GİRİŞ ETKİNLİĞİGİRİŞ ETKİNLİĞİ

Aşağıdaki sorularla ilgili düşünceleriniz nelerdir?

•Yağmur niçin yağar?

•Sıcak havalarda yağmur yağarken, soğuk havalarda kar yağmasının nedeni nedir?

•Yağan yağmur ve kar sularına ne oluyor ki, yerler kuruyor?

SULARA NE OLDU?SULARA NE OLDU? Bazı günler gökyüzünü kapkara bulutların kapladığını görürüz. Bu bize yağmur yağacağını gösterir.Yağan yağmur sularının bir kısmı toprak tarafından emilirken bir kısmı da akarsulara, göllere ve denizlere karışır. Kışın havanın çok soğuk olduğu günlerde, yağmur değil kar yağdığını hepimiz biliriz.

Yağmur,yer üzerinde su birikintileri oluşturur.Güneş açtığında toprak kurur, su birikintileri giderekKüçülür ve kaybolur.

Yeryüzündeki sular küçük damlacıklar halinde havaya karışır.

Bu damlacıklara su buharı adı verilir.

Suyun küçük damlacıklar halinde havaya karışmasına

BUHARLAŞMABUHARLAŞMA denir.

Soğuk bir aynaya nefesinizi üflediğinizde ayna neden buğulanır?

Havadaki su buharını soğuduğu zaman su damlacıkları halinde görebilirsiniz.

Su buharının su damlacıkları haline gelmesine YOĞUNLAŞMAYOĞUNLAŞMA (yoğuşma)

denir.

Yeryüzündeki suyun Yeryüzündeki suyun buharlaşması ve su buharının buharlaşması ve su buharının yoğunlaşması güneş enerjisi ile yoğunlaşması güneş enerjisi ile olur.Yeryüzüne ulaşan güneş olur.Yeryüzüne ulaşan güneş ışınları buradan yansıyarak ışınları buradan yansıyarak havayı ısıtır. Hava, yeryüzüne havayı ısıtır. Hava, yeryüzüne yakın yerlerde sıcaktır. yakın yerlerde sıcaktır. Yeryüzünden yükseğe doğru Yeryüzünden yükseğe doğru gidildikçe soğur. Çok yüksek gidildikçe soğur. Çok yüksek dağların tepesindeki karların yaz dağların tepesindeki karların yaz mevsiminde erimesinin nedeni mevsiminde erimesinin nedeni budur.budur.

Çaydanlığa su koyup, ısıttığımızda;• Bir müddet sonra çaydanlığın emziğinden su

buharlarının çıktığını gözlemleriz.

• Gerçekleşen bu olayın adı BUHARLAŞMADIRBUHARLAŞMADIR.

• Su buharı tencere,tabak,ayna vb. nesnelere değdiğinde ise su damlacıklarına dönüşür. Çünkü su buharı soğuk bir ortamla karşılaşınca yoğuşur.

• Gerçekleşen bu olaya ise YOĞUNLAŞMAYOĞUNLAŞMA adı verilir.

YAĞIŞLAR NASIL OLUŞUR?YAĞIŞLAR NASIL OLUŞUR?

Yeryüzündeki sular Güneş’in etkisiyle buharlaşır. Sıcak hava yükselirken, su buharı da onunla birlikte yükselir.

Yükseklerde bulunan soğuk hava, su buharlarını çok küçük su damlacıklarına yada buz kristallerine dönüştürür. BulutlarBulutlar oluşur.

YAĞIŞ TÜRLERİYAĞIŞ TÜRLERİ•Küçük ve yere düşemeyecek kadar hafif olan bu damlacıklar havanın etkisiyle gökyüzünde dolaşır. Su damlacıkları birleşerek büyüyüp ağırlaştığında

yağmuryağmur olarak yere düşer.

•Yüksek bulutlardaki su damlacıkları, soğuk havanın etkisiyle minik buz taneciklerine dönüşür. Bunlar birleşerek yeterli büyüklüğe

ulaştığında kar kar taneleri şeklinde yeryüzüne düşer. Kar, kış mevsiminde görülen bir yağış türüdür.

•Yağmur damlaları fırtına nedeniyle donarak katılaşır. Küçük buz parçalarına döner. Yere doğru inerken hava akımı bunları bir aşağıya bir yukarıya sürükleyerek daha büyük buz parçaları haline getirir. Ağırlaşan buz tanecikleri yere

düşer. Buna doludolu denir.

•Havadaki su damlacıkları yeryüzüne

yakın yerlerde soğuduğu zaman sissis oluşur.

•Havadaki su buharı, taş,toprak ve yaprak gibi soğuk katı maddeler üzerinde gece yoğunlaşarak su damlacıklarına

dönüşür. Bu damlacıklara çiyçiy denir. Daha çok ilkbahar ve yaz mevsimlerinde sabah erken saatlerde görülür.

•Havadaki su buharı soğuk ilkbahar ve sonbahar gecelerinde donarak katılaşır. Toprak ve bitkiler üzerinde ince kar katmanı

oluşturur. Buna kırağıkırağı denir.

ETKİNLİKETKİNLİK

**YAĞMUR ve KARYAĞMUR ve KAR

**ÇİY ve KIRAĞI**ÇİY ve KIRAĞI

**BULUT ve SİS**BULUT ve SİS

arasındaki arasındaki benzerlikler vebenzerlikler ve

farklılıklarfarklılıklar neler olabilir? neler olabilir?

DOĞADA SU DÖNGÜSÜDOĞADA SU DÖNGÜSÜ

Yeryüzünde yaşamlarını sürdüren canlılar; güneş enerjisi dışında kalan ihtiyaçlarının çoğunu topraktan karşılarlar. Canlıların ihtiyaç duydukları su, oksijen ve diğer maddeler bir kez kullanıldığında tükenseydi; hepsinin çoktan yok olması gerekirdi.

Canlılar için vazgeçilmez olan su ve oksijen gibi yaşamsal maddeler doğada bir döngü içindedir. Denizler, göller, akarsular, karalar ve hava arasında su alışverişi; yeryüzündeki yaşam koşullarının sürekliliğini sağlar.

Suyun yeryüzü ile hava arasındaki dolanımına SU DÖNGÜSÜSU DÖNGÜSÜ (su çevrimi) adı verilir.

Yukarıdaki resimde gördüğünüz numaralar su döngüsünün gerçekleşme aşamalarını anlatmaktadır. Dikkatlice inceleyim ve yorumlayalım.

Doğada suyun döngüsü, yeryüzündeki suların güneş enerjisi etkisiyle buharlaşmasıyla başlar. Su buharının yükseklerdeki soğuk havanın etkisiyle yoğunlaşarak yeryüzüne dönmesiyle devam eder.

Yeryüzündeki suların buharlaşması ve yoğunlaşması arasında bir denge vardır.Havadaki su buharının çoğalması, aynı oranda yağış demektir.

Doğadaki suyun dolaşımı ve sürekliliği güneş enerjisi ile sağlanır. Çünkü buharlaşma ve yoğunlaşmanın gerçekleşmesi için ısınma - soğuma gerekir.

GÖZDEN GEÇİRMEGÖZDEN GEÇİRME

1. Bulutların nasıl oluştuğunu açıklayınız.

2. Buharlaşmanın ve yoğunlaşmanın oluşmasını sağlayan temel koşul nedir?

3. Havadaki su buharının yoğunlaşması sonucunda gerçekleşen yağış türlerini listeleyiniz.

4. Doğadaki su döngüsünü resim üzerinde açıklayınız.