hún khöng?■ Caác kïë hoaåch thu huát sûå tham gia cuãa NGO vaâ caác nhoám ngûúâi BAH trong quaá trònh

lêåp kïë hoaåch vaâ thûåc hiïån TÀC laâ gò?

Noái chung, coá hai loaåi töí chûác TÀC: caác cú quan chñnh phuã vaâ caác töí chûác tû nhên, tònh nguyïånnhû caác NGO.

Caác töí chûác Chñnh phuã bao göìm caác cú quan möi trûúâng vaâ TÀC, caác cú quan thuöåc caác böå,ban, ngaânh, caác cú súã àaâo taåo, caác töí chûác haânh chñnh dên sûå vaâ àõa chñnh àõa phûúng vaâ caácban phöëi húåp.

Caác töí chûác TÀC tònh nguyïån, phi chñnh phuã bao göìm caác NGO, CBO, höåi àöìng TÀC cuãa ngûúâiBAH, caác ban giaãi quyïët khiïëu naåi khöng chñnh thûác vaâ caác töí chûác giaám saát vaâ àaánh giaá TÀC.

Lêåp àún võ TÀC

Ngay sau àaánh giaá taác àöång xaä höåi ban àêìu, dûåa trïn qui mö cuãa taác àöång coá thïí xaãy ra, Trûúãngàoaân cöng taác cêìn quyïët àõnh xem coá cêìn möåt àún võ TÀC hay khöng.Coá thïí phaãi lêåp riïng möåtàún võ TÀC cho nhûäng dûå aán coá taác àöång àaáng kïí vïì TÀC. Nhûäng dûå aán chó chiïëm duång khöngàaáng kïí àêët vaâ aãnh hûúãng túái möåt söë ñt gia àònh hay coá taác àöång tiïu cûåc haån chïë coá thïí khöngcêìn túái àún võ TÀC. Trong nhûäng trûúâng húåp naây, Trûúãng àoaân cöng taác cêìn xaác àõnh töí chûácthïí chïë hiïån coá cho àïìn buâ, TÀC vaâ àûa caác thoaã thuêån vaâo vùn baãn dûå aán, vúái caác traách nhiïåmphuâ húåp trong phaåm vi khuön khöí thïí chïë hiïån haânh.

Nïëu phaåm vi TÀC lúán thò coá thïí seä cêìn möåt àún võ TÀC riïng biïåt àïí giaãi quyïët nhûäng vêën àïìliïn quan túái àïìn buâ vaâ khöi phuåc àúâi söëng cho nhûäng ngûúâi BAH. Trong giai àoaån chuêín bõdûå aán, trûúãng àoaân cöng taác cêìn xaác àõnh nhûäng vêën àïì sau:

Khuön khöí thïí chïë8

68

■ hònh thûác vaâ quy mö cuãa àún võ TÀC;■ nhiïåm vuå cuãa àún võ TÀC;■ thêím quyïìn vïì haânh chñnh vaâ taâi chñnh cuãa ngûúâi phuå traách kïë hoaåch TÀC;■ àöåi nguä nhên viïn vaâ ngên saách■ caác yïu cêìu vïì àaâo taåo vaâ nêng cao nùng lûåc.

Hònh thûác vaâ quy mö cuãa àún võ TÀC seä phuå thuöåc vaâo mûác àöå nghiïm troång cuãa taác àöång cuängnhû qui mö di chuyïín vaâ TÀC. Trûúãng àoaân cöng taác cêìn xaác àõnh caác phûúng aán töí chûác àïíthûåc hiïån TÀC dûåa trïn kïë hoaåch TÀC; chuá yá àùåc biïåt túái caã quyïìn haån haânh chñnh vaâ giaãi ngêncuãa ngûúâi laänh àaåo töí chûác nhùçm àaãm baão thûåc hiïån àuáng caác hoaåt àöång TÀC. Ngûúâi laänh àaåoàún võ TÀC phaãi laâ möåt caán böå coá thêm niïn, coá thêím quyïìn vaâ quyïìn lûåc taâi chñnh phuâ húåpàïí thûåc hiïån moåi chûác nùng, kïí caã nhûäng cuöåc hoåp àiïìu phöëi vúái nhûäng ban ngaânh khaác.

Àún võ TÀC thûúâng àûúåc thaânh lêåp trong phaåm vi ban hay cú quan chõu traách nhiïåm vïì dûå aánàêìu tû chñnh. Àiïìu naây cho pheáp cú quan àoá àiïìu phöëi moåi hoaåt àöång TÀC, bao göìm caã viïåcthu höìi àêët vaâ chi traã àïìn buâ cho nhûäng ngûúâi BAH maâ thûúâng laâ do caác cú quan khaác nhauthûåc hiïån (vñ duå, súã àõa chñnh, hay chñnh quyïìn àõa phûúng). Àöåi nguä nhên viïn cuãa àún võ TÀCcuäng coá thïí duy trò àûúåc caác möëi liïn hïå hïå thöëng vaâ chùåt cheä hún vúái dûå aán chñnh vaâ do vêåycoá thïí àoáng goáp tñch cûåc cho viïåc ra quyïët àõnh cuäng nhû cho viïåc triïín khai caác nguöìn lûåc töëthún vaâ nhanh choáng hún.

Àún võ TÀC coá thïí nùçm trong möåt töí chûác khaác cuãa chñnh phuã hay trong böå phêån haânh chñnhàõa phûúng (vñ duå, Nhaâ thu thêåp cêëp quêån hay truå súã Zilla Parisa úã êën Àöå, chñnh quyïìn thaânh

ÚÃ Trung Quöëc, khuön khöí chñnh saách TÀC vaâ nhûäng àiïìu khoaãn phaáp lyá àûúåc lêëy tûâ caácluêåt vaâ quy àõnh khaác nhau cuãa chñnh phuã, tónh vaâ àõa phûúng. Luêåt Quaãn lyá Àêët àai (1986)cuãa nûúác naây àoâi hoãi caác tónh xaác àõnh nhûäng chuêín mûác àïìn buâ riïng vïì àêët vaâ nhaâ cûãatrong phaåm vi hûúáng dêîn chung. Nhòn chung, caác kïë hoaåch TÀC laâ do cú quan vay vöënsoaån thaão (vñ duå, Súã Vêån taãi cuãa tónh Hebei soaån thaão cho dûå aán Àûúâng cao töëc Hebei), hoùåcdo möåt viïån thiïët kïë àõa phûúng soaån thaão sau khi tû vêën vúái haåt vaâ/hoùåc thaânh phöë BAHbúãi dûå aán. Traách nhiïåm thûåc hiïån caác kïë hoaåch TÀC thûúâng àûúåc phên cöng giûäa caác cêëpchñnh quyïìn khaác nhau. Caác quan chûác TÀC úã cêëp thaânh phöë, àùåc khu, quêån huyïån vaâ thõtrêën seä thûåc hiïån têët caã caác hoaåt àöång vïì TÀC.

Cêëp tónh: chõu traách nhiïåm toaân böå vïì viïåc thûåc hiïån vaâ phên böí chi phñ àïìn buâ.

Cêëp thaânh phöë tûå trõ: chõu traách nhiïåm phên cöng, thûåc hiïån vaâ àiïìu phöëi caác hoaåt àöångTÀC trong phaåm vi caác thöng söë TÀC àaä àûúåc chñnh phuã phï chuêín.

Chñnh quyïìn quêån huyïån: chõu traách nhiïåm quaãn lyá caác ngên saách àïìn buâ vaâ phên böíngên saách naây cho chñnh quyïìn cêëp dûúái.

Cêëp thõ trêën chõu traách nhiïåm àiïìu tra vïì àêët vaâ vïì di chuyïín, thûåc hiïån chi traã àïìn buâ túáinhûäng ngûúâi bõ thiïåt haåi taâi saãn, trûâ àêët.

Cêëp thön: àiïìu chónh laåi caác húåp àöìng sûã duång àêët àïí cung cêëp àêët nöng nghiïåp thay thïë.Cêëp thõ trêën vaâ cêëp thön coá thïí phaát triïín nhûäng doanh nghiïåp cêëp àõa phûúng nhùçm taåocú höåi viïåc laâm.

(1) Khoaãn vay söë 1387-PRC: Àûúâng cao töëc Hebei, 220 triïåu àö la, phï chuêín ngaây 28 thaáng 9 nùm 1995.

Khung 8.1

TÀC úã nûúác Trung Quöëc (1)

69

phöë tûå trõ hay quêån huyïån úã Trung Quöëc). Caác töí chûác àõa phûúng naây thûúâng àûúåc uyã nhiïåmgiaãi quyïët vêën àïì phaát triïín taåi àõa phûúng (vñ duå phaát triïín caác khu nhaâ úã Êën Àöå) vaâ coá thïítriïín khai àöåi nguä tûâ caác töí chûác àõa phûúng khaác giaãi quyïët caác cöng viïåc xaä höåi, phaát triïínnöng thön vaâ caác dõch vuå khuyïën nöng. ÚÃ Trung Quöëc, traách nhiïåm àöëi vúái hêìu hïët caác khñacaånh TÀC àûúåc trao cho thaânh phöë tûå trõ, hay quêån, vaâ chñnh quyïìn caác cêëp, vaâ nhûäng giaãi phaápvïì TÀC thûúâng àûúåc xêy dûång taåi àõa phûúng vúái caác tónh, quêån huyïån, thõ trêën vaâ xaä.

Möåt töí chûác TÀC riïng biïåt, àöåc lêåp vúái cú quan thûåc hiïån dûå aán àêìu tû, coá thïí hûäu ñch trongviïåc thûåc hiïån nhûäng hoaåt àöång TÀC trïn qui mö lúán. Trûúâng húåp cuãa Sardar Sarova úã Gujaratlaâ möåt vñ duå; Dûå aán naây àaä thaânh lêåp möåt cú quan vúái thêím quyïìn haânh chñnh vaâ phaáp lyá roäraâng àïí thûåc hiïån têët caã caác hoaåt àöång TÀC hoùåc chó àaåo caác phoâng ban vaâ caác cú quan chuyïnngaânh khaác thûåc hiïån caác nhiïåm vuå cêìn thiïët. Khi sûã duång möåt cú quan TÀC àöåc lêåp thò cêìncoá nhûäng cú chïë roä raâng àïí àiïìu phöëi caác ban ngaânh khaác nhau tham gia vaâo caác hoaåt àöångTÀC (vñ duå súã àõa chñnh, chñnh quyïìn àõa phûúng, vùn phoâng lao àöång, súã giaáo duåc vaâ y tïë, súãcöng chñnh... àöëi vúái viïåc phaát triïín cú súã haå têìng taåi caác khu TÀC).

Nhên lûåc vaâ ngên saách

Trong nhiïìu trûúâng húåp, caác àún võ vaâ töí chûác TÀC bõ thiïëu caán böå vò ban quaãn lyá dûå aán ûutiïn viïåc thûåc hiïån dûå aán chñnh hún so vúái hoaåt àöång TÀC. Trong nhûäng giai àoaån àêìu, àún võTÀC coá thïí chó coá möåt söë lûúång nhên viïn ñt oãi cho viïåc lêåp kïë hoaåch TÀC, tû vêën vaâ chuêín bõkïë hoaåch TÀC. Tuy nhiïn, cêìn coá möåt àöåi nguä caán böå àöng hún vaâ caác nguöìn lûåc cêìn thiïët khaáctrûúác khi dûå aán àûúåc phï chuêín. Tó lïå nhên viïn TÀC tûúng ûáng vúái ngûúâi BAH phuå thuöåc vaâonhiïìu yïëu töë, vñ duå nhû söë lûúång nhûäng ngûúâi BAH, söë àõa baân, vaâ mûác àöå phûác taåp cuãa caácvêën àïì. Khung dûúái àêy seä cho thêëy tó lïå tûâ trûúâng húåp Sardar Sarova úã Gujarat, Êën Àöå.

Möåt caách tiïëp cêån khaác, coá leä coá sûå tham gia cuãa ngûúâi dênnhiïìu hún, laâ cho àún võ TÀC hoaåt àöång nhû ngûúâi àiïìuphöëi, chõu traách nhiïåm giaám saát cöng viïåc cuãa caác nhoámngûúâi àõa phûúng BAH vaâ cuãa caác NGO hoaåt àöång nhû cúquan thûåc hiïån chuã yïëu. Caách tiïëp cêån naây àùåc biïåt coá ñchkhi xêy dûång caác phûúng aán, vñ duå, cho khu TÀC hay kïëhoaåch khöi phuåc thu nhêåp, vò noá giuáp taåo sûå uãng höå cêìnthiïët cho TÀC bïìn vûäng. Nhûäng hoaåt àöång lêåp vaâ thûåc hiïånkïë hoaåch TÀC úã dûå aán Cêìu Jamuna laâ möåt vñ duå vïì mö hònhnaây (xem Khung 8.3).

Töí chûác TÀC cêìn thaânh lêåp (caác) vùn phoâng taåi hiïån trûúângàïí taåo àiïìu kiïån cho viïåc lêåp kïë hoaåch, àiïìu phöëi, vaâ thûåchiïån caác dûå aán TÀC. Caác vùn phoâng taåi hiïån trûúâng cuängàùåc biïåt quan troång àïí duy trò möëi liïn hïå vúái ngûúâi BAH vaâtaåo sûå phöëi húåp töët cho caác hoaåt àöång TÀC.

Seä laâ àiïìu lñ tûúãng nïëu àöåi nguä nhên viïn trïn hiïån trûúâng söëng ngay trong khu vûåc dûå aán vaâcoá khaã nùng noái tiïëng àõa phûúng, àùåc biïåt trong caác trûúâng húåp dûå aán coá ngûúâi baãn xûá. Hoåàaåi diïån cho möåt têåp húåp nhûäng kyä nùng vaâ kinh nghiïåm, vñ duå vïì kyä thuêåt, y tïë cöång àöìng,luêåt phaáp, nöng höå, kinh tïë, nghiïn cûáu möi trûúâng, xaä höåi hoåc nöng thön, vaâ nhên chuãng hoåc.Cêìn coá caã nhên viïn nûä vaâ nam.

Trong giai àoaån tòm hiïíu thûåc tïë vaâ trûúác thêím àõnh, trûúãng àoaân cöng taác cêìn khùèng àõnh caácchi phñ vaâ caác nguöìn taâi chñnh cho moåi khña caånh cuãa caác hoaåt àöång TÀC, trong àoá coá cam kïëtcuãa chñnh phuã vïì thûåc hiïån thoaã àaáng cöng taác TÀC. Nhûäng quyïët àõnh sau vïì nhûäng vêën àïì

70

Tó lïå àöåi nguä nhên viïn TÀC thñch húåp so vúái nhûäng ngûúâi BAH phuå thuöåc vaâo töíng khöëilûúång cöng viïåc liïn quan túái TÀC vaâ khöi phuåc maâ cú quan àoá phaãi tûå thûåc hiïån vaâ vaâokhöëi lûúång cöng viïåc maâ cú quan coá thïí kyá húåp àöìng vúái caác töí chûác chñnh phuã hoùåc tûnhên. Khi cú quan TÀC vaâ khöi phuåc laâ möåt “dûå aán trong dûå aán”, kinh nghiïåm tûâ êën Àöåvaâ nhûäng núi khaác vïì thaânh cöng cuãa TÀC vaâ khöi phuåc chó ra rùçng tó lïå tûâ 1:35 àïën 1:40laâ thñch húåp. Vñ duå, trong trûúâng húåp cuãa Gujarat, dûå aán Sardar Sarova, àöåi nguä nhên viïncoá 1.300 ngûúâi so vúái 40.000 ngûúâi BAH.

Nguöìn: ÊËn Àöå, Söí tay TÀC vaâ Khöi phuåc, 1994, trang 56.

Khung 8.2

Tó lïå caán böå TÀC so vúái söë ngûúâi BAH trong dûå aán Sardar Sarova

Töíng söë ngûúâi BAH cuãa dûå aán Cêìu Jamuna úã Bùng-la-àeát ( 1 )ûúác tñnh laâ 77.220. Àiïìu tra doUyã ban Tiïën böå Nöng thön Bùng-la-àeát tiïën haânh cho thêëy coá 39.000 ngûúâi (6.000 höå) seäBAH trûåc tiïëp (mêët àêët nöng nghiïåp, bêët àöång saãn); 37.800 ngûúâi khaác (5.900 höå) BAH giaántiïëp do mêët khaã nùng tiïëp cêån túái àêët àïí kiïëm söëng (laâ nhûäng ngûúâi thuï àêët canh taác,nöng dên caác trang traåi, nhûäng ngûúâi kinh doanh/thuã cöng nhoã, nhûäng ngûúâi àõnh cû trïnàêët lêën chiïëm, nhûäng ngûúâi khöng coá quyïìn súã hûäu). Trong söë nhûäng ngûúâi BAH giaán tiïëp,42% laâ nöng dên trang traåi. Àïí àöëi phoá vúái nhûäng vêën àïì TÀC naãy sinh ngoaâi dûå aán, laänhàaåo cêìu Àa nùng Jamuna àaäthaânh lêåp möåt àún võ TÀCtrong giai àoaån trûúác thêímàõnh dûå aán vúái möåt giaám àöëcdûå aán coá thêím quyïìn vaâ ngênsaách riïng biïåt ( 2 ). Hai vùnphoâng taåi hiïån trûúâng àaä àûúåcàùåt taåi Tangai vaâ Sirajgani -nùçm hai bïn búâ söng Jamuna.Laänh àaåo dûå aán cêìu àaä thuïPhong traâo Phaát triïín Nöngthön (RDM), möåt NGO úã àõaphûúng àïí thûåc hiïån kïë hoaåchTÀC. Caác nhên viïn TÀC àõaphûúng àûúåc RDM tuyïín vaâàaâo taåo nhùçm trúå giuáp moåi hoaåt àöång TÀC, trong àoá coá caác chiïën dõch thöng tin vaâ giaãiquyïët caác bêët àöìng thöng qua caác ban giaãi quyïët khiïëu naåi àûúåc thiïët lêåp taåi àõa phûúng.Caác nhên viïn naây laâ möëi liïn hïå thïí chïë quan troång giûäa àöåi nguä nhên viïn cuãa dûå aán vaânhûäng ngûúâi BAH.

(1) Khoaãn vay söë 1298-BAN (SF): Dûå aán Cêìu Jamuna, 220 triïåu àö la, phï chuêín ngaây 8 thaáng 3 nùm 1994.(2) Kïë hoaåch TÀC sûãa àöíi, JMBA, 1994.

Khung 8.3

Töí chûác TÀC úã dûå aán Cêìu Jamuna

71

taâi chñnh vaâ ngên saách cêìn àûúåc thûåc hiïån trong thúâi gian thêím àõnh:

■ caác qui àõnh vïì nguöìn vaâ ngên saách cho àïìn buâ vaâ TÀC;■ qui àõnh vïì quyä dûå phoâng trong ngên saách TÀC;■ phên böí ngên saách haâng nùm vaâ àiïìu chónh ngên saách; vaâ■ laänh àaåo àún võ hay cú quan TÀC coá thêím quyïìn àêìy àuã vïì taâi chñnh vaâ haânh chñnh

àïí giaãi ngên.

Cêìn coá sûå mïìm deão trong qui àõnh vïì ngên saách àïí cho pheáp ngûúâi laänh àaåo àún võ hoùåc cúquan TÀC coá thêím quyïìn giaãi ngên nhanh choáng cho caác muåc àñch TÀC. Ngûúâi laänh àaåo naâycuäng cêìn coá thêím quyïìn àïí phöëi húåp vúái caác cú quan, ban ngaânh khaác, thuï caác NGO, hay húåpàöìng thûåc hiïån bêët kyâ khña caånh naâo cuãa hoaåt àöång TÀC (vñ duå, àiïìu tra kinh tïë xaä höåi, chuêínbõ kïë hoaåch TÀC), nïëu cêìn.

Àaâo taåo nhên viïn vaâ xêy dûång nùng lûåc

Trong giai àoaån nghiïn cûáu khaã thi vaâ caác chuyïën cöng taác tòm hiïíu thûåc tïë cuãa khoaãn vay,Trûúãng àoaân cöng taác cêìn àaánh giaá kyä nùng cuãa àöåi nguä caán böå vaâ nùng lûåc thïí chïë cuãa àúnvõ TÀC vaâ nhûäng cú quan khaác trong viïåc thûåc hiïån caác hoaåt àöång TÀC. Trong nhiïìu trûúânghúåp, bïn vay thûúâng thiïëu nùng lûåc thïí chïë cêìn thiïët cho cöng taác TÀC.

Dûåa trïn phên tñch nùng lûåc hiïån taåi vaâ caác nhu cêìu cuãa TÀC, Trûúãng àoaân cöng taác cêìn lêåp kïëhoaåch vaâ ngên saách àïí phaát triïín vaâ àaâo taåo àöåi nguä naây.

■ Trong caác giai àoaån àêìu cuãa quaá trònh lêåp kïë hoaåch TÀC, àöåi nguä caán böå TÀC coá thïíthu àûúåc nhûäng kinh nghiïåm vaâ kiïën thûác bùçng caách tham quan caác dûå aán TÀC àaäthaânh cöng.

■ Viïåc àaâo taåo ngùæn haån vïì quaãn lyá TÀC vaâ caác cuöåc höåi thaão coá thïí do caác viïån, cúquan àõa phûúng töí chûác.

■ Cêìn bùæt àêìu möåt TA àïí giuáp xêy dûång nùng lûåc lêåp vaâ thûåc hiïån kïë hoaåch TÀC.

Ngên haâng àaä taâi trúå möåt TA nhùçm nêng cao nùng lûåc quaãn lyá TÀC úã caác dûå aán àûúâng böå cuãaInàönïxia. Ngoaâi àaâo taåo, TA naây coân dêîn àïën viïåc phaát triïín möåt böå hûúáng dêîn hoaåt àöång vaâsöí tay vïì quaãn lyá TÀC cho caác dûå aán àûúâng böå.

Caác NGO nhû nhûäng taác nhên thûåc hiïån cöng taác TÀC

Caác NGO vúái caác kinh nghiïåm, sûå hiïíu biïët vaâ quan hïå vúái nhûäng ngûúâi BAH coá thïí trúå giuáp cúquan TÀC möåt caách hiïåu quaã trong nhiïìu viïåc. Sûå tham gia cuãa caác NGO trong caác dûå aán TÀCàûúåc xem laâ àùåc biïåt coá ñch trong nhûäng lônh vûåc sau:

■ Thu thêåp, chia seã thöng tin vaâ traánh nhûäng vêën àïì coá thïí xaãy ra;■ Lêåp vaâ thûåc hiïån caác kïë hoaåch taåo thu nhêåp;■ Triïín khai caác chiïën dõch thöng tin vaâ thu huát sûå tham gia cuãa cöång àöìng;■ Cuãng cöë caác töí chûác cuãa àõa phûúng vaâ tñnh tûå lûåc cuãa cöång àöìng; vaâ ■ Phên phöëi caác dõch vuå túái caác cöång àöìng úã vuâng sêu vuâng xa hiïåu quaã hún vaâ vúái chi

phñ thêëp hún.

Caác hoaåt àöång dûå aán cuãa Ngên haâng tûâ sau 1987 àaä cho thêëy mûác àöå tham gia cuãa caác NGOngaây caâng tùng trong moåi giai àoaån cuãa chu trònh chuêín bõ vaâ thûåc hiïån dûå aán. Trûúãng àoaâncöng taác cêìn khuyïën khñch bïn vay vaâ/hoùåc cú quan thûåc hiïån thu huát sûå tham gia cuãa caác NGOvaâ CBO tûâ caác giai àoaån ban àêìu cuãa quaá trònh chuêín bõ dûå aán.

72

Coá rêët nhiïìu loaåi NGO úã möîi nûúác, tûâ nhûäng nhoám luêåt gia àïën nhûäng töí chûác tûâ thiïån. Trongchuyïën cöng taác tòm hiïíu thûåc tïë, Trûúãng àoaân cöng taác cêìn chuã àöång xaác àõnh möåt töí chûácNGO (hay CBO) (coá tû vêën vúái bïn vay) thñch húåp àöëi vúái nhûäng nhiïåm vuå naây vaâ coá troång têmphaát triïín.

NGO àûúåc lûåa choån cho cöng taác TÀC cêìn phaãi àaáp ûáng caác tiïu chuêín sau.:

■ Nùçm trong vuâng BAH búãi dûå aán hoùåc àaä tûâng coá kinh nghiïåm laâm viïåc úã àõa phûúng;■ Coá nhiïìu kinh nghiïåm vïì lêåp kïë hoaåch vaâ thûåc hiïån chûúng trònh trong nhûäng lônh

vûåc nhû phaát triïín nöng thön, àoái ngheâo, caác vêën àïì giúái, möi trûúâng vaâ sûå tham giacuãa ngûúâi dên;

■ Coá àuã àöåi nguä caán böå coá kyä nùng vïì kyä thuêåt vaâ caác vêën àïì xaä höåi trong TÀC, phaáttriïín cöång àöìng, tham gia cuãa ngûúâi dên, bao göìm caã sûå quen biïët vúái ngön ngûä vaâtuåc lïå àõa phûúng;

■ Àaä àùng kyá vúái chñnh phuã nhû möåt NGO coá àêìy àuã phêím chêët vaâ àiïìu kiïån taâi chñnhcho muåc àñch thûåc hiïån dûå aán; vaâ

■ Khöng tham gia àaãng phaái chñnh trõ hay nhoám tñn ngûúäng naâo möåt caách trûåc tiïëp vaâgiaán tiïëp.

Nùm 1995, ADB àaä taâi trúå TA naây cho In-àönï-xi-a. Muåc tiïu chñnh cuãa TA laâ phaát triïín vaâtiïën haânh möåt cuöåc höåi thaão hai tuêìn cho Ban Töíng Giaám àöëc Àûúâng böå (DGH/BinaMarga)vaâ nhûäng ban ngaânh/cú quan khaác liïn quan nhùçm xêy dûång nùng lûåc töí chûác trong viïåclêåp kïë hoaåch vaâ thûåc hiïån thu höìi àêët vaâ TÀC trong caác dûå aán múã röång nùng lûåc taãi cuãaàûúâng böå. Cuöåc höåi thaão coá tñnh chêët àaâo taåo naây laâ höåi thaão àêìu tiïn thuöåc loaåi naây úã In-àö-nï-xi-a. 25 ngûúâi àaä tham dûå höåi thaão tiïën haânh úã Bandung tûâ ngaây 16 àïën 28 thaáng10 nùm 1995. Gêìn 2/3 söë ngûúâi tham dûå laâ caác caán böå trung, cao cêëp cuãa Tiïíu ban Giaámàöëc hoaåt àöång vaâ chñnh saách cuãa Bina Marga; söë coân laåi laâ tûâ caác töí chûác khaác nhau thuöåcchñnh phuã (vñ duå, Töíng cuåc Àõa chñnh, caác chñnh quyïìn àõa phûúng vaâ thaânh phöë vaâ caác töíchûác NGO, laâ nhûäng ngûúâi thûåc tïë àaä chõu traách nhiïåm vïì viïåc thu höìi àêët, àaánh giaá àïìnbuâ, tham khaão yá kiïën vaâ TÀC. Höåi thaão àaä coá caác cuöåc thaão luêån nhoám vaâ höåi thaão chuyïnàïì vïì caác vêën àïì TÀC, tham quan hiïån trûúâng vaâ baáo caáo bùçng hònh aãnh. Caác cuöåc thaãoluêån nhoám àaä àïì cêåp toaân böå caác yïëu töë cú baãn cuãa caác hoaåt àöång TÀC vaâ khöi phuåc. Ngoaâitaác àöång chung vïì àaâo taåo múã röång kiïën thûác cho àöåi nguä nhên viïn HGD/ Bina Marga vaânhûäng ngûúâi àaä trûåc tiïëp tham gia vaâo caác khña caånh thûåc tïë cuãa viïåc chiïëm duång àêët vaâTÀC trong caác dûå aán phaát triïín àûúâng böå, cuöåc höåi thaão coá tñnh chêët àaâo taåo naây àaä dêîntúái viïåc lêåp möåt böå chñnh saách roä raâng vaâ nhûäng hûúáng dêîn hoaåt àöång cho caác dûå aán àûúângböå. Söí tay Hûúáng dêîn Hoaåt àöång cho Quaãn lyá TÀC trong caác Dûå aán Àûúâng böå (1995) laâ möåthûúáng dêîn àêìy àuã theo tûâng bûúác cho viïåc lêåp kïë hoaåch vaâ hoaåt àöång TÀC. Muåc tiïu chñnhcuãa nhûäng hûúáng dêîn naây laâ nhùçm hoaâ húåp caác vêën àïì möi trûúâng vaâ xaä höåi vaâo quaá trònhlêåp kïë hoaåch vaâ phaát triïín àûúâng böå, àöìng thúâi àïì ra nhûäng nguyïn tùæc, thuã tuåc, qui trònhvaâ nhûäng danh saách àöëi chiïëu àïí giuáp caác cú quan trong ngaânh lêåp kïë hoaåch, chuêín bõ vaâthûåc hiïån caác chûúng trònh TÀC

.(1) TA söë 2268-INO: Xêy dûång Nùng lûåc Quaãn lyá TÀC trong caác Dûå aán Àûúâng böå: Baáo caáo Cuöëi cuângvïì TA. 265.000 àö la, phï chuêín ngaây 27 thaáng 12 nùm 1994.

Khung 8.4

TA àïí xêy dûång nùng lûåc quaãn lyá TÀC trong caác dûå aán àûúâng böå (1)

73

Caác uyã ban àiïìu phöëi TÀC

Cú quan TÀC cêìn ài àêìu trong viïåc thaânh lêåp caác uyã ban àiïìu phöëi TÀC cêëp àõa phûúng chonhûäng ngûúâi BAH vaâ nhûäng ngûúâi khaác vò muåc àñch tû vêën vaâ thu huát sûå tham gia cuãa ngûúâidên.

Caác uyã ban naây, taåi caác cêëp khaác nhau (vñ duå cêëp xaä, tiïíu quêån, huyïån, cêëp vuâng, cêëp dûå aán)thûúâng phaãi bao göìm:

■ Nhûäng ngûúâi BAH, nhûäng ngûúâi hûúãng lúåi ñch, (caã nam giúái vaâ phuå nûä), vaâ caác àaåi diïåncuãa cöång àöìng dên cû tiïëp nhêån;

■ Nhûäng àöëi taác khaác quan têm túái dûå aán (vñ duå, chñnh quyïìn àõa phûúng hoùåc trungûúng, caác caán böå do dên bêìu cûã, caác NGO); vaâ

■ Caác chuyïn gia kyä thuêåt maâ kiïën thûác cuãa hoå coá thïí giuáp xaác àõnh nhûäng taác àöångtiïìm nùng vaâ tòm ra nhûäng giaãi phaáp thñch húåp.

Àiïìu quan troång àöëi vúái ban quaãn lyá dûå aán trong giai àoaån naây laâ phaãi sùén saâng chia seã moåikhña caånh cuãa viïåc lêåp kïë hoaåch vêåt chêët cho dûå aán, thiïët kïë dûå aán cuâng caác phûúng aán coá thïíthay thïë vaâ caác taác àöång àaä àûúåc biïët cuãa dûå aán vïì chiïëm duång àêët, di chuyïín vaâ TÀC. Sûå thamgia cuãa ngûúâi dên vaâ viïåc tû vêën vúái hoå taåo àiïìu kiïån phaát triïín nhûäng phûúng aán àïìn buâ thñchhúåp, chêëp nhêån àûúåc vaâ àïí ngûúâi dên coá thïí laâm chuã àûúåc.

● Ngên haâng àang laâm viïåc àïí àaåt àûúåc nhûäng quan hïå chùåt cheä hún vúái caác NGO. Choàïën nay, nhûäng lônh vûåc húåp taác thiïët lêåp àûúåc bao göìm viïåc chia seã thöng tin, trúå giuáptrong viïåc phaát triïín vaâ thûåc hiïån caác chûúng trònh, dûå aán vaâ tû vêën trong phaát triïínchñnh saách.

● Caác NGO vúái sûå hiïíu biïët trûåc tiïëp vïì caác cöång àöìng àõa phûúng, coá thïí chia seã kinhnghiïåm vúái Ngên haâng vaâ caác chñnh phuã trong quaá trònh xaác àõnh, chuêín bõ, giaám saátvaâ àaánh giaá caác chñnh saách, caác chûúng trònh vaâ muåc tiïu phaát triïín. Caác NGO coá thïílaâm tùng nhêån thûác cuãa quêìn chuáng vïì sûå phaát triïín.

● Caác NGO giuáp Ngên haâng vaâ caác chñnh quyïìn chuêín bõ vaâ thûåc hiïån caác chûúng trònhvaâ dûå aán àùåc biïåt. Sûå àoáng goáp naây ngaây caâng quan troång vò nhûäng nöî lûåc phaát triïínàùåc biïåt nhêën maånh vaâo xoaá àoái, giaãm ngheâo vaâ cuãng cöë vai troâ cuãa phuå nûä trong phaáttriïín, vaâ àùåt troång têm vaâo nhûäng quan têm nhû phaát triïín con ngûúâi, kïë hoaåch hoaádên söë vaâ baão vïå möi trûúâng.

● Àöëi vúái Ngên haâng, sûå àoáng goáp cuãa NGO laâ quan troång trong viïåc giaãi quyïët nhûäng vêënàïì àùåc biïåt cuãa chñnh saách nhû TÀC bùæt buöåc, baão vïå dên baãn xûá, sûå tham gia cuãanhûäng ngûúâi BAH vaâ nhûäng ngûúâi àûúåc hûúãng lúåi ñch vaâo quaá trònh lêåp kïë hoaåch phaáttriïín, giaám saát vaâ àaánh giaá lúåi ñch.

Nguöìn: ADB vaâ caác NGO: Cuâng húåp taác laâm viïåc (Manila, ADB, 1996).

Khung 8.5

Coá àûúåc quan hïå chùåt cheä hún vúái caác NGO

74

Caác uyã ban naây cuäng quan troång àöëi vúái viïåc àaãm baão àïí giaám saát vaâ thûåc hiïån dûå aán hoaåt àöångcoá hiïåu quaã, vaâ àïí giaám saát coá thïí phaãn höìi thöng tin cho viïåc thûåc hiïån dûå aán.

Caác uyã ban giaãi quyïët khiïëu naåi

Caác uyã ban giaãi quyïët khiïëu naåi thûúâng thuöåc hai loaåi: toaâ aán chñnh thûác cho viïåc khiïëu töë,khiïëu kiïån liïn quan túái thûåc tiïîn àïìn buâ àêët, hoùåc caác ban giaãi quyïët khiïëu naåi àûúåc lêåp taåiàõa phûúng àïí giaãi quyïët nhûäng tranh chêëp vïì lúåi ñch TÀC. Caác thuã tuåc hoaåt àöång cho caác uyãban naây cêìn àûúåc chñnh thûác hoaá vaâ thiïët lêåp roä raâng trong baãn kïë hoaåch TÀC.

Baãng 8.1Khuön khöí töí chûác trong chu trònh dûå aán: Caác àiïím haânh àöång chñnh



MRM

Thêím àõnh


Thûåc hiïån



● Xaác àõnh phaåm vi TÀC, söë ngûúâi BAH trûåc tiïëp hoùåc giaántiïëp

● Àaánh giaá nùng lûåc vaâ quyïìn haån, nhiïåm vuå cuãa khuön khöítöí chûác vïì TÀC

● Xem xeát khuön khöí töí chûác vïì TÀC, xaác àõnh bêët kyâ sûå thiïëuhuåt naâo cuãa khuön khöí naây

● Thaânh lêåp àún võ hay cú quan TÀC, nïëu cêìn● Àaánh giaá caác nhu cêìu vïì nhên lûåc vaâ nùng lûåc thïí chïë● Giuáp phaát triïín nhên lûåc, TA cho xêy dûång nùng lûåc nïëu cêìn.● Tû vêën vúái nhûäng ngûúâi liïn quan túái dûå aán (nhûäng ngûúâi

BAH, NGO, nhûäng ngûúâi chuã tiïëp nhêån).● Qui àõnh vïì ngên saách vaâ taâi chñnh cho TÀC qua phên böí

ngên saách haâng nùm.● Cung cêëp ngên saách vaâ taâi chñnh cho TÀC qua viïåc phên böí

ngên saách haâng nùm.● Xem xeát khuön khöí töí chûác trong baãn kïë hoaåch TÀC.● Khùèng àõnh xem khuön khöí töí chûác coá àaáp ûáng nhûäng tiïu

chuêín vaâ chñnh saách cuãa Ngên haâng khöng.● Chuêín bõ TA àïí nêng cao nùng lûåc, nïëu cêìn● Kïët thuác moåi vêën àïì nöíi cöåm khaác● Lûåa choån vaâ cûã nhên viïn TÀC xuöëng hiïån trûúâng.● Thu huát sûå tham gia cuãa caác NGO vaâo quaá trònh thûåc hiïån

TÀC.á● Thu huát sûå tham gia cuãa ngûúâi dên súã taåi vaâo thûåc hiïån TÀC● Thûåc hiïån caác biïån phaáp xêy dûång nùng lûåc● Thu huát sûå tham gia cuãa caác NGO vaâo quaá trònh giaám saát.● Tiïën haânh giaám saát nöåi böå haâng thaáng hoùåc haâng quñ nhû kïë

hoaåch TÀC yïu cêìu● Sûã duång nhûäng töí chûác bïn ngoaâi àïí àaánh giaá taác àöång TÀC

75

Danh saách kiïím tra: Khuön khöí töí chûác

■ Xaác àõnh qui mö di chuyïín vaâ TÀC.

■ Thiïët lêåp möåt àún võ hay cú quan TÀC àïí giaãi quyïët caác vêën àïì vïì chñnh saách, lêåp kïëhoaåch, thûåc hiïån vaâ giaám saát TÀC, nïëu khöëi lûúång TÀC lúán.

■ Tñnh toaán chi tiïët têët caã nhûäng chi phñ cuãa viïåc chiïëm duång àêët, khöi phuåc thu nhêåpvaâ caác yïëu töë TÀC vaâ lêåp cung ûáng taâi chñnh.

■ Cung cêëp thöng tin thûúâng xuyïn cho nhûäng ngûúâi BAH vaâ ngûúâi dên núi tiïëp nhêån.

■ Thiïët lêåp caác uyã ban àiïìu phöëi cêëp cao àïí quaãn lyá TÀC.

■ Thu huát sûå tham gia cuãa nhûäng ngûúâi BAH vaâ nhûäng ngûúâi dên núi tiïëp nhêån, caácNGO hoùåc CBO vaâo têët caã caác giai àoaån cuãa quaá trònh lêåp vaâ thûåc hiïån kïë hoaåch TÀC.

■ Àêíy maånh nhûäng cöng viïåc mang tñnh thuã tuåc trïn hiïån trûúâng (biïn baãn hoåp, baáocaáo tiïën àöå) àïí tùng cûúâng sûå hiïíu biïët cuãa töí chûác vïì quaá trònh thûåc hiïån.

■ Maáy tñnh hoaá cú súã dûä liïåu phuåc vuå cho caác muåc àñch thûåc hiïån vaâ giaám saát.

77

Chûúng naây seä mö taã caách thûác, lñ do giaám saát vaâ àaánh giaá caác kïë hoaåch TÀC cuäng nhû xaácàõnh caác khaái niïåm chñnh vaâ gúåi yá phûúng phaáp tiïën haânh giaám saát, àaánh giaá TÀC.

Giaám saát, töíng kïët vaâ àaánh giaá TÀC: Caác khaái niïåm cú baãn

Giaám saát TÀC haâm nghôa thu thêåp, phên tñch, baáo caáo vaâ sûã duång caác thöng tin vïì tiïën trònhTÀC, dûåa trïn kïë hoaåch TÀC. Giaám saát têåp trung vaâo caác muåc tiïu vêåt chêët vaâ taâi chñnh cuängnhû sûå chuyïín giao caác quyïìn lúåi cho nhûäng ngûúâi BAH. Viïåc giaám saát thûúâng àûúåc tiïën haânhnöåi böå búãi cú quan thûåc hiïån, àöi khi coá sûå höî trúå cuãa caác chuyïn gia giaám saát bïn ngoaâi. Caácbaáo caáo thûúâng àûúåc chuyïín túái Ngên haâng.

Töíng kïët TÀC àûúåc töí chûác thûúâng xuyïn vaâ vaâo nhûäng thúâi àiïím chñnh trong tiïën trònh cuãadûå aán, vñ duå vaâo trung kyâ cuãa dûå aán. Trong quaá trònh töíng kïët, nhûäng ngûúâi laänh àaåo dûå aáncuâng vúái caác bïn tham gia chñnh hoåp vúái nhau nhùçm àaánh giaá tiïën trònh TÀC. Töíng kïët àûúåcruát ra dûåa trïn caác baáo caáo giaám saát vaâ àaánh giaá cuâng caác söë liïåu khaác. Trïn cú súã naây, caác bïnseä nhêët trñ vaâ àûa ra quyïët àõnh vïì caác haânh àöång cêìn tiïën haânh àïí caãi thiïån viïåc thûåc hiïåncöng taác TÀC hay àaáp laåi caác thay àöíi cuãa hoaân caãnh. Nhên viïn cuãa Ngên haâng cuäng coá thïítham gia vaâo caác àúåt töíng kïët naây, àùåc biïåt àöëi vúái caác chûúng trònh TÀC quy mö lúán.

Àaánh giaá TÀC àûúåc tiïën haânh trong vaâ sau khi thûåc hiïån TÀC. Noá seä àaánh giaá xem liïåu caác muåctiïu TÀC coá phuâ húåp vaâ liïåu chuáng coá àûúåc thûåc hiïån hay khöng, àùåc biïåt laâ xem mûác söëng vaâcuöåc söëng cuãa nhûäng ngûúâi BAH coá àûúåc phuåc höìi vaâ caãi thiïån hay khöng. Àaánh giaá TÀC nhùçmàaánh giaá hiïåu quaã, taác àöång vaâ sûå bïìn vûäng cuãa TÀC, ruát ra baâi hoåc cho viïåc lêåp kïë hoaåch TÀCtrong tûúng lai. Àaánh giaá TÀC khaác vúái giaám saát TÀC do phaåm vi röång lúán hún, mûác àöå thûúângxuyïn ñt hún vaâ vúái sûå tham gia cuãa caác chuyïn gia àöåc lêåp. Noá thûúâng àûúåc thûåc hiïån tûâ bïnngoaâi. Viïåc àaánh giaá taåo cú höåi vaâng cho caác nhaâ lêåp kïë hoaåch TÀC vaâ caác nhaâ lêåp chñnh saáchphaãn aánh möåt caách röång raäi hún thaânh cöng hay caác muåc tiïu, chiïën lûúåc vaâ caách tiïëp cêån cúbaãn cuãa TÀC.

Kïë hoaåch giaám saát vaâ àaánh giaá TÀC

Cú quan thûåc hiïån cuãa dûå aán chõu traách nhiïåm töí chûác vaâ cung cêëp nguöìn lûåc cho giaám saát vaâàaánh giaá. Kïë hoaåch TÀC chó roä caác chi tiïët cuãa viïåc töí chûác giaám saát vaâ àaánh giaá, bao göìm:

■ Sûå phên cöng traách nhiïåm giaám saát vaâ àaánh giaá trong àún võ hoùåc cú quan TÀC. Àöëivúái caác dûå aán coá quy mö TÀC lúán, möåt àún võ hay möåt nhoám chuyïn giaám saát vaâ àaánhgiaá phaãi àûúåc thiïët lêåp. Trong trûúâng húåp TÀC coá liïn quan túái caác cú quan khaác nhauhay caác cêëp chñnh quyïìn khaác nhau thò cêìn phaãi coá kïë hoaåch phöëi húåp;

■ Traách nhiïåm àöëi vúái caác nhiïåm vuå cuå thïí, bao göìm thu thêåp söë liïåu, phên tñch söë liïåu,thêím tra, kiïím soaát chêët lûúång, phöëi húåp vúái caác cú quan coá liïn quan, lêåp baáo caáo,àïå trònh baáo caáo túái nhûäng ngûúâi ra quyïët àõnh vaâ túái Ngên haâng, traách nhiïåm xemxeát vaâ haânh àöång phuâ húåp vúái baáo caáo;

ëGiaám saát vaâ àaánh giaá9

78

■ Phûúng phaáp thu thêåp vaâ phên tñch söë liïåu;■ Caác nguöìn cho cöng taác àiïìu tra thûåc àõa vaâ lûu trûä söë liïåu, bao göìm caã sûå tham gia

cuãa caác chuyïn gia xaä höåi hoåc, nhên chuãng hoåc xaä höåi vaâ chuyïn gia TÀC nhû àaä chóroä trong chñnh saách cuãa Ngên haâng;

■ Caác yïu cêìu àöëi vúái xêy dûång nùng lûåc vaâ kyä nùng giaám saát vaâ àaánh giaá, kïí caã kïëhoaåch vaâ ngên saách àaâo taåo;

■ Thúâi gian biïíu cho thu thêåp thöng tin, lêåp baáo caáo, àïå trònh baáo caáo; vaâ■ Ngên saách cho giaám saát vaâ àaánh giaá.

Giaám saát nöåi böå

Thûúâng thò cú quan thûåc hiïån chõu traách nhiïåm hoaân toaân àöëi vúái cöng taác giaám saát nöåi böå.Viïåc giaám saát àûúåc tiïën haânh theo caác hoaåt àöång, quyïìn lúåi, thúâi gian biïíu vaâ kinh phñ àaä àûúåcxaác àõnh trong kïë hoaåch TÀC. Giaám saát nöåi böå thûúâng dûåa vaâo hïå thöëng theã lûu trûä taåi cú quangiaám saát, ghi laåi nhûäng quyïìn lúåi àûúåc hûúãng vaâ àaä àûúåc nhêån cuãa tûâng höå gia àònh BAH. Hïåthöëng theã coá thïí àûúåc viïët tay hay vi tñnh hoaá. Möåt söë nûúác coân cêëp cho möîi höå gia àònh haycaá nhên möåt têëm theã TÀC trong àoá ghi caác quyïìn lúåi àûúåc hûúãng vaâ àaä àûúåc nhêån àïí hoå tûålûu giûä.

Hïå thöëng theã àûúåc böí sung bùçng àiïìu tra àõnh kyâ nhùçm xaác àõnh caác thay àöíi so vúái söë liïåugöëc àûúåc thiïët lêåp tûâ thöëng kï vaâ àiïìu tra ban àêìu. Àiïìu tra àõnh kyâ têåp trung vaâo viïåc nhêåncaác quyïìn lúåi cuãa caác höå BAH vaâ caác chó söë vïì lúåi ñch

Taác giaã cuãa kïë hoaåch TÀC seä àûa ra phûúng phaáp tiïën haânh cöng taác giaám saát, bao göìm àiïìutra theo àõnh kyâ vaâ giaám saát viïåc thûåc hiïån tiïën àöå dûå aán dûåa trïn caác hoaåt àöång vaâ caác quyïìnlúåi xaác àõnh trong kïë hoaåch TÀC. Phûúng phaáp seä chó roä kïë hoaåch, khuön khöí lêëy mêîu, têìn suêët,nguöìn lûåc vaâ traách nhiïåm cuãa àiïìu tra. Thûúâng thò giaám saát seä àûúåc tiïën haânh xuyïn suöët toaânböå chu trònh dûå aán, thêåm chñ kïí caã sau giai àoaån söi àöång cuãa hoaåt àöång TÀC. Chñnh saách cuãaNgên haâng àaä chó roä rùçng viïåc phuåc höìi hoaân toaân coá thïí bõ keáo daâi vaâ àoâi hoãi phaãi àûúåc giaámsaát möåt caách chùåt cheä sau khi caác hoaåt àöång TÀC àaä hoaân thaânh, àöi khi sau khi caác cöng trònhcuãa dûå aán àaä àûa vaâo vêån haânh vaâ viïåc taâi trúå cuãa Ngên haâng àaä hoaân têët.

Caác chó tiïu giaám saát seä àûúåc lûåa choån sao cho phuâ húåp vúái nöåi dung cuå thïí cuãa caác hoaåt àöångvaâ ma trêån quyïìn lúåi. Caác chó tiïu giaám saát mêîu àûúåc chó ra trong Baãng 9.1, qua àoá tuyâ tûânghoaân caãnh coá thïí xaác àõnh caác chó tiïu cuå thïí cho phuâ húåp vúái tûâng dûå aán.

Giaám saát vaâ àaánh giaá bïn ngoaâi

Àïí àaãm baão thöng tin àûúåc àêìy àuã vaâ khaách quan, thûúâng thò cú quan thûåc hiïån seä chó àõnhmöåt töí chûác àöåc lêåp chõu traách nhiïåm giaám saát vaâ àaánh giaá bïn ngoaâi. Hêåu àaánh giaá cöng taácTÀC laâ möåt phêìn khöng thïí taách rúâi trong chu trònh dûå aán. Àaánh giaá àöåc lêåp coá thïí àûúåc thûåchiïån búãi möåt töí chûác nghiïn cûáu hay tû vêën bïn ngoaâi, möåt khoa cuãa trûúâng àaåi hoåc hay möåtNGO phaát triïín. Nhiïåm vuå cuãa cú quan giaám saát bïn ngoaâi nhû sau:

■ Xaác minh kïët quaã cuãa giaám saát nöåi böå;■ Àaánh giaá xem caác muåc tiïu cuãa TÀC àaä àaåt àûúåc chûa; àùåc biïåt, caác nguöìn thu nhêåp

vaâ mûác söëng àaä àûúåc khöi phuåc hay caãi thiïån chûa;■ Àaánh giaá hiïåu quaã, taác àöång vaâ mûác àöå bïìn vûäng cuãa cöng taác TÀC; ruát ra caác baâi hoåc

cho viïåc lêåp kïë hoaåch vaâ xêy dûång chñnh saách TÀC trong tûúng lai.■ Tòm hiïíu xem caác quyïìn lúåi TÀC coá phuâ húåp àïí àaáp ûáng caác muåc tiïu TÀC khöng, vaâ

liïåu caác muåc tiïu TÀC coá phuâ húåp vúái àiïìu kiïån cuãa nhûäng ngûúâi BAH hay khöng.

79

Ngên saách vaâ thúâi gian

Chi traã caác quyïìn lúåi cuãa ngûúâi BAH

Loaåi giaám saát Cú súã cho caác chó söë

● Toaân böå caán böå chõu traách nhiïåm thu höìi àêët vaâ TÀC àaä àûúåcchó àõnh vaâ huy àöång cho cöng taác thûåc àõa vaâ trong vùn phoângàuáng theo kïë hoaåch chûa?

● Caác hoaåt àöång xêy dûång nùng lûåc vaâ àaâo taåo coá àûúåc hoaânthaânh àuáng lõch khöng?

● Caác hoaåt àöång thûåc hiïån TÀC coá àaåt àûúåc nhû kïë hoaåch thûåchiïån àaä àõnh khöng?

● Kinh phñ cho TÀC coá àûúåc phên böí cho caác cú quan TÀC àuángthúâi haån khöng?

● Caác cú quan TÀC àaä nhêån kinh phñ dûå kiïën chûa?● Giaãi ngên coá theo àuáng kïë hoaåch TÀC khöng?● Giai àoaån chuêín bõ vïì mùåt xaä höåi coá àûúåc tiïën haânh àuáng theo

kïë hoaåch thúâi gian àaä àõnh khöng?● Toaân böå àêët àai coá àûúåc thu höìi vaâ chuyïín giao àuáng thúâi haån

cho viïåc thûåc hiïån dûå aán khöng?● Têët caã nhûäng ngûúâi BAH coá àûúåc nhêån caác quyïìn lúåi phuâ húåp

vúái söë lûúång vaâ loaåi hònh BAH àaä xaác àõnh trong ma trêån quyïìnlúåi hay chûa?

● Têët caã nhûäng ngûúâi BAH coá àûúåc chi traã àuáng haån hay khöng?● Nhûäng ngûúâi bõ mêët àêët taåm thúâi àaä àûúåc àïìn buâ chûa?● Têët caã nhûäng ngûúâi BAH coá nhêån trúå cêëp vêån chuyïín, di

chuyïín, trúå cêëp thay thïë thu nhêåp vaâ caác khoaãn trúå cêëp TÀCkhaác nhû àaä thoãa thuêån theo àuáng lõch khöng?

● Têët caã caác lö àêët thay thïë hay caác húåp àöìng àaä àûúåc cung cêëpchûa? Àêët àai coá àûúåc phaát triïín nhû àaä qui àõnh khöng ? Àaäcoá biïån phaáp naâo àûúåc chuêín bõ àïí cung cêëp cho nhûäng ngûúâiBAH quyïìn húåp phaáp vïì àêët chûa?

● Coá bao nhiïu höå gia àònh BAH àaä nhêån quyïìn húåp phaáp vïì àêët?● Coá bao nhiïu ngûúâi BAH àaä nhêån núi úã múái theo caác phûúng aán

di chuyïín trong kïë hoaåch TÀC?● Chêët lûúång cuãa nhaâ úã coá phuâ húåp vúái caác tiïu chuêín àaä thoãa

thuêån khöng?● Caác núi úã múái coá àûúåc lûåa choån vaâ xêy dûång nhû caác tiïu chuêín

àaä àïì ra khöng?● Nhûäng ngûúâi BAH coá àang sinh söëng taåi nhaâ múái khöng?● Caác biïån phaáp trúå giuáp àöëi vúái cöång àöìng núi chuyïín àïën coá

àûúåc thûåc hiïån nhû kïë hoaåch àaä àõnh khöng?● Viïåc phuåc höìi cú súã haå têìng vaâ caác dõch vuå xaä höåi coá àûúåc tiïën

haânh hay khöng?● Nhûäng ngûúâi BAH coá khaã nùng tiïëp cêån vúái trûúâng hoåc, dõch vuå

y tïë, caác àõa àiïím vaâ caác hoaåt àöång vùn hoáa khöng? ● Caác hoaåt àöång nhùçm khöi phuåc àúâi söëng vaâ thu nhêåp coá àang

àûúåc thûåc hiïån nhû àaä vaåch ra trong kïë hoaåch phuåc höìi thunhêåp khöng? Vñ duå nhû viïåc sûã duång àêët thay thïë, bùæt àêìu hoaåtàöång saãn xuêët, söë lûúång ngûúâi BAH àûúåc àaâo taåo vaâ cung cêëpviïåc laâm, phên phöëi tñn duång nhoã, söë lûúång caác hoaåt àöång taåothu nhêåp àûúåc höî trúå?

● Caác höå kinh doanh BAH coá àûúåc nhêån caác quyïìn lúåi, bao göìmviïåc vêån chuyïín vaâ àïìn buâ cho caác thiïåt haåi gêy ra do mêëtnguöìn kinh doanh vaâ ngûâng saãn xuêët khöng?

Baãng 9.1Caác chó söë giaám saát tiïìm nùng

80

Caác yïu cêìu àöëi vúái giaám saát vaâ àaánh giaá bïn ngoaâi àûúåc àùåt ra trong kïë hoaåch TÀC dûúái daångàiïìu khoaãn tham chiïëu cho cú quan bïn ngoaâi. Àoaân giaám saát bïn ngoaâi seä phaãi tiïën haânh caáccuöåc àiïìu tra haâng nùm mang tñnh chêët cêåp nhêåt cú súã dûä liïåu göëc, têåp trung vaâo giaám saát vaâàaánh giaá lúåi ñch cuãa caác muåc tiïu TÀC. Àoaân giaám saát bïn ngoaâi seä thiïët lêåp cú súã dûä liïåu cho

giaám saát vaâ àaánh giaá, dûåa trïn hïå thöëng lûu trûäthöng tin cuãa riïng dûå aán. Cú súã dûä liïåu naây coá thïíbao göìm baãn àöì, biïíu àöì, hònh aãnh cuãa caác taâi saãnBAH, caác baãn sao cuãa caác húåp àöìng vaâ giêëy túâ vïì àêët,viïåc chi traã àïìn buâ, vaâ caác taâi liïåu àaánh giaá liïn quantúái TÀC.

Baãng hoãi vaâ khuön khöí mêîu àiïìu tra phaãi àûúåc thiïëtkïë sao cho coá thïí àûa ra àûúåc möåt cú súã dûä liïåu sosaánh caác àiïìu kiïån “trûúác” vaâ “sau” TÀC. Cuöåc àiïìutra seä töíng húåp chung caác baãng hoãi cêëp höå gia àònhtrong àoá coá caác thöng tin vïì caác chó söë chñnh cuãatiïën àöå, hiïåu quaã, nùng lûåc, taác àöång vaâ àöå bïìn vûängcuãa TÀC. Noá coá thïí àûúåc böí sung bùçng caác àúåt PRAtheo àõnh kyâ (àiïìu naây cho pheáp caác nhaâ àaánh giaátham khaão yá kiïën cuãa haâng loaåt caác bïn tham gia(chñnh quyïìn àõa phûúng, caán böå thûåc àõa vïì cöng taác

TÀC, caác NGO, laänh àaåo cöång àöìng vaâ, quan troång hún caã, laâ cuãa nhûäng ngûúâi BAH). Àoaân giaámsaát vaâ àaánh giaá cuäng thûúâng tiïën haânh ñt nhêët möåt cuöåc àiïìu tra hêåu àaánh giaá àïí àaánh giaáthaânh tûåu cuãa caác muåc tiïu TÀC, nhûäng thay àöíi vïì mûác söëng vaâ nguöìn kiïëm söëng cuäng nhûsûå phuåc höìi caác cú súã kinh tïë vaâ xaä höåi cuãa nhûäng ngûúâi BAH.

Tû vêën, khiïëu naåi vaâcaác vêën àïì àùåc biïåt

Giaám saát lúåi ñch

Loaåi giaám saát Cú súã cho caác chó söë

● Cöng taác tû vêën bao göìm hoåp haânh, hoåp nhoám vaâ caác hoaåt àöångcöång àöìng coá àûúåc tiïën haânh nhû àaä dûå kiïën khöng? Caác túâ rúivïì TÀC coá àûúåc chuêín bõ vaâ phên phaát khöng?

● Coá bao nhiïu ngûúâi BAH biïët vïì caác quyïìn lúåi cuãa hoå? Baonhiïu ngûúâi BAH biïët rùçng hoå àaä àûúåc cung cêëp caác quyïìn lúåiêëy?

● Coá bao nhiïu ngûúâi BAH coá khiïëu naåi? Kïët quaã ra sao?● Caác xung àöåt àaä àûúåc giaãi quyïët chûa?● Giai àoaån chuêín bõ xaä höåi àaä àûúåc tiïën haânh chûa?● Caác biïån phaáp àùåc biïåt àöëi vúái ngûúâi dên töåc thiïíu söë coá àûúåc

thûåc hiïån khöng?● Xuêët hiïån nhûäng thay àöíi gò vïì viïåc laâm, saãn xuêët vaâ sûã duång

taâi nguyïn so vúái trûúác khi coá dûå aán?● Coá nhûäng thay àöíi gò trong thu nhêåp vaâ chi tiïu so vúái trûúác khi

coá dûå aán? Liïåu coá thay àöíi gò trong chi phñ cho cuöåc söëng so vúáitrûúác khi coá dûå aán khöng? Thu nhêåp cuãa nhûäng ngûúâi BAH coátheo kõp nhûäng thay àöíi naây khöng?

● Coá thay àöíi naâo trong caác thöng söë chñnh vïì xaä höåi vaâ vùn hoáaliïn quan túái mûác söëng khöng?

● Xuêët hiïån nhûäng thay àöíi gò trong nhoám xaä höåi dïî bõ aãnhhûúãng?

Baãng 9.1Caác chó söë giaám saát tiïìm nùng (tiïëp theo)

81

Khung 9.1 thiïët lêåp caác yïu cêìu cú baãn vïì TOR àïí kyá húåp àöìng giaám saát vaâ àaánh giaá bïn ngoaâi.

ëThöng tin cú baãn vïìcaác höå gia àònh BAH

Khöi phuåc mûác söëng

Chó söë giaám saát Cú súã cho caác chó söë

● Võ trñ núi úã● Thaânh phêìn vaâ cêëu truác höå, tuöíi, trònh àöå vùn hoáa vaâ chuyïn

mön● Giúái tñnh cuãa chuã höå● Dên töåc● Tiïëp cêån túái caác dõch vuå y tïë, giaáo duåc, lúåi ñch cöng cöång vaâ caác

dõch vuå xaä höåi khaác● Loaåi nhaâ● Caác daång súã hûäu vaâ sûã duång àêët àai vaâ taâi nguyïn khaác● Nghïì nghiïåp vaâ viïåc laâm● Nguöìn vaâ mûác thu nhêåp● Söë liïåu vïì saãn xuêët nöng nghiïåp (àöëi vúái caác höå nöng dên)● Sûå tham gia vaâo caác nhoám cöång àöìng hay caác nhoám trong vuâng● Tiïëp cêån caác àõa àiïím vaâ sûå kiïån vùn hoáa● Giaá trõ cuãa caác taâi saãn mang laåi quyïìn lúåi vaâ quyïìn lúåi TÀC.● Viïåc chi traã àïìn buâ nhaâ cho ngûúâi BAH coá àûúåc tiïën haânh maâ

khöng trûâ khêëu hao, lïå phñ hoùåc chi phñ chuyïín nhûúång khöng?● Nhûäng ngûúâi BAH coá chêëp nhêån caác phûúng aán vïì núi úã àûúåc

àûa ra khöng?● Caác nhêån thûác vïì “cöång àöìng” àaä àûúåc khöi phuåc chûa?● Caác yïëu töë vùn hoáa - xaä höåi chñnh àaä àûúåc thay thïë cho nhûäng

ngûúâi BAH chûa?

Baãng 9.2 Caác chó söë cho giaám saát vaâ àaánh giaá bïn ngoaâi

● Muåc àñch, muåc tiïu cuãa giaám saát vaâ àaánh giaá bïn ngoaâi trong möëi liïn hïå vúái muåc tiïucuãa kïë hoaåch TÀC, muåc tiïu cuãa chñnh saách cuãa DMC vaâ chñnh saách cuãa Ngên haâng.

● Caác thöng tin cêìn thiïët àïí àaåt caác muåc tiïu naây, vúái sûå tham khaão kïë hoaåch haânh àöångTÀC.

● Phûúng phaáp vaâ caách tiïëp cêån àïí cung cêëp thöng tin.● Phûúng phaáp luêån chi tiïët, sûã duång caác àiïìu tra vaâ thöëng kï göëc hiïån coá, cêåp nhêåt àõnh

kyâ, khung mêîu, töí chûác thu thêåp söë liïåu, àöëi chiïëu, so saánh, phên tñch, kiïím tra chêëtlûúång cuãa söë liïåu, vaâ xêy dûång hïå thöëng lûu trûä vaâ baáo caáo.

● Sûå tham gia cuãa caác bïn coá liïn quan chñnh, àùåc biïåt cuãa nhûäng ngûúâi BAH trong giaámsaát vaâ àaánh giaá.

● Caác nguöìn lûåc cêìn thiïët bao göìm caác kiïën thûác vïì xaä höåi hoåc, nhên chuãng hoåc xaä höåivaâ TÀC.

● Khuön khöí thúâi gian cho giaám saát vaâ àaánh giaá.● Caác yïu cêìu vïì baáo caáo.

Khung 9.1

Toám tùæt TOR cho giaám saát vaâ àaánh giaá bïn ngoaâi

82

ëKhöi phuåc nguöìn thunhêåp

Mûác àöå haâi loâng cuãanhûäng ngûúâi BAH

Hiïåu quaã cuãa lêåp kïëhoaåch TÀC

Caác taác àöång khaác

Chó söë giaám saát Cú súã cho caác chó söë

● Viïåc chi traã àïìn buâ cho nhûäng ngûúâi BAH coá àûúåc tiïën haânh maâkhöng trûâ khêëu hao, lïå phñ hoùåc chi phñ chuyïín nhûúång khöng?

● Tiïìn àïìn buâ coá àuã àïí thay thïë cho taâi saãn bõ mêët khöng?● Coá sùén àêët thay thïë àuã tiïu chuêín àïí àïìn buâ khöng?● Trúå cêëp vêån chuyïín vaâ di chuyïín coá àuã trang traãi cho caác chi

phñ àoá khöng?● Trúå cêëp thay thïë thu nhêåp coá àuã àïí taái thiïët caác xñ nghiïåp vaâ

saãn xuêët khöng?● Caác xñ nghiïåp BAH coá àûúåc trúå giuáp àuã àïí tûå taái thiïët khöng?● Caác nhoám xaä höåi dïî bõ aãnh hûúãng coá àûúåc cung cêëp caác cú höåi

kiïëm tiïìn hay khöng? Caác cú höåi naây coá hiïåu quaã vaâ bïìn vûängkhöng?

● Viïåc laâm àûúåc cung cêëp coá khöi phuåc àûúåc mûác thu nhêåp vaâmûác söëng trûúác khi coá dûå aán khöng?

● Nhûäng ngûúâi BAH hiïíu biïët nhû thïë naâo vïì quy trònh cuäng nhûquyïìn lúåi TÀC? Ngûúâi BAH coá biïët vïì caác quyïìn lúåi cuãa hoå haykhöng?

● Hoå coá biïët laâ caác quyïìn lúåi naây àaä àûúåc àaáp ûáng hay chûa?● Ngûúâi BAH àaánh giaá nhû thïë naâo vïì mûác àöå khöi phuåc mûác

söëng vaâ sinh kïë cuãa baãn thên hoå?● Ngûúâi BAH biïët nhû thïë naâo vïì quy trònh khiïëu naåi vaâ quy trònh

giaãi quyïët xung àöåt?

● Nhûäng ngûúâi BAH vaâ taâi saãn cuãa hoå coá àûúåc liïåt kï chñnh xaáckhöng?

● Coá nhaâ àêìu cú àêët naâo àûúåc trúå giuáp khöng?● Khuön khöí thúâi gian vaâ kinh phñ coá àuã àïí àaáp ûáng caác muåc tiïu

àïì ra khöng?● Caác quyïìn lúåi coá quaá röång raäi khöng?● Caác nhoám xaä höåi dïî bõ aãnh hûúãng coá àûúåc phaát hiïån vaâ trúå giuáp

khöng?● Nhûäng ngûúâi thûåc hiïån TÀC àaä xûã lyá nhû thïë naâo vúái nhûäng vêën

àïì múái naãy sinh?

● Coá caác taác àöång möi trûúâng khöng ngúâ naâo xuêët hiïån khöng?● Coá caác taác àöång khöng ngúâ naâo àöëi vúái viïåc laâm vaâ thu nhêåp

xuêët hiïån khöng?

Baãng 9.2 Caác chó söë cho giaám saát vaâ àaánh giaá bïn ngoaâi (tiïëp theo)

83

Sûå tham gia cuãa ngûúâi BAH vaâ NGO vaâo giaám saát, thêím àõnh vaâ àaánh giaá

Viïåc tham gia vaâo quaá trònh giaám saát vaâ àaánh giaá cuãa nhûäng ngûúâi BAH vaâ cöång àöìng núichuyïín túái coá thïí giuáp giaãi quyïët haâng loaåt caác vêën àïì haâng ngaây naãy sinh trong quaá trònh thûåchiïån cöng taác TÀC. Nhûäng ngûúâi BAH, caác CBO, vaâ/hay caác NGO úã àõa phûúng cêìn àûúåc thuhuát tham gia vaâo quaá trònh naây. Àaánh giaá coá sûå tham gia cuãa ngûúâi dên giuáp caãi thiïån viïåc thûåchiïån chûúng trònh bùçng sûå tham gia cuãa nhûäng ngûúâi coá vai troâ chñnh vaâo thiïët kïë vaâ thûåc hiïånàaánh giaá. Caác kyä thuêåt cuãa PRA khuyïën khñch sûå tham gia cuãa nhûäng ngûúâi BAH vaâ caác bïnliïn quan khaác vaâo giaám saát vaâ thûåc hiïån TÀC.

Ûu àiïím Ûu àiïím

Nhûúåc àiïím Nhûúåc àiïím

Phûúng phaáp thûåc chûáng, àiïìu khiïínnhiïìu hún.

Phûúng phaáp coá sûå tham gia cuãa ngûúâidên, chuã quan hún

● Kïët quaã hònh thaânh tûâ quan àiïím vaâcaách nhòn cuãa têët caã caác bïn liïn quan

● Taåo cú höåi cho caác vêën àïì thûåc tiïînkhaác xuêët hiïån (vñ duå nhû caác vêën àïìnùçm ngoaâi khuön khöí dûå aán)

● Thûúâng dêîn túái sûå hiïíu biïët lêîn nhaugêìn guäi hún vaâ nhêån thûác vïì muåc tiïuchung (nïìn taãng nhên vùn)

● Nhanh, dïî xaác àõnh söë lûúång● Phûúng phaáp luêån dïî hiïíu● Coá thïí trûåc tiïëp gùæn liïìn vúái caách maâ dûå

aán àûúåc thiïët kïë● Traách nhiïåm lúán hún● Dïî thûåc hiïån hún vaâ khöng laâm phaát

sinh nhûäng vêën àïì phûác taåp liïn quantúái viïåc kiïím soaát hoaåt àöång ?

● Coá thïí khöng phuâ húåp vúái hònh thûáchay khuön khöí cuãa dûå aán

● Coá thïí bõ coi nhû sûå kiïím tra nghiïmngùåt vïì thaânh cöng cuãa hoaåt àöång theomuåc tiïu cuãa noá

● Chó möåt söë ñt caác nhaâ àaánh giaá biïët caáchsûã duång caác kyä thuêåt coá sûå tham giacuãa ngûúâi dên

● Coá thïí taåo ra nhûäng hy voång, chúâ àúåimaâ seä khöng/khöng thïí àûúåc àaáp ûáng.

● Ngaåo maån vaâ khöng nhaåy caãm● Kïët quaã dûúâng nhû chó phaãn aánh yá kiïën

cuãa ngûúâi àaánh giaá● Giaã àõnh sai soát vïì quan saát àöåc lêåp vaâ

khaã nùng nùæm bùæt “thûåc tïë”● Boã qua thûåc tiïîn nhên vùn - sûå thay àöíi,

biïën àöång chñnh trõ● Àún giaãn hoáa quaá mûác nguyïn nhên vaâ

taác àöång.

Baãng 9.3 So saánh caác phûúng phaáp àaánh giaá

Trñch dêîn tûâ Danh saách Àöëi chiïëu lêåp Kïë hoaåch Àaánh giaá trong Vûúåt qua Ngùn caách: Hûúáng dêîn Giaámsaát vaâ Àaánh giaá caác Dûå aán Phaát triïín cuãa Bernard Broughton vaâ Jonathan Hamprise, Höåi àöìng Trúågiuáp Haãi ngoaåi uác, 1997.

84

Danh saách kiïím tra: Giaám saát vaâ Àaánh giaá■ Thiïët lêåp hïå thöëng giaám saát nöåi böå àïí àaánh giaá tiïën àöå thûåc hiïån caác muåc tiïu chñnh

trong kïë hoaåch TÀC: kinh phñ vaâ khuön khöí thúâi gian, chi traã caác quyïìn lúåi cuãa nhûängngûúâi BAH, tû vêën, khiïëu naåi vaâ caác vêën àïì vaâ lúåi ñch àùåc biïåt.

■ Cung cêëp thúâi gian, caác nguöìn lûåc vaâ kinh phñ àêìy àuã cho giaám saát nöåi böå.■ Dûåa trïn caác baáo caáo giaám saát vaâ àaánh giaá, thûúâng xuyïn tiïën haânh xem xeát coá sûå

tham gia cuãa caác bïn coá liïn quan, trong àoá coá àaåi diïån nhûäng ngûúâi BAH. Àaåt sûånhêët trñ vïì caác haânh àöång cêìn thiïët nhùçm caãi tiïën viïåc thûåc hiïån TÀC vaâ thûåc hiïåncaác haânh àöång naây.

■ Thiïët lêåp hïå thöëng giaám saát vaâ àaánh giaá bïn ngoaâi nhùçm àaánh giaá viïåc thûåc hiïån vaâmûác àöå bïìn vûäng cuãa caác muåc tiïu TÀC.

■ Thiïët lêåp caác phûúng phaáp baáo caáo giaám saát, àaánh giaá vaâ caác yïu cêìu vïì baáo caáo.■ Duâng phûúng phaáp PRA vaâ caác phûúng phaáp khaác àïí thu huát sûå tham gia cuãa nhûäng

ngûúâi phaãi di chuyïín, ngûúâi dên àõa phûúng, NGO vaâ cöång àöìng vaâo giaám saát vaâ àaánhgiaá dûå aán.

■ Sau khi dûå aán hoaân thaânh, phaãi coá möåt àúåt hêåu àaánh giaá bïn ngoaâi àöëi vúái cöng taácTÀC do möåt cú quan àöåc lêåp bïn ngoaâi àaãm nhêån.

■ Töíng kïët caác baâi hoåc vïì lêåp chñnh saách vaâ lêåp kïë hoaåch TÀC.

■ Xaác àõnh mûác àöå vaâ hònh thûác tham gia■ Xêy dûång phaåm vi àaánh giaá■ Tiïën haânh caác cuöåc hoåp àïí lêåp kïë hoaåch cuãa àöåi thöng qua caác cuöåc thaão luêån nhoã■ Tiïën haânh àaánh giaá■ Phên tñch söë liïåu vaâ nhêët trñ vïì kïët quaã■ Xêy dûång caác kïë hoaåch giaãm nheå tiïëp theo nïëu cêìn.

Nguöìn: Tiïën haânh Àaánh giaá coá sûå Tham gia cuãa Ngûúâi dên, USAID, Trung têm Thöng tin vaâ Àaánh giaá Phaát triïín, 1996.

Khung 9.2

Caác bûúác tiïën haânh àaánh giaá coá sûå tham gia cuãa ngûúâi dên

■ Phoãng vêën lêëy thöng tin chñnh: choån caác nhaâ laänh àaåo àõa phûúng, ngûúâi lao àöång haynhûäng ngûúâi trong laâng coá hiïíu biïët hay kinh nghiïåm àùåc biïåt vïì caác hoaåt àöång vaâ viïåcthûåc hiïån TÀC.

■ Thaão luêån nhoám: thaão luêån caác chuã àïì cuå thïí (nhû viïåc traã àïìn buâ àêët, caác dõch vuå taåikhu TÀC, phuåc höìi thu nhêåp, vêën àïì giúái) taåi caác cuöåc hoåp nhoám múã.

■ Caác cuöåc hoåp cöång àöìng cöng khai: töí chûác caác cuöåc hoåp dên taåi caác khu TÀC àïí coáthïí khai thaác caác thöng tin vïì viïåc thûåc hiïån caác hoaåt àöång TÀC khaác nhau.

■ Quan saát trûåc tiïëp theo cêëu truác àõnh sùén: quan saát thûåc tïë tònh hònh thûåc hiïån cöngtaác TÀC, cöång thïm viïåc phoãng vêën caá nhên hoùåc caác nhoám nhùçm muåc àñch kiïím tracheáo.

■ Caác cuöåc phoãng vêën/àiïìu tra khöng chñnh thûác: àiïìu tra khöng chñnh thûác nhûängngûúâi BAH, cöång àöìng núi chuyïín àïën, ngûúâi lao àöång, caán böå TÀC vaâ nhên viïn cuãatöí chûác thûåc hiïån maâ khöng sûã duång caác phûúng phaáp àiïìu tra mêîu.

■ Nghiïn cûáu àiïím theo chiïìu sêu àöëi vúái caác têìng lúáp khaác nhau cuãa nhûäng ngûúâi BAHvaâ cû dên núi chuyïín àïën àïí àaánh giaá taác àöång cuãa TÀC.

Nguöìn: ÊËn Àöå: Söí tay TÀC vaâ Khöi phuåc, Ngên haâng Thïë Giúái, 1994.

Khung 9.3

Àaánh giaá nhanh coá sûå tham gia cuãa ngûúâi dên

85



MRM

Thêím àõnh


Thûåc hiïån



● Tiïën haânh ISA àïí taåo cú súã cho viïåc lêåp kïë hoaåch TÀC, giaámsaát vaâ àaánh giaá sau naây

● Xaác àõnh vuâng dûå aán

● Lêëy yá kiïën tû vêën cuãa têët caã caác bïn liïn quan● Taåo lêåp thöng tin cú súã qua àiïìu tra dên söë vaâ àiïìu tra● Dûåa trïn thöng tin cú súã àaä àûúåc thiïët lêåp, xêy dûång möåt kïë

hoaåch giaám saát vaâ àaánh giaá nhû möåt böå phêån cêëu thaânh cuãakïë hoaåch TÀC, vúái sûå tham gia cuãa caác bïn trong vaâ ngoaâi.

● Xem xeát caác kïë hoaåch giaám saát vaâ àaánh giaá àïí phöëi húåp hoaåtàöång giûäa caác töí chûác cú quan

● Raâ soaát laåi ngên saách vaâ caác nguöìn lûåc

● Xaác nhêån kïë hoaåch giaám saát vaâ àaánh giaá seä cung cêëp caácthöng tin vïì tiïën àöå vaâ mûác àöå àaåt àûúåc caác muåc tiïu TÀC

● Àaãm baão vïì giaám saát vaâ àaánh gia

● Thiïët lêåp khaã nùng giaám saát úã thûåc àõa● Àûa ngûúâi BAH/cöång àöìng núi àïën vaâ NGO vaâo quaá trònh

giaám saát● Giaám saát nöåi böå tiïën àöå thûåc hiïån caác muåc tiïu vïì kinh phñ,

khuön khöí thúâi gian, chi traã caác quyïìn lúåi cuãa ngûúâi BAH, tûvêën, khiïëu naåi, caác vêën àïì vaâ lúåi ñch àùåc biïåt

● Khuyïën khñch caác chuyïn gia àöåc lêåp bïn ngoaâi tham gia vaâogiaám saát vaâ àaánh giaá tiïën àöå cuäng nhû viïåc thûåc hiïån caácmuåc tiïu TÀC

● Lêåp caác baáo caáo àõnh kyâ vïì têët caã caác khña caånh giaám saát vaâàaánh giaá

● Tiïën haânh hêåu àaánh giaá bïn ngoaâi àöëi vúái cöng taác TÀC àïíàaánh giaá hiïåu quaã, taác àöång vaâ àöå bïìn vûäng cuãa caác quyïìnlúåi TÀC; vaâ àïí ruát ra caác baâi hoåc chiïën lûúåc cho viïåc hònhthaânh chñnh saách vaâ lêåp kïë hoaåch trong tûúng lai.

Baãng 9.4

Giaám saát vaâ àaánh giaá trong chu trònh dûå aán: Caác àiïím haânh àöång chñnh

87

Danh muåc taâi liïåu tham khaão

Achmad, Hisyam, 1991. The Social Costs of Resettlement: A Case Study Five Years After theInundation of the Saguling and Cirata Dam Areas in West Java. Jakarta, Indonesia.

Ackermann, W. C., G. F. White, vaâ E. B. Worthington (baãn hiïåu àñnh), 1973. Man-Made Lakes:Their Problems and Environmental Effects. Washington D.C: American Geophysical Union,Monograph söë 17, 1973.

Alexander, K., R. R. Prasad, vaâ M. P. Jahagirdar, 1991. Tribals, Rehabilitation, and Development.Jaipur, India: Rawat Publications, 1991.

Alvares, Claude, vaâ Ramesh Billorey, 1987.”Damming the Narmada: The Politics behind theDestruction.” The Ecologist, 17(2/3): trang 62 - 74, 1987.

Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ, 1991. Guidelines for Social Analysis of Development Projects.Manila, Philippines: Asian Development Bank, 1991.

Asthana, Shobha, and Shri Prabhat Parashar, 1992. Public Participation in the Resettlement andRehabilitation Programme of Sardar Sarovar Project. Florianopolis, Brazil: InternationalWorkshop on Involuntary Resettlement, 1992.

Baboo, Balgovind, 1991. “ Big Dams and the Tribals: The case of the Hirakud Dam Oustees inOrissa.” Social Action, 41 (3), 1991: trang 288 – 303.

Barth, Fredrik and T. R. Williams, 1994. Initial Resettlement Planning and Activity (1992 - 1994)in a Large Scale Hydropower Process: The Ertan Dam in Southwest China. Baãn thaão, àang xûã lñ.

Bartolome, Leopoldo, 1984. ”Forced Resettlement and the Survival Systems of the Urban Poor.”Ethnology, 23 (3), 1984: trang 177 - 192.

Bilj, J. E. Janssen, M. Meijer, vaâ nhûäng ngûúâi khaác, 1992. Slum Eviction and Relocation inBangkok, Delft, The Netherlands: Centre for International Cooperation and AppropriateTechnology (CICAT), 1992.

Billson, Janet Mancini, 1990. “Opportunity or Tradedy: The Impact of Canadian ResettlementPolicy on Inuit Families.“ American Review of Canadian Studies, 20 (2), 1990: trang 187 - 218.

Boonyabancha, Somsook, 1992. “Urban Relocation in Bangkok; with a Case Study on RuamjaiSamakki Resettlement Project.” Urban Relocation Policy and Practice, 1992.

Borup, J. H., D.T. Callego, vaâ P.G. Heffernan, 1979. “Relocation and Its Effects on Mortality.” TheGerontologist, 19, 1979: trang 135 -140.

88

Burbridge, Peter R., Richard B. Norgaard vaâ Gary S. Hartshorn, 1988. Environmental Guidelinesfor Resettlement Project in the Humid Tropics. Rome, Italy: Food and Agriculture Organizationof the United Nations. FAO Environment and Energy Paper 9, 1988.

Center for Urban Studies, 1987. Socio-Economic Profile of Dattapara: A Squatter ResettlementCamp, Tongi. Dhaka, Bangladesh: University of Dhaka, 1987.

Cernea, Michael M., 1995. The Sociological Action Research of Development-Induced PopulationResettlement. Loaåt baâi in laåi cuãa Ngên haâng Thïë Giúái: söë 480, Washington, D.C.: 1995.

Cernea, Michael M., 1995. Understanding and Preventing Impoverishment from Displacement.Reflections on the State of Knowledge. Loaåt baâi in laåi cuãa Ngên haâng Thïë Giúái: söë 478,Washington, D.C.: 1995.

Cernea, Michael M., 1993. “Social Science Research and the Crafting of Policy on PopulationResettlement,” Knowledge and Policy, têåp 6, söë 3 - 4.

Cernea, Michael M., vaâ S. E. Guggenheim (baãn sûãa), 1993. “Anthropological Approaches toInvoluntary Resettlement: Policy, Practice, and Theory.” Boulder, CO: Westview Press, 1993.

Cernea, Michael M., 1991. “Socio-Economic and Cultural Approaches to Involuntary PopulationResettlement.“ Guidelines on Lake Management, 2, 1991: trang 177 - 188. Loaåt baâi in laåi cuãaNgên haâng Thïë Giúái: söë 468, Washington, D.C.:1993.

Cernea, Michael M., 1991.” Involuntary Resettlement: Social Research, Policy, and Planning.”Trong Putting People First. Sociological Variables in Rural Development, baãn hiïåu àñnh lêìn 2,sûãa àöíi vaâ böí sung. M.M. Cernea biïn têåp, trang 188 - 216. New York/Oxford: Oxford UniversityPress.

Cernea, Michael M, 1990. Poverty Risks from Population Displacement in Water ResourcesDevelopment, Harvard University, HIID, Development Discussion Paper söë 355. Cambridge, MA,August.

Cernea, Michael M., 1990. From Unused Social Knowledge to Policy Creation: The Case ofPopulation Resettlement. Harvard University, Cambridge, MA, HIID, 1990.

Cernea, Michael M., 1990. “Involuntary Resettlement and Development.” Finance andDevelopment, 25.3, 1988: trang 44 - 46. Cuäng in trong cuöën The Human Dimension ofDevelopment: Perspectives from Anthropology cuãa Hari Mohan Mathur (coá hiïåu àñnh), NewDelhi: Concept Publishing Company, 1990.

Cernea, Michael M, 1990. “Internal Refugee Flows and Development-Induced PopulationDisplacement.” Journal of Refugee Studies, 3 (4), 1990: trang 320 - 339. Loaåt baâi in laåi cuãa Ngênhaâng Thïë Giúái: söë 462, Washington, D.C. 1990.

Cernea, Michael M., 1990. Poverty Risks from Population Displacement in Water ResourcesDevelopment, Havard University, Cambridge, MA, HIID, 1990.

Cernea, Michael M., 1988. Involuntary Resettlement in Development Projects. Policy Guidelinesin World Bank-Financed Projects. World Bank Technical Paper söë 80, 1988.

89

Chardran, T. R. Satish, vaâ Aloysius Fernandes, 1990. Workshop on Rehabilitation of PersonsDisplaced by Development Projects. Bangalore, India: Institute for Social and Economic Change,1990.

Degroot, David G., 1979. Initiating Urban Development: Slum Improvement and Resettlement in

Davao City. Dissertation. Boulder, CO: University of Colorado, 1979.

Dhagamwar, Vasuda, 1989. “Rehabilitation: Policy and Institutional Changes Required.” TrongDevelopment, Displacement and Rehabilitation: Issues for a National Debate cuãa WalterFernanders vaâ Ganguly Thulral (baãn sûãa). New Delhi, India: Indian Social Institute, 1989.

Drucker, Charles, 1984. “Dam the Chico: Hydro Development and Tribal Resistance in thePhilippines.” The Social and Environmental Effects of Large Dams. E. Goldsmith, vaâ N. Hildyard(baãn sûãa). Camelford, UK: Wadebrige Ecological Center, 1984.

Egre, Dominique, vaâ Pierre Senecal, 1990. ”Resettlement Studies and Human EnvironmentImpact Assessment of Water Control Projects: Similarities and Discrepancies.” ImpactAssessment Bulletin, 8 (3), 1990: trang 5 -18.

Escudero, Carlos R. Involuntary Resettlement in Bank-Assisted Projects: An Introduction to LegalIssues. Legal Department. Washington, D.C: The World Bank, 1988.

Farvacque, Catherine, vaâ Patrick McAuslan, 1992. Reforming Urban Land Policies and

Institutions in Developing Countries. Urban Management Program Policy Paper. Washington,D.C : The World Bank, 1992.

Fernandes, Walter, 1992. Displacement as a Process of Marginalization. Florianopolis, Brazil:Electrobas, 1992.

Fernandes, Walter, 1991. “Power and Powerlessness: Development Projects and Displacementof Tribals.” Social Action, 41 (3), 1991: trang 243 - 270.

Fernandes Walter and E. G. Thukral, 1989. Development, Displacement, and Rehabilitation:

Issues for a National Debate. New Delhi, India: Indian Social Institute, 1989.

Fiang, Tian, vaâ Lin Fatang. “Population Resettlement and Economic Development in the ThreeGorges Project.” Chinese Geography and the Environment, 1 (4) 1988: trang 90 - 100.

Finsterbusch, Kurt, 1980. Understanding Social Impacts. Assessing the Effects of Public Projects.Beverly Hills-London” Sage Publications .

Goldsmith, Edward, Nicholas Hildyard, vaâ Denys Trussell (baãn sûãa), 1986. “The Social andEnvironmental Effects of Large Dams. Case Studies.” Camelford, U.K.: Wadebridge EcologicalCentre, 2, 1986.

Guggenheim, Scott, 1994. Involuntary Resettlement: An Annotated Reference Bibliography forDevelopment Research. Environment Working Paper söë 64. The World Bank, EnvironmentDepartment.

90

King, Victor T, 1986. Planning for Agrarian Change: Hydro-electric Power, Resettlement andIban Swidden Cultivators in Sarawak, East Malaysia. Hull: Centre for Southeast Asian Studies,University of Hull, 1986.

Koenig, Dolores, 1992. Women and Resettlement. Washington, D.C: American University, Dept.of Anthropology, 1992.

Kool, M., D. Verboom, vaâ J. J. van der Linden, 1989. “Squatter Settlement Improvement andDisplacement: A Review of Concepts, Theory, and Comparative Evidence.” HabitatInternational 13 (3), 1989: trang 187-199.

Morse, Bradford, vaâ Thomas Berger, 1992. Sardar Sarovar: A Report of the Independent Review.Ottawa, Canada: Resource Futures International (RFI) Inc., 1992.

Murphy, Denis, 1990. A Decent Place to Live - Urban Poor in Asia. Bangkok, Thailand: AsianCoalition for Housing Rights, 1990.

ODA, 1995. A Guide to Social Analysis For Projects in Developing Countries. London: HMSO.

OECD, Development Assistance Committee, 1992. Guidelines for Aid Agencies on InvoluntaryDisplacement and Resettlement in Development Projects. OECD: Paris.

Oliver-Smith, Anthony, 1991. “Involuntary Resettlement, Resistance and PoliticalEmpowerment”. Journal of Refugee Studies, 4 (2), 1991: trang 132-149.

Palmer, G, 1974. “The Ecology of Resettlement Schemes”. Human Organization, 33 (93), 1974:trang 239 - 250

Partridge, William, 1989. “Involuntary Resettlement in Development Projects”. Journal ofRefugee Studies, 2 (3) 1989: trang 373 - 384.

Pokharel, Jagadish C, 1993. “Unresolved Conflicts and Missed Justice: Prospects andLimitations of Mediated Conflict Resolutions in Involuntary Displacement in DevelopingCountries”. Development Inducced Displacement: Approaches to Resettlement in Asia. HariMohan Mathur (biïn têåp) (àang in), 1993.

Ranade, V. M, 1992. Reservoirs and Environment. India: Government of Maharashtra, 1992.

Rao, Kishore, vaâ Charles Geisler, 1989. “The Social Consequences of Protected AreasDevolopment for Resident Populations”. Journal of Natural Resources, 2 - 1989.

Scudder, Thayer, 1993. “Monitoring a Large - Scale Resettlement Program with RepeatedHousehold Interviews.” Trong Rapid Appraisal Methods cuãa K. Kumar Rapid, Washington, D.C.,1993.

Scudder, Thayer, 1991a. “Sociological Framework for the Analysis of New Land Settlement,” -Putting People First. Sociological Variables in Development cuãa Cernea, M. (chónh sûãa lêìn thûáhai) New York - Oxford, Oxford University Press.

91

Shi, Guoqing, 1996b. “The Comprehensive Evaluation Method and its Application ofProduction and Living Standard for Rural Resettlers in Reservoir Area.” - Trong NRCR, Paperson Resettlement and Development, Nanjing.

Shi, Guoqing, Xun Houping, vaâ Yu Wenxue, 1996. “Advances in Project Resettlement Research.”- Trong NRCR, Papers on Resettlement and Development, Nanjing.

Sim, Hew Cheng, 1991. “Agrarian Change and Gender Relations: The case of Batang AiResettlement Scheme, Sarawak, A Brief Summary. “ Borneo Research Bulletin, söë 23, 1991:trang 99 - 102.

Singh, Mridula vaâ caác cöång sûå, 1992. Displacement by Sardar Sarovar, and Theri: AComparative Study of Two Dams, Delhi, MARG.

Soemarwoto, Otto vaâ Edy Brotoisworo, 1990. Proposed Recommendations Towards ImprovingWater Resources Management in River/Lake Basin Context: The Saguling Case, Indonesia. In-àö-nï-xi-a: Institute of Ecology - Padjadjaran University, 1990.

Ngên haâng Thïë Giúái, 1996. Operational Directive No. 4.30 Involuntary Resettlement: Guidelinesfor Lawyers.

Ngên haâng Thïë Giúái, 1994. Regional Remedial Action Planning for Involuntary Resettlement inWorld Bank Supported Projects. A Report of the Bankwide Resettlement Review, November. Baáocaáo söë 15292 GLB.

Ngên haâng Thïë Giúái, 1994. The Bankwide Rewew of Projects Involving Involuntary Resettlement1986 - 1993. Environment Department, April.

Ngên haâng Thïë Giúái, 1993. Gender and Resettlement: An Overview of Impact and PlanningIssues in World Bank Assisted Projects. Taâi liïåu soaån thaão cho àúåt Töíng kïët Taái àõnh cû trïn toaânNgên haâng.

Ngên haâng Thïë Giúái, 1990. Operational Directive No. 4.30. Involuntary Resettlement.

Ngên haâng Thïë Giúái, 1986. Operational Manual Statement No. 10.08. Operations Policy Issuesin the Treatement of Involuntary Resettlement.

Zaman, M. Q, 1996. Development and Displacement: Toward a Resettlement Policy forBangladesh. Asian Survey, têåp 36(7).

Zaman, M. Q, 1991. The Displaced Poor and Resettlement Policies in Bangladesh. Disasters,têåp 15(2).

Zaman, M. Q, 1990. Land Acquisition and Compensation in Involuntary Resettlement. CulturalSurvival Quarterly, têåp 13 (4).

Zaman, M. Q, 1990. Taâi liïåu phaát taåi cuöåc húåp thûúâng niïn lêìn thûá 49 cuãa the Society forApplied Anthropology (York, Ontario). The Displaced Poor and Resettlement Policies inBanglades. Alberta, Canada, 1990.

93

Phuå luåc 1

Chñnh saách cuãa Ngên haâng vïì taái àõnh cû bùæt buöåc

Giúái thiïåu

Ngûúâi ta caâng ngaây caâng nhêån thûác àûúåc rùçng chñnh con ngûúâi múái laâ trung têm cuãa sûå phaáttriïín. Tuy nhiïn, coá thïí coá nhûäng trûúâng húåp ngûúâi ta phaãi can thiïåp vaâo sûå phaát triïín vò lúåiñch to lúán hún cuãa xaä höåi, mùåc duâ àiïìu naây coá thïí bêët lúåi àöëi vúái möåt söë ngûúâi, vñ duå nhû trongcaác dûå aán àûúâng hay àiïån. Trong trûúâng húåp naây, nhûäng ngûúâi coá thïí phaãi chõu nhûäng aãnhhûúãng bêët lúåi nhû vêåy cêìn àûúåc tham khaão yá kiïën, àûúåc àïìn buâ thiïåt haåi vaâ höî trúå àïí xêy dûånglaåi nhaâ cûãa, cöång àöìng, lêåp laåi cöng xûúãng, nhaâ maáy, vaâ tiïëp tuåc phaát triïín tiïìm nùng cuãa mònhnhû laâ nhûäng thaânh viïn hûäu ñch (taåo ra cuãa caãi vêåt chêët) trong xaä höåi, noái chung ñt nhêët cuängphaãi úã mûác àöå tûúng àûúng vúái mûác khi chûa coá sûå can thiïåp phaát triïín. Àiïìu naây àùåc biïåtquan troång khi nhûäng ngûúâi bõ aãnh hûúãng thuöåc diïån ngheâo khoá vaâ dïî bõ taác àöång, khöng àuãkhaã nùng àûúng àêìu vúái nhûäng taác àöång bêët lúåi àoá, vaâ khöng thïí tiïëp tuåc taåo ra cuãa caãi vêåtchêët nïëu nhû khöng àûúåc giuáp àúä tñch cûåc.

Taâi liïåu naây seä àïì xuêët caác phûúng phaáp giaãi quyïët taái àõnh cû bùæt buöåc, àïìn buâ vaâ öín àõnh laåicuöåc söëng cho nhûäng ngûúâi phaãi di chuyïín trong caác dûå aán phaát triïín, àùåc biïåt laâ trong caác dûåaán do Ngên haâng taâi trúå. Taâi liïåu cuäng seä àïì cêåp túái kinh nghiïåm cuãa (i) Ngên haâng vaâ caác nûúácthaânh viïn àang phaát triïín (DMC); vaâ (ii) caác töí chûác khaác, trong àoá coá Ngên haâng Thïë Giúái. Caácphûúng phaáp tiïëp cêån vaâ hûúáng dêîn hoaåt àöång cuãa Ngên haâng Thïë Giúái seä àûúåc chuá troång vò(i) sûå tûúng àöìng trong hoaåt àöång taåi chêu AÁ cuãa Ngên haâng vaâ Ngên haâng Thïë giúái; vaâ vò (ii)Ngên haâng Thïë Giúái coá kinh nghiïåm lêu nùm hún, ñt nhêët laâ tûâ nùm 1980, trong viïåc choån lûåavaâ thûåc hiïån caác chñnh saách taái àõnh cû bùæt buöåc àùåc biïåt thñch ûáng vúái chêu AÁ.

Caác muåc dûúái àêy seä thöng tin vïì caác loaåi dûå aán phaãi di chuyïín dên, qui mö vaâ taác àöång cuãaviïåc di chuyïín àoá, nhûäng khaác biïåt giûäa di dên tònh nguyïån vúái taái àõnh cû bùæt buöåc, möëi quanhïå giûäa taái àõnh cû bùæt buöåc vúái möi trûúâng. Chûúng II kiïím laåi caác kinh nghiïåm vïì taái àõnh cûbùæt buöåc. Chûúng III noái roä cú súã lyá luêån cho chñnh saách kiïën nghõ cuãa Ngên haâng vïì taái àõnhcû bùæt buöåc. Chûúng IV àïì xuêët caác thuã tuåc thûåc hiïån maâ Ngên haâng seä aáp duång trong lônh vûåcnaây. Cuöëi cuâng, caác kïët luêån ngùæn goån àûúåc trònh baây úã Chûúng V.

Taái àõnh cû bùæt buöåc laâ möåt lônh vûåc nhaåy caãm, haâm chûáa nhûäng lúåi ñch kinh tïë, xaä höåi vaâ chñnhtrõ traái ngûúåc nhau maâ trong hêìu hïët caác trûúâng húåp khoá coá thïí dung hoâa àûúåc. Do Ngên haângchó hiïíu biïët haån chïë vïì taái àõnh cû, khi baân luêån vïì vêën àïì naây cêìn xem xeát caã caác baâi hoåc ruátra tûâ kinh nghiïåm cuãa caác DMC vaâ caác töí chûác khaác. Bêët kò möåt kiïën nghõ chñnh saách hay möåtnguyïn tùæc lêåp kïë hoaåch naâo àïìu phaãi vaåch ra vaâ thûåc hiïån vúái möåt sûå nhaåy caãm àöëi vúái böëicaãnh chñnh trõ, phaáp luêåt, kinh tïë, xaä höåi vaâ vùn hoáa cuãa möåt DMC. Sau àoá, dûåa trïn caác baâi hoåcàûúåc ruát ra àïí xem xeát vaâ choån loåc laåi caác chñnh saách, nguyïn tùæc àoá.

94

Nhûäng dûå aán coá di dên

Bêët kò möåt dûå aán phaát triïín naâo àem laåi nhûäng thay àöíi àaáng kïí vïì caách thûác sûã duång àêët àai,nguöìn nûúác, hay caác loaåi taâi nguyïn thiïn nhiïn khaác, àïìu coá thïí taác àöång bêët lúåi túái nhûängngûúâi àang sûã duång caác nguöìn taâi nguyïn àoá vaâ caác phûúng tiïån kinh tïë, xaä höåi, vùn hoáa vaâtön giaáo liïn quan. Coá nhiïìu loaåi dûå aán phaãi chiïëm duång hay chuyïín hûúáng sûã duång caác khuàêët do caác caá nhên vaâ cöång àöìng àang súã hûäu hoùåc sûã duång - vñ duå nhû nhûäng dûå aán (i) xêyàêåp thuãy lúåi vaâ thuãy àiïån; (ii) laâm àûúâng böå, àûúâng xe lûãa vaâ hïå thöëng kïnh mûúng tûúái tiïu;(iii) lêåp àûúâng dêy truyïìn taãi vaâ caác cöng trònh khaác àoâi hoãi coá haânh lang an toaân; (iv) xêy dûångsên bay; (v) xêy dûång, khöi phuåc vaâ múã röång caác caãng vaâ thõ trêën; (vi) xêy dûång hoùåc nêng cêëpcú súã haå têìng úã àö thõ nhû hïå thöëng thoaát nûúác, àûúâng ngêìm, àûúâng nöåi àö, vaâ qui hoaåch àöthõ möåt caách töíng thïí hún: (vii) xêy caác nhaâ maáy nhiïåt àiïån vaâ caác nhaâ maáy cöng nghiïåp gêy önhiïîm khaác; (viii) khai thaác moã, àùåc biïåt laâ moã löå thiïn; (ix) xêy dûång caác cöng viïn baão vïå thiïnnhiïn, caác vuâng sinh hoåc àa daång, caác khu baão töìn, àöìng coã vaâ àûúâng gia suác di cû theo muâa;vaâ (x) phaát triïín rûâng, bao göìm tröìng laåi rûâng, tröìng cêy cöng nghiïåp, chùåt àöën/ thu hoaåch cêyvaâ àoáng cûãa rûâng.

Trong söë naây, nhiïìu dûå aán coá thïí mang tñnh quan troång quyïët àõnh àöëi vúá sûå phaát triïín cuãaàõa phûúng, khu vûåc vaâ quöëc gia. Tuy nhiïn, chuáng cuäng laâm naãy sinh mêu thuêîn giûäa muåcàñch phaát triïín quöëc gia lêu daâi vúái quyïìn lúåi cuãa caác cöång àöìng vaâ caá nhên - nhûäng ngûúâi chõubêët lúåi trûúác tiïn. Àiïìu quan troång laâ phaãi cên nhùæc lúåi ñch àaåt àûúåc vúái caái giaá phaãi traã cho caácaãnh hûúãng naây bùçng caách xem xeát caác phûúng aán triïín khai hoùåc khöng phaãi di dên, hoùåc chógêy giaán àoaån nhoã vïì kinh tïë, xaä höåi vaâ tòm ra caách àïí hoâa húåp nhûäng quyïìn lúåi vaâ mêu thuêînnoái trïn. Trûúâng húåp khöng thïí traánh khoãi taái àõnh cû, phaãi tiïën haânh caác biïån phaáp cuå thïí àïí(i) baão vïå quyïìn lúåi vaâ cuöåc söëng cuãa nhûäng ngûúâi bõ di chuyïín do dûå aán; (ii) giaãm vaâ àïìn buânhûäng thiïåt haåi vïì tiïìm nùng kinh tïë cuãa ngûúâi bõ aãnh hûúãng, cuãa nïìn kinh tïë khu vûåc vaâ àõaphûúng; (iii) höî trúå phaát triïín tiïìm nùng kinh tïë, xaä höåi vaâ vùn hoáa cho caác cöång àöìng vaâ ngûúâibõ aãnh hûúãng.

Qui mö vaâ taác àöång cuãa viïåc di dên

Theo ûúác tñnh, nhûäng dûå aán àang tiïën haânh cuãa Ngên haâng Thïë giúái úã chêu AÁ seä di dúâi hún 1,5triïåu ngûúâi. Tuy chûa coá con söë tñnh toaán saát thûåc, nhûng coá thïí nïu ra möåt vaâi vñ duå vïì quimö di dên trong caác dûå aán do Ngên haâng taâi trúå: (i) dûå aán Thuãy àiïån Batang Ai úã Sarawak, Ma-lai-xi-a (àaä kïët thuác) di chuyïín 3.600 ngûúâi Iban 1; (ii) dûå aán thûá hai vïì Caãng Manila (àang tiïënhaânh) phaãi di chuyïín túái 8.500 höå bêët húåp phaáp 2; (iii) dûå aán Têåp àoaân Àiïån tû nhên Hopewellúã Phi-lip-pin di chuyïín khoaãng 223 höå 3; (iv) dûå aán Cêìu Àa nùng Jamuna úã Bùng-la-àeát coá thïíphaãi di chuyïín túái 65 nghòn ngûúâi 4; vaâ (iv) dûå aán Àûúâng xe lûãa Jing-Jiu úã nûúác Cöång hoâa Nhêndên Trung Hoa àaä di dúâi khoaãng 210 nghòn ngûúâi 5. Tuy nhiïn, nhûäng con söë riïng leã naây coáleä khöng thïí noái hïët àûúåc sûå taác àöång sêu sùæc cuãa di dên àïën nhûäng ngûúâi dên àõa phûúng.

Nhòn chung, nhiïìu dûå aán coá di dên bùæt buöåc àaä aãnh hûúãng bêët lúåi vïì kinh tïë xaä höåi vaâ möitrûúâng àïën nhûäng ngûúâi phaãi di chuyïín. Nhaâ cûãa bõ boã hoang, caác hïå thöëng saãn xuêët bõ phaádúä, tû liïåu saãn xuêët vaâ nguöìn thu nhêåp bõ mêët. Ngûúâi chõu aãnh hûúãng coá thïí bõ àûa àïën nhûäng

1 Khoaãn vay 40,4 triïåu USD söë 521-MAL, phï chuêín ngaây 17/9/1981.2 Khoaãn vay 43,5 triïåu USD söë 875-PHI, phï chuêín ngaây 15/12/1987.3 INV 50 triïåu USD söë 7089/1230-PHI phï chuêín ngaây 18/5/1993.4 Khoaãn vay 200 triïåu USD söë 1298-BAN (SF), phï chuêín ngaây 8/3/1994.5 Khoaãn vay 200 triïåu USD söë 1305-PRC, phï chuêín ngaây 14/7/1994.

95

möi trûúâng maâ kyä nùng cuãa hoå khöng coân thñch húåp nûäa, sûå caånh tranh vïì caác nguöìn taâinguyïn coá thïí lúán hún, vaâ dên cû àõa phûúng coá thïí coá thaái àöå thuâ àõch hoùåc khöng hoâa húåpvïì vùn hoáa. Cú cêëu cöång àöìng, caác hïå thöëng xaä höåi vaâ möëi quan hïå hoå haâng vöën coá tûâ lêu naycoá thïí bõ phaá vúä hoùåc suy yïëu. Àùåc àiïím vùn hoáa, caác quyïìn lûåc mang tñnh truyïìn thöëng vaâ khaãnùng giuáp àúä lêîn nhau coá thïí bõ giaãm suát. Àïí söëng soát, ngûúâi bõ di chuyïín buöåc phaãi khai thaáckiïåt quïå nhûäng vuâng dïî bõ aãnh hûúãng vïì sinh thaái, khiïën cho tònh traång xuöëng cêëp vïì möitrûúâng caâng trúã nïn trêìm troång. Nhûäng taác àöång xêëu àïën dên àõa phûúng cuäng àaáng kïí. Nïëuthiïëu nhûäng biïån phaáp phaát triïín thñch húåp vïì àïìn buâ, taái àõnh cû vaâ khöi phuåc cho nhûängngûúâi bõ di chuyïín thò di dên coá thïí: (i) gêy ra ngheâo khoá, nhûäng khoá khùn lêu daâi vaâ nghiïmtroång, thêåm chñ phaá huãy nhûäng cöång àöìng bõ di chuyïín; (ii) aãnh hûúãng xêëu àïën dên àõa phûúng;vaâ (iii) dêîn àïën sûå taân phaá nghiïm troång àöëi vúái möi trûúâng.

Di dên tûå nguyïån vúái taái àõnh cû bùæt buöåc

Nhûäng cuöåc di dên tûå nguyïån nhû caác chûúng trònh di dên thaânh thõ vaâ nöng thön cuãa chñnhphuã thûúâng thuác àêíy sûå tùng trûúãng kinh tïë. Nhûäng ngûúâi tham gia di chuyïín coá thïí laâ (i) thanhniïn hoùåc trung niïn àöåc thên tònh nguyïån; (ii) höå do nhûäng ngûúâi àaân öng naây laâm chuã höå. Hoånùng àöång, coá khaã nùng saáng taåo, sùén saâng chõu ruãi ro, theo àuöíi nhûäng thaách thûác vaâ cú höåimúái. Khi lêåp kïë hoaåch, nhûäng chûúng trònh di dên àûúåc chñnh phuã töí chûác thaânh cöng thûúângchuá troång khöng chó túái núi úã múái maâ túái caã cú höåi nghïì nghiïåp, dõch vuå xaä höåi, caác töí chûáccöång àöìng múái vaâ thêåm chñ caã caác nhu cêìu vïì vùn hoáa vaâ tön giaáo. Viïåc àùåt kïë hoaåch cho nhûängchûúng trònh nhû vêåy nhòn chung rêët cöng phu, trong àoá coá khaão saát caác nguöìn taâi nguyïnthiïn nhiïn úã núi taái àõnh cû, kïí caã caác àiïìu kiïån khñ hêåu thuêån lúåi àïí phaát triïín nöng nghiïåp,xaác àõnh loaåi hoa maâu thñch húåp vaâ nhûäng phûúng thûác kiïëm söëng khaã thi khaác. Nhûäng ngûúâidi cû àûúåc giuáp àúä àïí di chuyïín àïën núi úã múái, àûúåc cêëp núi ùn, chöën úã trong suöët thúâi kò quaáàöå, àûúåc hoåc nghïì vaâ cöë vêën àïí tûå lêåp nghiïåp, àûúåc hûúãng caác höî trúå nhû cho vay vöën, tiïëpcêån thõ trûúâng vaâ caác dõch vuå múã röång. Thûúâng möåt söë cú quan kyä thuêåt cuãa chñnh phuã àûúåcthu huát vaâo àïí höî trúå vaâ cung cêëp caác dõch vuå cêìn thiïët trong nhûäng khu vûåc di dên.

Mùåt khaác, taái àõnh cû bùæt buöåc aãnh hûúãng àïën moåi ngûúâi úã têët caã caác lûáa tuöíi vaâ giúái tñnh. Trongàoá, möåt söë ngûúâi coá thïí bõ cûúäng chïë, nhiïìu ngûúâi laåi coá nguy cú gùåp ruãi ro, thiïëu tñnh nùngàöång, saáng taåo, thiïëu söë tiïìn cêìn thiïët àïí di chuyïín vaâ öín àõnh laåi úã núi múái, laâm nghïì múái.Phuå nûä vaâ nhûäng höå do hoå laâm chuã coá thïí phaãi chõu nhiïìu thiïåt thoâi hún nam giúái vò tiïìn àïìnbuâ thûúâng àûúåc traã cho nam giúái, tònh traång kinh tïë cuãa caác höå do phuå nûä laâm chuã thûúâng rêëtmong manh, vaâ coá nhiïìu khoaãn dõch vuå höî trúå maâ phuå nûä chó àûúåc hûúãng möåt caách haån chïë.Khöng àûúåc giuáp àúä tñch cûåc, nhûäng ngûúâi phaãi di chuyïín coá thïí bõ bêìn cuâng hoáa. Trong trûúânghúåp khöng thïí traánh khoãi taái àõnh cû bùæt buöåc, thò viïåc taái àõnh cû bùæt buöåc phaãi àûúåc lêåp kïëhoaåch thûåc hiïån cêín thêån sao cho àêíy maånh tùng trûúãng kinh tïë vaâ giaãm àoái ngheâo, àùåc biïåtàöëi vúái nhûäng ngûúâi dïî bõ taác àöång.

Taái àõnh cû bùæt buöåc vaâ möi trûúâng

Thöng thûúâng, caác Chñnh phuã, caác töí chûác taâi trúå, tû vêën vaâ dên chuáng vêîn xïëp taái àõnh cû bùætbuöåc vaâo möåt loaåi chung laâ “caác vêën àïì möi trûúâng”. Àoá coá thïí laâ do tûâ trûúác túái nay, khi canthiïåp vaâo sûå phaát triïín tûå nhiïn, caác nhaâ möi trûúâng vêîn luön ài àêìu trong viïåc xaác àõnh vaâthöng tin röång raäi vïì caác taác àöång coá haåi àöëi vúái möi trûúâng vaâ con ngûúâi. Chñnh vò thïë, caáchhiïíu àuáng àùæn vïì taái àõnh cû bùæt buöåc úã caác khña caånh xaä höåi, vùn hoáa, têm lyá, kinh tïë vaâ möitrûúâng coá têìm quan troång àùåc biïåt vò noá coá thïí dêîn túái viïåc lûåa choån nhûäng phûúng aán khaác,trong àoá coá caác hoaåt àöång taái àõnh cû, cho dûå aán. Viïåc nhûäng ngûúâi bõ aãnh hûúãng búãi dûå aánchêëp nhêån dûå aán vïì mùåt xaä höåi cuäng hïët sûác cêìn thiïët àïí dûå aán coá thïí tiïën triïín khöng chêåmtrïî hay khöng phaãi chónh sûãa töën keám.

96

Viïåc hiïíu biïët baãn chêët xaä höåi phûác taåp cuãa taái àõnh cû bùæt buöåc coá thïí seä giuáp caác Chñnh phuã,caác töí chûác bïn ngoaâi vaâ caác nhaâ quaãn lñ dûå aán trong viïåc giaãi quyïët vêën àïì bùçng caác cöng cuåphên tñch xaä höåi hoåc vaâ caác nguöìn lûåc nhû möåt quaá trònh thay àöíi coá kïë hoaåch. Ngoaâi viïåc tòmkiïëm nhûäng biïån phaáp giaãm nheå thiïåt haåi, caác bïn liïn quan cêìn têåp trung vaâo taái àõnh cû bùætbuöåc nhû möåt quaá trònh phaát triïín kinh tïë - xaä höåi maâ qua àoá, nhûäng ngûúâi phaãi di chuyïín seäàûúåc höî trúå àïí àaåt àûúåc mûác söëng noái chung ñt nhêët cuäng nhû mûác hoå àaä coá trûúác khi coá canthiïåp phaát triïín.

Àiïím laåi kinh nghiïåm vïì taái àõnh cû bùæt buöåc

Kinh nghiïåm cuãa caác nûúác thaânh viïn àang phaát triïín (DMC)

Kinh nghiïåm cuãa caác DMC vïì taái àõnh cû bùæt buöåc rêët khaác nhau. Nûúác Cöång hoâa Nhên dênTrung Hoa (Trung Quöëc) coá leä laâ nûúác coá söë ngûúâi bõ di chuyïín nhiïìu nhêët (30 triïåu) trong caácdûå aán phaát triïín. Tûâ nùm 1980 nûúác naây àaä àûa nhiïìu luêåt vaâ qui àõnh úã caác cêëp khaác nhau,vïì gêìn nhû moåi khña caånh cuãa cöng taác taái àõnh cû. Dûúâng nhû caác luêåt vaâ quy àõnh naây àïìunhùçm baão vïå nhûäng ngûúâi maâ mûác söëng coá thïí bõ giaãm do dûå aán. Theo möåt nghiïn cûáu gêìnàêy cuãa Ngên haâng Thïë Giúái, caác luêåt taái àõnh cû cuãa Trung Quöëc àöëi vúái caác dûå aán phaát triïínàö thõ, cöng nghiïåp vaâ giao thöng “àaä àaáp ûáng àêìy àuã caác yïu cêìu cuãa Ngên haâng Thïë Giúáitrong taâi liïåu hûúáng dêîn thûåc hiïån taái àõnh cû vaâ caác hûúáng dêîn liïn quan cuãa OECD”

1. Tuy

nhiïn, vêîn coân nhûäng khiïëu naåi vïì àïìn buâ vaâ caác thuã tuåc taái àõnh cû, maâ chuã yïëu laâ viïåc chêåmtraã tiïìn. Chñnh quyïìn caác àõa phûúng thûúâng lêëy tiïìn àïìn buâ àïí àêìu tû vaâo cú súã vêåt chêët cöångàöìng chûá khöng traã cho caá nhên ngûúâi bõ aãnh hûúãng. Qui àõnh vïì caác dûå aán nguöìn nûúác nhêntaåo nhû thuãy lúåi, cêëp nûúác, thuãy àiïån cuäng cêìn cuãng cöë laåi vò noá qui àõnh mûác àïìn buâ thêëp húncaác dûå aán khaác; mûác söëng cuãa ngûúâi dên bõ aãnh hûúãng khöng àûúåc nhanh choáng khöi phuåc trúãlaåi nhû khi chûa coá dûå aán.

Bang Maharashtra, ÊËn Àöå, coá luêåt taái àõnh cû tûâ nùm 1976. Nùm 1976, luêåt naây àûúåc thay thïëbùçng möåt àaåo luêåt sûãa àöíi laâ “Àaåo luêåt Maharashtra 1996 vïì Khöi phuåc nhûäng ngûúâi bõ aãnhhûúãng búãi dûå aán”. Àaåo luêåt naây aáp duång cho caác dûå aán thuãy lúåi, qui àõnh khung cêëp àêët tröìngtroåt vaâ nhaâ úã trong phaåm vi tûúái tiïu cuãa dûå aán thuãy lúåi cho nhûäng ngûúâi bõ aãnh hûúãng. Àaåoluêåt dûåa trïn nguyïn tùæc ngûúâi àûúåc lúåi tûâ dûå aán phaãi gaánh àúä möåt phêìn gaánh nùång cho nhûängngûúâi chõu taác àöång bêët lúåi cuãa dûå aán àoá. Coá thïí noái höì sú taái àõnh cû cuãa bang Maharashtraàûúåc àaánh giaá khaá töët laâ nhúâ vaâo böå luêåt trïn. Tuy nhiïn, höì sú êëy coá thïí coân töët hún nïëu àïìcêåp àïën viïåc baão àaãm khöi phuåc moåi mùåt cuöåc söëng cuãa ngûúâi bõ aãnh hûúãng vaâ baão vïå quyïìnsûã duång/ súã hûäu taâi saãn cuãa hoå. Nùm 1989/90, caác bang Madhya Pradesh vaâ Karnataka cuängàaä àûa ra böå luêåt tûúng tûå nhû cuãa bang Maharashtra.

Viïåc taái àõnh cû úã nhûäng bang coân laåi cuãa ÊËn Àöå, cuäng nhû úã caác nûúác khaác, àûúåc qui àõnhtrong caác hûúáng dêîn chung hoùåc cuå thïí cho tûâng dûå aán maâ chñnh phuã àöi khi ban haânh. Möåtsöë hûúáng dêîn mang tñnh àöíi múái khi nhêån thûác rùçng möåt söë chuã àêët àûúåc hûúãng lúåi tûâ dûå aánvaâ khi thu laåi ñt nhêët möåt phêìn chi phñ tûâ nhûäng chuã àêët àûúåc hûúãng lúåi àoá. Vñ duå möåt söë dûåaán àûúâng böå úã Haân Quöëc àaä chiïëm duång möåt phêìn àêët doåc haânh lang àûúâng maâ khöng àïìn buâcho caác chuã àêët, vò nhúâ viïåc xêy dûång àûúâng maâ giaá trõ maãnh àêët coân laåi tùng lïn àaáng kïí. Tuynhiïn, nhiïìu hûúáng dêîn laåi dûúâng nhû khöng àûa ra àûúåc caác kïë hoaåch thoãa àaáng àïí coá thïítaái öín àõnh vaâ khöi phuåc thu nhêåp cuãa ngûúâi phaãi di chuyïín. Coá thïí caác qui àõnh naây àïìu chõu

1 Ngên haâng Thïë Giúái, Trung Quöëc: Taái àõnh cû Bùæt buöåc (China: Involuntary Resettlement). Oa-sing-túnD.C., 8/6/1993.

97

taác àöång tûâ caác chñnh saách vaâ thöng lïå cuãa chñnh phuã, tûâ àoâi hoãi cuãa nhûäng ngûúâi bõ aãnh hûúãngvaâ tûâ caác töí chûác phi chñnh phuã cuäng nhû yá kiïën cuãa caác töí chûác taâi trúå cho dûå aán.

Àöi khi, lúâi cam kïët chùæc chùæn cuãa cêëp coá thêím quyïìn coá thïí thay cho cú súã phaáp lñ vïì taái àõnhcû. Caã Thaái Lan vaâ Mai-lai-xi-a àïìu khöng coá luêåt taái àõnh cû, nhûng viïåc thûåc hiïån cöng taác naâytrong ngaânh àiïån cuãa caã hai nûúác rêët àaáng khñch lïå. Trong dûå aán thuãy àiïån Batang Ai, Ma-lai-xi-a, caác chñnh saách vaâ kïë hoaåch di chuyïín ngûúâi baãn àõa àûúåc nghiïn cûáu vaâ chuêín bõ kô caâng(xem àoaån 7). Coân Cú quan Saãn xuêët Àiïån Thaái Lan khu vûåc nhaâ nûúác àaä liïn tuåc caãi tiïën caáchoaåt àöång taái àõnh cû ngay tûâ khi thaânh lêåp nùm 1968, vaâ chñnh saách taái àõnh cû cho möîi dûåaán múái àïìu dûåa trïn caác baâi hoåc tûâ nhûäng dûå aán trûúác. Chiïën lûúåc taái àõnh cû cuãa nhaâ cêìmquyïìn dûåa trïn cú súã thûúng lûúång trûåc tiïëp vúái caác cöång àöìng bõ aãnh hûúãng vaâ àïìn buâ caã goái.

Vñ duå gêìn àêy vïì dûå aán Cêìu Àa nùng Jamuna, Bùng-la-àeát (xem àoaån 7) cho thêëy khung chñnhsaách taái àõnh cû cuãa möåt DMC coá thïí caãi thiïån nïëu laâm viïåc chùåt cheä vúái caác cêëp coá traách nhiïåmúã nûúác àoá. Bùng-la-àeát thiïëu caác luêåt vaâ qui àõnh cuå thïí àïí aáp duång chung trong taái àõnh cû,nhûng vúái sûå höî trúå àùåc biïåt cuãa Ngên haâng Thïë Giúái, thaáng 10/1993 ban Quaãn lñ Dûå aán CêìuJamuna àaä lêåp àûúåc möåt chñnh saách vaâ kïë hoaåch taái àõnh cû toaân diïån àïí taái öín àõnh cuöåc söëngcuãa 65.000 ngûúâi bõ aãnh hûúãng búãi dûå aán.

Kinh nghiïåm trong caác dûå aán do Ngên haâng taâi trúå

Cho maäi túái gêìn àêy, vêîn coá rêët ñt dûå aán do Ngên haâng taâi trúå àûúåc chuêín bõ kyä caâng vïì haångmuåc taái àõnh cû. Dûå aán Thuãy àiïån Batang Ai àaä hoaân têët úã Ma-lai-xi-a laâ möåt ngoaåi lïå vò noá àûúåcthûåc hiïån trïn cú súã nghiïn cûáu chi tiïët, vaâ nhûäng nhaâ khoa hoåc xaä höåi quen thuöåc vúái nhûängtöåc ngûúâi Iban bõ aãnh hûúãng àïìu tham gia ngay tûâ àêìu dûå aán. Trûúác àoá, taái àõnh cû bùæt buöåcthûúâng khöng àûúåc xem xeát tó mó, vaâ cuäng khöng coá qui àõnh chñnh thûác phaãi giaãi quyïët caácvêën àïì taái àõnh cû úã caác giai àoaån khaác nhau cuãa chu kyâ dûå aán nhû thïë naâo. Kïët quaã laâ trongquaá trònh thûåc hiïån möåt söë dûå aán, nhû dûå aán thûá hai vïì Caãng Manila (xem àoaån 7), àaä coá rêëtnhiïìu truåc trùåc vaâ chêåm trïî xaãy ra. Tûúng tûå nhû vêåy, caác vêën àïì taái àõnh cû trong dûå aán Thoaátnûúác Cûãa söng Búâ traái, Pa-ki-xtan, chó böåc löå vaâ àûúåc àiïìu tra vaâo nùm 1994, vaâi nùm sau khiàaä thûåc hiïån dûå aán 1.

Tuy nhiïn, gêìn àêy àaä coá thïm nhiïìu dûå aán thïí hiïån sûå chuyïín biïën tñch cûåc. Vñ duå dûå aán Têåpàoaân Àiïån tû nhên Hopewell àang tiïën haânh úã Phi-lñp-pin vaâ dûå aán Cêìu Àa nùng Jamuna úã Bùng-la-àeát àaä húåp nhêët àûúåc caác qui àõnh chi tiïët vïì àïìn buâ, taái àõnh cû vaâ khöi phuåc. Caã hai dûå aánàïìu coá caác nhaâ taâi trúå khaác cuâng tham gia, kïí caã Têåp àoaân Taâi chñnh Quöëc tïë vaâ Ngên haâng ThïëGiúái. Caác vêën àïì taái àõnh cû cuäng àûúåc xem xeát khi àaánh giaá taác àöång möi trûúâng (EIA) - hiïånnay àaánh giaá taác àöång möi trûúâng laâ möåt yïu cêìu trong caác dûå aán lûåa choån àûúåc Ngên haâng taâitrúå. Möåt trong caác tiïu chñ àïí xïëp dûå aán vaâo loaåi A vïì möi trûúâng (göìm caác dûå aán coá thïí coá taácàöång bêët lúåi àaáng kïí vúái möi trûúâng) laâ söë ngûúâi bõ di chuyïín lúán.

Kinh nghiïåm cuãa Ngên haâng Thïë giúái vaâ caác töí chûác khaác

Kinh nghiïåm cuãa Ngên haâng Thïë Giúái

Ngên haâng Thïë Giúái laâ möåt trong nhûäng töí chûác taâi trúå phaát triïín quöëc tïë àêìu tiïn àûa ra chñnhsaách vïì taái àõnh cû bùæt buöåc. Thaáng 2/1980, lêìn àêìu tiïn chñnh saách àûúåc ban haânh dûúái daång

1 Khoaãn vay 122 triïåu USD 700-PAK (SF) thöng qua ngaây 25/10/1984, do Ngên haâng Thïë Giúái vaâ 4 töí chûáckhaác àöìng taâi trúå.

98

möåt Thöng baáo Hûúáng dêîn Hoaåt àöång nöåi böå (OMS 2.33) cho nhên viïn. Tûâ àoá àïën nay noá àaäàûúåc sûãa àöíi vaâ ban haânh laåi nhiïìu lêìn, gêìn àêy nhêët vaâo thaáng 6/1990 laâ taâi liïåu Hûúáng dêînHoaåt àöång (OD 4.30). Hiïån nay OD 4.30 vêîn laâ baãn chñnh saách taái àõnh cû toaân diïån nhêët. Noámiïu taã caác muåc tiïu chñnh saách cuãa Ngên haâng Thïë Giúái vïì taái àõnh cû bùæt buöåc cuäng nhû caácbiïån phaáp taái àõnh cû maâ caác nûúác vay vöën phaãi tiïën haânh. Noá cuäng thöng tin cuå thïí vïì nhûängthuã tuåc kiïím àiïím maâ nhên viïn Ngên haâng phaãi tuên thuã trong caác dûå aán coá haång muåc taáiàõnh cû.

Nùm 1993-1994, Ngên haâng Thïë Giúái àaä tiïën haânh kiïím àiïím laåi toaân böå kinh nghiïåm trongcaác dûå aán coá taái àõnh cû bùæt buöåc do Ngên haâng Thïë Giúái taâi trúå tûâ 1986 àïën 1993. Kïët quaã chothêëy trong 1.900 dûå aán àang thûåc hiïån nùm 1993, coá 146 dûå aán (hay gêìn 8%) buöåc phaãi dichuyïín xêëp xó 2 triïåu dên. Phêìn lúán caác dûå aán naây (trïn 60%) nùçm úã Àöng AÁ vaâ Nam AÁ, vaâ chuángchiïëm túái khoaãng 80% lûúång ngûúâi di chuyïín. Möåt söë dûå aán nhoã úã Bra-zin, Trung Quöëc, ÊËn Àöåvaâ In-àö-nï-xi-a cuäng di chuyïín möåt lûúång dên lúán. Söë dûå aán coá taái àõnh cû bùæt buöåc do ngênhaâng Thïë Giúái taâi trúå coá thïí tùng lïn àaáng kïí úã Bùng-la-àeát, In-àö-nï-xi-a, Pa-ki-xtan vaâ ViïåtNam. Trïn toaân thïë giúái, theo ûúác tñnh sú böå trong kïë hoaåch nùm 1994 - 1997 cuãa Ngên haângThïë Giúái, seä coá 600.000 ngûúâi phaãi di chuyïín trong khoaãng 100 dûå aán 2.

Kïët quaã kiïím àiïím coân cho thêëy cöng taác taái àõnh cû nïëu àûúåc thûåc hiïån töët coá thïí ngùn chùånsûå bêìn cuâng hoáa cuãa ngûúâi dên bõ aãnh hûúãng, thêåm chñ coá thïí giaãm sûå àoái ngheâo cuãa hoå nhúâvaâo viïåc thiïët lêåp phûúng tiïån sinh söëng öín àõnh. Tuy nhiïn, taái àõnh cû khöng thoãa àaáng laåidêîn túái sûå chöëng àöëi cuãa ngûúâi dên àõa phûúng vúái dûå aán, laâm tònh hònh chñnh trõ thïm cùngthùèng, gêy chêåm trïî àaáng kïí cho dûå aán vaâ caãn trúã doâng lúåi ñch maâ dûå aán àem laåi; àöi khi, caáilúåi bõ mêët do nhûäng trò hoaän coá thïí traánh àûúåc êëy coân lúán hún nhiïìu so vúái khoaãn chi phñ böísung àïí tiïën haânh taái àõnh cû möåt caách hiïåu quaã. Mùåc duâ viïåc thûåc hiïån taái àõnh cû vaâ kïët quaãtrong möåt söë dûå aán khöng àaåt caác tiïu chuêín àïì ra trong chñnh saách cuãa ngên haâng Thïë Giúáinhûng trong suöët thúâi kò 1986 - 1993, cöng taác taái àõnh cû cuãa Ngên haâng Thïë Giúái àaä tiïën böårêët nhiïìu.

Dûåa trïn kinh nghiïåm cuãa Ngên haâng Thïë Giúái trong suöët 10 - 14 nùm qua, möåt söë yïëu töë chungàoáng goáp chuã yïëu cho sûå thaânh cöng trong cöng taác taái àõnh cû àaä àûúåc xaác àõnh. Àoá laâ (i) camkïët vïì mùåt chñnh trõ cuãa caác nûúác vay vöën dûúái daång caác luêåt, chñnh saách vaâ phên böí nguöìn lûåc;(ii) trong quaá trònh thûåc hiïån phaãi theo saát caác thuã tuåc vaâ hûúáng dêîn àaä àïì ra; (iii) caác phên tñchàuáng àùæn vïì xaä höåi, àaánh giaá nhên khêíu hoåc xaác thûåc vaâ khaã nùng chuyïn ngaânh phuâ húåp tronglêåp kïë hoaåch taái àõnh cû theo hûúáng phaát triïín; (iv) ûúác tñnh chñ phñ àuáng mûác, khaã nùng cungcêëp taâi chñnh chùæc chùæn vaâ caác hoaåt àöång taái àõnh cû phuâ húåp vúái tiïën àöå thi cöng dûå aán; (v)caác ban quaãn lñ dûå aán hoaåt àöång coá hiïåu quaã, àaáp ûáng caác nhu cêìu, cú höåi vaâ caác haån chïë vïìphaát triïín cuãa àõa phûúng; vaâ (vi) sûå tham gia cuãa dên trong viïåc àõnh ra caác muåc tiïu taái àõnhcû, xaác àõnh caác giaãi phaáp taái öín àõnh vaâ thûåc hiïån chuáng.

Thaáng 5/1994, Ban Giaám àöëc Ngên haâng Thïë Giúái àaä hoåp thaão luêån kïët quaã àúåt kiïím àiïím trïnvaâ noái chung àïìu uãng höå phûúng phaáp, kïët luêån vaâ caác kïë hoaåch haânh àöång àïì xuêët. Thaáng11/1994 vaâ thaáng 5/1995, caác baáo caáo 6 thaáng vïì haânh àöång chónh sûãa nhùçm caãi tiïën taái àõnh

2 Ban Möi trûúâng, ngên haâng Thïë Giúái, Oa-sing-tún D.C., 8/4/1994:Taái àõnh cû vaâ Phaát triïín: Xem xeát trïn Phaåm vi toaân Ngên haâng caác Dûå aán coá Taái àõnh cû Bùæt buöåc.(Resettlement and Development: The Bankwide Review of Projects Involving Involuntary Resettlement)

99

cû bùæt buöåc trong caác dûå aán àang thûåc hiïån do Ngên haâng Thïë Giúái taâi trúå àaä àûúåc trònh lïnBan Giaám àöëc Ngên haâng Thïë Giúái 1.

Chñnh saách cuãa caác töí chûác khaác

Trong nhûäng nùm gêìn àêy, caác töí chûác song phûúng vaâ àa phûúng àaä soaån thaão vaâ aáp duångcaác chñnh saách, hûúáng dêîn vïì taái àõnh cû tûúng tûå nhû cuãa Ngên haâng Thïë Giúái. Nùm 1990 Ngênhaâng Phaát triïín Liïn Myä àaä thöng qua möåt böå hûúáng dêîn taái àõnh cû. Nùm 1991, böå trûúãng caácngaânh phaát triïín cuãa têët caã 17 nûúác thaânh viïn UÃy ban Höî trúå Phaát triïín, thuöåc Töí chûác Phaáttriïín vaâ Húåp taác Kinh tïë (OECD), àaä chêëp thuêån aáp duång thöëng nhêët caác hûúáng dêîn taái àõnh cûcuãa caác töí chûác taâi trúå cho 17 nûúác naây 2. Töí chûác Phaát triïín Haãi ngoaåi úã Anh cuäng thûåc hiïånhûúáng dêîn cú baãn giöëng nhû cuãa Ngên haâng Thïë Giúái. Quô Húåp taác Kinh tïë Haãi ngoaåi cuãa Nhêåtàaä ban haânh danh saách nhûäng àiïím cêìn kiïím tra vïì taái àõnh cû bùæt buöåc trïn cú súã cuãa OD4.30. Töí chûác Húåp taác Quöëc tïë cuãa Nhêåt cuäng chuêín bõ riïng hûúáng dêîn vïì taái àõnh cû vúái sûåcöë vêën cuãa Ngên haâng Thïë Giúái. Mùåc duâ nhiïìu töí chûác àaä soaån thaão vaâ thûåc thi caác chñnh saách/hûúáng dêîn vïì taái àõnh cû, song cho túái nay vêîn chûa coá söë liïåu cuå thïí naâo vïì caác traãi nghiïåmnaây.

Taái àõnh cû vaâ caác töí chûác àõa phûúng

Caác cêëp chñnh quyïìn àõa phûúng, caác töí chûác àoaân thïí quêìn chuáng vaâ caác töí chûác phi chñnhphuã phaát triïín chñnh trong khu vûåc thûúâng àoáng vai troâ tñch cûåc àïí taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi chocaác cuöåc àöëi thoaåi vaâ thaão luêån cöng khai, àöìng thúâi höî trúå trong tiïën trònh thûåc thi caác giaãiphaáp thûåc tïë. Sûå àoáng goáp cuãa hoå coá thïí rêët coá ñch trong viïåc àûa ra quyïët àõnh cuãa chñnh phuã.

ÚÃ cêëp quöëc gia vaâ khu vûåc, caác töí chûác phi chñnh phuã trong nûúác vaâ trong khu vûåc àûúåc thamgia (i) thöng baáo cho nhûäng ngûúâi bõ aãnh hûúãng vïì nhûäng dûå aán coá thïí gêy taác àöång xêëu; vaâ (ii)cöång taác chùåt cheä vúái caác àöëi taác quöëc tïë cuãa hoå, vêån àöång uãng höå caác sûãa àöíi vïì thiïët kïë, kïícaã thay àöíi võ trñ caác dûå aán trïn. Caác cêëp chñnh quyïìn àõa phûúng, caác töí chûác àoaân thïí quêìnchuáng vaâ töí chûác phi chñnh phuã phaát triïín cuäng coá thïí laâ xuác taác hûäu ñch trong viïåc lêåp kïëhoaåch vaâ thûåc hiïån taái àõnh cû bùæt buöåc. Hoå coá thïí àoáng vai troâ trung gian giûäa nhûäng ngûúâibõ aãnh hûúãng vaâ cú quan trûåc thûåc hiïån dûå aán, khúi luöìng cho yá kiïën vaâ nguyïån voång cuãa ngûúâibõ aãnh hûúãng túái àûúåc phña cú quan thûåc hiïån dûå aán. Hoå coân coá thïí huy àöång nhûäng ngûúâi bõaãnh hûúãng, thu xïëp sao àïí têët caã cuâng laâm viïåc nhùçm töëi thiïíu hoáa caác taác àöång xêëu vaâ töëi àahoáa lúåi ñch. Nhû vêåy, coá thïí kïu goåi caác cú quan chñnh quyïìn àõa phûúng, caác àoaân thïí quêìnchuáng vaâ caác töí chûác phi chñnh phuã phaát triïín thñch húåp giuáp àúä thûåc hiïån thaânh cöng taái àõnhcû.

1 Ngên haâng Thïë Giúái, SecM94-1091, Oa-sing-tún, D.C., 4/11/1994; Baáo caáo Tiïën àöå: Lêåp Kïë hoaåch Haânhàöång Sûãa chûäa trong Taái àõnh cû Bùæt buöåc (Status Report: Remedial Action Planning for InvoluntaryResettlement) vaâ SECM95-475, Oa-sinh-tún, D.C.,18/5/1995: Baáo caáo Cuöëi cuâng: Lêåp Kïë hoaåch Khu vûåc vïìHaânh àöång Sûãa chûäa trong Taái àõnh cû Bùæt buöåc. (Final Report: Regional Action Planning for InvoluntaryResettlement).2 OECD, Ban Höî trúå Phaát triïín, OECD/GD(91) 201, Pa-ri, 1991, Hûúáng dêîn vïì Taái àõnh cû vaâ Di chuyïín Bùætbuöåc trong caác Dûå aán Phaát triïín. (Guidelines for Aid Agencies on Involuntary Displacement andResettlement in Development Projects).

100

Chñnh saách taái àõnh cû bùæt buöåc

Cú súã lyá luêån

Cho maäi túái gêìn àêy, di dên vò muåc àñch phaát triïín vêîn coân bõ coi laâ sûå “hy sinh” maâ möåt söëngûúâi phaãi chêëp nhêån vò lúåi ñch cuãa söë àöng. Noái chung, caác chûúng trònh taái àõnh cû chó giúáihaån trong phaåm vi àïìn buâ tiïìn theo luêåt cho àêët bõ dûå aán chiïëm duång, hoùåc cho möåt söë ñttrûúâng húåp àêët taái àõnh cû.

Tuy nhiïn, nhêån thûác naây àang dêìn dêìn thay àöíi do nhûäng chêåm trïî trong quaá trònh thûåc hiïåndûå aán vaâ búãi caã nhûäng caái lúåi bõ boã qua; do yá thûác ngaây caâng cao vïì caác hêåu quaã xêëu coá thïí xaãyra àöëi vúái kinh tïë, xaä höåi vaâ möi trûúâng khi di dên, vaâ do sûå quan têm ngaây caâng lúán vïì phuáclúåi cuãa hoå, taái àõnh cû caâng ngaây caâng àûúåc coi nhû möåt vêën àïì phaát triïín. Nhûäng ngûúâi laâmchñnh saách, caác chuyïn gia lêåp kïë hoaåch vaâ caác nhaâ thûåc thi phaát triïín cuöëi cuâng àaä ài àïënthöëng nhêët rùçng thiïëu quan têm túái taái àõnh cû cuöëi cuâng cuäng khöng mang laåi lúåi ñch gò,maâchi phñ phaãi traã cho nhûäng rùæc röëi do thûåc hiïån taái àõnh cû khöng töët gêy ra coân coá thïí lúán húnnhiïìu chi phñ taái àõnh cû àuáng dùæn. Hún nûäa, nhûäng ngûúâi bõ bêìn cuâng hoáa laâm kiïåt quïå nïìnkinh tïë quöëc dên; do vêåy, traánh hay giaãm thiïíu di dên, cöång vúái viïåc khöi phuåc thoãa àaáng chohoå khöng chó coá lúåi vïì mùåt kinh tïë maâ coân laâ sûå cöng bùçng vúái ngûúâi bõ aãnh hûúãng.

Ngên haâng vaâ caác DMC cêìn nhòn nhêån nhûäng thay àöíi vïì nhêån thûác naây nhû cú höåi chûá khöngphaãi trúã ngaåi. Vúái viïåc chuá troång múái gêìn àêy vïì chêët lûúång vaâ aãnh hûúãng dûå aán, sûå têåp trungvaâo ngûúâi bõ aãnh hûúãng vaâ phuác lúåi cuãa hoå cêìn nhùçm (i) caãi tiïën caánh hiïíu, lêåp kïë hoaåch vaâ thûåchiïån caác dûå aán phaát triïín; vaâ (ii) laâm cho phaát triïín khöng chó mang laåi lúåi ñch vïì kinh tïë maâcoân vïì caã möi trûúâng vaâ xaä höåi. Phûúng thûác naây phuâ húåp vúái hai muåc tiïu tûúng àöìng laâ giaãmngheâo àoái vaâ phaát triïín kinh tïë bïìn vûäng.

Àïën nay, Ngên haâng vêîn chûa thöng qua möåt chñnh saách taái àõnh cû bùæt buöåc chñnh thûác naâo.Tuy nhiïn, trong nhûäng nùm gêìn àêy, möåt söë nhên viïn àaä sûã duång hûúáng dêîn hoaåt àöång cuãaNgên haâng Thïë Giúái (OD 4.30) laâm taâi liïåu chó dêîn giaãi quyïët vêën àïì taái àõnh cû trong caác dûåaán àûúåc choån. Baãn Hûúáng dêîn Phên tñch Xaä höåi trong caác Dûå aán Phaát triïín cuãa Ngên haâng banhaânh thaáng 6/1991 cuäng àûa caác neát cú baãn cuãa OD 4.30 vaâo möåt phuå luåc 1. Gêìn àêy hún nûäa,trong khi chúâ àúåi coá chñnh saách chñnh thûác vïì taái àõnh cû bùæt buöåc, Chuã tõch Ngên haâng àaä rahûúáng Dêîn cho nhên viïn tuên thuã theo caác nguyïn tùæc vaâ phûúng thûác cuãa OD 4.30 trong caácdûå aán cuãa Ngên haâng 2.

Àïí khöng ngûâng caãi tiïën sûå höî trúå cuãa Ngên haâng vúái caác DMC trong lônh vûåc nhaåy caãm naây,cêìn chñnh thûác thöng qua vaâ thûåc hiïån möåt chñnh saách taái àõnh cû bùæt buöåc. Chñnh saách naâykhöng thïí thiïëu trong viïåc (i) nïu roä caác muc tiïu vaâ phûúng phaáp, (ii) àõnh ra caác tiïu chuêíntrong hoaåt àöång cuãa Ngên haâng , (iii) múã ra cho caác nhên viïn möåt caái nhòn bao quaát, roä raângvïì têët caã caác vêën àïì, (iv) giuáp caác nûúác vay vöën giaãi quyïët nhûäng vêën àïì àoá, vaâ (v) vêån duång thuãtuåc chñnh thûác àïí giaãi quyïët möåt caách coá hïå thöëng nhûäng khña caånh naây trong caác hoaåt àöångcuãa Ngên haâng.

1 Ngên haâng Phaát triïín chêu AÁ, Manial 6/1991, Phuå luåc 6, Hûúáng dêîn Phên tñch Xaä höåi trong caác Dûå aánphaát triïín. (Guidelines for Social Analysis of Development Projects). Taâi liïåu naây àaä àûúåc thay bùçng baãnHûúáng dêîn Húåp nhêët caác Khña caånh Xaä höåi vaâo Hoaåt àöång cuãa Ngên haâng, (Guidelines for Incorporation ofSocial Dimensions in Bank Operations) ban haânh thaáng 10/1993.2 Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ, 15/2/1994, Hûúáng dêîn cho Nhên viïn möåt söë Vêën àïì Haânh chñnh/ Chñnhsaách - Taái àõnh cû bùæt buöåc. (Staff Instructions on Certain Policy/ Administrative Issues).

101

Chñnh saách cuãa ngên haâng

Muåc tiïu trong chñnh saách taái àõnh cû bùæt buöåc cuãa Ngên haâng laâ (i) traánh di dên bùæt buöåc úãbêët kyâ núi naâo cho pheáp; vaâ (ii) giaãm thiïíu taái àõnh cû nïëu khöng thïí traánh àûúåc di dên, àaãmbaão nhûäng ngûúâi phaãi di chuyïín àûúåc höî trúå, töët nhêët laâ theo chñnh saách cuãa dûå aán, àïí hoå coáthïí duy trò àûúåc mûác söëng töëi thiïíu bùçng mûác hoå àaä àaåt àûúåc trûúác khi coá dûå aán, nhû àïì ratrong caác àoaån dûúái àêy.

Taái àõnh cû bùæt buöåc cêìn àûúåc cên nhùæc kyä caâng khi xaác àõnh dûå aán. Ba yïëu töë quan troång cuãataái àõnh cû bùæt buöåc laâ (i) àïìn buâ taâi saãn bõ thiïåt haåi, nghïì nghiïåp vaâ thu nhêåp bõ mêët, (ii) höîtrúå di chuyïín trong àoá coá cêëp núi úã múái vúái caác dõch vuå vaâ phûúng tiïån phuâ húåp, (iii) trúå cêëpkhöi phuåc àïí ñt nhêët àaåt túái mûác söëng hoå coá àûúåc nïëu khöng coá dûå aán. Möåt söë hoùåc têët caã caácyïëu töë trïn coá thïí coá mùåt trong caác dûå aán coá taái àõnh cû bùæt buöåc. Àöëi vúái moåi dûå aán coá di dên,taái àõnh cû phaãi laâ möåt phêìn khöng thïí thiïëu trong thiïët kïë dûå aán vaâ ngay tûâ nhûäng giai àoaånàêìu tiïn cuãa chu kyâ dûå aán, noá cêìn àûúåc kiïím àiïím vúái nhûäng nguyïn tùæc chuã yïëu sau:

(i) Traánh di dên bùæt buöåc úã bêët kyâ núi naâo cho pheáp.

(ii) Nghiïn cûáu kyä lûúäng moåi phûúng aán khaã thi cuãa dûå aán àïí giaãm thiïíu di dên bùæt buöåc, nïëukhöng traánh àûúåc.

(iii) Nïëu caác caá nhên hay cöång àöìng bõ mêët àêët àai, nghïì nghiïåp, caác hïå thöëng trúå giuáp xaä höåi,hay phûúng thûác söëng vò möåt dûå aán naâo àoá, hoå phaãi àûúåc àïìn buâ vaâ höî trúå àïí triïín voångkinh tïë, xaä höåi cuãa hoå noái chung ñt nhêët cuäng thuêån lúåi nhû trong trûúâng húåp khöng coá dûåaán. Àêët àai, nhaâ cûãa, cú súã haå têìng thñch húåp vaâ caác loaåi àïìn buâ khaác tûúng xûáng nhû trûúácphaãi àûúåc cêëp cho ngûúâi bõ aãnh hûúãng, trong àoá coá ngûúâi baãn àõa, dên töåc thiïíu söë, nöngdên - nhûäng ngûúâi coá thïí coá quyïìn lúåi hoùåc caác quyïìn hoa lúåi theo phong tuåc àöëi vúái àêëtvaâ caác taâi saãn khaác bõ dûå aán chiïëm duång.

(iv) Bêët kò möåt haång muåc taái àõnh cû naâo cuäng cêìn àûúåc nhêån thûác vaâ thûåc hiïån, úã mûác caângcao caâng töët, nhû möåt phêìn cuãa dûå aán hoùåc chûúng trònh phaát triïín, caác kïë hoaåch taái àõnhcû phaãi àûúåc soaån thaão vúái caác hoaåt àöång coá khung thúâi gian vaâ ngên saách phuâ húåp. Ngûúâidi chuyïín cêìn àûúåc hûúãng caác cú höåi vaâ nguöìn lûåc cêìn thiïët àïí öín àõnh núi úã vaâ cuöåc söëngcaâng nhanh caâng töët.

(v) Ngûúâi bõ aãnh hûúãng cêìn àûúåc thöng baáo àêìy àuã vaâ àûúåc tham khaão yá kiïën chi tiïët vïì caácphûúng aán àïìn buâ vaâ taái àõnh cû. Àöëi vúái ngûúâi bõ thiïåt haåi thuöåc nhoám coá khaã nùng tûå phuåchöìi keám thò trûúác khi ra quyïët àõnh vïì àïìn buâ vaâ taái àõnh cû phaãi coá giai àoaån chuêín bõ vïìmùåt xaä höåi àïí tùng cûúâng khaã nùng àöëi phoá cuãa hoå vúái nhûäng taác àöång naây.

(vi) Caác kiïíu töí chûác xaä höåi phuâ húåp phaãi àûúåc cuãng cöë, caác thïí chïë vùn hoáa, xaä höåi hiïån coá cuãangûúâi taái àõnh cû vaâ dên àõa phûúng phaãi àûúåc höî trúå vaâ sûã duång úã mûác cao nhêët. Ngûúâi taáiàõnh cû cêìn àûúåc hoâa nhêåp caã vïì mùåt kinh tïë vaâ xaä höåi vúái caác cöång àöìng dên cû àõa phûúngàïí giaãm thiïíu caác taác àöång bêët lúåi vúái dên àõa phûúng. Möåt trong nhûäng caách hiïåu quaã nhêëtàïí coá àûúåc sûå hoâa nhêåp naây coá thïí laâ múã röång lúåi ñch cuãa dûå aán àïën caã caác cöång àöìng dênàõa phûúng.

(vii) Viïåc thiïëu quyïìn súã hûäu àêët húåp phaáp cuãa möåt söë nhoám bõ aãnh hûúãng khöng nïn coi laâ lyádo ngùn trúã àïìn buâ. Phaãi súám xaác àõnh vaâ ghi laåi danh saách nhûäng ngûúâi bõ aãnh hûúãng àûúåcàïìn buâ vaâ khöi phuåc, töët nhêët laâ ngay tûâ giai àoaån xaác àõnh dûå aán, nhùçm ngùn chùån tònhtraång lêën chiïëm àêët vaâ caác àöëi tûúång khöng thuöåc phaåm vi dûå aán traân vaâo àïí hûúãng àïìn buâ.Cêìn àùåc biïåt chuá yá túái nhu cêìu cuãa nhûäng ngûúâi ngheâo nhêët, trong àoá coá nhûäng ngûúâi khöngcoá quyïìn húåp phaáp vïì taâi saãn, nhûäng höå gia àònh do phuå nûä laâm chuã vaâ caác nhoám dïî bõ taác

102

àöång khaác nhû ngûúâi baãn àõa, hoå phaãi nhêån àûúåc sûå höî trúå cêìn thiïët àïí caãi thiïån tònh traångcuãa mònh.

(viii) Cêìn àûa vaâo trong taâi liïåu àaánh giaá Lúåi ñch vaâ Chi phñ cuãa dûå aán toaân böå caác chi phñ taáiàõnh cû vaâ àïìn buâ, kïí caã chi phñ chuêín bõ cho caác chûúng trònh vïì viïåc laâm vaâ chuêín bõ vïìmùåt xaä höåi cuäng nhû lúåi ñch buâ cho chi phñ cú höåi trong trûúâng húåp “khöng coá dûå aán”.

(ix) Nïëu nûúác vay vöën àïì nghõ, caác chi phñ húåp lïå vïì taái àõnh cû vaâ àïìn buâ coá thïí àûúåc Ngênhaâng xem xeát àûa vaâo vöën vay àïí baão àaãm trong suöët quaá trònh thûåc hiïån, khi cêìn seä coá kõpthúâi caác nguöìn lûåc yïu cêìu vaâ chùæc chùæn theo àuáng caác thuã tuåc taái àõnh cû bùæt buöåc.

Sûå giuáp àúä cuãa Ngên haâng vúái caác dûå aán phaãi di chuyïín nhiïìu dên cêìn bao göìm caã viïåc höî trúåchñnh phuã vaâ caác nhaâ taâi trúå khaác cuãa dûå aán àïí (i) choån lûåa vaâ thûåc hiïån caác muåc tiïu, nguyïntùæc, chñnh saách taái àõnh cû bùæt buöåc cuãa Ngên haâng nïu trïn trong caác khuön khöí luêåt phaáp,chñnh saách, quaãn lyá haânh chñnh vaâ thïí chïë cuãa hoå, (ii) xêy dûång nùng lûåc cho chñnh phuã vaâ caácnhaâ taâi trúå dûå aán khaác vïì lêåp kïë hoaåch vaâ thûåc hiïån coá hiïåu quaã taái àõnh cû bùæt buöåc trong caácdûå aán; vaâ (iii) cuãng cöë nùng lûåc vaâ khung vô mö vïì taái àõnh cû bùæt buöåc cuãa caác DMC. Nïëu roäraâng coá sûå khaác biïåt nghiïm troång vïì caác khña caånh chñnh giûäa caác nhaâ taâi trúå dûå aán vaâ ngûúâibõ aãnh hûúãng, cêìn coá àuã thúâi gian àïí chñnh phuã vaâ caác nhaâ taâi trúå naây giaãi quyïët caác khaác biïåtàoá trûúác khi Ngên haâng cam kïët taâi trúå cho dûå aán. Nïëu chñnh phuã yïu cêìu, Ngên haâng sùén saânghöî trúå thñch húåp. Chñnh phuã vaâ caác nhaâ taâi trúå dûå aán seä phaãi chõu traách nhiïåm giaãi quyïët nhûängbêët àöìng noái trïn.

Àöëi vúái nhûäng dûå aán hay chûúng trònh coá di dên vaâ nhûäng dûå aán coá thïí seä gùåp phaãi nhûäng trúãngaåi àaáng kïí vïì mùåt xaä höåi, cöng taác chuêín bõ xaä höåi cho nhûäng ngûúâi bõ aãnh húãng vaâ cöångàöìng cuãa hoå hoâa nhêåp vúái núi úã múái seä laâ biïån phaáp quan troång nhùçm àaåt àûúåc sûå húåp taác cuãahoå àïí dûå aán tiïën triïín. Àöëi vúái têët caã caác dûå aán cuãa nhaâ nûúác hoùåc tû nhên coá khöëi lûúång taáiàõnh cû lúán, chñnh phuã vaâ caác nhaâ taâi trúå dûå aán khaác cêìn àûúåc giuáp àúä soaån thaão vaâ àïå trònhNgên haâng möåt baãn kïë hoaåch taái àõnh cû coá khung thúâi gian vaâ ngên saách phuâ húåp trûúác khithêím àõnh vöën vay.

Thuã tuåc thûåc hiïån

Àaánh giaá xaä höåi ban àêìu

Àïí xaác àõnh nhûäng ngûúâi coá thïí àûúåc hûúãng lúåi hay chõu taác àöång bêët lúåi búãi dûå aán, têët caã caácdûå aán phaát triïín àïìu phaãi coá àaánh giaá xaä höåi ban àêìu (ISA), bao göìm caã viïåc àaánh giaá giai àoaånphaát triïín cuãa caác nhoám nhoã, caác nhu cêìu, àoâi hoãi cuãa hoå cuäng nhû khaã nùng thu nhêån. ISAcuäng cêìn xaác àõnh nhûäng cú quan tham gia vaâo dûå aán vaâ àaánh giaá nùng lûåc cuãa hoå. ISA phaãixaác àõnh caác yïëu töë xaä höåi quan troång (nhû taái àõnh cû bùæt buöåc, dên baãn àõa, viïåc giaãm ngheâovaâ phuå nûä trong phaát triïín) cêìn àûúåc giaãi quyïët trong dûå aán 1. Trong chu kyâ dûå aán, cêìn tiïënhaânh ISA caâng súám caâng töët, töët nhêët laâ vaâo thúâi gian nghiïn cûáu thûåc tïë höî trúå kyä thuêåt àïí

1 Xem giaãi thñch chi tiïët vïì ISA trong Hûúáng dêîn Húåp nhêët caác Khia caånh Xaä höåi vaâo hoaåt àöång Ngên haâng,(Gudelines for Incorporation of Social Dimensions in Bank Operations) Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ,Manila, 10/1993, trang 23 - 26; xem danh saách àöëi chiïëu, v.v... vúái caác dûå aán tiïíu nganh trong Söí tay Chódêîn Húåp nhêët caác Khña caånh Xaä höåi vaâo caác Dûå aán (Handbook for Incorporation of Social Dimensions inProjects), ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ, Manila, 5/1994. Àöëi vúái caác dûå aán àún giaãn, möåt nhaâ xaä höåi hoåchay nhên chuãng hoåc xaä höåi phaãi mêët 5 - 10 ngaây soaån thaão ISA vaâ túái 2 thaáng cho möåt dûå aán phûác taåp coásöë ngûúâi bõ aãnh hûúãng lúán, thuöåc nhiïìu nhoám khaác nhau.

103

chuêín bõ dûå aán (PPTA). Nïëu ISA xaác àõnh àûúåc trong dûå aán coá thïí coá taái àõnh cû, cêìn lêåp ngaymöåt kïë hoaåch taái àõnh cû, töët nhêët laâ cuâng vúái viïåc soaån thaão nghiïn cûáu khaã thi.

Kïë hoaåch taái àõnh cû

Khi khöng thïí traánh khoãi di dên, cêìn coá kïë hoaåch taái àõnh cû chi tiïët vúái khung thúâi gian cuåthïí vaâ ngên saách. Kïë hoaåch taái àõnh cû phaãi xêy dûång trïn cú súã chiïën lûúåc phaát triïín; têët caãcaác khoaãn àïìn buâ, taái àõnh cû vaâ khöi phuåc phaãi àûúåc dûå truâ sao àïí coá thïí caãi thiïån noái chunghay ñt nhêët cuäng khöi phuåc àûúåc cú súã kinh tïë vaâ xaä höåi cuãa nhûäng ngûúâi di chuyïín. Böìi thûúângàêët chó bùçng tiïìn mùåt thöi coá thïí khöng àuã. Möåt phêìn cuãa kïë hoaåch taái àõnh cû coá thïí laâ viïåcdi chuyïín tûå nguyïån cuãa möåt söë ngûúâi, nhûng biïån phaáp giaãi quyïët caác trûúâng húåp àùåc biïåtcuãa nhûäng ngûúâi buöåc phaãi di dúâi cuäng phaãi àûa vaâo kïë hoaåch. Nhûäng ngûúâi úã vuâng nöngnghiïåp cêìn àûúåc ûu tiïn di chuyïín túái nhûäng vuâng tûúng tûå - àiïìu naây hïët sûác quan troång àöëivúái dên baãn àõa do mûác àöå höåi nhêåp vùn hoáa cuãa hoå vaâo xaä höåi chiïm ûu thïë coân haån chïë. Nïëukhöng tòm àûúåc àêët phuâ húåp, coá thïí sûã duång caác chiïën lûúåc khaác dûåa trïn cú höåi vïì viïåc laâmùn lûúng hoùåc tûå kinh doanh, saãn xuêët.

Nöåi dung vaâ mûác àöå chi tiïët cuãa caác kïë hoaåch taái àõnh cû, mùåc duâ khaác nhau úã tûâng trûúâng húåpcuå thïí - àùåc biïåt úã qui mö di dên, àïìu bao göìm möåt tuyïn ngön vïì caác muåc tiïu, chñnh saách,chiïën lûúåc vaâ àïì cêåp àïën caác yïëu töë thiïët yïëu sau: (i) traách nhiïåm cuãa caác töí chûác tham gia; (ii)sûå tham gia cuãa cöång àöìng ngûúâi bõ aãnh hûúãng vaâ hoâa nhêåp vúái dên àõa phûúng; (iii) àiïìu trakinh tïë - xaä höåi; (iv) cú súã phaáp lyá, trong àoá coá cú chïë giaãi quyïët khiïëu naåi vaâ thuã tuåc khiïëu kiïån;(v) xaác àõnh khu taái àõnh cû vaâ khu àûúåc lûåa choån; (vi) àaánh giaá vaâ àïìn buâ taâi saãn bõ thiïåt haåi;(vii) súã hûäu àêët, tñnh phaáp lyá vïì àêët, chiïëm duång vaâ chuyïín nhûúång àêët; (viii) cú höåi àaâo taåonghïì, khaã nùng tòm viïåc vaâ vay vöën; (ix) nhaâ úã, cú súã haå têìng vaâ caác dõch vuå xaä höåi; (x) baão vïåvaâ quaãn lyá möi trûúâng; vaâ (xi) lõch thûåc hiïån, giaám saát vaâ àaánh giaá.

Cêìn chuêín bõ dûå toaán cho caác hoaåt àöång nïu trïn àïí àûa vaâo ngên saách vaâ lïn kïë hoaåch thûåchiïån vúái khung thúâi gian cuå thïí, phuâ húåp vúái lõch thi cöng cuãa dûå aán àêìu tû. Trong kïë hoaåchtaái àõnh cû phaãi coá phêìn toám tùæt töíng quan. Möåt kïë hoaåch taái àõnh cû toám tùæt seä àûúåc àûa vaâobaãn dûå thaão Baáo caáo vaâ yá kiïën cuãa Chuã tõch (RRP) cho cuöåc hoåp Kiïím àiïím Cöng taác Quaãn lyávaâ trong baãn RRP cuöëi cuâng àïí Ban Giaám àöëc cho lûu haânh. Khi soaån thaão kïë hoaåch taái àõnhcû toám tùæt naây cêìn tham khaão yá kiïën Ban Phaát triïín Xaä höåi vaâ Möi trûúâng (OESD). Sau khi Ngênhaâng phï chuêín chñnh saách taái àõnh cû, möåt böå hûúáng dêîn vaâ mêîu àïì cûúng kïë hoaåch taái àõnhcû coá chuá giaãi seä àûúåc chuêín bõ vaâ ban haânh àïí giuáp àúä nhên viïn Ngên haâng vaâ caác nhaâ taâitrúå.

Traách nhiïåm vïì taái àõnh cû

Cuäng giöëng nhû trong têët caã caác dûå aán, traách nhiïåm lêåp kïë hoaåch vaâ thûåc hiïån taái àõnh cû thuöåcvïì chñnh phuã vaâ caác nhaâ taâi trúå dûå aán khaác. Ngên haâng seä giuáp àúä, nïëu chñnh phuã vaâ caác nhaâtaâi trúå yïu cêìu, thöng qua (i) höî trúå lêåp vaâ thûåc hiïån caác chñnh saách, chiïën lûúåc, luêåt, quy àõnhvaâ caác kïë hoaåch cuå thïí vïì taái àõnh cû; (ii) trúå giuáp kyä thuêåt àïí tùng cûúâng nùng lûåc cuãa têët caãcaác cú quan chõu traách nhiïåm vïì taái àõnh cû; vaâ (iii) taâi trúå caác chi phñ taái àõnh cû húåp lïå, nïëuchñnh phuã yïu cêìu.

104

Xûã lyá dûå aán

Nïëu dûå aán coá thïí coá lûúång taái àõnh cû bùæt buöåc lúán, nhên viïn Ngên haâng phaãi thöng baáo chochñnh phuã vaâ caác nhaâ taâi trúå dûå aán khaác vïì chñnh saách taái àõnh cû bùæt buöåc cuãa Ngên haâng.Ngay khi bùæt àêìu chu kyâ dûå aán, caác nhên viïn phaãi tiïën haânh àaánh giaá chñnh saách, kinh nghiïåm,caác cú quan thûåc hiïån vaâ khung phaáp lyá vïì taái àõnh cû cuãa chñnh phuã. Àiïìu quan trong laâ phaãiàaãm baão traánh taái àõnh cû bùæt buöåc úã bêët cûá núi naâo coá thïí, hoùåc phaãi giaãm thiïíu noá nïëu khöngtraánh àûúåc; àaãm baão caác luêåt vaâ quy àõnh vïì di dên coá mûác àïìn buâ àuã thay thïë têët caã taâi saãnbõ mêët, vaâ ngûúâi taái àõnh cû phaãi àûúåc giuáp àúä di chuyïín túái núi úã múái, noái chung ñt nhêët vêînduy trò àûúåc mûác söëng, khaã nùng taåo thu nhêåp vaâ mûác saãn xuêët trûúác àêy.

Nïëu kïët quaã àaánh giaá xaä höåi ban àêìu (ISA) cho thêëy phaãi lêåp kïë hoaåch taái àõnh cû, trong taâi liïåuTrúå giuáp Kyä thuêåt Chuêín bõ Dûå aán cêìn coá nhûäng qui àõnh thñch húåp àïí höî trúå Chñnh phuã vaâ caácnhaâ taâi trúå dûå aán khaác chuêín bõ kïë hoaåch àoá. Chñnh phuã hoùåc nhaâ taâi trúå dûå aán tû nhên cêìntrònh Ngên haâng baãn kïë hoaåch taái àõnh cû, vaâ töët nhêët laâ keâm theo nghiïn cûáu khaã thi cuãa dûåaán, nhûng trong bêët cûá trûúâng húåp naâo cuäng phaãi trònh trûúác khi thêím àõnh dûå aán vò chi phñvaâ cöng taác thûåc hiïån taái àõnh cû rêët coá thïí seä aãnh hûúãng lúán túái töíng chi phñ cuäng nhû tiïën àöåthûåc hiïån dûå aán àêìu tû 1. Vùn phoâng Phaát triïín Xaä höåi vaâ Möi trûúâng seä àaánh giaá xem kïë hoaåchtaái àõnh cû coá phuâ húåp vúái chñnh saách cuãa Ngên haâng khöng. Höì sú cuãa möîi dûå aán coá lûúång taáiàõnh cû bùæt buöåc lúán seä bao göìm caác thöng tin thñch húåp, hûäu duång vïì caác mùåt taái àõnh cû àûúåcruát ra tûâ nghiïn cûáu àaánh giaá xaä höåi ban àêìu vaâ kïë hoaåch taái àõnh cû.

Thûåc hiïån dûå aán

Trong suöët quaá trònh thûåc hiïån dûå aán, caác haång muåc taái àõnh cû seä àûúåc xem xeát kyä lûúäng. Caácàoaân cöng taác cuãa Ngên haâng, nïëu àûúåc, nïn coá àuã chuyïn gia vïì taái àõnh cû, xaä höåi hoåc hoùåcnhên chuãng hoåc xaä höåi. Cêìn coá caác àúåt kiïím tra nûãa nùm vïì hoaåt àöång taái àõnh cû trïn qui möchiïìu röång, cuäng khöng thïí thiïëu caác àúåt kiïím tra vïì tiïën àöå giûäa kyâ trïn qui mö chiïìu sêu.Caác cuöåc kiïím tra nïn àûúåc hoaåch àõnh ngay tûâ àêìu àïí chñnh phuã, caác nhaâ taâi trúå dûå aán vaâNgên haâng coá thïí thûåc hiïån nhûäng àiïìu chónh cêìn thiïët trong quaá trònh thûåc hiïån dûå aán. Viïåckhöi phuåc hoaân toaân cuãa ngûúâi bõ aãnh hûúãng sau taái àõnh cû coá thïí keáo daâi, àoâi hoãi phaãi àûúåcgiaám saát rêët lêu sau khi àaä di chuyïín, thêåm chñ trong möåt söë trûúâng húåp noá keáo daâi àïën saukhi dûå aán àêìu tû àaä àûa vaâo sûã duång vaâ taâi trúå cuãa Ngên haâng àaä kïët thuác.

AÁp duång chñnh saách

Chñnh saách seä aáp duång cho têët caã caác dûå aán àûúåc duyïåt sau ngaây 31/12/1995. Cho àïën àêìunùm 1994, Ngên haâng vêîn sûã duång Hûúáng dêîn Hoaåt àöång (OD 4.30) cuãa Ngên haâng Thïë Giúáivïì taái àõnh cû bùæt buöåc laâm taâi liïåu chó dêîn giaãi quyïët caác lônh vûåc taái àõnh cû. Theo baãn Hûúángdêîn Nhên viïn do Chuã tõch Ngên haâng ban haânh ngaây 15/02/94, Ngên haâng àaä thûåc hiïån möåtchñnh saách vïì taái àõnh cû bùæt buöåc dûåa trïn OD 4.30 cuãa Ngên haâng Thïë Giúái. Viïåc kiïím àiïímkinh nghiïåm vïì taái àõnh cû bùæt buöåc trong caác dûå aán àang tiïën haânh do Ngên haâng taâi trúå bùçngmöåt dûå aán trúå giuáp kyä thuêåt khu vûåc àaä àûúåc àïì xuêët vúái muåc àñch (i) ruát kinh nghiïåm tûâ caácàiïím maånh vaâ àiïím yïëu, (ii) xaác àõnh caác dûå aán vaâ haång muåc cêìn sûãa chûäa, vaâ (iii) àïì xuêët caác

1 Cêìn àaánh giaá mûác àöå di dên trong trûúâng húåp caác khoaãn vay theo ngaânh coá thïí phaãi taái àõnh cû nhiïìu.Ñt nhêët möåt trong söë caác tiïíu dûå aán mêîu seä àûúåc thêím àõnh phaãi coá haång muåc taái àõnh cû bùæt buöåc. TrongBaáo caáo vaâ Àïì xuêët cuãa Chuã tõch cêìn àûa ra tiïu chuêín vaâ àïì cûúng kïë hoaåch taái àõnh cû cho caác tiïíu dûåaán khaác. Ngên haâng cuäng seä xem xeát kïë hoaåch taái àõnh cû cho caác tiïíu dûå aán naây.

105

chiïën lûúåc vaâ cú chïë caãi tiïën viïåc thûåc hiïån dûå aán. Kïët quaã kiïím àiïím cuäng seä laâ nhûäng taâi liïåuhûäu ñch cho viïåc xem xeát laåi chñnh saách taái àõnh cû bùæt buöåc cuãa Ngên haâng sau naây.

Giaám saát vaâ baáo caáo

Nhên viïn caác Vuå Dûå aán cêìn giaám saát thûúâng xuyïn moåi khña caånh cuãa taái àõnh cû bùæt buöåctrong caác dûå aán àang tiïën haânh do Ngên haâng taâi trúå, vaâ tiïën àöå taái àõnh cû phaãi àûúåc baáo caáotrong Ghi cheáp cuãa UÃy ban Quaãn lyá Dûå aán. Vùn phoâng Phaát triïín Xaä höåi vaâ Möi trûúâng cêìn soaånthaão baáo caáo haâng nùm vïì taái àõnh cû bùæt buöåc trong caác dûå aán naây, coá tham khaão yá kiïën caácvuå hoaåt àöång. Sau àoá, nhûäng baáo caáo naây seä àûúåc trònh lïn Ban Giaám àöëc cuâng vúái caác baáo caáo6 thaáng tûúng ûáng vïì quaãn lyá dûå aán. Sau khi chñnh saách taái àõnh cû bùæt buöåc àaä thûåc hiïån àûúåckhoaãng 2 nùm, Ngên haâng cêìn xem laåi caác kinh nghiïåm vïì chñnh saách vaâ viïët baáo caáo àïå trònhBan Giaám àöëc, cuâng vúái caác àïì xuêët vïì sûãa àöíi.

Nhûäng aãnh hûúãng vïì nguöìn lûåc

Cuâng vúái viïåc lêåp chñnh saách taái àõnh cû, Ngên haâng cêìn phaát triïín húåp lyá nùng lûåc àöåi nguänhên viïn àïí coá thïí thûåc hiïån chñnh saách möåt caác hiïåu quaã. Cêìn böí sung caác nguöìn lûåc àïí àõnhhûúáng, àaâo taåo nhên viïn vaâ tuyïín thïm nhên viïn thuöåc caác ngaânh xaä höåi hoåc hoùåc nhênchuãng hoåc xaä höåi àïí giaãi quyïët caác vêën àïì taái àõnh cû bùæt buöåc trong caác hoaåt àöång. Nhû vêåy,chi phñ hoaåt àöång àïí traã cho nhên viïn, tû vêën vaâ caác cöng taác phñ coá thïí seä tùng, cuäng nhû caácnguöìn lûåc daânh cho trúå giuáp kyä thuêåt vaâ thúâi gian àïí chuêín bõ vaâ xûã lyá dûå aán. Àöìng thúâi cöngtaác giaám saát vaâ àaánh giaá caác haång muåc taái àõnh cû bùæt buöåc cuäng cêìn thïm nhên viïn, chuyïngia tû vêën vaâ cöng taác phñ.

Àöëi vúái dûå aán àún giaãn, di chuyïín ñt ngûúâi, tû vêën àõa phûúng coá thïí chó mêët 2 - 4 tuêìn àïíchuêín bõ kïë hoaåch taái àõnh cû, trong khi àöëi vúái dûå aán phûác taåp, di chuyïín nhiïìu ngûúâi, caác cúquan thûåc thi coá thïí phaãi mêët túái 15 thaáng chuêín bõ, thêåm chñ 2 nùm, cöång vúái sûå tham gia cuãanhan viïn Ngên haâng vaâ nhên viïn tû vêën. Vñ duå trong dûå aán Cêìu Àa nùng Jamuna, Bùng-la-àeát(xem àoaån 7), cú quan thûåc thi mêët khoaãng 2 nùm soaån kïë hoaåch taái àõnh cû, vúái hún 14 thaánglaâm viïåc cuãa nhên viïn Ngên haâng Thïë giúái vaâ tû vêën. Haång muåc àïìn buâ, taái àõnh cû vaâ khöiphuåc ûúác tñnh chiïëm gêìn 10% töíng chi phñ cuãa Dûå aán.

Nùm 1994, nhên viïn Ban Xaä höåi àaä kiïím àiïím 29 dûå aán vay vöën vaâ 18 höî trúå kyä thuêåt coá taáiàõnh cû bùæt buöåc úã caác mûác àöå khaác nhau. Trong söë 29 dûå aán vay vöën naây, 25 dûå aán coân tronggiai àoaån xûã lyá, 2 dûå aán àang thûåc hiïån vaâ 2 dûå aán coân laåi àang àûúåc thaão baáo caáo hoaân têët.Trong söë 25 dûå aán àang xûã lyá vaâ 2 dûå aán àang thûåc hiïån àïìu coá 1 dûå aán thuöåc khöëi tû nhên.Tyã lïå phên böë caác dûå aán vay vöën cuäng rêët phên taán vúái 7 dûå aán úã Trung Quöëc, 6 úã Phi-lñp-pin,3 úã In-àö-nï-xi-a; úã Viïåt Nam vaâ Bùng-la-àeát möîi nûúác coá 2 dûå aán vaâ úã Cam-pu-chia, ÊËn Àöå, Laâo,Ma-lai-xi-a, Pa-ki-xtan, Thaái Lan vaâ Tonga möîi nûúác coá 1 dûå aán. Trong söë 18 höî trúå kyä thuêåt taáiàõnh cû kiïím àiïím nùm 1994, coá 14 dûå aán chuyïn vïì chuêín bõ dûå aán vaâ 4 dûå aán höî trúå hoaåtàöång vaâ tû vêën.

Nùm 1995, khoaãng 32 dûå aán àang àûúåc xûã lyá coá thïí coá taái àõnh cû bùæt buöåc úã caác mûác àöå khaácnhau, trong àoá coá nhiïìu dûå aán àaä àûúåc tiïën haânh tûâ nùm 1994. Tyã lïå phên böë caác dûå aán naây laâTrung Quöëc vaâ Pa-ki-xtan möîi nûúác 6 dûå aán, In-àö-nï-xi-a 4, ÊËn Àöå, Nï-pan, Phi-lñp-pin möîinûúác 3, Bùng-la-àeát, Bhutan, Laâo, Ma-lai-xi-a, Möng Cöí, Xri-lan-ca vaâ Viïåt Nam möîi nûúác 1 dûåaán. 18 höî trúå kyä thuêåt chuêín bõ dûå aán àang xûã lyá nùm 1995 coá thïí cuäng coá caác vêën àïì vïì taáiàõnh cû bùæt buöåc.

106

Kinh nghiïåm cuãa Ngên haâng Thïë Giúái trong giaãi quyïët caác khña caånh taái àõnh cû úã chêu AÁ vaâThaái Bònh Dûúng àaä chó roä caác aãnh hûúãng vïì nguöìn lûåc coá thïí tûúng tûå nhû cuãa Ngên haâng.Trong suöët 2 nhiïåm kyâ Phoá Chuã tõch Khu vûåc úã chêu AÁ vaâ Thaái Bònh Dûúng, nùm 1994 Ngênhaâng Thïë Giúái àïìu coá 4 nhên viïn laâm viïåc chñnh thûác vaâ 4 tû vêën daâi haån úã truå súã chñnh chuyïntheo doäi vïì taái àõnh cû bùæt buöåc. Ngoaâi ra, taåi möîi vùn phoâng àaåi diïån úã Bùæc Kinh, Dhaka, Ja-caác-ta vaâ Niu Àï-li àïìu coá möåt nhên viïn theo doäi caác mùåt taái àõnh cû. Ngên haâng Thïë Giúái cuängkyá húåp àöìng ngùæn haån vúái caác tû vêën àïí höî trúå trong caác vêën àïì cuå thïí úã lônh vûåc naây. Theonhên viïn Ngên haâng Thïë Giúái úã Ban Kyä thuêåt chêu AÁ, trung bònh viïåc xem xeát taái àõnh cû úã truåsúã chñnh mêët 4 - 5 ngaây vúái dûå aán àún giaãn, coá kïë hoaåch taái àõnh cû lêåp hoaân chónh theo mêîu.Nhûng àïí giuáp caác nûúác vay vöën lêåp àûúåc kïë hoaåch naây, chuyïn gia Ngên haâng Thïë Giúái phaãimêët tûâ 2 - 3 àïën 6 - 8 tuêìn, tuây thuöåc vaâo baãn chêët cuãa dûå aán, qui mö taái àõnh cû, khaã nùng cuãacaác cú quan quaãn lyá, thûåc thi cuäng nhû thaái àöå vaâ mûác phaát triïín cuãa ngûúâi bõ aãnh hûúãng.

Dûåa trïn kinh nghiïåm cuãa Ngên haâng Thïë Giúái vaâ xeát àïën sûå pha tröån cuãa caác dûå aán trong danhsaách hiïån nay cuäng nhû caác dûå aán seä àûúåc àûa vaâo trong danh saách cho vay cuãa Ngên haângsau naây, haâng nùm coá thïí seä cêìn 8 - 10 chuyïn gia laâm viïåc trong caã nùm àïí giaãi quyïët xongcaác vêën àïì vïì taái àõnh cû bùæt buöåc trong caác dûå aán àang xûã lyá, 4 - 6 chuyïn gia laâm viïåc caã nùmàïí giaám saát vaâ quaãn lyá caác dûå aán do Ngên haâng taâi trúå hiïån àang tiïën haânh. Thúâi gian chuêín bõdûå aán mêët vaâi nùm cöng coá thïí àûa vaâo Höî trúå Kyä thuêåt Chuêín bõ Dûå aán, coân thúâi gian tñnhbùçng nùm cöng àïí xûã lyá vaâ quaãn lyá dûå aán coá thïí do tû vêën àaãm nhiïåm. Tuy nhiïn, àïí tùngcûúâng chuyïn mön cuãa Ngên haâng vïì lônh vûåc naây, cêìn tuyïín thïm 3 - 4 nhên viïn chuyïn vïìtaái àõnh cû bùæt buöåc. Caác yïu cêìu naây coá thïí àûúåc àaáp ûáng thöng qua viïåc phên böí laåi võ trñnhên viïn. Nhiïìu chêåm trïî thûúâng gùåp trong quaá trònh thûåc hiïån caác dûå aán coá taái àõnh cû bùætbuöåc coá thïí traánh àûúåc nhúâ caãi tiïën caác khêu chuêín bõ vaâ lêåp kïë hoaåch. Nhòn chung, chi phñquaãn lyá cuãa Ngên haâng coá thïí seä tùng trong kyâ ngùæn haån vaâ trung haån, nhûng chêët lûúång vaâ taácàöång cuãa caác dûå aán chùæc chùæn seä tùng do taái àõnh cû bùæt buöåc àûúåc quan têm, chuá troång hún.

Kïët luêån

Muåc tiïu chñnh saách taái àõnh cû bùæt buöåc cuãa Ngên haâng laâ traánh hoùåc giaãm thiïíu di dên trongbêët kyâ trûúâng húåp naâo khaã thi. Nïëu khöng thïí traánh àûúåc di dên, kïë hoaåch àùåt ra laâ phaãi baãoàaãm rùçng sau khi taái àõnh cû, nhûäng ngûúâi bõ aãnh hûúãng búãi dûå aán, nhû àaä phên tñch úã caácphêìn trïn, noái chung ñt nhêët àaåt túái mûác söëng nhû hoå leä ra coá àûúåc nïëu khöng coá dûå aán. Giaãiquyïët taái àõnh cû trong hoaåt àöång cuãa Ngên haâng coá thïí laâm tùng chi phñ, nhûng nhûäng lúåi ñchàem laåi cho caác DMC coân lúán hún caác chi phñ àoá. Nhòn nhêån tûâ caác khña caånh kinh tïë, xaä höåi vaâmöi trûúâng, thûåc hiïån töët taái àõnh cû àïìu coá lúåi, noá coân coá thïí goáp phêìn vaâo viïåc caãi thiïån taácàöång vaâ nêng cao chêët lûúång cuãa dûå aán. Taái àõnh cû àûúåc thûåc hiïån töët cuäng seä thuác àêíy phaáttriïín cöng bùçng, húåp lyá hún.

107

Phuå luåc 2Mêîu àïì cûúng Kïë hoaåch TÀC àêìy àuã

Muåc tiïu

Muåc tiïu cuãa nghiïn cûáu naây laâ chuêín bõ möåt baãn Kïë hoaåch Taái àõnh cû vúái caác cheñen lûúåc giaãm

nheå caác taác àöång bêët lúåi vaâ duy trò mûác söëng cuãa nhûäng ngûúâi bõ aãnh hûúãng búãi viïåc chiïëmduång àêët vaâ bêët kò möåt taác àöång TÀC naâo khaác. Kïë hoaåch naây seä àïì ra caác thöng söë vïì caácquyïìn lúåi cho nhûäng ngûúâi BAH, khung thïí chïë, cú chïë tû vêën vaâ giaãi quyïët khiïëu naåi, khungthúâi gian vaâ dûå toaán.

Caác quyïìn lúåi àûúåc thöëng nhêët bao göìm caã àïìn buâ vaâ caác biïån phaáp àïí khöi phuåc cú súã kinhtïë, xaä höåi cuãa nhûäng ngûúâi BAH, àaáp ûáng caác muåc tiïu chñnh saách cuãa Ngên haâng vaâ Chñnh phuãvïì chiïëm duång àêët vaâ TÀC.

Khung thúâi gian

Kïë hoaåch TÀC àêìy àuã seä àûúåc hoaân têët trûúác khi Thêím àõnh. Töíng cöång coá 3 thaáng nhên cöng

cho tû vêën nûúác ngoaâi. Tû vêën nûúác ngoaâi seä soaån baãn kïë hoaåch TÀC toám tùæt trûúác Cuöåc HoåpXem xeát vïì Quaãn lñ.

Nhên lûåc

Nghiïn cûáu àoâi hoãi phaãi coá möåt tû vêën nûúác ngoaâi tiïën haânh cuâng vúái ba trúå lñ trong nûúác. Caáctû vêën seä húåp taác chùåt cheä vúái nhoám Nghiïn cûáu Khaã thi PPTA vaâ cú quan thûåc thi dûå aán - àúnvõ chõu traách nhiïåm vïì nhên lûåc höî trúå chuêín bõ kïë hoaåch TÀC.

Nhiïåm vuå

1. Ghi laåi têët caã caác bûúác àaä tiïën haânh àïí giaãm taác àöång chiïëm duång àêët vaâ TÀC thöng quacaác thay àöíi vïì hûúáng tuyïën hay caác haång muåc cuãa dûå aán. Chuêín bõ caác phûúng aán àïí thaãoluêån vúái caác thaânh viïn khaác trong nhoám nhùçm giaãm caác aãnh hûúãng TÀC bùçng viïåc sûãathiïët kïë sú böå vaâ thiïët kïë kô thuêåt cuöëi cuâng.

2. Tiïën haânh àaánh giaá nhanh coá sûå tham gia cuãa dên (PRA) trong khu vûåc dûå aán. Xaác àõnh caácàöëi tûúång tham gia chñnh vaâ tham khaão yá kiïën hoå möåt caách chi tiïët vïì caác quan àiïím àöëivúái dûå aán vaâ aãnh hûúãng cuãa TÀC, kïí caã vïì nhûäng ngûúâi coá thïí chõu aãnh hûúãng naây. Xaácàõnh caác nhoám dïî bõ aãnh hûúãng (vñ duå nhûäng ngûúâi ngheâo nhêët, nhûäng ngûúâi khöng coáquyïìn chñnh thûác, dên du muåc, höå do phuå nûä laâm chuã, ngûúâi baãn àõa, caác nhoám söëng caáchbiïåt, ngûúâi taân têåt) coá thïí cêìn àûúåc höî trúå àùåc biïåt vaâ tham khaão yá kiïën hoå. Quyïët àõnh

108

xem coá cêìn möåt quaá trònh chuêín bõ vïì mùåt xaä höåi àöëi vúái möåt söë hoùåc têët caã nhûäng ngûúâiBAH hay khöng àïí taåo cho hoå khaã nùng giaãi quyïët caác vêën àïì vïì TÀC. Nïëu coá thò giai àoaånchuêín bõ xaä höåi phaãi àûúåc thiïët kïë thaânh möåt phêìn cuãa viïåc lêåp kïë hoaåch TÀC. Nïëu khöng,phaãi lûåa choån caác caách thûác àêíy maånh sûå tham gia cuãa têët caã caác bïn liïn quan chñnh trongquaá trònh lêåp vaâ thûåc hiïån kïë hoaåch TÀC.

3. Tiïën haânh kï khai têët caã nhûäng ngûúâi coá thïí BAH àïí xaác àõnh phaåm vi vaâ qui mö taác àöångTÀC vaâ kiïím kï thiïåt haåi. Àûa ra ngaây giúái haån vïì quyïìn lúåi.

4. Àiïìu tra mêîu vïì kinh tïë - xaä höåi vúái tó lïå 20% töíng söë ngûúâi BAH. Lêåp dûä liïåu göëc vïì thunhêåp vaâ chi phñ, caác loaåi nghïì nghiïåp vaâ sinh kïë, viïåc sûã duång taâi nguyïn, caác sùæp xïëp vïìsûã duång taâi saãn chung, töí chûác xaä höåi, caác mö hònh laänh àaåo, caác töí chûác cuãa cöång àöìngvaâ caác chó söë vùn hoaá.

5. Tû vêën caác cú quan chõu traách nhiïåm chiïëm duång àêët vaâ TÀC vïì chñnh saách TÀC bùæt buöåccuãa Ngên haâng. Xem xeát caác luêåt, qui àõnh vaâ chó thõ liïn quan cuãa Chñnh phuã àïí xaác àõnhxem chuáng coá thïí khöi phuåc àêìy àuã mûác söëng vaâ sinh kïë, kïí caã cho nhûäng ngûúâi khöngcoá quyïìn chñnh thûác, hay khöng. Sau àoá, xem xeát phaåm vi quyïìn àùåc caách cuãa Chñnh phuã,phûúng phaáp àaánh giaá taâi saãn, thúâi gian vaâ phûúng phaáp traã àïìn buâ, caác thuã tuåc phaáp lñvaâ haânh chñnh liïn quan, thuã tuåc cêëp quyïìn húåp phaáp vaâ àùng kñ àêët cuäng nhû khung baãovïå möi trûúâng.

6. Chuêín bõ möåt ma trêån quyïìn lúåi liïåt kï moåi loaåi taác àöång coá thïí do chiïëm duång àêët, vïì caãvônh viïîn vaâ taåm thúâi. Soaån caác tiïu chuêín àïìn buâ vaâ khöi phuåc cú súã xaä höåi vaâ kinh tïë chonhûäng ngûúâi BAH àïí thay thïë moåi loaåi thiïåt haåi. Lêåp cöng thûác tñnh giaá trõ thay thïë cho taâisaãn bõ aãnh hûúãng, kïí caã àêët. Àûa ra caác phûúng aán thay thïë chêëp nhêån àûúåc vïì mùåt vùnhoaá cho caác dõch vuå, àiïím vùn hoaá, taâi saãn chung hay khaã nùng tiïëp cêån túái caác taâi nguyïnàïí töìn taåi, kiïëm thu nhêåp hay caác hoaåt àöång vùn hoaá bõ thiïåt haåi.

7. Chuêín bõ caác phûúng aán di chuyïín vaâ khöi phuåc thu nhêåp dûåa trïn caác thöng söë xaä höåi,kinh tïë vaâ vùn hoaá hiïån coá cuãa caã nhûäng ngûúâi BAH vaâ dên cû àõa phûúng núi tiïëp nhêån.Coá caác àiïìu khoaãn àùåc biïåt vïì caác nhoám dïî bõ aãnh hûúãng, trong àoá coá nhûäng ngûúâi khöngcoá quyïìn húåp phaáp vïì taâi saãn. Höî trúå chi phñ di chuyïín, buâ thu nhêåp bõ thiïåt haåi vaâ trúå cêëpthu nhêåp trong suöët thúâi kò quaá àöå. Chuêín bõ caác kïë hoaåch di chuyïín, kïí caã viïåc lûåa choånvaâ xêy dûång caác khu TÀC khi coá yïu cêìu. Coá qui àõnh vïì quyïìn súã hûäu, thuï mua vaâ chuyïínnhûúång àêët cuäng nhû vïì tiïëp cêån taâi nguyïn. Trong trûúâng húåp phaãi khùæc phuåc thu nhêåp,cêìn àaánh giaá nhu cêìu, taåo cöng ùn viïåc laâm vaâ chi tñn duång. Nïëu ngûúâi BAH phaãi àöíi nghïìthò coá coá thïí höî trúå àaâo taåo vaâ nghïì nghiïåp. Xem xeát caác taác àöång möi trûúâng coá thïí xaãyra trong quaá trònh TÀC vaâ lêåp kïë hoaåch giaãm nheå nhûäng taác àöång bêët lúåi.

8. Chuêín bõ khung cho viïåc tham gia cuãa nhûäng ngûúâi BAH trong hoaân têët caác thiïët kïë haångmuåc, quyïìn lúåi cuãa dûå aán cuäng nhû thûåc thi chiïëm duång àêët vaâ TÀC. Àûa ra caác biïån phaápàùåc biïåt àïí tham vêën caác nhoám dïî bõ taác àöång. Àõnh roä caác cú chïë giaãi quyïët khiïëu naåi vaâthuã tuåc khiïëu naåi.

9. Chuêín bõ khung thïí chïë vúái caác traách nhiïåm cuå thïí àïí töí chûác kiïím kï taâi saãn chi tiïët, traãàïìn buâ, di dên, chõu traách nhiïåm khöi phuåc thu nhêåp, quaãn lñ vaâ giaám saát viïåc thûåc hiïånchiïëm duång àêët vaâ TÀC, trong àoá bao göìm caã cöng taác quaãn lñ vaâ giaám saát möi trûúângtrong quaá trònh TÀC. Àïì xuêët möåt chiïën lûúåc tùng cûúâng thïí chïë vaâ/hoùåc thaânh lêåp vaâ àaâotaåo möåt àún võ TÀC trong cú quan thûåc thi, nïëu cêìn.

109

10. Chuêín bõ möåt kïë hoaåch giaám saát vaâ àaánh giaá coá xaác àõnh traách nhiïåm, khung thúâi gian vaâmöåt söë chó söë chñnh. Kïë hoaåch naây bao göìm viïåc giaám saát liïn tuåc cuãa caác cú quan chñnhyïëu, böí sung bùçng àaánh giaá àöåc lêåp. Qui àõnh roä thúâi gian giaám saát vaâ baáo caáo.

11. Chuêín bõ biïíu tiïën àöå chiïëm duång àêët vaâ TÀC phöëi húåp vúái lõch thi cöng àaä thoaã thuêån cuãacaác haång muåc trong dûå aán, thïí hiïån nhûäng quyïìn lúåi ngûúâi BAH àûúåc hûúãng trûúác khi phaãidúâi dúä.

12. Lêåp ngên saách cho tûâng haång muåc chiïëm duång àêët vaâ TÀC. Chuêín bõ phên böë vöën vaâ thúâigian. Àõnh roä nguöìn vöën vaâ qui trònh xeát duyïåt. Ûúác tñnh ngên saách haâng nùm theo caác loaåichi tiïu chñnh.

110

Phuå luåc 3

Chñnh saách taái àõnh cû úã möåt söë DMC lûåa choån

Trung Quöëc

Luêåt Quaãn lñ àêët 1986 vaâ caác àiïìu sûãa àöíi, böí sung nùm 1988 àaä laâm roä caác quyïìn vïì àêët vaâviïåc àaãm baão quyïìn sûã duång àêët thuöåc súã hûäu nhaâ nûúác, hûúáng dêîn caác tónh, thaânh phöë, quêån,huyïån vaâ thõ trêën chõu traách nhiïåm thûåc hiïån chiïëm duång àêët vaâ TÀC. Luêåt naây chñnh thûác hoaácaác thuã tuåc tham khaão yá kiïën vaâ giaãi quyïët khiïëu naåi cuãa nhûäng ngûúâi BAH. Caác tónh coá thïí rahûúáng dêîn dûåa trïn luêåt quöëc gia hoùåc uyã quyïìn cho caác thaânh phöë böí sung qui àõnh. Caác dûåaán ài qua àõa baân nhiïìu tónh seä gùåp khoá khùn trong viïåc baão àaãm caác biïån phaáp àïìn buâ vaâ khöiphuåc àaä thöëng nhêët cho nhûäng ngûúâi BAH.

Caác dûå aán thuãy àiïån cúä lúán vaâ trung bònh phaãi dûåa vaâo caác tiïu chuêín thiïët kïë TÀC höì chûáanûúác riïng reä (1991) coá tiïu chuêín àïìn buâ thêëp hún so vúái nhûäng ngaânh khaác. Àïìn buâ trongnhûäng dûå aán höì chûáa nûúác coá thïí bao göìm quô baão trò vaâ xêy dûång. Quô naây seä trñch möåt phêìnnhoã trong thu nhêåp tûâ àiïån hoùåc nûúác àïí höî trúå chi phñ taái àõnh cû. Caác qui àõnh hònh thaânhnùm 1984 vaâ cêåp nhêåt nùm 1991 chi phöëi caác dûå aán phaát triïín àö thõ àaä àûa ra caác biïån phaápvïì tham khaão yá kiïën vaâ giaãi quyïët khiïëu naåi cho nhûäng ngûúâi BAH. Cû dên àö thõ khöng coá giêëypheáp cû truá coá thïí khöng àûúåc àïìn buâ hay höî trúå khöi phuåc.

ÚÃ nöng thön Trung Quöëc, caác töí saãn xuêët vaâ thön xaä phên àêët cho caác thaânh viïn höå gia àònhsûã duång theo caác húåp àöìng daâi haån, theo àoá ngûúâi sûã duång àêët coá nghôa vuå nöåp lûúng thûåc vaâthuïë theo àõnh mûác cuãa chñnh quyïìn àõa phûúng. Caác caá nhên khöng thïí mua hay baán quyïìnsúã hûäu àêët, ngay caã khi hoå coá thïí trao àöíi quyïìn sûã duång nhû trûúâng húåp úã möåt söë núi. Têët caãcaác thaânh viïn trong têåp thïí àïìu àûúåc hûúãng àïìn buâ àêët möåt caách cöng bùçng. Khi àêët bõ chiïëmduång, Àún võ thön xaä coá traách nhiïåm àiïìu hoaâ laåi caác húåp àöìng sûã duång àêët vaâ thêm canh nöngnghiïåp àïí nhêån laåi nhên cöng lao àöång. Chñnh quyïìn thön xaä cuäng coá thïí böë trñ caác cöng viïåcphi nöng nghiïåp úã caác xñ nghiïåp (vñ duå úã caác cöng xûúãng, nhaâ maáy cuãa àõa phûúng), thûúâng laâvúái sûå giuáp àúä cuãa chñnh quyïìn thaânh phöë. Nïëu khöng thïí nhêån laåi nhên cöng laâm viïåc trongphaåm vi nïìn kinh tïë àõa phûúng do nhûäng haån chïë vïì àêët àai vaâ dên söë, àún võ thön xaä coá thïícho pheáp möåt söë thaânh viïn thoaát li, àùåc biïåt úã caác vuâng àang àö thõ hoaá.

ÊËn Àöå

Taåi caác bang Bihar, Orissa, Maharashtra, Madhya Pradesh, Gujarat, Punjab, Karnataka, vaâAndhra Pradesh àïìu coá chñnh saách taái àõnh cû cuãa bang. ÚÃcaác bang khaác, viïåc chiïëm duång àêëtvaâ TÀC do caác hûúáng dêîn chung hoùåc cuå thïí cho tûâng dûå aán chi phöëi. Cuäng coá möåt chñnh saáchngaânh (vñ duå Cöng ty Than ÊËn Àöå, Ban Àiïån bang Maharashtra) vaâ caác chñnh saách thuöåc caácàún võ chuã quaãn baán chñnh phuã (Töíng cöng ty Nhiïåt àiïån Quöëc gia).

111

In-àö-nï-xi-a

Nghõ àõnh 55/1993 cuãa Töíng thöëng, Chiïëm duång àêët vò sûå phaát triïín lúåi ñch cöng cöång laâ taâiliïåu chuã yïëu dûåa trïn caác luêåt trûúác àoá, bao göìm Luêåt söë 5 nùm 1960, Luêåt Ruöång àêët cú baãnvúái caác loaåi súã hûäu vaâ sûã duång àêët. Nhûäng vêën àïì naây rêët phûác taåp do sûå chöìng cheáo vïì caácquyïìn truyïìn thöëng, quyïën sûã duång àêët theo kiïíu phûúng têy vaâ nhûäng phaát triïín gêìn àêytrong viïåc thuï mûúån àêët.

Nghõ àõnh nùm 1993 ghi roä caác thuã tuåc khiïëu naåi cho chuã sûã duång àêët, àõnh nghôa “lúåi ñch cöngcöång” cho caác muåc àñch phaát triïín, taách riïng caác dûå aán tû nhên - nhûäng dûå aán phaãi thu xïëpmua baán àêët theo löëi thöng thûúâng; nhêën maånh hún vaâo viïåc thaão khaão yá kiïën cöång àöìng, àaåtthoaã thuêån vúái ngûúâi BAH vïì hònh thûác vaâ söë lûúång àïìn buâ, àöìng thúâi giúái thiïåu caác phûúng aánàïìn buâ múã röång bao göìm tiïìn mùåt, àêët thay thïë, quyïìn húåp phaáp vïì àêët vaâ taái àõnh cû.

Qui àõnh söë 1/1994 cuãa Böå trûúãng Caác vêën àïì Ruöång àêët vaâ Cú quan Àêët Quöëc gia hûúáng dêînthûåc thi Nghõ àõnh 55/1993 - Chiïëm duång àêët vò sûå phaát triïín lúåi ñch cöng cöång. Theo qui àõnhnaây, Thöëng àöëc möîi tónh seä thaânh lêåp möåt Ban Chiïëm duång àêët úã möîi kabupaten vaâ kotamadyado Bupati hay Walikota àûáng àêìu. Ban naây cuäng bao göìm àaåi diïån cuãa caác cú quan cêëp II vïìàêët, thuïë, xêy dûång, nöng nghiïåp, laänh àaåo caác huyïån xaä vaâ hai thaânh viïn àöåc lêåp khaác. Thöëngàöëc seä lêåp Ban Chiïëm duång àêët cêëp tónh nïëu dûå aán phaát triïín ài qua àõa baân nhiïìu chñnh quyïìncêëp II. Caác thöëng àöëc cuäng coá thïí ra caác nghõ àõnh riïng cho tûâng dûå aán cuå thïí, coá hûúáng dêîncuå thïí vïì quyïìn lúåi vaâ thuã tuåc àïìn buâ, höî trúå cho ngûúâi BAH, laâm cú súã lêåp kïë hoaåch, thûåc hiïånvaâ giaám saát TÀC theo nghõ àõnh 55/93 cuãa Töíng thöëng. Möåt söë dûå aán do Ngên haâng Thïë Giúáitaâi trúå úã Bali vaâ Àöng Gia-va cuäng àaä aáp duång caác phûúng thûác naây.

Ban Chiïëm duång àêët coá quyïìn kiïím kï àêët àai vaâ caác taâi saãn khaác trïn àêët bõ chiïëm duång; kiïímtra tònh traång phaáp lñ cuãa àêët; thöng baáo vaâ thûúng lûúång vúái nhûäng ngûúâi BAH vaâ cú quan sûãduång àêët; ûúác tñnh àïìn buâ; ghi laåi vaâ chûáng kiïën viïåc traã àïìn buâ.

Möåt qui àõnh khaác coá liïn quan cuãa chñnh phuã vïì Àaánh giaá Taác àöång Möi trûúâng, söë 51 nùm1993 yïu cêìu phaãi coá kïë hoaåch quaãn lñ vaâ giaám saát caác taác àöång möi trûúâng, trong àoá coá caã viïåcchiïëm duång àêët vaâ TÀC. Qui àõnh naây cuäng àoâi hoãi giaãm nheå caác taác àöång vïì xaä höåi, thöng tincho dên vaâ tham khaão yá kiïën cöång àöìng.

Pa-ki-xtan

Àaåo luêåt Chiïëm duång àêët (ra àúâi nùm 1894 vaâ vïì sau coá sûãa àöíi, böí sung) qui àõnh viïåc chiïëmduång àêët cho caác muåc àñch phaát triïín cuãa chñnh phuã Pa-ki-xtan. Àoaån 4 noái vïì viïåc thöng baáoàiïìu tra sú böå. Àoaån 6 vïì cöng böë chiïëm duång àêët. Àoaån 8 vïì viïåc àiïìu tra vaâ lêåp kïë hoaåch chitiïët. Coân caác àoaån tûâ 11 àïën 15 vaâ tûâ 23 àïën 28 laâ vïì àiïìu tra cuãa àún võ Thu àêët vúái caác yïucêìu vaâ giaá trõ àïìn buâ, àõnh mûác àïìn buâ - chuã yïëu dûåa trïn giaá trõ thõ trûúâng. Caác àoaån 16 vaâ 17ghi roä viïåc chiïëm duång bùæt buöåc, trong khi àoaån 18 giaãi quyïët vêën àïì khiïëu naåi taåi toaâ aán dênsûå cêëp huyïån, vaâ cêëp cao hún, nïëu cêìn.

Möîi tónh àïìu coá caách aáp duång vaâ caách hiïíu Nghõ àõnh riïng qua Súã Thuïë àêët vaâ àún võ Thu àêët.Noái chung, giaá àïìn buâ àûúåc lêåp thöng qua giaá trõ thõ trûúâng àûúåc baão àaãm xaác àõnh chñnh thûác;giaá naây dûåa trïn giaá thõ trûúâng cuä vaâ coá thïí khöng phaãn aãnh àuáng giaá thõ trûúâng hiïån taåi. Dûåaán Thuyã àiïån Ghazi Barotha laâ möåt vñ duå cuå thïí vïì loaåi dûå aán àaä àûa ra àûúåc nhûäng caách thûácquaãn lñ taái àõnh cû múái, trong àoá coá möåt ban àöåc lêåp bao göìm caác chuyïn gia möi trûúâng vaâ xaähöåi; caác nghiïn cûáu vïì caác vêën àïì taái àõnh cû vaâ möi trûúâng chi tiïët; sûå tham gia cuãa caác NGOtrong nûúác vaâ caác töí chûác cöång àöìng cuãa àõa phûúng trong quaá trònh àöëi thoaåi nùng àöång, kïícaã caác buöíi hoåp coá giúái haån; vaâ viïåc thaânh lêåp möåt trung têm thöng tin vïì dûå aán vaâ caác chi

112

nhaánh trûåc thuöåc àïí liïn hïå vúái nhûäng ngûúâi BAH, giaãi thñch vaâ phên phaát caác taâi liïåu quantroång cho hoå. Caác biïån phaáp àïìn buâ taâi saãn theo giaá thay thïë vaâ khöi phuåc nhûäng ngûúâi BAHàûúåc thöëng nhêët àïí phuåc höìi hay nêng cao khaã nùng taåo thu nhêåp vaâ mûác söëng cuãa hoå. Dûåatrïn viïåc àaánh giaá giaá trõ thõ trûúâng àûúåc xaác àõnh chñnh thûác, dûå aán àaä thay àöíi nguyïn tùæcPunjab nùm 1983 vïì viïåc bïn lêëy àêët àõnh giaá àêët. Thay vaâo àoá, möåt uyã ban (bao göìm WAPDA,NGO vaâ àaåi diïån nhûäng ngûúâi BAH) àaä àûúåc thaânh lêåp àïí qui àõnh mûác giaá àïìn buâ qua thamkhaão yá kiïën nhûäng ngûúâi BAH.

Phi-lñp-pin

Hiïën phaáp nùm 1997 cuãa Phi-lñp-pin àõnh ra chñnh saách cú baãn vïì àêët àai vaâ àoâi hoãi àïìn buâcöng bùçng cho àêët tû nhên bõ Nhaâ nûúác sung cöng. Lïånh Haânh phaáp 1035 (1985) hûúáng dêînviïåc thu höìi taâi saãn tû nhên cuãa Chñnh phuã vò caác muåc àñch phaát triïín, theo àoá Chñnh phuã coáthïí sûã duång biïån phaáp mua theo thoaã thuêån hoùåc trûng duång. Àoaån 17 vaâ 18 noái vïì viïåc taáiàõnh cû nhûäng ngûúâi thuï nhaâ - àêët, nöng dên vaâ caác àöëi tûúång sûã duång àêët khöng coá quyïìnchñnh thûác khaác do Böå Àõnh cû (nay àaä giaãi thïí) vaâ Böå Caãi caách Ruöång àêët (nay laâ Vuå Caãi caáchRuöång àêët) vaâ cú quan chiïëm duång àêët tiïën haânh. Caác töí chûác naây cuäng seä àïìn buâ hoa maâu bõthiïåt haåi cuãa ngûúâi thuï àêët, caác cöång àöìng vùn hoaá vaâ ngûúâi dên phaãi di chuyïín.

Àaåo luêåt Cöång hoaâ 1992 söë 7292 vïì Phaát triïín Àö thõ vaâ Nhaâ cûãa àùåt ra nïìn taãng, thuã tuåc vaâcaác yïu cêìu vïì giaãi toaã ngûúâi àõnh cû bêët húåp phaáp khoãi caác khu àêët chiïëm duång cho caác dûåaán xêy dûång cú súã haå têìng. Àaåo luêåt naây àoâi hoãi chñnh quyïìn têët caã caác thaânh phöë cuâng BanÀiïìu tiïët Sûã duång àêët vaâ Nhaâ cûãa tiïën haânh kiïím kï àêët vaâ caác àêìu tû vaâo àêët. Àêy laâ cú súã xaácàõnh àêët Chñnh phuã cho “caác khu vûåc àõnh cû vaâ nhaâ cûãa xaä höåi hoaá cho caác yïu cêìu trûúác mùætvaâ lêu daâi cuãa nhûäng ngûúâi vö gia cû vaâ chõu thiïåt thoâi vïì quyïìn lúåi úã caác vuâng àö thõ...” Àiïìu5 vaâ 6 ra àiïìu kiïån cho chûúng trònh cung cêëp núi úã cho “nhûäng ngûúâi chõu thiïåt vïì quyïìn lúåivaâ ngûúâi vö gia cû” qua tham khaão yá kiïën vúái caác chuã dûå aán tû nhên vaâ caác cú quan cuãa chñnhphuã. Àiïìu 8 qui àõnh vïì Qui hoaåch laåi àö thõ vaâ Taái àõnh cû, chuã yïëu têåp trung vaâo ûu tiïn phaáttriïín taåi chöî. Àiïìu naây cho pheáp giaãi toaã têët caã “nhûäng ngûúâi chuyïn àõnh cû BHP” maâ khöngphaãi àïìn buâ. Àiïìu 8 cuäng àõnh ra qui trònh di chuyïín “caác cöng dên chõu thiïåt vïì quyïìn lúåi vaâvö gia cû” ra khoãi nhûäng khu vûåc nguy hiïím. Nhûäng ngûúâi naây cêìn àûúåc xaác àõnh, tû vêën vaâhöî trúå taâi chñnh bùçng tiïìn mùåt. Dûúái sûå baão trúå cuãa chñnh quyïìn àõa phûúng vaâ Súã Nhaâ cûãa quöëcgia, hoå seä àûúåc chuyïín túái caác khu àûúåc lùæp àùåt caác dõch vuå, cú súã haå têìng cú baãn vaâ àûúåc taåoàiïìu kiïån coá viïåc laâm. Caác Nguyïn tùæc vaâ Qui àõnh Thûåc thi riïng, do liïn ngaânh phöëi húåp lêåp,ài keâm caác àiïìu khoaãn cuãa Àaåo luêåt.

Caác nguyïn tùæc böí sung hûúáng dêîn viïåc thu höìi taâi saãn noái chung (1993), viïåc chiïëm duång duångàêët xêy caác khu nhaâ xaä höåi hoaá (1993) vaâ àõnh giaá trõ àêët cho caác khu nhaâ xaä höåi hoaá (1992).Caác nguyïn tùæc naây àaãm baão viïåc di chuyïín vaâ taái àõnh cû húåp lñ, nhên àaåo,” qui àõnh viïåc giaãiquyïët khiïëu naåi theo Àaåo luêåt 7279. Thöng tû söë 35 laåi noái vïì caác haânh lang baão vïå. Àaåo luêåtCöång hoaâ 7160 nùm 1992 (Luêåt Àõa phûúng) cho pheáp caác chñnh quyïìn àõa phûúng sûã duångàùåc quyïìn khi chiïëm duång àêët vaâ traã àïìn buâ cöng bùçng.

Möåt söë caác àaåo luêåt khaác chi phöëi caác cú quan ngaânh. Vñ duå Àaåo luêåt Cöång hoaâ 7638 cuãa SúãNùng lûúång (1992) hûúáng dêîn rùçng möåt phêìn tiïìn kinh doanh àiïån phaãi traã cho Quô Phaát triïínvaâ Sinh kïë cuäng nhû cho viïåc caãi taåo möi trûúâng.

113

Viïåt Nam

Luêåt Àêët àai nùm 1993, möåt böå luêåt haânh chñnh hoaân chónh vïì àêët, noái roä rùçng àêët àai thuöåcsúã hûäu toaân dên do Nhaâ nûúác thöëng nhêët quaãn lñ, phên chia vaâ xaác àõnh viïåc sûã duång. Möîi xaäphaãi giûä laåi töëi àa 5% àêët nöng nghiïåp laâm quô phuác lúåi hay quô àêët cöng cöång. Nhaâ nûúác duytrò möåt hïå thöëng phên loaåi, xaác àõnh viïåc sûã duång àêët, giuáp baão vïå quô àêët nöng nghiïåp ñt oãi.Nhaâ nûúác cuäng àõnh giaá trõ àêët àïí àaánh thuïë vaâ àïìn buâ. Luêåt Àêët àai laâm roä quyïìn cuãa ngûúâidên trong sûã duång vaâ chuyïín nhûúång taâi saãn vaâ bêët àöång saãn, dûåa trïn caác giêëy chûáng nhêåndo àõa phûúng cêëp. Caác höå gia àònh vaâ caá nhên àûúåc cêëp àêët coá thïí àöíi àêët, chuyïín quyïìn sûãduång cho ngûúâi khaác, thuï àêët vúái thúâi haån 3 nùm, di chuác laåi hoùåc duâng laâm vêåt thïë chêëp.Quyïìn sûã duång àêët thûúâng àûúåc cêëp múái sau thúâi haån 20 - 50 nùm. Àiïìu 27 cuãa Luêåt qui àõnhrùçng Nhaâ nûúác coá quyïìn thu höìi àêët vò muåc àñch quöëc phoâng, an ninh, lúåi ñch quöëc gia hay lúåiñch cöng cöång; vaâ ngûúâi sûã duång àêët àûúåc àïìn buâ thiïåt haåi vïì àêët. Ngûúâi sûã duång àêët phaãi àûúåcthöng baáo lñ do, thúâi gian vaâ kïë hoaåch di chuyïín trûúác khi thu höìi àêët.

Luêåt Nhaâ úã cuãa Höåi àöìng Nhaâ nûúác nùm 1991 chia thaânh 3 loaåi súã hûäu nhaâ úã: súã hûäu nhaâ nûúác,súã hûäu têåp thïí vaâ súã hûäu tû nhên. Luêåt naây laâ cú súã baão vïå quyïìn súã hûäu nhaâ úã cuãa tû nhên.Trïn thûåc tïë, viïåc baán nhaâ úã dûúâng nhû cuäng àûa àïën viïåc baán maãnh àêët dûúái chên nhaâ. Nghõàõnh 60 nùm 1994 khùèng àõnh laåi Luêåt Nhaâ úã naây.

Nghõ àõnh 64 nùm 1993 qui àõnh vïì viïåc cêëp quyïìn sûã duång àêët cho hêìu hïët ngûúâi sûã duång àêët,trong àoá coá caã khöëi tû nhên.

Cöng àiïån 1044/KTN cuãa Thuã tûúáng Chñnh phuã nùm 1995 tuyïn böë àònh chó viïåc chuyïín àêëttröìng luáa sang caác muåc àñch sûã duång khaác. Nghõ àõnh 87/CP àõnh khung giaá caác loaåi àêët. Nghõàõnh 90/CP nùm 1994 dûåa trïn Luêåt Àêët àai vaâ àûa ra caác mûác àïìn buâ cho nhûäng ngûúâi sûãduång àêët húåp phaáp khi àêët bõ chiïëm duång. Ngûúâi sûã duång àêët bêët húåp phaáp khöng àûúåc àïìnbuâ. Theo nghõ àõnh naây, viïåc àïìn buâ coá thïí dûúái daång àêët àöíi àêët cuâng haång hoùåc àïìn tiïìn mùåttheo haång vaâ loaåi àêët. Giaá trõ seä àûúåc xaác àõnh theo khung giaá cuãa chñnh phuã. Giaá àïìn buâ hoamaâu vaâ cêy cöëi tñnh theo giaá thõ trûúâng.

114

Phuå luåc 4

Giaám saát taái àõnh cû Mêîu baáo caáo tiïën àöå thaáng

HÖ thèng Gi¸m s¸t Hµnh chÝnh

Ho¹t ®éng T§C NhiÖm vô tæng

thÓ

KÕt qu¶ phÊn ®Êu N¨m 1



QuÝ 1 QuÝ 2 QuÝ 3 QuÝ 4 1. Tham kh¶o ý kiÕn c¸c bªn liªn quan

2. §iÒu tra KT-XH vµ x¸c ®Þnh ngêi bÞ ¶nh hëng

3. ChiÕm dông ®Êt 4. Tr¶ ®Òn bï 5. Lùa chän vµ x©y dùng khu T§C

6. Ph©n l« 7. Di d©n 8. C¸c ch¬ng tr×nh kh«i phôc thu nhËp

115

Gi¸m s¸t thùc ®Þa c¸c ho¹t ®éng t¸i ®Þnh c

Ho¹t ®éng T§C NhiÖm vô tæng

thÓ



KÕt qu¶ phÊn ®Êu

N¨m 3 QuÝ 1 QuÝ 2 QuÝ 3 QuÝ 4

1. ChiÕm dông ®Êt 2. Hoµn tÊt danh s¸ch ngêi BAH

3. Hoµn tÊt danh s¸ch ngêi di chuyÓn

4. CÊp thÎ T§C cho ngêi BAH

5. Tr¶ ®Òn bï 6. Lùa chän khu T§C 7. X©y dùng khu T§C 8. Ph©n l« 9. Di dêi/dÞch chuyÓn 10. LËp c¸c ban cña ngêi BAH

11. §Êt thay thÕ 12. KÕ ho¹ch kh«i phôc thu nhËp

13. §µo t¹o 14. TuyÓn dông 15. Dù ¸n ph¸t triÓn ®Æc thï theo nhãm

cêím nang vï ìtaái àõnh cû - adb

Documents