cynnwys - nhs wales welsh.pdf10.50 holi ac ateb cadeirydd: gwenith price 11:00 cyflwyno gwobrau...

1

Cynnwys

Rhagair 3

Diolchiadau 5

RhaglenyGynhadledd 7

Arddangoswyr 9

Noddwyr 10

Y Gynhadledd 11

Siaradwyr 13

SesiwnHoliacAteb 37

Siaradwyr 40

YGweithdai 44

Y Gwobrau 47

EnillwyryGwobrau 49

DysgwyryFlwyddyn 69

YrEnwebiadaueraill 72

RhestrMynychwyr 76

AdborthMynychwyr 81

Yr Atodiad - Y Gweithdai 83

DysguoGwynion 85

CamauBach 90

GweithdyHyrwyddoArferDa 96

CreuGweithleDwyieithog 98

Twfo’rCrud 101

YRhwystrausy’nwynebuCynydduDarpariaeth

Gymraegasuti’wgoresgyn 103

3

Rhagair

DychweloddCynhadleddaGwobrau’rGymraegmewnGofalIechydunwaitheto

iLandudnoeleni.HonoeddyseithfedGynhadleddigaeleichynnala’rchweched

seremoniwobrwyoargyferyGymraegmewnGofalIechyd.Roeddhi’nbrafgweld

wynebauhenanewyddacroeddhi’namlwgbodllaweryngwerthfawrogi’rffaith

fodydigwyddiadblynyddolhwnynmentroytuhwntiGaerdyddobrydi’wgilydd.

Y Gynhadledd

Ythemaelenioedd‘ProfiadyClaf’.Ilawer,maecaelgofalosafonuchelyngolygu

galludefnyddiogwasanaethaudrwygyfrwngyGymraegoherwyddeubodyn

teimlo’nfwycyfforddusyneuhiaitheuhunain.Ondmewnrhaiachosionmae

hefydynhollbwysigwrthwneudasesiadclinigolarhoitriniaeth.Felydywedodd

yDirprwyWeinidogdrosWasanaethauCymdeithasol,GwendaThomasACwrth

annerchyGynhadledd,dylaiprofiadyclaffodynganologigynllunioadarparu

gwasanaeth.Cyfrifoldebydarparwrgofaliechyd,ynhytrachna’rdefnyddiwryw

sicrhaudewisiaith,ganfodllawerynteimlo’nansicriawnwrthddodigysylltiadâ’r

sectoracoherwyddhynnyddimynddigonhyderusiofynamwasanaethCymraeg.

GosododdySesiwnLawnycyd-destundeddfwriaetholcynsymudymlaeniedrych

arachospenodola’rgwersiaddysgwydynsgilhynny.Dangoswydpwysigrwydd

sefydludewisiaitho’rcychwynaphwysigrwyddparugweithwyrCymraegeuhiaith

gydachleifionsyddamdderbyntriniaethynGymraegpanfohynny’nbosibl.Erbod

yrachosdansylwwedibodynanoddibawbfu’ngysylltiedig,dangosoddfod

cwynionyngyfrwngiddysgugwersiacynhwbiwellagwasanaeth.Ynsgilygwyn,

cafwydcydweithrediadllawnyrYmddiriedolaethacymatebcadarnhaoliawn.

Y Gweithdai

Cafoddymynychwyrgyfleifynychucyfresoweithdaiynystodydydd,ermwyn

rhoicyfleymarferolirannusyniadauadysguo’igilydd.Maecrynodebo’rgweithdai

argaelardudalen44.

4

Y Gwobrau

Eleniderbyniwyd45oenwebiadauargyferyr8categoriowobrau.Derbyniodd

ysefydliadaua’runigolionbuddugolgyfanswmodros£10,000ermwyndatblygueu

mentrauneuermwynhyrwyddoymhellachwasanaethCymraeg.Gobeithiwnfelly

weldyrarianhwnyndwynffrwyth.

Roeddysafonunwaitheto’nuchel,acoherwyddhynnyfeddyfarnwyddwywobr

cydnabyddiaetharbennig-unargyferycategori‘AddysgaHyfforddiant’a’rllall

argyferycategori‘Gwaithâgrwpiausy’nflaenoriaeth’.

Erhynny,siomoeddyffaithnadoeddteilyngdodargyferycategorinewydda

gyflwynwyd,sef:‘TîmRhengFlaenofewnysbytysyddwediymatebianghenion

cleifionamwasanaethdwyieithog’.Erbodsawlenwebiadwedi’uderbyn,nid

oeddybeirniaidynteimlobodyrunohonyntynddigoncryfideilyngu’rwobr.

Roeddybeirniaidynchwilioamenwebiadlle’roeddgwasanaethdwyieithog

yngwneudgwirwahaniaethibrofiadyclafacynmyndytuhwnti’rmatho

wasanaethybyddairhywunyndisgwyleidderbynynarferol.Gwellywcadwsafon

nachynnalseremoni.

Cynhadledd 2010

CynhelirCynhadleddaGwobrau’rGymraegmewnGofalIechyd2010ynNeuadd

yDdinasCaerdyddymmisMaiacedrychwnymlaenateichcroesawuynoi

ddathluarhannuarferdaahelpuigryfhau’rddarpariaethGymraegynymaesgofal

iechydermwyngwellaprofiadyclaf.

OshoffechdderbynrhagorowybodaethamyGynhadleddneu’rGwobrau,

cysylltwchâ:

Uned Iaith Gymraeg y GIGAdranIechydaGwasanaethauCymdeithasol4yddLlawrParcCathaysCaerdyddCF103NQ

Ffôn:02920823135E-bost:[email protected]:http://howis.wales.nhs.uk/welsh

Rhyngrwyd:www.wales.nhs.uk/cymraeg

5

Diolchiadau

HoffaiUnedIaithGymraegyGIG/LlywodraethCynulliadCymruddiolchynfawr

iawnibawbagymeroddranynyparatoadauargyferacynystodyGynhadledd

a’rgwobraueleni.Diolchichigydamroimorhaelo’chamseracamymdrechumor

galedisicrhaudiwrnodmorllwyddiannus.

DiolchiLywyddydydd,yrhollsiaradwyracarweinwyrygweithdai,amrannu

euharbenigeddacamwneudyGynhadleddynddiwrnoddiddorol,hwylioga

llawngwybodaeth:

LlywyddyDydd: Bethan Jones Parry

Siaradwyr: Gwenith Price,ArweinyddTîmCynlluniauIaith,BwrddyrIaith

Rhys Dafis,YmgynghoryddCynllunioIeithyddol

Dr Sarah Horrocks,YmddiriedolaethGIGGogleddCymru

Gwenda Thomas AC,DirprwyWeinidogdros

WasanaethauCymdeithasol

Erika Hillman,EnillyddDysgwrCymraegyFlwyddyn2008.

Gweithdai: Gwenith Price,BwrddyrIaithaRhys Dafis,

YmgynghoryddCynllunioIeithyddol-Cwynion

Rhiannon Davies,YmddiriedolaethGofalIechyd

Gwent-Camaubachsy’nGwneudGwahaniaeth.

Glenys LeachacAlaw Jones,YmddiriedolaethGIG

GogleddCymru-HyrwyddoArferDa.

Jenny Pye,CyngorCefnGwladaRay Hughes,

Ymgynghorydd-CreuGweithleDwyieithog.

Elizabeth WoodcockaDinah Ellis-TWFo’rCrud.

Nia Davies,BwrddyrIaith-YRhwystrausy’nWynebu

CynydduDarpariaethGymraegaSuti’wGoresgyn.

6

Cyflwyno’rGwobrau: Gwenith Price,CyfarwyddwrCynlluniauIaith,-

BwrddyrIaithGymraeg

Gwerfyl Roberts,DarlithwraigynYsgol

GwyddorauGofalIechydPrifysgolBangor.

Gareth Phillips,CadeiryddyColegNyrsio

BrenhinolCymru

Siôn Meredith,CyfarwyddwrCanolfanCymraeg

iOedolionyCanolbarth.

Beirniaid

Diolchiadaumawri’rBeirniadamroi’nrhyddo’uhamsera’uharbenigeddiwneud

penderfyniadauanoddwrthfeirniadu’rGwobrau:

Gareth Phillips-CadeiryddyColegNyrsioBrenhinolCymru.

Dr Ann Rhys-CynFeddygTeuluaMeddygYmgynghorolyRhaglen ‘Wedi 3’.

Glanville Owen-PrifSwyddogCyngorIechydCymunedGogleddGwynedd.

Rhian Huws Williams-PrifWeithredwrCyngorGofalCymru.-

CategoriGwaitharyCydRhwngyGwasanaethauIechydaGwasanaethau

CymdeithasolAwdurdodauLleol.

Sion Meredith-CyfarwyddwrCanolfanCymraegiOedolionyCanolbarth-

CategoriDysgwyryFlwyddyn.

Diolchiadaumawrhefydi’rArddangoswyra’r Noddwyr.

DiolchistaffVenue Cymru, Llandudnoameugwaithcaled.

DiolchiSavilleamysystemsain.

DiolchiDrakeamffilmio’renillwyr.

DiolchiPM photographyamdynnulluniauarydydd.

Adiolchiadaumawribawbafynychoddydyddasicrhaueifodynllwyddiant.

Ynenwedigyrhollboblasefydliadauaenwebwydargyferygwobrau.

7

Cynhadledd a Gwobrau’r Gymraeg mewn Gofal Iechyd, 21 Mai 2009, Venue Cymru, Llandudno

‘Profiad y Claf’

Llywydd: Bethan Jones Parry

09:30 Cofrestru/Te a Choffi

10:00 Croeso a Rhagair

LlywyddyGynhadledd:BethanJonesParry

10:05 Sessiwn Lawn - Dysgu o brofiad y claf -

• Gorolwgobrofiadau’rclafyngNghymru,ynseiliedigarbrofiadBwrddyrIaith-GwenithPrice,ArweinyddTîmCynlluniauIaith,BwrddyrIaith

• Gwerthdysguobryderon/brofiadau-golwgarachospenodol-RhysDafis,YmgynghoryddCynllunioIeithyddol

• Rhannu’rprofiada’rgwersiaddysgwyd-DrSarahHorrocks,Ymgynghorydd,YmddiriedolaethGIGGogleddCymru

10.50 Holi ac Ateb Cadeirydd:GwenithPrice

11:00 Cyflwyno Gwobrau

11:15 TORIAD

11:40 Gweithdai (Sesiwn 1)

1. Cwynion-dysguogwynionermwyngwellagwasanaeth(GwenithPrice,BwrddyrIaithaRhysDafis,YmgynghoryddCynllunioIeithyddol)

2. ‘Camaubachsy’ngwneudgwahaniaeth’-Sutmaerhoi’rIaithar Waithynygweithle(RhiannonDavies,Ymddiriedolaeth GofalIechydGwent)

3. Hyrwyddoarferda-sutiddarparugwasanaethdwyieithogigleifionahyrwyddoarferda(GlenysLeachacAlawJones,YmddiriedolaethGIGGogleddCymru)

8

4.Creugweithledwyieithog(JennyPye,CyngorCefnGwladaRayHughes,Ymgynghorydd))

5.Twfo’rCrud(ElizabethWoodcockaDinahEllis,Twf)

6.Yrhwystrausy’nwynebucynyddudarpariaethGymraegasuti’wgoresgyn(NiaDavies,BwrddyrIaith)

12.40 CINIO

13:30 Gweithdai (Sesiwn 2)

14.15 Cyflwyno Gwobrau

14.45 Ymlaen Gyda’n Gilydd

Dirprwy Weinidog dros Wasanaethau Cymdeithasol, Gwenda Thomas AC

15.00 Diwedd

9

Arddangoswyr

GrwpTerminolegGogleddCymru

ProsiectLlaisPrifysgolBangor

Twf

BwrddyrIaithGymraeg

CymdeithasCyfieithwyrCymru

Hafal

CanolfanCymraegiOedolionyGogledd

ArolygiaethGofalIechydCymru

HysbysuGofalIechyd

UnedIaithGymraegyGIG

CwmniIaith

MaearddangoseichgwaithynyGynhadleddynfforddwychorannuarferda

ahysbysebueichcynnyrch,adnoddau,gwasanaethauneubrosiectau.Oshoffech

arddangoseichgwaithynyGynhadleddflwyddynnesaf,cysylltwchagUnedIaith

GymraegyGIG.

10

Noddwyr

PrifnoddwyryGynhadleddywABPI

Cymru,sefAssociationofBritish

PharmaceuticalIndustries.

DiolchhefydiFwrdd

yrIaithaciTwfameu

cefnogaeth.

11

Y GYNHADLEDD

13

Gorolwg o Brofiadau’r Claf yng Nghymru, yn seiliedig ar brofiad Bwrdd yr Iaith

Gwenith Price - Arweinydd Tîm Cynlluniau Iaith, Bwrdd yr Iaith

Bywgraffiad

Wedicyfnodyngweithioynybydaddysgacynafeltiwtor

CymraegiOedolionyngNghanolfanIaithGregynog,daeth

ynswyddogiaithCyngorSirPowysacynddiweddarach,

ynswyddogpolisicorfforaetholyrawdurdod.MaebellachyngweithioiFwrdd

yrIaithGymraegacyngyfrifolamarwaingwaithstatudolyBwrddogytunoac

arolygugweithrediadCynlluniauIaithynysectorcyhoeddusagwirfoddol.

Araith

Diolchynfawramygwahoddiad,mae’nfraintcaelbodyma.Dyma’rtrocyntaf

imifodynyGynhadledda’rGwobrauIechyd.Fehoffwnddiolchi’rLlywodraeth

amdrefnuaciAnnDavies,syddwediarwainyruned,amyrhollymdrecha’r

arweiniadymaehi’neiroi,drwygynnalyGynhadleddathynnusylwatragoriaeth

gyda’rgwobrau.

HoffwnhefyddynnusylwarycychwynatwaithyTasgluIechyd.Rwy’nmeddwl

eibodhi’nhollbwysigeinbodni’ncydnabodygwahaniaethymaesefydlu’rTasglu

wedieiwneud.RoeddydatganiadawnaethyDirprwyWeinidogarlawrySenedd

ymmisChwefrorynrhestru’rhollbethauagyflawnwyderssefydlu’rTasgluacyn

dathlu’rcyfraniadauhynny,ahefydynnodirhaglenddatblygolihelpuargyfery

blynyddoeddiddod.Erhyn,profiadyclafyw’rcanolbwyntheddiw,fellymiafyn

fymlaenisônamwaithyBwrdda’rsefyllfaddeddfwriaetholyngnghyd-destun

profiadaumewngwasanaethaucyhoeddus.

14

Gwaith y Bwrdd

Dymaichirestro’rprifbethauyrydymni’ngyfrifolameugwneudosafbwynt

gwaithstatudol.Hyrwyddo’riaithGymraegydy’ngwaithbaramenynniynytîm.

Feltîmrydymyngyfrifolamdrosbumcantogynlluniauiaithaphebaechchi’n

cymrydsylwo’rhollad-drefnuynysector,rydwi’nsiwrybyddai’rrhifynnesat

chwechantganeinbodni’ncymeradwyo,diddymuacail-gychwyn.

Rydymnihefydynymwneudâchwynion,achyfathrebugwybodaethacrydyn

niwedimynddrwyrywdairmilogwynion;ondmaegydanigyfrifoldebhefyd

ihwyluso,ynogystalâdefnyddioeingrymstatudol.Waethhebi’rBwrddâgwneud

ygwaithhwnnwhebeinbodni’nrhoihelpllawacmaeynalawerowahanolfathau

offyrddowneudhynny.Gallwnwneudhynnytrwygynghori,ondhefydtrwy

ddarparu-erenghraifft,ybathodynbachymarwy’neiwisgosy’ndynodibethydy

iaithrhywunynygwasanaeth.Cambachydyhwnefallaiond‘dwi’nmeddwlei

fodyngallubodyngymorthiwasanaethu’rclafacrwy’ngobeithioybyddannhw’n

caeleugwnïoynreitsydynaryriwnifformaunewyddfyddyncaeleucyflwyno

maesolaw.

Beth yw’r cyd-destun?

Fehoffwnfeddwleinbodni’nymwneudâgwerthoeddcymdeithaswrthedrych

arfaesyGymraeg.Mae’nrhano’rteulucyflecyfartal-gwerthoeddsylfaenol

-bodganbobunohonomnihawliau,a’rhawla’rrhyddidi’wmwynhaunhw.

Mewnperthynasrhwngyclafa’rsectorgyhoeddus,rwy’nmeddwlmaigallu

defnyddiogwasanaeth,abodâllaismewnpenderfyniadausy’neffeithioarnyn

nhwydy’rpethausyddbwysicafosafbwyntcyflecyfartalahawliau.YngNghymru,

ynNeddfLlywodraethCymru2006,maecymal77yncwmpasuhynnydrwysôn

amwarchodhawliaudynolofewnysectorgyhoeddus;ondmaeynagymalarallyn

dilyn,sefcymal78,syddynymwneudynbenodolâ’riaithGymraeg.Mae’nadleisio

DeddfIaith1993-trinyriaitharsailgyfartala’rangenibaratoicynlluniauiaith.

Maeynaddyletswyddargorffifeddwlsutmaennhw’nmyndiddarparu

gwasanaethCymraegasicrhauchwaraetegisiaradwyrCymraegondwrthgwrs

maeynaabsenoldebhawliauiddefnyddwyryGymraeg,aceithriomewnllysbarn.

RwyfamgyfeirioatycymalnesafynyDdeddfhefyd,sefcymal79sy’nymwneud

âchynaliadwyedd,oherwyddmaeganyBwrddrôlddeublyg.Rydymni’ngweithio

ymmaespoblasicrhaucyflecyfartalondmaegennymnirôlarallhefyd,

sefgweithiodrosbarhadyriaithadwi’nmeddwleibodhi’nbwysigmodi’nsôn

amhynny.

15

Iaithleiafrifolydy’rGymraegymysgcannoeddoraieraillsy’nbodolimewnbyd

sy’nnewidyngyflym.Maeynabroblemauaheriauynsgilglobaleiddio,acmae’n

rhaidigyrffcyhoeddussylweddolieubodnhwwedieulleolimewncymdeithas

ddwyieithog-mewncymunedauCymraeg-abodynarôlganddynnhwhefyd

isicrhauparhadyriaithapharchu’rgymuned,nidynunigunigolion.

Deddfwriaeth

Bethamddeddfwriaethiaith?Gawnniedrychynôl?Mae’ngyfnodoedrychyn

ôlacedrychymlaenymmaesiaith,wrthddatblygu’rgorchymyncymhwysedd

deddfwriaethol.FebenderfynwydbodDeddf1967ynfethiantganyBwrddyrydw

i’ngweithioiddo,oherwyddeibodwedimethuâhelaethu’rGymraegofewny

sectorgyhoeddus-wedimethugwneudgwahaniaethiddefnyddwyrygwasanaeth.

Rwy’ncredueibodhi’ndegdweud,erscaelDeddf1993,fodpethauwedinewida

bodCynlluniauIaithwedihoelio’usylwarfesurausy’nymwneudârhyngwynebac

rwy’nmeddwlbodpethauwedisymudyneublaenau.

Erhyn,mae’rBwrddwedidododanfeirniadaeth.Maeynadrafodaethgyhoeddus

wedibod,ynenwedigdrosyflwyddynddiwethaf.MaebargyfreithwyrfelGwion

LewiswedicyhoeddillyfraumegisHawli’rGymraeg,acynteimlobodgany

Bwrddormodoryddidynghylchprydmae’nmyndigynnalymchwiliadneuafael

ynddioddifrifiddeliogydachwynganaelodo’rcyhoedd.Efallaieubodynein

gweldni’nochriynormodolgyda’rsefydliad-ynrhyagosacynhelpugormod.

Mae’rBwrddynyflwyddynddiwethafwedigorfodmeddwlllemaeamleolieihun

acaddylaiwneudmwyieirioldrosydefnyddiwr,adyna’rydymniwedibodyn

herioeinhunainyneigylch.GanfodymrwymiadauCymru’nUnynsônamsefydlu

hawliau,comisiynyddiaith,agwneudyGymraegyniaithswyddogol,rydymniwedi

bodynceisiocaelrhywfaintosymudyneinpersbectifnifelsefydliad.

Defnyddwyr a Gwasanaeth Cymraeg

Bethydybarnycyhoedd?.WelynyWesternMailddoefegofnodwydfod82%

oboblledledCymruynymfalchïoynyGymraeg,ac81%yncredubodangen

hyfforddiantiaithynygweithlefelbodgweithwyryngallugwneudeugwaithar

lafartrwy’rGymraeg.Osafbwyntygwasanaethiechyd,miwelwchchio’rsleidyma

boddros80%oboblyncreduydylai’rdefnyddiwralludefnyddio’rGymraegyneu

gwaithgydagweithwyrproffesiynolymmaesiechyd.

16

Cipolwgynunigallaieiroiynyraraithhon,ondrwy’nmeddwlbodyffigurau

ymayndangosboddefnyddwyramgaelgwasanaethCymraeg.Maeynaun

ystadegynaralladdaethi’ramlwgarychwechedoFai,adydwiddimeisiau

bodynfeirniadol,ondmae’nymwneudâ’rllinellGalwIechyd.Mae’rpincyn

yfanyna’ndangosprofiadysiaradwrCymraegsyddynffonio,o’igymharu

gydaphrofiadysiaradwrSaesneg-mae’rsiawnsi’rsiaradwyrCymraegigaely

gwasanaethyneuhiaitheuhunainynis.Dymabroblemsyddgennymniigydgyda

gwasanaethauymhobsector,bodynaganfyddiadeibodhi’nanoscaelgwasanaeth

Cymraeg.Mae’nbroblemymae’nrhaidinigyd-weithioarniigeisiosicrhaubod

gwasanaethauCymraegargaelynrhwydd,a’ubodcystalâ’rgwasanaethauSaesneg.

Gweithdrefnau’r Bwrdd

Bethmae’rBwrddwedieiwneuddrosydeunawmisdiwethaf?Rydymnieisiau

cynydduamrediadasafongwasanaethau.Rydymni’ngwneudhynnydrwysicrhau

einbodnibellachynymchwilioigwynionsyddyndodi’nsylwni.

Maeynadairelfeni’rbrosesgwynion.Osydymni’nderbyncwynodan

Adran18oDdeddfyrIaithmaegennymni’rpweriymchwilio.Rydymni’ncynnal

adroddiadauannibynnolneuyneucynnalnhweinhunaina’uparatoiargyfercael

eucyhoeddi.Foddbynnag,gyda’rLlywodraethmae’rorfodaetha’rGweinidogdros

Dreftadaeth,acfellypanfoachosogynnenyncodi,yLlywodraethsyddâ’rgwaith

odorridadlacobenderfynuarunrhywgamaugorfodol.

Rydymynrhoiblaenoriaethucheli’rgwaith.‘Danni’ngobeithioeinbodni’ngallu

datrysproblemauyngyflym;einbodni’ncanfodatebionhirdymor;einbodni’n

drylwyracyndeg;yncywiroacnidgweldbai,ahoffwnbwysleisiohynny;einbod

ni’ncaeleffaithgadarnhaol;a’nbodniigydyndysgu,gyda’ngilyddasicrhaufelly

einbodniyngwellaprofiadyclaf.

Nawrfymodiwedirhoi’rcyd-destun,rwy’nmyndiofyniRhysDafis-syddyn

ymgynghoryddagynhalioddunymchwiliadini-iddodisiaradgydachiamun

achospenodol.YndilynhynnybyddDrHorrocksyndodymlaenisônameigwaith

hiarochryrYmddiriedolaethoeddynymwneudâ’rachospenodol.Diolchynfawr.

17

Sleidiau

19

Gwerth dysgu o bryderon/brofiadau - golwg ar achos penodol

Rhys Dafis - Ymgynghorydd Cynllunio Ieithyddol

Bywgraffiad

MaeRhysDafisynrhedegymgynghoriaethcynllunio

iaith‘Dyfal’.Mae’ntroieibrofiadarwainstrategolarheoli

corfforaetholatgynghoriachynorthwyosefydliadaua

busnesausy’ndefnyddio’riaithGymraeg.Gallhyngynnwys

gwaithpolisi,datblygu,hyfforddi,adolyguacymchwil,arheoliprosiectau.

BuRhysynrheolwrmewncyrffcyhoeddus,gwirfoddolaphreifatamrywiolyng

Nghymru,agwasanaethoddfelaelodoraioweithgorauafforymau’rCynulliad.

Cynsefydlueiymgynghoriaeth,roeddynGyfarwyddwrymMwrddyrIaithgyda

chyfrifoldebamweithrediadCynlluniauIaithGymraeg.

Araith

Boredaichi.Yrhynrwyfameiwneudydyrhoicipolwgaramgylchiadau’rachos

ichiiddechrauathroiynfuaniawnwedynatraio’rgwersiini.

Cefndir

Mae’nhawddiawniymchwilyddfyndisefydliad,heltystiolaeth,acwedyndod

igasgliad.Ygwaithanoddwrthgwrsydygweithredu.Mae’rachoshwnyndangos

digwyddiadaubraiddynanffodusallaifodyndigwyddmewnunrhywgorffneu

ymddiriedolaeth.Gobeithioybyddyrhanesymaynhelpisicrhaunafyddyn

digwyddyneichcorffneu’chymddiriedolaethchi.Hoffwnddweudhefydfymod,

ynystodyrymchwiliad,wedicaelcydweithrediadllawnachadarnhaoldrosben

ganyrYmddiriedolaeth.Nidmaterofyndimewnigragenaphenderfynunad

oeddennhwddimyneuogoeddhwn,ondmateroedrycharyffeithiauadod

20

igasgliadauynglynâbethoeddangendigwyddiwella’rgwasanaeth,asicrhauna

fyddai’rmathhwnobethyndigwyddeto.MaeBwrddyrYmddiriedolaethi’w

edmyguynfawrameisafbwynta’iagweddynhynnyobeth.

Y Broses

Dymagipolwgichiaryrachos.FelydywedoddGwenith,cefaisfymhenodi

ganyBwrddaoeddyndefnyddioeibwerauodanDdeddfyrIaith.Roeddwedi

derbyncwynaphenderfynoddddefnyddioymchwilyddannibynnolynhytrach

nachynnalyrachoseihun.YrYmddiriedolaetharyprydoeddYmddiriedolaeth

ConwyaDinbychsydderbynhynynYmddiriedolaethGogleddCymruwrthgwrs.

RoeddyBwrddynamaubodynafethiantacfeofynnonnhwimifyndimewn

achynnalymchwiliad.Arddiweddygwaithhwnnwroeddangenimigyflwyno

adroddiadi’rBwrddo’rdystiolaeth.GwaithyBwrddwedyn,ynunolâ’rDdeddf,

oeddpenderfynuaoeddangencyflwynoadroddiadi’rsefydliadacaoeddyna

argymhellioni’wgwneud.Miwnaethhynnyacmae’radroddiadbellacharwefan

yBwrddynwww.byig-wlb.org.uk.

Natur y Gwyn

Roeddynabumcwynmewngwirionedd:

• DiffygtherapiiaithalleferydddrwygyfrwngyGymraeg

• DiffygffisiotherapidrwygyfrwngyGymraeg

• Ystyriaethannigonoliddewisiaithmewngwasanaeth

• DerbynpapurauallythyrauacynyblaenynSaesnegarôlgofynameu

caelnhwynGymraeg

• DiffygsensitifrwyddacagweddannerbyniolatwasanaethCymraeg

(yrunanoddafefallaiachosmae’nymwneudâdealltwriaethrhwngpobl).

Yr Amgylchiadau

Yramgylchiadauoeddbod‘naferchfachdairoedachanddioediaddatblygiadol

cyffredinol.Maecefndiryteuluynbwysigfanhyn-yfamogefndirCymraegiaith

gyntafacynamlwgynddwyieithog;wedipriodirhywunoeddogefndirSaesneg

iaithgyntafondynGymro,yndysguCymraegacyngallusiaradtipyngolewo

Gymraeg.Roeddyrhieniami’rplentyngaelcychwyntrwygyfrwngyGymraeg-

chwaraegydaphlanterailloeddynsiaradCymraegacynyblaen.Fellyroeddhi’n

21

amlwgwrthsiaradgyda’rteulubodoleiafdwyranodairobrofiadyferchfach,

ynycyfnodhydatdairoed,trwygyfrwngyGymraeg.Roeddyfamgartrefaryr

aelwyda’rtadyngweithio,a’rtadynsiaradCymraeggyda’rplentynhefyd.

Arôldarganfodbodganyplentynbachbroblemcawsanteucyfeirioatarbenigwr.

Feddywedono’rcychwyncyntafeubodnhwamgaelllythyrauacynyblaenyn

Gymraeg.Roeddennhw’nmeddwl:‘Welosoesynabroblemfanhyn,mae’nmerch

fachniwedicaelcychwynynGymraeg.Osoesynaasesiado’ichyflwrhi’nmynd

ifod,mae’nbwysigiawnbodyboblsyddyndeliogydahiyngallu,arôliddi

ddechrausiarad,gweldibaraddaumaehiwedidatblygudrwyddefnyddio’r

Gymraeg’.Ynnaturiolroeddennhw’npryderuygallaifodynagam-asesuacyn

yblaen,adynaoeddyrheswmdrosycaisymadrwy’ramserigaelgwasanaeth

Cymraeg,nidynunigiddynnhwondi’rferchfach.

Cawsonnhweucyfeiriowedyn,arôlgweldpaediatregydd,atganolfanarbenigol

iblantbach-canolfansy’ndodâgwahanolweithwyrproffesiynolateigilydd

mewnawyrgylchchwarae,ermwynrhoicyfleiasesuplantpanfôntynchwarae,

ahefydigaelsesiynaupenodoloffisiotherapiatherapiiaithalleferyddgydanhw.

Fedrefnoddyrymgynghoryddiddynnhwfyndynoarbrynhawnpenodol,

oherwyddaryprynhawnhwnnwyndigwyddbodroeddynagynorthwyydd

chwarae,therapyddiaithalleferyddaffisiotherapyddaoeddynsiaradCymraeg

yno-roeddyrhollbobloeddeuhangenynoaryprynhawndyddGwener.

Ondarôlychydigwythnosaufeganfu’rteulubodyffisiotherapyddyngadael

ganfodffisiotherapyddaoeddwedibodargyfnodmamolaethyndychwelyd

i’rganolfan,adoeddypersonhwnnwddimynsiaradCymraeg.Ernadoeddy

therapyddiaithyngallusiaradCymraegroeddynagynorthwyyddoeddifodiddod

felrhano’rasesu,ondroeddypersonhwnnwhefydwedicaeleisymud-ganfod

yrotawedicaeleihad-drefnuacroeddycynorthwyyddmewnlleoliadarall.

FellydoeddytherapyddiaithalleferyddddimynsiaradCymraeg.

Arôlychydigowythnosau,dimondycynorthwyyddchwaraeoeddynsiarad

Cymraegacroeddyferchfacha’rcynorthwyyddyndodymlaenynddaiawn

oherwyddroeddynaddealltwriaethrhyngddynt.Tra’roeddhynny’ndigwyddroedd

yfamynparhauiddodâ’rferchfachi’rganolfan.

Ypethallweddolynyfanhonoeddypryderhwnynglynâ’rasesiadtherapi

iaithalleferydd,oherwyddroeddyfamynymwybodolobrofiadaurhienieraill

oherwyddroeddynasônwedibodamhynynycyfryngauynygorffennol.

HefyddoeddhiddimyndeallsutoeddrhywunoeddddimyndeallCymraegyn

22

galluasesueiphlentynhiyngytbwysacroeddhynnyyndestunprydermawriddi.

Arôlychydigamseraethhynnyyndestuntensiwnahydynoedyndestunychydig

bachoffraerhwngyddwy.Ycanlyniadoedd,arôlgofynsawlgwaitharhydy

broseso’rcyfarfodcyntafgyda’rpediatregyddyrhollfforddi’rganolfan,oeddnad

oeddgwasanaethCymraegynbosibl.Roeddhynnywedynynperioediachos

doeddyfamddimami’rtherapyddlleferyddwneudyrasesiadacroeddhynny’n

arafu’rhollbroses.Fegewchchiweldclipfideosyddynrhoiychydigmwyo’rhanes

arôlimiorffensiarad.Fellyroeddynaoediacfeaethynychydigbachobroblem.

Dewis Iaith

Fellybethydy’rgwersifanhyn?Welypethcyntafydyeibodhi’namlwgfodyna

brosesosefydludewisiaithyma.Felydywedaisiroeddyteuluwedimynegi

dymuniadigaelllythyrauacynyblaenynGymraegneu’nddwyieithog,ondyn

bwysicachbodybobloeddynymdrinâ’umerchfachyngallusiaradCymraeg.

Roeddhynny’ncyfrifllaweriawniddynnhw.

Fellyynycamauyma,felroeddcynlluniaithyrYmddiriedolaethynnodi’nglir,

roeddennhwifodigynnigdewisiaithi’rteulu.Yrailbethydysefydlu’rdewis:

hynnyywbodysawlsy’nymdrinâ’rteuluwedisefydlupaiaithoeddeudewis

nhw.Dylaihynnywedyngaeleigofnodi,eiweithreduwedynynygwasanaeth

wrthbasio’rteulua’rferchfachounarbenigwri’rnesaf.Fellydylai’rcyfeiriadiaith

ynagaeleigarioynywybodaethamyclafacwedynbodydewisiaithyncaelei

barhau.Dyma’rcamaurhesymegolmewnprosesoddarparugwasanaethCymraeg

mewnsefydliad.

Ynyrachoshwn,roeddynadrefnsefydludewisiaithyneilleganfodynaflwch

priodolyngnghofnodyclaf,acroeddwedicaeleilenwiinodimai’rdymuniad

oeddcaelgwasanaethCymraeg.Ondynanffodusdoeddhynnyddimyncaelei

ddilynbobtroacwedynroeddygadwyndewisiaithyncaeleithorriounperson

i’rnesaf.Roeddynrhaidi’rteulufynegiacail-fynegidewisiaith.Erenghraifft,roedd

ynalythyrapwyntiadSaesnegyndodounmanifyndiweldffisiotherapyddacar

ôlmyndyno,roeddwnnhw’ndweud‘Dannieisiau’rpethynGymraeg’.Panoedden

nhwwedynyncaeleucyfeirioatypersonnesaf,roeddennhw’nderbynllythyr

apwyntiadSaesnegetoamgyfnodhir.Fellyroeddynabethaufelllythyrauyn

digwyddondroeddehefydynymwneudgydaphwyoeddyngwneudyrasesiadau.

Felly’rhynoeddyndigwyddoeddbodybrosesyntorriilawr.

23

Ymwybyddiaeth

Maeynawahaniaethfanhynadwi’nmeddwlbodhwnynbwysig.Roeddyrhieni

wedidweudeubodnhwamdderbyngwasanaethCymraeg.Roeddennhw’n

disgwylfellyiwasanaetho’rfathgaeleiddarparu.Roeddygeiriadarycofnod

yndweudeubodnhw’ndymunocaelgwasanaethCymraeg,ondroeddyr

Ymddiriedolaethyndehonglihynnyfelrhywbethdymunol.Doeddennhwddimyn

newidyfforddyroeddygwasanaethyncaeleigynllunioa’idrefnua’iddarparufel

canlyniadi’rcofnodyna.Roeddoynaiddweudybyddai’nwellganddynnhwgael

gwasanaethCymraegonddoeddoddimwiryngyrru’rgwasanaethoeddennhw’n

eidderbyn.

Maehynny’nrhoieifysaryrhersy’nwynebupobunohonochchisy’ndarparu.

MaecaelsiaradwyrCymraegynybydiechydynanodd,maeeulleolinhwyny

maniawnagalludarparugwasanaethwastadynher.Bethoeddyndigwyddfanhyn

oeddbodynatherapyddioniaithalleferyddCymraegargaelonddoeddybroses

ddimynpriodi’rclafCymraegâ’rarbenigwrCymraeg.Roeddyndigwyddarhapa

damwain,acmaeynawersynyfanhonynglynâchynllunio-maeangengwneud

ygorauo’rsgiliauprinsyddargaelynogystalâgweithreduproses.

Ynyganolfanarbenigol,roeddynaddiffygymwybyddiaethosutiddarparu

gwasanaethynyGymraegacroeddyrhieni’ncyrraeddgydadisgwyliadauond

doeddystaffddimaryrundonfeddorangweithredu’rdisgwyliadauhynny.

Efallaieubodnhw’nmeddwlbodhonynsefyllfaanarferol,abodycaisymayn

anarferol-athuhwnti’wgallunhwi’wgyflawni,erbodpolisieusefydliadyn

dweudydylai’rtrefniadaufodyncaeleunewidermwynbodloniangheniony

ferchfach.Fellyroeddynaddiffygdealltwriaethobethoedddarparugwasanaeth

ynGymraegyneiolygu.Roeddangeniddynnhwiedrycharypethtrwylygady

teulua’rclaf,nidtrwylygaidcyfleustraathrefniadauarferolgweithwyrproffesiynol.

Maehynnywrthgwrsynherfawr-edrycharypethosafbwyntyclaf,nido

safbwyntyproffesiwn.

Rheoli’r Ganolfan

Roeddynagwestiynauynglynârheoli’rganolfan.Roeddhi’nganolfanlle’roedd

ynaboblowahanolbroffesiynauyndodateigilyddiddarparugwasanaethynyr

unman,acroeddennhwigydynatebolireolwyracynrhanodimauoeddddim

24

wedieulleoliynyganolfanyna.Dodynghydoeddennhwiddarparugwasanaeth

fellydoeddyrheolaethdrosystaffyna,a’urotanhwddimyneiddoi’rganolfan-

roeddyneiddoiboblytuallani’rganolfanacwedynroeddyrota’ncaeleinewid.

Doeddynanebifugeilioboddewisiaithargaelynyganolfanyna,fellyroedd

ycyfanyntorrilawroherwyddhynny.

Maeynawersiymaynglynâphwysy’ngyfrifolamwarchodanghenionyplentyn,

oherwyddtra’roeddynaanghydfodyndatblygu,roeddynaoediynglynârhoi

cynllundatblygiadyplentynyneile,adoeddynanebyngwylioacynceisiocael

trefnarhynnyosafbwyntyferchfachoherwyddroeddyratebolrwyddmewn

gwahanolfannau.Canlyniadhynoeddbodyteuluwedicychwynrhaimisoedd

ynghyntgyda’rpediatregyddacwedisymudymlaendrwy’rbroses.Roeddennhw

wedigorfodmynegidewisiaitharhydyffordd,ail-ofynacail-ofyn,acyncyrraedd

rhywfathouchafbwyntynyfanhon,lle’rpethallweddoliddynnhwoeddcael

yrasesiadtherapiiaithalleferyddtrwygyfrwngyGymraeg,ermwyngwneud

ynsiwreifodo’nasesiadcywirosafbwyntbodypersonaoeddyndehongli

yngallumesurydatblygiadyroeddennhw’neiweldrhwngsiaradCymraega

siaradSaesneg.

Aethypethwedynirywuchafbwyntarhwystredigaeth,aphebairhywun

yngwyliobuddiannau’rclaf,efallainafyddenniwedicaelysefyllfahon-

yranniddigrwyddyntroi’nanfodlonrwydd,rhwystredigaethynanghydfod,a’rgwyn

ynypendrawynmyndynymchwiliad.Roeddynalawerogyfleoeddarhydydaith

ifodwedidatryshyn,ondrywsutneu’igilydddoeddynanebwedigafaelyny

peth,acmaeynawersynhynnyichiigyd.

Dwyieithrwydd a gwneud asesiad iaith a lleferydd

Ynamlwg,dymaoeddcalonypethi’rrhieni,abethoeddwni’neiweldoedd

nadoeddyrhieniyndeallbethoeddgofyniongwneudasesiadtherapiiaitha

lleferydd-doeddennhwddimyndeallsutoeddybrosesbroffesiynolyngweithio.

Roeddennhwwedidodibenderfyniadfodynrhaididdynnhwgaeltherapyddiaith

alleferyddCymraegiwneudygwaithhwn-doeddynaddimdigonoesbonioac

egluro,acfellydwi’nmeddwlbodangengwneudhynny’ngliriach.Mewnsefyllfalle

maeynafwynaguniaithmaeangenymgynghorifelbodyrhieni’ndeallybroses

ynwell.

Hefydroeddynagwestiwnynghylchstaffyndilynycanllawiau.Maeganyr

ymddiriedolaethganllawiauardderchogargyfertherapiiaithalleferydda

dwyieithrwydd.Maennhw’nseiliedigarycanllawiausyddgangolegyproffesiwn,

25

ondynanffodusdoeddennhwddimwedieudilynnhwynyrachoshwn.Ynamlwg

maehwnnaynbwysigiawn-bodarbenigwyrCymraegyncaeleudwynimewn

i’rasesiad.

Yndrydyddefallaibodynagwestiwnoangencryfhauneuail-gyflwyno’rcanllawiau

ynglynâdwyieithrwyddi’rmaestherapiyngNghymru,ahyfforddipoblsyddwedi

caeleuhyfforddiantynLloegrlle‘dyw’relfenddwyieithrwyddhonddimyncaelei

dwynimewni’rhyfforddiantfelydylai,acynsicrddimosafbwyntCymru.

Felysoniais,roeddynasgiliauiaithargaelynytimautherapiiaithalleferydd

a’rtîmffisiotherapiondroeddyrotasyngweithiotuallani’rganolfan,acfelly,

ynanffodus,doeddybriodasymaddimyngweithio.Maeynanegesynyfanhon

ynglynâsicrhaubodynagydlynianttynnachabodynabroffiliogwaithmewn

canolfannau-mewnlleoliadaugwasanaeth-isicrhaubodynasiaradwyrCymraeg

argaelermwyngwireddu’rcynlluniaith.

Y Broses Gwynion

Roedddiffyghefydarôli’rrhieniddilynybrosesgwynionachwynoi’r

Ymddiriedolaeth.RoeddyrheolwrcwynionyncydlynuatebyrYmddiriedolaeth,

onddoeddynanebynedrychiweldaoeddyratebionaoeddyndododdiwrth

ygweithwyrproffesiynolifyndimewni’rllythyratebyniawn.Dwi’nmeddwlbod

hwnna’nrhoibysarrywbetharallynybrosesgwynion,sefbodangenrhywun

annibynnolynycorff,boedynymddiriedolaethneuunrhywgorffaralliofyny

cwestiwn:‘Welydy’ratebymawiryndelioefo’rbroblem?’Ynyrachoshwndwi

ddimynteimloeifodowedigwneudhynnyarydechrau.Fewnaethybroblem

gaeleidatrysynhollolbriodolynnesymlaenonddoeddyrhieniddimynhapus

ogwbwlgyda’ratebyroeddennhwwedieigael.Roeddennhw’nteimlonadoedd

yprifgwynwedicaeleidatrysacroeddennhw’npoeniwedyn-nidynunigameu

plentynnhweuhunain,ondhefydambobleraillfyddai’nmyndtrwy’runprofiad.

Maeynaswyddogiaithmewnbronpobsefydliad,a’ugwaithnhwydycynrychioli,

ynwrthrychol,ycynlluniaithabethddylaifodyndigwydd.Ynyrachoshwnfe

weloddyswyddogyratebdrafftamyneginadoeddyndeliogyda’rmaterion

dansylwyndeg,ondwnaethhynnyddimcaeleiystyriedarydechraufellyaeth

yllythyrallan.Maeynawersi’wnodiynyfanynahefyd-defnyddiwchfarn

annibynnolwrthrycholyswyddogiaithwrthddeliogydachwynionamiaith.

26

Monitro ac Adrodd

Ynolaf,ybrosesmonitroacadroddynyrYmddiriedolaeth.Roeddyna

adroddiadaupriodoliawnynglynâ’rhynoeddyndigwyddorangweithredu’r

cynlluniaith,onddoeddynaddimgwirfesur,mewngwasanaethautebygi’run

danni’nsônamdanofoaoeddo’ncaeleigyflawni.Roeddynaedrycharnifer

yllythyrauoeddynGymraeg,roeddynaedrycharycyhoeddiadauoeddyn

yGymraegacynyblaen,syddigydynbriodol,onddoeddynaddimasesu’r

gwasanaethpersonol-ygwasanaethgofaloeddyncaeleiddarparu-iweld

ibaraddauoeddhwnnwynGymraeg.

Fellymaeynawersynglynânaturymonitroanaturyradroddsy’ndigwydd.-

bodangengwerthusomwy,niddweudbethsyddwedidigwyddondgofyn:‘Aydy

hwnyncyflawni,aidymabethsyddifodiddigwydd?’,abodhynny’nymwneud

gyda’rgwasanaethmeddygolwynebynwynebynogystalâphethaucyffredinol.

Dynani,diolchynfawriawn.

Sleidiau

29

Rhannu’r Profiad a’r Gwersi a Ddysgwyd Dr Sarah Horrocks, Ymgynghorydd, Ymddiriedolaeth GIG Gogledd Cymru

Bywgraffiad

MagwydDrSarahHorrocksynLerpwladerbynioddei

hyfforddiantymMhrifysgolLerpwlganweithioiddechrauyn

Lerpwla’rcyffiniaucynsymudiOgleddCymru.

Mae’nBediatryddCymunedolYmgynghorolacmaehia’ichydweithwyryngweithio

ermwyndarparugwasanaethauiechydplantagwasanaethaupediatregyny

gymuned.Mae’nrhedegyGanolfanDatblygiadPlantacmaeganddiddiddordeb

mewnhyfforddipediatryddonaseicolegwyrargyferasesudatblygiadplant.

Mae’nfrwdiawnynghylchcefnogirhienisyddâphlantaganghenionarbennig.

Araith

Maehibobamserynanodddilyndaugyflwyniadynghylchcwyn,adwiddimeisiau

ymddangosynamddiffynnol.Maehynbobamserynrhywbethsy’nymostwng

rhywun-clywedsafbwyntclafynghylchyfforddyrydymni,felgwasanaeth

iechyd,wedimethuyneindyletswydd.

PaediatregyddYmgynghorolydwiacrwy’ngweithioynyGanolfanDatblyguPlant

gydaPhaediatregwyrYmgynghorolCymunedoleraill.Nidfiywymgynghoryddy

clafdansylw,adwiddimyndweudhynnyermwynbodynamddiffynnolmewn

unrhywffordd,ondrwy’ncredubodhynnyyngalluogiimiedrycharyffeithiau

ynwrthrychol.

Y Cyd-destun

Ermwynrhoi’rcyd-destunichi,CanolfanCyn-ysgolydy’rGanolfanDatblyguPlant,

sy’ndarparuasesiadauatherapiiblantsyddaganghenionarbennig.Maehynny’n

cynnwysoedidatblygolmewnunmaesneuymhobmaes-plantsyddag

anawsterausymud,plantsyddâsyndromaucysylltiadol-erenghraifftSyndrom

Down,namarygolwg,namaryclyw,oediadauiaithalleferydd,anhwylderau

cyfathrebufelawtistiaethacanableddaudysgu-fellymae’ncwmpasuystodeang

oanawsterau.

30

Dwi’nsiwrybyddechchi’ncytunomai’rfforddorauoasesuplantydytrwyeu

gweldnhwmewnawyrgylchchwarae-gweldplantbychainmewngrwpiau

chwaraegydaphlanteraill.Maegennymniystafelltherapifawr-neuystafell

chwarae-llemae’rgweinyddesaumeithrinachynorthwywyr,ytherapydd,

ytherapyddlleferydd,yffisiotherapydd,nyrsysaseicolegwyryngweldyplant.

Maenhwyneugwylioofewnyrystafellchwaraeondhefydyndodânhwallan

i’rystafelloeddasesuunigolisiaradâ’rddauriant,acisiaradgyda’rplant,acasesu’r

plantynunigol.

Mae’rplanthefydodanofalymgynghoryddacfefyddwnni’ngweldyplant

ynrheolaiddacynedrycharsutmae’rplentynyndatblygu,trefnuunrhyw

archwiliadauaallaifodeuhangenathrafodgyda’rtherapyddionamrywiol,acyn

fwyafpwysiggyda’rrhieni,sutmae’rplentynyndatblygu.

Felycrybwyllwydyngynharach,maeganystaffigydreolwyrllinellgwahanolfelly

maerhedegyrUnedDatblyguPlantyneithafcymhlethoherwyddmaetuhwnti’m

rheolaethiosywadrantherapineuadrannyrsioyneutro,acofewnystaffmaen

nhw’neucyflogi,ynpennutherapyddneunyrsbenodoli’rGanolfanBlant.

Maehysbysebionrecriwtio,ynunolâpholisi’rymddiriedolaeth,yndweudbod

Cymraegynddymunol.Mae’nbroblemenfawrgallucyflogidigonotherapyddion

mewnunrhywfaessyddâ’rsgiliauarbenigolhyn.Erenghraifft,maegennymnibum

swyddtherapigalwedigaetholpediatregolnadoesgennymni’runymgeisyddareu

cyfer-maeynaswyddigweigionnaallwnrecriwtionebareucyfer.Maeynahefyd

swyddiYmgynghoryddPediatregolCymunedolyngNgogleddCymrusyddwedi

bodynwagersdrosddwyflyneddamnadydyntwedigallurecriwtionebogwbl.

Ynamlwg,wrthweithiogydaphlantsyddaganawsteraui’rgraddauyrydymni’n

eugweldynyrUnedDatblyguPlant,rydymni’nedrychamsgiliauychwanegol.

Fellynidynunigffisiotherapineutherapilleferyddcyffredinol-ondsgiliau

pediatregolhefydmewnmeysyddllemaeangengwybodaetharbenigolynghylch

anawsteraubwydoallyncu,anawsterautaflodhollt,a’rhollarbenigeddsyddyn

ychwanegolatyrhyfforddiantarferol.

Maecwynionynperigofidibawbsyddyngysylltiedigânhw.Ynbennafollmaent

ynperigofidi’rrhienia’rteulusyddynwynebu’ranawsterauacmaegenibryder

gwirioneddolynglynâhynasutmaennhw’nteimlopanfontyngorfodcwyno

amygwasanaeth.Foddbynnag,hoffwnroihynmewncyd-destun.Dwiwedibod

yngysylltiedigâ’rGanolfanBlantbellacherschwecharhugain,bronisaithar

hugainoflynyddoedd,ahonydy’railneu’rdrydeddgwynyrwyffiwedidelioâhi

syddwedicyrraeddylefelhon.Ynamlwgmaeynagwynionllaiyncodioddydd

iddydd,acmae’nbosibdelioânhwynrhwyddiawn,ondmaehonyngwynsydd

wediachosipryderagofidmawri’rstaffynyGanolfan.

31

Mae’namlwgeibodhi’nbwysig,wrthddelioagunrhywgwyn,isefyllnôlychydig

adweud,‘Pamddigwyddoddhyn?Bethwnaethomnio’ile?Bethsy’nmyndymlaen

fanhyn?’,acigydnabodeingwendidau.Roeddemni’nteimloeibodhi’nbwysigini

edrycharystaff,iedrychareincyfleusterauacadnoddau,iedrycharagweddau,

iedrycharytaflennisyddargaelgennymni,aciedrychareinhadroddiadau

a’ncyfathrebu.

Yr Amgylchedd

Yngyntaf,edrycharyramgylchedd,arwy’nderbynynllwyrydylemnifod

wedigwneudhynacrwy’ncredueinbodniyngwneudhynbethbynnag.

Mae’rderbynnyddbobamserynatebyffônganddefnyddiocyfarchiadCymraeg,

acmae’rnegesarypeiriantatebynGymraegacynSaesneg.

Mae’rhollhysbysiadauynyradeiladwedicaeleuhadolyguacmaentbellachyn

GymraegacynSaesneg.Cafoddyganolfaneihadeiladuym1979adwiddimyn

meddwlbodyrenwauarydrysauwedicaeleunewidershynny,acwrthgwrs

doeddennhwddimynGymraegacynSaesneg.Dwi’nderbynbodhynynhollol

anghywir,ondynamlwgroeddangeneunewidnhw.

Maellawero’rtaflennigwybodaethiechydhefydargaelynGymraegacyn

SaesnegondmaeynaraiarbenigolnaallwneucaelynGymraeg,rhaiaallaifod

ynbwysigargyferyplantpenodolyrydymni’neugweld.Maegennymniblant

gydaganhwylderauprinadydynniddimynteimloeibodhi’niawnnadydyn

nhw’ngallugweldywybodaethynaosnadyw’rwybodaethargaelynyGymraeg.

Foddbynnag,drwyffonio’rgwahanolsefydliadau,agofynamywybodaethyn

Gymraeg,rydymni’nsicryncodi’rproffilo’rangenigaelytaflenniynGymraeg.

YnamlmaemoddeucaelnhwmewnPwylegneuunrhywiaitharallondnidyn

Gymraeg,fellyrydymni’ncodi’rproffilynyfanhonno.

Feedrychomniareinbyrddauarddangosarywaliau.Rydymniwedieunewid

ermwynsicrhaubodynahwiangerddiSaesnegaChymraegarnynnhw,felly

maegennymni‘SaliMali’.Dyma’nlindyspen-blwydd,i’rrheinyohonochchi

syddddimwedigwelduno’rblaen.RoeddtraedylindysynSaesnegynunig-

misoeddgwahanolyflwyddynydynnhw-rydynniwedieunewidnhwfelbod

misoeddyflwyddynynSaesnegaChymraeg.Acargorffylindys-rydynniwedi

rhoipenblwyddi’rplantarno,feleinbodni,wrthgwrs,yngallucanu‘Pen-blwydd

Hapus’arydiwrnodpriodolargyferyplantunigol.

Maegennymni‘JacyDo’,roeddhi’neithafanoddi’rgweinyddesaumeithrinidynnu

llunaderynoeddddimynedrychfelfwltur,onddwi’nmeddwlbodhwnynedrych

fel‘JacyDo’cyfeillgar!

32

Gofal Clinigol

Orangofalclinigol,felydywedaisi,rydymniwedinewidyrenwauarydrysau.

Rydymnihefydwedinewideinffurflenymgynghoriadigynnwyscwestiwn

ynghylchiaithycartref,yriaithaddewiswydganyclafargyferytherapi,a’riaith

argyferadroddiadau.Efallaibodhyn,mewnrhywffordd,ynymddangosfelcam

bach,ondcredwchchifi,maee’ngammawr.Mae’ngolygu,o’rymgynghoriadcyntaf

-ypwyntcyntafllerydymni’ndodigysylltiadgyda’rplentyn,bodywybodaeth

ynaargaelacyncaeleichydnabodyneincyfarfodtîmmisol,acrydymni’ngallu

cynllunio’rgofaladdasargyferyplentynunigol.

Felarfer,bydduno’rnyrsyso’rganolfanynmyndallanigyfarfodâ’rteuluoedd

oflaenllawadisgrifio’rgwasanaethcyndodâ’rteuluimewni’rganolfan.Ynafe

fyddannhw’nparatoiadroddiadargyferyplentynacetofefyddyruncwestiynau

aryffurflenyna,fellyfefyddhi’ngliriawn.Wrthgwrsfefyddangeniniedrych

arddewisiadaueraillofewnygwasanaeth-caelnyrsyssy’ngallusiaradCymraeg

ifyndallanachynnalycyfweliadauynGymraeg.

Osynbosib,fefyddplantCymraegiaithgyntafynmynychu’rungrwpiau.

Nawrdwi’nsiwrybyddwchchi’nsylweddolibodhynyngallubodynanoddmewn

gwasanaethcymharolfach,oherwyddosoesgennychchiblentynsyddddimyn

cerddedamfodganddobarlysyrymennydd-maeeigoesauynanystwyth,ac

mae’rplentynCymraegnesafynblentyndall-feallwchweldbodeuhanghenion

ynwahanoliawn.Efallainafyddhi’nbosiblfelly-oherwyddoedacanabledd-

fodysiaradwyrCymraegigydgyda’igilydd,ondfefyddhynyncaeleiystyried

ynofalusiawn.WrthgwrsosoesynablantCymraegynyGrwp,fefyddyna

gydbwysedd,gydarhaicaneuonyncaeleucanuynGymraegacynSaesneg.

MaegennymnidapiauohwiangerddiCymraeghefyd.Rydymni’ntrafodsuti

ddefnyddiosgiliauarbenigolytherapyddionunigoloraufelbodplantsyddâ’u

rhieniamgaelgwasanaethCymraegynderbynygwasanaethynaynGymraeg.

PanfyddangenadroddiadauynGymraeg,caiffyrhaineucwblhau,eucyfieithu

a’udosbarthucyngyntedagybomoddacrwy’nmeddwlbodynaddealltwriaeth

gynyddolofewneingwasanaethcyfieithuo’rangeni’radroddiadauynafodyn

brydlon-rydymninawryneucaelnhwnôlyngyflymiawn.Maeganblentyn

ifancsy’ndatblyguanghenionacamcaniontherapisy’ngallunewidllawermewn

byroamser.Maerhywunyngobeithio,gyda’rtherapi,fodynagynnyddwedi

bodynnatblygiadyplentyn,fellymaeangeni’radroddiadaugaeleucyfieithua’u

dosbarthumewnpryd.Osoesuno’rstaffwediysgrifennuadroddiadSaesneg,

byddganyrhieni’ropsiwnogaelcopiohono,ondwrthgwrs,fefyddyncaelei

gyfieithumewnbyrodro.

33

Dwi’nmeddwlbodycanlyniadwedibodynuncadarnhaol.Dydihiddimwedi

bodynamserhawdd,mifyddai’nonestynglynâhynny.Doesnebynhoffi

deliogydachwynionondrwy’nmeddwlbodynanewidmawrwedibodmewn

agwedd-newidmawr-mae’nrhaidimibwysleisiohynny.Dwi’nmeddwlbod

ynafwyobarchtuagatyriaithGymraega’rdiwylliantCymreig.Dwi’nmeddwl

bodpoblyndeallpamorbwysigydyhyn-nidrhywbethychwanegoldewisol

ydio,nidrhywbethdymunol,maeo’nhawldiamod.Maerhieniynrhanannatod

odrafodaethauynghylchdarpariaeththerapiacmaentyncaelcynnigdewisiadau.

Maepobplentynsy’nmynychu’rGanolfanDatblyguPlantyncaeleuhannog

ifynychugrwpiauchwaraelleol,acwrthgwrs,yrhienisy’ndewisygrwpiau,

boednhw’nraicyfrwngCymraegneugyfrwngSaesneg.Oherwydderbodangen

gwasanaethauarbenigolyrUnedDatblyguPlantaryplentyn,maennhwhefyd

angenyprofiadmwynormalogymdeithasugyda’ucyfoedionyneugrwpiau

cymunedollleol.Acwrthgwrs,llemaeiaithynycwestiwn,maehwnna’n

awyrgylchllawergwelliddysguiaithnagmewncanolfanarbenigolllenadyw

llawero’rplantyngallusiaradynddaiawn.Maeangentherapilleferyddar98%

o’rplantsy’nmynychu’rUnedDatblyguPlant,fellymaentyncaeleuhannogifynd

i’rgrwpiaulleolacmaetrefnyddionyMudiadYsgolionMeithrina’rGymdeithas

CylchoeddChwaraeCyn-ysgol(yPPA)ynhelpuidrefnubodyplantynmynychu

grwpiaulleollleboangen.

Diweddglo

Mae’nbrosesbarhaus,doesynaddimdechrau,canoladiwedd.Efallaimai’rdechrau

oeddygwyn,ycanoloeddygwaithyrydymniwedieiwneudinewidrhaio’r

pethauyrydymni’ngallueugwneudoddyddiddydd,ondmaeynafaternewydd

mae’nrhaidiniymgyrchuyneigylch,sefcaeltherapyddionCymraegiweithioyn

yganolfangydaphlantcyn-ysgol,acfefyddhynny’ncymrydpethamseroherwydd

doesdimmoddinirecriwtioargyferrhaio’rswyddi,hebsônamgaelsiaradwyr

Cymraeg.Dynapameinbodni’nannogllawerofyfyrwyr,boedyntrefnuprofiad

gwaithargyferdisgyblionysgol,poblifancsy’ndodo’rysgolamwythnosermwyn

treulioamserynyganolfan,neuweithiogydamyfyrwyrmeddygolamyfyrwyr

therapiymhobmaes,anyrsyshefyd.

Mae’rgofidynghylchygwynwedicaeleidroiynrhywbethcadarnhaol,rydymni

wedigwneudrhainewidiadauangenrheidiolofewnygwasanaeth,gydachanlyniad

positifiawn.Dydynniddimwedidatryspopethetoondrydymniwedigorfod

gweithiogyda’radnoddausyddgennymniadwi’ncredueinbodniwedigwneud

rhainewidiadaucadarnhaoliawn.Diolchynfawramwrando.

34

Sleidiau

37

Sesiwn Holi ac Ateb

1. Wyn Roberts, Rheolwr Partneriaeth a Gofal Bugeiliol, Ysbyty Gwynedd

Mae’rrhaiohonochchisyddynfy

adnabodi’nddaynfyadnabodfel

personsyddbythyncaueigeg,a

phersonnadydychchi’nsynnufydd

ycyntafisefyllfynyisiarad,ondpe

baechchi’nmyndynôlatpano’ni’n

wythneunawoedifynytanddeuddeg

oed,fedrwniddimsiaradyrungair,a

dynapamdwiddimwedicau‘nghegershynny!.Doeddwniddimyngallusiarad,

doeddwniddimyngalludweudbroniddimungairogwblpanoeddwni’nblentyn

bachyntyfufynyynSeion,Llanddeiniolen.GorfuififyndiGaernarfoniweld

therapyddiaithalleferyddddwyneudairgwaithyrwythnosiddysgusutisiaradac

ifedrupontio’rproblemauoeddgeni,acmaeowedigweithio-dwiddimwedicau

‘nghegershynny!

Bedwieisiaueiddweudydybodystoriglywsomnirwan,ereibodhiynghylch

hybu’riaithGymraegmaehihefydynghylchhybudyfodolplentyn,a’rplentynsy’n

ganolog.Dyfodolyplentynynasyddynbwysigacmae’rffaithbodygwasanaeth

ynadrwygyfrwngyGymraegnidynunigermwynyriaith,ondhefydermwyn

dyfodolyplentynyna.Maehi’nangenrheidiolbodygwasanaethyrydymni’nei

roiyncaeleigynnigtrwygyfrwngyGymraegibobl,oherwyddyGymraegydy’r

agoriadatyplentynyna-yfforddifedrumyndimewnibersonoliaethabywyd

yplentynacialluogi’rplentynynaifedrutyfufynyi’rdyfodol-feloeddoimi.

Efallaiybyddairhaipoblyndweudybyddaiwedibodynwellpebaennhwddim

wedigwneudhynnyachosdydwiddimwedicau‘nghegershynny!

Faintwnaethochchiedrychynyrymchwiliadhwnimewni’rrisgi’rplentynyna

-yffaithnadoeddygwasanaethargaeltrwygyfrwngyGymraeg?Wyddoch

chi,bethfuasai’reffaitharddyfodolyplentynyna?Maehynny’nwirnidynunig

iblentynbachtairoedond,feldwiwedi’iweldgydadynwythdegoedoeddddim

yndeallyllawdriniaethoeddo’nmyndi’wchaelamfodyllawdriniaethnaddim

wedi’irhoitrwygyfrwngyGymraeg.Sutmae’rrisg,nidynunigi’riaith,i’rgymuned

ondiddyfodolyrunigolynyna?

38

Gwenith Price-Diolchynfawram

ycwestiwn.Mae’nrhaidnodiyn

gyntafddyletswyddau’rBwrddwrth

gynnalymchwiliadau.Mae’nrhaid

ini,oherwyddnatureingwaith,

ymchwilioiddarpariaethgwasanaeth

cyfrwngCymraeg.Mae’radroddiad

o’rymchwiliadyrydymniwedi

eigyhoeddi’ngyfyngedigfellyigydymffurfioâchynlluniaith.Foddbynnag,

panwnaethonnigomisiynuRhysiwneudygwaith,mae’ndegdweudbod

adroddiadRhyswediymwneudâ’rmateroangen,nidmateroddewis,ondangen

ygwasanaeth.Fesonioddyneigyflwyniadynglynâ’rnodiadauynglynâtherapi

iaitha’rcanllawiauoeddganyr.ymddiriedolaethacsyddganyllywodraethyn

cydnabodhynny.DwiddimyngwybodaydychchiDrHorrockseisiauymatebar

ranyrYmddiriedolaethynglynâ’relfeniaithalleferydda’rcanllawiau?

Dr Sarah Horrocks-Dwi’ncytuno’nllwyrgyda’rsylwadausyddwedicaeleu

gwneud.Maeynaanhawstermawrganeinbodni’nmethucaelsiaradwyrCymraeg

ondmaeiaithynbethmorsylfaenoliniigyd,acosydyplanta’urhieniyndod

atomni,a’nbodni’nmethusiaradynyruniaith,mae’nddiffygmawr,afedraiond

cyfaddefadweudeifodynfaterenfawradwi’ncytuno’nllwyrgyda’rsylwadau

syddwedicaeleugwneud

Gwenith Price-Rhys,ibaraddauygwnesttiedrycharyrochrynaynyr

adroddiad?

Rhys Dafis-Welynamlwgroeddynawythnosauynmyndheibio.Roeddybroses

ogynnalasesiadyferchfachynmyndigymrydmwyoamseroherwyddbodyna

elfenoansicrwyddoochryrhieniynglynâgallutherapyddoeddddimynsiarad

Cymraegiddehonglicyflwryplentynbachyngywir.Miroeddynarisgynyroedi

oherwyddroeddyplentynbachyna’ndechrautyfuifynyacroeddhi’nsymudyn

eiblaen,fellypanoeddyrasesiadyncyrraeddroeddynaberygleinbodniwedi

collimisoeddoddatblygiadyplentyn,oraniaithalleferydd.Roeddynahefyd

risgi’rrhienioherwydddoeddennhwddimyndeallynunionsutoeddybrosesyn

gweithio.Efallaipebaiynafwyoesboniowedibodamwyoymgynghoriybydden

nhwwedibodynfwybodlonacwedisylweddolibodasesiadgantherapyddiaith

alleferyddoeddddimynsiaradCymraegyngallumyndynllawerpellachnag

oeddennhw’neifeddwl,acroeddennhw’npryderu.

Missing Picture

39

Yrisgoeddennhw’npoeniamdanofo’nbennafoeddybyddaiynadan-asesu

gallu,hynnyyw,osoeddo’ndibynnuareigalluhiiymatebachwaraeynSaesneg

abodytherapyddyncloriannulefeleichyrhaeddiadhiarsailhynny,byddailefel

ydatblygiadyncaeleifynegi’nisnaphebyddennhw’neichlywedhi’nchwarae

gyda’iffrindiauynGymraegasylweddolibodeigalluynyGymraegynllaweriawn

mwydatblygedig.Honnooeddyrisgaralladynapamroeddwni’npoeniwrth

gynnalyrymchwiliadamfuddiannau’rplentynbach.Roeddfelpebai’rcyfanyntroi

ogwmpasyranghydfodrhwngyrhienia’rganolfanadoeddnebwedimeddwlam

blemaecynllundatblygiadyplentynymaaphameifodo’ncymrydmorhir.

2. Gareth Phillips - Cadeirydd Coleg Nyrsio Brenhinol Cymru

YngNgogleddCymrumifyddgennymnisefydliadnewyddo’renwBetsiCadwaladr

-enwda-rydymni’nfalchiawno’renwyna.Byddysefydliadnewyddhwnyn

golygubodynafewnlifiadmawroweithwyrproffesiynolCymraegyndodimewn

i’rsefydliadyma.Ydychchi’nmeddwlybyddhynynnewiddiwylliantysefydliad

acynhyrwyddogwasanaethauCymraegdaarlefelglinigol?

Dr Sarah Horrocks-Bethydychchi’neifeddwlwrthddweudybyddyna

fewnlifiadmawroweithwyrproffesiynolCymraeg?Roeddwni’ndealleinbod

ni’nmyndigaelymddiriedolaethenfawrafyddyngofaluamOgleddCymruigyd

onddoeddwniddimynymwybodolfodllaweroboblnewyddynmyndigaeleu

recriwtio,ondmifyddynagyfle,rwy’ngobeithio,iddatblygugyrfaoeddarhannu

sgiliau,acynbendantrhannu’rdiwylliantCymraeg.Dydwiddimynsiwrybyddo’n

deliogyda’rmaterionigydondmifyddyngamyni’rcyfeiriadiawn.

40

Erika Hillman, Ymddiriedolaeth GIG Gofal Iechyd Gwent - Enillydd Dysgwr Cymraeg y Flwyddyn 2008

Siaradwraig yn Sesiwn Cyflwyno’r Gwobrau

Bywgraffiad

MaeErikayngweithiofelNyrsGlinigolArbenigolioedolion

gydagepilepsi.Maehi’ngweithioynyradranNiwrolegacyn

gweldcleifionledledGwent.NichafoddErika’rcyfleiddysgu

Cymraegpanoeddhiynyrysgolfellyroeddhi’nbenderfynol

ybyddaipethau’nwahanoliawni’wphlanthi.

EnilloddErika’rwobr‘DysgwryFlwyddyn’yngNgwobrau’rGymraegmewnGofal

Iechydyn2008.MaeErikaynymrwymedigisicrhaubodcleifionyngNgwentyn

derbyngwasanaethaugofaliechydynddwyieithogadynaoeddyrheswmpenodol

iddihifyndatiiddysgu’rGymraeg,achosbodcleifionynganologi’rgofal,acmae

dewisiaithmorbwysigi’rclaf.

Araith

Maefyngwr,Chris,ynsiaradCymraegacmaee’nangerddolameietifeddiaeth

Gymreig.Gyda’ngilydd,gwnawnsicrhauhefydfodeinplantniyndangosyr

unangerdd.

Mae’rwobrariannolwedifyngalluogiifynychucwrsdwysCymraegacwedi

sicrhaufymodiwedigalludysguofewnamgylcheddhollolGymraeg-adweud

ygwir,doedddimdewisgeniondsiaradCymraeg.Doeddllithroynôli’rSaesneg

ddimynopsiwn,adwi’nmeddwlmaidynaoeddyrhwboeddeiangenarnaier

mwyncynyddufyhyder.Maefforddbellgeniifyndonderbynhyndwi’nderbyn

ybyddai’ngwneudcamgymeriadaupandwi’nsiaradgydaphobl,ergwaethafcysur

cysonganfynhiwtor.

DwiwedisiaradâniferoboblynyGymraeg,acynystodunsgwrsgydachi,

ddysgwyr,roeddwnimorfalchoglywed,mae’ndebyg,bodefeilliaidganddonni’n

dau.Roeddwniwedibodynsiaradambamorfodlonoeddemnigyda’nbywydau,

41

dimondifisylweddoli,funudauynddiweddarachmaisiaradamanifeiliaidoedde,

ondefallainadoesllawerowahaniaethwedi’rcyfan!

Ynygweithle,dwi’ndysguCymraegachosbodcleifionynganologi’rgofal,acmae

dewisiaithmorbwysigi’rclaf.Dwi’nmeddwltaw’rpethaubachsy’ngwneudy

gwahaniaeth,bodynddigonhyderusiddweud:‘Boreda,dewchimewnasutydach

chiwedibodersyrapwyntiaddiwethaf?’Dwi’ngwybodpamorbwysigywdewis

iaithi’rclaf.Dwi’ncofiogweldfideoamglafaoeddwedicaelstrôca’reffaitharno

feachosbodnebyngallusiaradCymraegynyward.

Hoffwnirannuunofymhrofiadaupersonolgydachinawr.Ynyclinicnyrsus

rheolaiddfewnesiadolyguclaf,roeddwedieiddiagnosiogydagepilepsi.Ynyr

apwyntiaddiwethafroeddewedicaeleigyfeirioatafiidrafodygoblygiadau.

Ynyrapwyntiadymagydafi,aethpethauynwaeliawn.Ro’nihebedrychiweld

bethoeddeiddewisiaitharo’nihebofynchwaith.Dywedoddyclafwrthaiei

fodynanfodlongyda’rapwyntiadcyntafgydagunofynghyd-weithwyr,a’ifodond

wedidodifyngweldallanogwrteisi.Doeddeddimyndisgwyldimbydogwbwl.

Roeddyteimladynddifrifol,nidynunigifi,ondi’rclafhefyd.Dyma’rymgynghoriad

gwaethafynfyngyrfaobellffordd.Trefnaisi’rapwyntiadnesaffodmewnclinig

arycydgydaDrGarethLlewelyn-ymgynghoryddniwroleg-aro’niwedisynnu

iweldpamorddaaethyrymgynghoriad.Roeddyclafynymatebibobcwestiwn

acyngofyncwestiynaueihunanhefyd,acwrthgwrsroeddpopethynGymraeg.

Dysgaisiwersbwysigiawnynycydymgynghoriadyna,doedddimcymhariaeth

rhwngyddau.GallwnifodwedidefnyddioambelliairynGymraegondwnes

iddim.Gallwnifodwediedrycharynodiadauondwnesiddim.Erbynheddiw,

ergwaetha’rffaithfymodi’ngweithioyngNgwentynNeCymru,ardalsy’nbennaf

ynDdi-Gymraeg,neudynabetho’ni’nfeddwl,dwinawryngwneudynsiwrfymod

i’ngofynibobclafameudewisiaith.Maemorbwysigiwneudynsiwrfodhynyn

digwyddbobtro,acrydymni’nffodusiawnfodgydanirywunsy’nsiaradCymraeg

yneinhadranni.

Fellyfynegesiichiheddiwyw‘Gwnewchynsiwreichbodchi’ngofynibobclaf

ameudewisiaithachofiwchhefydbodcleifionynganologi’rgofal.’Diolchynfawr.

42

Ymlaen Gyda’n Gilydd

Gwenda Thomas AC, Dirprwy Weinidog dros Wasanaethau Cymdeithasol

Bywgraffiad

Fe’iganedym1942.Bu’nWasSifilacynGadeiryddar

BwyllgorauGwasanaethauCymdeithasolCyngor

SirGorllewinMorgannwgaChyngorBwrdeistref

SirolCastell-neddPortTalbot.

Bu’nGynghoryddCymunedacynGadeiryddarGorffLlywodraethuYsgolGynradd

Gwauncaegurwen.Ynogystal,hioeddCadeiryddYmgyrchGorllewinMorgannwg

drosgaelCynulliadaDirprwyGadeiryddymgyrch“IedrosGymru”,Castell-nedd.

Maeeididdordebau’ncynnwysiechyd,gwasanaethaucymdeithasolahawliau

gofalwyr,gofalplanta’rsectorgwirfoddol.

Araith

Mae’nblesergeni’channerchheddiwdrwygyfrwngfideo.Rwy’nhynodsiomedig

nadwyfyngallubodynbresennolynyGynhadledd,oherwyddroeddwnyn

edrychymlaenatddathlueichllwyddiantgydachiachlywedmwyameich

ymdrechionigryfhau’rddarpariaethGymraegymmaesiechydagwasanaethau

cymdeithasol.

MaeymrwymiadcryfLlywodraethyCynulliadigryfhau’rddarpariaethGymraegyn

ymaesynhysbysichigyderbynhyn.Ynystodyflwyddynddiwethaf‘rydymwedi

cymrydcamaumawrymlaen,drwybenodiswyddogioniaithllawnamserofewny

gwasanaeth.Edrychafymlaenynhyderusatweldffrwytheullafur.

FelCadeiryddTasglu’rGymraegmewnIechydaGwasanaethauCymdeithasol

rwy’nymwybodolobamorganologydylaiprofiadyclaffodigynllunioadarparu

gwasanaeth-boedmewnmeddygfa,ysbytyneuynycartref.

43

DynapamfodyTasglu’ncanolbwyntioaragweddaupersonoloofal-sefprofiadau

poblsy’ndefnyddio’rgwasanaeth

RydymwedipenderfynuarbedwarGrwpblaenoriaethsy’narbennigofregus,sef

• plantaphoblifanc,

• poblhyn,

• defnyddwyrgwasanaethauiechydmeddwl,

• aphoblsyddaganabledddysgu.

Ilaweroboblmaecaelgofalosafonyngyfystyrâchaelgwasanaethtrwy

gyfrwngyGymraeg,oherwyddeubodnhw’nteimlo’nfwycysurusyneumamiaith,

acmewnrhaiachosionmae’nhollolhanfodol.

Felygwyddochmaellaweroboblynteimlo’nansicriawnwrthddodigysylltiad

â’rsector,acoherwyddhynnynidydyntynddigonhyderusiofynamwasanaeth

Cymraeg.Dynapamrwy’nteimlo’ngryfmaicyfrifoldebydarparwrgofaliechyd,

ynhytrachna’rdefnyddiwr,ywsicrhaudewisiaith.

Mae’rgynhadleddbobamseryngyfleirannuprofiadauadysguacrydwi’nhynod

falcheichbodwedicymrydycyfleigaelgolwgarbrofiadau’rclafyngNghymru.

Bobdyddmaemiloeddynhollolfodlonarygwasanaethmaentyneidderbyngan

ygwasanaethiechyd.Ondrydymyngwybodfodprofiadrhaieraillweithiauddim

cystal.Mae’nbwysiggwrandoadysguarhoi’rgwersiarwaith.

Rwy’nflinnaallaffodgydachiilongyfarchyrenillwyrynbersonoloherwyddrwy’n

gwerthfawrogi’nfawrygwaitha’rmeddwlsyddwedimyndimewnibobenwebiad

a’reffaithgadarnhaolmaehynny’neigaelargleifiona’uteuluoedd.Hydynoedos

nafu’chcaisynfuddugolheddiw,rwy’neichannogiddalati!

Rwy’ngobeithio’nfawreichbodwedicaeldiwrnodbuddiolafyddynsbardunichi

fyndoddiymagydasyniadaunewyddigryfhau’rddarpariaethGymraeg.Oherwydd

drwywneudhynnygallwnddarparugwasanaethgwellagwellaprofiadyclaf.

Diolchynfawr.

44

Y Gweithdai

YnystodyGynhadleddcafoddpawbycyfleifynychuunrhywddauo’rgweithdai

canlynol.(Maemanylionpellachamygweithdaia’rdrafodaethynddyntargaelyn

yrAtodiadardudalen83.)

Cwynion - dysgu o gwynion er mwyn gwella gwasanaeth (Gwenith Price,

Bwrdd yr Iaith a Rhys Dafis, Ymgynghorydd Cynllunio Ieithyddol)

Ystyriodd y gweithdy bedair sefyllfa

ddychmygol yn dilyn derbyn cwynion

am ddiffyg gwasanaeth Cymraeg.

Trafodwyd egwyddorion, dulliau

cywiro, gwendidau a rhoi sylw

i swyddogaethau’r holl bartïon

perthnasol.

‘Camau bach sy’n gwneud gwahaniaeth’ - Sut mae rhoi’r Iaith ar Waith yn

y gweithle (Rhiannon Davies, Ymddiriedolaeth GIG Gofal Iechyd Gwent)

Gweithdy rhyngweithiol oedd hwn

wedi’i anelu at bawb sydd am wella

profiad y claf a’r cyhoedd. Roedd yn

gyfle gwych i edrych ar ystod o gamau

a gweithgareddau ymarferol i wneud

gwir wahaniaeth.

Hyrwyddo Arfer Da - Sut i ddarparu gwasanaethau dwyieithog i gleifion

a hyrwyddo arfer da (Glenys Leach ac Alaw Jones, Ymddiriedolaeth GIG

Gogledd Cymru)

Roedd hwn yn weithdy i drafod

sefyllfaoedd damcaniaethol a sut

i ddarparu gwasanaeth dwyieithog

i gleifion a hyrwyddo arfer da.

45

Creu gweithle dwyieithog (Jenny Pye, Cyngor Cefn Gwlad a Ray Hughes,

Ymgynghorydd)

Cafwyd cyfle i ddysgu am brosiect

a gynhaliwyd gan Gyngor Cefn Gwlad

Cymru i ddatblygu mwy o weinyddu

dwyieithog o fewn y corff a chreu’r

cyfle a’r hinsawdd briodol i unigolion

ddefnyddio’r Gymraeg o fewn y gweithle.

O ganlyniad i’r gwaith, mae mwy o fusnes o ddydd i ddydd y corff yn cael ei gynnal

yn y Gymraeg neu’n ddwyieithog a roedd y gweithdy yn gyfle i ddysgu am sut aed

ati i wneud hyn ac i weld a oedd modd trosglwyddo’r hyn a gyflawnodd y Cyngor

Cefn Gwlad i sefydliadau eraill.

Twf o’r Crud (Elizabeth Woodcock a Dinah Ellis, Twf)

Gweithdy ymarferol i weithwyr iechyd

ar sut i gyflwyno neges Twf.

Y rhwystrau sy’n wynebu cynyddu darpariaeth Gymraeg a sut i’w goresgyn

(Nia Davies, Bwrdd yr Iaith)

Gweithdy i drafod a rhannu profiadau er mwyn hwyluso newid.

Edrychwyd ar yr anghydbwysedd mewn

gwasanaethau iechyd i siaradwyr

Cymraeg, y rhwystrau sy’n bodoli wrth

geisio unioni’r anghydbwysedd hwn

a thrafodwyd yr hyn sydd ei angen

i oresgyn y rhwystrau hynny.

Daethpwyd i gasgliad ar y prif themâu o safbwynt yr hyn sydd angen digwydd yn

genedlaethol ac o fewn sefydliadau unigol. Cafodd y canfyddiadau eu bwydo at

sylw’r Tasglu Iechyd dan ofal y Dirprwy Weinidog dros Ofal Cymdeithasol.

47

Y GWOBRAU

49

Enillwyr Gwobrau’r Gymraeg mewn Gofal Iechyd 2009Cyflwynwyd y Gwobrau i’r enillwyr yn y Gynhadledd gan:

GwenithPrice,CyfarwyddwrCynlluniauIaith,BwrddyrIaithGymraeg

GwerfylRoberts,Darlithwraig,YsgolGwyddorauGofalIechydPrifysgolBangor

GarethPhillips,CadeiryddyColegNyrsioBrenhinolCymru

SionMeredith,CyfarwyddwrCanolfanCymraegiOedolionyCanolbarth

Categori 1. Gwaith â grwpiau sy’n flaenoriaeth (£1000)

A. Gogledd Cymru YmddiriedolaethGIGGogleddCymru-DVD‘Byw’niachynyBlynyddoeddCynnar’

B. Canolbarth a Gorllewin Cymru MenterCwmGwendraeth,Llanelli-YGwasanaethBywydDa

C. De Ddwyrain Cymru

Cydnabyddiaeth Arbennig (£500)

YmddiriedolaethGIGGofalIechydGwent-“TorriTirNewydd-CydweithioerGwelliantPlant”

BwrddIechydLleolCasnewydda’rGwasanaethIechydCyhoeddusCenedlaethol-‘STRIVE’

Categori 2. Darpariaeth ddwyieithog mewn gofal cychwynnol (£1000)

BwrddIechydLleolGwyneddaChyngorGwynedd-CynllunLlyfrauarBresgripsiwnGwynedd

Categori 3. Addysg a Hyfforddiant (£1000)

Cydnabyddiaeth Arbennig (£500)

YmddiriedolaethGIGGofalIechydGwent-GrwpLlywio’rGymraeg

YsgolGwyddorauGofalIechydPrifysgolBangor-LlyfrauSgiliau

Categori 4. Twf - Annog magu plant yn ddwyieithog (£1000)

YmddiriedolaethGIGGogleddCymru-YmwelwyrIechyd

Categori 5. Gwaith ar y cyd rhwng y Gwasanaeth Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol Llywodraeth Lleol (£1000)

YmddiriedolaethGIGGogleddOrllewinCymruaChyngorGwynedd-GwasanaethauArbenigolPlant

50

Categori 6. Ymarfer Blaengar yn canolbwyntio ar elfennau gofal personol o weithredu Cynllun Iaith Gymraeg (£1000)

YmddiriedolaethGIGGogleddOrllewinCymru-DeunyddiaucodihyderynyGymraeg

Categori 7. Tîm Rheng Flaen o fewn ysbyty sydd wedi ymateb i anghenion cleifion am wasanaeth dwyieithog (£1000)

Nebyndeilwng

Categori 8. Dysgwyr y Flwyddyn (£500) yr un

A. Dysgu am fwy na dwy flynedd.

Gwobr Cydnabyddiaeth Arbennig (£250)

RachelKlossDavies-YsbytyGwynedd

AmandaChesterton-YsbytyGwynedd

B. Dysgu am lai na dwy flynedd DrLawrencePWilliams-YsbytyCyffredinolGorllewinCymru,Caerfyrddin

51

Gwaith â Grwpiau sy’n Flaenoriaeth - Gogledd Cymru

Cyflwynwyd y wobr fuddugol o £1,000 i:

YmddiriedolaethGIGGogleddCymru

Y fenter: DVD - Byw’n iach yn y Blynyddoedd Cynnar

Manylion

DVDadeunyddiauatodolwedi’uhaneluatblantysgoldosbarthiadauderbyn

ablwyddyn1yw’rfenterhon.AdnabuwydboddiffygadnoddauCymraegneu

ddwyieithogiddiwalluanghenionysgolionCymraegyrardal.BwriediryDVDar

gyferProffesiynolionIechydacathrawoni’whelpuigyflwynonegeseuonpwysig

iblantamolchidwylo,bwyta’niachaglanhaueudanneddynnewisiaithyrysgol.

Mae’rDVDyncyflwynonegesiddyntmewnfforddnaturiolmewnlleoliad

cartrefol,sefyrysgol,acfellymaentynfwytebygolodderbynnegesyDVDgan

eibodyncaeleithrosglwyddoyneumamiaith.Dyma’rprosiectcyntafo’ifathyng

Nghymru.Nodweddunigrywo’rDVDywbodyfersiynauCymraegaSaesnegwedi’u

cynhyrchuyngyfangwblarwahânynhytrachnabodyngyfieithiadauo’igilydd.

Mae’rysgolionwedicroesawu’rymdrechiddarparugwasanaethCymraegmewn

fforddmornaturioliddisgyblionsyddâ’rGymraegyniaithgyntafiddyntacmae

moddtrosglwyddo’rpecynirannauerailloGymruhebormodoaddasu.

Y Feirniadaeth

Cryfderycaishwnyw’rffaithbodyfersiwnCymraegwedi’igynhyrchuarwahân

i’runSaesneg-yDVDwedi’iffilmiomewnysgoliongwahanola’rcynnwyswedi’i

addasuiadlewyrchu’rffaithbodyDVDynyGymraeg.Mae’renwebiadyn

cwmpasu’rgrwpblaenoriaethoblantyneffeithiolacmae’nenghraifftddaowaith

amlddisgyblaetholsy’nfoddeffeithioloddysguplantambwysigrwyddbywyniach

trwygyfrwngeuhiaithgyntaf.

52

Maeynabecyniategu’rDVDadengysytaflenniadborthbodyfenteryncael

eigwerthfawrogiamroi’radnoddynyriaithmae’rathrawonyneidefnyddio

iaddysgu’rplant.Mae’rfenteryndrosglwyddadwyiawnagellideithrosglwyddo

irannauerailloGymruhebormodoaddasu.

Enwau cyswllt

Fal Roberts and Annwen Jones-ClinigLlanrwst

53

Gwaith â Grwpiau sy’n Flaenoriaeth - Canolbarth a Gorllewin Cymru


MenterCwmGwendraeth

Y fenter: Y Gwasanaeth Bywyd Da

Manylion

Dymafentersy’ncynnigcymorthyngynnariboblifancacmaehynnymewnsawl

achosyneuhatalrhaggorfodtroiatwasanaethaulefeluchel.Mae’rSwyddog

BywydDayndarparusesiynaudwyieithogiboblifancsy’nymdrinârheolidicter,

straen,iechydrhyw,ymwybyddiaethalcoholachyffuriau.Ynogystal,cynhaliwyd

sesiynaucymunedolsyddwedigalluogipoblifancigaelmynediadigymorth,

cyngorachyfarwyddydcyfrinacholdrwy’rGymraeg.

Mae’rfenterynymwneudâ‘NeuroLinguisticPlanning’,sefymagweddattherapi

sy’ncynyddu’rgalluiddewiswrthnewideichcyflwr,cred,ymddygiad,gwerthoedd

achynrychiolaethaumewnolproblemusaachoswydganfagwraethneu

ddigwyddiadauallweddolmewnbywyd.Mae‘NeuroLinguisticProgramming’yn

defnyddioiaith,fellymae’nhollbwysigbodmodddefnyddiodewisiaithynystod

ysesiynau.

Y Feirniadaeth

Maehonynfenterragweithiol,llemaeangenaphwysigrwydddarparugwasanaeth

dwyieithogwedi’ucydnabodo’rcychwyncyntaf.Mae’nfentersyncydnabod

yffaithbodrhaipoblifancyneichaelhi’nanoddtrafodmaterionsensitifa

phersonolheballugwneudhynnyyneudewisiaith.Oganlyniadiymyrraeth

gynnarmae’rgwasanaethyneuhelpunhwrhaggorfodtroiatwasanaethlefel

uchel.Mae’nfenterflaengarganeibodyndefnyddio’rGymraegmewn

‘NeuroLinguisticProgramming’

Enw cyswllt

David Saywell-MenterCwmGwendraeth

54

Gwaith â Grwpiau sy’n Flaenoriaeth - De Ddwyrain Cymru


YmddiriedolaethGIGGofal

IechydGwent

Y fenter: ‘TorriTirNewydd-

CydweithioerGwelliant’-Plant

Manylion

Mentersy’ncynnwyssawlagweddermwyncynyddugallu’rYmddiriedolaeth

igynniggwasanaethdwyieithogiblantdrwyddatblygucysylltiadaucryfachgyda

phartneriaidynygymunedermwyndatblyguhyderasgiliauiwellagwasanaeth.

Ermwyncyflawnihyngwnaedsawlpethgangynnwys:lluniopartneriaethgyda

niferoysgolioncyfrwngCymraegermwyndatblygugweithiomewnpartneriaeth,

cwblhawydarchwiliadosgiliauieithyddolstaffsy’ngweithiogydaphlantyn

YsbytyNeuaddNevillacynaedrycharangheniondatblygu’rstaffhynny,dosbarthu

deunydd‘HapusiSiaradCymraeg’asicrhaubodstaffyngallucyfarchynGymraeg.

Oganlyniadi’rfentermaehyderydysgwyrastafferaillwedicynydduac

adnabuwydmeysyddlle’roeddangengwelliantacaedi’rafaelârheini.

Mae’nbriodoliawnbodyfenteryncanolbwyntioarblantoystyriedmaiplantyw’r

ganranuchafosiaradwyrCymraegyngNgwent.

Y Feirniadaeth

Mae’rfenterhonyndangosymwybyddiaethgrefoddefnyddwyrygwasanaeth,

gwaitharchwilioacymchwil.Maeynaymdrechgliriddeallysefyllfa,eigwella

achynnwyspoblynhynny.Mae’rstrategaethynfanwlacmae’namlwgbod

ygwaithcartrefwedi’iwneudyndda.Maewedieiseilioo’rgwraiddifynyac

mae’rffaitheibodyncwmpasuplantynberthnasoliawnyngNgwent,ganfod

mwyafrifysiaradwyrCymraegyngNgwentynygrwphwnnw.Mae’namlwgbod

55

yrYmddiriedolaethynymwybodolobwysigrwyddygymunedymaewedi’illeoli

ynddigydachydweithiorhwngstaff,plant,rhieniaphartneriaidynysectorau

addysgagwirfoddol.Oganlyniadi’rfentermaeymwybyddiaethystaffwedicodi

acmaedealltwriaethwelloanghenionplantaphoblifancCymru.Maewedi

arwainatysgogi’rstaffacwedihelpuigreuawyrgylchddwyieithog.Maeymahefyd

gysylltiadgydachynllunio’rgweithlu-GyrfaoeddCymru,sy’ntargeduathrawonym

maesiechydagofalcymdeithasol.

Enwau cyswllt

Rhiannon Davies, Diane Mulholland & Yvonne Dixon-YmddiriedolaethGIG

GofalIechydGwent

56

Gwobr Cydnabyddiaeth Arbennig - Gwaith â Grwpiau sy’n Flaenoriaeth

Cyflwynwyd y wobr fuddugol o £500 i:

GwasanaethIechydCyhoeddus

CenedlaetholaBwrddIechyd

LleolCasnewydd

Y fenter

STRIVE-StrategytoRaiseImmunisationandVaccinationforEveryone

Manylion

Nodyprosiectywcodiymwybyddiaethynglynâphwysigrwyddimiwneiddio

abrechiadauibawbondynarbennigplantaphoblifanc.Mae’ncynnwys

cyflwyniaddwyieithogsyddwedi’iroiynysgolioncyfrwngCymraegyrhanbarth

aphosteriathaflennidwyieithogacmaehysbysebradiodwyieithogynyrarfaeth.

Gyda’radnoddaudwyieithoghynmaeSTRIVEyncynniggwasanaethhybuiechyd

dwyieithogacfellymaeganblantaphoblifancyngNgwentycyfleidderbyn

gwybodaethamfaterionsensitifmewniaithsy’ngyfforddusiddynnhw.

Y Feirniadaeth

Maehonynfentersy’nmyndi’rafaelâmaterclinigolo’rdiwrnodcyntafgyda’r

Gymraegynystyriaetho’rcychwyncyntafacwedi’ihadeiladuimewni’rbroses,

acmaehynnyi’wgroesawu.Oystyriednaturieithyddolyrardalmae’nfenter

ganmoladwyiawn.Drwygynnigdarpariaethddwyieithogmaepoblifancynardal

Gwentyncaelcyfle.idderbyngwybodaethamfaterionsensitifmewniaithsy’n

gyfforddusiddynnhw.Byddhefydynhelpuinormaleiddio’rGymraegmewnardal

Saesnig.Maemoddtrosglwyddo’rFenteryngenedlaetholardrawsCymruabydd

yffaithbodydeunyddiaueisoesargaelynyGymraegynhelpiwneudhynny.

Enw cyswllt

Julia Osmond-BwrddIechydLleolCasnewydd

57

Darpariaeth Ddwyieithog mewn Gofal Cychwynnol


BwrddIechydLleolGwynedda

ChyngorGwynedd

Y fenter

CynllunLlyfrauarBresgripsiwnGwynedd-LlyfrauClywCymraeg.

Manylion

Cynllunywhwnsy’ngalluogimeddygonteuluacerailliragnodillyfrauhunan

gymorthigleifiongydaphroblemauiechydmeddwlysgafnigymedrol.Cyfieithwyd

yfersiynauSaesnegi’rGymraegmewncydweithrediadâGwasanaethLlyfrgelloedd

Gwynedd,CymdeithasyDeilliona’rCyhoeddwyr.Mae’rllyfraullafarwedieu

dosbarthu’ngenedlaethol.

Cynhyrchwydyllyfraullafarmewnymatebigeisiadauganfeddygonteuluamy

mathhwnoddefnyddahydygwyddirdyma’runigddarpariaethllyfraullafarsydd

argaelynyGymraegmewnunrhywfaesiechyd.Cafoddyllyfraueuprawfddarllen

ganweithwyrproffesiynolynymaesermwynsicrhaueubodynhawddi’wdarllen.

Mae’rllyfrauynhelpuilenwibwlchpwysigofewnyddarpariaethgofaliechyd

meddwl.

Y Feirniadaeth

Prosiectymarferolgydanodpendantsy’nmyndi’rafaelâdiffygionyny

gwasanaethpresennol.Cafoddytestuneiddarllenganbroffesiynolioniechyd

meddwlisicrhaubodydeunyddynhawddi’wddarllen.Mae’rllyfrauyncwmpasu’r

prifbroblemauseicolegolmaemeddygonteuluyndodareutrawsfellymae’r

58

adnoddauwedi’utargeduyneffeithioliawn.Mae’narloesolganmaidyma’rtro

cyntafilyfraufelhynfodargaelynyGymraegacmae’rfenterwedicaelei

throsglwyddoilyfrgelloeddardrawsCymru.

Enw cyswllt

Ceri Isaac -BwrddIechydLleolGwynedd

59

Addysg a Hyfforddiant


YmddiriedolaethGIGGofal

IechydGwent

Y fenter:

GrwpLlywio’rGymraeg

Manylion

DatblygwydfframwaithcynhwysfawrargyferhyfforddiantsgiliauCymraegofewn

yrYmddiriedolaeth.NodyFframwaithywsicrhaufodpobaelodostaffynyr

YmddiriedolaethyncefnogigweithrediadyCynllunIaithGymraegathrwywneud

hynnyeubodyngalludangosygwahaniaethcadarnhaolymaentyneiwneud

ibrofiadyclaf.Mae’rFframwaithyncydnabodydylaidysguCymraegfodynrhan

ogontinwwmsy’natebanghenionpawbarboblefelacmaeynahefydfecanwaith

ihelpupobliadnabodycamaupersonolmaeangeniddynteucymrydermwyn

gwneudnewidiadauynygweithleafyddyngwellaprofiadyclaf.

Y Feirniadaeth

Caiscryfsy’ndangosbodyrYmddiriedolaethyncymryddarpariaethddwyieithog

oddifrif.Gwelirôlymchwilcyndatblygu’rfenteracystyriwydtystiolaeth

oanghenionycymunedaumae’rymddiriedolaethyneugwasanaethuasiaradwyr

Cymraegofewnysefydliad.Oganlyniadi’rfentermaeganyrymddiriedolaeth

bellachFframwaithAddysgoloranyGymraegiboblarboblefelsy’ncydnabodrôl

bwysigystafforangweithredu’rCynllunIaithGymraeg.

Mae’rFframwaithwediarwainatlaweroallbynnaucadarnhaolachafwyd

adborthcadarnhaolganystaff.Mae’rfenteryngynaliadwyganfodysefydliadyn

ymwybodolobwysigrwyddsicrhaubodybuddsoddiadmaenhwwedi’iwneudo

60

ranaddysg/hyfforddiantynygweithluynarwainatnewidiadaucadarnhaolyng

ngofalyclaf.Mae’rfenteryndrosglwyddadwyabyddantyncwrddâSwyddogion

Iaitheraillirannu’rarferdaymhellach.MewnardalfelGwentmaenhw’ndechrau

osylfaenisacmae’ngofynamfwyoymdrech.

Enw cyswllt

Rhiannon Davies-SwyddogIaithGymraeg,YmddiriedolaethGIG

GofalIechydGwent

61

Gwobr Cydnabyddiaeth Arbennig - Addysg a Hyfforddiant

Cyflwynwyd y wobr fuddugol o £500 i:

YsgolGwyddorauGofalIechyd,

PrifysgolBangor

Y fenter: LlyfrynSgiliau

Manylion

Nodyprosiectywdatblygusgiliaudwyieithogmyfyrwyrnyrsioanabledddysguyn

ystodycwrsnyrsioymMhrifysgolBangordrwy:

• Greuachyflwynoarchwiliadsgiliauarbapuradatblygueiddefnyddar

gyfer‘Blackboard’

• Datblygucanllawiauigefnogi’rdefnyddo’rarchwiliadsgiliau

• Annogachefnogimyfyrwyriddefnyddio’rarchwiliadsgiliaudrwygynnal

seminarau

• Casgluadatblyguadnoddauigefnogi’rmyfyrwyr

Byddyrarchwiliadsgiliauyndangospwysigrwyddsgiliauiaithynymaesnyrsio,

hybuymwybyddiaethieithyddolachyfrannutuagatddatblygiadproffesiynol

ynyrs.Gallbobmyfyriwrnyrsiogymrydrhanynyrhunanasesuabyddcefnogaeth

ifyfyrwyrdi-Gymraeg,dysgwyraChymryrhugliddefnyddio’rarchwiliadsgiliau.

Oystyriedyrangenigynnigdewisiaithigleifionsy’nderbyngwasanaeth

nyrsio,mae’nbwysigparatoimyfyrwyrnyrsiosy’ngallugweithiomewnsefyllfa

ddwyieithog,acmae’rarchwiliadhwnynunfforddoatebygofynionieithyddol.

62

Y Feirniadaeth

Cyhoeddiadarbennigobroffesiynolsy’ncynnigpatrwmstrwythuredigargyfer

dysgui’rdi-Gymraeg.Mae’rllyfrynyndebygiawnoraneistrwythurigofnod

meddygolmyfyriwr,fellymae’neisteddynddagydahynny.Ganeibodyn

ddyddiaucynnari’rprosiectmae’nanoddmesurunioneffaithyfenterarhyn

obryd,ondmae’ngalonogolgweldbodsylwadaucadarnhaolwedidodgany

myfyrwyracmaepotensiali’rhunanasesiadaugyfrannuatddatblygiadproffesiynol

ynyrsysadatblygueuhymwybyddiaethambwysigrwyddsgiliauynymaesgofal

iechyd.Mae’rgallui’wehanguynbwysig.

Enwau cyswllt

Ruth Wyn Williams,YsgoloriaethCyfrwngCymraeg;Gwerfyl W Roberts,LLAIS;

Brian Jones & John BoarderPrifysgolBangor

63

Twf - Annog Magu Plant yn Ddwyieithog


YmddiriedolaethGIGGogleddCymru,

ClinigFforddArgyll,Llandudno

Y fenter:

YmwelwyrIechyd

Manylion

Cynhelirclinigau‘Wellbeing’bobwythnosadaw’rswyddogTwfi’rsesiynauhyn

iledaenu’rneges.Mae’rswyddogTwfhefydyncaeleiwahoddi’rsesiynauIaitha

ChwaraelledarllenirstoriynGymraegi’rbabanod,caiffcaneuonCymraegeucanu

adeunyddTwfeiddosbarthui’rrhieni.

Y Feirniadaeth

NodirbodperthynasddarhwngswyddogTwfahynnydrwygydweithioyn

agosmewnclinigauasesiynauiaithachwarae.Mae’rgwaithohyrwyddoneges

Twfyndigwyddmewnsawlachlysuradosberthirniferoddeunyddiaumegisy

6cwestiwnda,CDTwf1a2.Ceirhefyddystiolaethofodynsicrhaubodcyfleoedd

iddefnyddio’rGymraegarsawlachlysur.Nidynunigceircyfleoeddihyrwyddo

negesTwfondmae’rgwaithawneirynmyndymhellachnahynnyacheir

gwybodaethamhyrwyddogwaithTiaFiaChynllunIaithaChwaraeAsiantaeth

SgiliauCymru,ynghydâhyrwyddogwersiCymraegiRieniColegHarlech.

64

Mae’rgwaithawneirganCharlotteaNoelleynllawnhaeddu’rwobrhonoherwydd

euhymroddiadisicrhau’rcyfleoeddgoraui’wcleientiaida’uhaddysguamwerthy

GymraegofewnyGymuned.Byddywobraddyrenniriddyntyngymorthiddynt

wireddueupotensialogreudeunyddiauacadnoddauihyrwyddo’rGymraeg

ofewneulleoliadgwaith.

Enwau cyswllt.

Charlotte Rafferty-JonesaNoelle Barker-ClinigFforddArgyll,Llandudno

65

Gwaith ar y Cyd rhwng y Gwasanaeth Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol Llywodraeth Leol


YmddiriedolaethGIGGogleddOrllewin

CymruaChyngorGwynedd

Y fenter:

GwasanaethauArbenigolPlant

Manylion

Oherwyddeibodhi’nbwysigsicrhaubodgwasanaethsy’natebanghenionplant

atheuluoeddbregus,felyGwasanaethauArbenigolPlant,yndarparugofalym

mamiaithyclaf,pansefydlwydygwasanaethhwnyn2004aedatio’rcychwyn

cyntafiosodllwyfandwyieithog.Cychwynnwydygwaithdrwyymgynghorigyda

rhieniastaffperthnasolagwnaedhynyngwblddwyieithog.Wedi’rymgynghoriad

sefydlwydpeilotymMeirionnydd,acwrthdrefnuhyndaethynamlwg,oherwydd

bodcymysgeddostaffCymraegadi-Gymraegyngweithioynyrardal,fodangen

gwneudtrefniadauermwynsicrhaudewisiaith.Wrthfyndatiiledaenu’r

gwasanaethdrwyWynedd,aedatiiadnaboddewisiaithpobplentyna’irieni.

Mae’rhollbamffledi/gwybodaethsy’nmyndallanideuluoeddargaelyn

ddwyieithog.Osnadyw’rgweithiwriechydproffesiynolynrhugligyfathrebugyda’r

plentynynGymraeg,gwneirpobymdrechigeisiocyfarchynGymraegdrwyofyn

iweithiwrarallgynorthwyo.Argyferbobcyfarfod,boedyngyfarfodcyfrinachol

neu’ngyfarfodcyhoeddus,maegwasanaethcyfieithuaryprydyncaeleiddarparu.

Mae’rCyfeiriadurGwasanaetha’rnewyddlenEnfysynddwyieithog.Mae’rfenter

yncydnabodpwysigrwyddmewnardalGymreigiawneinawsfelGwynedd

bodgwybodaethargyferteuluoeddplantanablaphlantsy’nwaelyncaelei

darparu’nddwyieithog.

66

Y Feirniadaeth

Maesteiladiwygycyfeirlyfrbraiddynddifflachereifodynddwyieithog.

Maesteiladiwygyllawlyfrtrosglwyddoynwell.Mae’rEnfysyndda.Mae’ndda

bodygwasanaethdwyieithoghwnwedieiroiyneileiymatebiddiffygionacyn

sicrhaudarpariaethieithyddoladdas.

Enwau cyswllt

Anwen Naylor,YmddiriedolaethGIGGogleddOrllewinCymru

Iona Griffiths,GwasanaethArbenigolPlant,CyngorGwynedd

67

Ymarfer Blaengar yn canolbwyntio ar elfennau gofal personol o weithredu Cynllun Iaith Gymraeg


YmddiriedolaethGIGGogledd

OrllewinCymru

Y fenter:

DeunyddiauCodiHyderynyGymraeg

Manylion

Mae’rfenterhonyncynnwysdeunyddiauigodihyderorandefnyddio’rGymraeg:

Gwefan,LlyfrynaThaflenCerdynCredyd.

Ynygorffennolbupwyslaisarddysgu’rGymraegirainadoeddâphrofiadogwbl

o’riaithofewnygwasanaethiechydynyGogleddOrllewin,hebroillawerosylw

i’rrheinioeddyngallu’riaithondynddihyderi’wdefnyddioynygwaith.Ynogystal,

dangosoddymchwilymysgcleifionCymraegmai’rcyflwyniadisefyllfaneu

weithiwriechyddieithryw’radegymaentynteimlofwyafofnusabodcyfarchiad

acychydigeiriauynyGymraegyneucysuroacyncaeleffaithgadarnhaoliawn.

Oganlyniad,cynhyrchwydllyfryngeirfanewyddsy’ncynniggeirfaeanga

hefydadranarddywediadausylfaenol,cyfarchion,dyddiau’rwythnosacati.

Fegynhyrchwydhefyddaflenmaintcerdyncredydsy’naddasi’wgariomewn

pwrs/waledgydagychydigoymadroddioncyffredinarno.Igefnogi’rddauadnodd

yma,fegynlluniwydAdranIaithGymraegnewyddarFewnrwydyrYmddiriedolaeth

sy’ncynnwysystodoadnoddauiannogpobliddysgu’rGymraegachodihyderrhai

syddeisoesârhywfaintoallu.

68

Y Feirniadaeth

Ernadyw’rcaisynarbennigoarloesol,mae’ngaisymarferol,acernadyw’r

defnyddo’rllawlyfr‘GairiGlaf’ynrhywbethhollolnewyddynyrYmddiriedolaeth,

mae’nllyfryndefnyddiolsy’ncanolbwyntioarasesuclinigol.Dengysadroddiadau

monitrobodgwelliantwedibodoranygwasanaethdwyieithogageiraryffôn

achaiffyradnoddaueudosbarthuibobwardacadrannauynyrYmddiriedolaeth

ynogystalagibobnyrsneufeddygnewyddagyflogirganyrYmddiriedolaeth.

Maeegwyddoryfenteryndrosglwyddadwy,erefallaiybyddaiangenaddasu

rhaio’rdeunyddiauyndibynnuaryrardal.Byddai’nddagweldsefydliadaueraill

ynmabwysiadumentero’rfathermwyncynydduhydereustaffsyddâpheth

sgiliauCymraeg.

Enw cyswllt

Eleri HughesAdranCysylltiadauCorfforaethol,YmddiriedolaethGIGGogledd

OrllewinCymru

69

Dysgwyr Cymraeg y Flwyddyn GIG Cymru

Enillydd y wobr fuddugol o £500 am y dysgwr gorau am fwy na 2 flynedd:

Rachel Kloss Davies -

YmddiriedolaethGIGGogledd

OrllewinCymru

Manylion

MaeRachelynuwch-fferyllyddynYsbytyGwynedd.Maehi’ngweithiomewn

swyddfaynyfferyllfaacarwardiau,ynenwedigllemaecleifionyncaeleu

derbyn.EreibodynhanuoLoegrmaewedigwneudyGymraegynrhanfawr

iawno’ibywyd,ynygwaithathuhwnt.Mae’nsylweddolibodgallusiarady

Gymraegynbwysigiawnermwynffitioimewnifywydygymdeithasa’rgweithle.

Maewedimyndatioddifrifiddysgu,acyndefnyddio’riaithgydachleifion

a’ichydweithwyr.Wrthddefnyddio’iChymraeggydachleifionmae’ngallucael

hanesmeddygol/rhestrmeddyginiaethauganddynt,rhywbethnadyw’rstaff

di-Gymraegbobtroyngallueigaelganfodpoblynteimlo’nfwycartrefol

igyfathrebuyneumamiaith.MaeRachelwediysbrydolieichydweithwyr

di-GymraegiddysguCymraeg.

70

Gwobr cydnabyddiaeth arbennig o £250 am y dysgwr gorau am fwy na 2 flynedd:

Amanda Chesterton -

YmddiriedolaethGIGGorllewinCymru

Manylion

MaeAmandaChestertonwedibodyn

bywynYnysMôners2003.Cafodd

eigenia’imaguynPerth,GorllewinAwstraliaadynalleroeddhi’nbywcyndod

iGymru.Mae’ngweithiofelTherapyddGalwedigaetholynYsbytyGwyneddarbob

wardmeddygolallawfeddygolynyrysbyty.Mae’nrhanodîmoGymryCymraeg

acmae’nmanteisioarbobcyfleiymarfereiChymraeggydachydweithwyr.

Ganeibodyngweithiogydaphoblmewnoedaphoblsyddynamlmewn

poenmae’nymwybodolobwysigrwyddrhoicyflei’rclafsiaradyneifamiaith.

Mae’nymwybodolbodyriaithlafarmaecleifionyneisiaradynwahanoli’r

patrymauiaithffurfiolsyddmewngwerslyfrau.Maeo’igwirfoddwedigwneudsawl

sesiwnychwanegolarôlywersGymraegermwynsicrhaufodycwestiynauymae

hi’neugofynwrthgyfweldyclafynrhaiybyddyclafyneudeall.

71

Dysgwyr Cymraeg y Flwyddyn GIG Cymru

Enillydd y wobr fuddugol o £500 am y dysgwr gorau am lai na 2 flynedd:

Dr Lawrence P Williams -

YsbytyCyffredinolGorllewinCymru,

Caerfyrddin

Manylion

MaeLawrenceynenedigoloEssexadaethiweithioiGymruarôlgraddiooGoleg

MeddygolPeninsula,Dyfnaint.RoeddwediclywedamyGymraegaceisiau

dechraudysgu,ynenwedigganeifodwedibodyndysguCernywegtraynycoleg.

RoedddeallfodyGymraegyniaithgyntafiniferynychwaneguateiddiddordeb

iddysguynogystalâ’iddiddordebmewndiwylliantCymreig.MaeLawrence

bobamserynymdrechuisiaradCymraegarywardiaugydachleifionastaff,

sy’nbwysigmewnardalllemaecanranuchelynsiaradCymraeg.MaeLawrenceyn

sylweddolipamorbwysigywhii’rcleifionallumynegieuhunainyneumamiaith.

Maenifero’rcleifionmaeLawrenceyneutrinyneiganmolacyndiolchiddoam

siaradCymraeg.

72

Crynodeb o’r Holl Enwebiadau Eraill

Gwaith â Grwpiau sy’n Flaenoriaeth - Gogledd Cymru

Sefydliad Enw Cyswllt Disgrifiad o’r Enwebiad

BwrddIechydLleolSiryFflint SharonJones PecynarloesolywhwnihwylusogweithrediadCynllunIaithGymraegyneffeithiolganaddysgu’rdefnyddiwramhollofyniongweithredu’nddwyieithogasicrhauygellircynniggwasanaetheffeithioligleifiona’rcyhoeddyneudewisiaith.

BwrddIechydLleolSiryFflint SharonJones Lluniwydtaflennewyddion‘GwersiaDdysgwyd’igodiymwybyddiaethamfylchauagwendidaumewndarpariaethddwyieithogofewnByrddauIechydLleolGogleddCymrua’rcamauagymerwydi’wdatrys.


SionedJonesPatriciaGraySianOwens

Ystodoadnoddaudwyieithogwedi’usafoniihelpupoblaganableddaudysguiymweldâ’rdeintydd.

Gwaith â Grwpiau sy’n Flaenoriaeth - Canolbarth a Gorllewin Cymru

YmddiriedolaethGIGHywelDda

RebeccaDow DatblygwydastudiaethymchwilorugldergeirioloedolionhynaoeddyngallusiaradCymraeg.

BwrddIechydLleolPowys LesleyHarvey Mae’rgwasanaethhwnyncynnigcyhoeddiadauhunan-gynorthwyolmegisllyfrauo’rcynllunPresgripsiwnLlyfrauCymru,neudaflenniawnaedganygwasanaethhwn.Amytrocyntafmae’rcyhoeddiadauhunan-gynorthwyolhynargaelynGymraeg.

73


Gwaith â Grwpiau sy’n Flaenoriaeth - De Ddwyrain Cymru

Hafal Hafal MaegwersiCymraegyncaeleurhedegbobwythnosblemae’rdysgwyrynmwynhaucefnogiacannogeigilyddacoganlyniaddatblygueusgiliaua’uhyder.

YmddiriedolaethGIGCaerdydda’rFro

BethanSheen FfisiotherapyddpediatregarbenigolywBethanSheensy’ncynniggwasanaethadferiad,mae’nsiaradCymraegacyndefnyddio’riaithpanfohynny’nberthnasol.

Darpariaeth Ddwyieithog Mewn Gofal Cychwynnol

BwrddIechydLleolCaerdydd KathyBennet GofynnwydibobMeddygTeuluiroigwybodi’rBwrddIechydLleolpafeddygonoeddyngallurhoigwasanaethCymraeg.Oganlyniad,ychwanegwydtudalennewyddi’rwefanynrhoi’rmanylionhyn.


KayJeynes Cynhyrchwydtaflenddwyieithogargyferycleifionadatblygwydycofnodionnyrsiosy’ncaeleudalganycleifionfeleubodynddwyieithog.

FferyllfaLRowland SionLlewelyn Mae’rtîmynyfferyllfahonynyBalayndarparugwasanaethcyfangwblddwyieithogi’rgymunedleolathuhwnt.

Addysg a Hyfforddiant

YmddiriedolaethGIGPrifysgolAbertaweBroMorgannwg

MariaHildaGuile Darparwydgwasanaethymholiadaudwyieithogynllyfrgellyrôl-raddedigionynYsbytyTywysogesCymru,ymMhen-y-bontarOgwr.

74


ByrddauIechydLleolyDeDdwyrain

GarethDavies Cwrsigyflwynostaffi’rGymraega’uhannogigofrestruargwrsiaithGymraegallanolytuallani’rgwaith.

ByrddauIechydLleolyDeDdwyrain

KatThomas

GarethDavies

Llyfryngwybodaethamfarchnadoeddffermwyr,ryseitiau,bwydydddaionusasutifyw’niach.PenderfynoddyrUnedgyfrannuatygweithgareddaudrwysicrhaubodyGymraegyncaellleamlwgynyrhollfenter.


BleddynLewis Mentersy’ndarparuhyfforddiantdrwyDVDdwyieithogi’rrhaisy’ndelioagiechydmeddwlhebeidrefnu.

Hafal-CanolfanDysguHafal NicholaThomas RhaglenHyfforddiantGorfodolHafal,sefrhaglenymae’nrhaidistaffnewyddeidilyncyndechrauarNVQ.

YmddiriedolaethGIGGogleddOrllewin

EleriHughes TriaelodostaffyrYmddiriedolaethsyddwedibodynmynychucwrsDefnyddio’rGymraegUwchyngNgholegMenai.

Twf - Annog Magu Plant yn DdwyieithogYmddiriedolaethGIGGogleddOrllewinCymru

LlinosGwynneAtherton MaeBydwrageddacYmwelwyrIechydMeirionyddyncydweithiogydaMorfyddLloyd,yswyddogTwf,ganddarparurhienigyda’rwybodaethbwysigamymanteisionofaguplantynddwyieithog.

YmddiriedolaethGIGGogleddOrllewinCymru

GillianKnight Mae’rtîmyncydweithio’nagosgydaswyddogTwfYnysMôn-ynhwylusogrwpiauacynhyrwyddoTwfdrwyrannutaflenni,CD’saphosteriynogystalâthrwyfentrauarycydfelrhanoweithiomewngrwp.

75


Gwaith ar y Cyd Rhwng y Gwasanaeth Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol Llywodraeth LeolCanllaw-GwasanaethGofalCanolraddCymunedolSirGaerfyrddinaChyngorSirCaerfyrddin

HuwDylanKnight MaepobaelodostaffynyganolfanalwadauynsiaradCymraegacfellydarperirgwasanaethsyddwirioneddolynGymraeg.

GwasanaethauCymdeithasolSirDdinbych,BwrddIechydLleolSirDdinbych,YmddiriedolaethGIGGogleddCymru,NHPSa’rsectorgwirfoddolacannibynnol

SianBennet Mae“TeuluCeri”yndeulu‘rhithiol’sy’namrywiooranoedrano2-81mlwyddoed.DibenyteuluywdodastrategaethIechyd,GofalCymdeithasolaLles“SirDdinbychIach”2008-11ynfyw.

Ymarfer Blaengar yn Canolbwyntio ar Elfennau Gofal Personol o Weithredu Cynllun Iaith Gymraeg

ByrddauIechydLleolGogleddCymru

SharonJones PecynarloesolywhwnihwylusogweithrediadCynllunIaithGymraegyneffeithiol.

ByrddauIechydLleolGogleddCymru

SharonJones Lluniwydtaflennewyddion‘GwersiaDdysgwyd’igodiymwybyddiaethamfylchauagwendidaumewndarpariaethddwyieithogofewnByrddauIechydLleolGogleddCymru.

Tîm Rheng Flaen o Fewn Ysbyty sydd Wedi Ymateb i Anghenion Cleifion am Wasanaeth Dwyieithog


CarinaSawford MaedwyoYmwelwyrIechyd,MeddygfaLansdowne,CaerdyddyncynniggwasanaethdwyieithogideuluoeddCymraegyrardal.

YmddiriedolaethGIGPrifysgolAbertaweBroMorgannwg

JeanArcher MaeCanolfanDdyddTyOlwenwedidechraucynniggwasanaethdwyieithogi’rrhaisy’ndefnyddio’rGanolfan.


BethanSheen FfisiotherapyddpediatregarbenigolywBethanSheen.Mae’nsiaradCymraegacyndefnyddio’riaithpanfohynny’nberthnasol.

76

Mynychu

Cyfenw Enw Teitle Swydd Sefydliad

Astley Ellyw UwchNyrsStaffTheatr YsbytyGlanClwyd

Ayers Gwyneth SwyddogyBartneriaeth PartneriaethIechyd,GofalCymdeithasolSirGar

Barker Noelle CynorthwyyddYmwelyddIechyd


Behi RuhiH. PennaethYsgol PrifysgolBangor

Blagojevic Maria RheolwrGwasanaethauCorfforaethol

BwrddIechydLleolConwy

Bryant Sian UnedIaithGymraegyGIG LlywodraethCynulliadCymru

Burke Angela Cyd-gysylltyddProsiectauCorfforaethol

GwasanaethauSgrinio,YmddiriedolaethGIGFelindre

Caldwell Sian DietyddDatblyguCymunedol


Chesterton Amanda TherapyddGalwedigaethol YmddiriedolaethGIGGogleddOrllewinCymru

Curtis Diane RheolwrsgrinioColuddynCymruGyfan

SgrinioColuddynCymru

Dafis Rhys Ymgynghorydd Dyfal

Davies Ann PennaethUnedGymraegaChyfathrebu’rGIG

LlywodraethCynulliadCymru

Davies Nia SwyddogDatblyguUnedIechyda’rSectorGwirfoddol

BwrddyrIaithGymraeg

Davies Rhiannon SwyddogIaithGymraeg YmddiriedolaethGIGGofalIechydGwent

Davies Rhys SwyddogDatblyguCymunedol

MenterCwmGwendraeth

Dix Bethan RheolwrLlywodraethuCorfforaethol

ArolygiaethGofalIechydCymru

Ellis Dinah SwyddogMaesTWF CwmniIaith,SirConwy

Evans Beryl NyrsSeiciatrigGymunedol YmddiriedolaethGofalIechydGIGGwent

Evans Carol YmddiriedolaethGIGHywelDda

77


Evans Jill UwchRheolwrDatblyguAddysg

YmddiriedolaethGIGGofalIechydGwent

Gareth Elen SwyddogDatblygu,UnedIechydaSectorGwirfoddol

BwrddyrIaith

Granton Helen SwyddogCysylltiadauCorfforaethol

YmddiriedolaethGIGGogleddOrllewinCymru

Griffith Iona RheolwrGwasanaethauiBlant

CyngorGwynedd

Good Tracey RheolwrCydraddoldeb CanolfanCydraddoldebaHawliauDynolyGIG

Hill Caroline Ffisiotherapydd YmddiriedolaethGIGGofalIechydGwent

Hillman Erika NyrsGlinigolArbenigol YmddiriedolaethGIGGofalIechydGwent

Horrocks DrSarah PediatryddYmgynghorolCymunedol


Hughes LowriLloyd AdranIechyd LlywodraethCynulliadCymru

Hughes EleriWyn SwyddogIaithGymraeg YmddiriedolaethGIGGogleddCymru

Hughes Ray Ymgynghorydd

Hughes Mike NyrsIechydMeddwlmewnGofalCychwynnol

BwrddIechydLleolPowys

Ioan Gareth PrifWeithredwrCwmniIaith

CwmniIaith

Issac Ceri SwyddogRheolaethClinigol

BwrddIechydLleolGwynedd

Jenkins JulesE RheolwrClinig/PrifNyrs YmddiriedolaethGIGGofalIechydGwent

Jones Alaw SwyddogIaith YmddiriedolaethGIGGogleddCymru(Canolog)

John Steffan FferyllyddCynGofrestredig FferyllfaRowlands

Jones Annwen GweithwyrCefnogiGofalIechyd


Jones Ioan UnedIaithGymraegyGIG LlywodraethCynulliadCymru

78


Jones Elfrys Cyfieithydd CymdeithsCyfieithwyrCymru

Jones Sharon SwyddogIaithGymraegBILlauGogleddCymru

BwrddIechydLleolSiryFflint

Jones Sioned Cyfieithydd YmddiriedolaethGIGGogleddCymru(Canolog)

Jones HarriOwen CyfarwyddwrAnweithredol YmddiriedolaethGIGGogleddCymru

Lavelle Janice PennaethAdranTherapi,LleferyddacIaith


Lloyd-Jones Carwyn PennaethSeilwaith HysbysuGofalIechyd

Leach Glenys HyrwyddyddyGymraeg YmddiriedolaethGIGGogleddCymru

Ludock Pam RheolwrCydraddoldeb CanolfanCydraddoldebaHawliauDynolyGIG

McClucky Nesta UwchFfisiotherapydd YsbytyMaelorWrecsam

Meredith Sion Cyfarwyddwr CanolfanCymraegiOedolionCanolbarthCymru

Morgan Carys SwyddogIaithGymraeg BwrddIechydCanolbarthaGorllewinCymru

Naylor Anwen RheolwrTîmNyrsio GwasanaethauArbenigolPlant

Newitt Samuel SwyddogMonitroSafonau GwasanaethauAelodauArtiffisialaChyfarpar

Owen Bridgette Howsgiper YmddiriedolaethGIGGogleddCymru(Canolog)

Owen Heledd SwyddogCynorthwyoProsiectYmchwil

LLAIS-PrifysgolCymruBangor

Owen HuwDylan RheolwrArdal CyngorSirCaerfyrddin

Parry Alison YmddiriedolaethGIGGogleddCymru

Parry BethanJones Rheolwraig CanolfanDreftadaethKateRoberts

Phillips Gareth Cadeirydd ColegNyrsioBrenhinolCymru

79


Price Colin SwyddogBywydDa MenterCwmGwendraeth

Price Gwenith CyfarwyddwrTïm

CynlliauIaith

BwrddyrIaithGymraeg

Pye Jenny SwyddogIaithaChydraddoldeb

CyngorCefnGwladCymru

Rafferty-Jones Charlotte GweinyddesFeithrin

Gymunedol

YmddiriedolaethGogledd

Cymru

Read Lynn Cyd-gysylltydd

Hyfforddiant

GwasanaethauSgrinio

Felindre

Roberts Anne Cadeirydd GrwpTermauGogleddCymru

Roberts Falmai GweithiwrCefnogiGofalIechyd


Roberts Lowri Cyfieithydd YmddiriedolaethGIGGogleddCymru

Rowlands Dyfed UnedIaithGymraegyGIG

LlywodraethCynulliadCymru

Saul Kay TherapyddGalwedigaetholynyGymuned

YmddiriedolaethGogleddCymru

Sykes Mark CyfarwyddwrAdnoddauDynol

YmddiriedolaethGogleddCymru

Tardivel Alison FfisiotherapyddArolygydd YmddiriedolaethGogleddCymru

Thomas Dianne YsgrifenyddesFeddygol YmddiriedolaethGIGGofalIechydGwent

Thomas Heledd SwyddogDatblyguUnedIechyda’rSectorGwirfoddol

BwrddyrIaithGymraeg

Thomas Ian RheolwrProsiect

Access 2009’

YmddiriedolaethGIGGofalIechydGwent

Thomas Lorraine SgriniwrClyw YmddiriedolaethGofalIechydGwent

80

Cyfenw Enw Teitl Swydd Sefydliad

Wenger Pam Cyd-GyfarwyddydBwrddGwasanaethauCorfforaethol

BwrddIechydLleolMerthyrTudful

White Andrew ArweinyddUnedIechyda’rSectorGwirfoddol

BwrddyrIaithGymraeg

Williams Ann NyrsGymunedol YmddiriedolaethGIGConwyaDinbych

Williams AlunEirig SwyddogIaithGymraeg YmddiriedolaethGIGCaerdydda’rFro

Williams Anwen NyrsPediatrigCymunedol YmddiriedolaethGIGGogleddOrllewinCymru

Williams Enfys SwyddogDatblygu’rIaithGymraeg


Williams JohnG CyfarwyddwrCynorthwyol-GofalCychwynnol

BwrddIechydLleolConwy

Williams DrLawrence MeddygTy YmddiriedolaethGIGHywelDda

Williams RuthWyn MyfyriwrPhD PrifysgolBangor

Woodcock Elizabeth SwyddogIechydTwf CwmniIaith

81

Adborth Mynychwyr

Roeddmwyafriflletholyradborthyngadarnhaoliawngyda’rmwyafriflletholo’r

mynychwyryngraddio’rdigwyddiadfel‘ardderchog’neu‘dda’aphawbyncytuno

bodydiwrnodwedibodynddefnyddiol.

Cafwydniferoawgrymiadauarsutiwella’rgynhadleddacamyrhynydylidei

gynnwysynydyfodol.Caiffysylwadauhyneuhystyriedargyferydyfodol.

Detholiad o Ddyfyniadau

“Roeddynddaclywedamyrastudiaethcwynion.Fewnesiffeindio’rchwecham

iddewisiaithynddefnyddiol.”

“Roeddsesiwn‘Rhwystrausy’nwynebuCynydduDarpariaethGymraeg’yn

ardderchog.Mwyohynosgwelwchyndda.”

“Diolchetoeleniamgynhadleddysbrydoledig.Edrychymlaenatyflwyddynnesaf.”

“Wedimwynhaubobamser,ynysbrydoliaethrhannuprofiadau…brafgweldbod

llwyddiannauyncaeleugwobrwyo.”

“Roeddypwncagoriadolyndrwm.Roeddwnyndeallarwyddocâdyrastudiaeth

ynllawnondefallaiboddulliaumwysioncigyfleuprofiadau’rsiaradwyr.”

“Angenmwyoamseri’rgweithdai.”

“Daiawn.”

“Syniadaugrêti’wcymrydynôli’rgwaith.”

Diolchynfawribawbafynychoddagobeithiwneichgweldyng

Nghynhadledd2010.

83

YR ATODIAD - Y GWEITHDAI

85

Dysgu o Gwynion

Astudiaeth Achos 1

Beth ddigwyddodd?

Plentyn6oedyncyrraeddyradranddamweiniaugyda’imam.Yfamynrhoi

gwybodynsythmaiCymraegywiaithgyntafyteuluacyngwneudcaisamgael

siaradwrCymraegidrineimerch.DywedwydwrthierbodsiaradwyrCymraegyn

gweithioynyradranddamweiniaunidoeddnebarddyletswyddydiwrnodhwnnw

fellybu’nrhaidirywundi-Gymraegdrineimerch.

Bu’nrhaidcadw’rferchimewnargyfertriniaethbellachacfellyfe’i

trosglwyddwydiwardyplant.Niofynnoddnebamddewisiaithyplentynacfe’i

rhoddwydyngngofalnyrsddi-Gymraeg.Unwaithetodywedoddyfamwrthy

nyrsmaiCymraegoeddiaithgyntafyplentynadywedoddynyrswrthiybyddai’n

ceisiotrefnurhywbeth.

YnycyfamserdaethnyrsifancGymraegeihiaithheibioachlywedyfama’r

ferchynsiaradCymraegadaethatyntisiarad.Traroeddynodaethnyrsuwch

(nafedrai’rGymraeg)atyntermwyncynnalprofionaryferch.Wrthi’rnyrsdrin

yplentynparhaoddynyrsifancisiaradâ’rfam.Arôlgorffentrinyplentyn,

troddynyrsuwchatynyrsifancadweudwrthi‘I’dratheryounotspeakWelshin

frontofme.It’srudeanditdoesn’thelpatall’.Panherioddyfamhynganddweud

maiCymraegoeddeuhiaithateboddynyrs,‘Idon’tthinkit’srighttospeakWelsh

inthecompanyofsomeonewhodoesn’tunderstand-itdoesn’thelpmein

treatingyourchild.It’sthesamewhentheWelshspeakingnursesspeakinWelsh

together,itexcludeseveryoneelse’.

Niwnaethyfamddimaryprydondarôlcyrraeddadregyda’imerch,

cysylltoddâ’rBwrddigwyno.

Pam? Beth ddylai ddigwydd?

86

Astudiaeth Achos 2

Beth ddigwyddodd?

Dynyneiugeiniaucynnar,CymraegyweiiaithgyntafadawogartrefCymraeg.

Mae’ndioddefosgitsoffreniaacarhynobrydmaemewnUnedIechydMeddwlyn

derbyntriniaeth.Nidoesnyrsyssy’nsiaradCymraegyno.Nidyw’rUnedwedigofyn

amnachofnodidewisiaithyclaf.

Ermorgyndynogwynoyw’rteulumaentwedidatganeugofidwrthyrUnedam

ydiffygstaffdwyieithogacwediholiosoesmoddsymudyclafiUnedblemae

nyrsyssy’nsiaradCymraeg.Ymatebyruwchnyrsywnadoesllemewnunrhyw

Unedarallacereibodyncydymdeimlonidoesganddi’rawdurdodaeth“toswap

patientsaround”.

Ynosongyntburhaidglawaraelodauo’ideuluifewni’rUnedi’wgysuroameifod

ynsiaradCymraegastaffynmethudodohydinebisiaradagef.

Niwnaethyfamddimaryprydondarôlcyrraeddadregyda’imerch,cysylltoddâ’r

Bwrddigwyno.


Astudiaeth Achos 3

Beth ddigwyddodd?

BachgenogartrefCymraegyncaeldamwaingas,acmewncomaersdyddiau.

Ynsefydlog,ondddimarwyddo‘ddeffro’ogwbl.

Eifamynarosynyrysbytywrtheiwely.Ymeddygonyneihannogisiaradefo’i

mabyngyson-ceisiocyrraeddiddyfndereigoma.Hithau’ngwneud-sônam

bethauoeddynannwyli’wmab,a’rdigwyddiadauafyddai’ndebygo’iddeffroos

oeddclusteifeddwlyneichlywed.

Yna,mewndeuddydd,dawrhaiarwyddionarymonitor,acynweladwy,eifodyn

dechraustwyrian.Galw’rarbenigwr.Yrarbenigwryngofyni’rfamsiaradefo’imab,

ahithe’ngwneudfelo’rblaen.Arwyddionoymateb,eto.

87

Yrarbenigwryngofyni’rfamsiaradynSaesnegefo’imabermwyni’rstaffmeddygol

wybodibafathobethauyroeddo’nymateb.

Yfamynteimlo’nddryslydaphryderusiawnynglynâhynny.Torroddeichalon

wrthgeisiogwneud.Cysylltoddaelodo’rteuluâ’rBwrdd,ynsynnuatyfathgais

acynddig.


Astudiaeth Achos 4

Beth ddigwyddodd?

Ynyfeddygfagymunedolleol,roedd3meddygteulu(neu‘GP’)-1ohonyn

nhw’nsiaradCymraeg.Roeddyddaudi-GymraegyndodoLoegr-unohonynt

odrasAsiaidd.

RoeddMrW73oedwedicaelpoenwrthbasiodwrynynos,acyngwingoohyd.

Cysylltoddâ’rfeddygfabenboreigaelapwyntiadbrys,ganofynamymeddyg

Cymraeg.Dwedoddgwraigydderbynfabodapwyntiadau’rmeddyghwnnwyn

llawn,ondbodymeddygAsiaiddargaelam9.15.

Hebddatgelunatureiboen,nododdMrWeifodamdrafodeigyflwrynGymraeg.

Dwedwydwrthoybyddai’nrhaididdoaroshydatyborewedynam9.00,felly.

Gofynnodd,oeddhi’nsiwr?Oedddimposibcreulleiunarall?Nacoedd.

Ceisioddetoyndaer,ganofynaoeddmoddiddigyfnewiddauglaf?Troddgwraig

ydderbynfaynswta,ganddweudbodynrhaididdoddewisrhwngeiiechyda’i

iaith,adylaifodcywilyddganddofodyncymrydyfathagweddhiliol.

IldioddMrW,agweloddymeddygAsiaidd.Roeddynbrofiadanoddacannifyr

iddo.Cysylltoddeiferchifynegianfodlonrwyddaholiamgyngor.


88

Pwyntiau a godwyd yn ystod y gweithdy

Astudiaeth Achos 1

• Roedddiffygymwybyddiaethiaithynysefydliadadoeddystaffddim

ynymwybodoloarwyddocâdaphwysigrwydddewisiaith.

• Dylidfodwedinodidewisiaithyclafo’rcychwyn.

• Dylaibodymdrechidrefnu’rrotafelbodstaffCymraegargaeligleifion

oeddamgaelgwasanaethCymraeg.Dylaibodysystemauelectronigsy’n

pennurotasstaffyngallugweldsgiliauieithyddolystaffabodhynyn

ystyriaethwrthbennu’rrotas.

• Dengysyrastudiaethachosbwysigrwyddcreudiwylliantpriodolynysefydliad-ynyrachoshwndoeddyruwch-nyrsddimynrhoiesiamplddaiweddillystaff.

Astudiaeth Achos 2

• Dylai’rclaffodynganologi’rhynsy’ndigwydd-dylidfodwedidarganfod

aelodo’rstaffsy’ngallusiaradCymraeg.Maecyfathrebuclirachreu

awyrgylchynhollbwysig.

• Dylidedrychargynllunio’rgweithluadylidanfonystaffargyrsiauigodi

ymwybyddiaethiatalachosiono’rfathrhagdigwydd.

• Roedddiffygdiwylliant/dealltwriaetho’rbroblemadiffygsylweddoliad

ooblygiadauclinigolmethuâdarparugwasanaethynyGymraeg

iddefnyddwyrgwasanaethauiechydmeddwl.

• Ynyrachoshwnystaffrheng-flaensy’ngorfoddelioâ’rsefyllfa,ond

mae’nbwysigbodstaffarlefelauuwchyndeallysefyllfa’nwellhefydac

ynrhoiarweiniad.

• Dylidhybu’rangenamstaffdwyieithogmewncolegaumeddygolfel

bodpoblyngweldbodswyddillemaeangenstaffCymraegeuhiaith.

DylidcynnwysstorïauoranyGymraegmewnbwletinaue.e.nyrsys.

89

• Maeangendatblyguadnoddauacymchwilahelputherapyddionagafodd

addysgynLloegrigaelcefnogaeth/hyfforddiantigyflwynogwasanaeth

ynGymraeg.

• Dylaiboddewisiaithyclafwedi’ibasioo’rMeddygTeuluynycychwyn.

Astudiaeth Achos 3

• Dylidsefydludewisiaitho’rcychwyn.

• Maeangeni’rarbenigwrsylweddoliarwyddocâdclinigolyffaithfodyclaf

ynfwytebygoloymatebosyweifamynsiaradagefynGymraeg.

• Roedddiffygymwybyddiaethasensitifrwyddacfellyynbwysigfodystaff

ynderbynhyfforddiantarhyn.

• Gannadoeddyrarbenigwryndeallpafathobethauyroeddyclafynymatebiddynt,dylaifodwedicaelaelodarallo’rtîmallaisiaradCymraegiddweudwrtho.

Astudiaeth Achos 4

• Roeddygofalcwsmerynwaelgannadoeddystaffwedideallangen

yclafacwedidehonglieigaisfelbodynhiliolynhytrachnadeall

bodynwellganddodrafodeiwaeleddynGymraeg.Angenfellycodi

ymwybyddiaethamyGymraegaphamfoddarparugwasanaethyny

Gymraegynbwysig.

• Oherwyddbodmeddygfeyddynbreifatnidydyntyndodynuniongyrchol

odanDdeddfyrIaith.Dylidnewidhynganfodtua90%oymwneudy

cyhoeddâ’rgwasanaethiechydyndigwyddmewngofalsylfaenol.

90

Camau bach sy’n gwneud gwahaniaeth: Sut mae rhoi’r iaith ar waith yn y gweithle

Croeso

Boredaachroesoi’rgweithdy.Mae’nbrafgweldcymaintohonochweditroifewn.

Dimondawrsy’gydani,aboisbach,dynni’nmyndibaciollawerifewn!.Feldych

chi’ngwybod,thema’rgweithdyyw“Camaubachsy’ngwneudgwahaniaeth:

Sutmaerhoi’riaitharwaithynygweithle”a’rsyniadyweinbodnigydyncaely

cyfleirannueinprofiadauarhaio’rpethausy’ngweithioiniondynbwysicafoll,

dwi’nhyderusybyddwnnigydyngadaelyGweithdygydagoleia3gweithredfydd

wiryngwneudgwahaniaethyneichgweithlechi.

Rhagofneichbodchihebsylwi,RhiannonDaviesywfyenwiadwi’ngweithio

iYmddiriedolaethGofalIechydGwentfelSwyddogIaithGymraeg.

DwiddimymafelArbenigwraig,ondmiydwiymafelrhywunsyddâllwytho

brofiad,wedigweithiomewngofaliechydersdrossaithmlyneddarhugaingydafy

nghydweithwyrarboblefel,acofewnamrywiaethosefydliadauisymudyragenda

Gymraegymlaen.Dwi’nmeddwlbodhwnynrhywbethdynniwirynstryglogydag

ambellwaith…sutmaesymudpethauobolisiiymarferiad.

Gwnewch y Pethau Bychain

Wel…bledynni’ndechrau?Dwiwastadynmeddwlbodynwelliddechraugyda’r

pethaubachaciadeiladuareichllwyddiant.Dynabethsyddwedigweithioini

yngNgwent.

Ynewyddiondaa’rnewyddiondrwg!Bethalla’iddweudameinmancychwyn.

Wel,ynewyddiondaoedd,einbodniwedicyhoeddieinCynllunIaith

Gymraegcynta’acro’nniwedisefydluGrwpLlywio,fellyro’nniwedisymud

ymlaenrhywfaint.

Ynewyddiondrwgoeddfodgennymnibraidddimhyfforddianti’rstaffiddysgu

Cymraeg,doedddimcyllid‘dani,roeddtystiolaethbenodol‘danifoddim

llaweroymwybyddiaethymhlithystaffacaryradeghynny,doeddgydanimo’r

gymysgeddiawnoboblareinGrwpLlywio.Ro’nni’ngwybodybyddaihynyn

hanfodoliwneudynsiwreinbodni’nsymudpethauymlaenynyfforddgywir

achos,yneinprofiadni,ffeindionnifod‘nadrigwahanolfathobobl:

• Yrhaisy’ngwneudibethauddigwydd…

91

• Yrhaisy’ngadaelibethauddigwydd…

• A’rrhaisy’nmeddwl..betharyddaearfawrdigwyddodd

Dwi’nsiwrbodganbobgweithleboblfelhyn!

Felly,ro’nni’ngwybodbodrhaidiniffeindio’rboblsy’ngwneudibethauddigwydd.

Uno’rpethauallweddolsyddyngwneudgwahaniaethywsylweddolinaallwch

chiddimgwneudpopetheichhun.Mwya’obobldychchi’ncaelihelpu,mwya’

llwyddiannusdychchi’ndebygolofod.

Gwaith Tîm

Uno’rrhwystrauallweddolywfodpoblyngalluteimloeubodnhw’ncaeleu

cauallano’ragendaGymraeg;mae’nbosiblbodhynynniwedgoiawn,efallaieu

bodnhw’nteimlofodganddynnhwddimbydi’wgynnig…dynni’namlyndodar

drawspoblsy’ncreduosnadydynnhw’nsiaradCymraeg,bodganddynnhwddim

bydigyfrannu...welpamoranghywirallannhwfod?…obrofiadpersonol,mae

poblddi-Gymraegeuhiaithynamlyngwneudgwellhyrwyddwyrnani’rCymry

Cymraeg…pamsgwni?

Maegennymnihyrwyddwyrymmhobadrano’rYmddiriedolaethacmaehynny

wedigwneudgwahaniaeth.Maeunyntrefnugwasanaethcarolaudwyieithog…

acunarallyntrefnu‘CloncaThoc’neu‘Lunch&Learn’ynfisolacmaehwnwedi

bodynboblogaiddiawn.SesiwnywhoniddysgwyrCymraegacisiaradwyrlle

mai’rGymraegyweumamiaith.Maepawbynennill…mae’rdysgwyryncaelcyfle

iymarferacmae’rsiaradwyrsy’nrhuglsyddefallaiaddimdigonohyderisiaradâ’r

cleifionyncaelcyfleiymarferhefyd.Bethsy’nddaamysesiwnymaywfodpawb

yngalludodamawrneuefallaidimondhannerawrfyddgydanhw.Eucroesawu

nhwsy’nbwysiggydaphanedodeadarnofarabrithneudeisenlap!

Ga’iroiblasichiamraio’rpethauallwchchieugwneudigaeleichstaff

igydweithiogydachi.Gadewchifiddechraugyda’chbreuddwydwaetha’…

ypersonsyddddimyncydnabodeichCynllunIaithGymraeg,ypersonsyddddim

eisiaudimbydiwneuda’rGymraeg,acynfateroffaith…ypersonsyddondyndod

ynfywpanfodtîmrygbiCymruynchwarae…nasori…ynennill!

Dweda’iwrthochchibethdychchi’nwneud…dychchi’naroslandrwy’rnosi

grasuneuibobipicearymaen,barabrith,teisennaulapabethbynnagarallmae’n

myndigymrydawedyndychchi’neugwahoddnhwisesiwnllemaennhw’n

caelyteisennauamddimacyncaelycyfleiddysgu’rAnthemGenedlaethol.

Chi’nmeddwlbodhynnyddimyngweithio…edrychwcharhwn!

92

[Clipfideoyncaeleiddangoso’ranthemyncaeleichanu]

Dimondhannerawrgawsonnhwondamybalchdera’rangerddynyrystafell…

roeddy‘buzz’rhyfedda’drwy’rlleigyd.Stwffpwerusiawn.Oesotsmaidim

ondyteisennauddaethonnhwamneujystamycanu?Chi’ngwybodbeth…

dwiddimyncredufodotsogwbl.Maerhaidichifodyngreadigolpandychchi’n

rhyngweithio‘daphobl.Onddoesdimshwdbethachinioamddim…felly,trabo’

nhwynyradeilad,mae’ngyfleichii’wtaflunhwfewniraio’rpethauymarferol

gallannhwwneud.Dychchi’ndweudwrthynnhw,ganeichbodchi‘manawr,pam

naddewchchimewni’rsesiwnblasu…

Gwersi Cymraeg

Wnesisônarydechraufodgennymnibraidddimhyfforddianti’rstaffiddysgu

Cymraeg.Roeddrhaidnewidhynny’nsythacfeweithio’nni’ngalediwneudyn

siwrbodhyfforddiantargael.Ersimiddodimewni’rswyddyma,edrychaisiar

bethaufel…pamfodstaffyncollididdordebyngynnararycwrs?Ai’rdysguoedd

ynrhyanodd?Oeddyramseroedda’rlleoliadyniawnneuoeddynarwystrarall?

Bethffeindio’nnioedd“onesizedoesn’tfitall!”(dywhynnyddimynswnio’niawn

ynyGymraeg!).Sylweddolonnifodnifermawro’rstaffynosgoigwersiCymraeg

neuynstopiomyndiwersiachosro’nnhwddimeisiau’rpwysauoorfodsefyll

arholiadneuorfodmynddrwyasesiadau.Fellydynniwedidodlanarhywbeth

sy’naddasibaw…cyrsiauachrededigi’rrhaisyddeisiaudysguynffurfiolgyda

chymwysterau,neugyrsiausy’ndilynyruncwrsondynllaiffurfiol.Mae’r“drop

outrate”ynisacmaesafonydysguynymddangosynfoddhaoliawn.Ypeth

pwysicafyw…da’rstaffmae’rdewis..acmaennhw’nteimlofelpetaiganddynnhw

berchnogaethamypeth.

Mae’nhollbwysigiddathlullwyddianteichdysgwyr.Dynni’neucyflwyno

nhwgydathystysgrifau,hydynoedosnadydynnhwwedidilynycwrsffurfiol.

MaenganddynnhwbrawfwedynargyferKSF(FframwaithSgiliauAllweddol).

Sutarallmaennhw’nmyndiwybodeichbodchi’neingwerthfawroginhw?

Rhowchwahoddiadi’rgymunediddodiweldbethsy’ndigwyddacynwellfyth,

gofynnwchifudiadaulleolaydynnhwamgyfrannumewnunrhywffordd.Ynein

dathliadeleni,daethyrUnedGymraeg,MenterIaith,CanolfanGymraegiOedolion

Gwent,MerchedyWawr,ClwbGwawr,GwasanaethTânaceraill.Dynni’ncael

rhywunmewnigyfieithuaryprydfelbodpopethdrwygyfrwngyGymraegac

mae’nwerthgofyni’rsioplyfrauleoliddodallyfrauargyferdysgwyr,llyfrau

plantacati.

93

Ymgysylltu â’r Gymuned - Sicrhau bod llais y claf yn cael ei glywed.

Iawn.Gawnnisymudyngyflymi’rrhannesaacargyferhwn,hoffwnigyfunodwy

o’rthemâu,sef …

• ‘Gweithioarycydgyda’rgymunedaGwneudygorauobethsydd

gennychchi’

Mae’rddauymaynagosiawni’wgilydd.Gadewchiniddechraugyda’rgymuned

asutdynni’nmyndatiigyfathrebuanhw,iglywedbethsyddganddynnhw

iddweud,iweldbethmaenhweisiauwrthymni.Uno’rheriaumwyasy’nein

hwynebuniyngNgwentyw’rffaithbodgennymnicynlleiedoGymryCymraeg

mamiaith.Dwi’ngwerthfawrogifyddhynynwahanolichiondarhoswchgyda

fi…yrheswmdwi’nsônamhynyw...uno’rheriaupennafywcaelstaffigynnig

dewisaithbobtro.Dwi’ncaeltrafodaethgydastaffsy’nmyndrhywbethfelhyn…

“Na,gynigaisiddimdewisiaithi’rclafachosdoesnebbythyngofyn!”

awedyn,dwi’ncaeltrafodaethgydachleifionCymraegsy’ndweud…

“Na,ofynnaisiddimachosgynigoddneb!”

Fellybethsyddgydaniywrhywfathogylchdiefligllemae’rstaffddimyncynnig

dewisiaithachoseubodnhw’ncredufoddimgalw,fodnebmas‘naynsiarad

Cymraeg,achosdoesnebyngofyn…onddoesganycleifionddimo’rhyderiofyn,

achosdoesnebyncynnigdewisiaithiddynnhw,adynalledynni’nmynd,rownd

arowndmewncylch.Maetipynbachfelyriâra’rwy…paunddaethgynta?

Felly,ro’nni’ngwybodbodrhaidinidorri’rgylched.Ro’nni’ngwybodbodrhaid

inigaelystaffiglywedneges,na,fwynahynny,iglywedllaisyclafaciwrandoar

bethmaennhwangen…myndmasigwrddâphoblacroeddgwneudynsiwrbod

ystaffynclywedlleisiau’rcleifionynhanfodol.Felly,gynhaliwydniferogrwpiau

ffocwsaco’rrhainddaetheinhymgyrchtorri’rgylchred.Doesdimbydmwypwerus

nalleisiau’rboblynygymuned!

Torri’r Gylchred

Bethwnaethonnioeddrhoiarwyddionifynymewnllefyddfyddechchibyth

yndisgwyleugweldnhw:uwchbensinciau,mewntoiledau,uwchbenswitshis

goleuadau,arbwystegellau,arddrysau…maennhw’nfyracynsiarp,maennhw’n

effeithioliawnacmaennhw’nrhwyddiddefnyddiomewnsesiynaudysguhefyd.

94

Bethdwieisiauwneudnawrywrhannu‘dachiycardiaupostwnaethonnigreu

felrhanoymgyrchtorri’rgylchred,iweldbethdychchi’nfeddwlohonynnhw.

Eto,ydy’rrhainynrhywbethallwchchiddefnyddionôlyneichgweithlechi?.

Oesmoddeuhaddasunhw?

Dimondunpethyw’rcardiaupostyma.Dyma’chcyflechinawrirannu’chsyniadau

chiamsutdychchiwedicydweithiogyda’chcymunedauchineuefallairhoiamser

idrafodrhaio’rpethaudychchi’nmeddwlallweithioichi,eichsyniadauchi,dyna

sy’nbwysignawr.Defnyddiwchy‘post-its’plîs,achosfydddimamsergydaniam

adbortharydasgymaadwiddimeisiaucollidimbydondbyddai’nrhannu’r

syniadauigydgydaphawbarôlygynhadledd.

Bodloni Anghenion Grwpiau Bregus

I’rrhaiohonochsy’ngyfarwyddâ’rFframwaithGweithredolBlynyddolmae

angeninifelcyrffroisylwarbennigi’rgrwpiauyma,sy’ncaeleuhystyriedfel

grwpiaublaenoriaeth:

• DefnyddwyrgwasanaethauIechydMeddwl

• AnableddauDysgu

• PoblHyn,a

• PhlantaPhoblIfanc

Mae’nmyndifodynamhosibliroicyfiawnderibobuno’rrhainfellygadewch

iniganolbwyntioarunohonynnhw.Gadewchiniedrycharblantaphoblifanc

a‘tyfueinhunain’.

‘Tyfu ein Hunain’

Rhywbethsyddwedibodynllwyddiannusiniywdatblygu’rcysylltiadaugydag

ysgolionlleol.Gwnawnnhweichcroesawuchiabreichiauagoredafyddyr

adborthgewchchiganyplanta’uhathrawonynagoriadllygaid…o’rdiddordeb

mae’ncreuamyrfaoeddynyGwasanaethIechydi’rymglymiadmae’ncreu.

Mae’nbosibligreuhwnmewndwyffordd…doda’rplantimewnaciniifynd

masatynnhw.

Ni’n ymweld â’r gymuned

Awedyncaelcyfleiymweldâ’rplant.Diolchi’rFenterIaithnewyddyneinhardal

ni,MenterIaithBlaenauGwent,TorfaenaMynwy,gawsonni’rcyfleigydweithio

gydaMudiadYsgolionMeithrin,RhieniDrosAddysgGymraega’rFentermewn

95

ymgyrch‘KidsSoakItUp’.Roeddhwnynwerthfawriawninimewnsawlffordd…

cyfleiweldpwysyddmas‘na,cyflegwychigwrddâ’rplanta’urhieni,cyfleiddianc

o’rswyddfa!.

Bethddysgoddyplanta’rrhieniini?.Wel,bodgennymniddimdigonolyfraua

gemauCymraegiddechrau,boddimdigono’rstaffynsiaradCymraega’ubodnhw

eisiaucyd-weithiogydaniiwellapethau!

Maemorbwysigigyd-weithioanhw,ffeindiomasbethmaenhwangen,cwrddâ

nhwagwrandoarnynnhw.Erbodygweithgareddymayncanolbwyntioarblant

aphoblifanc,maemoddeutrosglwyddoiunrhywuno’rgrwpiausy’nflaenoriaeth

acymhellach.

Rhoi Polisi Ar Waith

Ypethdiwethadwieisiautrafodgydachiywsymudpolisimewniarferda.

Wel,maehynynddigonsyml,dynabethdynniwedibodyneiwneudtrwy’r

gweithdy.Dynniwedidodlanallwythosyniadau.Efallaifyddrhaiyndebygiawn

onddrwysymudysyniadauymaymlaenfyddwchchi’nsymudeichCynllunIaith

chiiffwrddo’rpapuracimewniarferda,rhoi’riaitharwaithynygweithle.

Mae’rpethauymaigydyngwneudgwahaniaeth,a’rrhanfwyafwedidechrauyn

bethaubachacwedicynyddu.Cofiwchdynnulluniau..maeunllunyndweudllawer

mwynamiloeiriau!

Diweddglo

DynniyngNgwentynfalchiawnfodrhaio’nsyniadaua’ncamaubachniwedi

ennillgwobrauynygorffennol…weldynagipolwgarsutdynniwedimyndati

iroi’riaitharwaithyngNgwent…adwi’nhyderusiawnygallwchchiwneudyr

unpeth.

Hoffwniadaelchinawrgydadaubeth...yngynta’,teclynmeincnodsymlond

peidiwchâphoeni,dwiddimeisiauichiddarllenhwnnawr,‘bedtimereading’

ywe!.Yrailbethywnodtudalen..dylaifodunibawb…etorhywbethbachdigon

symldwiwedi’igreui’chatgoffachiamyGweithdyheddiw.

Diolchynfawriawn.

96

Gweithdy ‘Hyrwyddo arfer da’

Grwpiautrafodoeddnaturygweithdyhwn.Gosodwydniferosefyllfaoeddaall

godiynyGwasanaethIechydblebodefnyddwyrygwasanaethynGymraegiaith

gyntaf.Tasgpobgrwpoeddnodisutybyddentyndarparugwasanaethdwyieithog

argyferpobsefyllfaaphadrefniadauapharatoadauoeddeuhangenisicrhaubod

dewisoiaithyclafyncaeleibarchu.

Dymaraio’rsefyllfaoedda’rymatebioncyffredinol:

1.Plentyn6oed.Cartrefdros30milltiro’rysbyty.Weditorrieigoesa’igoesmewn

tyniant.Teuluhebgaracfelly’nymweldarypenwythnosauynunig:

SicrhaubodystaffynymwybodolmaiCymraegoeddiaithgyntafyplentyn-−

cofnodidewisoiaitharycofnodionmeddygol

SicrhauboddigonoddeunyddiauCymraegargyferyplentyn−

(llyfrau,gemau,DVDs)

OsoeddplentynarallCymraegarywardynalleoli’r2ynymyleigilydd−

NeilltuonyrsoeddynsiaradCymraegiedrycharôlyplentynosynbosibl.−

OsnadoesnyrsGymraegaryward,trefnubodunyndodowardarallam−

gyfnodbobdyddiweldyplentyn

2.ClafyndodiAdranD&Ayndilynstrôc.Ynbywarbeneihunadimteuluagos.

Sicrhaubodystaffynymwybodolo’rposibilrwyddfodyclafyn−

siaradCymraeg

Aelodo’rstaffsy’nsiaradCymraegidriosiaradâ’rclaf−

Gwiriocofnodionyclafiedrychosydidewisiaithwedicaeleigofnodi−

3.PlentynanablynmynychuCanolfanIechydplantynrheolaiddamFfisiotherapi

aTherapiIaithaLleferydd.

Sicrhauboddewisiaithyclafa’rteuluyncaeleigofnodia’idrosglwyddo−

ibobadran

Sicrhaubodyrwybodaethyncaeleithrosglwyddoibobadran−

97

Cynllunioymlaenllaw−

SicrhaubodstaffCymraegargaelargyferpobapwyntiad−

CreucronfaddataosiaradwyrCymraeg−

Posteri/llyfraudwyieithogargael−

Codiymwybyddiaethstaff−

Treuliwydhannerawrolafbobsesiwnyntrafodatebionygrwpiauyngyffredinol

achafwydtrafodaethfywiogadefnyddiol.Roeddynamlwgbodcofnodidewis

iaithyclafynbwysigiawnahefydbodyrwybodaethyncaeleithrosglwyddo

ibobadran.Hefydcredwydeibodynbwysigiawncynllunioymlaenllawabod

pobaelodo’rstaffynymwybodolo’rdrefniddarparugwasanaethtrwygyfrwng

yGymraegibobclafsyddyndymunohynny.

98

Creu Gweithle Dwyieithog

101

Twf o’r Crud

Dibenygweithdyoeddedrycharastudiaethauachosynseiliedigaryrhynyroedd

Twfyndodareutrawsbobdydd.

Rhannwydygweithdyiddaugrwpadymaoeddffrwythydrafodaethyn

unohonynt:

Dyma’rffactoraumwyafdylanwadolsy’neffeithioarp’unaywplentynyncaelei

faguisiaradCymraegaipeidio:

• Iaithyfamneu’rtad

• Awyrgylchycartref

• AgweddteuluymestynnolyplentyntuagatyGymraeg,a’ugalluyn

yriaith.

Edrychoddygrwpar3sefyllfawahanol.Ynyrenghraifftgyntafdoeddyfamddim

yngallusiaradCymraegondmiroeddytad,ondroeddytadyngweithio’nllawn

amser.HolwydaddylidsônamgynllunTwfi’rteuluhwn,oystyriedmaidimond

uno’rrhienioeddynmedru’rGymraegacoherwyddeifodyngweithio’nllawn

amsereffyddaigyda’rcyswlltlleiafgyda’rplentyn.CytunwydydylidsônamTwf

i’rteulu,oherwydd:

• Gallai’rtadhelpu’rfamiddysgugeiriausymlCymraegisiarad

gyda’rplentyn

• Byddai’rplentynareiennilloallusiaraddwyiaith

• ErnadoeddyfamyngallusiaradCymraeg,doedddimyneirhwystrorhag

canucaneuonCymraegsymlgyda’rplentyn

• Unwaitheto,ernadoeddyfamyngallu’rGymraeg,byddaidalyngallu

gwyliorhaglenniCymraegfelCywgyda’rplentyn

• Byddai’rfamyngalluymweldâgrwpiaugyda’rplentynermwyncaelhelp

iddysguCymraeg.

TrafododdygrwpclinigaucynenedigolabodyrhainyngyfleoedddaidrafodTwf

gyda’rrhieniermwyneucaelifeddwlamroidewisiaithyngynnar.

102

Awgrymwydhefydydylai’rYmwelwyrIechydategunegesTwfganfodmamau

newyddynllaitebygolofyndarôlynegeseuhunainarôlcaelyplentyn

ahwythau’nbrysur/flinedig.

AmlinelloddstaffTwffanteisionmaguplantynddwyieithog:

• Dwyiaith-dwywaithydewis:gallsiaraddwyiaithroieichplentyn

aryblaen

• Ynyrysgol:Maeplantsy’ndysgudwyiaitharyblaenwrthddarllen

achyfri

• Ynyteulu:Maedysgudwyiaithyndodynhawddiblantbach

• Ynygwaith:Maedwyiaithynrhoigwelldewisymmydiaith

• Ynygymdeithas:Maesiaraddwyiaithynagorydrwsiwneud

ffrindiaunewydd

Ceir rhagor o wybodaeth am Twf yn: www.twfcymru.com

103

Y rhwystrau sy’n wynebu cynyddu darpariaeth Gymraeg a sut i’w goresgyn

Y Gweithdy

Cynhaliwyd2weithdyidrafodarhannuprofiadauoranyrhwystrauiwasanaethau

dwyieithog.Mae’radroddiadhwnynadlewyrchusylwadaucyfranogwyrosawl

maesacarbenigeddgangynnwysllywodraethleol;gwasanaethaucymdeithasola’r

sectorpreifatynogystalâ’rGIG.

Roeddyngyfleigynadleddwyradnabodyranghydbwyseddmewngwasanaethau

iechydisiaradwyrCymraeg,yrhwystrausy’nbodoliwrthinnigeisiounioni’r

anghydbwyseddhwnathrafodyrhynsyddeiangenioresgynyrhwystrauhynny.

Ynodoedddodigasgliadaryprifthemâuosafbwyntyrhynsyddangendigwydd

arlefelgenedlaetholacofewneinsefydliadaueinhunaina’rhynaallddigwydd,

gandrosglwyddo’nsylwadauergwybodaethi’rTasgludanofalyDirprwyWeinidog

drosOfalCymdeithasol.

Prif themâu

Cytunwydarydechraumai’rprifthemâusy’nymwneudâdarpariaethGymraeg

effeithiolyw:

• Cofnodidewisiaith

• Gweithlu

• Sgiliau

• Ymchwiladata.

• Safonau/rheoleiddio/risg

• Canolbwyntioaryclaf

104

Negeseuon o’r gweithdai

Yny2weithdytroddtrafodaethau’rgrwpiauganfwyafatsgiliaua’rgweithluac

mae’rsylwadaufellyynymwneudynbennafâ’rmeysyddhyn

Cofnodi dewis iaith

Ddewis iaith

Cafwydtrafodaethfywiogmewnungrwpar‘ddewisiaith’:rydymynsônamweld

sefyllfallegallsiaradwrCymraeggaeldewisunrhywwasanaethynGymraegond

gofynnoddaelodau’rgrwponidysefyllfaddelfrydolynypendrawywunllenad

ywsiaradCymraegneuSaesnegyngolygugwneuddewispwrpasolsy’ntynnusylw

ato’ihunfeldewisymwybodol.Gelliddadlaubodysyniadogynnigdewisiaithar

ycyfanyngydnabyddiaethmaiSaesnegyw’rnormabodyGymraegyn‘opsiwn

arall’.Awgrymwydmaigwasanaethgwirddwyieithogywpanfostatwscyfartal

i’rddwyiaithaphanfo’nnormsiaradCymraegNEUSaesneg.Fellygofynnwyd

onidhwnyw’ruchelgaisfelly,ereibodyngofynamgynlluniohirdymorarlefel

llywodraethisicrhaugweithluaallgyflawnigwasanaethgwirddwyieithog.

Gwnaedsylwhefydboddefnyddio‘preferredlanguage’ynSaesnegyngallubod

yngamarweiniolweithiau.

Cofnodi

Nodwydbodangensicrhauboddewisiaithpobclafyncaeleinodiarysystemau

electronigermwynbwydomewni’rgwasanaethadderbyniant.Rhaideigwneud

ynorfodoligofnodihyn.Cytunwydbodsystemauyneulle’nbarodganfwyaf

ondangensicrhaueinbodyndefnyddio’rwybodaethhonynbwrpasoliwella’r

ddarpariaeth.

Odrafodcynnigdewisiaithfoddbynnag-troddydrafodaethynanochelaty

gweithlusyddargaeliddarparu’rfathddewismewngwirioneddacymhelaethir

arysylwadauhynisod.

105

Sgiliau a Gweithlu

Dymaraisylwadau’nfras:

Rhwystrau:

• Maedarpariaethddwyieithogynbroblemoherwyddanhawstercaelstaff

hebsônamstaffsy’nsiaradCymraeg

• Rhaidmyndi’rafaelâdiffyghyderadiffygymwybyddiaetho’rangen

• Diffygarweinyddiaeth

• Daearyddiaethynbroblemmewnrhaimannau

• Polisïauamrywiolmewnmeysyddamrywioladimpolisïauyncwmpasu’r

sectorpreifatynhynobeth

• Swyddiwedi’uhysbysebuâ’rGymraegyn‘ddymunol’ynwendid-rhygyfleus,nidywhynynrecriwtio’nrhagweithiolfellyangenarweiniadachyfeiriadpendantarhynobethganyllywodraeth

Beth sydd ei angen:

• Angencodiymwybyddiaethadrannauadnoddaudynol-ynamldim

ymwybyddiaethobwysigrwyddadiffyggwybodaethi’wrhannu

• Angen‘referraltemplate’argyferdewisiaith

• Rhaidehanguhyfforddiantistaffsy’ngallusiaradCymraegynbarodifagu

hyderadefnyddio’usgiliauaciannogachefnogieraill

• Rhaidhwylusodefnyddo’rGymraegganstaffdrwysicrhaudiwylliant

dwyieithoga’igwneudynnormiddefnyddio’rGymraegynygweithle,

ganfynegibodhawlganweithwyriddefnyddio’rGymraeg-hynyncodi

statwsyriaithofewnysefydliadhefyd

• Annogpobliddefnyddio’riaithynygwaith-edrycharfentora;

buddiesayyb

• Angeni’rbrosesohyfforddigweithluddechraumewnysgolionac

ynaymlaeniaddysguwch/bellach.Angencolegauaphrifysgolion

iweithredu’nddwyieithogcyngellirgweldgweithluoedddwyieithog

• Angennewiddiwylliantygweithlefelbodygweithluyn‘prynumewn’

isystemddwyieithog

106

• Angennewiddiwylliantygweithleanewidynormoddefnyddio’rSaesneg

feliaith‘ddiofyn’

• Angenarweinyddiaethgryf

• Angenhyfforddiantibwrpas

• Angenadeiladudwyieithrwyddimewnihyfforddiantproffesiynol

• Angencwmpasu’rsectorpreifatagofalsylfaenola’udwynifewni’rbroses

oddarparugwasanaethaudwyieithog

Swyddi

Oranygweithluahaenauofewnygweithlumae’nfwytebygolcaelnyrsys

cyffredinolynsiaradCymraegnastaffuwchoherwyddbodniferyndodotuallan

acynderbynhyfforddiantytuallaniGymruhefydAngenStrategaeth/Canllawiau

Cenedlaethol-roeddcytundebymhlithaelodauungrwpeibodynglirbod

Cymraegynhanfodolargyferrhaiswyddiynygwasanaethiechydondpriniawn

yw’rswyddiagaiffeuhysbysebugyda’rGymraegynhanfodoliddynt.Awgrymwyd

ydylaicyfranoswyddifodâChymraegynhanfodoliddyntondbodangen

arweiniadachanllawiaufelbodcysondebardrawsygwasanaeth.

Talu am sgiliau ychwanegol

Cododdungrwpfatertâlamsgiliaufelanogaeth.Felunagweddaradeiladu

gweithludwyieithoggelliddechraudrwyannogdefnyddo’rGymraegfelsgildilys

ynygweithleachynydduniferoeddostaffiarfereusgiliauCymraeg,dyliddilyn

esiamplmeysyddgwaitheraill.E.e.ymmaesgwaithcymdeithasolceirtaliadau

ychwanegoliweithwyrcymdeithasolcymeradwy(approvedsocialworkers)

sy’ngynllunigynyddusafonasgiliau’rgweithluhwnnw.Crybwylloddrhaiydylid

edrycharwledydddwyieithogeraillhefydiddysguoarferda.Nodwydenghraifft

Canada,lletelirbonwsdwyieithrwyddiweithwyrmewngwasanaethaucyhoeddus:

http://www.tbs-sct.gc.ca/pol/doc-eng.aspx?id=12522

Hyfforddiant

NodwydyngNghanadahefydydarperirgwersiiaithsy’nbenodoli’rgweithlei’r

sawlnadydyntynddwyieithogynFfrangeg/Saesneg

http://www.cic.gc.ca/english/department/partner/elt-spo.asp

aphwysleisiwydyrangeniddarparuhyfforddiantsy’nbwrpasolacnidyn

rhygyffredinol.

107

Sonioddniferamymeinitramgwyddsy’nbodoliymmaesiechydiddarparu

hyfforddiantiaitheffeithiol(amserasutidrefnu;gadaelbylchauynygwasanaeth;

cyllid;amrywiaethoranllwyddiantyrhyfforddiant).Lleisiwydyfarnydylid

hwylusohyfforddiantiweithwyriechydynyrunmoddagiathrawon-maeslle

ceircynsailargyferhyfforddigweithlucymwysiatebygalwameugwasanaethau

erenghraifft:

http://www.cardiff.ac.uk/cymraeg/resources/cynllun%20sabothol/Cynllun%20

Sabothol.pdf

Creu disgwyliad

Cafwydcyfeiriadmwynagunwaithynystody2weithdyatesiamplHeddlu

GogleddCymrua’ucynlluniaugamwrthgamiadeiladueugweithludwyieithog

http://www.north-wales.police.uk/nwpv2/cy/yglas/newsDetail.asp?sid=PR579343

UnogynlluniauHeddluGogleddCymruywgosoddisgwyliadareustaffa

newydd-ddyfodiaidigyrraeddlefelaupenodolosgiliauiaith.Cyfeirioddsawlunat

yrelfenhonoddisgwyliadneuorfodaeth.Gofynnwydonidyw’nofyniadrhesymol

iddisgwylibawbsy’ngweithioynyrhengflaenynygwasanaethiechydifedru

cyfarchionsylfaenoldwyieithog?Oniellircyflwynohynifanylebauswyddia

phrosesausefydlustaffyneuswyddinewydd?

Rhaidmyndi’rafaelâdiffyghyderpobliddefnyddio’usgiliaudwyieithogyn

ygwaith.

Angenarweinyddiaethgrefo’rtopigreudiwylliantrhagweithiollleceirdisgwyliad

iboblddefnyddio’usgiliauerbuddycyhoedd.

Soniwydbodyddarpariaethmewnmannauyngallubodarhapadamwainyn

hytrachnathrwygynlluniogofaluswrthleolistaffdwyieithog-angenedrychar

gynllunio’rgweithlu’nfwystrategol.

Sylwadau eraill

• ymchwiladata.rhaidedrychargynnwysdataagwybodaethsy’n

cwmpasugwasanaethautrawsffiniol.

• Safonau/rheoleiddio/risg-ymhlithrisgiauclinigolyrangeniedrych

aranghenionemosiynolynogystalâ’rcorfforol.Hefydoesgormod

obwyslaisarrisggorfforaetholynhytrachnarisgi’rclaf.

108

Nododdungrwpydylaisafonaugofaliechydadlewyrchupwysigrwydd

dwyieithrwyddorancyfathrebu,urddasagofalclinigoladylidcael

safonauamlwgaphenodol.Lawynllawâ’rsafonauhynmaeangenethos

adiwylliantcefnogolgydaphobPrifWeithredwrynarddelpwysigrwydd

hyni’rsefydliad.

• Canolbwyntio ar y claf-ydyhynwiryndigwyddneuoesgormod

ofeddwlynghylchbesy’nffitioistrwythursefydliadau?Yteimladymysg

rhaioeddbodyrad-drefnuyntynnusylwsefydliadauoddiaryclafyn

ystodycyfnododrawsnewidabodangencadwgolwgcliraranghenion

yclaf.

• Iaith Gwaith-cynllunllwyddiannussy’nennilleiblwyfynddaondangen

mwyoymwybyddiaethynôlrhaiynenwedigymhlithpoblhyn.

cynnwys - nhs wales welsh.pdf10.50 holi ac ateb cadeirydd: gwenith price 11:00 cyflwyno gwobrau...

Documents