de arbeidsmarkt van de · 2020. 12. 22. · nivel de arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28...
TRANSCRIPT
-
De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 Toelichting en samenvatting van het onderzoek - en de 28
regionale factsheets
Elize Vis Jelle Keuper Mark Bosmans Ronald Batenburg
-
Het Nivel levert kennis om de gezondheidszorg in Nederland beter te maken. Dat doen we met hoogwaardig,
betrouwbaar en onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek naar thema’s met een groot maatschappelijk belang.
‘Kennis voor betere zorg’ is onze missie. Met onze kennis dragen we bij aan het continu verbeteren en vernieuwen
van de gezondheidszorg. We vinden het belangrijk dat mensen in staat zijn om deel te nemen aan de samenleving.
Ons onderzoek draait uiteindelijk om de vraag hoe we de zorg voor de patiënt kunnen verbeteren. Alle
onderzoeken publiceert het Nivel openbaar, dat is statutair vastgelegd.
December 2020
ISBN 9789461226594
030 272 97 00
www.nivel.nl
© 2021 Nivel, Postbus 1568, 3500 BN UTRECHT
Gegevens uit deze uitgave mogen worden overgenomen onder vermelding van Nivel en de naam van de
publicatie. Ook het gebruik van cijfers en/of tekst als toelichting of ondersteuning in artikelen, boeken en
scripties is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 3
Inhoud
Samenvatting 5
1 Toelichting en samenvatting van het onderzoek 6
1.1 De vragenlijst 6
1.2 Het veldwerk 6
1.3 De respons 7
1.4 Het analyseproces 8
1.5 Samenvatting van de resultaten van de 28 regionale factsheets 9
1.6 Afsluiting 14
Bijlage A Scores van de 28 AZW-regio’s op de 13 knelpuntindicatoren 15
A.1 Scores op de vijf knelpunten rond de functie van huisarts in de praktijk,
naar AZW-regio 15
A.2 Scores op de drie knelpunten rond de functie van doktersassistenten in de
praktijk, naar AZW-regio 16
A.3 Scores op de vijf praktijk-gerelateerde knelpunten, naar AZW-regio 17
Bijlage B De 28 regionale factsheets 18
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Achterhoek, 2019/2020 19
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Amersfoort e.o., 2019/2020 27
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Amstelland e.a., 2019/2020 35
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Amsterdam, 2019/2020 43
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Drechtsteden, 2019/2020 51
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Drenthe, 2019/2020 59
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Flevoland, 2019/2020 67
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Friesland, 2019/2020 75
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Gooi en Vechtstreek 2019/2020 83
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Groningen, 2019/2020 91
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Haaglanden, 2019/2020 99
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio IJssel-vecht, 2019/2020 107
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Midden-Brabant, 2019/2020 115
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 3
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 4
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Midden-Gelderland, 2019/2020 123
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Noord-Holland Noord, 2019/2020 131
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Noord- en Midden-Limburg, 2019/2020 139
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Noordoost-Brabant, 2019/2020 147
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek, 2019/2020155
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Rijnmond, 2019/2020 163
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Rijnstreek, 2019/2020 171
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Twente, 2019/2020 179
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Utrecht, 2019/2020 187
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio West-Brabant, 2019/2020 195
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Zaanstreek en Waterland, 2019/2020 203
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Zeeland, 2019/2020 211
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Zuid-Limburg, 2019/2020 219
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Zuid-West Gelderland, 2019/2020 227
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Zuidoost Brabant, 2019/2020 235
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 5
Samenvatting
De arbeidsmarkt van de Nederlandse huisartsenzorg staat onder druk. Maar wat zijn daarin de
regionale verschillen? Welke knelpunten rondom tekorten, werkdruk, vacatures komen meer of
minder in bepaalde regio’s voor? En verschillen regio’s ook naar de oplossingsrichtingen die door
huisartsenpraktijken worden ingezet? Met dit rapport geeft het Nivel inzicht in de arbeidsmarkt van
de huisartsenzorg per Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (AZW-)regio in 2019/2020, in een serie van in
totaal 28 factsheets (één voor elke AWZ-regio). Elke regio kan op basis hiervan zijn eigen strategisch
arbeidsmarktbeleid ontwikkelen, en van elkaar leren, om de balans op de arbeidsmarkt van de
huisartsenzorg te verbeteren. Bedacht moet worden dat de gegevens zijn verzameld vóór de corona-
pandemie, die nu een grote invloed heeft en ook al heeft gehad op de huisartsenzorg in Nederland.
Deze serie factsheets over de arbeidsmarkt van de huisartsenzorg per regio is in opdracht van het
ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV)
opgesteld. De factsheets zijn gebaseerd op de gewogen resultaten van een web-enquête die in
2019/2020 onder alle huisartsenpraktijken in Nederland is uitgezet. In Oost-Nederland is, met
ondersteuning van de Werkgeversverenging Zorg en Welzijn, de enquête van juli tot en met
september 2019 uitgezet (zie Bosmans e.a., 2020). De praktijken in de rest van Nederland zijn van
december 2019 tot februari 2020 benaderd. De enquête is verzonden naar in totaal bijna 5.000
praktijken, verdeeld over de 28 AZW-regio’s die Nederland telt. Bijna een derde van de
aangeschreven praktijken (n=1.430, wat overeenkomt met 29%) heeft deze ingevuld.
Voorafgaand aan het presenteren van de 28 regionale factsheets, worden in dit rapport eerst de
uitgevoerde dataverzamelingen en analysemethoden beschreven. In dit eerste hoofdstuk wordt ook
een samenvatting gepresenteerd met de belangrijkste resultaten van een aantal regio-vergelijkende
analyses. Hieruit komen clusters van regio’s naar voren die soortgelijke arbeidsmarktknelpunten
hebben ervaren.
Dit rapport bouwt voort op twee eerdere publicaties die over de arbeidsmarkt van de huisartsenzorg
(naar regio) zijn verschenen:
Batenburg, R., Bosmans, M., Versteeg, S., Vis, E., Asten, B. van, Vandermeulen L., Kruis, L. van
der. Balans in vraag en aanbod huisartsenzorg. Utrecht: Nivel, Prismant, 2018.
Bosmans, M., Batenburg, R., Keuper, J. Een strategische arbeidsmarktverkenning van de
huisartsenzorg in Oost-Nederland. Resultaten van de praktijkenquête 2019 en lokale vraag-
aanbod prognoses. Utrecht: Nivel, 2020.
Ook deze publicaties zich beschikbaar op www.nivel.nl/publicaties, voor nadere informatie over dit
rapport en andere publicaties kan contact worden opgenomen via [email protected].
http://www.nivel.nl/publicatiesmailto:[email protected]
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 6
1 Toelichting en samenvatting van het onderzoek
1.1 De vragenlijst
Alle regionale factsheets in dit rapport zijn gebaseerd op eenzelfde web-enquête die is uitgezet
onder alle huisartsenpraktijken in Nederland, in 2019 en de eerste twee maanden van 2020 (dus vóór
de corona-pandemie). De vragenlijst bestond grotendeels uit voorgestructureerde vragen en enkele
open vragen. De volgende onderwerpen zijn onder andere aan bod gekomen in de vragenlijsten:
• De huidige personeelssamenstelling: welke functiegroepen komen voor, om hoeveel personen gaat het, hoeveel fte werken zij tezamen, hoeveel personen zijn 55 jaar of ouder?
• De capaciteit aan opleidingsplaatsen en opleiders: voor welke functies zijn opleiding/stageplaatsen aanwezig, hoeveel personen zijn dat op dit moment en gemiddeld?
• Een vacature-overzicht: hoeveel openstaande vacatures waren er het afgelopen jaar, voor welke functie(s) en hoe lastig was het om deze te vervullen?
• Patiëntenpopulatie: hoeveel patiënten staan er ingeschreven in de praktijk? Uit welke patiëntengroepen bestaat deze patiëntenpopulatie (% chronisch zieken bijv.)?
• De ervaren werkdruk: hoe wordt de werkdruk ingeschat (ook voor verschillende functies)? • De toekomst: welke maatregelen vinden (reeds) plaats om in de toekomstige behoeften te
voorzien?
De inhoud van de vragenlijst is gebaseerd op de vragenlijst die eerder in 2018 is uitgezet onder alle
huisartsenpraktijken in Nederland (zie de bijlage in Batenburg e.a., 2018). Voor de eerste tranche in
Oost-Nederland is de enquête van 2018 op bepaalde punten uitgebreid (zie de bijlage in Bosmans
e.a., 2020). Voor de tweede tranche (rest van Nederland) is nagenoeg dezelfde vragenlijst als die
voor Oost-Nederland gebruikt. Beide vragenlijsten zijn becommentarieerd en getest door
inhoudelijke experts, zoals praktiserende huisartsen en huisartsenorganisaties.
Omwille van de respons is bij het ontwikkelen van de vragenlijst geprobeerd deze kort, bondig en zo
helder mogelijk te houden. Zo werden vragen over functies alleen gesteld als deze in de praktijk
aanwezig waren en kregen respondenten de mogelijkheid inschattingen te geven als ze precieze
aantallen niet paraat hadden.
1.2 Het veldwerk
Voor dit onderzoek zijn in de periode juli 2019 tot februari 2020 in totaal 4.949 praktijken per e-mail
aangeschreven, waarvoor gebruik is gemaakt van de Nivel Huisartsenpraktijkregistratie.1 Alle
huisartsenpraktijken met een bij het Nivel bekend e-mailadres, ontvingen een uitnodiging om de
web-enquête in te vullen. De enquête kon door één persoon binnen de praktijk ingevuld worden. Dit
is meestal de huisarts (vaak de praktijkhouder), maar soms ook een andere functionaris, bijvoorbeeld
1 Sinds 2007 werden praktijkhoudende huisartsen en andere contactpersonen elk jaar uitgenodigd om online hun praktijkgegevens te controleren en
te actualiseren. Vanaf 2018 worden alle praktijken ook geënquêteerd over hun personeelssamenstelling en arbeidsmarktpositie. Voor de Nivel
huisartsenpraktijkregistratie worden dagelijks gegevens verzameld en bijgehouden op basis van de websites van de praktijken en openbare
databases zoals het AGB-register. Zie ook: https://www.nivel.nl/nl/beroepenregistraties.
https://www.nivel.nl/nl/beroepenregistraties
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 7
een praktijkmanager. Indien het om praktijken binnen een gezondheidscentrum ging met eenzelfde
e-mailadres, is voorafgaand aan het versturen van de uitnodigingen een e-mail naar de
gezondheidscentra verstuurd. Hierin werd gevraagd de enquête apart te laten invullen door de
huisartsenpraktijken binnen het betreffende gezondheidscentrum. Voor de vragenlijsten hebben er
twee herinneringsmomenten plaatsgevonden, waarbij men gevraagd werd de vragenlijst alsnog in te
vullen.
Zoals hiervoor aangegeven, is de praktijkenquête in twee tranches uitgezet. In Oost-Nederland is het
veldwerk ondersteund door de Werkgeversverenging (WGV) Zorg en Welzijn. Alle leden van de WGV
Zorg en Welzijn hebben actief meegewerkt aan het stimuleren van de respons en het aanschrijven
van contactpersonen in de praktijken. Voor de dataverzameling in de rest van Nederland hebben ook
een aantal huisartsenorganisaties via hun lokale netwerken en (social) media kanalen oproepen
gedeeld om de vragenlijsten in te vullen.
1.3 De respons
De respons in de eerste tranche bedroeg 308 praktijken in Oost-Nederland en in de tweede tranche
1.122 praktijken in de rest van Nederland. Daarmee is in totaal een landelijk responspercentage van
29% bereikt.
Figuur 1 laat de respons zien naar de 28 AZW-arbeidsmarktregio’s. Hierbij valt op dat in drie AZW-
regio’s (Twente, Achterhoek, Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek) de respons flink hoger was dan
in de andere regio’s (48%-54%). Dit is het resultaat van de actieve ondersteuning door de WGV Zorg
en Welzijn en zijn leden. In alle AZW-regio’s is een respons bereikt van meer dan 20%, waarmee per
regio voldoende praktijken gerespondeerd hebben om daar (na schoning en weging) representatieve
uitspraken over te doen (zie ook paragraaf 1.4).
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 8
Figuur 1 Respons op de web-enquête in 2019/2020 per AZW-regio
1.4 Het analyseproces
In een aantal vragen van de enquête is respondenten gevraagd aantallen op te geven, onder andere
van personen die bepaalde functies vervullen, hoeveel fulltime equivalenten (fte) deze gezamenlijk
werken en hoeveel vacatures en opleidingsplaatsen per functie er zijn. Bij deze vragen is aangegeven
dat zij inschattingen van deze capaciteitscijfers konden maken, indien zij de exacte aantallen niet
paraat hadden of wisten. Voor alle, maar vooral voor deze vragen, heeft controle en een schoning
van de respons plaatsgevonden. Dit hield in dat ‘onwaarschijnlijke’ of ‘onlogische’ waarden
gecorrigeerd zijn, bijvoorbeeld als voor een functie het aantal fte ver boven het aantal personen lag.
Het aantal toegepaste correcties was ten opzichte van alle cijfermatige antwoorden overigens
beperkt.
Een aandachtspunt met betrekking tot de capaciteitscijfers is dat optelling van het aantal personen
per functie binnen één regio dubbeltellingen en daarmee overschattingen oplevert. Dit komt met
name voor bij waarnemende huisartsen, POH’s, praktijkmanagers en overig ondersteunend
21%
22%
22%
23%
24%
24%
24%
24%
25%
25%
25%
27%
27%
27%
28%
29%
29%
29%
30%
30%
30%
30%
33%
33%
34%
48%
51%
54%
29%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
Midden-Brabant
Rijnmond
Gooi- en Vechtstreek
Haaglanden
Amsterdam
Amstelland, Kennemerland en Meerlanden
Rijnstreek
Drenthe
Amersfoort en omgeving
Groningen
West-Brabant
Drechtsteden
Zuid-Limburg
IJssel-Vecht
Noord- en Midden-Limburg
Zuidoost-Brabant
Friesland
Zaanstreek en Waterland
Midden-Gelderland
Zuid-West Gelderland
Utrecht
Noord-Holland Noord
Noordoost-Brabant
Flevoland
Zeeland
Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek
Achterhoek
Twente
Nederland gemiddeld
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 9
personeel die in meerdere praktijken dezelfde functie kunnen vervullen. Daarom wordt in hoofdstuk
1 van de regionale factsheets de capaciteit per functie steeds uitgedrukt in fte’s. In de enquête is de
respondenten expliciet gevraagd per functie het aantal fte in te vullen dat de betreffende personen
die in de eigen praktijk werken.
De praktijkrespons is gewogen2 zodat resultaten gepresenteerd kunnen worden voor alle praktijken
in de AZW-regio’s. De weging zorgt voor een afspiegeling van de respons naar praktijkvorm (solo-,
duo- of groepspraktijk3) en AZW-regio en aantallen tellen op tot totalen in plaats van enkel de
responsaantallen. In alle regionale factsheets in de bijlagen van dit rapport zijn steeds de gewogen
uitkomsten van de praktijkenquête 2019/2020 gepresenteerd.
1.5 Samenvatting van de resultaten van de 28 regionale factsheets
1.5.1 Capaciteit en de functiemix in de huisartsenpraktijk In Nederland was in 2019/2020 in een gemiddelde huisartsenpraktijk 5,7 fte (fulltime equivalent) in
de dagzorg werkzaam. In totaal komt dit neer op ruim 27.000 fte dat in 2019/2020 in de
huisartsen(dag)zorg in Nederland werkzaam was. Als we kijken naar de functies en de
capaciteitsverdeling daarvan in de gemiddelde Nederlandse huisartsenpraktijk, dan blijkt dat
doktersassistenten (38%) en huisartsen (35%) hierin het grootste aandeel hadden. Het overige
aandeel werd geleverd door ondersteunend personeel, zoals de praktijkondersteuner somatiek (POH
S4) (14%), de praktijkondersteuner geestelijke gezondheidszorg (POH GGZ5) (7%) en de
praktijkmanager (3%). Verpleegkundig specialisten, physician assistants en apothekersassistenten
hadden een nog kleiner aandeel van de capaciteit in de gemiddelde Nederlandse huisartsenpraktijk.
In de meeste regio’s was deze ‘functiemix’ in fte vergelijkbaar met het Nederlands gemiddelde. Wel
verschilt het aandeel van de niet-huisartsen-functies (het ‘ondersteunend team’) in de capaciteit
enigszins tussen regio’s; variërend van 61% in de regio Amsterdam tot 69% in de regio Drenthe. Ook
zien we verschillen in het aandeel apothekersassistenten. In een aantal regio’s was dat aandeel
(bijna) 0% (Amersfoort en omgeving, Amstelland/Kennemerland/Meerlanden, Amsterdam) in een
aantal andere regio’s 7% of meer (Zeeland, Friesland, Drechtsteden). De regionale factsheets in
Bijlage B presenteren de cijfers voor de 28 afzonderlijke AZW-regio’s.
1.5.2 Opleidingsplaatsen in de huisartsenpraktijk Wat betreft de opleidingscapaciteit had in 2019/2020, 43% van de praktijken in Nederland een
opleidingsplaats voor de functie van huisarts. Voor de functie van doktersassistent had 54% een
2 Voor elke praktijksoort (solo, duo, groep) is nagegaan hoeveel praktijken er in de respons waren en hoeveel er vanuit onze registratie bekend zijn
in de totale populatie aan praktijken. Het gewicht is berekend door het aantal praktijken in de registratie/populatie te delen door het aantal
praktijken dat heeft gerespondeerd. Als er van een bepaalde groep bijvoorbeeld 15 praktijken in de responsgroep voorkomen en 60 in de populatie
is het gewicht 60/15=4. Door te wegen telt elke respons-praktijk in de betreffende groep 4 keer mee, zodat de 15 praktijken die hebben
gerespondeerd tellen voor 60 praktijken in de populatie.
3 Binnen de Nivel huisartsenpraktijkregistratie wordt voor het onderscheid solo-, duo-, groepspraktijk de werkzaamheid van huisartsen binnen
dezelfde praktijk als uitgangspunt genomen. Een solopraktijk bestaat uit één zelfstandig gevestigde huisarts (de praktijkhouder), een duo-praktijk uit
twee huisartsen, waarvan één of beide praktijkhouder zijn, een groepspraktijk uit drie of meer huisartsen, waarvan er één, twee, drie of nog meer
praktijkhouder zijn (zie Van der Velden et al. 2016, pagina 27 en 29).
4 In de vragenlijst uitgevraagd als: “POH- (somatiek / ouderenzorg / jeugd) / Praktijkverpleegkundige”.
5 In de vragenlijst uitgevraagd als: “POH-GGZ / SPV /Praktijkverpleegkundige GGZ / GGZ-medewerker”.
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 10
opleidingsplaats in de beroepsopleidende leerweg (BOL) en 37% in de beroepsbegeleidende leerweg
(BBL). Daarnaast had 45% van de praktijken een opleidingsplaats voor co-assistenten, 29% voor de
POH S en 10% voor de POH GGZ.
Voor deze percentages geldt dat de verschillen tussen de regio’s wat groter zijn. Zo was het
percentage praktijken dat huisartsen opleidde in de regio Amersfoort e.o. 77%, in de regio’s Twente
en IJssel-Vecht 30%. In de regio’s Zeeland en Noord- en Midden-Limburg leidde meer dan 70% van de
praktijken doksterassistenten (BOL) op, in de regio’s Drechtsteden en Haaglanden 40%. Ook bij de
opleiding voor POH S zien we regionale verschillen, variërend van 53% van de praktijken in Zuid-
Limburg, tot 13%-14% in de regio’s Amsterdam, Zeeland en Amersfoort en omgeving. In Bijlage B
worden ook deze percentages voor de 28 afzonderlijke AZW-regio’s gepresenteerd.
1.5.3 De arbeidsmarktknelpunten Centraal in de regionale factsheets staan de arbeidsmarktknelpunten zoals die door de
huisartsenpraktijken in 2019/2020 werden ervaren. Dertien daarvan vormen aan het einde van elke
factsheet een samenvatting van de ‘knelpunt-situatie’ in de regio. Deze indicatoren kunnen
onderverdeeld worden in drie groepen: knelpunten rond de functie van de huisarts, knelpunten rond
de functie van de doktersassistent en praktijkgerelateerde knelpunten. Welk deel van de praktijken
in Nederland deze knelpuntindicatoren ervaarden is hieronder te zien in figuur 2.
Figuur 2 Percentage huisartsenpraktijken in Nederland dat aangeeft een bepaald knelpunt te hebben ervaren, onderverdeeld naar drie knelpuntgroepen, 2019-2020
In de eerste groep knelpunten valt allereerst het hoge percentage op dat aangaf dat de
huisartsen in de praktijken een hoge werkdruk ervaarden (82%). Het percentage van het totaal
aantal praktijken dat moeilijk vervulbare vacatures had voor zelfstandig gevestigde huisartsen
(mede-praktijkhouders) is met 8% relatief laag. Maar daar staat tegenover dat 29% grote
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 11
problemen ervaarden met het vinden van opvolgers en een nog groter percentage (56%) met het
vinden van waarnemers.
Voor de doktersassistenten zijn dezelfde type knelpunten uitgevraagd, de tweede groep
knelpunten in de figuur. Het percentage praktijken dat aangaf een hoge werkdruk te ervaren
voor deze functie is met 66% wat lager dan voor de huisartsen, maar het percentage met moeilijk
vervulbare vacatures is met 42% hoger.
De derde en laatste groep knelpunten laat zien dat een meerderheid van de praktijken het eens
was met de stelling dat de noodzakelijke werkzaamheden niet afkomen in de reguliere werktijd
(69%) en zij bij ziekte van een collega meteen een groot probleem hebben (57%). Het percentage
dat aangaf door de werkdruk een hoog ziekteverzuim te hebben, wat vergaande gevolgen heeft
voor de praktijk, is 12%. Een derde heeft in de afgelopen vijf jaar meerdere keren patiënten
moeten weigeren.
1.5.4 Een nadere analyse van de regionale verschillen in arbeidsmarktknelpunten In Bijlage A zijn de percentages voor de dertien knelpunt-indicatoren naar AZW-regio uitgesplitst. En
uiteraard beschrijven de regionale facstheets in Bijlage B deze ook voor elke AZW-regio apart.
Om nu de regionale variatie in de ervaren knelpunten nader te onderzoeken, zijn voor deze
samenvatting twee analyses uitgevoerd.
Ten eerste is voor elke regio geteld voor hoeveel indicatoren per knelpuntgroep het percentage
praktijken meer dan 5% óf 10% hoger lag dan het landelijk gemiddelde. Daarmee wordt de afwijking
van elke regio met het landelijke gemiddelde op twee ‘niveaus’ gemeten. En kan geïnterpreteerd
worden welke regionale verschillen zichtbaar zijn bij twee verschillende grenswaarden. De
onderstaande zes kaartjes (figuur 3-6) laten voor beide grenswaarden per regio zien hoeveel
knelpunt-indicatoren bovengemiddeld voorkwamen:
rond de functie van de huisarts (score minimaal 0, maximaal 5),
rond de functie van de doktersassistent (score minimaal 0, maximaal 3),
rond de praktijkgerelateerde items (score minimaal 0, maximaal 5).
Figuur 3 laat voor de items rond de functie van de huisarts het beeld zien dat vooral praktijken in de
regio’s Drenthe, IJssel-Vecht, Zeeland en Twente op relatief veel knelpuntindicatoren
bovengemiddeld scoorden. Praktijken in het midden van het land en in de regio’s met
opleidingslocaties (op regio Rijnmond na) scoren daarentegen minder vaak bovengemiddeld op de
huisartsen-knelpunten. Dit beeld kan gerelateerd worden aan het patroon dat in eerder Nivel-
onderzoek naar de voorkeuren kwam onder alumni van de huisartsgeneeskunde-opleiding (Vis e.a.,
2020). Hieruit bleek dat de meeste alumni voorkeur hebben om centraal in het land te werken, en in
eerste instantie rond hun opleidingslocatie aan de slag gaan. Er zullen echter ook andere factoren
van invloed zijn op het voorkomen van knelpunten rond de huisartsenfuncties in bepaalde regio’s,
zoals de mate waarin er door verloop van huisartsen is als gevolg van leeftijdsopbouw en mobiliteit.
Knelpunten rond de functie van doktersassistent (figuur 4) lijken zich vooral in de regio’s Utrecht en
Amsterdam te concentreren. Dit kan te maken met het wel vaker genoemde probleem dat het voor
jonge doktersassistenten relatief lastiger is om in die regio’s woonruimte vinden. Maar ook hier
speelt weer dat ook andere factoren de specifieke knelpunten rond de functie van
doktersassistenten bepalen. Zo zien we ook dat in een aantal Brabantse regio’s praktijken
bovengemiddeld veel knelpunten hadden rond doktersassistenten. Overall is de regionale spreiding
op deze indicatoren wat minder uitgesproken dan rond de huisartsen-knelpunten. Wel valt op dat in
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 12
beide varianten geen van de noordelijke regio’s praktijken deze knelpunten bovengemiddeld
ervaarden.
In figuur 5 tenslotte, is in de ‘10%-variant’ (het rechter kaartje) te zien is dat, wat betreft de
praktijkgerelateerde knelpunten, vooral de praktijken in de regio’s Midden-Brabant en Flevoland
afsteken ten opzichte van de andere regio’s. De ‘5%-variant’ laat echter een veelheid van regio’s zien
waarin praktijken op meerdere praktijkgerelateerde knelpunten bovengemiddeld scoorden. Dit type
knelpunten lijkt dus verspreid over heel Nederland voor te komen.
Figuur 3 Regio’s die bovengemiddeld vaak problemen ervaren met de knelpunt-indicatoren rond de functie van huisarts: aantal items >5% (links) en aantal items >10% (rechts)
Figuur 4 Regio’s die bovengemiddeld vaak problemen ervaren met de knelpunt-indicatoren rond de functie van doktersassistenten: aantal items >5% (links) en aantal items >10% (rechts)
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 13
Figuur 5 Regio’s die bovengemiddeld vaak problemen ervaren met de knelpunt-indicatoren rond de praktijkgerelateerde onderwerpen: aantal items >5% (links) en aantal items >10% (rechts)
Voor een tweede analyse is gekeken welke regio’s op minimaal één item binnen de drie groepen van
knelpuntindicatoren hoger dan 5% of 10% dan het landelijk gemiddelde scoorden, zodat kan worden
nagegaan welke combinaties van type knelpunten nu in welke regio’s voorkwamen. Figuur 6 laat de
kaartjes zien voor beide grenswaarden.
Kijken we eerst naar het rechter kaartje, dan zien we enkele regio’s die op alle drie de knelpunten-
groepen één of meer indicatoren kennen die 10% of hoger dan het landelijk gemiddelde scoorden.
Het gaat dan om de regio’s Gooi- en Vechtstreek en Midden-Brabant, die bruin gekleurd zijn. Verder
zien we met deze meetmethode dat:
In Utrecht, Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek en Zuid-Limburg de combinatie knelpunten
rond de functie van doktersassistent en praktijkgerelateerde knelpunten voorkomen (de
rood/geel-gekleurde regio’s in het rechter kaartje)
In Noord- en Midden-Limburg de combinatie huisartsen- en doktersassistenten-knelpunten
(blauw-rood)
en in Flevoland, Twente en West-Brabant de combinatie huisartsen-knelpunten en de
praktijkgerelateerde knelpunten.
Tenslotte zijn er regio’s die op geen van de knelpuntgroepen (en dus alle 13 knelpuntindicatoren)
10% of hoger scoorden dan het landelijk gemiddelde, namelijk de Achterhoek, Groningen, Midden-
Gelderland, Zuid-West Gelderland, Rijnstreek en Zaanstreek & Waterland. Deze zijn in het rechter
kaartje grijs gekleurd.
Wanneer we dit beeld vergelijken met het kaartje links in figuur 6, waarop is aangegeven welke
regio’s 5% of hoger scoorden van het gemiddelde in Nederland op één van de indicatoren voor alle
drie de knelpuntgroepen, dan is te zien dat naast de regio’s in Brabant nu ook Zuid-Limburg,
Noordwest Veluwe en Stedendriehoek en Gooi- en Vechtstreek bruin gekleurd zijn. Verder zijn er
geen regio’s die bij deze grenswaarde op geen enkele indicator bovengemiddeld scoorden. Een
meerderheid van de regio’s kent een combinatie van type knelpunten. De combinatie
doktersassistent-praktijkgerelateerde knelpunten concentreren zich in dit kaartje in de regio’s
Utrecht en Amsterdam. Een groot aantal regio’s is nu geel-blauw gekleurd, wat duidt op het
(bovengemiddeld) voorkomen van minstens één indicator op de combinatie huisarts- en praktijk-
gerelateerde knelpunten.
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 14
Figuur 6 Regio’s die bovengemiddeld vaak problemen ervaren met één of meer knelpunt-indicatoren rond huisartsen, doktersassistenten en praktijkgerelateerde onderwerpen: >5% (links) en >10% (rechts)
1.6 Afsluiting
Huisartsenpraktijken en huisartsenorganisaties in verschillende regio’s in Nederland kunnen met de
factsheets in dit rapport (en op basis van de voorgaande analyses) een eigen analyse maken welke
knelpunten er volgens dit onderzoek in hun regio spelen – en hoe deze afwijken van andere regio’s
en de Nederlandse situatie. Zo kunnen partijen in elke regio gezamenlijk bepalen welke oorzaken
hierbij spelen en welke oplossingsmaatregelen daarvoor ingezet zouden kunnen worden. Hierbij kan
gekeken worden naar andere regio’s waar bepaalde knelpunten niet of minder spelen. Maar ook kan
gekeken worden welke regio’s juist verwant zijn wat betreft type knelpunten op de arbeidsmarkt van
de huisartsenzorg. Dit biedt een basis voor bovenregionale initiatieven.
Uit dit onderzoek blijkt dat veel huisartsenpraktijken zelf al verschillende maatregelen nemen om
zich op (verdere) capaciteitsproblemen voor te bereiden. Maar de problemen kennen vaak praktijk-
overstijgende oorzaken. Daarom is het zinvol dat verder ingezet wordt op samenwerking tussen en
binnen regio’s, ondersteund door arbeidsmarktinformatie als deze. Daarnaast is het aan te bevelen
de regio’s te blijven monitoren en onderzoek te richten op de effectiviteit van lokale en regionale
oplossingen voor de verschillende typen arbeidsmarktknelpunten in de huisartsenzorg.
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 15
Bijlage A Scores van de 28 AZW-regio’s op de 13 knelpuntindicatoren
A.1 Scores op de vijf knelpunten rond de functie van huisarts in de praktijk, naar AZW-regio
Regio Heeft moeilijk vervulbare vacature huisarts
Tekorten aan huisartsen verwacht
Heeft problemen associés en
praktijkopvolgers te vinden
Heeft problemen waarnemers te
vinden
(Zelfstandig gevestigde) huisartsen
ervaren hoge werkdruk
Achterhoek 6% 25% 32% 65% 82%
Amersfoort en omgeving 4% 9% 26% 34% 87%
Amstelland, Kennemerland en Meerlanden
3% 6% 17% 40% 71%
Amsterdam 3% 7% 24% 42% 85%
Drechtsteden 3% 17% 44% 60% 83%
Drenthe 21% 37% 51% 77% 81%
Flevoland 10% 51% 56% 56% 69%
Friesland 13% 19% 43% 50% 86%
Gooi- en Vechtstreek 0% 6% 10% 20% 95%
Groningen 2% 13% 30% 45% 74%
Haaglanden 6% 12% 17% 58% 90%
IJssel-Vecht 21% 51% 47% 71% 73%
Midden-Brabant 16% 17% 37% 64% 96%
Midden-Gelderland 7% 7% 15% 50% 87%
Noord- en Midden-Limburg 18% 19% 27% 62% 81%
Noord-Holland Noord 9% 18% 26% 64% 83%
Noordoost-Brabant 6% 11% 28% 66% 83%
Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek
3% 19% 18% 63% 86%
Rijnmond 12% 24% 43% 75% 90%
Rijnstreek 7% 12% 14% 51% 74%
Twente 12% 37% 42% 66% 80%
Utrecht 4% 5% 20% 37% 78%
West-Brabant 5% 24% 38% 68% 73%
Zaanstreek en Waterland 12% 19% 30% 49% 76%
Zeeland 23% 25% 64% 67% 79%
Zuid-Limburg 2% 15% 21% 56% 90%
Zuid-West Gelderland 9% 7% 9% 24% 74%
Zuidoost-Brabant 5% 18% 39% 66% 82%
Nederland 8% 18% 29% 56% 82%
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 16
A.2 Scores op de drie knelpunten rond de functie van doktersassistenten in de praktijk, naar AZW-regio
Regio Heeft moeilijk vervulbare vacature
doktersassistent
Tekorten aan doktersassistenten
verwacht
Doktersassistenten ervaren hoge
werkdruk
Achterhoek 7% 16% 56%
Amersfoort en omgeving 56% 16% 87%
Amstelland, Kennemerland en Meerlanden 56% 20% 71%
Amsterdam 46% 30% 75%
Drechtsteden 32% 15% 68%
Drenthe 46% 14% 49%
Flevoland 42% 20% 57%
Friesland 26% 2% 48%
Gooi- en Vechtstreek 75% 25% 75%
Groningen 40% 10% 66%
Haaglanden 41% 13% 70%
IJssel-Vecht 9% 15% 60%
Midden-Brabant 49% 4% 89%
Midden-Gelderland 47% 19% 65%
Noord- en Midden-Limburg 38% 13% 77%
Noord-Holland Noord 46% 17% 62%
Noordoost-Brabant 48% 16% 68%
Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek 31% 32% 67%
Rijnmond 46% 13% 67%
Rijnstreek 50% 12% 63%
Twente 21% 19% 59%
Utrecht 57% 29% 60%
West-Brabant 30% 5% 68%
Zaanstreek en Waterland 48% 16% 70%
Zeeland 42% 5% 60%
Zuid-Limburg 50% 34% 75%
Zuid-West Gelderland 43% 15% 69%
Zuidoost-Brabant 39% 15% 65%
Nederland 42% 17% 66%
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 17
A.3 Scores op de vijf praktijk-gerelateerde knelpunten, naar AZW-regio
Regio Laatste 5 jaar regelmatig/vaak patiëntenstop
Spreekuur loopt regelmatig uit
vanwege werklast
Eens: noodzakelijke
werkzaamheden komen niet af
Eens: door werkdruk hoog ziekteverzuim
Eens: bij ziekte meteen groot
probleem
Achterhoek 11% 22% 68% 13% 58%
Amersfoort en omgeving 23% 17% 65% 4% 53%
Amstelland, Kennemerland en Meerlanden
39% 39% 57% 13% 55%
Amsterdam 38% 38% 61% 11% 64%
Drechtsteden 35% 39% 69% 6% 59%
Drenthe 18% 44% 73% 17% 45%
Flevoland 44% 57% 58% 4% 68%
Friesland 20% 23% 73% 3% 43%
Gooi- en Vechtstreek 35% 65% 85% 20% 60%
Groningen 13% 36% 66% 18% 45%
Haaglanden 45% 41% 66% 6% 51%
IJssel-Vecht 21% 31% 78% 18% 44%
Midden-Brabant 64% 56% 85% 21% 64%
Midden-Gelderland 31% 45% 61% 13% 66%
Noord- en Midden-Limburg 26% 39% 63% 5% 59%
Noord-Holland Noord 35% 37% 72% 19% 67%
Noordoost-Brabant 40% 43% 67% 11% 50%
Noordwest-Veluwe en Stedendriehoek
52% 46% 71% 13% 56%
Rijnmond 38% 39% 77% 13% 60%
Rijnstreek 19% 31% 69% 12% 53%
Twente 45% 43% 64% 9% 62%
Utrecht 19% 42% 73% 22% 61%
West-Brabant 43% 40% 61% 13% 64%
Zaanstreek en Waterland 16% 27% 74% 6% 50%
Zeeland 15% 39% 56% 4% 59%
Zuid-Limburg 15% 56% 79% 12% 62%
Zuid-West Gelderland 28% 39% 69% 20% 50%
Zuidoost-Brabant 24% 37% 70% 4% 58%
Nederland 32% 40% 69% 12% 57%
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 18
Bijlage B De 28 regionale factsheets
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 19
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Achterhoek, 2019/2020
De arbeidsmarkt van de Nederlandse huisartsenzorg staat onder druk. Maar wat zijn daarin de
regionale verschillen? Het Nivel geeft inzicht in de arbeidsmarkt van de huisartsenzorg per
Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (AZW-)regio, in een serie van in totaal 28 factsheets (één voor elke
AWZ-regio). Elke regio kan op basis hiervan een eigen strategisch arbeidsmarktbeleid ontwikkelen,
met als uiteindelijk doel om met elkaar de balans op de arbeidsmarkt van de huisartsenzorg te
verbeteren.
De factsheets geven per regio een actueel beeld van:
1. Capaciteit aan personeel in de huisartsenpraktijk (en daarmee het aanbod aan huisartsenzorg)
2. Opleidingscapaciteit in de huisartsenpraktijk
3. Vacatures en verwachte tekorten in de huisartsenpraktijk
4. Drukte in de huisartsenpraktijk
5. Oplossingsrichtingen en -maatregelen voor in de huisartsenpraktijk
Ten slotte geven we per regio een samenvatting.
1. Functies en capaciteit in de huisartsenpraktijk In de regio Achterhoek was in 2019/2020 in een gemiddelde huisartsenpraktijk 5,0 fte (fulltime
equivalent) in de dagzorg werkzaam. Huisartsen (32%) en doktersassistenten (36%) hadden hierin
het grootste aandeel. Het overige aandeel werd geleverd door ondersteunend personeel, zoals de
praktijkondersteuner somatiek (POH S6) (19%), de praktijkondersteuner geestelijke gezondheidszorg
(POH GGZ7) (8%) en de praktijkmanager (3%). De Achterhoek verschilde qua personeelssamenstelling
licht van de gemiddelde Nederlandse huisartsenpraktijk (zie figuur 1). Vooral het aandeel POH S in de
praktijk was in de regio Achterhoek wat groter dan het landelijk gemiddelde. Het aandeel huisartsen
en doktersassistenten in de praktijk was daarentegen iets kleiner in de Achterhoek.
Figuur 1 Verdeling van de capaciteit in de huisartspraktijk (in fte) in 2019/2020, naar functie
6 In de vragenlijst uitgevraagd als: “POH- (somatiek / ouderenzorg / jeugd) / Praktijkverpleegkundige”.
7 In de vragenlijst uitgevraagd als: “POH-GGZ / SPV /Praktijkverpleegkundige GGZ / GGZ-medewerker”.
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Achterhoek
Nederland
HA DA POH S POH GGZ VS PA Prak. man. Ap. Ass.
H U I S A R T S E N Z O R G - R E G I O N A L E A R B E I D S M A R K T 2 0 1 9 / 2 0 2 0
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 20
2. Opleidingscapaciteit in de huisartsenpraktijk In 2019/2020 had 34% van de praktijken in de regio Achterhoek een opleidingsplaats voor de functie
van huisarts, 53% voor de functie van doktersassistent beroepsopleidende leerweg (DA BOL), 23%
voor de functie van doktersassistent beroepsbegeleidende leerweg (DA BBL) en 37% voor co-
assistenten. Ongeveer een kwart van de praktijken gaf aan een opleidingsplaats te hebben voor de
POH S (25%) en POH GGZ (21%). De percentages in de Achterhoek waren bij de meeste functies lager
dan de gemiddelde Nederlandse huisartsenpraktijk (zie figuur 2); voor de DA BOL was het percentage
vergelijkbaar en voor de POH GGZ was het een stuk hoger dan het landelijk gemiddelde.
Figuur 2 Percentage huisartsenpraktijken dat opleidingsplaatsen had in 2019/2020, naar functie
3. Vacatures en verwachte tekorten in de huisartsenpraktijk Een eerste indicator voor knelpunten op de arbeidsmarkt is het percentage praktijken dat in het
afgelopen jaar vacatures had, en het percentage dat aangaf dat deze moeilijk vervulbaar waren.
Beide staan gecombineerd in figuur 3. In de Achterhoek was het percentage praktijken dat een
moeilijk vervulde vacature had voor de functies van doktersassistent, POH S en POH GGZ duidelijk
lager dan gemiddeld in Nederland. Voor de functie huisarts was dat percentage vergelijkbaar.
Figuur 3 Percentages huisartsenpraktijken dat in het afgelopen jaar, van onder naar boven, (1) vacatures had die moeilijk te vervullen waren, (2) vacatures had die niet moeilijk te vervullen waren, en (3) geen vacatures had, naar functie*
* Bij huisarts (HA) gaat het om de zelfstandig gevestigde huisarts, niet de HIDHA’s of waarnemende huisartsen die in de
praktijk werkzaam kunnen zijn.
0%
20%
40%
60%
80%
100%
HA i.o. Co-ass. DA BOL DA BBL POH S POH GGZ
Achterhoek
Nederland
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Achterhoek Nederland Achterhoek Nederland Achterhoek Nederland Achterhoek Nederland
HA DA POH S POH GGZ
Vacatures (moeilijk) Vacatures (niet moeilijk) Geen vacatures
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 21
Een tweede indicator is het percentage praktijken dat het komende jaar een groot tekort verwachtte.
Voor 2019/2020 is in de Achterhoek te zien dat dit verschilde per functie (zie figuur 4). Het vaakst
werd een groot tekort verwacht voor de functie huisarts. Voor de functie POH GGZ is het verwachte
tekort het laagst; dit geldt voor zowel de Achterhoek als voor Nederland. Ook lag het percentage
praktijken in de regio Achterhoek dat grote tekorten verwachtte voor de doktersassistent op het
hetzelfde niveau als gemiddeld in Nederland. Ook voor de functies POH S en POH GGZ was dit
vergelijkbaar met Nederland. Het percentage praktijken dat een groot tekort verwachtte voor de
functie huisarts lag wat hoger in de Achterhoek dan het landelijk gemiddelde.
Figuur 4 Percentage huisartsenpraktijken dat in 2019/2020 de komende 12 maanden een groot tekort verwachtte, naar functie
Een specifieke indicator vormen de problemen die praktijken ondervonden bij het vinden van
waarnemers dan wel associés of praktijkopvolgers. In 2019/2020 gaf respectievelijk 65% en 32% van
de praktijken in de regio Achterhoek aan hiermee grote problemen te hebben. Voor het vinden van
waarnemers lag het percentage in Achterhoek wat hoger dan gemiddeld in Nederland. Het tweede
percentage is vergelijkbaar met de gemiddelde Nederlandse praktijk (zie figuur 5).
Figuur 5 Percentage huisartsenpraktijken dat aangaf grote problemen te hebben om associés/ praktijkopvolgers te vinden en percentage huisartsenpraktijken dat aangaf grote problemen te hebben om waarnemers te vinden
Als gevolg van personeelskrapte kan het voorkomen dat praktijken tijdelijk geen patiënten
aannemen. In de regio Achterhoek kwamen deze ‘patiëntenstops’ vanwege een tekort aan capaciteit
in de afgelopen vijf jaar veel minder voor dan bij de gemiddelde Nederlandse huisartsenpraktijk,
0%
20%
40%
60%
80%
100%
HA DA POH S POH GGZ
Achterhoek
Nederland
0%
20%
40%
60%
80%
100%
We hebben grote problemen omwaarnemers te vinden
We hebben grote problemen omassociés/praktijkopvolgers te
vinden
Achterhoek
Nederland
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 22
namelijk bij 26% versus 53% van de praktijken (figuur 6). Als het wel voorkwam in de Achterhoek,
dan was dat vaker een enkele keer voor langere tijd of meerdere keren voor lange tijd. Bij de laatste
categorie lag dit percentage echter nog steeds een stuk lager dan het landelijk gemiddelde.
Figuur 6 Frequentie en duur waarmee in de afgelopen vijf jaar tijdelijk geen nieuwe patiënten konden worden aangenomen vanwege een tekort aan capaciteit
4. Drukte en werklast in de huisartsenpraktijk Drukte en werklast in de huisartsenpraktijk kan tot gevolg hebben dat het spreekuur uitloopt. In de
praktijkenquête is gevraagd hoe vaak dit het geval was, per week en/of per dag. De situatie in de
regio Achterhoek in 2019/2020 verschilde licht van de gemiddelde Nederlandse praktijk (zie figuur 7).
Dat het spreekuur door te hoge werkdruk uitliep kwam in alle praktijken voor, maar in de regio
Achterhoek was dat relatief vaker een enkele of meerdere keren per week, dan (bijna) elke dag.
Figuur 7 Frequentie waarmee het spreekuur uitliep door grote drukte/hoge werklast
De ervaren werkdruk in de huisartsenpraktijk is in 2019/2020 ook rechtstreeks uitgevraagd. Op een
3-puntsschaal (lage/gemiddeld/hoge werkdruk) en per functie gaf 82% van de praktijken in
Achterhoek aan een hoge werkdruk te ervaren onder huisartsen, hetzelfde als het landelijk
gemiddelde. Bij doktersassistenten was dat het geval voor 56% van de praktijken in de regio
Achterhoek. Dit is lager dan onder de gemiddelde praktijk in Nederland (zie figuur 8). Ook voor de
functies POH S en POH GGZ lag het percentage hoge werkdruk lager in de regio Achterhoek.
0%
20%
40%
60%
80%
100%
nooit een enkelekeer voorkorte tijd
een enkelekeer voor
langere tijd
meerderekeren voorkorte tijd
meerderekeren voorlangere tijd
Achterhoek
Nederland
0%
20%
40%
60%
80%
100%
nooit een enkelekeer per
week
meerderekeren per
week
bijna elkedag
elke dag
Achterhoek
Nederland
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 23
Figuur 8 Percentage praktijken dat aangaf een hoge werkdruk te ervaren, per functie
Een laatste indicator voor de ervaren werkdruk vormen de drie stellingen in figuur 9. In 2019/2020
was een meerderheid van de praktijken in de regio Achterhoek het eens met de stelling dat de
noodzakelijke werkzaamheden niet in de reguliere werktijd afkomen (68%), en dat bij ziekte van een
collega meteen een groot probleem ontstaat (58%). Minder praktijken gaven aan dat door de
werkdruk het ziekteverzuim hoog is. Praktijken in de Achterhoek beantwoordden deze stellingen
nagenoeg hetzelfde als de gemiddelde Nederlandse praktijk.
Figuur 9 Percentage huisartsenpraktijken dat het eens is met drie werklast-stellingen
5. Maatregelen die huisartsenpraktijken nemen Gegeven de voorgaande knelpunten op de arbeidsmarkt en drukte in de praktijk, treffen
huisartsenpraktijken in de regio Achterhoek verschillende maatregelen om zich op (verdere)
capaciteitsproblemen voor te bereiden. In 2019/2020 namen de meeste praktijken in Nederland drie
typen maatregelen: het optimaliseren van de personeels-/functiemix, het toepassen van e-health en
extra opleiden van personeel. In figuur 10 is te zien dat er wat dit betreft enkele verschillen zijn
tussen de Achterhoek en Nederland. Het percentage praktijken in de Achterhoek dat aangeeft het
optimaliseren van de personeels-functiemix als oplossingsrichting in te zetten, was wat hoger dan
gemiddeld in Nederland. Het toepassen van e-health werd daarentegen door praktijken in de
Achterhoek minder toegepast dan gemiddeld in Nederland, net als het extra opleiden van personeel.
0%
20%
40%
60%
80%
100%
HA DA POH S POH GGZ
Achterhoek
Nederland
0%
20%
40%
60%
80%
100%
De noodzakelijkewerkzaamheden
komen niet af in dereguliere werktijd
Bij ziekte van collega'sis er meteen eengroot probleem
Door de werkdruk ishet ziekteverzuim in
de praktijk hoog
Achterhoek
Nederland
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 24
Figuur 10 Percentage huisartsenpraktijken dat voor de drie landelijk meest genomen maatregelen aangaf deze toe te passen ter voorbereiding op de toekomstige personeelsbehoefte
6. Samenvatting en conclusie Vatten we de scores op 13 knelpunt- en drukte-indicatoren uit hoofdstuk 3 en 4 voor de regio
Achterhoek samen, en vergelijken we deze met het landelijke gemiddelde, dan laat figuur 11 zien
hoe voor de regio het overall-beeld eruit ziet. Op een aantal indicatoren scoorden de praktijken in de
Achterhoek in 2019/2020 hetzelfde als landelijk gemiddeld. Wel werd in de regio Achterhoek wat
vaker aangegeven dat voor huisartsen grote tekorten verwacht werden en dat praktijken grote
problemen hebben met het vinden van waarnemers. Praktijken in de regio Achterhoek gaven
daarentegen minder vaak aan patiëntenstops te hebben gehad in de laatste vijf jaar, minder vaak
spreekuren te hebben die uitliepen vanwege werklast, minder vaak een hoge werkdruk onder
doktersassistenten te ervaren en minder vaak moeilijk vervulbare vacatures te hebben voor deze
functie.
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Optimaliserenpersoneels-/functiemix
Toepassen van e-health Het extra opleiden vanpersoneel
Achterhoek
Nederland
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 25
Figuur 11 Percentage huisartsenpraktijken dat in 2019/2020 aangaf met 13 verschillende arbeidsmarktknelpunten en drukte-indicatoren te maken te hebben; overall vergelijking van de regio Achterhoek met Nederland gemiddeld
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Heeft moeilijkvervulbare vacature
zelfstandiggevestigde huisarts
Tekorten aanhuisartsen verwacht
(Zelfstandiggevestigde)
huisartsen ervarenhoge werkdruk
Heeft problemenassociés en
praktijkopvolgers tevinden
Heeft problemenwaarnemers te
vinden
Heeft moeilijkvervulbare vacature
doktersassistentTekorten aan
doktersassistentenverwacht
Doktersassistentenervaren hoge
werkdruk
Laatste 5 jaarregelmatig/vaakpatiëntenstop
Spreekuur looptregelmatig uit
vanwege werklast
Eens: noodzakelijkewerkzaamheden
komen niet af
Eens: bij ziektemeteen groot
probleem
Eens: door werkdrukhoog ziekteverzuim
Achterhoek Nederland
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 26
Over het onderzoeksproject
De serie factsheets over de arbeidsmarkt van de huisartsenzorg per regio in 2019/2020 is gebaseerd op de gewogen
resultaten van een webenquête die tussen juli 2019 en februari 2020 onder alle huisartspraktijken in Nederland is
uitgezet (bijna 5.000 praktijken), verdeeld over de 28 AZW-regio’s die Nederland telt. Bijna een derde van de
praktijken (n=1.430, wat overeenkomt met 29%) heeft deze ingevuld. De respons in de regio Achterhoek was 51%
(n=45). De serie bestaat uit 28 aparte factsheets, één voor elke AZW-regio in Nederland. In de factsheet zijn telkens
de cijfers met betrekking tot de AZW-regio gepresenteerd naast de landelijke cijfers.
Meer weten
U vindt deze publicatie en alle andere Nivel-publicaties op www.nivel.nl/publicaties.
Voor meer informatie over de Beroepenregistraties van het Nivel, ga naar: Beroepenregistraties in de
Gezondheidszorg of e-mail naar [email protected].
Meer informatie en factsheets over huisartsenzorg per regio
Batenburg, R., Bosmans, M., Versteeg, S., Vis, E., Asten, B. van, Vandermeulen L., Kruis, L. van der. Balans in
vraag en aanbod huisartsenzorg. Utrecht: Nivel, Prismant, 2018.
Bosmans, M., Batenburg, R., Keuper, J. Een strategische arbeidsmarktverkenning van de huisartsenzorg in Oost-
Nederland. Resultaten van de praktijkenquête 2019 en lokale vraag-aanbod prognoses. Utrecht: Nivel, 2020.
Titelgegevens van deze publicatie
De gegevens uit deze publicatie mogen met de volgende bronvermelding worden gebruikt:
Vis, E., Bosmans, M., Keuper, J., Batenburg, R. Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Achterhoek, 2019/2020. Utrecht:
Nivel, 2020.
Deze factsheet is mogelijk gemaakt en ondersteund door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)
en de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV).
http://www.nivel.nl/publicatieshttps://www.nivel.nl/nl/panels-en-registraties/beroepenregistratieshttps://www.nivel.nl/nl/panels-en-registraties/beroepenregistratiesmailto:[email protected]
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 27
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Amersfoort e.o., 2019/2020
De arbeidsmarkt van de Nederlandse huisartsenzorg staat onder druk. Maar wat zijn daarin de
regionale verschillen? Het Nivel geeft inzicht in de arbeidsmarkt van de huisartsenzorg per
Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (AZW-)regio, in een serie van in totaal 28 factsheets (één voor elke
AWZ-regio). Elke regio kan op basis hiervan een eigen strategisch arbeidsmarktbeleid ontwikkelen,
met als uiteindelijk doel om met elkaar de balans op de arbeidsmarkt van de huisartsenzorg te
verbeteren.
De factsheets geven per regio een actueel beeld van:
1. Capaciteit aan personeel in de huisartsenpraktijk (en daarmee het aanbod aan huisartsenzorg)
2. Opleidingscapaciteit in de huisartsenpraktijk
3. Vacatures en verwachte tekorten in de huisartsenpraktijk
4. Drukte in de huisartsenpraktijk
5. Oplossingsrichtingen en -maatregelen voor in de huisartsenpraktijk
Ten slotte geven we per regio een samenvatting.
1. Functies en capaciteit in de huisartsenpraktijk In de regio Amersfoort en omgeving was in 2019/2020 in een gemiddelde huisartsenpraktijk 5 fte
(fulltime equivalent) in de dagzorg werkzaam. Huisartsen (35%) en doktersassistenten (35%) hadden
hierin het grootste aandeel. Het overige aandeel werd geleverd door ondersteunend personeel, zoals
de praktijkondersteuner somatiek (POH S8) (17%), de praktijkondersteuner geestelijke
gezondheidszorg (POH GGZ9) (9%) en de praktijkmanager (2%). Amersfoort en omgeving verschilde
qua personeelssamenstelling licht van de gemiddelde Nederlandse huisartsenpraktijk (zie figuur 1).
Het aandeel POH S en POH GGZ was in deze regio wat groter, het aandeel doktersassistenten wat
kleiner, terwijl apothekersassistenten in de regio Amersfoort geen aandeel hebben in de capaciteit.
Figuur 1 Verdeling van de capaciteit in de huisartspraktijk (in fte) in 2019/2020, naar functie
8 In de vragenlijst uitgevraagd als: “POH- (somatiek / ouderenzorg / jeugd) / Praktijkverpleegkundige”.
9 In de vragenlijst uitgevraagd als: “POH-GGZ / SPV /Praktijkverpleegkundige GGZ / GGZ-medewerker”.
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Amersfoort enomgeving
Nederland
HA DA POH S POH GGZ VS PA Prak. man. Ap. Ass.
H U I S A R T S E N Z O R G - R E G I O N A L E A R B E I D S M A R K T 2 0 1 9 / 2 0 2 0
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 28
2. Opleidingscapaciteit in de huisartsenpraktijk In 2019/2020 had 77% van de praktijken in de regio Amersfoort en omgeving een opleidingsplaats
voor de functie van huisarts, 65% voor de functie van doktersassistent beroepsopleidende leerweg
(DA BOL), 50% voor de functie van doktersassistent beroepsbegeleidende leerweg (DA BBL) en 56%
voor co-assistenten. Een kleiner aantal praktijken gaf aan een opleidingsplaats te hebben voor de
POH S (13%) en POH GGZ (17%). Ten opzichte van de gemiddelde Nederlandse huisartsenpraktijk is
het aandeel praktijken in Amersfoort en omgeving dat opleidt voor bijna alle functies een stuk groter
(zie figuur 2); voor de POH S was het juist een stuk kleiner in Amersfoort en omgeving.
Figuur 2 Percentage huisartsenpraktijken dat opleidingsplaatsen had in 2019/2020, naar functie
3. Vacatures en verwachte tekorten in de huisartsenpraktijk Een eerste indicator voor knelpunten op de arbeidsmarkt is het percentage praktijken dat in het
afgelopen jaar vacatures had, en het percentage dat aangaf dat deze moeilijk vervulbaar waren.
Beide staan gecombineerd in figuur 3. In Amersfoort en omgeving was het percentage praktijken dat
een moeilijk vervulbare vacature had voor de meeste functies wat lager dan gemiddeld in Nederland,
behalve voor de doktersassistent. Meer dan de helft van de praktijken (56%) had voor deze functie
moeilijk vervulbare vacatures ten opzichte van 42% van de praktijken gemiddeld in Nederland.
Figuur 3 Percentages huisartsenpraktijken dat in het afgelopen jaar, van onder naar boven, (1) vacatures had die moeilijk te vervullen waren, (2) vacatures had die niet moeilijk te vervullen waren, en (3) geen vacatures had, naar functie*
* Bij huisarts (HA) gaat het om de zelfstandig gevestigde huisarts, niet de HIDHA’s of waarnemende huisartsen die in de
praktijk werkzaam kunnen zijn.
0%
20%
40%
60%
80%
100%
HA i.o. Co-ass. DA BOL DA BBL POH S POH GGZ
Amersfoort en omgeving
Nederland
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Amersfoorten omgeving
Nederland Amersfoorten omgeving
Nederland Amersfoorten omgeving
Nederland Amersfoorten omgeving
Nederland
HA DA POH S POH GGZ
Vacatures (moeilijk) Vacatures (niet moeilijk) Geen vacatures
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 29
Een tweede indicator is het percentage praktijken dat het komende jaar een groot tekort verwachtte.
Voor 2019/2020 is in Amersfoort en omgeving te zien dat dit verschilde per functie (zie figuur 4). Het
vaakst werd een groot tekort verwacht voor de functie van doktersassistent. Voor de functies
huisarts, POH S en POH GGZ lag het verwachte tekort wat lager. Het percentage praktijken dat een
groot tekort verwachtte voor de functie huisarts lag wat lager in de regio Amersfoort en omgeving
dan het landelijk gemiddelde. Voor de overige functies waren de percentages vergelijkbaar.
Figuur 4 Percentage huisartsenpraktijken dat in 2019/2020 de komende 12 maanden een groot tekort verwachtte, naar functie
Een specifieke indicator vormen de problemen die praktijken ondervonden bij het vinden van
waarnemers dan wel associés of praktijkopvolgers. In 2019/2020 gaf respectievelijk 34% en 26% van
de praktijken in de regio Amersfoort en omgeving aan hiermee grote problemen te hebben. Voor
problemen met het vinden van waarnemers lag het percentage in Amersfoort en omgeving een stuk
lager dan gemiddeld in Nederland. Het tweede percentage is vergelijkbaar met de gemiddelde
Nederlandse praktijk (zie figuur 5).
Figuur 5 Percentage huisartsenpraktijken dat aangaf grote problemen te hebben om associés/ praktijkopvolgers te vinden en percentage huisartsenpraktijken dat aangaf grote problemen te hebben om waarnemers te vinden
Als gevolg van personeelskrapte kan het voorkomen dat praktijken tijdelijk geen patiënten
aannemen. In de regio Amersfoort en omgeving kwamen deze ‘patiëntenstops’ vanwege een tekort
aan capaciteit in de afgelopen vijf jaar ongeveer even vaak voor als bij de gemiddelde Nederlandse
0%
20%
40%
60%
80%
100%
HA DA POH S POH GGZ
Amersfoort en omgeving
Nederland
0%
20%
40%
60%
80%
100%
We hebben groteproblemen om
waarnemers te vinden
We hebben groteproblemen om
associés/praktijkopvolgerste vinden
Amersfoort en omgeving
Nederland
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 30
huisartsenpraktijk. Alleen de laatste categorie meerdere keren voor langere tijd kwam in de regio
Amersfoort wat minder vaak voor (figuur 6).
Figuur 6 Frequentie en duur waarmee in de afgelopen vijf jaar tijdelijk geen nieuwe patiënten konden worden aangenomen vanwege een tekort aan capaciteit
4. Drukte en werklast in de huisartsenpraktijk Drukte en werklast in de huisartsenpraktijk kan tot gevolg hebben dat het spreekuur uitloopt. In de
praktijkenquête is gevraagd hoe vaak dit het geval was, per week en/of per dag. De situatie in de
regio Amersfoort en omgeving in 2019/2020 verschilde licht van de gemiddelde Nederlandse praktijk
(zie figuur 7). Dat het spreekuur door te hoge werkdruk uitliep kwam in alle praktijken voor. In de
praktijken in Amersfoort en omgeving ging het relatief vaker om meerdere keren per week, en
relatief minder vaak om (bijna) elke dag vergeleken met het landelijk gemiddelde.
Figuur 7 Frequentie waarmee het spreekuur uitliep door grote drukte/hoge werklast
De ervaren werkdruk in de huisartsenpraktijk is in 2019/2020 ook rechtstreeks uitgevraagd. Op een
3-puntsschaal (lage/gemiddeld/hoge werkdruk) en per functie gaf 87% van de praktijken in
Amersfoort en omgeving aan een hoge werkdruk te ervaren onder huisartsen, hetzelfde percentage
praktijken gaf dit aan voor de doktersassistenten. Dit is voor beide functies hoger dan het landelijk
gemiddelde (zie figuur 8). Voor de functies POH S en POH GGZ lag het percentage hoge werkdruk op
0%
20%
40%
60%
80%
100%
nooit eenenkele
keer voorkorte tijd
eenenkele
keer voorlangere
tijd
meerderekeren voorkorte tijd
meerderekeren voor
langeretijd
Amersfoort en omgeving
Nederland
0%
20%
40%
60%
80%
100%
nooit eenenkele
keer perweek
meerderekeren per
week
bijna elkedag
elke dag
Amersfoort en omgeving
Nederland
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 31
34% in de regio Amersfoort en omgeving. Voor de functie POH S is dit gelijk aan het landelijk
gemiddelde en voor de functie POH GGZ ligt dit percentage hoger.
Figuur 8 Percentage praktijken dat aangaf een hoge werkdruk te ervaren, per functie*
* Bij huisarts (HA) gaat het om de zelfstandig gevestigde huisarts, niet de HIDHA’s of waarnemende huisartsen die in de
praktijk werkzaam kunnen zijn.
Een laatste indicator voor de ervaren werkdruk vormen de drie stellingen in figuur 9. In 2019/2020
was een meerderheid van de praktijken in de regio Amersfoort en omgeving het eens met de stelling
dat de noodzakelijke werkzaamheden niet in de reguliere werktijd afkomen (65%), en dat bij ziekte
van een collega meteen een groot probleem ontstaat (53%). Minder praktijken gaven aan dat door
de werkdruk het ziekteverzuim hoog is. Praktijken in Amersfoort en omgeving beantwoordden deze
eerste stellingen nagenoeg hetzelfde als de gemiddelde Nederlandse praktijk. De laatste stelling over
het ziekteverzuim werd wel minder vaak beaamd door praktijken in deze regio.
Figuur 9 Percentage huisartsenpraktijken dat het eens is met drie werklast-stellingen
5. Maatregelen die huisartsenpraktijken nemen Gegeven de voorgaande knelpunten op de arbeidsmarkt en drukte in de praktijk, treffen
huisartsenpraktijken in de regio Amersfoort en omgeving verschillende maatregelen om zich op
(verdere) capaciteitsproblemen voor te bereiden. In 2019/2020 namen de meeste praktijken in
Nederland drie typen maatregelen: het optimaliseren van de personeels-/functiemix, het toepassen
van e-health en extra opleiden van personeel. In figuur 10 is te zien dat er wat dit betreft verschillen
0%
20%
40%
60%
80%
100%
HA DA POH S POH GGZ
Amersfoort en omgeving
Nederland
0%
20%
40%
60%
80%
100%
De noodzakelijkewerkzaamheden
komen niet af in dereguliere werktijd
Bij ziekte van collega'sis er meteen een groot
probleem
Door de werkdruk ishet ziekteverzuim in
de praktijk hoog
Amersfoort en omgeving
Nederland
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 32
zijn tussen Amersfoort en omgeving en Nederland. Het percentage praktijken in de Amersfoort en
omgeving dat aangeeft deze drie typen maatregelen als oplossingsrichting in te zetten, was voor alle
drie de maatregelen een stuk hoger dan gemiddeld in Nederland.
Figuur 10 Percentage huisartsenpraktijken dat voor de drie landelijk meest genomen maatregelen aangaf deze toe te passen ter voorbereiding op de toekomstige personeelsbehoefte
6. Samenvatting en conclusie Vatten we de scores op 13 knelpunt- en drukte-indicatoren uit hoofdstuk 3 en 4 voor de regio
Amersfoort en omgeving samen, en vergelijken we deze met het landelijke gemiddelde, dan laat
figuur 11 zien hoe voor de regio het overall-beeld eruit ziet. Op een aantal indicatoren scoorden de
praktijken in de Amersfoort en omgeving in 2019/2020 hetzelfde als landelijk gemiddeld. Wel werd in
deze regio relatief vaker aangegeven dat voor doktersassistenten en huisartsen een hoge werkdruk
ervaren werd, en was er een hoger percentage dat moeilijk vervulbare vacatures had voor de functie
dokterassistent. Praktijken in de regio Amersfoort en omgeving gaven daarentegen veel minder vaak
aan patiëntenstops te hebben gehad in de laatste 5 jaar, minder vaak spreekuren te hebben die
uitlopen vanwege werklast, het minder vaak eens te zijn met de stelling dat door de werkdruk het
ziekteverzuim hoog is, minder vaak problemen te hebben met het vinden van waarnemers en minder
vaak tekorten aan huisartsen te verwachten.
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Optimaliserenpersoneels-/functiemix
Toepassen van e-health
Het extra opleiden vanpersoneel
Amersfoort en omgeving
Nederland
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 33
Figuur 11 Percentage huisartsenpraktijken dat in 2019/2020 aangaf met 13 verschillende arbeidsmarktknelpunten en drukte-indicatoren te maken te hebben; overall vergelijking van de regio Amersfoort en omgeving met Nederland gemiddeld
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Heeft moeilijkvervulbare vacature
zelfstandiggevestigde huisarts
Tekorten aanhuisartsen verwacht
(Zelfstandiggevestigde)
huisartsen ervarenhoge werkdruk
Heeft problemenassociés en
praktijkopvolgers tevinden
Heeft problemenwaarnemers te
vinden
Heeft moeilijkvervulbare vacature
doktersassistentTekorten aan
doktersassistentenverwacht
Doktersassistentenervaren hoge
werkdruk
Laatste 5 jaarregelmatig/vaakpatiëntenstop
Spreekuur looptregelmatig uit
vanwege werklast
Eens: noodzakelijkewerkzaamheden
komen niet af
Eens: bij ziektemeteen groot
probleem
Eens: door werkdrukhoog ziekteverzuim
Amersfoort en omgeving Nederland
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 34
Over het onderzoeksproject
De serie factsheets over de arbeidsmarkt van de huisartsenzorg per regio in 2019/2020 is gebaseerd op de gewogen
resultaten van een webenquête die tussen juli 2019 en februari 2020 onder alle huisartspraktijken in Nederland is
uitgezet (bijna 5.000 praktijken), verdeeld over de 28 AZW-regio’s die Nederland telt. Bijna een derde van de
praktijken (n=1.430, wat overeenkomt met 29%) heeft deze ingevuld. De respons in de regio Amersfoort en
omgeving was 25% (n=23). De serie bestaat uit 28 aparte factsheets, één voor elke AZW-regio in Nederland. In de
factsheet zijn telkens de cijfers met betrekking tot de AZW-regio gepresenteerd naast de landelijke cijfers.
Meer weten
U vindt deze publicatie en alle andere Nivel-publicaties op www.nivel.nl/publicaties.
Voor meer informatie over de Beroepenregistraties van het Nivel, ga naar: Beroepenregistraties in de
Gezondheidszorg of e-mail naar [email protected].
Meer informatie en factsheets over huisartsenzorg per regio
Batenburg, R., Bosmans, M., Versteeg, S., Vis, E., Asten, B. van, Vandermeulen L., Kruis, L. van der. Balans in
vraag en aanbod huisartsenzorg. Utrecht: Nivel, Prismant, 2018.
Bosmans, M., Batenburg, R., Keuper, J. Een strategische arbeidsmarktverkenning van de huisartsenzorg in Oost-
Nederland. Resultaten van de praktijkenquête 2019 en lokale vraag-aanbod prognoses. Utrecht: Nivel, 2020.
Titelgegevens van deze publicatie
De gegevens uit deze publicatie mogen met de volgende bronvermelding worden gebruikt:
Vis, E., Bosmans, M., Keuper, J., Batenburg, R. Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Amersfoort en omgeving,
2019/2020. Utrecht: Nivel, 2020.
Deze factsheet is mogelijk gemaakt en ondersteund door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)
en de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV).
http://www.nivel.nl/publicatieshttps://www.nivel.nl/nl/panels-en-registraties/beroepenregistratieshttps://www.nivel.nl/nl/panels-en-registraties/beroepenregistratiesmailto:[email protected]
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 35
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Amstelland e.a., 2019/2020
De arbeidsmarkt van de Nederlandse huisartsenzorg staat onder druk. Maar wat zijn daarin de
regionale verschillen? Het Nivel geeft inzicht in de arbeidsmarkt van de huisartsenzorg per
Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (AZW-)regio, in een serie van in totaal 28 factsheets (één voor elke
AWZ-regio). Elke regio kan op basis hiervan een eigen strategisch arbeidsmarktbeleid ontwikkelen,
met als uiteindelijk doel om met elkaar de balans op de arbeidsmarkt van de huisartsenzorg te
verbeteren.
De factsheets geven per regio een actueel beeld van:
1. Capaciteit aan personeel in de huisartsenpraktijk (en daarmee het aanbod aan huisartsenzorg)
2. Opleidingscapaciteit in de huisartsenpraktijk
3. Vacatures en verwachte tekorten in de huisartsenpraktijk
4. Drukte in de huisartsenpraktijk
5. Oplossingsrichtingen en -maatregelen voor in de huisartsenpraktijk
Ten slotte geven we per regio een samenvatting.
1. Functies en capaciteit in de huisartsenpraktijk In de regio Amstelland, Kennemerland en Meerlanden was in 2019/2020 in een gemiddelde
huisartsenpraktijk 5 fte (fulltime equivalent) in de dagzorg werkzaam. Huisartsen (37%) en
doktersassistenten (36%) hadden hierin het grootste aandeel. Het overige aandeel werd geleverd
door ondersteunend personeel, zoals de praktijkondersteuner somatiek (POH S10) (15%), de
praktijkondersteuner geestelijke gezondheidszorg (POH GGZ11) (8%) en de praktijkmanager (3%).
Amstelland, Kennemerland en Meerlanden verschilde qua personeelssamenstelling weinig van de
gemiddelde Nederlandse huisartsenpraktijk (zie figuur 1). In de regio hadden huisartsen en POH’s S
een wat groter aandeel in de capaciteit en waren er geen praktijken met apothekersassistenten,
Verpleegkundig Specialisten (VS) en Physician Assistants (PA).
Figuur 1 Verdeling van de capaciteit in de huisartspraktijk (in fte) in 2019/2020, naar functie
10 In de vragenlijst uitgevraagd als: “POH- (somatiek / ouderenzorg / jeugd) / Praktijkverpleegkundige”.
11 In de vragenlijst uitgevraagd als: “POH-GGZ / SPV /Praktijkverpleegkundige GGZ / GGZ-medewerker”.
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Amstelland,Kennemerlanden Meerlanden
Nederland
HA DA POH S POH GGZ VS PA Prak. man. Ap. Ass.
H U I S A R T S E N Z O R G - R E G I O N A L E A R B E I D S M A R K T 2 0 1 9 / 2 0 2 0
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 36
2. Opleidingscapaciteit in de huisartsenpraktijk In 2019/2020 had 51% van de praktijken in de regio Amstelland, Kennemerland en Meerlanden een
opleidingsplaats voor de functie van huisarts, 47% voor de functie van doktersassistent
beroepsopleidende leerweg (DA BOL), 40% voor de functie van doktersassistent
beroepsbegeleidende leerweg (DA BBL) en 46% voor co-assistenten. Ongeveer een kwart van de
praktijken gaf aan een opleidingsplaats te hebben voor de POH S (28%) en een veel kleiner aandeel
gaf aan een opleidingsplaats te hebben voor de POH GGZ (6%). Amstelland, Kennemerland en
Meerlanden verschilt op de meeste type opleidingsplaatsen licht van de gemiddelde Nederlandse
huisartsenpraktijk (zie figuur 2). Voor de functie huisarts lag het percentage opleidingsplaatsen wat
hoger; voor de DA BOL lag het wat lager.
Figuur 2 Percentage huisartsenpraktijken dat opleidingsplaatsen had in 2019/2020, naar functie
3. Vacatures en verwachte tekorten in de huisartsenpraktijk Een eerste indicator voor knelpunten op de arbeidsmarkt is het percentage praktijken dat in het
afgelopen jaar vacatures had, en het percentage dat aangaf dat deze moeilijk vervulbaar waren.
Beide staan gecombineerd in figuur 3. In Amstelland, Kennemerland en Meerlanden was alleen het
percentage praktijken dat moeilijk vervulbare vacatures had voor de functie doktersassistent wat
hoger dan gemiddeld in Nederland. Voor de huisarts was dat percentage iets lager en voor de POH S
en POH GGZ vergelijkbaar met het gemiddelde in Nederland.
Figuur 3 Percentages huisartsenpraktijken dat in het afgelopen jaar, van onder naar boven, (1) vacatures had die moeilijk te vervullen waren, (2) vacatures had die niet moeilijk te vervullen waren, en (3) geen vacatures had, naar functie*
* Bij huisarts (HA) gaat het om de zelfstandig gevestigde huisarts, niet de HIDHA’s of waarnemende huisartsen die in de
praktijk werkzaam kunnen zijn.
0%
20%
40%
60%
80%
100%
HA i.o. Co-ass. DA BOL DA BBL POH S POH GGZ
Amstelland, Kennemerland enMeerlanden
Nederland
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Amstelland,Kennemerland
enMeerlanden
Nederland Amstelland,Kennemerland
enMeerlanden
Nederland Amstelland,Kennemerland
enMeerlanden
Nederland Amstelland,Kennemerland
enMeerlanden
Nederland
HA DA POH S POH GGZ
Vacatures (moeilijk) Vacatures (niet moeilijk) Geen vacatures
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 37
Een tweede indicator is het percentage praktijken dat het komende jaar een groot tekort verwachtte.
Voor 2019/2020 is in Amstelland, Kennemerland en Meerlanden te zien dat dit verschilde per functie
(zie figuur 4). Het vaakst werd een groot tekort verwacht voor de functie doktersassistent. Voor de
functie POH GGZ was het verwachte tekort het laagst. In vergelijking met Nederland lag het
percentage praktijken in de regio Amstelland, Kennemerland en Meerlanden dat tekorten
verwachtte voor de huisarts lager. Voor de andere functies was dit redelijk vergelijkbaar met het
landelijk gemiddelde.
Figuur 4 Percentage huisartsenpraktijken dat in 2019/2020 de komende 12 maanden een groot tekort verwachtte, naar functie
Een specifieke indicator vormen de problemen die praktijken ondervonden bij het vinden van
waarnemers dan wel associés of praktijkopvolgers. In 2019/2020 gaf respectievelijk 40% en 17% van
de praktijken in de regio Amstelland, Kennemerland en Meerlanden aan hiermee grote problemen te
hebben. Beide percentages lagen daarmee een stuk lager dan in de gemiddelde Nederlandse praktijk
(zie figuur 5).
Figuur 5 Percentage huisartsenpraktijken dat aangaf grote problemen te hebben om associés/ praktijkopvolgers te vinden en percentage huisartsenpraktijken dat aangaf grote problemen te hebben om waarnemers te vinden
Als gevolg van personeelskrapte kan het voorkomen dat praktijken tijdelijk geen patiënten
aannemen. In de regio Amstelland, Kennemerland en Meerlanden kwamen deze ‘patiëntenstops’
vanwege een tekort aan capaciteit in de afgelopen vijf jaar iets vaker voor dan bij de gemiddelde
0%
20%
40%
60%
80%
100%
HA DA POH S POH GGZ
Amstelland, Kennemerland enMeerlanden
Nederland
0%
20%
40%
60%
80%
100%
We hebben grote problemenom waarnemers te vinden
We hebben grote problemenom associés/praktijkopvolgers
te vinden
Amstelland, Kennemerland enMeerlanden
Nederland
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 38
Nederlandse huisartsenpraktijk. Als het voorkwam, dan was dat met name meerdere keren voor
langere tijd, vergelijkbaar met het landelijk gemiddelde (figuur 6).
Figuur 6 Frequentie en duur waarmee in de afgelopen vijf jaar tijdelijk geen nieuwe patiënten konden worden aangenomen vanwege een tekort aan capaciteit
4. Drukte en werklast in de huisartsenpraktijk Drukte en werklast in de huisartsenpraktijk kan tot gevolg hebben dat het spreekuur uitloopt. In de
praktijkenquête is gevraagd hoe vaak dit het geval was, per week en/of per dag. De situatie in de
regio Amstelland, Kennemerland en Meerlanden verschilde op onderdelen in 2019/2020 met die van
de gemiddelde Nederlandse praktijk (zie figuur 7). Dat het spreekuur door te hoge werkdruk uitliep
kwam in bijna alle praktijken voor, maar in de regio Amstelland, Kennemerland en Meerlanden wat
vaker een enkele keer per week en elke dag dan gemiddeld in Nederland.
Figuur 7 Frequentie waarmee het spreekuur uitliep door grote drukte/hoge werklast
De ervaren werkdruk in de huisartsenpraktijk is in 2019/2020 ook rechtstreeks uitgevraagd. Op een
3-puntsschaal (lage/gemiddeld/hoge werkdruk) en per functie gaf 71% van de praktijken in
Amstelland, Kennemerland en Meerlanden aan een hoge werkdruk te ervaren onder huisartsen,
hetzelfde percentage praktijken gaf dit aan voor de doktersassistenten. Voor de huisarts ligt dit lager
dan het landelijk gemiddelde, voor de doktersassistent iets hoger (zie figuur 8). Voor de functie POH
0%
20%
40%
60%
80%
100%
nooit een enkelekeer voorkorte tijd
een enkelekeer voor
langere tijd
meerderekeren voorkorte tijd
meerderekeren voorlangere tijd
Amstelland, Kennemerland enMeerlanden
Nederland
0%
20%
40%
60%
80%
100%
nooit een enkelekeer per
week
meerderekeren per
week
bijna elkedag
elke dag
Amstelland, Kennemerland enMeerlanden
Nederland
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 39
GGZ lag het percentage hoge werkdruk op 35% in de regio Amstelland, Kennemerland en
Meerlanden, dat was ook hoger dan de gemiddelde huisartsenpraktijk. Voor de functie POH S was dit
percentage (33%) vergelijkbaar met het landelijk gemiddelde (34%).
Figuur 8 Percentage praktijken dat aangaf een hoge werkdruk te ervaren, per functie*
* Bij huisarts (HA) gaat het om de zelfstandig gevestigde huisarts, niet de HIDHA’s of waarnemende huisartsen die in de
praktijk werkzaam kunnen zijn.
Een laatste indicator voor de ervaren werkdruk vormen de drie stellingen in figuur 9. In 2019/2020
was een kleine meerderheid van de praktijken in de regio Amstelland, Kennemerland en Meerlanden
het eens met de stelling dat de noodzakelijke werkzaamheden niet in de reguliere werktijd afkomen
(57%), en dat bij ziekte van een collega meteen een groot probleem ontstaat (55%). Minder
praktijken gaven aan dat door de werkdruk het ziekteverzuim hoog is. Praktijken in Amstelland,
Kennemerland en Meerlanden beantwoordden twee van de drie stellingen nagenoeg hetzelfde als de
gemiddelde Nederlandse praktijk. De eerste stelling werd relatief minder vaak genoemd door
praktijken in deze regio.
Figuur 9 Percentage huisartsenpraktijken dat het eens is met drie werklast-stellingen
5. Maatregelen die huisartsenpraktijken nemen Gegeven de voorgaande knelpunten op de arbeidsmarkt en drukte in de praktijk, treffen
huisartsenpraktijken in de regio Amstelland, Kennemerland en Meerlanden verschillende
maatregelen om zich op (verdere) capaciteitsproblemen voor te bereiden. In 2019/2020 namen de
meeste praktijken in Nederland drie typen maatregelen: het optimaliseren van de personeels-
/functiemix, het toepassen van e-health en extra opleiden van personeel. In figuur 10 is te zien dat er
0%
20%
40%
60%
80%
100%
HA DA POH S POH GGZ
Amstelland, Kennemerland enMeerlanden
Nederland
0%
20%
40%
60%
80%
100%
De noodzakelijkewerkzaamheden
komen niet af in dereguliere werktijd
Bij ziekte vancollega's is er meteeneen groot probleem
Door de werkdruk ishet ziekteverzuim in
de praktijk hoog
Amstelland, Kennemerland enMeerlanden
Nederland
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 40
wat dit betreft nauwelijks verschillen zijn tussen Amstelland, Kennemerland en Meerlanden en
Nederland.
Figuur 10 Percentage huisartsenpraktijken dat voor de drie landelijk meest genomen maatregelen aangaf deze toe te passen ter voorbereiding op de toekomstige personeelsbehoefte
6. Samenvatting en conclusie Vatten we de scores op 13 knelpunt- en drukte-indicatoren uit hoofdstuk 3 en 4 voor de regio
Amstelland, Kennemerland en Meerlanden samen, en vergelijken we deze met het landelijke
gemiddelde, dan laat figuur 11 zien hoe voor de regio het overall-beeld eruit ziet. Op enkele
indicatoren scoorden de praktijken in de regio Amstelland, Kennemerland en Meerlanden in
2019/2020 hetzelfde als landelijk gemiddeld. Zo werd in deze regio relatief vaker aangegeven dat er
de laatste 5 jaar regelmatig een patiëntstop was, dat doktersassistenten een hoge werkdruk ervaren,
en dat praktijken een hoger percentage moeilijk vervulbare vacatures had voor deze functie.
Praktijken in de regio Amstelland, Kennemerland en Meerlanden gaven daarentegen wat minder
vaak aan dat noodzakelijk werkzaamheden niet afkomen, moeilijk vervulbare vacatures voor
zelfstandig gevestigde huisartsen te hebben, tekorten aan huisartsen te verwachten, een hoge
werkdruk onder huisartsen te ervaren en problemen te hebben met het vinden van associés,
praktijkopvolgers en waarnemers.
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Optimaliserenpersoneels-/functiemix
Toepassen van e-health Het extra opleiden vanpersoneel
Amstelland,Kennemerland enMeerlanden
Nederland
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 41
Figuur 11 Percentage huisartsenpraktijken dat in 2019/2020 aangaf met 13 verschillende arbeidsmarktknelpunten en drukte-indicatoren te maken te hebben; overall vergelijking van de regio Amstelland, Kennemerland en Meerlanden met Nederland gemiddeld
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Heeft moeilijkvervulbare vacature
zelfstandiggevestigde huisarts
Tekorten aanhuisartsen verwacht
(Zelfstandiggevestigde)
huisartsen ervarenhoge werkdruk
Heeft problemenassociés en
praktijkopvolgers tevinden
Heeft problemenwaarnemers te
vinden
Heeft moeilijkvervulbare vacature
doktersassistentTekorten aan
doktersassistentenverwacht
Doktersassistentenervaren hoge
werkdruk
Laatste 5 jaarregelmatig/vaakpatiëntenstop
Spreekuur looptregelmatig uit
vanwege werklast
Eens: noodzakelijkewerkzaamheden
komen niet af
Eens: bij ziektemeteen groot
probleem
Eens: door werkdrukhoog ziekteverzuim
Amstelland, Kennemerland en Meerlanden Nederland
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 42
Over het onderzoeksproject
De serie factsheets over de arbeidsmarkt van de huisartsenzorg per regio in 2019/2020 is gebaseerd op de gewogen
resultaten van een webenquête die tussen juli 2019 en februari 2020 onder alle huisartspraktijken in Nederland is
uitgezet (bijna 5.000 praktijken), verdeeld over de 28 AZW-regio’s die Nederland telt. Bijna een derde van de
praktijken (n=1.430, wat overeenkomt met 29%) heeft deze ingevuld. De respons in de regio Amstelland,
Kennemerland en Meerlanden was 24% (n=58). De serie bestaat uit 28 aparte factsheets, één voor elke AZW-regio in
Nederland. In de factsheet zijn telkens de cijfers met betrekking tot de AZW-regio gepresenteerd naast de landelijke
cijfers.
Meer weten
U vindt deze publicatie en alle andere Nivel-publicaties op www.nivel.nl/publicaties.
Voor meer informatie over de Beroepenregistraties van het Nivel, ga naar: Beroepenregistraties in de
Gezondheidszorg of e-mail naar [email protected].
Meer informatie en factsheets over huisartsenzorg per regio
Batenburg, R., Bosmans, M., Versteeg, S., Vis, E., Asten, B. van, Vandermeulen L., Kruis, L. van der. Balans in
vraag en aanbod huisartsenzorg. Utrecht: Nivel, Prismant, 2018.
Bosmans, M., Batenburg, R., Keuper, J. Een strategische arbeidsmarktverkenning van de huisartsenzorg in Oost-
Nederland. Resultaten van de praktijkenquête 2019 en lokale vraag-aanbod prognoses. Utrecht: Nivel, 2020.
Titelgegevens van deze publicatie
De gegevens uit deze publicatie mogen met de volgende bronvermelding worden gebruikt:
Vis, E., Bosmans, M., Keuper, J., Batenburg, R. Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Amstelland, Kennemerland en
Meerlanden, 2019/2020. Utrecht: Nivel, 2020.
Deze factsheet is mogelijk gemaakt en ondersteund door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)
en de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV).
http://www.nivel.nl/publicatieshttps://www.nivel.nl/nl/panels-en-registraties/beroepenregistratieshttps://www.nivel.nl/nl/panels-en-registraties/beroepenregistratiesmailto:[email protected]
-
Nivel De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020 43
Arbeidsmarkt huisartsenzorg regio Amsterdam, 2019/2020
De arbeidsmarkt van de Nederlandse huisartsenzorg staat onder druk. Maar wat zijn daarin de
regionale verschillen? Het Nivel geeft inzicht in de arbeidsmarkt van de huisartsenzorg per
Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (AZW-)regio, in een serie van in totaal 28 factsheets (één voor elke
AWZ-regio). Elke regio kan op basis hiervan een eigen strategisch arbeidsmarktbeleid ontwikkelen,
met als uiteindelijk doel om met elkaar de balans op de arbeidsmarkt van