doktoratura mirela ujkani fakulteti i ekonomise departamenti i kontabilitetit

7/25/2019 Doktoratura Mirela Ujkani Fakulteti i Ekonomise Departamenti i Kontabilitetit

http://slidepdf.com/reader/full/doktoratura-mirela-ujkani-fakulteti-i-ekonomise-departamenti-i-kontabilitetit 1/209



Republika e ShqipërisëUniversiteti i TiranësFakulteti i Ekonomisë

Departamenti i Kontabilitetit

Temë doktorature për gradën shkencore

DOKTOR

Tema:

ZBATIMI I STANDARDEVE TË KONTABILITETIT RAPORTIMI FINANCIAR DHE TATIMOR NË SHQIPËRI

Udhëheqës Përgatiti

Prof. Dr. Sotiraq Dhamo Msc. Mirela Ujkani (Miti)

© Mirela Ujkani (Miti)Tiranë, 2013



Falenderime

Për realizimin e këtij punimi, dëshiroj të falenderoj me shumë mirënjohje për ndihmën

që më kanë dhënë familjarët, miqtë dhe kolegët, ku midis tyre do të veçoja;

Udhëheqësin Prof. Dr. Sotiraq Dhamo, i cili me ndihmën e tij më bëri të kuptoj

përsëri se çdo gjë mundet të realizohet pavarësisht vështirësive që has përgjatë

rrugës, mjafton të kesh dëshirë, vullnet dhe miqtë e duhur pranë.

Kolegët Dr. Diana Lamani, Dr. Valbona Kapllani, Prof.Ass. Irena Bogdani,

Prof.Ass. Ingrit Shuli, Msc. Gentiana Filipi, Msc. Lirola Këri, Prof.Ass. Rezarta

Perri si dhe të gjithë anëtarët e tjerë të departamentit, mendimet dhe këshillat e të

cilëve më kanë shoqëruar përgjatë“rrug ës” s ë vështirë.

Bashkëshortin tim Ilir Ujkani, i cili me përkushtimin e tij më ka ndihmuar jo

vetëm në realizimin e këtij punimi nëpërmjet gjetjes së shumë burimeve të

informacionit, përdorimit dhe analizës të disa paketave statistikore, përpunimit të

të dhënave, por edhe në rritjen e dy vajzave tona të vogla Elisës dhe Aleksës, për

të cilat jam e sigurt që kur të rriten do të ndihen krenare për Ne.

Miqtë e mi dhe sidomos Dr. Eglantina Zyka, Dr. Elena Tomori, ndihma e tëcila ve gjendej sa herë un kisha nevojë për një“mb ështetje”.

Profesorin Dr. Mihal Ziu, i cili me mbështetjen e tij të plotë më ka ndihmuar jo

vetëm të hedh hapat e parë drejt profesionit të lirë ekspert kontabël, por edhe në

vazhdimësi ndihma e tij nuk rreshti kurrë në rrugën time akademike dhe

profesionale.

Familjarët e mi dhe sidomos Nënën t ime të dashur dhe Babain tim për të cilët

falenderimet nuk do të mund të rreshtin kurrë, për sakrificat dhe përkushtimin që

ata më kanë dhuruar gjithmonë.



- ii -

Abstrakt Abstrakt (Shqip)

Globalizimi në rritje i veprimtarive ekonomike dhe ndërkombëtarizimi i tregjeve financiare, kanë

shtruar nevojën për harmonizimin e standardeve të kontabilitetit. Si një pasqyrim i lëvizjes drejt

harmonizimit ndërkombëtar i raportimit financiar është shtrirja e përdorimit të Standardeve Ndërkombëtare të Raportimit Financiar (SNRF) në mbarë botën. Kjo tendencë është tregues i rritjes së

ndërkombëtarizimit të biznesit. Standartizimi kërkon që të imponohet një rrjet rregullash më rigoroze

dhe të njëjta.

Në vendin tonë që nga fillimi i 1 Janarit 2008 e në vazhdim hartimi i pasqyrave financiare bëhet sipas

kërkesave të ligjit të ri të kontabilitetit Nr. 9228 “Për kontabilitetin dhe pasqyrat financiare ”. Ky ligj ka

përcaktuar llojet e Standardeve Kontabël (Kombëtare apo Ndërkombëtare) që do të aplikohen nga

njësitë ekonomike në Shqipëri.

Në këtë punim, duke u mbështetur edhe në analizën e të dhënave primare të grumbulluara do të

evidentohet gjendja aktuale e zhvillimit dhe zbatimit të rregullimit kontabël dhe raportimit financiar në

Shqipëri dhe se krijimi i setit të plotë të Standardeve Kontabël të Kontabilitetit ishte një risi. Në

përfundim do të jepen edhe disa rekomandime duke synuar që kjo do të ndihmojë në proçesin e

standardizimit dhe harmonizimit së praktikës së deritanishme me kërkesat sipas standardeve.

Fjalët Kyçe: Kontabilitet, raportim financiar, standardet e kontabilitetit,

JEL classification: M 41

Abstract Abstract (English)

The increased globalization of economic activities and internationalization of financial markets have

amplified the need for the harmonization of accounting standards. The global adoption of the

International Financial Reporting Standards (IFRS) is a reflection of the movement towards such

international accounting standards. This tendency is an indication of the market globalization.

Standardization requires imposing a set of rigorous rules that are applied uniformly.

In our country, starting from 1 January 2008, financial statements need to comply with Regulation No.

9228 “Accounting and Financial Reporting”. This regulation defines types of Accounting Standards

(National or International) that need to be applied by economic entities in Albania.

This dissertation, based on the analysis of the collected primary sources, will highlight the current state

of the implementation and application of accounting regulation and financial reporting in Albania and

indicate how the creation of the Accounting Standards was such a novelty. A number of

recommendations will be given, aiming at helping the standardization and harmonization of the current

application of the standards.

Keywords: accounting, financial reporting, accounting standards,

JEL classification: M 41



‐ iii ‐

Përmbajtja

Kapitulli I ....................................................................................................................1

Hyrje ...........................................................................................................................1

1.1 Qëllimi dhe objektivi .........................................................................................2

1.2 Literatura e shqyrtuar .........................................................................................3

1.3 Metodologjia ......................................................................................................8

1.4 Burimi i të dhënave ............................................................................................ 9

1.5 Struktura e punimit ........... ...............................................................................11

1.6 Gjetjet kryesore të punimit ..............................................................................12

1.7 Kufizimet .........................................................................................................13

Kapitulli II .................................................................................................................15

Zhvillimet në fushën e rregullimit kontabël në Shqipëri ..........................................15

2.1 Hyrje ................................................................................................................15

2.2 Një vështrim i përgjithshëm mbi zhvillimin e rregullimit të kontabilitetit nëShqipëri ..................................................................................................................16

2.3 Harmonizimi, standardizimi dhe nevoja e rregullimit kontabël dhe e raportimit

financiar në koherencë me standardet ndërkombëtare. ..........................................222.4 Matja e konvergjencës së SKK-ve me SNK/SNRF-të dhe PKP-ve meSNK/SNRF-të – Analiza Fuzzy clustering ............................................................39

Kapitulli III ...............................................................................................................65

Zhvillimet në fushën e rregullimit kontabël mbi zbatimin e standardeve në disavënde të rajonit. ........................................................................................................65

Rregulloret .............................................................................................................6 6

Direktivat ...............................................................................................................663.1 Zhvillimet në fushën e rregullimit kontabël mbi zbatimin e standardeve nëItali .........................................................................................................................67

3.2 Zhvillimet në fushën e rregullimit kontabël mbi zbatimin e standardeve nëTurqi .......................................................................................................................6 9

3.3 Zhvillimet në fushën e rregullimit kontabël mbi zbatimin e standardeve nëGreqi ......................................................................................................................70

3.4 Zhvillimet në fushën e rregullimit kontabël mbi zbatimin e standardeve në

Rumani ...................................................................................................................7 2



‐ iv ‐

3.5 Zhvillimet në fushën e rregullimit kontabël mbi zbatimin e standardeve nëMaqedoni ...............................................................................................................74

3.6 Përmbledhje dhe konkluzione ..........................................................................7 6

Kapitulli IV ...............................................................................................................78Raportimi Financiar për qëllime tatimore në Shqipëri .............................................78

4.1 Raportimi financiar për qëllime tatimore dhe legjislacioni përkatës ...............78

4.2 Dallimi i raportimeve financiare për disa elemente të pasqyrës së situatësfinanciare ................................................................................................................80

4.3 Dallimi i raportimeve financiare për disa elemente të pasqyrës së të ardhuravedhe shpenzimeve ....................................................................................................85

Kapitulli V .................................................................................................................89Zbatimi i Standardeve Kombëtare të Kontabilitetit dhe raportimi financiar ...........89

5.1 Metodologjia e punimit, hipotezat për tu testuar dhe pyetjet bazë ..................89

5.2 Burimi, mbledhja e të dhënave dhe testi i kontrollit. .......................................93

5.3 Teknikat e përdorura për analizën e të dhënave ...............................................94

5.4 Analiza e të dhënave. .......................................................................................95

Studimi dhe analiza e të dhënave primare të grumbulluara. ................................101

Kapitulli VI ...............................................................................................................125

Përmbledhje dhe rekomandime ..............................................................................125

6.1 Përfundime lidhur me gjetjet e punimit .........................................................125

6.2 Rekomandime lidhur me gjetjet e punimit .....................................................1 30

6.3 Kërkime të mëtejshme ...................................................................................13 2

Literatura..................................................................................................................13 3

Aneks .........................................................................................................................14 5

I - Historiku i numrave logjik dhe parimet bazë të modelit Fuzzy Logic ..............14 5

Historiku i numrave llogjik. .................................................................................14 5

Përcaktimet Bazë .................................................................................................14 6

Funksionet fuzzy ..................................................................................................14 6

Karakteristikat e funksionit ..................................................................................14 7

Grupimet Fuzzy ...................................................................................................14 7

Ndërprerja ............................................................................................................14 8



‐ v ‐

Bashkimi ..............................................................................................................14 8

Pasqyrimi ........................ .....................................................................................14 8

Simetria ................................................................................................................14 9

Kompozimi Max-Min i marrëdhënieve fuzzy .....................................................148

II - Të dhënat e grumbulluara nga pyetësorët ........................................................1 50

Teste të vlefshmërisë...........................................................................................1 50

Karakteristikat e target grupit ..............................................................................15 1

Rezultatet mbi Pasqyrat Financiare dhe Raportimin Financiar ...........................15 5

Pyetësori i Njësive Ekonomike - Niveli i përshtatshmërisë ...................................15 9

Rezultatet për mikronjësitë nga Pyetësori i Profesionistëve ..................................16 1

Rezultatet për mikronjësitë nga Pyetësori i Njësive Ekonomike .........................16 3

Rezultatet mbi Pasqyrat financiare dhe raportimi financiar për qëllime tatimore .16 5

Pyetësori i Subjekteve ............................................................................................16 6

Shtojcë .......................................................................................................................16 8

Pyetsor për Profesionistët (Seksioni 1) ..................................................................16 9

Zbatimi i standardeve të kontabilitetit. Raportimi financiar dhe tatimor ...............17 1

Zbatimi i standardeve të kontabilitetit. Raportimi financiar dhe tatimor (Seksioni

2/1) .........................................................................................................................174

Pyetsor për njësitë ekonomike (Seksioni 1) ...........................................................18 1

Zbatimi i standardeve te kontabilitetit. Raportimi financiar dhe tatimor (Seksioni 2)................................................................................................................................18 2



- vi -

Lista e T abelave

Tabela nr. 2.1 Filozofi të ndryshme në Kontabilitet (ndryshuar: Achleitner, 2000 :15)

...................................................................................................................................... 29

Tabela nr. 2.2 Paraqitja e një shëmbulli të krahasimit të çështjeve të seleksionuara dhematja e tyre SKK – SNK/SNRF. .................................................................................. 47

Tabela nr. 2.3 Paraqitja e një shëmbulli të krahasimit të çështjeve të seleksionuara dhematja e tyre PKP – SNK/SNRF. .................................................................................. 48

Tabela nr. 2.4 Llogaritja e koefiçentëve për matjen e konvergjencës SKK – SNK/SNRF .......................................................................................................................... 49

Tabela nr. 2.5 Llogaritja e koefiçentëve për matjen e konvergjencës PKP – SNK/SNRF .......................................................................................................................... 52

Histograma 2.1 Për konvergjencën e SKK-ve me SNK/SNRF-të ............................... 58

Histograma 2.2 Për konvergjencën e PKP-ve me SNK/SNRF-të ................................ 60

Tabela nr 3.1 Zbatimi i standardeve në disa vënde të rajonit ...................................... 7 7

Tabela nr 4.1 “Disa dallime midis raportimit financiar dhe raportimit tatimor” ......... 87

Tabela nr. 5.1 Pyetjet lidhur me Hipotezën 2 “Paketa e plotë e pasqyrave financiare endërtuar në përputhje me SKK është: (a) e realizueshme dhe (b) e përshtatshme përfurnizimin me informacion për palët e interesuara”. ................................................... 90

Tabela nr. 5.2 Pyetjet lidhur me Hipotezën 3 “Paketa e plotë e pasqyrave financiare endërtuar në përputhje me SKK-të është: (a) e realizueshme dhe (b) e përshtatshme përfurnizimin me informacionin e nevojshem për raportimin financiar për qëllimetatimore”. ..................................................................................................................... 92

Tabela nr. 5.3 “Shkalla e njohjes së standardeve” – përdorimi i analizës Chi-Square”

.................................................................................................................................... 102Tabela nr. 5.4 Chi-Square Tests mosh_re * Sa i njihni SKK-të ................................ 103

Tabela nr. 5.5 Profesioni * Sa i njihni SKK-të Crosstabulation ................................ 103

Tabela nr. 5.6 Chi-Square Tests Profesioni * Sa i njihni SKK-të .............................. 104

Tabela nr. 5.7 Chi-Square Tests “Shpeshtësia e trajnimeve * Sa i njihni SKK-të” ... 104

Tabela nr. 5.8 “Testi Chi-Square” .............................................................................. 105

Tabela nr. 5.9 “Rezultatet mbi zbatueshmërinë dhe rëndësinë e SKK-ve” .............. 107



- vii -

Tabela nr. 5.10 “A mendoni se paketa e plotë e SKK-ve (e përbërë gjithsej nga 15standarde) është e përshtatshme për të dhënë një pamje të vërtetë dhe të sinqertë tëaktivitetit tuaj?” Rezultatet e profesionistëve ............................................................ 108

Tabela nr 5.11 “A mendoni se paketa e plotë e SKK-ve (e përbërë gjithsej nga 15standarte) është e përshtatshme për të dhënë një pamje të vërtetë dhe të sinqertë tëaktivitetit tuaj?” Rezultatet e njësive ekonomike ....................................................... 108

Tabela nr. 5.12 “Rezultatet e pyetësorit mbi përshtatshmërinë e PF-ve” (sipas profesi-onistëve) ..................................................................................................................... 110

Tabela nr. 5.13 “Rezultatet e pyetësorit mbi përshtatshmërinë e PF-ve” (sipas njësiveekonomike) ................................................................................................................ 110

Tabela nr. 5.14 “Rezultatet mbi raportimin financiar për qëllime tatimore” ............. 113

Tabela nr. 5.15 “Rezultatet sipas profesionit të të anketuarve mbi ndërtimin e PF-ve” .................................................................................................................................... 115

Tabela nr. A1 “Shpërndarja sipas rretheve” .............................................................. 15 1

Tabela nr. A2 “Shpërndarja sipas gjinisë” ................................................................. 15 1

Tabela nr. A3 “Shpërndarja sipas moshës” ................................................................ 15 1

Tabela nr. A4 “Shpërndarja sipas profesionit” .......................................................... 15 1

Tabela nr. A5 “Shpërndarja sipas anëtarësimit në shoqatat profesionale” ................ 15 2

Tabela nr. A6 “Shpërndarja sipas llojit te aktivitetit” ................................................ 15 2

Tabela nr. A7 “Shpërndarja sipas Statusit Juridik” ................................................... 15 2

Tabela nr. A8 “Shpërndarja sipas numrit të punëmarrësve” ...................................... 15 2

Tabela nr. A9 “Shpërndarja sipas viteve që ushtrojnë aktivitet” ............................... 15 3

Tabela nr. A10 “Shpërndarja sipas të ardhurave” – (Pyetësori i Njësive Ekonomike)

.................................................................................................................................... 15 3

Tabela nr. A11 “Shpërndarja sipas viteve të aktivitetit” – (Pyetësori i NjësiveEkonomike) ................................................................................................................ 15 3

Tabela nr. A12 “Shpërndarja sipas Profesionit” – (Pyetësori i Njësive Ekonomike) 15 3

Tabela nr. A13 “Shpërndarja sipas pozicionit në punë” – (Pyetësori i NjësiveEkonomike) ................................................................................................................ 15 4

Tabela nr. A14 “Shpërndarja sipas arsimit” .............................................................. 15 4

Tabela nr. A15 “Sa shpesh trajnoheni” ...................................................................... 15 4



- viii -

Tabela nr. A16 “Shpërndarja për njohjen e KKK-ve” ............................................... 15 4

Tabela nr. A17 “Shpërndarja për shpeshtësinë e kontaktimit me KKK-në” ............. 15 5

Tabela nr. A18 “Lidhja Moshë * shpështesia e trajnimit” Crosstabulation ............... 15 5

Tabela nr. A19 “Njohja e SKK sipas profesionit të të anketuarve” ........................... 15 5

Tabela nr. A20 “Sa i njihni SKK-të * kohëzgjatja” Crosstabulation ......................... 15 6

Tabela nr. A21 “Mosha * anëtarësimi në shoqata” Crosstabulation ........................ 15 6

Tabela nr. A22 “Profesioni * A mendoni se paketa e plotë e SKK-ve (e përbërëgjithsej nga 15 standarte) është e përshtatshme për të dhënë një pamje të vërtetë dhe tësinqertë të aktivitetit tuaj? Crosstabulation – Pyetësori i Profesionistëve ................ 15 6

Tabela nr. A23 “Niveli i përshtatshmërisë së Bilancit” – (Pyetësori i Profesionistëve) .................................................................................................................................... 15 7

Tabela nr. A24 “Niveli i përshtatshmërisë së PASH natyrës” – (Pyetësori iProfesionistëve) .......................................................................................................... 15 7

Tabela nr. A25 “Niveli i përshtatshmërisë së PASH funksioneve” – (Pyetësori iProfesionistëve) .......................................................................................................... 15 7

Tabela nr. A26 “Niveli i përshtatshmërisë së CF direkte – pyetësori i profesionisteve” .................................................................................................................................... 15 8

Tabela nr. A27 “Niveli i përshtatshmërisë së CF-ve indirekte” – (Pyetësori iProfesionistëve) .......................................................................................................... 15 8

Tabela nr. A28 “Niveli i përshtatshmërisë së PNK-ve” – (Pyetësori i Profesionistëve) .................................................................................................................................... 15 8

Tabela nr. A29 “Niveli i përshtatshmërisë së shënimeve shpjeguese” – (Pyetësori iProfesionistëve) .......................................................................................................... 15 9

Tabela nr. A30 “Niveli i përshtatshmërisë së Bilanci -” ............................................ 15 9

Tabela nr. A31 “Niveli i përshtatshmërisë së PASH – Natyrës” ............................... 15 9

Tabela nr. A32 “Niveli i përshtatshmërisë së PASH – funksioneve” ........................ 1 60

Tabela nr. A33 “Niveli i përshtatshmërisë së CF – mdirekte” .................................. 1 60

Tabela nr. A34 “Niveli i përshtatshmërisë së CF – mindirekte” ............................... 1 60

Tabela nr. A35 “Niveli i përshtatshmërisë së PNK” .................................................. 16 1

Tabela nr. A36 “Niveli i përshtatshmërisë së shënimeve shpjeguese” ...................... 16 1



- ix -

Tabela nr. A37 “Rezultatet e përshtatshmërisë së PF – Bilanci Mikronjësi” ............ 16 1

Tabela nr. A38 “Përshtatshmëria e PF-PASh – natyrës Mikronjësitë” ..................... 16 1

Tabela nr. A39 “Përshtatshmëria e PF-PASH funksioneve Mikronjësitë” ................ 16 2

Tabela nr. A40 “Përshtatshmëria e PF_Cf – mdirekte Mikronjësi” .......................... 16 2

Tabela nr. A41 “Përshtatshmëria e PF_Cf – mindirekte-Mikronjësi” ....................... 16 2

Tabela nr. A42 “Rezultatet e përshtatshmërisë së PF-Bilanci Mikronjësi” ............... 16 3

Tabela nr. A43 “Përshtatshmëria e PF-PASh – natyrës Mikronjësitë” ..................... 16 3

Tabela nr. A44 “Përshtatshmëria e PF PASH – funksioneve Mikronjësitë” ............. 16 3

Tabela nr. A45 “Përshtatshmëria e PF_Cf – mdirekte Mikronjësi” .......................... 16 3

Tabela nr. A46 “Përshtatshmëria e PF_Cf – mindirekte-Mikronjësi” ....................... 16 3

Tabela nr. A47 “Për kontabilitetin e mikronjësive keni përdorur:” ........................... 16 4

Tabela nr. A48 “Shkalla e rëndësisë për llojin e kontabilitetit - Mikronjësitë” ......... 16 4

SKK 15 Kontabiliteti rritës .................................................................................... 16 4

Kontabiliteti Cash flow .......................................................................................... 16 4

Tabela nr. A49 “Për furnizimin me informacion për palët e interesuara dhe konkretisht për raportimin financiar për qëllime tatimore, a mendoni se paketa e plotë e pasqyravefinanciare e ndërtuar në lidhje me SNK/SNRF-të është: a) e Realizueshme ” ........... 16 5

Tabela nr. A50 “Për furnizimin me informacion për palët e interesuara dhe konkretisht për raportimin financiar për qëllime tatimore, a mendoni se paketa e plotë e pasqyravefinanciare e ndertuar në lidhje me SNK/SNRF-të është: b) e Përshtatshme ” ........... 16 5

Tabela nr. A51 “Për furnizimin me informacion për palët e interesuara dhe konkretisht për raportimin financiar për qëllime tatimore mendoni se duhet të ndërtoni: a) Një

paketë të plotë të pasqyrave financiare dhe më pas të bëni modifikimet për raportimin financiar për qëllime tatimore .”. ............................................................................... 16 5

Tabela nr. A52 “Për furnizimin me informacion për palët e interesuara dhe konkretisht për raportimin financiar për qëllime tatimore mendoni se duhet të ndërtoni: b) Dy paketa të plota të pasqyrave financiare të veçanta, njërën për raportimin e brendshëmdhe tjetrën (veças për raportimin financiar) .” ........................................................... 16 6

Tabela nr. A53 “Për raportimin financiar për qëllime tatimore, a mendoni se paketa e plotë e pasqyrave financiare e ndërtuar në lidhje me SKK-të është: a) e realizueshme ” .................................................................................................................................... 16 6



- x -

Tabela nr. A54 “Për raportimin financiar për qëllime tatimore, a mendoni se paketa e plotë e pasqyrave financiare e ndërtuar në lidhje me SKK-të është: b) e përshtatshme ” .................................................................................................................................... 16 6

Tabela nr. A55 “Për furnizimin me informacion për palët e interesuara dhe konkretisht për raportimin financiar për qëllime tatimore mendoni se duhet të ndërtoni: a) Një paketë të plotë të pasqyrave financiare dhe më pas të bëni modifikimet për raportimin financiar për qëllime tatimore ................................................................................... 16 7

Tabela nr. A56 “Për furnizimin me informacion për palët e interesuara dhe konkretisht për raportimin financiar për qëllime tatimore mendoni se duhet të ndërtoni: b) Dy paketa të plota të pasqyrave financiare të veçanta, njërën për raportimin e brendshëmdhe tjetrën (veças) për raportimin financiar. ” ........................................................... 16 7



- xi -

Lista e Grafikëve

Kapitulli I .....................................................................................................................1

Kapitulli II ..................................................................................................................15

Grafiku nr. 2.1 Reformat në sistemin kontabël .........................................................16

Grafiku nr. 2.2 Harmonizimi dhe Standartizimi (Burimi: Pellens, 2001 :387) ........26

Kapitulli III .................................................................................................................65

Kapitulli IV .................................................................................................................78

Kapitulli V ..................................................................................................................89

Grafiku nr. 5.1 “Shpërndarja sipas moshës” .............................................................96

Grafiku nr. 5.2 “Shpërndarja sipas profesionit” ........................................................96

Grafiku nr. 5.3 “Shpërndarja sipas anëtarësimit në Shoqatat profesionale” .............97

Grafiku nr. 5.4 “Kontaktimi me organizmat profesionale dhe KKK-të” ..................97

Grafiku nr. 5.5 “Shpërndarja sipas llojit të aktivitetit” .............................................98

Grafiku nr. 5.6 “Shpërndarja sipas arsimit” (Pyetësori i subjekteve) .....................100Grafiku nr. 5.7 “Zbatueshmëria dhe rëndësia” - sipas të anketuarve profesionistë 106

Grafiku nr. 5.8 “Rezultatet mbi përshtatshmërinë e PF-ve” (nga të anketuarit për NMV-të) ..................................................................................................................111

Grafiku nr. 5.9 “Rezultatet mbi përshtatshmërinë e PF-ve” (nga të anketuarit përmikronjësitë ekonomike) ........................................................................................111

Grafiku nr. 5.10 “Rezultatet sipas profesionit të të anketuarve mbi ndërtimin e PF-

ve”. .........................................................................................................................115

Grafiku nr. 5.11 “Zbatimi i disa çështjeve për SKK 1” ..........................................117

Grafiku nr. 5.12 “Konstatimi i rënies në vlerë i aktiveve financiare” ...................118

Grafiku nr. 5.13 “Konstatimi i rënies në vlerë të inventareve” ..............................118

Grafiku nr. 5.14 “Konstatimi i rënies në vlerë i AAM-ve dhe AAJM-ve” .............119

Grafiku nr. 5.15 “Evidentimi i njësisë gjeneruese të parasë në PF” .......................119

Grafiku nr. 5.16 “Evidentimi i provizioneve, aktiveve dhe pasiveve të kushtëzuaranë PF”......................................................................................................................120



- xii -

Grafiku nr. 5.17 “Llojet e provizioneve dhe paraqitja e tyre në PF” ......................121

Grafiku nr. 5.18 “Evidentimi i qerave në PF” ........................................................121

Grafiku nr. 5.19 “Arsyet e korrigjimit të fitimit përpara llogaritjes së tatimit mbi

fitimin”. ...................................................................................................................123

Kapitulli VI .................................................................................................................12 5

Literatura ...................................................................................................................13 3

Aneks ..........................................................................................................................14 5

Shtojcë ........................................................................................................................16 8



- xiii -

Lista e shkurtimeve

AAJM Aktivet Afatgjata Jo-MaterialeAAM Aktivet Afatgjata Materiale

BB Banka Botërore

BE Bashkimi Europian

BSNK Bordi i Standardeve Nërkombëtare të Kontabilitetit

EEC Komuniteti Ekonomik Europian

EKR Ekspert Kontabël i Autorizuar

FCM Federata e Ekspertëve Kontabël të Mesdheut

FIDEF Federata e Ekspertëve Kontabël Frankofone

GAAP Parimet e Përgjithëshme të Pranuara të Kontabilitetit

IEKA Instituti i Ekspertëve Kontabël të Autorizuar

IFAC Federata Ndërkombëtare e Kontabilistëve

IKM Instituti i Kontabilisteve të Miratuar

INSTAT Instituti i Statistikës dhe Matematikës së Aplikuar

KKK Këshilli Kombëtar i Kontabilitetit

KSNK Komiteti Ndërkombëtar i Standardeve të Kontabilitetit

NMV Ndërmarje të Vogla dhe të Mesme

OKI Organizmi Italian i Kontabilitetit

PF Pasqyra Financiare

PKP Plani Kontabël i Përgjithshëm

SEEPAD Partneriteti i Vëndeve të Europës Juglindore për Zhvillimin Kontabël

SME Ndërmarjet e Vogla dhe të Mesme

SNK Standardet Ndërkombëtare të KontabilitetitSNRF Standardet Ndërkombëtare të Raportimit Financiar

TAS Standardet Turke të Kontabilitetit

TVSH Tatimi mbi Vlerën e Shtuar

VKM Vendim i Këshillit të Ministrave



Hyrje

Qëllimi dhe objektivi

Literatura e shqyrtuar

Metodologjia

Burimi i të dhënave

Struktura e punimit

Gjetjet kryesore të punimit

Kufizimet

fq. 1 ÷ 14

Kapitulli I



Kapitulli I Hyrje

Msc. Mirela Ujkani (Miti) fq. 1 UT – Fakulteti i Ekonomisë – Tiranë

Kapitulli I .

Hyrje

Në tregjet moderne dhe të sofistikuara të kapitalit, raportimi financiar është mjaft i

rëndësishëm për proçesin e vendimmarrjes nga ana e investitorëve dhe përdorueseve

të tjerë. Ndërkohë, për të plotësuar kërkesat e sistemeve ekonomike, financiare dhe

ligjore kombëtare janë zhvilluar praktika dhe rregulla të ndryshme. Sfida e

harmonizimit ndërkombëtar synon të zvogëlojë ose të eliminojë këto diferenca, të

vendosë një nivel raportimi financiar dhe të ndihmojë në krijimin e tregjeve kapitale

ndërkombëtare më efiçente. Praktikat kontabël dhe raportimi financiar duhet të jenë

një gjuhë universale. Ka një sërë faktorësh kryesorë që kanë nxitur dhe nxisinharmonizimin mbarëbotëror të raportimit financiar, përfshirë globalizimin në rritje të

tregjeve të kapitalit. Ndërmjet të tjerash, ritmi i shpejtë me të cilin është zhvilluar

teknologjia e informacionit, ka çuar në lehtësimin e lëvizjes elektronike të fondeve

përtej kufijve kombëtarë dhe ka rritur gadishmërinë e investitorëve për të investuar

përtej këtyre kufijve.

Si një pasqyrim i lëvizjes drejt harmonizimit ndërkombëtar i raportimit financiar është

shtrirja e përdorimit të Standardeve Ndërkombëtare të Raportimit Financiar (SNRF)

në mbarë botën. Kjo tendencë është tregues i rritjes së ndërkombëtarizimit të biznesit.

Tashmë ka mjaft vënde që janë duke ndjekur një politikë formale në kuadrin e

konvergjencës me SNRF-të. Që nga viti 2005, shtetet e Europës së Bashkuar,

Australia, Hong Kong dhe Afrika e Jugut kanë konverguar me SNRF-të, ndërsa

Japonia dhe SHBA janë duke punuar së bashku me BSNK-në për të konverguar

standardet e tyre.1

Në vendin tonë që nga fillimi i 1 Janarit 2008 e në vazhdim hartimi i pasqyrave

financiare bëhet sipas kërkesave të Ligjit të ri të kontabilitetit nr. 9228 “ Për

kontabilitetin dhe pasqyrat financiare ”, i miratur nga Parlamenti në Prill të vitit 2004.

Ky ligj ka përcaktuar llojet e Standardeve Kontabël (Kombëtare apo Ndërkombëtare)

që do të aplikohen nga njësitë ekonomike në Shqipëri në përputhje me grupimet e

shoqërive përkatëse që do të kenë detyrimin për zbatimin e këtyre Standardeve.

1 http://www.ifrs.org/Use-around-the-world/Pages/Use-around-the-world.aspx



Kapitulli I Hyrje


1.1 Qëllimi dhe objektivi

Qëllimi i kësaj pune kërkimore është të evidentojë gjendjen aktuale të zhvillimit dhe

zbatimit të rregullimit kontabël dhe raportimit financiar në Shqipëri, nivelin e zbatimit

të Standardeve Kontabël të Kontabilitetit, të vlerësojë bazën ligjore vendase dhekërkesat e integrimit dhe globalizimit në lidhje me zbatimin e standardeve kontabël.

Nëpërmjet këtij punimi do të paraqitet progresi i bërë aktualisht në rregullimin

kontabël dhe të raportimit financiar në Shqipëri në koherencë me Standardet

Ndërkombëtare të Kontabilitetit dhe Standardeve Ndërkombëtare të Raportimit

Financiar, do të evidentojë problemet e dala gjatë zbatimit të rregullimit kontabël dhe

raportimit financiar pas vitit 2008. Gjithashtu mbi bazë përshkruese dhe analizuese do

të evidentohet edhe implementimi i standardeve kontabël në vëndet e rajonit, faktorët

që kanë ndikuar në këtë nivel implementimi. Në përfundim do të jepen dhe

rekomandimet në lidhje me zgjidhjen e problemeve dhe ndërmarrjen e hapave të

nevojshme.

Për sa më sipër hipotezat që do të testohen nëpërmjet këtij punimi janë këto:

Hipoteza 1 . Paketa e plotë e Standardeve Kombëtare të Kontabilitetit është një

risi në Shqipëri dhe në përputhje me SNK/SNRF-të. Hipoteza 2 . Paketa e plotë e pasqyrave financiare e ndërtuar në përputhje me

SKK-të është e (a) realizueshme (b) e përshtatshme për furnizimin me

informacion për palët e interesuara.

Hipoteza 3 . Paketa e plotë e pasqyrave financiare e ndërtuar në përputhje me

SKK-të është e (a) realizueshme (b) e përshtatshme për furnizimin me

informacionin e nevojshëm për raportimin financiar për qëllime tatimore.

Eksperienca ime në fushën akademike si dhe në fushën aplikative të zbatimit të

standardeve të kontabilitetit dhe të raportimit financiar me ndihmojnë të kuptoj

nevojën që ka aktualisht për të analizuar situatën dhe për të evidentuar problemet e

zbatimit të standardizimit kontabël në Shqipëri dhe të dhënies së rekomandimeve të

nevojshme organeve kompetente dhe palëve të interesuara për ndërmarrjen e hapave

të duhura në këtë drejtim. Gjithashtu dëshira për të dhënë një kontribut në plotësimin

e literaturës shqiptare për standardizimin kontabël, për nevojat e tij edhe në Shqipëri,

ka qënë një tjetër motiv për zgjedhjen e këtij punimi.



Kapitulli I Hyrje


1.2 Literatura e shqyrtuar

Studime të ndryshme janë kryer në lidhje me çështjet e harmonizimit dhe

standardizimit të kontabilitetit në Europë dhe në vënde të tjera si dhe në impaktin e tij

në krahasueshmërinë dhe transparencën e pasqyrave financiare. Në ndjekje të këtijqëllimi, BSNK-ja punon në bashkëpunim të ngushtë me palët e interesuara në mbarë

botën, duke përfshirë investitorët, hartuesit kombëtarë të standardeve, rregullatorët,

audituesit, akademikë dhe të tjerët të cilët kanë një interes në zhvillimin e cilësisë së

lartë të standardeve globale.2

Studimet e mëparshme kanë shqyrtuar çështje që lidhen me pasojat e mundshme të

rregullave të Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit / SNRF, duke përfshirë

edhe kostot / përfitimet e mundshme lidhur me miratimin e SNK/SNRF (Stolowy &

Cazavan 2001; Bradshaw dhe Miller 2003; Cairns 2003; Mazars 2003; Haller &

Eierle 2004; Nobes & Parker 2004; Street & Larson 2004; Delvaille, Ebbers &

Saccon 2005; Epstein & Mirza 2001; etj).

Këto studime paraprake, për shembull Meek (2003), kanë ngritur dyshime të

konsiderueshme në lidhje me faktin nëse një standard global i kontabilitetit do të

rezultojë në kontabilitet të krahasueshëm në botë. Pasi praktika të ndryshme tëkontabilitetit në të gjithë vëndet mund të rezultojë në transaksione të ngjashme

ekonomike që regjistrohen në mënyra të ndryshme. Kjo mungesë krahasueshmërie e

komplikon analizën ndërkombëtare financiare dhe investimet. Pa marrë parasysh se sa

të ngjashme janë sistemet e kontabilitetit në vënde të ndryshme, nuk do të jetë e lehtë

krahasueshmëria për shkak të dallimeve të mëdha në mënyrën se si janë zbatuar nga

njësitë ekonomike këto standarde si pasojë e dallimeve në mjedisin ekonomik, politik

dhe kulturor. Studime të ndryshme kanë nxjerrë përfundimin se vëndet që kanë

kultura të ndryshme kanë rregulla të ndryshme të kontabilitetit dhe të praktikave.

Adhikari dhe Tondkar (1992, fq. 76) kanë raportuar se “Raportimi, kontabiliteti dhe

standardet për dhënien e informacionit dhe praktikat nuk zhvillohen në vakum, por

pasqyrojnë mjedisin e veçantë në të cilën ato janë zhvilluar”. Parimet e kontabilitetit

dhe praktikat kontable janë të ndikuara në përgjithësi, jo vetëm nga faktorë të mjedisit

të tilla si vlera, historia dhe kultura, por edhe nga faza e zhvillimit ekonomik të

shoqërisë dhe sistemit të kontabilitetit.

2 www.ifrs.com/the move towards global standards/



Kapitulli I Hyrje


Një tjetër grup i studimeve dëshmon se problemet në zbatimin e SNK/SNRF-ve

brenda shteteve anëtare Europiane janë të lidhura gjerësisht me përgatitjen e

informacionit të kontabilitetit për qëllime tatimore, të cilat nuk korrespondojnë me

raportimin financiar të SNK/SNRF-ve për investitorët / përdoruesit e tjerë (Nobes

1998, BSNK 2003). Buchanan (2003) sugjeroi se përputhshmëria, zbatueshmëria dhe

legjislacioni janë ndër shumë çështje që duhet të zgjidhen në proçesin e zhvillimit të

një pakete të vetme standardesh botërore. Larson dhe Street (2004) kanë evidentuar në

studimin e tyre të konvergjencës, në bazë të të dhënave të mbledhura nga firmat më të

mëdha ndërkombëtare gjatë 2002, se dy pengesat më të rëndësishme të konvergjencës

duhet të jenë natyra e komplikuar e SNRF-ve të veçanta (duke përfshirë instrumentet

financiare) dhe orientimi tatimor të shumë sistemeve kombëtare të kontabilitetit.

Edhe në studimet që kanë analizuar dallimet midis raportimit financiar të një vendi të

caktuar dhe kuadrit konceptual të BSNK-së (Vellam 2004), arritën në përfundimin se

dallimet më të mëdha midis standardeve të kontabilitetit vendor dhe atij ndërkombëtar

kanë të bëjnë me lidhjen ndërmjet raportimit financiar dhe raportimit financiar për

efekt tatimor.

Studimet pas zbatimit të SNK/SNRF-ve kanë evidentuar se në përgjithësi krijimi i

standardeve kombëtare të kontabilitetit në përputhje me SNK/SNRF-të dhezbatueshmëria e tyre, pavarësisht nga problemet e hasura gjatë zbatimit, kanë çuar në

përmirësimin e cilësisë së raportimit financiar (Burgstahler et al. 2006, Li & Meek

2006, Epstein dhe Mirza 2006, Jermakovicz et al. 2007, etj). Në një studim të Barth

(2007) të dhënat financiare të firmave që ushtronin aktivitet në 21 vënde konfirmuan

se njësitë ekonomike që zbatojnë SNK/SNRF-të kanë përjetuar një përmirësim në

cilësinë e kontabilitetit midis periudhës para dhe pas miratimit të zbatimit të

standardeve. Iatridis (2010) në bazë të të dhënave të mbledhura nga njësitë ekonomiketë listuara në bursën e Londrës konkludoi se zbatimi i SNRF-ve ka ndikuar pozitivisht

në performancën financiare (matur nga përfitueshmëria dhe potencialet e rritjes).

Shumë studime që kanë shqyrtuar ndikimet e zbatimit të SNK/SNRF, konfirmojnë

probleme të zbatimit të SNK-ve (Jermakowicz 2004, Sucher dhe Jindrichovska 2004,

Hung dhe Subramanyam 2007).

Ndërkohë që nga ana tjetër ka edhe numër në rritje të studimeve që vënë në dyshim

rëndësinë e zhvillimit të SNRF-ve. Studimi i kryer nga Schultz dhe Lopez (2001)

evidenton se standarde uniforme ndërkombëtare të kontabilitetit mund të mos



Kapitulli I Hyrje


rezultojnë realisht në uniformitet mes vëndeve, veçanërisht kur këto standarde lejojnë

diskrecion (dykuptimësi) / paqartësi të konsiderueshme. Irvine dhe Lucas (2006)

gjithashtu konkluduan se zhvillimi i globalizimit të standardeve të kontabilitetit

siguron përfitime të tjera që nuk janë aq të rëndësishme për zhvillimin dhe kombet në

zhvillim. Miratimi i SNRF-ve do të shpëtojë korporatat shumëkombëshe nga

shpenzimet e përgatitjes së më shumë se një sërë pasqyrash financiare për juridiksione

të ndryshme kombëtare dhe firmat e mëdha të kontabilitetit do të përfitojnë në

përpjekjet e tyre për të zgjeruar tregun botëror për shërbimet e tyre. Perera (1989)

parashikoi se informacioni i kontabilitetit prodhuar në përputhje me sistemin e

kontabilitetit të vëndeve të zhvilluara nuk është i ndryshëm nga modelet e vendosura

nga vëndet më pak të zhvilluara.

Siç vërehet nga sa më sipër, një numër i madh i studimeve të kryera në vënde të

ndryshme kanë nxjerrë në pah të mirat e të paturit të një pakete të vetme të

standardeve të raportimit financiar në të gjithë globin. Pak studime kanë dhënë

pikëpamje të kundërta në lidhje me rëndësinë e miratimit të zhvillimit të SNRF-ve për

ekonomitë në zhvillim.

Gjithashtu edhe në Shqipëri studime të ndryshme (KKK 2008, 2010; Dhamo S. 2005,

2008; Lamani D. 2005; Naço M. & Gaxha V. 2008; Kapllani V. & Dunhanxhiu I.

2012; etj) tregojnë se zbatimi për herë të parë dhe në vazhdimësi i standardeve

kombëtare të kontabilitetit edhe pse ka pasur vështiresitë e veta rezulton i suksesshëm.

Studimet kanë treguar se veshtirësitë kanë qënë më tepër në kuptimin e

terminologjive dhe në konceptimin e standardeve (ndryshimet konceptuale midis

PKP-ve dhe standardeve, apo terminologjive të reja), orientimi i raportimit financiar

për efekte tatimore, mungesa e kapaciteteve profesionale për zbatimin e standardeve,

mungesa e bursës, mungesa e një tregu aktiv, zhvillimet ekonomike etj. Por

pavarësisht vështirësive të hasura suksesi i zbatimit të paketës së plotë të standardeve

në përputhje me SNK/SNRF-të tashmë është evident.

Në këtë punim do të evidentohet se si paketa e plotë e standardeve të kontabilitetit

ishte një risi për vendin tonë dhe në përputhje me SNK/SNRF-të. Duke patur parasysh

kushtet e zhvillimit ekonomik në vendin tonë do të tregohet se paketa e plotë e

pasqyrave financiare është e përshtatshme dhe e realizueshme për të furnizuar meinformacionin e nevojshem palët e treta.



Kapitulli I Hyrje


Shpesh herë themi që ndërtimi i standardeve kombëtare të kontabilitetit duhet të jenë

në përputhje me SNK/SNRF-të. Ajo që do të paraqitet në punim është pikërisht matja

e këtij harmonizimi. Do të evidentohet matja e harmonizimit formal midis

standardeve kombëtare të kontabilitetit me standardet ndërkombëtare si dhe matja e

harmonizimit formal mes planit të përgjithëm kontabël me standardet ndërkombëtare.

Për këtë qëllim janë shqyrtuar dhe studimet e bëra në lidhje me evidentimin e

përputhshmërisë së rregullimit kontabël kombëtar me ato të SNK/SNRF.

Studimet për harmonizimin gjithnjë e më shumë kanë diskutuar rreth nevojës për

matje statistikore dhe përcaktimin e ndikimit të harmonizimit. Studimet ekzistuese

rreth kësaj fushe ndahen në dy grupe të mëdha: studime të harmonizimit material (de

facto) (Tay and Parker 1990; Emenyou dhe Gray 1992, 1996; Hermann dhe Thomas1995; Archer, Delvaille dhe McLeay 1995; Canibano dhe Mora 2000;) dhe studime

kërkimore të harmonizimit formal (de jure) (McKinnon dhe Janell 1984; Doupnik

dhe Taylor 1985; Doupnik 1987; Frank 1979; Rahman et al.1996; Chen et al.2002;

Fontes, Rodrigues dhe Craig 2005; etj).

Studiuesit janë përpjekur të përcaktojnë nivelin e harmonizimit të kontabilitetit, duke

shqyrtuar praktikat e përzgjedhura të matjes të përdorura nga kompanitë në Europë

(Emenyonu & Gray 1992, 1996; Herrmann & Thomas 1995, 1996; Murphy 2000;

Van der Tas 1988, etj). Këto studime kanë analizuar pasqyrat financiare (raportet)

vjetore nga kompanitë me seli në vënde të ndryshme për të përcaktuar nivelin e

përputhjes midis praktikave të ndryshme të kontabilitetit dhe ndikimin e adoptimit të

standardeve ndërkombëtare për harmonizimin e kontabilitetit. Treguesit, si indekset I

dhe C, si dhe indeksi H të paraqitura nga Van der Tas (1988), janë përdorur gjerësisht

në shumicën e studimeve për vlerësimin e konvergjencës të kontabilitetit dhe shumica

kanë qenë të fokusuara në matjen e harmonizimit material. Konkretisht (1) Indeksi H

është përdorur për matjen e harmonizimit brenda vendit, (2) indeksi C për matjen e

harmonizimit brenda vendit me sistemet e raportimit të shumëfishta dhe (3) Indeksi I

për të matur harmonizimin material ndërkombëtar.

Në thelb studimet e harmonizimit material janë të ndryshme kundrejt atyre të

harmonizimit formal. Gjithashtu dhe indekset e përdorura në matjen e harmonizimit

material nuk janë të vlefshme për vlerësimin e harmonizimit formal. Disa studiues siAdhikari dhe Tondkar (1992), Lainez et al. (1996), si dhe Rahman et al. (1996), kanë



Kapitulli I Hyrje


zhvilluar, edhe pse paraprakisht dhe me vështirësi, metoda të reja të përparuara në

matjen e harmonizimit formal. Në këtë fushë të kërkimit, kontribute të tjera janë

dhënë nga Garrido et al. (2002) dhe Fontes et al. (2005).

Garrido et al. (2002) ka kryer një studim për harmonizimin formal në kohë (një

standard të vetëm gjatë periudhave të ndryshme). Studimi u përqëndrua në vlerësimin

e progresit të KSNK-së. Arritjet e KSNK-së nëpër tre fazat e vendosjes së

standardeve, janë vlerësuar nga distanca Euklidiane. Rezultatet provuan se KSNK-ja

kishte bërë përparim të madh në lidhje me nivelin e harmonisë, arritur kjo nëpërmjet

standardeve të kontabilitetit.

Pyetja kryesore në lidhje me këtë studim është nëse duhet përdorur apo jo distancaEuklidiane, pasi ajo është një distancë absolute. Rezultatet e distancave Euklidiane

mund të tregojnë vetëm dallimin midis çështjeve të krahasuara, por nuk mund të

reflektojnë ngjashmëritë ose mosngjashmëritë e çështjeve të krahasuara. Kjo e metë e

bën këtë metodë të papërshtatshme për përdorim në analizimin e konvergjencës midis

standardeve të ndryshme ose në progresin e arritur brenda një standardi.

Të vetëdijshëm për të metat ekzistuese nga metoda e përdorur më sipër, Fontes et al.

(2005) propozuan koefiçentin Jaccard dhe koefiçentin Spearman për të vlerësuar progresin e harmonizimit formal mes çdo dy grupeve të standardeve të kontabilitetit.

Ata matën harmonizimin formal mes Standardeve të Kontabilitetit Portugez dhe

SNRF-ve në tri fazat e konvergjencës të kontabilitetit, duke përdorur distancën

Euklidiane, koefiçentët Jaccard si dhe koefiçentët Spearman. Rezultati tregoi se

metodat e koefiçentëve janë më të mira se sa përdorimi i distancës Euklidiane.

Distanca Euklidiane jep vlerat absolute dhe nuk është e lehtë e interpretueshme, pra

ajo mund të përdoret vetëm për të vlerësuar përparimin në drejtimin dinamik. Në tëkundërt, rezultatet e dhëna nga koefiçentët (Jaccard / Spearman), mund të

interpretohen si në aspektin dinamik (rezultatet në rritje me kalimin e kohës shënojnë

përparime në harmonizimin formal) por edhe në aspektin statik.

Për rastin e Shqipërisë ekzistojnë studime të Deari F. et al 2010, në matjen e

harmonizimit formal të vendeve Çeki, Maqedoni dhe Shqipëri me SNKR/SNRF-të:

Por ky studim nuk trajton setin e plotë të Standardeve të Kontabilitetit në Shqipëri por

është i fokusuar në analizën e ngjashmërisë dhe diferencave të disa çështjeve të



Kapitulli I Hyrje


raportimit financiare midis vendeve të studiuara. Gjithashtu matja e këtij harmonizimi

është mbështetur në metodat e koefiçentit Jaccard duke treguar thjesht ngjashmërinë

ose jo të çështjeve të trajtuara.

Duke marrë parasysh karakteristikat në kontekstin e literatur ë s së shqyrtuar të

harmonizimit formal, ky punim ka për qëllim të japi një metodë për matjen e

konvergjencës mes çdo dy grupeve të standardeve të kontabilitetit e bërë kjo

nëpërmjet analiz ë s fuzzy clustering .

Analiza Fuzzy Clustering( Zadeh L. 1965) është një metodë që përdoret në analiza

statistikore multivariable. Ajo vë në funksionim metoda matematikore për të

identifikuar marrëdhëniet e afërta (të ngjashmërisë) ose të largëta (të dallueshmërisë)

të çështjeve apo rasteve të shqyrtuara, në mënyrë që ti klasifikoj ato objektivisht. Përmatjen e këtyre marrëdhënieve janë përdorur koefiçentët e përputhjes.

Por sigurisht që ky punim lë hapsirë për kërkime dhe studime të mëtejshme në fushën

e matjes së harmonizimit të standardeve kombëtare me standardet ndërkombëtare të

kontabilitetit.

1.3 Metodologjia

Punimi ka si qëllim të paraqesë një pasqyrë të zbatimit që nga 1 Janari 2008 të

standardeve kombëtare të kontabilitetit, lidhjen me raportimin financiar për qëllime

fiskale, problemet dhe nevojat që do të paraqiten gjatë fazës së zbatimit të tyre si dhe

zhvillimin e standardizimit kontabël në koherencë me standardet ndërkombëtare si një

nevojë e kohës për të siguruar integrimin në BE.

Në punim është menduar të paraqitet edhe implementimi i standardeve të

kontabilitetit në vëndet e rajonit për të evidentuar specifikat dhe problemet e

ngjashme në proçesin e rregullimit kontabël. Nëpërmjet një analize njohëse dhe

krahasuese të proçesit të rregullimit në fushën kontabël në vendet e rajonit do të

evidentohet edhe pozicioni i Shqipërisë në këtë proçes. Argument tjeter themelor

është nevoja dhe dobia që kanë sipërmarrje të ndryshme, pavarësisht nga vendi i tyre,

për të furnizuar ndërhyrësit në tregjet e kapitalit me raporte dhe pasqyra financiare të

përgatitura dhe të paraqitura sipas standardeve të njëjta të kontabilitetit.



Kapitulli I Hyrje


Nëpërmjet analizave statistikore përshkruese, njohëse dhe krahasuese, si edhe

nëpërmjet testimit të hipotezave të bazuara në të dhënat e pyetësorëve të hartuar, do të

mundësohet kuptimi i prirjes së zhvillimit të praktikës kontabël dhe proçesit të

harmonizimit, si edhe në arritjen e rekomandimeve të nevojshme me qëllim zbatimin

më me efektivitet të standardeve të kontabilitetit në vendin tonë. Metodat që janë

përdorur në këtë punim janë modeli Fuzzy Clustering për testimin e hipotezës së parë,

duke u mbështetur në të dhëna sekondare (Shiko Kapitulli II, 2.4). Kurse testimi i dy

hipotezave të tjera është kryer mbi bazën e analizave statitikore (si testi Chi – Square i

pavarësisë) të të dhënave të grumbulluara nga pyetësorët drejtuar njësive ekonomike

dhe profesionistëve për zbatimin dhe evidentimin e problematikave të Standardeve

Kombëtare të Kontabilitetit (SKK-ve) (Shiko Kapitulli V, 5.1-5.4)

1.4 Burimi i të dhënave

Burimi i të dhënave janë primare dhe sekondare duke patur parasysh se qëllimi i

punimit është të evidentojë gjendjen aktuale të zhvillimit dhe zbatimit të rregullimit

kontabël dhe raportimit financiar në Shqipëri, nivelin e zbatimit të Standardeve

Kontabël të Kontabilitetit, të vlerësojë bazën ligjore vendase dhe kërkesat e integrimit

dhe globalizimit në lidhje me zbatimin e standardeve kontabël.

Për testimin e hipotezës së parë janë përdorur si burim të dhënat e SKK-ve, PKP-së,

SNK-ve dhe SNRF-ve. Kurse për testimin e hipotezës së dytë dhe të tretë target-grupi

për grumbullimin e të dhënave të studimit janë:

1. Profesionistë të fushës së kontabilitetit ; Në këtë kategori u bënë këto ndarje:

kontabilist, kontabël i miratuar, ekspert kontabël të regjistruar si dhe kategoria të

tjerë (për të evidentuar çdo profesionist tjetër jo i specifikuar në kategoritë emësipërme dhe që realisht merret me hartimin dhe zbatimin e SKK-ve), duke

plotësuar kështu “kuadrin” e hartuesit apo përdoruesit të informacionit financiar

që paraqesin pasqyrat financiare.

2. Njësitë ekonomike të vogla dhe të mesme; Kjo sepse peshën më të madhe të

njësive ekonomike në vite e zënë SME-të, konkretisht ato që kanë të punësuar

mesatarisht 1 ÷ 4 punonjës dhe përfaqësojnë 90.54% të të gjitha njësive ekonomi-ke aktive në vendin tonë (dhe në fund të vitit 2011 pesha e tyre ishte 96.2%).



Kapitulli I Hyrje


Ndërsa njësitë ekonomike që kanë mbi 50 punëmarrës zënë një peshë shumë të

vogël në vite, rreth 0.9% (dhe në fund të vitit 2011 pesha e tyre ishte 0.14%).3

Sipas të dhënave të INSTAT vërehet se peshën kryesore të njësive ekonomike

aktive që ushtrojnë aktivitet në Shqipëri e zënë mikrondërmarrjet.

Burimi i të dhënave primare do të jenë, të dhënat e mbledhura nëpërmjet pyetësoreve,

formati i plotë i të cilave gjendet në fund të punimit (shtojcë). Në punim është

përdorur teknika e përzier e mbledhjes së të dhënave nëpërmjet pyetësorëve.

Përdorimi i kësaj teknike u bë për shkak të avantazheve që ajo ofron si zhvillimet

teknologjike (përdorimi i pyetësorëve online ose nëpermjet email-it), siguron një

përqindje më të lartë përgjigjesh nga të anketuarit, siguron monitorimin lidhur me

cilësinë e përgjigjeve dhe studiuesit i lejon mundësinë e sqarimit të dykuptimësisë sënjë pyetjeje apo të përgjigjeve.

E meta e përdorimit të kësaj teknike është se në rast se i anketuari nuk është i

familjarizuar me formatet e pyetësorëve atëherë kjo mund të ndikojë në përgjigjet e të

anketuarëve.

Pyetësorët u shpërndanë nëpërmjet email-ve dhe kontakteve të drejtëpërdrejta, gjatë

periudhës Korrik - Gusht 2012 pranë shoqatave të kontabilistëve, ekspertëve kontabëltë autorizuar, pranë njësive ekonomike në disa rrethe të Shqipërisë si Tiranë, Berat,

Fier, Vlorë, Durrës, Lezhë dhe Elbasan. Gjithashtu pyetësorët u shpërndanë edhe në

Departamentin e Kontabilitetit dhe pranë Këshillit Kombëtar të Kontabilitetit.

Struktura e pyetësorit është hartuar për të evidentuar një pasqyrë të zbatimit të SKK-

ve, lidhjen me raportimin financiar për qëllime fiskale si edhe për evidentimin e

problemeve dhe nevojave që paraqiten gjatë fazës së zbatimit të tyre. Pyetesorët undanë në dy formate ku njëra prej tyre ishte për profesionistët dhe tjera për njësitë

ekonomike. Çdo pyetësor ka dy seksione ku:

Seksioni i parë shërben për të marrë informacion mbi pozicionin e profesionistëve në

njësinë ekonomike dhe formimin e tyre profesional. Kurse tek pyetesori për njësitë

ekonomike, ky seksion shërben për të marrë informacion të pergjithshëm për njësinë

3

Burimi INSTAT 2012 (Instituti i Statistikave në Shqipëri). Klasifikimi i SME-ve i referohet ligjit tonënr. 8957, datë 17.10.2002 “ Për ndërmarrjet e vogla dhe të mesme”, ndryshuar me ligjin nr. 10042 datë22.12.2008, i cili është pothuajse i ngjashëm me përcaktimin e SME-ve të Komisionit Europian.



Kapitulli I Hyrje


ekonomike dhe mjedisin e tij. Gjithashtu do të shërbejë për të kryer analizën e

përgjigjeve edhe sipas pozicionit të profesionistëve dhe formimit të tyre profesional

Seksioni i dytë është ndërtuar në seksionin 2 dhe 2. 1 për të evidentuar në mënyrë të

përgjithshme shkallën e njohjes dhe zbatimit të standardeve kombëtare të

kontabilitetit. Nëpërmjet ketij seksioni do të studiohet paketa e plotë e Standardeve

Kombëtare të Kontabilitetit (aktualisht gjithsej 15) si një risi në Shqipëri; se sa e

nevojshme dhe e përshtatshme është për hartimin e paketës së plotë të pasqyrave

financiare të domosdoshme këto për furnizimin me informacion për palët e

interesuara. Gjithashtu do të studiohet nëse paketa e plotë e pasqyrave financiare e

ndërtuar në përputhje me SKK/SNRF-të është e realizueshme dhe e përshtatshme për

furnizimin me informacion për palët e interesuara dhe konkretisht për raportimin

financiar për qëllime tatimore.

Në realizimin e këtij punimi si burime të të dhënave sekondare shërbyen baza teorike,

materiale nga autorë të huaj dhe vendas të njohur në fushën e kontabilitetit. Shqyrtimi

i këtyre të dhënave do të bëjnë të mundur evidentimin e koncepteve dhe ideve mbi

interpretimin e standardeve kombëtare të kontabilitetit gjatë zbatimit të tyre.

Gjithashtu u shfrytëzuan edhe të dhënat e evidentuara nga Këshilli Kombëtar i

Kontabilitetit, (si organizmi profesional, publik dhe i pavarur, që harton StandardetKombëtare të Kontabilitetit) gjatë zbatimit për herë të parë të SKK-ve, diskutimet me

organet rregullatore dhe me shoqatat në fushën e kontabilitetit.

1.5 Struktura e punimit

Punimi është ndërtuar si vijon;

Pjesa e parë e punimit , është ndërtuar nëpërmjet katër kapitujve të cilët janë tëfokusuar kryesisht në njohjen dhe zbatimin e standardeve të kontabilitetit. Konkretisht

në kapitullin e parë paraqiten qëllimi dhe objektivi i punimit, literatura e shqyrtuar,

metodologjia e punimit, të dhënat e grumbulluara, gjetjet kryesore të punimit si dhe

kufizime të këtij studimi.

Në kapitullin e dytë janë evidentuar zhvillimet në fushën e kontabilitetit në Shqipëri

para dhe pas vitit 2008 si dhe është pasqyruar shkurtimisht paketa e plotë e SKK-ve.

Gjithashtu janë trajtuar disa koncepte bazë mbi harmonizimin, standardizimin si dhe



Kapitulli I Hyrje


në përfundim është evidentuar matja e konvergjencës së SKK-ve me SNK/SNRF-të

dhe PKP-ve me SNK/SNRF-të nëpermjet analizës Fuzzy Clustering për testimin e

hipotezës së parë të ndërtuar.

Në kapitullin e tretë është evidentuar mbi bazë njohëse, përshkruese dhe analizuese

zbatimi i standardeve në disa vënde të rajonit.

Në kapitullin e katërt janë evidentuar kërkesat për raportimin financiar për qëllime

tatimore në Shqipëri, kjo për të analizuar efektin që ka rregullimi tatimor në

raportimin financiar. Në këtë kapitull nëpërmjet një analize përshkruese dhe

krahasuese jepen disa dallime midis raportimit financiar dhe raportimit tatimor për

disa elemente kryesore të pasqyrave financiare.

Në pjesën e dytë të punimit , konkretisht në kapitullin V, është pasqyruar analiza e të

dhënave të grumbulluara nga pyetësorët, për të evidentuar zbatimin e SKK-ve në

Shqipëri. Trajtohet gjithashtu besueshmëria dhe vlefshmëria e të dhënave të

grumbulluara dhe e strukturës së përdorur për testimin e pyetjeve kryesore dhe e

hipotezave 2, 3 të ndërtuara (shiko qëllimi dhe objektivi).

Në përfundim, në kapitullin VI, përveçse një përmbledhje e rezultateve të analizëslidhur me vërtetimin e hipotezave të ndërtuara në drejtim të zbatimit të standardeve në

Shqipëri, jepen dhe disa mendime dhe sygjerime mbi zbatueshmërinë e mëtejshme të

sukseshme të SKK-ve.

1.6 Gjetjet kryesore të punimit

Literatura dhe analiza empirike janë të rëndësishme për të kuptuar dhe evidentuar

zbatimin e standardeve të kontabilitetit, të arritjeve dhe problematikave të

zbatueshmërisë së tyre.

Studimet në çështjet e konvergjencës së SKK-ve me SNK/SNRF-të mungojnë, edhe

pse në Shqipëri ka studime të ndryshme në fushën e kontabilitetit. Nëpërmjet punimit

tregohet se reforma në fushën e kontabilitetit bën të mundur ndërtimin e setit të

standardeve të kontabilitetit në përputhje me SNK/SNRF-të. Studimi i harmonizimit

formal me analizën Fuzzy Clustering (analiza grupore Fuzzy) tregoi se niveli i përgjithshëm i konvergjencës midis SKK-ve dhe SNK/SNRF-ve është në thelb i



Kapitulli I Hyrje


konvergjueshëm (në vlerën 0.8377) dhe niveli i përgjithshëm i konvergjencës midis

PKP-ve dhe SNK/SNRF-ve është në thelb i dallueshëm (0.3876). Gjithashtu shkalla e

anëtarësimit më e ulët e μ është në nivelin 0.96, e cila do të thotë se niveli

konvergjencës i SKK-ve me SNK/SNRF-të është shumë i lartë dhe SKK-të në thelb

kanë konverguar me SNK/SNRF-të. Kurse në rastin e krahasimit te PKP-se me

SNK/SNRF-të shkalla e anëtarësimitμ më e ultët është në vlerën 0.58. Kjo do të thotë

se niveli konvergjent midis tyre është shumë i ulët dhe PKP në thelb ka dallime me

SNK/ SNRF-të.

Kjo vërtetoi se ndërtimi i paketës së SKK-ve është një risi në vendin tonë dhe i

ndërtuar në përputhje me SNK/SNRF-të.

Bashkërendimi i të gjithë aktorëve bëri të mundur zbatimin me sukses të standardevetë kontabilitetit nga 1 Janari 2008 e në vazhdim, pavarësisht vështirësive të

evidentuara gjatë proçesit të harmonizimit. Rezultatet e analizave statistikore të të

dhënave primare të grumbulluara evidentojnë se tashmë standardet e kontabilitetit

njihen mirë nga palët që janë hartues të pasqyrave financiare dhe njëkohësisht i

shikojnë të arsyeshme trajnimet në mënyrë të vazhdueshme. Por rezultati i testit Chi-

Square në nivelin 0.044 tregoi se kohëzgjatja e trajnimeve ka ndikimin e saj në nivelin

e njohjes së SKK-ve.

Gjithashtu rezultatet si nga profesionistët ashtu edhe nga njësitë ekonomike treguan se

paketa e plotë e pasqyrave financiare e ndërtuar në përputhje me SKK/SNRF-të është

(a) e realizueshme dhe (b) e përshtatshme për furnizimin me informacion për palët e

interesuara. Ato treguan se është i mjaftueshëm ndërtimi i një pakete të plotë të

pasqyrave financiare për raportimin financiar, i cili më pas do të shërbejë për

furnizimin me informacionin e nevojshëm për raportimin tatimor, edhe pse ka një

tendencë të orientimit drejt raportimit financiar për qëllime tatimore.

Ky studim përfaqëson një kontribut në plotësimin e literaturës Shqipëtare për

standardizimin kontabël.

1.7 Kufizimet

Në vijim jepen se cilat fusha nuk janë konsideruar në punim.



Kapitulli I Hyrje


Fusha e Kontabilitetit është shumë e gjërë dhe për këtë arsye jo të gjitha aspektet

mund të mbulohen në këtë tezë doktorature. Punimet në lidhje me Standardet

Kombëtare dhe Ndërkombëtare të Kontabilitetit specializohen në çështje të caktuara

si, për shëmbull, instrumentat financiare, përkthimi i transaksioneve të shprehura në

monedhë të huaj, ndikimi në rezultatin para tatim fitimit, matja dhe evidentimi i

provizioneve, matja dhe evidentimi i vlerës së drejtë, etj. Në këtë punim nuk jepen

përshkrimet teknike të rregullave të kontabilitetit, të standardeve apo të praktikave

kontabël.

Në punim evidentohet vetëm proçesi i harmonizimit dhe standardizimit në Shqipëri.

Edhe pse në kapitullin 3 është evidentuar zbatimi i standardeve ndërkombëtare në disa

vënde të rajonit, ato shërbejnë për të krijuar një imazh të proçesit të zbatimit tëSNK/SNRF-ve në rajon dhe për të evidentuar pozicionin e Shqipërisë në këtë proçes

të rregullimit në fushën kontabël. Edhe pse në vendin tonë për zbatimin e standardeve

kombëtare të kontabilitetit ka studime, ky punim shtrihet edhe në disa rrethe të

Shqipërisë dhe shpresoj që t’ju shërbejë sadopak studiuesve për të shtrirë më tej këtë

studim mbi zbatimin e standardeve kombëtare të kontabilitetit.

Për më tepër në punim do të përshkruhet proçesi i harmonizimit jo nga perspektiva e

njësive ekonomike. Prandaj, nuk do të merret në konsideratë se si ato i zbatojnë

Standardet Kombëtare të Kontabilitetit.

Gjithashtu në punim është paraqitur metoda e analizës Fuzzy Clustering (pra analiza

grupore fuzzy) për matjen e konvergjencës së Standardeve Kombëtare të

Kontabilitetit me Standardet Ndërkombëtare të Kontabilitetit. Në Shqipëri ky studim

është parë në proçesin e matjes së harmonizimit formal. Si rrjedhojë punimi lë hapsira

për studime të mëtejshme mbi matjen e harmonizimit formal dhe atij material.

Në punim është paraqitur edhe raportimi financiar për qëllime tatimore në

këndvështrimin se seti i plotë i pasqyrave financiare të ndërtuara në përputhje me

standardet kombëtare të kontabilitetit japin informacionin e nevojshëm për furnizimin

me informacionin financiar për palët e interesuara dhe kryesisht për organet tatimore.

Si rrjedhojë ky punim lë hapsira për studime të mëtejshme mbi raportimin financiar

për qëllime tatimore.



Zhvillimet në fushën e rregullimit kontabël nëShqipëri

Zhvillimet aktuale në fushën e rregullimit kontabël

Një vështrim i përgjithshëm mbi zhvillimin e rregullimit tëkontabilitetit në Shqipëri

Harmonizimi, standardizimi dhe nevoja e rregullimit kontabël dhe

raportimit financiar në koherencë me standardet ndërkombëtare

Matja e konvergjencës së SKK-ve me SNK/SNRF-të dhe PKP-veme SNK/SNRF-të – Analiza Fuzzy clustering

fq. 15 ÷ 64

Kapitulli II



Kapitulli II Zhvillimet në fushën e rregullimit kontabël në Shqipëri


Kapitulli II .

Zhvillimet në fushën e rregullimit kontabël në Shqipëri 2.1 Hyrje

Zgjedhja e bërë nga vendi ynë për zbatimin e Standardeve Ndërkombëtare të

Raportimit Financiar (SNRF), ju përgjigj kushteve të ekonomisë sonë, objektivave të

përafrimit të legjislacionit tonë me atë të shteteve të bashkimit Europian si dhe mban

parasysh traditën e praktikës kontabël të vendit.

Kushtet ekonomike shoqërore, niveli i zhvillimit dhe mënyrat e organizimit të

ekonomisë kanë shtruar hap pas hapi nevojën e përsosjes së standardeve kontabël.

Aktualisht seti i plotë i SKK-ve është i përberë nga 15 standarde.

Duke filluar nga 1 Janari i vitit 2005 e në vazhdim, Këshilli Kombëtar i Kontabilitetit,

shoqatat e kontabilistëve dhe Instituti i Ekspertëve Kontabël të Rregjistruar kanë bërë

përpjekje për të siguruar mjedisin e domosdoshëm për zbatimin me sukses të

standardeve të kontabilitetit. Janë bërë studime të vazhdueshme prej tyre nësë mjedisi

ekonomik Shqiptar ishte i përgatitur për zbatimin e standardeve. Gjithashtu ngashoqatat janë kryer dhe vazhdojnë të kryhen trajnime mbi zbatimin e tyre dhe

evidentimin e problematikave të ndryshme. Kështu në fazën para zbatimit të

standardeve gjatë viteve 2005-2008, vërehej se njësitë ekonomike më tepër ishin të

orientuara për plotësimin e pasqyrave financiare për efekte të raportimit tatimor. Ende

nga kontabilistë e profesionistë nuk njiheshin mirë standardet kombëtare dhe

ndërkombëtare, gjithshtu nuk ishin ende të përgatitur për zbatimin e menjëherëshëm

në vitin 2005 të standardeve. Vështirësia qëndronte në hyrjen e koncepteve të reja dheheqja dorë nga rregullat dhe tradita e vjetër (PKP), etj (KKK 2005-2008; Dhamo S.

2005-2008, Naço M. & Gaxha V. 2008, etj).

Pra vendimtar është faktori njerëzor, inteligjenca, përkushtimi dhe energjitë e

kontabilistëve dhe financierëve, të shoqatave të kontabilistëve të miratuar dhe roli i

KKK-ve, të cilat së bashku kanë bërë të mundur realizimin e proçesit të zbatimit me

sukses të SKK-ve (Bollano 22010). Në etapa të caktuara të ngritjes cilësore të sistemit

kontabël fatmirësisht profesionistët janë orientuar drejt nga metoda dhe teknika





kontabile më të përparuara. Dhe për të kuptuar këtë le ti hedhim një vështrim historisë

së zhvillimeve të kontabilitetit në Shqipëri.

2.2 Një vështrim i përgjithshëm mbi zhvillimin e rregullimit të kontabilitetit në

Shqipëri

Në një ekonomi tregu, drejt së cilës është orientuar dhe po ecën tashmë ekonomia

Shqipëtare, rregullimet ligjore ishin dhe vazhdojnë të jenë thelbësore dhe mjaft të

ndryshme nga ato të një ekonomie të centralizuar. Këto rregullime kontabël synojnë

gjithashtu përmiresimin e kontabilitetit si një mjet në shërbim të nevojave të

përdoruesve të brendshëm dhe të jashtëm të informacionit kontabël e financiar. Ashtu

si çdo vend tjetër edhe Shqipëria ka kaluar periudhën e saj të tranzicionit në fushën ekontabilitetit. Reformat në sistemin kontabël, nisen nga fillimi i vitit 1993 dhe kishin

si objektiv vendosjen e një sistemi kontabël në përputhje me kërkesat e ekonomisë së

tregut duke marrë parasysh direktivat e Bashkimit Europian. Këto reforma në mënyrë

grafike paraqiten në tre faza si vijon:

Grafiku nr. 2.1 Reformat në sistemin kontabël

Historia e kontabilitetit në vendin tonë fillon me planin e parë të llogarive të hartuara

nga Jani Vreto për nevojat e biznesit të tij dhe pas formimit të shtetit të pavarur

Shqiptar ndeshen organizimet e para kontabël për evidentimin e të ardhurave dhe

shpenzimeve të buxhetit të shtetit. Konsolidimi i shtetit Shqiptar dhe vendosja e

mbretërisë solli sanksionimin juridik të regullave kontabël dhe përdorimin në shkallë

të gjerë të partisë dyfishe, si parim bazë në regjistrimet kontabël. Këto regullime

filluan gjatë vitit 1929 kur u ngrit dhe Drejtoria e parë e Kontabilitetit në Shqipëri. Në

Ekonomi TreguEkonomi e centralizuar

deri në vitin 1993 deri në vitin 2008 2008 e në vazhdim

Plani Kontabël iPërgjithshëm

Standardet Kombëtaretë Kontabilitetit





vitet e pasçlirimit, kontabiliteti, si teknikë e regjistrimit dhe evidentimi i veprimtarisë

ekonomike të ndërmarrjeve dhe institucioneve shtetërore, u modernizua dhe u zgjerua

fusha e zbatimit të tij. Por kontabiliteti modern në kuptimin e mirëfilltë të fjalës fillon

që në periudhën e mbretërisë, ka vazhduar në periudhën e socializmit dhe është

përsosur dhe përshtatur drejt ekonomisë së tregut këto vitet e fundit. Për dyzetepesë

vjet i ka shërbyer ekonomisë së centralizuar.

Fakti që kontabiliteti luan një rol të rëndësishëm në plotësimin e nevojave për

informacion të vërtetë dhe të saktë nga të gjithë sektorët e ekonomisë, bëri që pas

rrëzimit të sistemit socialist, reformat në kontabilitet të ishin jetësore. Kështu sistemi i

mëparshëm ekonomik para vitit 1993 e përdorte kontabilitetin vetëm si një mjet për të

plotësuar kriteret e planifikimit dhe të ruajtjes së pronës. Tashmë reformat kontabëlsynonin dhe mundësuan që kontabiliteti të mund të siguronte informacione të

nevojshme për drejtuesit e njësive ekonomike për marrjen e vendimeve ekonomike në

kushtet e një ekonomie tregu. Në këtë kuadër reformash u hartua Plani i Përgjithshëm

Kontabël (PPK) i vitit 1993, i cili u zbatua pa shumë vështirësi dhe me kosto të ulët,

të sigurojë një vazhdimësi të fortë midis teknikave të kontabilitetit para dhe pas vitit

1993, ku kontabiliteti u riorganizua mbi bazën e shoqërive tregëtare me synimin

kryesor dhënien e infomacionit përdoruesve për qëllime vendimarrjeje, dukezëvendësuar kontabilitetin e prodhimit me specifikat sipas degëve të ekonomisë, e cila

ishte karakteristikë thelbësore e atij sistemi kontabël.

Në Janar të vitit 1993 Parlamenti miratoi Ligjin nr. 7661 datë 19.01.1993 “ Për

Kontabilitetin ” që shënon dhe reformën bazë të kalimit nga një ekonomi e centralizuar

në një ekonomi tregu, duke kodifikuar parimet kontabël themelore përgjithësisht të

pranuara në shkallë ndërkombëtare si dhe një sërë normash kontabël në pajtim me

kërkesat dhe kushtet ekonomike të vendit tonë. PPK i vitit 1993, i cili u zbatua me

qëndrueshmëri gjatë këtyre viteve shërbente si një manual kontabël për të gjithë

profesionistët. Ai përmbante përkufizime, koncepte, rregulla kontabiliteti dhe rregulla

vlerësimi. Pasqyrat financiare në përgjithësi jepnin një paraqitje të strukturuar të

gjendjes financiare dhe performancës së veprimtarisë. Po ashtu në ligjin “Për

kontabilitetin” janë të përcaktuara për herë të parë konceptet kontabël si: vijimësia,

kujdesi, kostoja historike, vlera neto e realizueshme etj, në përputhje me Direktivat e

Bashkimit Europian (BE) për kontabilitetin.





Në rrugën historike gjatë zhvillimit dhe modernizimit të kontabilitetit janë patur

parasysh përvojat botërore, sidomos ajo Italiane, Sovjetike dhe dekadat e fundit

kryesisht ajo Franceze dhe kontinentale Europiane. Këto përvoja janë përshtatur dhe

zbatuar në kushtet konkrete të ekonomisë Shqipëtare dhe kanë formuar një traditë

kontabël të pasur, mbi bazën e së cilës janë përgatitur dhe kanë punuar një gjeneratë e

tërë kontabilistësh dhe financierësh në të gjithë vendin. Proçeset e reja të

transformimit të shoqërisë Shqiptare shtruan nevojën e kryerjes së reformave të thella

në fushën e kontabilitetit si një disiplinë, e cila karakterizohet si gjuha e biznesit.

Legjislacioni i hartuar në këtë periudhë përfshirë dhe Ligjin nr. 7638 datë 19.11.1992

“ Për shoqëritë tregtare ” hodhi themelet e kontabilitetit të ekonomisë së tregut.

Shumëllojshmëria e njësive ekonomike, marrëdhëniet e lira të tregut, roli i ndryshëm ikontrollit ekonomik, reduktimi i ndërhyrjes së shtetit dhe karakteristika të tjera, bënë

që të ndryshojnë objektivat, roli dhe funksionet e kontabilitetit. Këto rregullime

ndikuan në kontabilitetin e njësive ekonomike në disa drejtime si psh:

Së pari , si mjet i ruajtjes së interesave të partnerëve si: investitorë, të punësuar,

huadhënës, furnitorë, kreditorë, etj.

Së dyti , si mjet i komunikimit më të tretët për të siguruar informacionin e nevojshëm

për të marrë vendime ekonomike dhe financiare.

Së treti , si mjet për dhënien e provave materiale për zgjidhjen e konflikteve midis

njësive ekonomike.

Këto rregullime në tërësi përmirësuan kontabilitetin. Evoluimi i vazhdueshëm i tij u

dha përdoruesve të interesuar një tërësi informacionesh.4

Në kuadrin e përpjekjeve për përmirësimin e rregullimeve kontabël me qëllim rritjen etransparencës dhe të besueshmërisë së informacionit financiar, për t’ju përgjigjur sa

më mirë ndryshimeve në fushën e kontabilitetit në rang ndërkombëtar, nevojave të

tregut dhe për mbrojtjen e interesave të publikut dhe të shtetit, filloi puna për hartimin

e një strategjie për një reformë të re në fushën e kontabilitetit dhe të profesioneve me

bazë kontabilitetin. Këto përpjekje bënë të mundur që nëvitin 2004 të miratohej Ligji

nr. 9228, datë 29.04.2004, “ Për kontabilitetin dhe pasqyrat finanicare ”, nëpërmjet të

cilit u shfuqizua Ligji nr. 7661 datë 19.01.1993 “ Për Kontabilitetin ”. Ky ligj4 Raporti i KKK 2011 “Zhvillimi i Standardeve të Kontabilitetit në Shqipëri ”





parashikonte ngritjen e Këshillit Kombëtar të Kontabilitetit si organizmin profesional,

publik dhe të pavarur, i cili harton Standardet Kombëtare të Kontabilitetit. Kjo në

mbështetje të nenit 100 të Kushtetutës dhe të neneve 20 e 24, të Ligjit nr. 9228, datë

29.04.2004, “ Për kontabilitetin dhe pasqyrat finanicare ”. Objektivat kryesore të

Këshillit Kombëtar të Kontabilitetit janë:

a) Përsosja e vazhdueshme e legjislacionit për kontabilitetin.

b) Përpunimi i sistemit kontabël në përputhje me Ligjin për Kontabilitetin.

c) Hartimi i Standardeve Kombëtare të Kontabilitetit.

d) Nxitja e zbatimit të SKK-ve dhe Standardeve Ndërkombëtare të Raportimit

Financiar.

Për të përmbushur detyrat e tij Këshilli Kombëtar i Kontabilitetit:

a) Paraqet propozimin e Ministrit të Financave për përgatitjen ose ndryshimin e

legjislacionit në fuqi në fushën e kontabilitetit,

b) Harton SKK-të, në zbatim të Ligjit për kontabilitetin,

c) Harton rregulla të tjera dhe rregullore në fushën e kontabilitetit,

d) Jep shpjegime, interpreton dhe përgjithëson problemet që dalin nga praktika estandardeve kontabël kombëtare, në formën e udhëzimeve kontabël,

e) Krijon komisione të specializuara të përhershme ose të përkohshme dhe

përfshin ekspertë për zhvillimin e SKK-ve dhe legjislacionit, si dhe për

diskutimin e problemeve në fushën e kontabilitetit,

f) Rishikon dhe shpreh opinionet e tij mbi projektet, aktet ligjore dhe nënligjore,

të cilat përmbajnë dispozita për kontabilitetin dhe profesionet,

g) Organizon punën për përkthimin e SNRF-ve,

h) Jep rekomandime për përgatitjen e specialistëve kontabilistë në shkollat e larta

i) Vendos dhe mban kontakt me organizma botërorë të kontabilitetit (përfshirë

Bordin e Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit SNKB, të Bashkimit

Europian dhe organe të tjera, të hartimit të standardeve të vëndeve të tjera) dhe

merr pjesë në veprimtaritë ndërkombëtare që lidhen me kontabilitetin,

j) U krijon mundësi anëtarëve të rinj të marrin pjesë në konferenca dhe seminare profesionale në Shqipëri dhe jashtë vendit.





Ajo çka vlen të përmëndet është se Këshilli Kombëtar i Kontabilitetit është i pavarur

në hartimin e sistemit kontabël, të standardeve kontabël të kontabilitetit dhe

rregullimeve të tjera kontabël.

Me qëllim realizimin e detyrave dhe objektivit të tij Këshilli Kombëtar i Kontabilitetit

dhe me mbështetjen e Qeverisë Shqiptare, nëpërmjet një projekti me financim dhe

asistencë të Bankës Botërore, realizoi me ndihmën e kompanisë së huaj

‘PricewaterhouseCoopers’ një s et me 14 standarde kombëtare të kontabilitetit, të cilat

janë hartuar në një linjë me standardet ndërkombëtare te vitit 2006 dhe që u zbatuan

nga të gjitha njësitë ekonomike private dhe publike fitimprurëse nga data 1 Janar

2008 , përjashto ato kompani të mëdha, të cilat ishin të përfshira në listën e miratuar

nga Këshilli i Ministrave dhe që zbatojnë standardet ndërkombëtare të kontabilitetitnë mënyrë të plotë. Me urdhrin e Ministrit të Financave nr. 4292 datë 15.06.2006

është bërë: shpallja e 14 Standardeve Kontabël Kombëtare si dhe përcaktimi i datës 1

Janar 2008 si datë e fillimit të zbatueshmërisë së tyre, fillimi i punës për trajnime

profesionale nga përdoruesit e tyre dhe publikimi zyrtar i këtyre standardeve. Më pas

për shkak të zhvillimeve ekonomike dhe të rregullimeve në fushën e kontabilitetit

Setit prej 14 standardesh iu shtua edhe Standardi Kombëtar nr.15, “ Mbi parimet e

kontabilitetit dhe të raportimit financiar nga mikronjësitë ekonomike ” i cili hyri nëzbatim nga data 1 Janar 2009 dhe që ishte në përputhje me rekomandimet e ISAr të

OKB për hartimin e rregullimit kontabël për mikronjësitë.

Kalimi në standardet kombëtare të kontabilitetit përbën një ndryshim thelbësor

konceptual, ndërgjegjësor dhe praktik për përgatitjen dhe raportimin e pasqyrave

financiare. Megjithë vështirësitë e veta, përbën një hap të domosdoshëm në rrugën e

integrimit të vendit tonë në BE.

Si një pjesë e rëndësishme e reformave në kontabilitet, në ekonominë e tregut nuk

mund të lihet pa përmendur edhe krijimi i profesioneve të lira, “Kontabël i Miratuar”

dhe “Ekpert Kontabël i Autorizuar” (aktualisht Ekspert Kontabël i Rregjistruar), të

cilat fillimisht u mbështetën në Ligjin nr. 7632 datë 19.11.1992 dhe me asistencë

teknike të huaj të financuar nga programi PHARE.

Instituti i Ekspertëve Kontabël të Autorizuar (IEKA) u krijua më datën 24 Nëntor

1997, me statusin e një shoqate profesionale jo fitimprurëse, që grupon profesionistët





kontabël të pajisur me titullin “Ekspert Kontabël i Autorizuar” (aktualisht EKR) të

cilët e ushtrojnë profesionin e tyre në praktikën publike në mënyrë të pavarur në

statusin e personave fizikë ose në përbërje të shoqërive të eksperteve kontabël të

autorizuar. Në vitin 1997, IEKA numëronte 56 audituesit e saj të parë, ndërsa sot, ajo

ka 205 anëtarë persona fizik dhe 51 Shoqëri Auditimi 5.

Për rregullimin e profesionit të pavarur të kontabilistit në Shqipëri, për të reflektuar

zhvillimet e reja aktuale në këtë fushë, për të rritur më tej rolin e tij në koherencë dhe

me rekomandimet e Federatës Ndërkombëtare të Kontabilistëve (IFAC) për

rregullimin e profesionit të pavarur të kontabilistit u krijuan dhe vazhdojnë edhe sot

dy shoqata profesionale, Instituti i Kontabilisteve të Miratuar (IKM) dhe Shoqata e

Kontabilistëve dhe financierëve të Shqipërisë.Që nga viti 2008, IEKA është anëtare me të drejta të plota (full member) dhe IKM

(associated member) në IFAC, fakte këto që sigurojnë një bazë të rëndësishme për

sigurimin e mbështetjes për zbatimin e suksesshëm të SKK-ve në pajtushmëri me

SNK/SNRF-të6.

Aktualisht është në fuqi Ligji nr. 10091, datë 05.03.2009 “ Për auditimin ligjor,

organizimin e profesionit të Ekspertit Kontabël të regjistruar dhe të kontabilitetit të

miratuar ”, i cili ka për qëllim përmirësimin dhe forcimin e mbikqyrjes publike të

profesionit të ekspertit kontabël të regjistruar, si dhe rregullimin e profesionit të

kontabilistit të miratuar. Jo vetëm kaq por rregullimi ligjor kontabël është shoqëruar

edhe me rregullimin ligjor të lidhur me të dhe që e mbështet atë, konkretisht në datë

14.04.2008, në mbështetje të neneve 78 dhe 83 pika 1 të Kushtetutës, u miratua Ligji

nr. 9901 “ Për tregëtarët dhe shoqëritë tregetare ”, i cili bëri të mundur shfuqizimin e

Ligjit nr.7632, datë 4.11.1992 “ Për pjesën e përgjithshme të Kodit Tregtar ”, Ligji

nr.7638, datë 19.11.1992 “ Për shoqëritë tregtare ” dhe Ligjit nr. 7512, datë 10.8.1991

“ Për sanksionimin dhe mbrojtjen e pronës private, nismës së lirë, të veprimtarive

private të pavarura dhe privatizimit ”. Nëpërmjet këtij ligji u bënë reforma të dukshme

në lidhje me statusin e tregtarit, themelimin dhe administrimin e shoqërive tregtare, të

drejtat dhe detyrimet e themeluesve, të ortakëve dhe aksionerëve, riorganizimin dhe

likuidimin e shoqërive tregtare.

5 http://www.ieka.org.al/rreth-ieka-s/historiku-aktiviteti.aspx6 Gjithashtu IEKA ka një përfaqësim të konsiderueshëm ndërkombëtar ku përmendet anëtarësia me të drejta të plota në: FIDEF (Federata e Ekspertëve Kontabël Frankofone), FCM (Federata e Ekspertëve Kontabel tëMesdheut), SEEPAD (Partneriteti i Vëndeve të Europës Juglindore për Zhvillimin Kontabël)





2.3 Harmonizimi, standardizimi dhe nevoja e rregullimit kontabël dhe e

raportimit financiar në koherencë me standardet ndërkombëtare.

Kur flitet për standardet e kontabilitetit nuk mund të qëndrohet indiferent në lidhje me

proçeset e harmonizimit dhe standardizimit, proçese këto të domosdoshme dhe tënevojshme për rregullimet kontabël që kalon një vend.

Investitorët vazhdimisht përballen me zgjedhje ekonomike që kërkojnë një krahasim

të informacionit financiar. Duke përdorur vazhdimisht informacionet e raportimit

kontabël të njësive ekonomike në vënde të ndryshme konstatohet se ato janë të

ndryshueshme, sepse janë të varura nga kushte të ndryshme ekonomike, politike dhe

kulturore të një shteti të caktuar. Variacionet kombëtare në praktikat kontabël kanë

qenë për shumë vjet, prandaj kohëve më të fundit është rritur presioni për të

harmonizuar praktikën e raportimit financiar dhe rregullimin në nivel botëror me

qëllim zvogëlimin e këtyre mospërputhjeve.

Si një pasqyrim i lëvizjes drejt harmonizimit ndërkombëtar i raportimit financiar është

shtrirja e përdorimit të Standardeve Ndërkombëtare të Raportimit Financiar (SNRF)

në mbarë botën.

Në mënyrë që të standardizohen llojet e ndryshme të pasqyrave financiare, çdo vend

duhet të punojë në krijimin e parimeve kontabël, të cilat mund të përdoren në të gjithë

botën, në përputhje me SNK/SNRF-të (Epstein dhe Mirza, 2007). Edhe pse qëllimi

duket në pamje të parë i lehtë, arritja e tij mund të jetë problematike për shkak të

diversitetit të parimeve kontabël aktuale në vënde të ndryshme.

Megjithatë kjo nuk do të thotë se përdorimi i standardeve do të rezultojë në një sistem

operativ të qëndrueshëm të kontabilitetit, për shkak se ka faktorë të tjerë që kanëndikim në proçesin e harmonizimit, si për shembull sistemi kombëtar i kontabilitetit,

legjislacioni kombëtar në fushën e auditimit, legjislacioni tatimor, specifikat e

ekonomisë dhe njësive ekonomike, kultura e vendit, etj. (Beke 2010).

Në vijim do të jepet trajtimi i përcaktimit të konceptit të harmonizimit kontabël. Në

literaturë gjen përkufizime të ndryshme në lidhje me harmonizimin, disa prej të cilave

paraqiten më poshtë;





Samuels dhe Piper në studimin e vitit 1985 e përkufizojnë harmonizimin si një

përpjekje për të sjellë së bashku sistemet e ndryshme kontabël.

Një tjetër përkufizim i harmonizimit ndërkombëtar i kontabilitetit paraqitet si“ proçesi

i sjelljes së Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit në një grupim të vetëm në

mënyrë që pasqyrat financiare nga vënde të ndryshme të përgatiten në përputhje me

një grup të përbashkët të parimeve të matjes dhe publikimit ” (Haskins et al. 1996 :29).

Një përkufizim të ngjashëm gjejmë tek Roberts et al., të cilët e përshkruajnë

harmonizimin“ si një proçes i lëvizjes së kontabilitetit, i cili largohet nga diversiteti i

përgjithshëm i praktikës ” (Roberts et al., 1998 :116).

Wolk et al. e përshkruajnë harmonizimin e Standardeve të Kontabilitetitsi “ shkallën ekoordinimit apo të ngjashmërisë midis grupeve të ndryshme të Standardeve

kombëtare të Kontabilitetit, metodave dhe formateve të raportimit financiar ” (Meek

dhe Saudagaran,Wolk et al. 2001 :729).

Të gjitha shpjegimet e konsiderojnë harmonizimin si një gjendje në të cilën vetëm një

numër i kufizuar i metodave të përafërta me Standardet e Kontabilitetit është në

dispozicion (Roberts et al. 1998 :116).

Si përfundim mund të themi se e përbashkëta e këtyre përkufizimeve është se

harmonizimi shikohet si një devijim i rregullave, të cilat nuk përjashtojnë vetveten,

por që mund të vazhdojnë të ekzistojnë pranë njëra-tjetrës. Kjo do të thotë se

harmonizimi nuk fokusohet në eliminimin e dallimeve, por në uljen e rregullave të

ndryshme.

Ashtu siç e shpjegojnë Kleekämper et al., mund të themi seqëllimi i proçesit të

harmonizimit ndërkombëtar të Standardeve të Kontabilitetit është për të reduktuar ose

për të kapërcyer dallimet në mbarë botën, në mënyrë që të arrihet në një

krahasueshmëri të mirë ndërkombëtare të pasqyrave financiare. (Kleekämpfer et al

2002;. Choi et al., 2002 :291).

Sipas studiuesve harmonizimi ka qenë i ndarë në dy aspekte: në harmonizimin

material dhe në harmonizimin formal (Rahman et al 1996, Wolk et al., 2001).

harmonizimi material





Harmonizimi material i referohet studimit nga këndvështrimi praktik. Kjo nënkupton

harmonizim të rregullave kontabël të zbatuara nga njësi ekonomike të ndryshme.

(Rahman et al.1996, Wolk et al., 2001).

Pra harmonizimi material ka të bëjë me pëputhshmërinë e rregullave kontabël të

zbatuara faktikisht nga njësi ekonomike të ndryshme.

harmonizimi formal

Harmonizimi formal i referohet studimit nga pikëpamja teorike, të ngjashmërive dhe

dallimeve ndërmjet rregullave dhe rregulloreve të vëndeve të ndryshme, të grupeve

apo grupimeve të përzgjedhura dhe të harmonizuara (Rahman et al., 1996; Wolk et

al., 2001).

Pra harmonizimi formal përshkruan teorikisht harmonizimin, përputhshmërinë e

rregullave dhe rregulloreve të vëndeve të ndryshme.

Studimet e mëparshme e kanë përkufizuar harmonizimin material si harmonizim

“Faktik (de facto)” dhe harmonizimin formal si harmonizim “Ligjor (de jure)”. Tay

et.al. (1990); Van der Tas (1988) bënë dallimin e harminizimit de jure dhe de facto;

ku harmonizimide jure përfshin rregullat dhe standardet e përmbajtura në ligj ose nërregulloret e organeve profesionale, ndërsa harmonizimide fakto përfshin praktikat

aktuale të zbatuara nga njësitë ekonomike në vënde të ndryshme.

Sipas Taower et al. (1999) harmonizimi material në shkallën e krahasueshmërisë i

referohet faktit për të cilat kompanitë në rrethana të njëjta kanë zbatuar të njëjta

metoda kontabël të një ngjarje ose sigurimin e informacioneve shtesë në mënyrë të

tillë që raportet financiare të njësive ekonomike të mund të bëhen të krahasueshme.

Si përfundim mund të thuhet se studimet në fushën e harmonizmit formal kanë të

bëjnë me krahasimin e rregullave kontabël të vëndeve të ndryshme në këndvështrime

të ndryshme në kohë, kurse studimet në fushën e harmonizimit material lidhen me

krahasimin e praktikave të njësive ekonomike në dy ose më shumë vënde në

këndvështrime të ndryshme në kohë.

Në mënyrë që pasqyrat financiare të bëhen të krahasueshme, mund të shikohen si

alternativa të proçesit të harmonizimit tre drejtime dhe konkretisht:





Njohja reciproke që do të thotë se pasqyrat financiare kombëtare janë pranuar jashtë

vendit, edhe pse ato nuk janë përgatitur në përputhje me parimet kontabël të vëndeve

të tjera (Choi et al 2002; Kleekämpfer 2002). Njohja reciproke është e mundur edhe

mes vëndeve Europiane (Achleitner 2000). Disavantazhi i njohjes reciproke është se

përdoruesit e pasqyrave financiare duhet të jenë të njohur me dy grupe të ndryshme të

standardeve. Achleitner argumenton se njohja reciproke është e mundur vetëm

ndërmjet vëndeve të cilat kanë parime të ngjashme thelbësore të Kontabilitetit.

Gjithashtu më tej dalin pyetjet, se cili sistem është më i drejtë dhe më i mirë

(Kleekämpfer 2002).

Koordinimi (Bashkërendimi) . Koordinimi i lejon njësitë ekonomike të huaja të

përgatisin pasqyrat financiare në bazë të Standardeve të Kontabilitetit të vendit të tyre.Mirëpo, përveç kësaj ata “ duhet të sigurojnë një koordinim edhe për matjet dhe

metodat kontabël që do të përdoren nga një vend dhe tek vendi ku pasqyrat

financiare janë deklaruar ” (Choi et al., 2002 :294). Objektivi i koordinimit është për

të treguar dallimet e mëdha midis praktikave të kontabilitetit. Një tjetër avantazh i

koordinimit është se ai është më pak i shtrenjtë, se sa përgatitja e një serie të plotë të

pasqyrave financiare në përputhje me parimet e kontabilitetit të vëndeve të ndryshme.

Megjithatë, koordinimi është vetëm një përmbledhje dhe nuk mund të japë një tablo të plotë të njësisë ekonomike. (Choi et al., 2002).

Një tjetër disavantazh i kësaj mënyre është fakti se ajo është e kombinuar ende me

shpenzimet, të cilat nuk do të ekzistojnë, në qoftë se nuk do të jetë një grup i

standardeve ndërkombëtare të kontabilitetit të pranuara. Edhe në rastin e koordinimit

ekziston pyetja se cili rezultat është më i drejtë (Kleekämper, 2002).

Standardizimi . Ai përshkruan “ një proçes me të cilin të gjithë pjesëmarrësit biendakord të ndjekin praktika të njëjta ose shumë të ngjashme të Kontabilitetit. Rezultati

përfundimtar është një gjëndje e uniformitetit ” (Roberts et al., 1998). Kjo gjëndje e

uniformitetit është një gjendje në të cilën çdo gjë është e rregullt, homogjene ose të

paktën e pandryshueshme. Samuels dhe Piper (1985); Choi et al (2002:. 291) e

përshkruajnë standardizimin si “ vendosjen e një grupi të ngurtë dhe të ngushtë të

rregullave, madje mund të aplikojnë një standard të vetëm në të gjitha situatat ”.





Një tjetër përkufizim e shpresh standardizimin si “ një përpjekje për të krijuar një set

rregullash strikte dhe të hollësishme ”. Shpesh termat e harmonizimit dhe standardizi -

mit, janë përdorur në të njëjtin kuptim (Alexander et al., 2005).

Kleekämper et al. (2002) kanë evidentuar se ka një dallim në mes këtyre dy termave.

Standardizimi është një proçes në të cilin të gjitha vëndet duhet të miratojnë metodën

e një vendi të caktuar. Në të kundërtën, harmonizimi kuptohet si një pajtim i pikëpam-

jeve të ndryshme.

Pellens në 2002 ka evidentuar marrëdhenien midis harmonizimit dhe standardizimit i

cili jepet në grafikun e mëposhtem; Grafiku i mëposhtëm tregon marrëdhënien e

standardizimit dhe harmonizimit.

Grafiku nr. 2.2 Harmonizimi dhe Standardizimi (Burimi: Pellens, 2001 :387)

Pra siç vërehet nga grafiku Harmonizimi është një proçes i filluar nga diversiteti.

Fillimisht shqyrtohen dhe krahasohen sistemet e ndryshme të Kontabilitetit. Më pas

vazhdon proçesi për ti sjellë këto sisteme të ndryshme në të njëjtin drejtim së bashku(Samules dhe Piper, 1985). Gjatë gjithë ketij proçesi duhet të arrihet në një shkallë të

krahasueshmërisë. Kjo fazë ndiqet nga zbatimi i standardeve të njëjta. Si përfundim

do të arrihet në një situatë të standardizuar, në të cilën ekziston homogjeniteti dhe

uniformiteti (ku kushti i uniformitetit është që të gjitha parimet e kontabilitetit dhe

praktikat të jenë të njëjta).

Harmonizim

Krahasueshmëri StandardizimDiversitet

Homogjenitet





2.3.1 Faktorët e harmonizimit të kontabilitetit

Arsyeja për ndryshimet në parimet e kontabilitetit në mes vëndeve të caktuara mund

të jetë ngaqë ato ndryshojnë në nivelin e zhvillimit ekonomik, në sistemin juridik, në

sistemin e taksave, në intensitetin e tregut të kapitalit, në tipare politike dhe kulturore,

etj.

Disa nga faktorët që ndikojnë në proçesin e harmonizimit kontabël evidentohen si

vijon;

a) Sistemi ligjor

Sistemi ligjor i një vendi ndikon kryesisht në parimet e kontabilitetit. Evidentohen dygrupe kryesore nga pikpamja e sistemit ligjor:

“Sistemi i bazuar në ligj” (Code Law) , i ashtuquajturi “sistem i ligjit të përbashkët”

(tipik pothuajse në të gjitha vëndet Europiane, përfshirë edhe Shqipërinë, përveç

Mbretërisë së Bashkuar dhe Japonisë). Sipas studimeve të caktuara (p.sh. Sodestrom

dhe Sun, 2006) parimet e sistemit të raportimit financiar dhe të standardeve të

kontabilitetit (veçanërisht në lidhje me parimin e të qënit i kujdesshëm) dallojnë

shumë nga njëri-tjetri. Në “sistemin e bazuar në ligj” standardet e kontabilitetit janë të

përcaktuara nga Parlamenti në ligje dhe Ligji i Kontabilitetit është mjaft i

përgjithshëm. Ai nuk përmban rregulla të veçanta, por ka një rregullim të

përgjithshëm të njëjtë për të gjitha njësitë ekonomike. Prandaj në qoftë se njësitë

ekonomike do të përballen me probleme të veçanta, ato do të mund të kërkojnë

nevojën për ligjet e tjera.

Kurse sipas “Sistemi i ligjit zakonor” (Common Law) hartohen rregulla më tëdetajuara. Për raste të veçanta zbatohen rregullat e përbashkëta të përgjithshme

zakonore (vënde të tilla janë SHBA, Kanada, Australi apo Zelandë të Re). Në vëndet

e sistemit të ligjit zakonor, standardet e kontabilitetit nuk varen nga ligji, por

organizatat profesionale organizojnë rregullat e kontabilitetit. Prandaj është sektori

privat, i cili përcakton rregullat e kontabilitetit dhe jo ligji (Choi et al., 2002). Detyra e

sistemit ligjor në këtë sistem është më tepër që të japë një përgjigje për një rast

specifik sesa për të formuluar rregulla të përgjithshme për të ardhmen (Choi et al.,

2002). Këto vënde janë shumë të orientuara drejt tregut dhe investitorët besojnë





shumë më tepër në pasqyrat financiare sesa në shtetet e tjera. Publikimi i këtij

informacioni është vendimtar dhe raportimi financiar është i qartë dhe shumë më tepër

është në mbështetjen e nevojave informative të aksionerëve dhe të palëve të

interesuara.

b) Sistemi i Taksave

Studimi i këtij faktori lidhet me një pyetje kyçe e cila mund të formulohet me faktin

“ se sa legjislacioni tatimor ndikon në raportimin financiar kontabël dhe më

konkretisht në matjen kontabël të elementeve të pasqyrave financiare ”. Në Francë dhe

Gjermani ligjet tatimore funksionojnë duke ndikuar në rregullat e kontabilitetit

(Nobes and Parker, 2000). Belgjika, Italia dhe Japonia aplikojnë parime të ngjashmedhe ligjet tatimore kanë ndikim të fortë në pasqyrat financiare. Në SHBA dhe në

Mbretërinë e Bashkuar rregullat e kontabilitetit ndryshojnë plotësisht nga rregullat

tatimore. Kjo vlen edhe për Holandën. Në vëndet me rregullim ligjor sipas ligjit të së

drejtës zakonore, rregullimi tatimor dhe rregullimi kontabël hartohen në mënyrë të

veçantë. Vëndet me rregullim ligjor sipas ligjit të se drejtës kanë tendencë të kenë

rregulla të përbashkëta midis raportimit tatimor dhe raportimit financiar.

Sipas Roberts, WEETMAN dhe Gordon (2002) ekzistojnë tri lloje të sistemevetatimore. Sistemi i parë i referohet atyre vëndeve ku “ rregullat tatimore dhe rregullat

e raportimit financiar janë të pavarura tërësisht, ose në pjesën më të madhe, të

pavarur nga njëri-tjetri ”.

Në llojin e dytë të rregllimit te sistemeve të taksave, ka “ një sistem të përbashkët - ku

më shumë dominojnë rregullat e raportimit financiar të cilat përdoren edhe nga

organet tatimore ”. Në k ëto sisteme autoritetet tatimore nuk hartojnë rregulla të

detajuara për llogaritjen e të ardhurave të tatueshme. Deklarimet janë tërësisht osekryesisht bazë e llogaritjes së detyrimeve tatimore. Kjo jep nxitje për menaxherët e

një njësie ekonomike për të zgjedhur metoda, të cilat minimizojnë detyrimet për

tatimin.

Sistemi i tretë përfshin vëndet “ që kanë një sistem të përbashkët - ku më shumë

dominojnë rregullat tatimore, të cilat përdoren për qëllime të raportimit financiar ”.

Në këto sisteme, autoritetet tatimore kanë vendosur rregulla të hollësishme, të cilat

duhet të ndiqen në hartimin e pasqyrave financiare për raportimin tatimor.





c) Metodat e financimit të biznesit

Format ligjore të njësive ekonomike dhe të pronësisë janë të ndryshme. Në Gjermani

është e zakonshme që bankat të zotërojnë aksione të njësive ekonomike kombëtare

dhe ato sigurojnë financimin e tyre në të njëjtën kohë. Situata është e ngjashme nëFrancë dhe në Itali ku bankat marrin pjesë në vendimmarrje dhe në ekzekutimin e tyre

te kompanive edhe për shkak të shumës së tyre të konsiderueshme të aksioneve. Në

Mbretërinë e Bashkuar dhe në SHBA pronarët kryesorë të njësive ekonomike

kombëtare janë më shumë aksionerë privatë sesa institucionet. Ajo çka vlen të

përmendet është se forma juridike dhe e pronësisë së njësive ekonomike do të ndikojë

në nevojën për informacion në lidhje me raportimin financiar, për auditimin e

pasqyrave financiare apo për efektin që do të ketë legjislacioni tatimor në raportiminfinanciar kontabël.

Si përfundim mund të themi se praktikat e kontabilitetit ndryshojnë në mbarë botën.

Këto dallime kombëtare në kontabilitet janë, “ produkt i një sërë faktorëve të mjedisit

të një natyre ekonomike, politike dhe kulturore ” (Naciri dhe Hoarau, 2001 :231). P ër

të evidentuar shkurtimisht këto dallime, sipas klasifikimit të grupimeve paraqitet

tabela si vijon;

Tabela nr. 2.1 Filozofi të ndryshme në Kontabilitet (ndryshuar: Achleitner, 2000 :15)

Faktorët Modeli Anglo-AmerikanModeli Europës

Kontinentale

Sistemi LigjorLigje të përbashkëta; numër i

kufizuar i rregulloreve.

Ligji i kodifikuar; ndikuar

shumë nga konceptet ligjore.

Sistemi tatimor

Ligjet tatimore janë të

pavarura nga kërkesat

kombëtare të kontabilitetit.

Ligjet tatimore përcaktojnë

metodat e vlerësimit, metodat

e regjistrimit të

transaksioneve të njesise

ekonomike dhe të paraqitjes

së pasqyrave financiare.

Sigurimi i

kapitalit

Në masën më të madhe nga

aksionerët

Në masën më të madhe nga

financime bankare dhe ato

qeveritare





Nga njëra anë këto dallime janë arsye për nevojën e një proçesi të harmonizimit. Nga

ana tjetër, ato janë konsideruar të jenë pengesa në proçesin e harmonizimit

ndërkombëtar. Është e kuptueshme se për çdo vënd është e vështirë që të heqi vetë

dorë nga filozofia e tij kontabël në mënyrë që të marrin pjesë në proçesin e

harmonizimit. “ Siç pritej të dy botët e kontabilitetit kanë luftuar për të mbajtur dhe

për të ruajtur epërsinë e mjedisit të tyre tradicional dhe të nivelit ndërkombëtar ”

(Naciri dhe Hoarau 2001 :231). Aktorët në proçesin e harmonizimit ndërkombëtar

duhet të kuptojnë këto dallime dhe ti kapërcejnë ato, në mënyrë që të zhvillojnë një

sërë rregullash të vetme të kontabilitetit (Choi et al. 2002).

2.3.2 Domosdoshmëria e harmonizimit dhe standardizimit në koherencë me

standardet ndërkombëtare

Nga sa u trajtua më lart del e qartë se është mjaft i nevojshëm harmonizimi dhe

standardizimi në koherencë me standardet ndërkombëtare të kontabilitetit, kjo sepse

diversiteti në praktikë të sistemeve kontabël në vënde të ndryshme, shkakton

probleme që mund të jenë mjaft serioze. Për shëmbull një problem lidhet me

përgatitjen e pasqyrave financiare të konsoliduara nga njësitë ekonomike me degë /

filiale në vënde të ndryshme të huaja, kjo pasi çdo degë në vendin në të cilin ajondodhet i kërkohet të përgatisë pasqyrat financiare në përputhje me rregulloret lokale.

Këto rregulla zakonisht u kërkojnë njësive ekonomike që të mbajnë librat në

monedhën vendase duke përdorur parimet lokale të kontabilitetit.

Një problem i dytë ka të bëjë me mungesën e krahasueshmërisë së pasqyrave

financiare midis njësive ekonomike nga vënde të ndryshme. Mungesa e krahasuesh-

mërisë së pasqyrave financiare mund të ketë një efekt negativ në marrjen e vendimeve

të njësive ekonomike. P.sh. rregullat e kontabilitetit në vëndet ish-komuniste të

Europës Lindore dhe Bashkimit Sovjetik ishin shumë të ndryshme nga ato të

kontabilitetit në vëndet kapitaliste, kjo pasi pasqyrat financiare nuk janë përgatitur për

të dhënë informacion në dobi të investitorëve dhe kreditorëve dhe në proçesin e

vendimmarrjes së drejtimit të njësive ekonomike.

Në vend të kësaj, pasqyrat financiare përgatiteshin për ti ofruar qeverisë informacion

për të përcaktuar nëse është duke u përmbushur plani kryesor ekonomik. Si rrjedhojë





pasqyrat financiare të përgatitura për qëllime të planifikimit qëndror kanë vlerë të

kufizuar në marrjen e vendimeve për investime.

Problemi i tretë që lidhet me shumëllojshmërinë e kontabilitetit është mungesa e

cilësisë së lartë të standardeve të kontabilitetit në disa vënde të botës.

Prandaj si përfundim mund të themi se aplikimi i standardeve ndërkombëtare të

raportimit financiar do të lejojë krahasimin më të madh të rezultateve financiare

ndërkombëtare. Unifikimi i informacionit të sistemit të kontabilitetit me siguri do të

çojë në llojet e reja të analizave apo të të dhënave, për më tepër, në integrimin e

mundshëm të treguesve të rinj nga praktika e vëndeve të caktuara.

Unifikimi i sistemit ndërkombëtar të kontabilitetit krijon më shumë transparencë në

tregun financiar. Kjo u siguron investitorëve informacion më të saktë në profilet e

njesisë ekonomike.

Në këtë mënyrë, edhe investitorët e vegjël (dhe jo vetëm profesionistët) do të jetë në

gjendje të marrin informacionin e nevojshëm për zgjedhjet e tyre të investimit, pra ata

do të jenë në gjendje të mirë për të konkuruar në treg. Më shumë transparencë do të

rezultojë në më shumë transaksione ndërkombëtare, të cilat do të ulin edheshpenzimet për shkak të informacionit të qartë ofruar nga raportet e publikuara të

njësive ekonomike. Argumenti i parë për harmonizimin e standardeve të kontabilitetit

është ekzistenca e njësive ekonomike multinacionale, të cilat investojnë në përgatitjen

e pasqyrave të tyre financiare, në mënyrë që të përputhen me standardet kombëtare.

Për këto njësi ekonomike do të jetë shumë më e lehtë në qoftë se të njëjtat rregulla do

të zbatohen edhe për filialet e tyre në të gjithë botën. Nga ana tjetër kjo do të jetë

fitimprurëse për investitorët, pasi ata mund të krahasojnë rezultatet e njësiveekonomike pa vështirësi, gjë e cila do të sjellë kursime si në para dhe në burime të

tjera për ta. Pra, qëllimi i sistemeve ndërkombëtare të kontabilitetit të njejta është që

transaksione të ngjashme të trajtohen në të njëjtën mënyrë anembanë globit, e cila

mundëson krijimin e pasqyrave financiare të unifikuara. Për shoqërinë në përgjithësi

mund të thuhet se standardet e harmonizuara të kontabilitetit janë të rëndësishme,

sepse ato çojnë në një treg të zhvilluar më të mirë dhe me funksionim më të mirë të

kapitalit (Epstein dhe Mirza, 2001).





Studiuesit e fushës së kontabilitetit me të drejtë konstatojnë se BSNK-ja është aktori

me forcë lëvizëse në harmonizimin ndërkombëtar të standardeve të kontabilitetit.

Përputhshmëria me standardet e BSNK-së është vullnetare, pasi ajo nuk ka fuqi ti

imponojë ato (Muller et al. 1991).

Tashmë jemi koshientë për avantazhet që ofron proçesi i harmonizimit dhe

standardizimit, por ka sigurisht edhe kritikë mbi këto proçese, disa prej të cilave

paraqiten më poshtë;

Kritika për proçesin e harmonizimit

Shumë studime kanë evidentuar se Standardet Kombëtare të Kontabilitetit janë një

pjesë e mjedisit kombëtar, i cili është i ndryshëm për çdo komb. Ndër të tjera,Wagenhofer, (2002) dhe Nobes (1994) mendojnë se Standardet Ndërkombëtare të

Kontabilitetit nuk janë të pajtueshme me mjedisin specifik kombëtar. Është e

pasigurtë, nëse standardet ndërkombëtare mund të trajtojnë dallime të bazuara në

prejardhje të ndryshme kombëtare si traditat dhe mjediset ekonomike. Kjo për shkak

se standardet globale nuk janë në të njëjtën shkallë të përfshira me mjedisin kombëtar,

siç janë standardet kombëtare dhe prandaj nuk mund të reagojnë ndaj rrethanave

kombëtare. Praktika të ndryshme të kontabilitetit janë zhvilluar për tu shërbyernevojave të ndryshme të përdoruesve të ndryshëm. (Nobes, 1994; Wagenhofer, 2002)

Për këtë arsye efikasiteti do të reduktohet.

Një kritikë tjetër lidhet me krahasueshmërine e të dhënave financiare. Ka mendime

(Pellens) se nëse standardet e harmonizuara të kontabilitetit janë në të vërtetë apo jo të

nevojshme për pjesëmarrësit e tregut të kapitalit. Ai argumenton se për të kuptuar këto

rregulla, janë të nevojshme njohuri të hollësishme. Ndoshta Pellens mund të ketë të

drejtë, pasi jo të gjithë analistët do të mund të kuptojnë rregullat e SNK-ve. Ai

argumenton më tej se krahasimet kombëtare me konkurrentët dhe informacioni i

degëve janë nevoja kryesore për analistët në mënyrë që ata të mund të bëjnë

krahasimet. Ai është i mendimit se janë bërë vetëm krahasime në nevojat për

informacion për njësitë ekonomike ndërkombëtare të huaja, gjë që do të thotë se

Standardet Ndërkombëtare të Kontabilitetit nuk janë të nevojshme (Pellens, 2001).

Edhe pse mendohet se argumenti i tij të jetë i vërtetë vetëm për njësitë ekonomike të

vogla, studiuesit e kësaj fushe hedhin pikëpamjen se krahasimet ndërkombëtare janë





të rëndësisë së lartë për vlerësimin e performancës së njësive ekonomike që veprojnë

globalisht.

Një tjetër deklaratë, e bërë nga Goeltz, është se tregjet globale të kapitalit mund të

zhvillohen edhe pa standardet ndërkombëtare të kontabilitetit. (Goeltz në Choi et al.

2002). Edhe pse studiuesit janë dakord me Goeltz në këtë aspekt, nga ana tjetër ata

mendojnë se nevoja për pajtimin ose një përgatitje të plotë të pasqyrave financiare

sipas standardeve të kontabilitetit të huaja janë pengesat ndaj konkurrencës së lirë të

kapitalit.

Kritika mbi standardizimin

Kritika e parë është se vëndet e pazhvilluara dhe ato në zhvillim e shikojnë

standardizimin e kontabilitetit si një detyrim nga vëndet me ekonomi më superiore.

Një kritikë tjetër është fakti se kontabiliteti ka natyrë fleksibile, por nëse standardet

janë të standardizuara besohet se ato nuk do të jenë mjaftueshëm fleksibile dhe

standardet e caktuara internacionalisht nuk munden të mbulojnë shtrirjen e gjërë të

situatave nacionale, sistemeve juridike, fazave të zhvillimit ekonomik dhe diferencave

kulturore. Për më tepër BSNK-ja mund ta ketë të vështirë të arrijë marrëveshje

unanime për disa nga standardet e kontabilitetit dhe do të ishte e nevojshme që të

bëhen kompromise më qëllim që këto praktika kontabël të bëhen të pranueshme

globalisht. Kjo gjë nënkupton që këto standarde mund të jenë të buta dhe jo të

përshtatshme. Gjithashtu shumë të tjerë mbrojnë pikëpamjen se harmonizimi mund të

krijojë një mbingarkesë standardesh, kjo nënkupton se korporatat duhet të pranojnë

presionin ekonomik, kombëtar politik dhe social dhe akoma më tepër presion shumë

më të fortë për tu përshtatur me shtesat komplekse dhe të kushtueshme të kërkesave

ndërkombëtare. Standardizimi duket i pashpresë për shumë grupe vëndesh të

ndryshme që u intereson të mbajnë standardet dhe praktikat e tyre, të cilat i kanëzhvilluar, nga këndvështrime të ndryshme. Standardizimi mund të rezultojë i

rrezikshëm për kompanitë, sepse standardet mund të ulin fitimet dhe të injektojnë

paqëndrueshmëri në pasqyrat kontabël të kompanisë. Prandaj kompanitë duhet të

edukojnë investitorët rreth efekteve që standardizimi mund të ketë në raportet e tyre të

fitimit dhe të detyrimeve.

Në mbështetje të kësaj, standardizimi mund të ndryshojë aspektet dhe cilësinë einformacionit financiar në një mënyrë të tillë që nuk është bërë më parë, për pasojë





është jetësore që kompanitë të kuptojnë shtrirjen e ndikimit dhe të sigurojnë se

aksionerët gjithashtu i kuptojnë ato.

Si përfundim mund të themi se BSNK-ja luan një rol të rëndësishëm në fushën e

harmonizimit ndërkombëtar. Si një sfidë kryesore për BSNK-në është nevoja për një

zbatim global për të promovuar zbatimin e njëjtë të SNK/SNRF-ve. Kjo kërkon që të

gjithë aktorët e përfshirë në këtë proçes (njësitë ekonomike, audituesit, qeveritë,

rregullatorët dhe hartuesit e standardeve, etj) të punojnë së bashku. Mendoj se është

harmonizimi / konvergjenca e Standardeve të Kontabilitetit, i cili do të çojë në një

grup të pranuar globalisht dhe të unifikuar të rregullave të Kontabilitetit. Për të arritur

këtë qëllim, përgatitësit dhe përdoruesit e pasqyrave financiare duhet të jenë të

gatshëm të pranojnë se harmonizimi / konvergjenca e standardeve të kontabilitetit do

të përfshijë ndryshime në të gjitha sistemet ekzistuese.

Prandaj një formë autentike dhe e harmonizuar e sistemit ndërkombëtar të

kontabilitetit mund të formojnë atë gjuhë të biznesit, e cila do të lejojë krahasimin e

informacionit kontabël të çdo vendi .

2.3.3 Paketa e plotë e Standardeve Kombëtare të Kontabilitetit

Përpara se të paraqitet një tablo e paketës së plotë të Standardeve Kombëtare të

Kontabilitetit do të duhet që fillimisht të përshkruhet fusha e zbatimit të tyre si dhe e

Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit në Shqipëri. Sipas ligjit nr.9228, datë

29.4.2004 “Për kontabilitetin dhe pasqyrat financiare” përgatitja e pasqyrave

financiare do të bëhet sipas Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit nga këto

njësi ekonomike:7

a) nga shoqëritë e listuara në një bursë zyrtare letrash me vlerë dhe filialet e tyre,subjekt i konsolidimit të llogarive;

b) nga bankat e nivelit të dytë, institucionet financiare, të ngjashme me bankat,

shoqëritë e sigurimeve dhe të risigurimeve, fondet e letrave me vlerë dhe të

gjitha shoqëritë e licencuara për të kryer veprimtari investimi në letrat me vlerë,

edhe kur ato nuk janë të listuara në një bursë zyrtare letrash me vlerë;

7 Ligji nr9228, datë 29.4.2004 “Për kontabilitetin dhe pasqyrat financiare”, neni 4, pik a 3; VKM nr 742 dt 07.11.2007 “Përkriteret e përzgjedhjes së njësive ekonomike, që duhet të zbatojnë standardet ndërkombëtare të kontabilitetit “.





c) nga njësi ekonomike të tjera të mëdha, të palistuara në një bursë zyrtare letrash

me vlerë, kur ato tejkalojnë kufijtë e përcaktuar nga Këshilli i Ministrave për të

ardhurat vjetore dhe numrin e të punësuarve me VKM nr. 742, datë 07.11.2007,

pika 2. Njësitë e tjera ekonomike, të cilat nuk janë objekt i ligjit të sipër-

përmendur, do të jenë subjekt i zbatimit të SNK-ve, kur tejkalojnë njëkohësisht,

për dy vitet e fundit, këto kufij:

1) Të ardhurat vjetore në shumën 1.250.000.000 Lekë;

2) Numri mesatar i të punësuarve, mbi 100 punonjës në vit.

Përfshirja e pikës (c) në ligj ishte rjedhojë e mungesës së një burse aktive në vendin

tonë. Po të ekzistonte një bursë aktive këto njësi ekonomike mund të listoheshin në

bursë dhe të përfshiheshin në pikën (a).

Përgatitja e Pasqyrave Financiare do të bëhet sipas Standardet Kombëtare të

Kontabilitetit nga të gjitha njësitë e tjera ekonomike. Ky grup njësish ndahet në njësitë

ekonomike që do të zbatojnë standardet SKK 1 deri në SKK 14 dhe grupi i

mikronjësive që hartojnë Pasqyra Financiare sipas SKK 15.

Këto të fundit janë njësitë ekonomike ku punësohen më pak se 10 persona dhe kanënjë shifër afarizmi dhe/ose bilanc total vjetor jo më të madh se 10 milionë Lekë. Këto

kritere duhet të plotësohen për dy vitet e fundit. Përsa i përket mikronjësive me status

person fizik dhe që realizojnë xhiro vjetore deri në 2 milion Lekë, ato do të mbajnë

kontabilitetin e thjeshtuar me regjistrim të njëfishtë në bazë monetare.

Një përshkrim i shkurtër i paketës së plotë të Standardeve Kombëtare të Kontabilitetit

përbërë gjithsej nga 15 standarde paraqitet si vijon;

SKK 01 Kuadri i përgjithshëm për përgatitjen e pasqyrave financiare

Në këtë standard jepet kuadri i përgjithshëm për përgatitjen e pasqyrave financiare si

dhe rregullat për zbatimin e politikave kontabël, të vlerësimeve, të korigjimeve të

gabimeve dhe paraqitjen e ngjarjeve ekonomike pas datës së mbylljes së periudhes

ushtrimore. Gjithashtu jepen supozimet dhe konsideratat e përgjithshme, karakteristik-

at cilësore të pasqyrave financiare dhe karakteristikat e informacionit për përgatitjen e

pasqyrave financiare.





SKK 02 Paraqitja e pasqyrave financiare

Në këtë standard jepen përberesit e pasqyrave financiare dhe kërkesat e përgjithshme

për përgatitjen e tyre. Gjithashtu janë paraqitur formatet e detyrueshme të pasqyrave

financiarë për tu zbatuar nga njësitë ekonomike. Është parashikuar se njësitëekonomike mund të zgjedhin një format tjetër të pasqyrave financiare në përputhje me

Ligjin nr. 9228 “ Për kontabilitetin dhe pasqyrat financiare ” nëse dhe vetëm nëse ato

do të japin një pamje të vërtetë dhe të sinqertë të aktivitetit të tyre.

SKK 03 Instrumentet financiare

Objekti i këtij standardi është të paraqesë rregullat e kontabilizimit, vlerësimit dhe

shpjegimit të instrumentave financiare në pasqyrat financiare.

SKK 04 Inventarët

Këtu përshkruhen rregullat e kontabilizimeve dhe shpjegimet për paraqitjen e inven-

tareve në pasqyrat financiare. Ky standard zbatohet për të gjithë inventaret me

përjashtim të punës në proçes në lidhje me kontratat e ndërtimit dhe instrumentave

financiare.

SKK 05 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

Objektivi i këtij standardi është të vendosi rregullat e kontabilizimit dhe shpjegimet në

lidhje me aktivet afatgjata materiale dhe jomateriale. Trajtimi kontabël mbi

zhvlerësimin e aktiveve afatgjatë. Ky standard nuk zbatohet për aktivet biologjike dhe

aktivet financiare.

SKK 06 Provizionet, pasivet dhe aktivet e kushtezuara

Në këtë standard jepen rregullat e përgjithshme të njohjes së provizioneve, pasive dheaktiveve të kushtëzuara. Matja e provizioneve dhe evidentimi i tyre në pasqyrat

financiare. Ky standard nuk zbatohet për kontabilizimin dhe njohjen e provizioneve

që lindin nga kontratat e sigurimit në agjensitë e sigurimit.

SKK 07 Kontabilizimi i qerave

Objektivi i këtij standardi është të japi rregullat e kontabilizimit dhe shpjegimit të

qerasë financiare dhe të qerasë operative. Ky standard nuk do të aplikohet përmarrëveshje të tilla si kontrata për shërbime, të cilat nuk kalojnë të drejten e





përdorimit të mjetit nga një palë tek pala tjetër. Ky standard përbën një risi pasi në

rregullat e parashikuara në planin e përgjithshëm kontabël marrja me qera e një aktivi

(lesing) nuk evidentohej në pasqyrat financiare.

SKK 08 Të ardhurat

Objektivi i këtij standardi është të përshkruajë trajtimin kontabël, paraqitjen në

pasqyrat financiare dhe shënimet shpjeguese në lidhje me të ardhurat nga shitja e

mallrave, shërbimeve, kontratat e ndertimit, tarifat e shërbimeve, interesat, dividentet

dhe nga shfrytëzimi i pronesisë. Në këtë standard nuk trajtohen të ardhurat e siguruara

nga qeratë financiare, kontratat e sigurimeve, pasuritë minerale, nga ndryshimet në

vleren e aktiveve afatshkurtra, apo çdo formë e krijimit të të ardhurave, të cilat

trajtohen nga ndonjë standard tjetër.

SKK 09 Kombinimet e njësive ekonomike

Nëpërmjet këtij standardi jepen rregullat e kontabilizimit dhe shpjegimit për

kombinimet e njësive ekonomike në pasqyrat financiare. Ky standard zbatohet për

trajtimin kontabël të kombinimeve të njësive ekonomike, trajtimin kontabël të emrit të

mirë si dhe të emrit të mirë negativ; si dhe për njohjen në kontabilitet të një bashkimi

mes shoqërisë së kontrolluar dhe asaj mëmë. Kjo përben një risi pasi nuk kanë qënë të parashikuara në planin e përgjithshëm kontabël.

SKK 10 Grantet dhe forma te tjera te ndihmes

Nëpërmjet këtij standardi jepen rregullat e trajtimit kontabël të grandeve dhe e

formave të tjera të ndihmave dhe paraqitja e tyre në pasqyrat financiare. Ky standard

nuk trajton ndihmën qeveritare që i jepet një njësie ekonomike në formën e

lehtësirave në përcaktimin e të ardhurave të tatueshme ose në formen e detyrimit tëkufizuar tatimor (si për shembull aktivitete të përcaktuara nga tatimet, e drejta për

kreditimin e tatimit mbi investimet e bëra dhe norma të reduktuara të përqindjes së

tatimit mbi fitimin).

SKK 11 Tatimi mbi fitimin

Në këtë standard jepen trajtimi kontabël dhe rregullat e paraqitjes në pasqyrat

financiare të tatim fitimit.





SKK 12 Efekti i ndryshimeve të kurseve të këmbimit

Rregullat e trajtimit kontabël dhe paraqitjes në pasqyrat financiare të transaksioneve

në monedhë të huaj, paraqiten në këtë standard. Nga ky standard përjashtohen

transaksione e teprica të derivateve, të cilat trajtohen në SKK 3.

SKK 13 Aktivet biologjike

Nëpërmjet këtij standardi jepen rregullat e trajtimit kontabël për aktivet biologjike

përveç tokave të përdorura për veprimtari bujqësore. Ky standard përbën një risi për

vendin tonë pasi nuk kanë qënë përcaktuar rregulla kontabël në planin e përgjithshëm

kontabël.

SKK 14 Trajtimi kontabël i shoqërive të kontrolluara dhe pjesëmarrjeve

Objektivi i këtij standardi është të japë rregullat për kontabilizimin dhe paraqitjen e

shoqërive të kontrolluara dhe pjesëmarrjeve në pasqyrat financiare. Ky standard

përdoret për njohjen e njësive të kontrolluara dhe pjesëmarrjeve në pasqyrat

financiare individuale e të konsoliduara si dhe në përgatitjen e pasqyrave financiare të

konsoliduara. Edhe ky standard përben një risi, pasi nuk janë parashikuar me parë në

planin e përgjithshëm kontabël.

SKK 15 Mbi Parimet e Kontabilitetit dhe të Raportimeve Financiare nga

Mikronjësitë Ekonomike

Objektivi i këtij standardi është të japë konceptet dhe parimet bazë si dhe të vendosë

rregullat për zbatimin e këtyre parimeve për paraqitjen e ngjarjeve ekonomike në

pasqyrat financiare të mikronjësive. Ky Standard përqëndrohet vetëm në disa nga

çështjet bazë mbi organizimin e kontabilitetit, mbi mbajtjen e llogarive, mbi

përgatitjen dhe deklarimin e Raportimeve Financiare Vjetore të thjeshtuara ngamikronjësitë ekonomike. Ky Standard do të zbatohet nga të gjitha mikronjësitë.

Kontabilitetin e thjeshtuar me regjistrim të njëfishtë në bazë monetare, do ta mbajnë

mikronjësitë me status person fizik dhe që realizojnë xhiro vjetore deri në 2 milion

Lekë. Të gjitha mikronjësitë e tjera, pavarësisht nga forma juridike, do të mbajnë

kontabilitetin sipas të drejtave dhe detyrimeve të konstatuara.





2.4 Matja e konvergjencës së SKK-ve me SNK/SNRF-të dhe PKP-ve meSNK/SNRF-të – Analiza Fuzzy clustering

2.4.1 Metodat dhe metodologjia ne matjen e harmonizimit formal

Duke pasur parasysh rolin e rëndësishëm që luan në profesionin e kontabilitetit dhe të

tregut global të kapitalit harmonizimi apo konvergjenca formale, u pa e arsyeshme që

ky studim të fokusohet edhe në metodat dhe metodologjinë për matjen formale te

konvergjencës se kontabilitetit.

Bazuar në shqyrtimin dhe vlerësimin e metodave ekzistuese për matjen e nivelit të

harmonizimit / konvergjencës midis çdo dy grupeve të standardeve të kontabilitetit, në

këtë punim është paraqitur një metodë që mbeshtetet dhe përputhet me analizën fuzzyclustering8. Nëpërmjet saj është vlerësuar progresi i konvergjencës së standardeve

kombëtare të kontabilitetit me Standardet Ndërkombëtare të Raportimit Financiar

(SNRF). Për të evidentuar nevojën e ndërtimit të një pakete të plotë të standardeve kjo

metodë u përdor edhe për të përcaktuar nivelin e përgjithshëm të konvergjencës së

Planit të Përgjithshëm Kontabël me Standardet Ndërkombëtare të Kontabilitetit. Për

sa më sipër nëpërmjet këtij modeli do të testohet hipoteza;

Hipoteza 1; Paketa e plotë e Standardeve Kombëtare të Kontabilitetit është një risi

në Shqipëri dhe në përputhje me SNK/SNRF-të;

Disa studiues si Adhikari dhe Tondkar (1992), Lainez et al. (1996), si dhe Rahman et

al. (1996), kanë zhvilluar metoda të reja për të matur zhvillimet (përparimet) në

harmonizimin formal. Në vitet më të fundit, kontribute janë bërë në këtë fushë të

kërkimit edhe nga Garrido et al. (2002) dhe Fontes et al. (2005).

Më poshtë paraqiten metodat dhe metodologjitë e zbatuara në literaturën ekzistuese nëlidhje me matjen e harmonizimit formal (duke përfshirë këtu edhe ato midis

standardeve apo edhe brenda standardit).

Së pari , të dhënat burimore të përdorura në studimet e harmonizimit formal janë

kryesisht rregulloret, standardet dhe kërkesat e bursave për shoqëritë e listuara. Këto

të dhëna janë paraqitur me variabla (nominal) cilësore në vend të variablave sasiore.

Kjo përcakton se metodat e matjes të përdorura në vlerësimin e harmonisë formale të

8 Qu X. & Zhang G. 2008 “Measuring the Convergence of National Accounting Standards with International Fina ncialReporting Standards: The Application of Fuzzy Clustering Analysis”





kontabilitetit duhet të jenë ato lloj metodash të cilat janë të përshtatshme për tiparet e

variablave nominale. Nga statistikat rezulton se mënyra më e përshtatshme për të

llogaritur variablat nominalë, janë koefiçentët. Nga kërkimet ekzistuese të deri

tanishme rezulton se vetëm koefiçentët Jaccard dhe koefiçentët Spearman të

propozuar nga Fontes et al. (2005) mund të plotësojnë këtë kërkesë. (shiko Kapitulli I,

1.2 “Literatura e shqyrtuar”).

Së dyti , variablat e zgjedhura në studimet e harmonizimit formal janë kryesisht

çështje me zgjedhje të ndryshme për trajtimet kontabël. Kërkesat në matjen dhe

dhënien e shënimeve shpjeguese të standardeve (rregullave) nuk janë gjithëpërfshirëse

(jo të plota). Kjo lë të dyshosh se edhe pse zgjedhjet e kontabilitetit janë saktësisht të

njëjta në mes standardeve që krahasohen, ka ende mundësi që dy sete të standardevenuk janë në të vërtetë konvergjent kur shtrirja e tyre, terminologjitë dhe kriteret e

matjes nuk janë saktësisht të njëjta. Këto dallime përfundimisht do të ndikojë në

harmonizimin material.

Së treti , variablat e zgjedhura në studimet e harmonizimit formal janë të ngjashme me

variablat e zgjedhura në studimet e harmonizimit material, në të cilën trajtimet

kontabël janë të klasifikuara si “të nevojshme”, “të rekomanduara”, “të lejuara”, ose

“jo të lejuara”. Krahasimi më i mirë midis rregullave, është konceptuar se duhet të jetë

ngjashmëria ose mos-ngjashmëria e çështjeve të krahasuara, të cilat përfshijnë detajet

e qëllimit të standardit, të terminologjive të përfshira në standarde, kriteret e matjes në

elementet kontabël, metodat e kontabilitetit, ri-matjes dhe dhënies së shënimeve

shpjeguese etj, pasi këto detaje përfundimisht do të ndikojnë në besueshmërinë dhe

rëndësinë e raportimit financiar.

Së katërti , çdo studim i harmonizimit formal në literaturën ekzistuese, nuk merr parasysh efektin e një standardi të vetëm në konvergjencën e dy grupeve të rregullave

të kontabilitetit. Kjo gjë mund të çojë në humbjen e disa informacioneve të

rëndësishme si për shëmbull fakti që një standard individual mund të arrijë një

konvergjencë të lartë, ndërkohë që standardet e tjera mund të mos e arrijnë një gjë të

tillë. Por në fakt kjo gjë është shumë e rëndësishme për studiuesit dhe përcaktuesit e

standardeve në studimet e tyre dhe përpjekjet e mëtejshme të harmonizimit dhe për

përdoruesit e informacionit financiar në të kuptuarit e tyre dhe po ashtu në rastin e përdorimit të informacioneve të kontabilitetit.





Duke marrë parasysh karakteristikat ekzistuese në kontekstin e literaturës së

harmonizimit formal, ne kete studim do të jepet një metodë për matjen e

konvergjencës midis çdo dy grupeve të standardeve të kontabilitetit si në tërësi ashtu

edhe për çdo standard të vetëm, apo dhe të një grumbulli standardesh sipas nivelit të

konvergjencës të nxjerrë nga analiza fuzzy clustering (Qu X. & Zhang G 2008).

Zjedhja e kësaj metode në këtë punim u mbështet edhe në faktin se në shumicën e

studimeve të matjes së harmonizimit formal kanë evidentuar thjesht nëse standardet

mes dy vende janë të ngjashme ose jo të ngjashme, duke u mbështetur në metodat e

koeficentëve Jaccard. Kurse nëpërmjet metodës së mbështur tek analiza fuzzy

clustering tregohet se midis dy skajeve “plotësisht i ngjashëm” dhe “plotësisht i

dallueshëm” ekzistojnë edhe marrëdhënie ndërmjetesë midis tyre gjatë krahasi mit të

çështjeve. (psh “në thelb i ngjashëm/konvergjent”, “në thelb i

dallueshëm/konvergjent”). Këto marrëdhënie midis [ 1 “plotësisht i ngjashëm”, 0

“plotësisht i dallueshëm” ] mund të përcaktohen vetë nga studuesi në varësi të fushës

së studimit.

2.4.2 Parimet themelore të analizës fuzzy clustering

Një grupim i caktuar synon ndarjen e të dhënave të përcaktuara në grupe apo grupime

që përbëhen nga të dhëna të ngjashme. Analiza Fuzzy Clustering është një metodë që

përdoret në analiza multivariate statistikore. Ajo vë në funksionim metoda matemati-

kore për të identifikuar ngjajshmërinë ose jo të rasteve, në mënyrë që ti klasifikojë ato

objektivisht (Zadeh 1965). Marrëdhëniet e ngjajshmërisë ose ato të jo-ngjajshmërisë

shprehen duke përdorur disa nga metodat për matjen e ngjashmërisë apo të distancës.

Zakonisht matjet bëhen thjesht nëpërmjet koefiçientëve relevant, të cilat janë rezultate

të nxjerra nga matja e distancës. Koefiçientët e përputhjes janë përdorur kryesisht në

matjen e marrëdhënieve të ngushta (që përkojnë) apo atyre të largëta (që nuk

përkojnë) të variablave nominale. Shkalla e ngjashmërisë (d12) midis çdo dy rasteve 1

dhe 2 është formuluar në formulën (1).

21

112 mm

md (1)

Ku m1 tregon numrin e treguesve që përkojnë, m2 tregon numrin e treguesit që nuk

përkojnë. Për këtë arsye d12 është midis 0 dhe 1. Nëse d12 = 1, të dy rastet janë pikërisht e njëjta gjë, e nëse d12 = 0, të dy rastet janë krejtësisht të ndryshme.





Këto raste në vetvete zotërojnë karakteristika të paqarta në rrethana të ndryshme. Ato

do të korrespondojnë edhe më shumë me realitetin kur algoritmi fuzzy të futet në

analizën clustering (analizën grupore). Thelbi i analizës fuzzy clustering është për të

ndërtuar matricën fuzzy në përputhje me atributet e objektit të studiuar. Klasifikimet

janë bërë sipas gradës së caktuar të anëtarësimit bazuar në matricën fuzzy.

Në këtë studim është supozuar se x është domaini i përgjithshëm. Nëse A është një

funksion i x me vlera [0, 1], atëherë A quhet grupim fuzzy dhe shënohet;

A

A A

x

x

0

1)x( (2)

Gradat e anëtarësimit të këtij funksioni janë midis një seksioni të ngushtë [0, 1].

Proçedurat e analizës fuzzy clustering bëhet si më poshtë:

Hapi 1: Zgjedhja e treguesve për analizën clustering fuzzy }x,...,x,{x:X n21 është

menduar të përfaqësojnë objektet e përgjithshme të klasifikuara. Karakteristikat e çdo

objekti xi janë emërtuar nga një grup të dhënash imi2i1 x,,x,x .

Hapi 2: Transformimi i të dhënave origjinale në mënyrë që të eliminojnë efektin e

dimensioneve të ndryshme. Ideja dhe metodat e transformimit janë të njëjta si ato të

përdorura në analiza të tjera fuzzy si për shëmbull në analizat clustering sistematike,

të cilat përfshijnë standardizimin, klasifikimin, logaritmimin etj.

Hapi 3 : Llogaritja matricës fuzzy të ngjashmërisë. Llogaritja e madhësisë statistikore

)n,,2,1 j,i(r ij , e cila paraqet ngjashmërinë midis objekteve të klasifikuara.

Ndërkohë ‘n’ i referohet numrit të objekteve të klasifikuara.

nn

n

n

nn r

r

r

r

r

r

r

r

r

2

1

2

12

12

1

21

11

(3)

r ij mund të llogaritet me metoda të tilla si distanca Euklidiane, produkti skalar,

koefiçentët relatues, me metodën Max-Min, me mesataren aritmetike, me mesataren

gjeometrike, me indeksin e vlerës absolute, me vlerat absolute të ndërsjella, si dhe memetodën e kosinusit.





Hapi 4: Nëse marrëdhënia e ngjashmërisë fuzzy është gjithashtu një marrëdhënie

fuzzy ekuilibër, analiza fuzzy clustering mund të bëhet direkt. Përndryshe, matrica e

ngjashmërisë fuzzy duhet të rimodelohet në matricën e ekuilibrit fuzzy, nga e cila

mund të gjykohen kriteret e mëposhtme:Supozojmë se është një grup nëX × Y , nëse plotëson njëkohësisht parakushtet e

mëposhtme:

(1) pasqyrimi: )x,(x ii ; dhe

(2) simetrinë: nëse )y,x(

atëherë )x,y( , ku është në marrëdhënie e ngjashmërisë fuzzy.

Nëse përveç rasteve kur përmbush kriteret (1) dhe (2), përmbush gjithashtu në

mënyrë të përkohëshme edhe kushtin (3):

(3) nëse )y,x( dhe )z,y( , rrjedh që R )z,x(

ku është një marrëdhënie e barabartë fuzzy atëherë kemi të bejmë me rastin e një

matrice fuzzy ekuilibër.

Caktimi i μ të ndryshme për të marrë pjesë tek matrica μ , duke i dhënë matricës

shkallë të ndryshme të anëtarësimit, përcakton llojin e grupimit të përfituar.

Kur μ = 1, secili rast në grup bëhet kategori më vete. Me zvogëlimin eμ, kategoritë

fillojnë të përafrohen dhe në fund bashkohen në një.

Hapi 5: Vizatimi i histogramës (grafiku i grupimit clustering).

2.4.3 Studimi dhe projektimi i matjes se konvergjencës së PKP-ve me SNRF-të

dhe e SKK-ve me SNRF-të.

Për matjen e konvergjencës është marrë studimi i konvergjencës së SKK-ve me

SNK/SNRF-të dhe konvergjenca e PKP-ve me SNK/SNRF-të për të vërtetuar

hipotezën se seti i plotë i Standardeve Kombëtare të Kontabilitetit është një risi, kjo

pasi plani i mëparshëm i kontabilitetit të përgjithshëm ka ndryshime thelbësore me

SNK/SNRF-të, kurse seti i SKK-ve është i bazuar kryesisht në SNK/SNRF-të e vitit

2006, e cila do të merret si një kriter referencial për krahasim.





Projektimi i studimit i përcaktuar në këtë punim tregon se si analiza fuzzy clustering

është aplikuar për matjen e konvergjencës formale të kontabilitetit. Si burim i të

dhënave do të shërbejnë parimet dhe rregullat kontabël të PKP-së, SKK-ve dhe

SNK/SNRF-të.

Sipas teorisë së analizës së grupimeve fuzzy (fuzzy clustering) të përmendur më lart,

do ti konceptojmë standardet e përgjithshme specifike në një grup. Çdo palë e

standardeve në krahasim përfaqëson një rast në grup. Krahasimi i çështjeve, të tilla si

terminologjia apo metodat e matjes në standarde, veprojnë si tregues të specifikuar

(variabla) të rasteve. Bazuar në një shkallë të caktuarμ të anëtarësimit, nivelet e

standardeve të konvergjencës janë grupuar në katër kategoritë e mëposhtme:

krejtësisht të konvergjueshme (koefiçenti 1),në thelb të konvergjueshme (koefiçenti0.7), në thelb me dallim (koefiçenti 0.3) dhe plotësisht të ndryshme (koefiçenti 0).

Këto koefiçentë përputhen për çdo grupim dhe formojnë të dhënat themelore për

analizën fuzzy clustering. Duhet theksuar se edhe kjo metode në vendosjen e

koefiçenteve të përputhshmërisë, gjate krahasimit midis grupeve te studimit, bëhet

mbi bazën e gjykimit profesional te studiuesit. Çka do të thotë se edhe kjo metodë

përmban në vetvete kufizimin në këtë drejtim.

Hapat e detajuara për llogaritjen janë si më poshtë:

Hapi 1: Përcaktimi i grupeve të rasteve dhe indeksi i tyre i specifikuar në variabla

Së pari , është e nevojshme për tu përcaktuar qëllimi i llogaritjes.

a) Nga seti i plotë i standardeve, në studim nuk janë përfshirë standardi themelor

i kontabilitetit nr. 1 dhe ai nr. 15. Standardi themelor i kontabilitetit nr 1, në setin e

SKK-ve është në përputhje të plotë me Kuadrin për Përgatitjen dhe Paraqitjen e

Deklaratës Financiare të BSNK-së. Kjo është baza konceptuale dhe udhëzuesi bazë

për ngritjen e standardeve specifike të kontabilitetit dhe për këtë arsye nuk është

objekt i krahasimit tonë dhe të studimit të vlerësimit të qëllimit. Gjithashtu SKK nr.

15, Mbi Parimet e Kontabilitetit dhe të Raportimeve Financiare nga Mikronjësitë

Ekonomike , nuk është përfshirë për të bërë krahasimin me SNRF, për vetë

karakteristikën dhe natyrën e këtij standardi. Këto dy standarde janë të përjashtuara.

Kështu janë 13 SKK për tu krahasuar me SNRF- të dhe SNK- të në fuqi.





b) Plani Kontabël i Përgjithshëm (maket) përmbante gjithsej 8 klasa, të cilat janë

marrë në studim për tu krahasuar me SNRF- të dhe SNK- të në fuqi.

c) Për të ruajtur bazën e krahasueshmërisë të njëjtë dhe meqenëse aktualisht

fokusi është tek Standardet Kombëtare të Kontabilitetit dhe tek shprehja e nevojës sëdomosdoshme që ato përfaqësojnë një risi të re, në punim, u ruajt e njëjta strukturë

për krahasim edhe në lidhjen e PKP-ve me SNK/SNRF- të siç u krye në krahasimin e

SKK-ve me SNK/SNRF- të (shiko tabelën 2.2 dhe 2.3) .

Së dyti , është e nevojshme për të përcaktuar çiftet për krahasim për çdo SKK

individuale dhe SNRF. Si psh; përfundimisht, 13 raste (SKK) janë të përcaktuara në

grup dhe secili prej rasteve individuale të SKK/PKP është çiftëzuar me SNK/SNRF-

të përkatëse. Pra kemi 1321 s,,s,sS ku “si” paraqesin numrin e i-të të rastit të

standardeve, i = 1,2, ...... 13.

Këto 13 raste standardeve mund të grupohen më tej në tri kategori: standarde për

transaksionet e përgjithshme, standarde për sektorë apo industri të veçanta dhe

standarde për raportimin financiar. Dy kategoritë e para përcaktojë kriteret për

trajtimet kontabël dhe do të ndikojnë në krahasueshmërinë dhe dobinë e informacionit

financiar të drejtpërdrejtë, pra në çelësin për konvergjencë të kontabilitetit. Standardet për raportimin financiar përcaktojnë pasqyrat financiare dhe shënimet e llogarive, të

cilat do të ndikojnë në kuptueshmërinë dhe dobinë e informacionit financiar. Për këtë

arsye të gjitha këto kategori do të duhet të përfshihen në vlerësim.

Në mënyrë që të bëhet i mundshëm ky krahasim, çështjet krahasuese të secilës palë

individuale të standardeve (treguesi funksion) janë përfshirë si 6 faktorë të bazuar në

përmbajtjen e standardeve. Konkretisht këto janë objekti, përkufizimet, njohja, matja,metodat e matjes dhe vlerësimi në datën e ndërtimit të pasqyrave fianciare. Marrja në

konsideratë e kërkesave për dhënien e informacioneve shpjeguese janë mjaft të

ndryshme nga matjet dhe kërkesat e njohjes. Gjithashtu ato nuk ushtrojnë ndonjë

ndikim mbi trajtimin kontabël dhe krahasueshmërinë pa marrë parasysh se sa shumë

informacion është i njohur, por mund të përmirësojnë dobinë e informacionit

financiar.

Në këtë studim 6 çështjet e krahasimit për çdo rast individual, janë shënuar me D ku:





654321 d,d,d,d,d,dD . Tipari i numrit j në standardin e numriti mund të tregohet

nga xij, ku: i = 1, 2, ...... 13 dhe j = 1, 2, 3, 4, 5, 6.

Hapi 2: Caktimi i vlerës për çështjet e krahasimit për çdo rast të vetëm dheefektet e eliminimit të rezultuara nga dimensione të ndryshme

Vlera 1 jepet për çështjet që përputhen plotësisht dhe 0.7, 0.3 dhe 0 përkatesisht për

çështjet që përputhen në thelb, që në thelb jane të ndryshme dhe që jane krejtësisht të

ndryshme.

Krahasimi i një çështjeje individuale mund të përmbajë nën-çështje krahasimi; në këtë

rast do të përdoren koefiçientet e përputhshmërisë, të cilët llogariten në përputhje mecaktimin e krahasimit të nën-çështjeve për të vlerësuar çdo çështje të krahasuar në

mënyrë që të eliminohen efektet e dimensioneve të ndryshme. Do të vendoset vlera 1

në rast të mungesës të dy çështjeve ekzistuese për krahasim në palën e standardeve të

krahasuara.

Shëmbuj ilustrues të përzgjedhjes së çështjeve të krahasuara dhe të detajeve të tyre që

përputhen janë dhënë në tabelën 2.2 dhe 2.3. Kurse të dhënat totale për 13 rastet

krahasuese dhe koefiçentët e përputhshmërisë së tyre janë paraqitur në tabelën 2.4 dhe

2.5.

Duke përdorur metodën e koefiçentit të përputhshmërisë është llogaritur niveli i

përgjithshëm i konvergjencës për 13 rastet. Konkretisht niveli i përgjithshëm i

konvergjencës për SKK-të krahasuar me SNK/SNRF-të është:

= 166 1+41 0.7+10 0.3+19 0 / 166+41+10+19 = 0.8377

Niveli i përgjithshëm i konvergjencës për PKP-të krahasuar me SNK/SNRF-të është:

= 58 1+42 0.7+20 0.3+121 0 / 58+42+20+121 = 0.3876

dhe nëse do të llogarisnim vetëm për elementet që përmban PKP-ja atëhere ky

koefiçent do të ishte:

= 58 1+42 0.7+20 0.3+56 0 / 58+42+20+56 = 0.4352





T a b e l a n r .

2 . 2 P a r a q i t j a e n j ë s h ë m

b u l l i t ë k r a h a s i m i t t ë ç ë s h t j e v e

t ë s e l e k s i o n u a r a d

h e m a t j a e

t y r e S K K

– S N K / S N

R F .

P l o t ë s i s h t m e

d a l l i m 0

S K K n r .

4 “ I n v e n t a r ë t ”

( 1 0 ) 0 / 1 9 n u k

p a r a s h i k o h e t

( 1 1 ) 0 / 2 0 n u k


( 1 2 ) 0 / 2 1 n u k


( 1 3 ) 0 / 2 3 - 2 4 n u k


4

N ë t h e l b m e

d a l l i m

0 . 3

0

N ë t h e l b t ë

k o n v e r g j u e s h m e

0 . 7

( 1 ) 5 / 2 - 5 p ë r f s h i n

a k t i v e t b i o l o g j i k e

( 8 ) 1 6 - 1 9 / 1 2 - 1 4

2

K r e j t e s i s h t t ë


1

2 6 / 6 - 8

( 3 ) 6 / 6

( 4 ) 8 / K

. k o n c e p t u a l

( 5 ) 2 7 , 2 8 / 7 , 3 0 - 3 2

( 6 ) 1 1 / 1 0

( 7 ) 1 2 / 1 1

( 9 ) 1 1 / 1 5

( 1 4 ) 1 5 / 2 3 , 2 4

( 1 5 ) 1 5 / 2 5 - 2 7

( 1 6 ) 1 5 / 2 5 - 2 7

( 1 7 ) 2 2 , 2 4 / 3 4

( 1 8 ) 3 0 , 3 2 - 3 4 / 3 4 - 3 5

( 1 9 ) 1 4 / 9 - 2 8

1 3

Ç ë s h t j e t e k r a h a s u a r a m

i d i s S K K d h e

S N K / S N R F

( 1 ) O b j e k t i i s t a n d a r d i t

2 P ë r k u f i z i m i i i n v e n t a r i t

( 3 ) V l e r a n e t o e r e a l i z u e s h m e

( 4 ) K r i t e r e t e n j o h j e s s ë

i n v e n t a r i t

( 5 ) k r i t e r e t p ë r n j o h j e n e

V N R

( 6 ) p ë r b e r ë s i t e k o s t o s s ë

i n v e n t a r i t

( 7 ) k o s t o t e b l e r j e s

( 8 ) K o s t o t e p r o

d h i m i t

( 9 ) k o s t o t e t j e r a

( 1 0 ) K o s t o t e i n v e n t a r i t p ë r s h ë r b i m e t

( 1 1 ) K o s t o e p r o

d h i m i t b u j q ë s o r

( 1 2 ) k o s t o s t a n d a r d e

( 1 3 ) m e t o d a s h i

t j e s m e p a k i c ë

( 1 4 ) i d e n t i f i k i m i s p e c i f i k

( 1 5 ) F I F O

( 1 6 ) k o s t o m e s a

t a r e e p o n d e r u a r

( 1 7 ) h u m b j e t / d ë m

t i m e t n j i h e n s i s h p e n z i m

( 1 8 ) r r e g u l l i m e t n ë

V . K . K

u r s h i t e t

( 1 9 ) m a t j a - m ë e v o g l a m e s

k o s t o s d h e V N R

Ç ë s h t j e t

O b j e k t i

P ë r k u f i z i m e

N j o h j a

M a t j a

M e t o d a t e

M a t j e s

V l e r e s i m i n ë

d a t ë n e

n d ë r t i m i t t ë

b i l a n c i t T o t a l i





T a b e l a n r .

2 . 3 P a r a q i t j a e n j ë s h ë m

b u l l i t ë k r a h a s i m i t t ë ç ë s h t j e v e

t ë s e l e k s i o n u a r a

d h e

m a t j a e

t y r e P K P

– S N K / S N R F .

P l o t ë s i s h t m e

d a l l i m

0

P K P K l a s a 3

“ I n v e n t a r ë t ” / I A S 2

( 1 2 ) 0 / 2 1 n u k p a r a s h

i k o h e t

( 1 3 ) 0 / 2 3 - 2 4 n u k p a r a s h i k o h e t

( 1 4 ) 0 / 2 3 , 2 4 n u k p a r a s h i k o h e t

( 1 8 ) f q 1 6 / 3 4 - 3 5 ( r a s t p ë r j a s h t i m o r )

4

N ë t h e l b m e

d a l l i m 0 . 3

( 2 ) f q 1 7 , 8 4 - 8 6 / 6 - 8

( 3 ) f q 2 2 , 2 7 / 6

( 4 ) f q 1 6 / K

. k o n c e p t u

( 5 ) f q 2 2 , 2 7 / 7 , 3 0 - 3 2

( 1 0 ) f q 8 5 / 1 9

5

N ë t h e l b t ë

k o n v e r g j u e s h m

0 . 7

( 1 ) f q 8 4 / 2 - 5

( 6 ) F q , 2 6 , 8 4 - 8 9 / 1 0

( 1 7 ) f q 2 4 , 3 3 / 3 4

( 1 9 ) f q 2 2 , 2 6 , 2 7 / 2 8

4

K r e

j t e s i s h t t ë


1

( 7 ) f q 2 2 - 2 6 ,

8 4 / 1 1

( 8 ) f q 2 6 , 2 7 ,

8 5 / 1 2 - 1 4

( 9 ) f q 8 6 - 8 8

/ 1 5

( 1 1 ) f q 8 6 / 2 0

( 1 5 ) f q 2 3 / 2 5 - 2 7

( 1 6 ) f q 2 3 / 2 5 - 2 7

6

Ç ë s h t j e t e k r a h a s u a r a m

i d i s P K P d h e

S N

K / S N R F

( 1 ) O b j e k t i i s t a n d a r d i t

( 2 ) P ë r k u f i z i m i i i n v e n t a r i t

( 3 ) V l e r a n e t o e r e a

l i z u e s h m e

( 4 ) K r i t e r e t e n j o h j e s s ë

i n v e n t a r i t

( 5 ) k r i t e r e t p ë r n j o h j e n e

V N R

( 6 ) p ë r b e r ë s i t e k o s t o s s ë

i n v e n t a r i t

( 7 ) k o s t o t e b l e r j e s

( 8 ) K o s t o t e p r o d h i m

i t

( 9 ) k o s t o t e t j e r a

( 1 0 ) K o s t o t e

i n v e n t a r i t p ë r s h ë r b i m e t

( 1 1 ) K o s t o e p r o d h

i m i t b u j q ë s o r

( 1 2 ) k o s t o s t a n d a r d e

( 1 3 ) m e t o d a s h i t j e s m e p a k i c ë

( 1 4 ) i d e n t i f i k i m i s p e c i f i k

( 1 5 ) F I F O

( 1 6 ) k o s t o m e s a t a r e

e p o n d e r u a r

( 1 7 ) h u m b j e t / d ë m t i m e t n j i h e n s i s h p e n z i m

( 1 8 ) r r e g u l l i m e t n ë

V . K . K

u r s h i t e t

( 1 9 ) m a t j a - m

ë e v o g l a m e s

k o s t o s d h e V N R

Ç ë s h t j e t

O b j e k t i

P ë r k u f i z i m e

N j o h j a

M a t j a

M e t o d a t e M a t j e s

V l e r e s i m

i n ë

d a t ë n e n d ë r t i m

i t

t ë b i l a n c i t

T o t a l i





T a b e l a n r .

2 . 4 L l o g a r i t j a e k o e f i ç e n t ë v e p ë r m a t j e n e

k o n v e r g j e n c ë s

S K K

– S N K

K o e f i ç e n t

i i m a t j e s

0 . 9 1 2

0 . 7 3

0 . 7 5 8

0 . 7 9 6

0 . 8 2 9

V l e r ë s i m i n ë

d a t ë n e

b i l a n c i t

1 0 . 5 1

0 . 7 5 1

0 0 0 0 4 0 0 4 3 0 0 0 3 0 0 1 1 0 0 0

M e t o d a

k o n t a b ë l 1 1

0 . 6

0 . 5 2

0 . 7 7

2 0 0 0 3 0 0 0 3 0 0 2 1 1 3 0 2 0 1 0

M a t j a

f i l l e s t a r e

1

0 . 4 7

0 . 6 2

0 . 6 6

0 . 6 2

5 0 0 0 0 2 0 1 3 1 0 2 3 0 1 1 2 2 1 1

N j o h j a 0 .

7 9 1 1 0 . 9 1

0 . 8 8

2 5 0 0 4 0 0 0 2 0 0 0 5 2 0 0 3 2 0 0

P ë r k u f i z i m

i 1

0 . 9 3 1 1 1

2 0 0 0 3 1 0 0 2 0 0 0 6 0 0 0 5 0 0 0

O b j e k t i

1 0 . 7

0 . 7 1 1

1 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0

K o e f i ç e n t i

1 0 . 7 0 . 3 0 1 0 . 7 0 . 3 0 1 0 . 7 0 . 3 0 1 0 . 7 0 . 3 0 1 0 . 7 0 . 3 0

E m

ë r t i m i

S K K –

S N K / S N R F

S K K 2 “ P a r a q i t j a e

P a s q y r a v e

F i n a n c i a r e ”

/ S N K 1 , S N K 7

( 1 7 ç ë s h t j e )

S K K 3 “ I n s t r u m e n t e t


/ S N K 3 2 , S N K

3 9

( 2 3 ç ë s h t j e )

S K K 4 “ I n v e n t a r e t ” / I A S 2

( 1 9 ç ë s h t j e )

S K K 5 “ A A M

d h e A A J M ” /

I A S 1 6 , I A S 3 8 , I A S 3 6 ,

S N R F

5

( 2 8 ç ë s h t j e )

S K K 6 “ P r o v i z i o n e t , p a s i v e t

d h e a k t i v e t e k u s h t ë z u a r a ” /

I A S 3 7

( 2 1 ç ë s h t j e )





( v a z h d i m i i t a b e l ë s n r .

2 . 4 )

K o e f i ç e n t

i i m a t j e s

0 . 9 8 6

0 . 9 1 2

0 . 7 5 3

0 . 8 6 4

0 . 9 3 7


d a t ë n e

b i l a n c i t

1 1 1 1 1

1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0

M e t o d a

k o n t a b ë l 1

0 . 9 5

0 . 5 1 1

3 0 0 0 5 1 0 0 1 0 0 1 2 0 0 0 1 0 0 0

M a t j a

f i l l e s t a r e

1 1

0 . 6 6 1 1

7 0 0 0 3 0 0 0 3 2 3 0 2 0 0 0 4 0 0 0

N j o h j a

1 1 1 1 0 . 9 3

1 0 0 0 2 0 0 0 2 0 0 0 1 0 0 0 6 2 0 0


i

0 . 9 7

0 . 7 1

0 . 7

0 . 8 5

8 1 0 0 0 4 0 0 2 0 0 0 0 4 0 0 2 2 0 0

O b j e k t i

1 1 1 0 . 7 1

1 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0


1 0 . 7 0 . 3 0 1 0 . 7 0 . 3 0 1 0 . 7 0 . 3 0 1 0 . 7 0 . 3 0 1 0 . 7 0 . 3 0

E m

ë r t i m i

S K K –

S N K / S N R F

S K K 7 “ K o n t a b i l i z i m

i i

Q i r a v e ”

/ I A S 1 7

( 2 2 ç ë s h t j e )

S K K 8 “ T ë a r d h u r a t ”

/ I A S 1 8 ,

I A S 1 1

( 1 7 ç ë s h t j e )

S K K 9 “ K o m

b i n i m e t e

b i z n e s e v e ”

/ I F R S 3 ( 1 5

ç ë s h t j e )

S K K 1 0 “ G r a n d e t d h e

f o r m a t e

t j e r a t ë n d i h m

ë s ” / I A S 2 0

( 1 1 ç ë s h t j e )

S K K 1 1 “ T a t i m i m b i f i t i m i n ” /

I A S 1 2

( 1 9 ç ë s h t j e )






2 . 4 )

K o e f i ç e n t

i i m a t j e s 1

0 . 5 9 2

0 . 7 8 7


d a t ë n e

b i l a n c i t

1 0 . 5

0 . 8 5

1 0 0 0 1 0 0 1 1 1 0 0

M e t o d a

k o n t a b ë l 1

0 . 2 5

0 . 8 5

3 0 0 0 1 0 0 3 1 1 0 0

M a t j a

f i l l e s t a r e

1 0 . 5

0 . 8 5

3 0 0 0 1 0 0 1 1 1 0 0

N j o h j a

1 1 0 . 5

4 0 0 0 1 0 0 0 1 1 1 1


i 1 1

0 . 9 3

4 0 0 0 3 0 0 0 3 1 0 0

O b j e k t i

1 0 . 7 1

1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0


1 0 . 7 0 . 3 0 1 0 . 7 0 . 3 0 1 0 . 7 0 . 3 0

E m

ë r t i m i

S K K –

S N K / S N R F

S K K 1 2 “ E f e k t i i n d r y s h i m e v e

t ë k u r s e v e

t ë k ë m b i m i t ” / I A S

2 1

( 1 6 ç ë s h t j e )

S K K 1 3 “ A k t i v e t B i o l o g j i k e ” /

I A S 4 1

( 1 3 ç ë s h t j e )

s h o q ë r i v e

t ë k o n t r o l l u a r a d h e

p j e s m a r r j e v e ”

/ I A S 2 7 , I A S

2 8 , I A S 2 1

( 1 5 ç ë s h t j e )





T a b e l a n r .

2 . 5 L l o g a r i t j a e

k o e f i ç e n t ë v e p ë r m a t j e n e

k o n v e r g j e n c ë s P K P

– S N K / S N R F

K o e f i ç e n t

i i m a t j e s

0 . 6 1 2

0 . 2 7 8

0 . 5 4 2

0 . 6 5

0 . 2 7 6


d a t ë n e

b i l a n c i t

1

0 . 0 8

0 . 4 7

0 . 8 5

0 . 3

0 0 0 0 0 0 2 6 0 2 0 1 2 2 0 0 0 0 1 0

M e t o d a

k o n t a b ë l 0 . 6 5

0 . 7 7

0 . 4

0 . 6

0 . 2 3

1 0 1 0 2 0 1 0 2 0 0 3 3 0 0 2 0 1 0 2

M a t j a

f i l l e s t a r e 0 . 6 6

0 . 7 7

0 . 8 3

0 . 5 4

0 . 2 8

2 1 2 0 2 0 1 0 4 1 1 0 1 2 1 1 1 1 0 4

N j o h j a 0 .

5 9 0 . 1 5

0 . 3

0 . 6 7

0 . 3 4

2 3 0 2 0 0 2 2 0 0 2 0 4 1 0 2 1 1 0 3


i 0 . 5

0 . 0 8

0 . 3

0 . 6 2

0 . 1 4

1 0 0 1 0 0 1 3 0 0 2 0 3 1 0 2 0 1 0 4

O b j e k t i 0 .

7 0 . 3

0 . 7

0 . 7

0 . 7

0 1 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0


1 0 . 7 0 . 3 0 1 0 . 7 0 . 3 0 1 0 . 7 0 . 3 0 1 0 . 7 0 . 3 0 1 0 . 7 0 . 3 0

E m

ë r t i m i

P K P –

S N K / S N R F

“ P a r a q i t j a e

P a s q y r a v e


/ I A S 1 , I A S 7

( 1 7 ç ë s h t j e )

K l a s a

2 “ A k t i v e t ë

q ë n d r u e s h m e

f i n a n c i a r e -

I n s t r u m e n t e t F i n a n c i a r e ”

/ I A S

3 2 , I A S 3 9

( 2 3 ç ë s h t j e )

K l a s a

3 “ I n v e n t a r e t ” / I A S 2

( 1 9 ç ë s h t j e )

K l a s a

2 “ A A t ë t r u p ë z u a r a d h e

A A p a t r u p ë z u a r a ”

/ I A S 1 6 ,

I A S 3 8 , I A S 3 6 , I F R S 5

( 2 8 ç ë s h t j e )

K l a s a

1 5 1 - 1 5 8 “ S h u m a

t ë

p a r a s h i k u a r a p ë r r r e z i q e ”

/ I A S

3 7

( 2 1 ç ë s h t j e )





( v a z h d i m i t a b e l ë s n r .

2 . 5 )

K o e f i ç e n t

i i m a t j e s 0

0 . 5 2 9 0

0 . 6 7 5

0 . 5 2 6


d a t ë n e

b i l a n c i t

0 1 1 0 . 7 1

0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0

M e t o d a

k o n t a b ë l 0

0 . 4 5 0

0 . 5 1

0 0 0 3 2 1 0 3 0 0 0 2 1 0 0 1 1 0 0 0

M a t j a

f i l l e s t a r e

0

0 . 5 3 0

0 . 7 1

0 0 0 7 1 0 2 0 0 0 0 8 0 2 0 0 4 0 0 0

N j o h j a

0 0 . 8 5 0

0 . 7

0 . 2 5

0 0 0 1 1 1 0 0 0 0 0 2 0 6 0 0 2 0 0 6


i 0

0 . 2 5 0

0 . 7

0 . 2 5

0 0 0 9 1 0 0 3 0 0 0 2 0 4 0 0 1 0 0 3

O b j e k t i

0 1 0 0 . 7 1

0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 1 0 0 0


1 0 . 7 0 . 3 0 1 0 . 7 0 . 3 0 1 0 . 7 0 . 3 0 1 0 . 7 0 . 3 0 1 0 . 7 0 . 3 0

E m

ë r t i m i

P K P –

S N K / S N R F

“ K o n

t a b i l i z i m i i Q i r a v e ” / I A S

1 7

( 2 2 ç ë s h t j e )

K l a s a

7 “ T ë a r d h u r a t ”

/ I A S

1 8 , I A

S 1 1

( 1 7 ç ë s h t j e )

“ K o m

b i n i m e t e

b i z n e s e v e ” /

I F R S 3

( 1 5 ç ë s h t j e )

K l a s a

1 3 “ S u b v e n s c i o n e p ë r

i n v e s t i m e - g r a n d e t q e v e r i t a r e ”

/ I A S 2 0

( 1 9 ç ë s h t j e )

K l a s a

4 4 “ T a t i m i m b i f i t i m i n ”

/ I A S 1 2

( 1 9 ç ë s h t j e )






2 . 5 )

K o e f i ç e n t

i i m a t j e s

0 . 7 8 1 0 0


d a t ë n e

b i l a n c i t

1 0 0

1 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 2

M e t o d a

k o n t a b ë l 0 . 6 7 0 0

2 0 0 1 0 0 0 4 0 0 0 2

M a t j a

f i l l e s t a r e 0 . 6 7 0 0

2 0 0 1 0 0 0 2 0 0 0 2

N j o h j a 0 .

8 5 0 0

2 2 0 0 0 0 0 1 0 0 0 4


i

0 . 7 8 0 0

1 3 0 0 0 0 0 3 0 0 0 4

O b j e k t i

1 0 0

1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1


1 0 . 7 0 . 3 0 1 0 . 7 0 . 3 0 1 0 . 7 0 . 3 0

E m

ë r t i m i

P K P –

S N K / S N R F

“ E f e k t i i n d r y s h i m e v e

t ë

k u r s e v e

t ë k ë m b i m i t ” / I A S 2 1

( 1 6 ç ë s h t j e )

“ A k t i v e t B

i o l o g j i k e ” / I A S 4 1

( 1 3 ç ë s h t j e )

“ T r a j t i m i k o n t a b ë l i s h o q ë r i v e

t ë k o n t r o l l u a r a d h e

p j e s m a r r j e v e ”

/ I A S 2 7 , I A S

2 8 , I A

S 2 1

( 1 5 ç ë s h t j e )





Hapi 3: Llogaritja e matricës fuzzy të ngjashmërisë

Në këtë studim është përdorur metoda e ngjajshmërisë së kosinusit (cosine similarity)

për të llogaritur r ij dhe ndërtimin e matricës fuzzy të ngjashmërisë:nnijr , e cila

është treguar në ekuacionin (1).

Matrica Fuzzy e ngjajshmërisë për SKK - SNK/SNRF (Matrica )

1.00 0.95 0.96 0.97 0.98 1.00 0.99 0.96 0.98 1.00 1.00 0.90 0.990.95 1.00 0.95 0.95 0.95 0.96 0.94 0.93 0.94 0.95 0.96 0.92 0.920.96 0.95 1.00 0.98 0.99 0.97 0.96 0.99 0.96 0.97 0.98 0.96 0.940.97 0.95 0.98 1.00 0.99 0.97 0.96 0.99 0.94 0.97 0.98 0.97 0.960.98 0.95 0.99 0.99 1.00 0.99 0.97 0.99 0.96 0.98 0.99 0.94 0.981.00 0.96 0.97 0.97 0.99 1.00 0.99 0.97 0.99 1.00 1.00 0.92 0.980.99 0.94 0.96 0.96 0.97 0.99 1.00 0.96 0.99 1.00 0.99 0.90 0.970.96 0.93 0.99 0.99 0.99 0.97 0.96 1.00 0.94 0.97 0.97 0.97 0.950.98 0.94 0.96 0.94 0.96 0.99 0.99 0.94 1.00 0.99 0.99 0.88 0.951.00 0.95 0.97 0.97 0.98 1.00 1.00 0.97 0.99 1.00 1.00 0.90 0.981.00 0.96 0.98 0.98 0.99 1.00 0.99 0.97 0.99 1.00 1.00 0.92 0.980.90 0.92 0.96 0.97 0.94 0.92 0.90 0.97 0.88 0.90 0.921.00 0.88

0.99 0.92 0.94 0.96 0.98 0.98 0.97 0.95 0.95 0.98 0.98 0.881.00

Matrica Fuzzy e ngjajshmërisë për PKP - SNK/SNRF (Matrica )

1.00 0.72 0.92 0.99 0.88 - 0.96 0.58 0.97 0.94 0.98 - -0.72 1.00 0.84 0.69 0.66 - 0.62 0.07 0.72 0.85 0.68 - -0.92 0.84 1.00 0.91 0.91 - 0.89 0.35 0.93 0.95 0.91 - -0.99 0.69 0.91 1.00 0.89 - 0.95 0.52 0.99 0.90 1.00 - -

0.88 0.66 0.91 0.89 1.00 - 0.95 0.33 0.89 0.87 0.92 - -- - - - - - - - - - - - -0.96 0.62 0.89 0.95 0.95 - 1.00 0.55 0.93 0.89 0.96 - -0.58 0.07 0.35 0.52 0.33 - 0.55 1.00 0.43 0.49 0.49 - -0.97 0.72 0.93 0.99 0.89 - 0.93 0.43 1.00 0.88 0.99 - -0.94 0.85 0.95 0.90 0.87 - 0.89 0.49 0.88 1.00 0.90 - -0.98 0.68 0.91 1.00 0.92 - 0.96 0.49 0.99 0.90 1.00 - -

- - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - -





Hapi 4: Përpunimi i matricës R ’ për të marrë matricën fuzzy ekuilibër

Pas përdorimit të metodës së ngjajshmërisë së kosinusit, metodës Max-Min dhe asaj

Max del matrica fuzzy ekuilibër. Në këtë rast, hapi i dytë (metoda Max-Min) ka

koefiçentë të njëjtë me hapin e tretë (metoda Max). Pra matematikisht mund tëshkruhet: ’ ’’ = ’. Matrica fuzzy ekuilibër tregohet në ekuacionin (2).

Matrica fuzzy ekuilibër për SKK - SNK/SNRF (Matrica ’)

1.00 0.96 0.98 0.98 0.99 1.00 1.00 0.98 0.99 1.00 1.00 0.97 0.990.96 1.00 0.96 0.96 0.96 0.96 0.96 0.96 0.96 0.96 0.96 0.95 0.960.98 0.96 1.00 0.99 0.99 0.99 0.98 0.99 0.98 0.98 0.99 0.97 0.980.98 0.96 0.99 1.00 0.99 0.99 0.98 0.99 0.98 0.98 0.99 0.97 0.980.99 0.96 0.99 0.99 1.00 0.99 0.99 0.99 0.99 0.99 0.99 0.97 0.981.00 0.96 0.99 0.99 0.99 1.00 1.00 0.99 0.99 1.00 1.00 0.97 0.991.00 0.96 0.98 0.98 0.99 1.00 1.00 0.97 0.99 1.00 1.00 0.96 0.990.98 0.96 0.99 0.99 0.99 0.99 0.97 1.00 0.97 0.98 0.99 0.97 0.980.99 0.96 0.98 0.98 0.99 0.99 0.99 0.97 1.00 0.99 0.99 0.96 0.981.00 0.96 0.98 0.98 0.99 1.00 1.00 0.98 0.99 1.00 1.00 0.97 0.991.00 0.96 0.99 0.99 0.99 1.00 1.00 0.99 0.99 1.00 1.00 0.97 0.990.97 0.95 0.97 0.97 0.97 0.97 0.96 0.97 0.96 0.97 0.971.00 0.960.99 0.96 0.98 0.98 0.98 0.99 0.99 0.98 0.98 0.99 0.99 0.961.00

Matrica fuzzy ekuilibër për PKP - SNK/SNRF (Matrica ’)

1.00 0.85 0.94 0.99 0.95 - 0.96 0.58 0.99 0.94 0.99 - -0.85 1.00 0.85 0.85 0.85 - 0.85 0.58 0.85 0.85 0.85 - -0.94 0.85 1.00 0.93 0.91 - 0.93 0.58 0.93 0.95 0.93 - -0.99 0.85 0.93 1.00 0.95 - 0.96 0.58 0.99 0.94 1.00 - -

0.95 0.85 0.91 0.95 1.00 - 0.95 0.58 0.93 0.91 0.95 - -- - - - - - - - - - - - -

0.96 0.85 0.93 0.96 0.95 - 1.00 0.58 0.96 0.94 0.96 - -0.58 0.58 0.58 0.58 0.58 - 0.58 1.00 0.58 0.58 0.58 - -0.99 0.85 0.93 0.99 0.93 - 0.96 0.58 1.00 0.94 0.99 - -0.94 0.85 0.95 0.94 0.91 - 0.94 0.58 0.94 1.00 0.94 - -0.99 0.85 0.93 1.00 0.95 - 0.96 0.58 0.99 0.94 1.00 - -

- - - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - - -





Hapi 5: Grupimi dhe vizatim grafik fuzzy clustering

Do të duhet të jepen shkallë të ndryshme të anëtarësimit tëμ për të marrë tipe të

ndryshme të grupimeve të μ .

Sipas histogrames nr 2.1 konstatohet se;

Kur μ = 1 , secili prej 13 rasteve është në një kategori më vete.

{ 2S }∪ { 3

S }∪ { 4S }∪ { 5

S }∪ { 6S }∪ { 7

S }∪ { 8S }∪ { 9

S }∪ { 10S }∪ { 11S }∪ { 12S }∪ { 13S

}∪ { 14S }

Kur μ = 0 .99 , atëhere të 13 rastet janë kategorizuar në 6 kategori të ndryshme, në të

cilën arrihet konvergjenca. Rastet nr. 2, 7, 8, 11, 12, 6, 10, 14 janë në një kategori tëvetme, ndërsa rastet nr. 4, 5, 9, 13, 3, janë kategorizuar në mënyrë të veçantë nga

njëra-tjetra.

{ 2S , 7

S , 8S , 11

S , 12S , 6S , 10S , S 14 } ∪ { 4

S }∪ { 5S }∪ { 9

S } ∪ { 13S }∪ { 3S }.

Kur μ = 0 .98 , të 13 rastet janë kategorizuar në 3 kategori të ndryshme. Rastet Nr 2, 7,

8, 11, 12, 6, 10, 14 dhe nr 4, 5, 9 kombinohen dhe shkrihen në këtë kategori, ndërkohë

nr. 13, 3 janë secila në kategori të vetme.

{ 2S , 7

S , 8S , 11

S , 12S , 6S , 10S , S 14, 4

S , 5S , 9

S }∪ { 13S }∪ { 3S }.

Kur μ = 0 .97 , të 13 rastet janë kategorizuar në 2 kategori të ndryshme. Me përjashtim

të rastit nr. 3 që ende është në një kategori të veçantë, të tjerat janë shkrirë në një

kategori të vetme.

{ 2S , 7

S , 8S , 11

S , 12S , 6S , 10S , S 14, 4

S , 5S , 9

S , 13S }∪ { 3S }.

Kur μ = 0 .96 , të 13 rastet janë kategorizuar në një kategori të vetme.

{ 2S , 7

S , 8S , 11

S , 12S , 6S , 10S , S 14, 4

S , 5S , 9

S , 13S , 3S }.





Histograma 2.1 Për konvergjencën e SKK-ve me SNK/SNRF-të

1 SKK 2“Paraqitja e Pasqyrave

Financiare” 0.99

2 SKK 7 “Kontabilizimi i Qirave” 0.98

3 SKK 8 “Të ardhurat” 0.97

4 SKK 11 “Tatimi mbi fitimin” 0.96

5 SKK 12“Efekti i ndryshimeve të

kurseve të këmbimit”

6 SKK 6“Provizionet, pasivet dhe

aktivet e kushtëzuara”

7 SKK 10“Grandet dhe format e tjera

të ndihmës”

8 SKK 14

“Trajtimi kontabël i

shoqërive të kontrolluaradhe pjesmarrjeve” 9 SKK 4 “Inventaret”

10 SKK 5 “AAM dhe AAJM”

11 SKK 9 “Kombinimet e bizneseve”

12 SKK 13 “Aktivet Biologjike”

13 SKK 3 “Instrumentet Financiare”

Sipas histogrames nr 2.2 konstatohet se;

Kur μ = 1 , secili prej 13 rasteve është në një kategori më vete.

{ 1S }∪ { 2

S }∪ { 3S }∪ { 4

S }∪ { 5S }∪ { 6

S }∪ { 7S }∪ { 8

S }∪ { 9S }∪ { 10S }∪ { 11

S }∪ { 12S }∪

{ 13S }

Kur μ = 0.99 , atëhere të 13 rastet janë kategorizuar në 10 kategori të ndryshme, në të

cilën arrihet konvergjenca. Rastet nr. 1, 4, 9, 11, janë në një kategori të vetme, ndërsa

rastet nr. 2, 3, 5, 6, 7, 8, 10, 12, 13, janë kategorizuar në mënyrë të veçantë nga njëra-

tjetra.

{ S 1, 4S , 9

S , 11S }∪ { 2

S }∪ { 3S }∪ { 5

S }∪ { 6S }∪ { 7

S }∪ { 8S }∪ { 10S }∪ { 12S }∪ { 13S }

Kur μ = 0.9 6, të 13 rastet janë kategorizuar në 9 kategori të ndryshme. Rastet nr. 1, 4,

9, 11 dhe nr 7 kombinohen dhe shkrihen në një kategori të vetme, ndërsa rastet nr. 2,

3, 5, 6, 8, 10, 12, 13, janë secila në kategori të vetme.





{ S 1, 4S , 9

S , 11S , 7

S }∪ { 2S }∪ { 3

S }∪ { 5S }∪ { 6

S }∪ { 8S }∪ { 10S }∪ { 12S }∪ { 13S }

Kur μ = 0.9 5, të 13 rastet janë kategorizuar në 8 kategori të ndryshme. Rastet nr. 1, 4,

9, 11,7 dhe nr 5 kombinohen dhe shkrihen në një kategori të vetme, ndërsa rastet nr.2, 3, 6, 8, 10, 12, 13, janë secila në kategori të vetme.

{ S 1, 4S , 9

S , 11S , 7

S , 5S }∪ { 2

S }∪ { 3S }∪ { 6

S }∪ { 8S }∪ { 10S }∪ { 12S }∪ { 13S }

Kur μ = 0.9 4, të 13 rastet janë kategorizuar në 6 kategori. Rastet nr. 1, 4, 9, 11,7,5

dhe nr 10, 3, kombinohen dhe shkrihen në një kategori të vetme, ndërsa rastet nr. 2, 6,

8, 12, 13, janë secila në kategori të vetme.

{ S 1, 4S , 9

S , 11S , 7

S , 5S , 3

S , 10S }∪ { 2S }∪ { 6

S }∪ { 8S }∪ { 12S }∪ { 13S }

Kur μ = 0. 85 , të 13 rastet janë kategorizuar në 5 kategori. Rastet nr. 1, 4, 9, 11, 7, 5,

10, 3 dhe nr 2 kombinohen dhe shkrihen në një kategori të vetme, ndërsa rastet nr. 6,


{ S 1, 4S , 9

S , 11S , 7

S , 5S , 3

S , 10S , 2S }∪ { 6

S }∪ { 8S }∪ { 12S }∪ { 13S }

Kur μ = 0. 58 , të 13 rastet janë kategorizuar në 4 kategori. Rastet nr. 1, 4, 9, 11, 7, 5,10, 3, 2 dhe nr 8 kombinohen dhe shkrihen në një kategori të vetme, ndërsa rastet nr.


{ S 1, 4S , 9

S , 11S , 7

S , 5S , 3

S , 10S , 2S , 8

S }∪ { 6S }∪ { 12S }∪ { 13S }

Kur μ = 0 , të 13 rastet janë kategorizuar në një kategori të vetme.

{ S 1, 4

S , 9S , 11

S , 7S , 5

S , 3S ,

10S , 2

S , 8S , 6

S , 12S ,13

S }

Në vazhdim jepet histograma për konvergjencën e PKP-ve me SNK/SNRF-të.





Histograma 2.2 Për konvergjencën e PKP-ve me SNK/SNRF-të

1 PKP (11) “Efekti i ndryshimeve të

kurseve të këmbimit” 0.99

2 PKP (4) “AA të trupëzuara dhe AA

të patrupëzuara” 0.96

3 PKP (9) “Subvenscione për

investime - grandetqeveritare”

4 PKP (1) “Paraqitja e Pasqyrave

Financiare” 0.95

0.94

5 PKP (7) “Të ardhurat” 0.850.58

6 PKP (5) “Shuma të parashikuara për rreziqe”

0

7 PKP (10) “Tatimi mbi fitimin” 8 PKP (3) “Inventarët”

9 PKP (2) “Aktive të qëndrueshme

financiare - InstrumentetFinanciarë”

10 PKP (8) “Kombinimet e bizneseve”

11 PKP (6) “Kontabilizimi i Qirave” 12 PKP (12) “Aktivet Biologjike”

13 PKP (13) “Trajtimi kontabël i

shoqërive të kontrolluaradhe pjesmarrjeve”

2.4.4 Rezultate dhe Analiza

Nga algoritmi Fuzzy Clustering, në matjen e konvergjencës së SKK-ve me

SNK/SNRF, janë marrë rezultatet si më poshtë:

Së pari , ndryshimet e nivelit të konvergjencës në pjesën më të madhe të 13 rasteve tëstandardeve nuk janë shumë të mëdha, kur niveli i konvergjencës është llogaritur

veçmas (shih tabelën nr. 2.4), me përjashtim të rastit nr. 13 (SKK nr. 13), ku niveli i

konvergjencës është 0.592. Intervali shumë i vogël i shkallës së anëtarësimit tregon

dallime të vogla të nivelit të konvergjencës midis çdo rasti SKK-ve me SNK/SNRF-

të.

Nga histograma fuzzy clustering (shih histogramen 2.1), mund të shikohet se kur

shkalla e anëtarësimitμ është 0.99 atehere 8 raste janë kategorizuar në një rast të





vetëm. Kur shkalla e anëtarësimitμ është 0.98, atëherë rezulton se 11 raste janë

kategorizuar në një rast të vetëm.

Kur shkalla e anëtarësimitμ është 0.97, atëherë 12 raste janë kategorizuar në një rast

të vetëm. Hapi më i vogël i shkallës së anëtarësimit është 0.01 dhe hapi më i madh tëshkallës së anëtarësimit është 0.04, i cili arrihet kurμ = 1 dhe në këtë rast rezulton se

secili rast është në një kategori më vete dhe kurμ = 0.96, të gjitha rastet janë të

kategorizuara në një rast të vetëm.

Kjo do të thotë se niveli i konvergjencës së më shumë rasteve është i ngjajshëm dhe

vetëm rastet e fundit, pra ato nr. 3 dhe nr. 13 në grafikun 1, tregojnë një nivel të

pangjashëm të konvergjencës. Kjo gjithashtu mund të provohet nga niveli i

konvergjencës së rastit individual (shih tabelën 2.4), e cila nënkupton se duhet të

bëhet më shumë përpjekje për ti sjellë ato më tej drejt konvergjencës ndërkombëtare.

Së dyti , niveli i konvergjencës së standardeve të sektorëve apo industri të veçanta

është më i vogël. Kjo mund të dëshmohet nga rezultatet e koefiçentëve të

përputhshmërisë (shih tabelën 2.4) dhe histograma clustering (shih histogramën 2.1).

Pra ndër të gjitha standardet e studiuara, niveli i konvergjencës së standardeve për

sektorë apo industri të veçanta renditet i fundit. Arsyeja për këtë ndryshim kryesishtvjen nga diferenca ekonomike, e cila rezulton në dallimet e përmbajtjes së

transaksioneve. Gjithashtu në përgjithësi vihet re se dallimet kryesore vijnë nga

kriteret e njohjes, metodat kontabël dhe nga matjet e elementeve të pasqyrave

financiare, gjë e cila vjen për shkak të zhvillimit ekonomik të vendit tonë,

mosekzistecës së një tregu aktiv si dhe vështirësive në matjen e vlerës së drejtë apo

mungesës së eksperiencave në metodologjinë e matjes psh të vlerës së provizioneve.

Kjo mund të verifikohet p.sh. në standardin “Aktivet biologjike” (e cila del me

koefiçent 0.25) që ka ndikim të madh në uljen e koefiçentëve të përputhshmërisë. Po e

njëjta gjë vërehet edhe në SKK nr. 5 dhe SKK nr. 9 ku koefiçenti arrin në vlerën 0.5.

Kurse në matjen fillestare shikohet se koefiçentin më të ulët e ka SKK 3 “Instrumentat

financiare”, i cili shkon në vlerën 0.47.

Rezultatet e mësipërme kanë verifikuar deklarimin e Këshillit Kombëtar të

Kontabilitetit nga këndvështrimi sasior, që SKK-ja ka arritur qëllimin e saj tëkonvergjencës së konsiderueshme me SNK/SNRF-të.





Studimi i nivelit të përgjithshëm të konvergjencës midis PKP-ve dhe SNK/SNRF-ve

tregoi se Plani Kontabël i Përgjithshëm është në thelb me dallim me Standardet

Ndërkombëtare të Kontabilitetit (0.3876). Ndryshimet e nivelit të konvergjencës në

pjesën më të madhe të 13 rasteve të standardeve janë shumë të mëdha, kur niveli i

konvergjencës është llogaritur veçmas (shih tabelën 2.5), me përjashtim të rasteve nr.

2 dhe atij nr. 5 (që i korespondojnë respektivisht aktiveve të qëndrueshme financiare /

instrumentat financiare dhe shumave të parashikuara për rreziqe), ku niveli i

konvergjencës është afërsisht 0.28 nën nivelin 0.3, i cili përcaktohet si “në thelb me

dallim”.

Kurse për rastet nr 6, 8, 12, 13 niveli i konevergjencës përcaktohet si “plotësisht me

dallim”, gjë e cila vjen pasi në PKP nuk janë parashikuar rregulla kontabël në lidhje

me qeranë financiare (kjo pasi aktivet e marra me qera, nuk evidentoheshin në

pasqyrat financiare, por thjesht jepej informacion shpjegues për to); me aktivet

biologjike, kombinimet e biznesit dhe me trajtimin kontabël të shoqërive të

kontrolluara dhe pjesëmarrëse, pasi vetë zhvillimet ekonomike në vendin tonë nuk

ishin të orientuara drejt këtyre aktiviteteve apo transaksioneve.

Ndërkohë rastet e tjera të mbetura me përjashtim të rastit 11 “Efektet e kurseve të

këmbimit që ka koefiçentin e përputhshmërisë 0.781 kanë koefiçentë të konvergjencësnë intervalin nga 0.5 deri ne 0.7 që i korrespondon “Në thelb me dallim”.

Disa nga arsyet e nivelit të ulët të konvergjencës, janë se në rregullat e PKP-ve modeli

i vlerësimit të aktiveve qoftë në momentin e blerjes dhe në datën e ndërtimit të

pasqyrave financiare kanë qënë me kosto historike / vlera kontabël neto (kosto

historike minus amortizimin), kurse psh për inventarët nuk pranohet vlera neto e

realizueshme (vetëm në raste të veçanta), nuk njihen tatimet e shtyra, apo nuk njihen

provizionet si detyrime por përgjithësisht si fonde rezervë, elemente të kapitalit të vet,

aktivet dhe pasivet të kushtëzuara, por njiheshin vetëm si shpenzime “Shuma të

parashikuara për rreziqe”; mosnjohja e proçesit të rivlerësimit të aktiveve në pasqyrat

financiare nga ana e subjekteve, ajo bëhej vetëm në raste të veçanta me Vendim të

Këshillit të Ministrave.

Gjithashtu ka rregulla për trajtimin e aktiveve afatgjata financiare, por në një mënyrë

shumë të kufizuar përmënden disa instrumenta financiare (koncepte të titujve të biznesit, titujt e portofolit, etj); etj (PKP maket 1993).





Pothuajse të njëjta rezultate merren edhe nga histograma fuzzy clustering (shiko

histogramën 2.2), ku mund të shikohet se kur shkalla anëtarësimiμ është 0.99 vetëm 4

raste janë kategorizuar në një rast të vetëm. Kur shkalla e anëtarësimitμ është 0.96,

atëherë 5 raste janë kategorizuar në një. Kur shkalla e anëtarësimitμ është 0.95,

rezulton se 6 raste janë kategorizuar në një të vetem e kështu duke shtuar nga një rast

vazhdon grumbulli në një kategori të vetme deri saμ shkon në vlerën 0.58, ku numri i

rasteve të kategorizuara në një rast të vetëm është 9. Kurse kurμ nuk mund të

llogaritet (pra ngelet po zero) për tre rastet nr. 6, 12, 13 bashkohen në një kategori të

vetme.

Hapi më i vogël i shkallës së anëtarësimit është 0.01 dhe hapi më i madh të shkallës së

anëtarësimit është 0.52, që është rasti kurμ = 1 dhe përcakton faktin se secili rastështë në një kategori të vetme dhe kurμ = 0.58, të gjitha rastet janë të kategorizuar në

një rast të vetëm. (Nëse llogaritja e hapit më të madh do të bëhej edhe për rastet 6, 12,

13 të cilat gjatë llogaritjes së matricës nuk jep rezultat dheμ sigurisht do të jetë 0

atëherë hapi më i madh del 1).

Kjo do të thotë se niveli i konvergjencës së më shumë rasteve është në thelb me

dallime.9 Kjo gjithashtu mund të provohet nga niveli i konvergjencës së rastit të vetëm

(shih tabelën 2.5), e cila nënkupton se reforma e kryer nga Këshilli Kombëtar i

Kontabilitetit në krijimin e setit të plotë të SKK-ve ishte mjaft e domosdoshme për të

sjellë rregullat në fushën e kontabilitetit drejt konvergjencës me Standardet

Ndërkombëtare të Kontabilitetit.

Si përfundim bazuar në llogaritjet e koefiçentëve dhe analizën fuzzy clustering,

konkludohet se ndërtimi i setit të plotë të SKK-ve ka arritur qëllimin e konvergjencës

së konsiderueshme me të gjitha SNK/SNRF-të. Niveli i përgjithshëm i konvergjencëssë SKK-ve me SNRF-të i llogaritur me koefiçentin e përputhshmërisë është 0,8377

pra më i madh se 0.7, gjë që do të thotë se është arritur një konvergjencë e

konsiderueshme e SKK-ve me SNK/SNRF-të.

9 Në rastet kur niveli i konvergjecës sipas tabelës 2.5 psh rasti 8, është përcaktuar 0 dhe sipas

histogramës 2.2 po i njëjti rast kaμ = 0.58. Kjo vjen për shkak të llogaritjeve sipas metodës fuzzy kurastet e shqyrtuara hyjnë në bashkëveprim me njëri-tjetrin. Më gjërë shiko Aneksin “Numrat llogjikëdhe Metoda Fuzzy logic”.





Kur shkalla e anëtarësimit më e ulët eμ është përcaktuar në nivelin 0.96, atëherë të

gjitha rastet kategorizohen në një rast të vetëm. Kjo gjithashtu do të thotë se niveli

konvergjencës i SKK-ve me SNK/SNRF-të është shumë i lartë dhe SKK-të në thelb

kanë konverguar me SNK/SNRF-të. Megjithatë, në afat të gjatë, dallimet midis SKK-

ve dhe SNK/SNRF-të do të ekzistojnë më shumë ose më pak. Konvergjenca

thelbësore për standardet dhe dallimet “delikate” për disa prej tyre pasqyron

karakteristikat e SKK-ve në zhvillimin e tyre.

Kurse niveli i përgjithshëm i konvergjences së PKP-ve me SNRF-të të llogaritur është

0.3876 pra shumë pak më i lart se 0.3, gjë që provon një dallim thelbësor të PKP-ve

me SNK/SNRF-të. Kurse në rastin kur shkalla e anëtarësimitμ më të ultët është në

vlerën 0.58, atëherë të gjitha rastet kategorizohen në një grupim të vetëm. Kjogjithashtu do të thotë se niveli konvergjent i PKP-ve me SNK/SNRF-të është shumë i

ulët dhe PKP në thelb ka dallime me SNK/ SNRF.

Mbi bazën e trajtimit të mësipërm, vërtetohet hipoteza se ndërtimi i setit të plotë të

SKK-ve është një risi dhe në përputhje me SNK/SNRF.

Matja zyrtare e konvergjencës së standardeve të kontabilitetit nëpërmjet analizës

fuzzy clustering është ende në një fazë eksploruese. Për shkak të faktit se ka ende disagjykime personale në zgjedhjen e çështjeve që janë marrë për krahasim dhe në

caktimin e vlerave, sigurisht që edhe për këtë studim mund të ekzistojnë disa

njëanshmëri midis studiuesve dhe lexuesve.

Gjithsesi, ky punim mund të japi një kontribut në studimin e matjes së konvergjencës

formale dhe gjithashtu t’ju japi mundësinë studiuesve të tjerë të bëjnë përpjekje të

mëtejshme në këtë fushë.



Zhvillimet në fushën e rregullimit kontabël mbizbatimin e standardeve në disa vende të rajonit

Zhvillimet në fushën e rregullimit kontabël mbi zbatimin estandardeve në Itali

Zhvillimet në fushën e rregullimit kontabël mbi zbatimin estandardeve në Turqi

Zhvillimet në fushën e rregullimit kontabël mbi zbatimin estandardeve në Greqi

Zhvillimet në fushën e rregullimit kontabël mbi zbatimin estandardeve në Rumani

Zhvillimet në fushën e rregullimit kontabël mbi zbatimin estandardeve në Maqedoni

Përmbledhje dhe konkluzione

fq. 6 5 ÷ 7 7

Kapitulli III



Kapitulli III Zhvillimet në fushën e rregullimit kontabël në disa vënde të rajonit


Kapitulli III .

Zhvillimet në fushën e rregullimit kontabël mbi zbatimin e

standardeve në disa vënde të rajonit.

Në këtë punim, qëllimi i këtij kapitulli është që të japë një paraqitje krahasuese të

rregullimit kontabël me vendet e tjera të rajonit me të cilat Shqipëria ka ngjashmëri

ekonomike, politike, kulturore apo dhe afërsi gjeografike. Nga ky krahasim mund të

gjykohet mbi zhvillimet në fushën kontabël dhe mbi koherencën e zhvillimeve të

rregullimit kontabël në këto vende.

Janë përzgjedhur vendet me ngjashmëri politike (ish-vendet komuniste të tilla siMaqedoni, Rumani) si dhe vende jo me ngjashmëri politike, por me afërsi gjeografike

dhe me objektiva ekonomike dhe integrimi ekonomik të ngjashme (të tilla si Greqi,

Itali, Turqi). Mund të evidentohet lehtësisht se pavarësisht nga dallimet kulturore,

ekonomike apo politike, Shqipëria ka ecur me të njëjta rritme të rregullimeve në

fushën kontabël në lidhje me këto vende të trajtuara në këtë kapitull.

Tashmë dihet që Bashkimi Europian bëri përpjekje për harmonizimin e standardeve të

kontabilitetit të shteteve anëtare përmes rregulloreve, direktivave, deklaratave zyrtare

dhe rekomandimeve në vitin 1970 dhe në vitin 1980. Qëllimi i një rregulloreje të

përbashkët të kontabilitetit dhe raportimit financiar vjen nga Traktati i Romës (i datës

25 Mars 1957), i cili ka përcaktuar katër liritë, domethënë lëvizjen e lirë të mallrave,

lëvizjen e lirë të kapitalit, lëvizjen e lirë të personave dhe lëvizjen e lirë të

shërbimeve. Në mënyrë që të plotësojnë kërkesat e lëvizjes së lirë të kapitalit brenda

Bashkimit Europian, është e nevojshme për të siguruar transparencën dhe saktësinë e

të dhënave të kontabilitetit dhe raportimit financiar.

Detyrimi i raportimit financiar dhe auditimi i ndihmon aksionerët dhe grupet e

interesit në vendimmarrje, duke lehtësuar mbrojtjen e interesave të tyre të pavarur nga

selia e kompanisë (liria e vendbanimit).

Rregullimi i zakonshëm i kontabilitetit në Bashkimin Europian është hierarkik.

Rregullat themelore janë paraqitur me poshtë;





Rregulloret

Rregulloret janë të detyrueshme dhe ato hyjnë në fuqi drejtpërdrejt, pa ratifikimin e

shteteve anëtare. Lidhur me standardet e kontabilitetit një nga rregullat më të

rëndësishme të Parlamentit Europian dhe Këshillit të Bashkimit Europian është1608/2002 i 19 Korrikut 2002. Kjo rregullore përmban për shëmbull se kompanitë e

regjistruara në tregun e aksioneve që nga viti 2005 janë të angazhuara që të paraqesin

pasqyrat e konsoliduara financiare të përpiluara në përputhje me SNK-të dhe SNRF-

të.

Është e drejta e shteteve anëtare për të vendosur nëse ata i detyrojnë kompanitë që

zhvillojnë aktivitet në vëndet e tyre për të përdorur SNK-të dhe SNRF-të për hartimin

e pasqyrave financiare.

Direktivat

Direktivat janë përcaktuar si korniza ligjore të Bashkimit Europian, duke përcaktuar

kriteret dhe kërkesat që duhet të plotësohen në ligjin kombëtar, për këtë arsye ato

duhet të jenë rregullore afatgjata. Direktivat janë si më poshtë.

- Direktiva 78/660/EEC 4 në lidhje me pasqyrat financiare të njësive ekonomike;

- Direktiva 83/349/EEC 7 në lidhje me deklaratën e konsoliduar financiare;

- Direktiva 86/635/EEC 8 në lidhje me procedurën e çertifikimit të operacioneve të

kontabilistëve të çertifikuar publik në krye të mbikqyrjes dhe kontrollin e


Direktivat përmbajnë informacionin minimal të kërkuar në lidhje me raportimin

financiar, strukturën e detyrueshme të llogarisë fitim - humbje dhe të situatës

financiare, kriteret e vlerësimit të aktiveve, përcaktimi i rregullave në deklaratën ethjeshtuar financiare, si dhe mënyrën e publikimit.

Direktivat e kontabilitetit synojnë sigurimin e saktësisë dhe transparencës, në

përputhje me sigurimin e informacionit të besueshëm për gjendjen financiare të një

kompanie.

Këshilli i Bashkimit Europian në bashkëpunim me Komitetin Europian Ekonomik dhe

Social përcaktuan se Direktiva 78/660/EEC 4 duhet të zbatohet nga çdo shtet anëtar,

në të drejtën kombëtare, brenda një periudhe të caktuar kohe.





Një studim i PricewaterhouseCoopers (2004) për 300 njësi ekonomike Europiane

tregoi se perceptimi dhe preferenca e tyre në lidhje me zbatimin e SNK/SNRF-ve

ishte i plotë dhe i qartë, edhe pse u evidentuan disa probleme të zbatimit dhe impaktit

në performancën e njësive ekonomike duke i parë ato si një pengesë ndaj zbatimit të

SNK/SNRF-ve. Pengesa të tjera që u evidentuan përfshinin mosmarrëveshje me

SNK/SNRF-të të caktuara dhe natyrën e ndërlikuar të caktuar të disa SNK/SNRF-ve.

Në vijim do të paraqitet shkurtimisht proçesi i zbatimit të standardeve të kontabilitetit

nga disa vënde të rajonit, në përputhje me Standardet Ndërkombetare të Kontabilitetit,

të cilat shërbejnë për të krijuar një imazh të proçesit të zbatimit të SNK/SNRF-ve.


Itali

Rregullimet ligjore në Itali, për zbatimin e standardeve të kontabilitetit datojnë kur

Qeveria Italiane nxorri Ligjin nr. 306 në vitin 2003, për zbatimin e kërkesave të

Rregullores së BE-së brenda një viti nga data e hyrjes në fuqi të këtij ligji. Gjithashtu

ajo miratoi dekretin legjislativ 58/2005 për zbatimin e SNK/SNRF-ve për raportimin

financiar në vitin 2005, duke e bëre atë në fillim fakultativ për kompanitë e listuara, por të detyrueshëm që nga viti financiar 2006.

Duke filluar nga viti 2005, kompanitë Italiane të listuara, bankat dhe kompanitë

përgatitën pasqyrat financiare të ndërmjetme dhe vjetore të konsoliduara në përputhje

me SNK/SNRF-të. Në vazhdimësi, zbatimi i SNK/SNRF-ve nga viti 2006, u krye jo

vetëm nga kompanitë e listuara, bankat dhe kompanitë financiare por edhe nga

kompanitë jo të listuara për të dyja deklaratat financiare individuale dhe të

konsoliduara (Verna 2003; Sottoriva 2005).

Tranzicioni për kalimin në SNK/SNRF-të ka bërë ndryshime themelore për shumë

kompani Italiane dhe Europiane. Konvertimi i SNK/SNRF-ve nuk është parë thjesht

si një “ ushtrim kontabël” , por si një ndryshim në parimet përgjithësisht të pranuara të

kontabilitetit kombëtar dhe të raportimit financiar. Informacioni i SNK/SNRF-ve ka

ndikuar në perceptimin e biznesit, performancës dhe firmat Italiane lejuan përgatitjen

e pasqyrave financiare në përputhje me SNK/SNRF-të duke bërë të mundur kështu qëata të zbatojnë një gjuhë globale të raportimit financiar si dhe të vlerësohen në një treg





global (PricewaterhouseCoopers 2004). Përfundimet e studimeve të shqyrtuara

tregojnë se disa kompani të listuara nuk pranonin të konvergjonin nga GAAP

kombëtare në SNK/SNRF para miratimit të kërkuar, pasi ata nuk ishin të motivuar në

mënyrë të qartë për të lëvizur në këtë regjim ndërkombëtar të kontabilitetit. Pengesa të

tjera përfshijnë mosmarrëveshje me natyrën e komplikuar të disa SNK/SNRF-ve.

Por pavarësiht nga të mirat që siguroi zbatimi i Standardeve në përputhje me

SNK/SNRF-të ka disa dallime në rregullat e kontabilitetit përgjithësisht të pranuara

Italiane dhe SNK/SNRF dhe shqetësimi i njësive ekonomike kryesore ka qenë për të

kuptuar shkallën në të cilën dallimet e kontabilitetit mund të ndryshojnë performancën

e tyre. Organizmi Italian i Kontabilitetit (OKI) tregoi se dallimet kryesore kontable

që dalin nga zbatimi i SNK/SNRF-ve në krahasim me parimet e kontabilitetit Italianekzistojnë në shumë fusha, përfshirë edhe raportimin e vlerës së drejtë, zhvlerësimin

dhe amortizimin, qeranë financiare, raportimin segmentar, njohjen e të ardhurave,

testet nga zhvlerësimi, tatimet e shtyra, si dhe përfitimet e punonjësve pas daljes në

pension (OIC 2005).

Përgatitja e pasqyrave financiare vjetore vazhdon të jetë e ekspozuar ndaj ndikimeve

fiskale që janë përmendur rrallë në shënimet e këtyre pasqyrave financiare edhe në

rastin kur ato janë të dukshme10. Ekzistenca e normave përshkruese dhe

marrëveshjeve të rëndësishme të së drejtës civile dhe fiskale kanë kontribuar në këtë

mënyrë deri në miratimin e praktikave të kontabilitetit praktikisht uniforme (si në

rastin e leasing-ut financiar dhe kapitalizimin e kostove të krijimit dhe zgjerimit).

Si përfundim, mund të themi se tranzicioni në SNK/SNRF ka patur një ndikim mjaft

të rëndësishëm në praktikat e kontabilitetit Italian, që varet nga legjislacioni tatimor

dhe disa mosmarrëveshje të sistemit të kontabilitetit Italian me disa fusha tëSNK/SNRF-ve që lidhen me vleren e drejtë, shpërndarjen e kapitalit, leasing,

raportimin segmentar, njohjen e të ardhurave, zhvlerësimin, tatimet e shtyra dhe

përfitimet e punonjësve (Cordazzo 2007-2008).

10 Ndërhyrja fiskale lind nga dispozita e TUIR (neni 75, pika katër) sipas të cilit“ blerjet dhe

shpenzimet e tjera nuk mund të zbriten deri në atë masë sa të mos i referohen pasqyrës së të ardhuravenë krahasim me periudhën kontabël në fjalë ” . Në zbatimin e tyre në ligjin civil, deklarata e tëardhurave mori rëndësi pas eliminimit të shtojcës fiskale me ligjin nr. 503 të datës 8 Gusht 1994.






Turqi

Edhe Turqia si një vënd në zhvillim ka ndjekur nga afër zhvillimet në raportimin

financiar ndërkombëtar. Zhvillimi i praktikave të kontabilitetit në Turqi është ndikuar

shumë nga praktikat e një numri të vëndeve perëndimore, si pasojë e zhvillimit

ekonomik dhe lidhjet politike në një periudhë të caktuar, të tilla si Gjermania,

Amerika, etj. Edhe pse SNK janë përkthyer në turqisht që nga fillimi i 1980 nga

Shoqata e ekspertëve kontabël, ato janë zbatuar shumë vonë. Grupi i parë i

standardeve të miratuara datojnë në vitin 1989. Ato ishin standardet për kompanitë e

listuara në bursë dhe ishin të krahasueshme me SNK-të.

Në përputhje me kërkesat e Bashkimit Europian, Këshilli i Ministrave në Turqimiratoi në 15 Nëntor 2003 paketën e standardeve kombetare turke bazuar në

standardet ndërkombetare të kontabilitetit me titull“ Standardet e Kontabilitetit në

Tregjet Kapitale” . Fillimisht kërkohej zbatimi i tyre nga njësitë ekonomike të listuara

në bursë, kurse njësive ekonomike tregetare u kërkohej të përdorin rregullat e reja

duke filluar nga Janari 2005, duke inkurajuar kështu miratimin e hershëm të tyre.

Pavaresisht nga reformat e hershme të ndërmara për proçesin e harmonizimit të

rregullave kontabël, nga Bordi Turk i Standardeve te Kontabilitetit (TASB) umundësua miratimi i pakëtes së plotë të Standardeve Turke të Kontabilitetit (TAS) në

vitin 2003. Nga mesi i vitit 2007, TASB kishte miratuar gjithsej 31 standarde

kombëtare të kontabilitetit (TAS) dhe 7 standarde raportuese financiare turke (TFRS).

Të gjitha këto standarde të miratuara korrespondojnë me SNK-të dhe SNRF-të

përkatëse.

Nga literatura e shyrtuar u evidentua se deri në themelimin e tregjeve të kapitalit

posaçme (CMB) dhe në Bursën e Stambollit, kërkesat ligjore kryesisht ato tatimore

kishin ndikim kryesor në sistemin e kontabilitetit financiar. Edhe pse mjedisi që

rrethonte praktikën e kontabilitetit në Turqi shkoi përmes transformimeve të

ndryshme, parimet e kontabilitetit nuk tregojnë një zhvillim të tillë dhe në një farë

mase ato akoma trajtohen si identike me rregullat tatimore. Arsyeja kryesore është

mungesa e “ presionit” mbi kompanitë Turke për të vënë në dispozicion të publikut

pasqyra financiare të krahasueshme. Disa dallime mes standardeve dhe rregullave

tatimore që ekzistojnë dhe mbeten shqetësuese është trajtimi i aktiveve afatgjata (psh





kapitalizimi i interesave të borxheve të marra për blerjen e aktiveve për trajtimin e të

cilave ka dallime), trajtimi i emrit të mirë, çështja e evidentimit të transaksioneve në

kushtet e inflacionit, zhvlerësimi, efektet e kurseve të kembimit (humbjet e këmbimit

valutor që lindin nga përvetësimi i pronës, impianteve dhe pajisjeve mund të

kapitalizohen pas aseteve të lidhura dhe që janë vënë në përdorim. SNRF-të dhe SNK-

të, nga ana tjetër, kërkojnë regjistrimin e humbjeve të tilla si shpenzime të këmbimit

të periudhës), disa çështje të trajtimit të skemës së pensioneve (psh nuk ka kushte në

TAS për skontimin e detyrimeve të pensioneve siç parashkruhet në standarde), etj.

Si përfundim mund të themi se për një kohe të gjatë, sistemi i kontabilitetit Turk edhe

pse ka pësuar ndryshime të konsiderueshme dhe ka setin e plotë të standardeve

kombëtare, përsëri vërehet orientimi i raportimit financiare për efekte tatimore11.Aktualisht, Turqia vazhdon të përballet me dy pengesa kryesore; i pari ka të bëjë me

zbatimin e autoritetit të Bordit të Standardeve të Kontabilitetit Turk TASB dhe i dyti

lidhet me trajnimin e kontabilistëve dhe stafi i firmave audituese lokale për shkak të

nivelit të pamjaftueshëm të të kuptuarit të standardeve të kontabilitetit financiar nga

përgatitësit e pasqyrave financiare (Guvemli 2008).

3.3 Zhvillimet në fushën e rregullimit kontabël mbi zbatimin e standardeve nëGreqi

Nga literatura e shqyrtuar u konstatua se Greqia nëpërmjet miratimit të Ligjit nr. 2992

në vitin 2003 u kërkonte njësive ekonomike Greke të listuara në bursën e Athinës për

të zbatuar SNRF-të, duke filluar nga viti kalendarik 2003. Kompanitë guxuan të

provonin zbatimin e SNRF-ve që nga fillimi i këtij viti (2003). Edhe pse disa njësi

ekonomike Greke mund të jenë të përgatitura mirë, të tjerat nuk ishin ende gati për të

zbatuar SNRF-të. Më vonë, Greqia është përpjekur për të lehtësuar problemet e

mundshme që mund të kenë dalë nga nxitimi për të futur zbatimin e detyrueshëm të

SNRF-ve në 2003. Me pak fjalë, ndryshimet e reja Ligjore (3148/2003, 3229/2004,

3301/2004) i kanë sjellë Greqisë një përputhje me kornizen e rregullave te

kontabilitetit. Prandaj, njësive ekonomike publike tregëtare do t’ ju kërkohej raportimi

financiar në bazë të SNRF-ve që prej vitit 2005.

11

Deniz Umut Erhan, Can Beker 2007“

Adoption of ifrs in the globalisation era and the Turkishexperience” ;Guzluklu 2010“ Progress towards the adoption of the IFRSs in Turkey”





Shumë studime janë kryer për Greqinë (Georgakopoulou et al 2009 etj), kryesisht për

shkak të orientimit të saj drejt pronave dhe ekzistencës së disa praktikave kreative të

kontabilitetit para përdorimit të SNK-ve (Baralexis 2004; Tsalavoutas dhe Evans

2010). Sistemi i kontabilitetit Grek është karakterizuar në mënyrë tipike si i orientuar

drejt pronës dhe sistemit të taksave (Ballas, 1994; Spathis et al 2003; Panagiotis &

Stergios 2011) dhe ndryshon thelbësisht nga SNK-të, të cilat janë të orientuara drejt

aksionerëve dhe të pavarura ndaj kërkesave të raportimit tatimor. Në Greqi, publikimi

i pasqyrave financiare të kompanisë është ndërmarrë kryesisht për qëllime tatimore. Si

rezultat i kësaj, imazhi i njësive ekonomike është ende i mbizotëruar nga vlerësimi i

kostos historike.

Propozimet për të lëvizur nga koncepti i kostos në një formë të vlerësimit të tregut janë testuar vazhdimisht, për shëmbull, kompanitë Greke periodikisht (çdo katër vjet)

duhet të rivlerësojë disa nga aktivet e tyre afatgjata, në pajtim me rregullat e

raportimit tatimor për tu siguruar që vlera e tyre e tregut është pasqyruar në raportet e

tyre financiare. Megjithatë, koncepti i kostos ende predominon në kontabilitetin

bashkëkohor Grek (Stergioas et al 2006).

Në përgjithësi, standardet e reja të kontabilitetit tregojnë dallime të mëdha nga GAAP

Greke në shumë çështje, të tilla si aktivet jo-materiale, vlerësimin e aktieve afatgjata,

zhvlerësimin, dhënia me qira, të drejta të arkëtueshme afatgjata, subvencione

financiare, të ardhurat, tatimet në të ardhura dhe konsolidimin. Këto dhe të tjera

nxjerrin nevojën për pasjen e një baze të re në përgatitjen e raportimit të pasqyrave

financiare dhe analizën e informacionit financiar. Gjithashtu zbatimi i tyre kërkoi

ndryshime të ndryshme në mjedisin e brendshëm të njësive ekonomike Greke, pasi

një numër i madh i politikave kontabël që janë përdorur, duhej të refuzoheshin dhe të

zëvendësoheshin me politika të reja. Për më tepër, sipas Rahman et al. (2002) studime

që kanë të bëjnë me politikat e kontabilitetit në vënde të veçanta, tregojnë se zgjedhja

e metodave të kontabilitetit dhe politikave ndikohet edhe nga karakteristikat e njësise

ekonomike, që do të thotë se ndryshimet në mjedisin e brendshëm të njësive

ekonomike Greke mund të ndryshojnë në varësi të karakteristikave të çdo sektori të

veçantë që ka çdo kompani si psh; politikat e reja kontabël të cilat preken më së

shumti në mënyrë të konsiderueshme sektorin e prodhimit mund të ndryshojnë nga ato

që prekin më së shumti sektorin tregëtar.





Si përfundim mund të themi se zbatimi i standardeve të kontabilitetit ka sjellë ndikime

pozitive në gjëndjen financiare dhe performancën e shumicës së njësive ekonomike

prodhuese dhe tregëtare.12


Rumani

Rumania gjithashtu është një pjesëmarrëse aktive në proçesin e harmonizimit me

standardet ndërkombëtare të kontabiliteit, duke kontribuar në të njëjtën kohë, për

arritjen e konvergjencës globale të kontabilitetit.

Në Rumani, që nga Shkurti 2001, Ministria e Financave ka zbatuar gradualisht

reformat për Rregullore të Kontabilitetit Rumun, fillimisht përmes miratimit ngaMinistria e Financave të Urëdhrit nr. 94/2001 për miratimin e Rregulloreve të

Kontabilitetit në përputhje me Direktivën e IV të Komunitetit Europian dhe me

Standardet Ndërkombëtare të Kontabilitetit. Karakteristikë e ketij shteti ndryshe nga

shtetet e tjerat të evidentuara në punim është zbatimi gradual i proçesit te

harmonizimit të standardeve. Arsyet e zbatimit gradual ishin disa si për shëmbull;

mungesa e konsultimit efektiv me hartuesit, audituesit dhe përdoruesit e pasqyrave

financiare. Nga ana tjetër zbatimi gradual i SNRF-ve si bazë e kontabilitetit do tësillte rritje të menjëhershme të shpenzime për njësinë ekonomike (për shëmbull,

kostja për trajnimin e stafit, për shërbimet e vlerësuesve të autorizuar për software,

për përgatitjen e politikave kontabël të nevojshme për zbatimin e SNRF-ve, auditimit

te pasqyrave financiare, etj.) (Lucian 2007; ROSC 2008; Rotila 2010; etj).

Fillesat e para të zbatimit të standardeve ishin mbi baza eksperimentale, sipas

rregulloreve të kontabilitetit të miratuara nga Ministri i Financave nr. 403/1999.

Zbatimi i rregulloreve të kontabilitetit të tilla, të orientuara drejt SNK-së, u vlerësuan

pozitivisht, sidomos nga ana e institucioneve Europiane dhe ndërkombëtare të

kontabilitetit. Kjo u pasua me një seri rregullash të veçanta të zbatueshme për

institucionet bankare, kompanitë e sigurimit, si dhe të njësitë ekonomikeve të

rregulluara dhe të mbikëqyrura nga Komisioni Kombëtar i Letrave me Vlerë

(CNVM).

12 George Latridis, Konstantia Dalla, (2011)“ The impact of IFRS implementation on Greek listedcompanies: An industrial sector and stock market index analysis”





Zbatimi i këtyre rregullave të kontabilitetit kërkoi përpjekje të specialistëve të fushes

ekonomike për njohjen me konceptet në kuadrin për përgatitjen dhe paraqitjen e

pasqyrave financiare, me terminologjitë e reja të fushës, si dhe me përmbajtjen e

Standardeve Ndërkombëtare të Kontabilitetit (SNK) dhe Interpretimet (KIS)

përpunuar nga Komiteti Ndërkombëtar i Standardeve të Kontabilitetit (KSNK).

Ndërmjet viteve 2001 ÷ 2005 këto rregulla filluan të zbatoheshin nga njësitë

ekonomike në Rumani, në qoftë se ato plotësonin të paktën dy nga kriteret e

përmendura në programin e zbatimit të miratuar 13, ku këto kritere lidheshim me

shifrën totale të aktiveve, numrin total të punëmarrësve dhe me totalin e qarkullimit

vjetor paraardhës.

Viti 2006 përfaqëson një pikë kthese në zhvillimin e kontabilitetit në Rumani,respektivisht duke i dhënë fund zbatimit të detyrueshëm të Standardeve

Ndërkombëtare të Kontabilitetit (dhe rregulloret e kontabilitetit të harmonizuara me

to). Duke filluar nga viti 2006, të gjitha njësitë ekonomike ishin të detyruara për të

vënë në praktikë rregullat e kontabilitetit (standardet kontabël rumune RAS) në

përputhje me direktivat Europiane.

Sipas raportit të mbikqyrjes së standardeve dhe kodeve në Rumani (2008) evidentohet

se cilësia e raportimit financiar të njësive ekonomike është përmirësuar në mënyrë të

vazhdueshme që nga viti 2003. Dy faktorë mund të konsiderohen kryesorë: Rumania

ka zhvendosur acquis communautaire në kuadrin ligjor dhe kompanitë e mëdha

Rumune kanë fituar nga investitorët ndërkombëtarë që kanë përmirësuar me shpejtësi

praktikat e raportimit financiar të njësive ekonomikeve të marra prej tyre; përafrimin e

tyre me këto nevoja. Gjithashtu reforma e kryer nëpërmjet miratimit të ligjit të ri për

shoqëritë tregetare në vitin 2006 shënonte një tjetër hap pozitiv.

Megjithatë, ekziston një perceptim i përgjithshëm se raportimi financiar i korporatave

kënaq nevojat e raportimit tatimor përpara nevojave të përdoruesve të tjerë, duke

përfshirë investitorët dhe kreditorët. Një studim i kohëve të fundit (Mulyadi 2012)

13 Dimensioni i kritereve për dy vitet e fundit u përditësua me anë të OPFM nr. 1827/2003, në lidhje merishikimin dhe përmirësimin e disa rregulloreve në kontabilitet. Këto janë në fakt kufijtë maksimalë të

krijuara nga rregulloret e kontabilitetit të thjeshtuar të miratuara nga OPFM nr. 306/2002, marrë ngaDirektiva IV, kritere që lidhen me madhësinë dhe që bëjnë dallimin midis“ ndërmarrjeve të vogla dhe tëmesme” dhe “ ndërmarrjet e mëdha” .





arrin në përfundimin se ekziston një ndikim mbizotërues i rregullave tatimore gjatë

përgatitjes së pasqyrave financiare.

Si përfundim, përparimet në rregulloret e Kontabilitetit janë në perputhje me

Standardet Ndërkombëtare të Kontabilitetit dhe me Direktivat Europiane. Ato do të

vazhdojnë zhvillimet e tyre në dy drejtime kryesore së pari në zgjerimin e fushës së

zbatimit të SNK/SNRF-ve në përgatitjen e pasqyrave financiare. Aktualisht njësitë

ekonomike hartojnë një paketë të vetme të pasqyrave financiare për të gjithë

përdoruesit, duke përfshirë këtu edhe raportimin financiar për qëllime tatimore duke u

bazuar në standardet e kontabilitetit si një bazë unike. Gjithashtu zbatimi i

SNK/SNRF-ve është e lejuar pa ndonjë kufizim apo shtim (Rotila 2010).


Maqedoni

Si pasojë e integrimit ekonomik, në Maqedoni harmonizimi i rregullave të

kontabilitetit është bërë edhe më i rëndësishëm për të. Sipas ligjit të shoqërive

tregetare (2004, Neni 469), çdo njësi tregtare do të jetë e detyruar të mbajë evidencë

të kontabilitetit dhe të paraqesë llogaritë vjetore në mënyrën e përcaktuar mbi bazën e

këtij ligji dhe rregulloreve të kontabilitetit. Të gjitha njësitë ekonomike tregtare të

përcaktuara me ligj, si dhe njësitë ekonomike tregtare që kryejnë veprimtari bankare,

veprimtari sigurimi, njësitë ekonomike tregtare të listuara në bursë, pasqyrat

financiare të të cilave janë të përfshira në pasqyrat financiare të konsoliduara të

njësive ekonomike tregtare të përmendura më lart, janë të detyruara të përgatisin dhe

të dorëzojnë pasqyrat financiare në përputhje me Standardet Ndërkombëtare të

Kontabilitetit të miratuara. Por duke qënë se në ligjin për shoqërinë tregetare nuk

jepen udhëzime thelbesore mbi përgatitjen dhe paraqitjen e pasqyrave financiare, tëcilat këto të fundit paraqiten në ligjin e kontabilitetit, kjo gjë është parë si një pengesë

për kompanitë në përgatitjen dhe paraqitjen e pasqyrave financiare, pasi referenca e

tyre është drejt ligjit për shoqëritë tregetare. Ministria e Financave, në mbështetje të

Ligjit për Kontabilitetin në vitin 2004, ka marrë një vendim për miratimin e

Standardeve të kontabilitetit të cilat janë në përputhje me SNK/SNRF-të.

Krijimi i paketës së plotë të standardeve të kontabilitetit në përputhje me

SNK/SNRF-të në Maqedoni ka kaluar nëpër dy faza.





Së pari , Ligji i shoqërive tregëtare (1996) kërkon që të gjitha kompanitë të përgatisin

llogaritë vjetore që përfshinin një bilanc dhe pasqyrën e të ardhurave. Bilancet e

paraqitur në pasqyrat financiare janë vlerësuar në përputhje me një vëllim të përkthyer

në vitin 1999 të SNK-ve botuar në Fletoren Zyrtare. Megjithatë, Maqedonia kishte një

traditë të shkruar të ligjit, në përputhje me të gjitha SNK-të të miratuara pas vitit 1999

ndryshimet në SNK-të ekzistuese nuk u zbatuan në mënyrë efektive në praktikë

(Banka Botërore 2003).

Së dyti , Ligji i ri i shoqërive tregëtare u miratua në Prill 2004, duke zëvendësuar ligjin

e mëparshëm të vitit 1996. Në të është specifikuar se kompanitë duke përfshirë njësitë

ekonomike të mëdha, të mesme bankare dhe kompanitë tregtare të sigurimit, si dhe

kompanitë e listuara në bursë, duhet të përgatisin pasqyrat e tyre financiare në përputhje me SNK-të, botuar në Gazetën Zyrtare dhe SNK duhet të jetë përditësuar në

një bazë vjetore, duke ndjekur ndryshimet dhe plotësimet e SNK-ve të miratuara nga

BSNK-ja. Përveç kësaj, edhe kompanitë që nuk i përkasin grupeve të mësipërme të

njësive ekonomike janë të lejuara të përgatisin dhe të dorëzojnë pasqyrat e tyre

financiare në përputhje me SNK/SNRF-të (Vasileva-Markovska 2004, fq. 2).

Paketa e standardeve të kontabilitetit në përputhje me SNK/SNRF-të u miratua në

vitin 2004 (Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë nr. 94/04 e datës 30 Dhjetor

2004) dhe u ndryshua në vitin 2005 (Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë nr.

11/05 e datës 17 Shkurt 2005). Kjo bëri të mundur që disa nga parimet e kontabilitetit

të modifikoheshin për qëllime të proçesit të harmonizimit, modifikime këto që lidhen

me legjislacionin dhe zbatimin praktik.

E rëndësishme është se ndryshe nga vëndet e paraqitura në punim raportimi financiar

është totalisht i pavarur nga raportimi tatimor. Kjo për arsye edhe të ligjislacionittatimor, p.sh. fitimi i bazuar në llogaritë statutore është i tatueshëm vetëm në qoftë se

njësia ekonomike vendos për shpërndarjen e fitimit (në formë monetare ose jo-

monetare).

Si përfundim mund të themi se pavarësisht nga dallimet që ka mes standardeve

kombëtare Maqedonase dhe atyre ndërkombetare, ato konsiderohen si një bazë e mirë

e zbatimit të suksesshëm të tyre. Por ajo që duhet dhe studimet kanë treguar është se

duhet të përfshihen në kurrikulat universitare, edukimin profesional dhe trajnimin e





kontabilistëve dhe auditorëve, trajnim të rregullatorëve, trajnimet (përfshi trajnimin e

SNK-ve) të kontabilistëve të korporatave, pra imponimi i trajnimeve është i

domosdoshëm për të ofruar një cilësi më të mirë të informacionit nga njësitë

ekonomike dhe koorporatat; kjo për arsye sepse gjatë proçesit të harmonizimit të

standardeve në Maqedoni mungonte një organizëm profesional i kontabilistëve dhe

audituesve (Vasileva-Markovska 2004, fq. 8, 9).

3.6 Përmbledhje dhe konkluzione

Miratimi i SNK/SNRF-ve nga Bashkimi Europian është një nga ngjarjet më të mëdha

në historinë e raportimit financiar dhe kjo ka sjellë dhe do të bëjë edhe në të ardhmen

që SNK-të të pranohen gjerësisht si standarde të kontabilitetit financiar në botë. Nëfillim të vitit 2005, të gjitha kompanitë e listuara në Bashkimin Europian duhet të

përgatisnin pasqyrat e tyre financiare në përputhje me SNK/SNRF-të. Të gjitha vëndet

kanë bërë përpjekjet e nevojshme për të krijuar paketën e plotë të rregullave

kombëtare kontable në përputhje me SNK/SNRF-të dhe me kushtet ekonomike,

sociale dhe kulturore të vendit.

Pavarësisht nga dallimet që ekzistojnë mes standardeve kombëtare dhe ndërkombëtare

ato nuk e cënojnë aspak transparencën, krahasueshmërinë, dhënien e pamjes së vërtetë

dhe të sinqertë, kjo sepse këto dallime vijnë për shkak të përshtatjes së paketës së

standardeve me kushtet ekonomike, sociale dhe kulturore të vendit.

Nga miratimi i Standardeve Kombëtare të Kontabilitetit, ka një nevojë të

drejtpërdrejtë për menaxherët dhe investitorët për të kuptuar pasojat e SNK/SNRF-ve,

sidomos vëndet Europiane me sistemet e kontabilitetit të orientuara nga palët e treta të

interesuara (të tilla si Gjermania, Franca dhe Greqia). Miratimi i SNK-ve ka patur dhe pritet të ketë ndikime të rëndësishme dhe efekte në raportimin e pasqyrave financiare

të njësive ekonomike në vëndet e orientuara nga palët e interesuara. Kjo sepse parimet

e kontabilitetit janë të orientuara drejt përdoruesëve të bredshëm (aksioneri), ndërsa

standardet kombëtare në shumë vënde Europiane kanë orientimin dhe ndikohen më

shumë nga legjislacioni tatimor, i cili është një nga pengesat më të rëndësishme për

një vend për të miratuar standardet kombëtare të kontabilitetit (të tilla si Italia,

Rumania, Turqia).





Tabela nr. 3.1 Zbatimi i standardeve në disa vënde të rajonit

Proçesi i harmonizimit dhe zbatimit të standardeve nuk mund të kuptohej pa aktorët

kryesorë të tij. Pavarësisht se vënde të ndryshme e kanë nisur proçesin në periudha të

ndryshme (dikush më herët si Turqia në vitet 1989 dhe dikush më vonë (të tjera në

vitet 2003)) ndihma e organizmave profesionale të fushës së kontabilitetit, të tilla si bordi i standardeve kombëtare të kontabilitetit, shoqatat e kontabilistëve dhe

ekspertëve kontabël, etj, ishte evidente dhe e domosdoshme. Gjithashtu miratimi dhe

ndryshimet në ligjin e shoqërive tregetare, ligjeve të rregullimit të profesionit kontabël

kanë qënë gjithashtu ndihmesë e realizimit me sukses të këtij proçesi.14

14

Jermakowicz, Tomaszewski 2006“

Implementing IFRS from the perspective of EU publicly tradedcompanies” Beke 2010“ International Accounting Harmonization: Evidence from Europe” www.iasb.org.com

ShtetiZbatimi i SNK/SNRF

Njësitë ekonomike që ezbatonin

Ndikimi ilegjislacionit tatimor

në hartimin epasqyrave financiare

FillimetViti i

zbatimit

Itali 20032005 Kompanitë e listuara Ndihet ndikimi i

legjislacionit tatimor2006 Të gjitha njësitë ekonomike

Turqi 2003 20032005

Kompanitë e listuara-Të gjitha njësitë ekonomike

Ndihet ndikimi ilegjislacionit tatimor

Greqi 2003 2003-2005 Të gjitha njësitë ekonomike Ndihet ndikimi ilegjislacionit tatimor

Rumani 2001 2006 Zbatim gradual nga njësitëekonomike

Ndihet ndikimi ilegjislacionit tatimor

Maqedoni 2004 2004 Të gjitha njësitë ekonomike Nuk ka ndikim

Shqipëri 2004 2005 Kompanitë e listuara Ndihet ndikimi ilegjislacionit tatimor2008-2009 Të gjitha njësitë ekonomike

BEHerët..1970/1980

2005 Kompanitë e listuara -



Raportimi Financiar për qëllime tatimore në Shqipëri

Raportimi financiar për qëllime tatimore dhe legjislacionipërkatës

Dallimi i raportimeve financiare për disa elemente të pasqyrës sësituatës financiare

Dallimi i raportimeve financiare për disa elemente të pasqyrës së

të ardhurave dhe shpenzimeve

fq. 7 8 ÷ 8 8

Kapitulli IV



Kapitulli IV Raportimi financiar për qëllime tatimore në Shqipëri


Kapitulli IV .

Raportimi financiar për qëllime tatimore në Shqipëri

4.1 Raportimi financiar për qëllime tatimore dhe legjislacioni përkatës

Një ndër përdoruesit kryesorë të informacionit të Pasqyrave Financiare janë organet

tatimore. Nevoja e përdorimit të Pasqyrave Financiare të njësive ekonomike rrjedh

kryesisht nga domosdoshmëria e llogaritjes së pjesës së tatimit mbi fitimin që i takon

të paguhet sipas ligjit organeve shtetërore. Shqipëria është një vend i sistemit ligjor

“code law”, ku standardet e kontabilitetit dhe raportimi financiar për efekte tatimore

janë të rregulluara me ligj. Legjislacioni tatimor jep rregulla dhe detaje, në lidhje meraportimin financiar për qëllime tatimore, të cilat janë të zbatueshme si nga njësitë

ekonomike ashtu edhe nga organet tatimore, disa prej të cilave paraqiten si vijon.

Fillimisht nëpërmjet Ligjit nr. 7758 datë 12.10.1993“ Për dokumentimin dhe mbajtjen

e llogarive për tatimet ” i ndryshuar, përcaktoheshin detyrimet kryesore dhe rregullat

bazë që do të zbatoheshin nga njësitë ekonomike dhe me të cilat ai vepronte lidhur me

dokumentimin dhe mbajtjen e llogarive për tatimin mbi qarkullimin, për akcizat, për

tatimin mbi biznesin e vogël dhe për çdo tatim tjetër të ngjashëm.

Tashmë me reformat e ndërmarra jo vetëm në raportimin kontabël por edhe në drejtim

të raportimit financiar për efekte tatimore nëpërmjet Ligjit nr. 9920 dt 19.05.2008 i

ndryshuar “ Për proçedurat tatimore në Republikën e Shqipërisë ” dhe udhëzimit nr.

24 datë 02.09.2008 i ndryshuar, rregullohen proçedurat për administrimin e

detyrimeve tatimore në Republikën e Shqipërisë, si dhe parimet e organizimit e të

funksionimit të administratës tatimore në Republikën e Shqipërisë. Dispozitat e këtijligji zbatohen për të gjitha llojet e tatimeve dhe të detyrimeve tatimore, me përjashtim

të rasteve kur me ligje të veçanta është parashikuar ndryshe.

Në kreun VI - seksioni I, i këtij ligji, përcaktohen detyrimet për dokumentimin dhe

mbajtjen e llogarive për qëllime tatimore, kurse në seksionin III të tij përcaktohet se

njësitë ekonomike (tatimpaguesi) janë të detyruara të mbajnë kontabilitetin, në

përputhje me dispozitat e Ligjit nr. 9228, datë 29.4.2004“ Për kontabilitetin dhe

pasqyrat financiare ” dhe me aktet e nxjerra në zbatim të tij, për regjistrimin e





veprimeve ekonomike, që lidhen me tatimet dhe taksat, përdoren edhe librat, regjistrat

apo dokumentacioni i përcaktuar në ligjet tatimore specifike dhe në dispozitat

përkatëse nënligjore. Depozitimi i dokumentacioneve në organet tatimore i Pasqyrave

Financiare trajtohet edhe në Ligjin nr. 8438, datë 28.12.1998 “ Për tatimin mbi të

ardhurat ”, i ndryshuar, si dhe në Udhëzimin nr.1, datë 11.1.2008“ Për tatimin mbi të

ardhurat ” me specifikat përkatëse.

Sipas legjislacionit tatimor, tatimpaguesi është i detyruar të paraqesë në organet

tatimore Formularin e Deklarimit dhe Pagesës së Tatimit mbi Fitimin, së bashku me

pasqyrat analitike, brenda datës 31 Mars të vitit pasardhës15. Në të njëjtën kohë

paraqitet edhe një kopje e pasqyrave financiare, një kopje e raportit të ekspertit

kontabël të regjistruar për shoqëritë që e kanë të detyruar auditimin sipas legjislacionitnë fuqi, deklarata për kontabilistin që ka mbajtur kontabilietin dhe ka hartuar PF si

dhe çdo e dhënë tjetër mbështetëse për argumentimin e të dhënave të deklaratës

tatimore.16

Kërkesa më të detajuara lidhur me informacionin financiar që janë të detyruar të

depozitojnë njësitë ekonomike pranë organeve tatimore, që shoqërojnë PF fillimisht

jepeshin në rregullore dhe qarkore të ndryshme të Drejtorit të Përgjithshem të

Tatimeve dhe janë objekt i ndryshimeve të herëpashershme. Aktualisht ato janë të

rregulluara me ligje dhe udhëzime përkatëse në zbatim të ligjit për proçedurat

tatimore17.

Pra në varësi të rasteve të ndryshme specifikohen në udhëzime përkatëse

dokumentacionet (formularët) shtesë që duhet të depozitohen pranë degëve të tatim-

taksave.

Ajo çka konstatohet në vendin tonë dhe nga studime të ndryshme të kohëve të fundit

në këtë fushë (Dhamo S. ekspert i fushës; Këri L. & Lera N. & Miti M.& Shini A.

2008; Kapllani V. & Duhanxhiu I. 2012) ,edhe pse aktualisht ka 5 vjet që nga data e

hyrjes në fuqi e standardeve kombëtare, zhvillimit të trajnimeve nga ekspertë të

15Ligji nr. 8438, datë 28.12.1998“ Për tatimin mbi të ardhurat ” i ndryshuar, neni 29 pika 116 Sipas udhëzimit nr. 4219 datë 27.02.2013“ Për zbatimin e procedurave të verifikimit të pasqyrave

financiare për vitin fiskal 2012 ” 17

Konkretisht për vitin fiskal 2012 në Udhëzimin nr. 4219 datë 27.02.2013 “Për zbatimin e procedurave tëverifikimit të pasqyrave financiare për vitin fiskal 2012”, pika 5 përcakton se përveçPF-ve të hartuara konform SKK-ve, tatimpaguesit do të dorëzojnë dokumenta të tjera shtesë





fushës për zbatimin me korrektësi të standardeve në praktikën Shqiptare vazhdon të

mbizotërojë orientimi i raportimit financiar për efekte tatimore.

Edhe nga rezultatet e marra nga pyetësorët (shih Kapitulli V) vërehet se njësitë

ekonomike i zbatojnë rregullat tatimore për rregulla kontabël atje ku ato janë si

alternativa të njëra-tjetrës dhe nuk i zbatojnë rregullimet kontabël atje kur ato

ndalohen totalisht nga rregullimet tatimore.

Për sa më sipër është e qartë se ka dallime midis raportimit financiar dhe atij tatimor.

Ndaj u pa e arsyeshme të paraqiten në punim këto dallime për disa elementë të

pasqyrës së situatës financiare dhe pasqyrës së të ardhurave dhe shpenzimeve. Këto

elemente u përzgjodhën pasi, jo vetëm nga studimet e kryera por, njëkohësisht edhenga rezultatet e marra nga pyetësorët (shih kapitulli V), për to janë evidentuar shpesh

dallime mes dy raportimeve. Gjithashtu këto ishin subjekt i trajtimit në legjislacionin

tatimor në vite i ndryshëm nga trajtimi kontabël i tyre. Një arsye tjetër qëndron edhe

në faktin e të kuptuarit se si dhe sa mund të jetë ndikimi i legjislacionit tatimor në

raportimin financiar sipas standardeve të kontabilitetit.

4.2 Dallimi i raportimeve financiare për disa elemente të pasqyrës së situatësfinanciare

A. Inventarët

Sipas standardit kombëtar të kontabilitetit nr. 4, inventarët janë aktivet e mbajtura për

shitje në rrjedhën normale të njësisë ekonomike raportuese; që ndodhen në proçesin e

prodhimit dhe në formë materialesh ose furnizimesh për t’ u përdorur në proçesin e

prodhimit ose në kryerjen e shërbimeve.

Legjislacioni tatimor në përgjithesi nuk ka përkufizime apo procedura për kuptimin e

inventareve. Momenti i vetëm që kërkon koment në këtë drejtim është trajtimi i

pronave të paluajtshme (truallit) të blera nga njësia ekonomike për rishitje si pjesë

përbërëse e produktit të ndërtimit. Në këtë aspekt, legjislacioni tatimor nuk ka dhënë

përkufizim të qartë për truallin e blerë me qëllim ndërtimin e objekteve të destinuara

për shitje. Pra ligji tatimor dhe aktet e tjera nënligjore nuk e kanë përcaktuar në këtë

rast si inventar të destinuar për shitje pronën e paluajtshme.





Pas njohjes fillestare sipas standardit, njësia ekonomike raportuese duhet ta vlerësojë

inventarin me vlerën më të ulët midis kostos dhe vlerës neto të realizueshme.

Gjithashtu inventarët duhet ti nënshtrohen testit të zhvlerësimit në datën e mbylljes së

bilancit. Kërkesa për vlerësimin e inventarit, me vlerën më të ulët mes kostos dhe

vlerës neto të realizueshme, e detyron njësinë ekonomike raportuese që ti regjistrojë

në kontabilitet humbjet nga zhvlerësimi në momentin kur ky i fundit ndodh. Kurse

sipas legjislacionit tatimor, njohja fillestare (me kosto) dhe vlerësimi i inventarit, në

fund të periudhës tatimore, bëhen sipas metodave të përcaktuara në ligjin“ Për

kontabilitetin dhe pasqyrat financiare ”, të cilat duhet të zbatohen në mënyrë

sistematike. Kurse zhvlerësimi dhe rivlerësimi i inventarit, pas njohjes fillestare, sipas

përcaktimeve të ligjit të mësipërm, nuk njihen si shpenzime për efekt të llogaritjes së

fitimit të tatueshëm.

Sipas standardit, inventari çregjistrohet atëherë kur shitet, si edhe në ato raste kur ai

nuk ka më vlerë ekonomike për të ardhmen, si për shëmbull inventari i vjetëruar

likuidohet etj. Kurse sipas legjislacionit tatimor, në rastin e nxjerrjeve jashtë

përdorimit ose shkatërrimit të inventareve të cilat për arsye të ndryshme, si dëmtime,

kalim i afatit të skadencës, etj., janë të papërdorshme ose të pa tregtueshme apo

tregtohen me çmime të ulura, shpenzimet përkatëse ose të ardhurat e reduktuara do tënjihen për efekt fiskal vetëm nëse njoftohet zyrtarisht organi tatomor sipas proçedurës

së përcaktuar në udhëzimin nr. 5 datë 30.01.2006, pika 3.6 gërma s. Po ashtu sipas

udhëzimeve tatimore, për inventarin e nxjerrë jashtë përdorimit njësia ekonomike

duhet të deklarojë një të ardhur fiktive sikur shitet kjo për efeke të llogaritjes së

TVSH-së, ngjarje e cila sipas kontabilitetit nuk njihet si e ardhur.

B. Aktivet Afatgjata Materiale

Standardet Kombëtare të Kontabilitetit (SKK) përcaktojnë kriteret dhe proçedurat që

zbatohen për njohjen dhe vlerësimin fillestar, vlerësimin e mëtejshëm, amortizimin e

zhvlerësimin e aktiveve afatgjata materiale dhe jomateriale.

Ndërkohë, legjislacioni tatimor nuk ka përcaktime të sakta lidhur me kushtet e njohjes

së aktiveve afatgjata materiale. Në Ligjin nr. 8438 datë 28.12.1998“ Për tatimin mbi

të ardhurat ”, në nenin 20 thuhet se: Në përcaktimin e fitimit të tatueshëm njihen si

shpenzime ato që kryhen për qëllime fitimi, sigurimi dhe ruajtje të fitimit, në masën që





këto shpenzime provohen dhe dokumentohen nga tatimpaguesi. Dokumenti i përdorur

si bazë për justifikimin e shpenzimit, për efekt tatimor, është: fatura tatimore me

TVSH, fatura e thjeshtë tatimore dhe çdo dokument tjetër i përpiluar dhe lëshuar, në

përputhje me udhëzimet e Ministrit të Financave .

Në çështjen e vlerësimit në standard jepen metodat e vleresimit të aktive afatgjata

materiale si në momentin fillestar ashtu edhe vleresimi në daten e ndërtimit të


Kurse në legjislacionin tatimor nuk ka sqarime të hollësishme lidhur me vlerësimin e

aktivit në hyrje. Si parim ai bazohet në faturën përkatëse, apo dokumenta të tjera të

njohura që duhet të disponojë njësia ekonomike, me qëllim amortizimin në kosto tëtij. Pra dallimi konsiston se ndërsa kosto sipas standardit quhet çdo shpenzim i

dobishëm i kryer për sigurimin e AAM-së, sipas organeve tatimore, nëse një

shpenzim i kryer nuk është i dokumentuar sipas legjislacionit tatimor ai nuk njihet në

koston e AAM-së.

Gjithashtu sipas standardit, nëse pagesa për AAM-në shtyhet përtej afateve normale të

kredive për pagesë, në përcaktimin e kostos së aktivit merret në konsideratë vlera

aktuale e pagesës. Diferenca mes vlerës nominale dhe vlerës aktuale njihet si njëshpenzim interesi përgjatë afatit të pagesës.

Legjislacioni tatimor nuk e lejon një praktikë të tillë, pasi ai merr në konsideratë

lëshimin e faturës me vlerën aktuale dhe regjistrimin e aktivit në bilanc mbi bazën e

kësaj fature.

Legjislacioni tatimor është shumë i kufizuar dhe strikt në lidhje me vlerësimin e

AAM-së. Po ashtu edhe në lidhje me çështjen e amortizimit në përgjithësi edhe psenë standard janë të përcaktuara metodat e amortizimit, për të cilat është njësia ajo që

do të bëjë politkën e vet, me qëllim që të sigurojë metodën më të mirë që siguron

përfshirjen e drejtë të kostos së aktivit në rezultatin e periudhave kur ai jep përfitime.

Legjislacioni tatimor njeh vetëm metodën e vlerës së mbetur për llogaritjen e

shpenzimeve të amortizimit, si dhe për çdo kategori të aktiveve afatgjata janë të

përcaktuara normat tatimore strikte dhe çdo tejkalim është shpenzim i panjohur.





C. Aktivet Afatgjata Jomateriale

Standardi i trajton gjërësisht aktivet afatgjata jomateriale (AAJM), përfshirë njohjen

fillestare të tyre, vlerësimin fillestar dhe vlerësimin e mëpasshëm. Në përgjithësi,

kriteret dhe parimet që zbatohen, janë të njëjta me ato që zbatohen edhe për aktivet

afatgjata materiale (AAM).

Gjithashtu, sipas standardit, nuk do të njihen si AAJM, por si shpenzime gjatë

periudhës kontabël kur ato ndodhin, shpenzime të tilla si: shpenzimet e nisjes,

shpenzimet kërkimore, shpenzimet e trajnimit, shpenzimet për reklamë, shpenzime të

përgjithshme dhe administrative, shpenzimet e lidhura me emrin tregtar të krijuar nga

njësia, listën e klientëve dhe shpenzime të tjera të ngjashme.

Sipas legjislacionit tatimor, shpenzimet e nisjes së aktivitetit, emri i mirë në rastet kur

ky i fundit është blerë, etj amortizohen me një normë të lejuar për efekt fiskal prej 15

përqind.

Legjislacioni tatimor nuk përmban sqarime dhe zgjidhje lidhur me trajtimin e këtij

problemi, por nga përmbajtja dhe sqarimi i ceket që jep, i trajton shpenzimet e fazës

kërkimore si shpenzime që duhet të kapitalizohen. Pra lidhur me shpenzimet e nisjesdhe të tjera të ngjashme me to, ka diferenca ndërmjet trajtimit sipas standardit dhe

trajtimit tatimor. Ky i fundit nuk i njeh ato si shpenzime korrente.

D. Instrumentat Finanicare

Edhe përsa i përket instrumenteve financiare, ekzistojnë dallime dhe trajtime të

ndryshme ndërmjet raportimit financiar dhe raportimit për qëllime tatimore.

Përkufizimi sipas standardit përcakton Instrument financiar çdo kontratë që krijon një

aktiv financiar për një njësi ekonomike, si dhe një pasiv financiar ose instrument

kapitali për një njësi ekonomike tjetër. Të gjitha aktivet dhe pasivet financiare do të

maten me kosto ose kosto të amortizuar në bilanc (ndryshimi në vlerë i matur, ose në

pasqyrën e të ardhurave, ose në rezerva nga rivlerësimi i aktiveve financiare në

kapital), përveç disa instrumentave financiare si derivativet dhe aktivet financiare të

mbajtura për tregtim me vlerën e drejtë.





Legjislacioni tatimor mban qëndrim të ngurtë përsa i përket trajtimit të instrumentave

financiare dhe kryesisht kërkesave për t’u arkëtuar. Legjislacioni tatimor përdo r

konceptin e “ borxhit të keq” dhe përcakton kushtet e njohjes së tij si shpenzim i

zbritshëm. Koncepti i borxhit të keq sipas trajtimit fiskal, fokusohet në uljen e vlerës

së kërkesave për tu arkëtuar.

E. Zhvlerësimet e aktiveve afatgjata materiale dhe aktiveve afatgjata

jomateriale.

Standardet njohin konceptin e zhvlerësimit të aktiveve afatgjata materiale dhe

jomateriale si dhe humbjet që rrjedhin nga ky zhvlerësim. Për të përcaktuar nëse një

aktiv mund të këtë rënë në vlerë, kryhen testet e zhvlerësimit. Humbja ngazhvlerësimi njihet si shpenzim i periudhës. Kurse rimarrja e një humbjeje nga

zhvlerësimi për një aktiv afatgjatë do të njihet në pasqyrën e të ardhurave dhe

shpenzimeve për periudhën raportuese, si një pakësim i humbjes nga zhvlerësimi i

aktiveve afatgjata.

Legjislacioni tatimor nuk e trajton fare si koncept problemin e zhvlerësimit të

aktiveve afatgjata materiale dhe jomateriale. Ai njeh vetëm konceptin e amortizimit

sipas grupimit të aktiveve dhe normave përkatëse të amortizimit.

F. Provizionet, pasivet dhe aktivet e kushtëzuara

Provizionet dhe krijimi i tyre janë një ndër fushat kryesore të diferencave ndërmjet

raportimit financiar dhe raportimit për nevoja tatimore. Ndërsa standardi e njeh

krijimin e provizioneve për çështje të caktuara, legjislacioni tatimor për qëllim të

llogaritjes se tatimit mbi fitimin, provizionet që krijohen për mbulimin e humbjeveose të shpenzimeve të pritshme, nuk përbëjnë shpenzime të njohura për efekt fiskal.

Me përjashtim të disa veprimtarive specifike në fushën bankare dhe të sigurimeve.

Sipas këtij legjislacioni, në përcaktimin e fitimit të tatueshëm të bankave dhe të

shoqërive të sigurimit, rezervat teknike janë shpenzime të njohura, të krijuara në

përputhje me Ligjin nr. 8081, datë 7.3.1996“ Për veprimtaritë e sigurimit dhe të

risigurimit ” dhe provizionet bankave të krijuara, sipas rregullave të Bankës së

Shqipërisë për këtë qëllim. Megjithatë, shumat e rimarra nga këto rezerva apo provizione i shtohen fitimit të tatueshëm.





G. Tatimi i shtyrë

Legjislacioni dhe rregllimi kontabël sipas SKK/SNK parashikon edhe çështjen etatimit të shtyrë, pra të aktiveve apo detyrimeve tatimore të shtyra që lindin si shkak i

diferencave të përkohshme të tatueshme apo të kreditueshme. Diferencat e përkohshme rezultojnë si diferencë midis vlerës kontabël të një aktivi apo detyrimi me bazën tatimore të tyre. Në rregullimin tatimor nuk gjenden parashikime në lidhje metatimin e shtyrë.

4.3 Dallimi i raportimeve financiare për disa elemente të pasqyrës së tëardhurave dhe shpenzimeve

Dallimet mes dy raportimeve në këtë pasqyrë financiare rrjedh nga ndjekja e

politikave të ndryshme të njohjes së të ardhurave dhe shpenzimeve. Konkretishtlegjislacioni tatimor është i orientuar në njohjen e tyre në politikat e investimit të

njësisë ekonomike, politikat e shmangies së evazionit fiskal apo të abuzimit. Kurse

raportimi financiar kontabël i njeh elementet në pasqyrat financiare mbi bazën e të

drejtave dhe detyrimeve të konstatuara si dhe të parimit të vijëmësisë, duke patur

parasysh edhe karakteristikat cilësore që duhet të përmbaj informacioni kontabël në

pasqyrat financiare.

A. Të ardhurat

Diferenca ndërmjet Raportimit Financiar dhe Raportimit për qëllime Tatimore,

ekzistojnë edhe në njohjen e të ardhurave. Në standard përcaktohen kriteret e njohjes

së të ardhurave që vijnë nga transaksionet dhe ngjarjet vijuese:

(a) shitja e mallrave dhe produkteve;

(b) kryerja e shërbimeve; dhe

(c) përdorimi nga të tretët i aktiveve të njësisë ekonomike që sjellininteres, të drejta përdorimi dhe dividendë.

Të ardhurat duhet të maten me vlerën e drejtë të shumës së marrë ose që është për t’u

marrë. Kur marrëveshja efektivisht përfaqëson me të vërtetë një transaksion

financimi, vlera e drejtë e shumës së konsideratës përcaktohet nga skontimi i të gjithë

shumave të ardhshme me një normë interesi të përcaktuar.

Momenti i njohjes së të ardhurave nuk trajtohet gjerësisht në ligjin“ Për tatimin mbi tëardhurat ”. Ky problem trajtohet indirekt në ligjin“ Për Tatimin mbi Vlerën e Shtuar ”.





Në fakt, qëllimi i këtij ligji është të sqarojë momentin e furnizimit për qëllim të

llogaritjes dhe pagesës së TVSH-së që lidhet me këtë furnizim, por që indirekt merret

i mirëqënë edhe për efekt të njohjes së të ardhurave që realizon njësia ekonomike nga

ky transaksion. Sipas legjislacionit tatimor, furnizimi quhet i kryer në momentin kur

është e detyrueshme të lëshohet fatura. Personi që kryen një furnizim të tatueshëm,

detyrohet të lëshojë një faturë për atë furnizim në momentin kur mallrat janë lëvruar,

ose kur ato bëhen të disponueshme, apo shërbimet janë kryer prej tij në lidhje me atë

furnizim.

Në legjislacionin tatimor bazë (Ligj dhe Udhëzim si akte normative) momenti i

njohjes së të ardhurave dhe shpenzimeve sidomos në fushën e shërbimeve të ndërtimit

dhe të kontratave afatgjata ka qenë një problem më i ndjeshëm në biznesin e ndërtimittë sipërfaqeve me qëllim shitjen e tyre. Shpesh ky biznes shfaqet si shërbim porosie

për klientët. Pra ndërmjet investitorit nga njëra anë dhe klientit nga ana tjetër lidhet

një kontratë me terma konkrete për furnizimin e sipërfaqeve të ndërtuara, ndërkohë që

ndërmjet investitorit dhe sipërmarrësit lidhen kontrata të furnizimit të shërbimeve të

ndërtimit. Për biznesin e ndërtimit, megjithëse ka specifika dhe karakteristika të

veçanta, proçedurat dhe momenti i njohjes së të ardhurave nëse më parë ishin të

sqaruara në disa akte administrative të Drejtorit të Përgjithshëm të Tatimeve, apoMarrëveshje me organizatat përfaqësuese të biznesit të ndërtimit, aktualisht momenti i

njohjes së të ardhurave është përcaktuar në ligjin Nr.7928, datë27.04.1995, “P ër

Tatimin mbi vlerën e shtuar” , i ndryshuar neni 13 pika 6, 1. Ku përcaktohet se në

ndërtim fatura tatimore duhet lëshuar çdo muaj.

Pra përsëri vërehen devijime të qënësishme krahasuar me parimet e kontabilitetit dhe

të Standardeve lidhur me momentin e njohjes së të ardhurave.

B. Shpenzimet

Më lart gjatë trajtimit të disa elementeve të pasqyrës së situatës financiare u

evidentuan se disa zëra të shpenzimeve nuk njihen nga legjislacioni tatimor gjatë

llogaritjes së tatim fatimit. Në paketën e plotë të standardeve jepen qartë kriteret se

kur një njësi ekonomike do të njohë një shpenzim në pasqyrën e saj financiare të të

ardhurave dhe shpenzimeve. Kurse në legjislacionin tatimor kryesisht në Ligjin nr.8438 datë 28.12.1998 i ndryshuar, në nenet 12/3 dhe 21 si dhe në Udhëzimin nr. 5





datë 30.01.2006 i ndryshuar,“ Për tatimin mbi të ardhurat ” jepen qartë llojet e

shpenzimeve të cilat nuk njihen për përcaktimin e fitimit të tatueshem të tilla si

interesat e paguara, të cilat tejkalojnë normën mesatare të interesit 12 mujor të kredisë

për tregun bankar, sipas publikimit zyrtar të Bankës së Shqipërisë; gjobat, kamatë-

vonesat dhe kushtet e tjera penale; shpenzimet për përfaqësim dhe shpenzimet për

pritje-përcjellje të cilat tejkalojnë shumën 0.3% të qarkullimit vjetor; shpenzimet për

shërbime teknike, konsulencë dhe të menaxhimit të faturuara nga persona të tretë, por

të palikuiduara brënda periudhës tatimore nga tatimpaguesi; etj.

Në mënyrë të përmbledhur dallimet mes dy raportimeve paraqitet në tabelë si vijon;

Tabela nr. 4.1 “ Disa dallime midis raportimit financiar dhe raportimit tatimor ”

Përshkrimi Raportimi sipas SKK Raportimi sipaslegjislacionit tatimor

Inventare Ka përkufizime të qarta përkuptimin e inventareve.Vlerësimi pas njohjesfillestare është me vlerën mëtë ulët midis kostos dhevlerës neto të realizueshme.Lejon kryerjen e testeve përzhvlerësim.

Nuk ka përkufizime apo procedura për kuptimin einventareve.Zhvlerësimi dhe rivlerësimi,nuk njihen për efekt tëllogaritjes së fitimit tëtatueshëm.

Aktive Afatgjata Materiale Ka përkufizime të qarta përnjohjen e AAM.Ka kritere të qarta mbivlerësimin e AAM, si dhe tëelementeve që do të përfshihen në kosto. Ka tëmirëpercaktuara normat eamortizimit. Lejon kryerjen etesteve për rivleresimet eAAM

Nuk ka përkufizime apo procedura për njohjen eAAM. Njohja e AAM bëhetmbi bazën e fatures tatimore.Ka norma dhe metoda tëamortizimit të ndryshme ngaSKK dhe çdo tejkalim ështëshpenzim i panjohur. Nuk i njeh shpenzimet ezhvlerësimit të AAM.

Aktive Afatgjata Jomaterial Ka përkufizime të qarta përnjohjen e AAJM.Ka kritere të qarta mbivlerësimin e AAJM, si dhe tëshpenzimeve që do të perfshihen në kosto apo sishpenzime të periudhësushtrimore.Ka të mirëpërcaktuara normate amortizimit.

Nuk ka përkufizime të qarta për njohjen e AAJM.Shpenzimet e nisjes nuk injeh si shpenzime të periudhës ushtrimore.Ka të mirëpercaktuara normate amortizimit dhe çdotejkalim nuk është shpenzim injohur.

Instrumentat Financiare Ka përkufizime të qarta përnjohjen e IF dhe për Mban qëndrim të ngurtë përsa i përket trajtimit të





vlerësimin e tyre. instrumentave financiare dhekryesisht kërkesave për t’uarkëtuar.

Zhvlerësimi Ka përkufizim të qartë mbizhvlerësimin. Humbja ngazhvlerësimi/ apo rimarrja esaj njihen në pasqyrën e tëardhurave dhe shpenzimevetë periudhës.

Nuk e trajton këtë çështje dhehumbja nga zhvlerësimi nuknjihet si shpenzim i periudhës.

Provizionet, pasivet dheaktivet e kushtëzuara

Ka përcaktime të qarta mbinjohjen e një provizioni,aktivi dhe pasivi tëkushtëzuar.Shuma e shpenzimeve për provizione njihen sishpenzime të periudhës. Po

ashtu edhe rimarja e tyrenjihet në PASH.

Nuk i njeh shpenzimet e provizioneve (bëjnë përjashtim bankat dhekompanitë e sigurimeve).Rimarrja e një provizioni nganjësia ekonomike, njihen dhei shtohen fitimit përllogaritjen e tatim mbifitimin.

Tatimi i shtyrë Ka përcaktime të qarta mbikriteret e njohjes së tatimit teshtyrë.

Nuk gjenden parashikimenë lidhje me tatimin eshtyrë.

Të ardhurat Ka përcaktime të qarta mbikriteret e njohjes së tëardhurave në PASH.

I njeh të ardhurat nëmomentin furnizimit, i ciliquhet i kryer në momentinkur është e detyrueshme tëlëshohet fatura.

Shpenzimet Ka përcaktime të qarta mbikriteret e njohjes së tëardhurave në PASH.

Ka shpenzime të cilat janë të panjohura (si shpenzimet për përfaqësim dhe shpenzimet për pritje-përcjellje të cilattejkalojnë shumën 0.3% tëqarkullimit vjetor; shpenzimeinteresi përtej normavemesatare të shpallura nga banka e Shqipërisë; etj)

Nisur nga perspektiva e integrimit të vendit tonë, globalizimit të ekonomisë dheinternacionalizimit të kapitalit, do të sugjeronim që në këtë rast parimet dhe rregullat

tatimore të vazhdojnë të përafrohen me ato çka rekomandon standardi kombëtar dhe

ai ndërkombetar për çështjet ku evidentohen këto dallime. Ky përafrim qëndrimesh

dhe trajtimesh mendohet se nuk do të krijoj probleme dhe diferenca ndërmjet dy

raportimeve. Kjo do të kishte efekt që njësitë ekonomike të mos i përgatisin pasqyrat

financiare duke u orientuar nga rregullat tatimore, por si një kusht për evidentimin dhe

paraqitjen e pamjes së vërtetë dhe të sinqertë të aktivitetit të zhvilluar.



Zbatimi i Standardeve Kombëtare të Kontabilitetit dheraportimi financiar

Metodologjia e punimit, hipotezat për tu testuar dhe pyetjet bazë

Karakteristikat e target-grupit

Burimi dhe mbledhja e të dhënave

Struktura e pyetësorit dhe administrimi i tij

Teknikat e përdorura për analizën e të dhënave

Analiza e të dhënave

fq. 89 ÷ 124

Kapitulli V



Kapitulli V Zbatimi i Standardeve Kombëtare të Kontabilitetit dhe raportimi financiar


Kapitulli V .

Zbatimi i Standardeve Kombëtare të Kontabilitetit dhe

raportimi financiar

5.1 Metodologjia e punimit, hipotezat për tu testuar dhe pyetjet bazë

Në kapitullin II u trajtua proçesi i harmonizimit dhe rruga drejt krijimit të një seti të

Standardeve Kombëtare të Kontabilitetit. Duke ditur se një nga qëllimet kryesore të

standardeve të kontabilitetit është ndërtimi i pasqyrave financiare të krahasueshme në

mbarë botën, u pa e arsyeshme që të testohen edhe hipotezat e mëposhtme:


SKK-të është e (a) realizueshme dhe (b) e përshtatshme për furnizimin me

informacion për palët e interesuara.



informacionin e nevojshëm për raportimin financiar për qëllime tatimore.

Gjithashtu edhe eksperienca e ime në fushën akademike si dhe në fushën aplikative të

zbatimit të standardeve të kontabilitetit dhe të raportimit financiar më ndihmuan të

kuptoj nevojën që ka aktualisht për të analizuar situatën dhe për të evidentuar

problemet e zbatimit të standardizimit kontabël në Shqipëri dhe të dhënies së

rekomandimeve të nevojshme organeve kompetente dhe palëve të interesuara për

ndërmarrjen e hapave të duhura në këtë drejtim.

Testimi i hipotezave të mësipërme u shikua si i arsyeshëm të bëhej mbi bazën e të

dhënave primare nëpërmjet pyetësorëve të hartuar si dhe nëpërmjet intervistave të

drejtëpërdrejta me target-grupet e caktuara (shih kapitullin I).

Struktura e pyetësorit përmban tri pjesë të dallueshme qartë dhe që përmbush

objektivat e synuara.

Në të dy pyetësorët e drejtuar si profesionistëve ashtu edhe njësive ekonomike në

seksionin e parë (1) të tyre përfshihen pyetjet që lidhen me karakteristikat e target-





grupit të të anketuareve. Të tilla janë pyetjet, në pyetësorin e profesionistëve, lidhur

me moshën, gjininë, arsimin, profesionin, anëtarësimi në shoqata profesionale,

trajnimet, njohuritë mbi Këshillin Kombëtar të Kontabilitetit, etj.

Kurse në pyetësorin drejtuar njësive ekonomike pyetje të tilla lidhen me statusin e

njësisë ekonomike, rrethin ku ai e ushtron aktivitetin, vitet që e ushtron aktivitetin,

numrin e punëmarrësve, niveli i të ardhurave, arsimi dhe profesioni i të anketuarit si

dhe pozicioni që ai ka në punë. Këto pyetje u panë të arsyshme për të marrë

informacion jo vetëm për të evidentuar karakteristikat e grupit të të anketuarve, por

edhe për të siguruar barasvlefshmërinë e studimit si një çështje majft delikate.

Seksioni i dytë (2) në të dy pyetësorët përmban pyetjet, të cilat shërbyen përvërtetimin e hipotezave të sipër përmendura dhe konkretisht;

Tabela nr. 5.1 Pyetjet lidhur me Hipotezën 2 “ Paketa e plotë e pasqyrave financiare

e ndërtuar në përputhje me SKK është e (a) realizueshme dhe (b) e përshtatshme për

furnizimin me informacion për palët e interesuara ”.

Lloji i pyetësoritdhe numri i pyetjes Përshkrimi i pyetjes Matja

Pyetësori për profesionistët

/seksioni 2. Pyetja 2 Sa i njihni SKK-të? Shkalla Likertme 5 nivele

/seksioni 1. Pyetja 9 Sa shpesh trajnoheni për njohjen meSKK-të apo me SNK-të? Po / Jo / NA

/seksioni 1. Pyetja 10 Sa është kohëzgjatja e një seance(periudhe) trajnimi?

Shkalla Likertme 5 nivele

/seksioni 2. Pyetja 3Gjatë hartimit të pasqyravefinanciare, shënoni cilat nga SKK-tëzbatoni?

Selektim/zgjedhje

/seksioni 2. Pyetja 4Tregoni shkallën e rëndësisë në rendrritës nga 1 në 5 të SKK-ve për punëntuaj?


/seksioni 2. Pyetja 5

A mendoni se paketa e plotë e SKK-ve (e përbërë gjithsej nga 15standarde) është e përshtatshme për tëdhënë një pamje të vërtetë dhe tësinqertë të aktivitetit tuaj?

Po / Jo / NA





/seksioni 2.1 Pyetja 2

Gjatë zbatimit të SKK 2 sa të përshtatshme janë pasqyrat financiarenë lidhje me aktivitetin e subjetittuaj?


Pyetësori për subjektet

/seksioni 2. Pyetja 2

A mendoni se paketa e plotë e SKK-ve (e përbërë gjithsej nga 15standarde) është e përshtatshme për tëdhënë një pamje të vërtetë dhe tësinqertë të aktivitetit tuaj?

Po / Jo / NA

/seksioni 2. Pyetja 4Sa të përshtatshme janë pasqyratfinanciare në lidhje me aktivitetin esubjetit tuaj

Shkalla Likert

me 5 nivele

Pyetjet u strukturuan duke u mbështetur edhe në gjykimet;

a) për të evidentuar shkallën e njohjes së standardeve sepse përpara se të zbatohet

nje standard i ri fillimisht ai duhet të bëhet i njohur nga palët e interesuara; si

rrjedhojë shërbyen 3 pyetjet e para.

b) për të evidentuar se sa nga SKK-të zbatohen dhe sa të rëndësishme janë ato në

punën individuale të profesionistëve; për këtë u hartuan pyetjet mbi zbatimin dhe

rëndësinë e SKK-ve. Këto pyetje shërbyen për të evidentuar se seti i plotë i SKK-

ve është i nevojshëm për të evidentuar informacionin e nevojshëm për raportimin

financiar ndaj palëve të treta.

c) kurse pyetjet e tjera lidhen me produktin kryesor të zbatimit të SKK-ve, pra me

pasqyrat financiare, në lidhje me faktin se sa të përshtatshme janë ato për tëdhënë një pamje të vërtetë dhe të sinqertë.

Si përfundim testimi i hipotezës së dytë u fokusua në tre nivele; niveli i njohjes,

zbatimit dhe ai i përshtatshmërisë.

Gjithashtu në seksionin e dytë (2) të pyetësorëve evidentohen edhe pyetjet që

shërbyen për testimin e hipotezës së tretë dhe konkretisht;





Tabela nr. 5.2 Pyetjet lidhur me Hipotezën 3 “ Paketa e plotë e pasqyrave financiare e

ndërtuar në përputhje me SKK-të është e (a) realizueshme dhe (b) e përshtatshme për

furnizimin me informacionin e nevojshëm për raportimin financiar për qëllime tatimore ”.

HIPOTEZA 3Lloji i pyetësorit Përshkrimi i pyetjes Matja

Pyetësori i profesionistëve dhe i subjekteve

/seksioni 2 pyetja 6


Për raportimin financiar për qëllimetatimore, a mendoni se paketa e plotë e pasqyrave financiare e ndërtuar në lidhjeme SKK-të është:

a)

e realizueshme b) e përshtatshme

Po / Jo / NA


Seksioni 2 pyetja 5

Për raportimin financiar për qëllimetatimore mendoni se duhet të ndërtoni;

a) Një paketë të plotë të pasqyravefinanciare dhe më pas të bënimodifikimet për raportiminfinanciar për qëllime tatimore.

b) Dy paketa të plota të pasqyravefinanciare të veçanta për raportimine brendshëm dhe veças përraportimin financiar për qëllimetatimore.

Po / Jo / NA

Këto pyetje u strukturuan për ti parë edhe si alternativë të njëra-tjetrës. Nëse paketa e

plotë e pasqyrave financiare e ndërtuar në përputhje me SKK-të do të jenë tërealizueshme dhe të përshtatshme për raportimin financiar për qëllime tatimore a do të

ishte e nevojshme të ndërtoheshin dy paketa të veçanta për raportimin financiar?

Pyetësori për subjektet shërben për të marrë informacionin e nevojshëm edhe nga

këndvështrimi i njësisë ekonomike si përfituese e drejtëpërdrejtë e informacionit

financiar të prodhuar nga zbatimi i SKK-ve.

Në vazhdim, po në këtë seksion, u struktua pyetja e drejtëpërdrejtë për të anketuarit“Listoni më poshtë disa nga elementet e pasqyrave financiare që kanë pasur ndikim





nga legjislacioni tatimor ” (pyetja 8 tek pyetesori drejtuar profesionistëve dhe pyetja 6

tek pyetësori drejtuar njësive ekonomike).

Dhe nëse gjatë plotësimit të pyetësorëve do të kishte ngurrime në plotësimin e saj,

atëherë u strukturuan pyetjet 9 dhe 10 (pyetësori drejtuar profesionistëve) që lidhen

me evidentimin e rënies në vlerë të një aktivi dhe me njohjen e një provizioni në

pasqyrat financiare. Këto u përzgjodhën për arsye sepse elementi“rënia në vlerë e

aktiveve” gjykohet si një element kryesor gjatë vlerësimit të aktiveve dhe vlerësimi i

saj lidhet edhe me mungesën e një tregu aktiv në vendin tonë. Kurse elementi

“ provizione” gjykohet si një element kryesor që lidhet me njohjen dhe evidentimin e

një detyrimi ndaj palëve të treta si dhe me faktin se shpenzimet e provizioneve janë

shpenzime të pazbritshme për efekte të llogaritjes së fitimit para tatimit mbi fitimin.

Seksioni i tretë (2.1) shërben për të evidentuar zbatimin konkretisht për çdo SKK. Ai

u pa i arsyeshëm të vendosej për të evidentuar në nivel të përgjithshëm zbatimin e

SKK-ve dhe problematikat gjatë zbatimit të tyre. Gjithashtu në strukturimin e tyre u

mbajt parasysh edhe fakti që ato të shërbenin si një alternativë krahasuese e përgjigjes

së pyetjes nr. 3, seksioni 2, pyetësori i profesionistëve (p.sh. nëse tek pyetja 3 seksioni

2 profesionisti i është përgjigjur‘Po’ zbatimit të SKK-ve 3, kjo do ti përshtatej pyetjes

nr. 3 mbi evidentimin e“Instrumentave Financiare” në PF, etj).

Gjithashtu në fund të pyetësorëve u pa e arsyeshme të evidentohej një pyetje mbi

evidentimin e ndryshimeve të mundshme në të ardhme, në setin e SKK-ve, kjo sipas

opinionit të profesionistëve dhe të anketuarit në njësinë ekonomike.

5.2 Burimi, mbledhja e të dhënave dhe testi i kontrollit.

Pyetësorët u shpërndanë nëpërmjet emaile-ve dhe kontaktit të drejtëpërdrejtë, gjatë

periudhës Korrik - Gusht, Dhjetor 2012, Janar 2013 pranë shoqatave të kontabilistëve,

ekspertëve kontabël të autorizuar, pranë subjekteve në disa rrethe të Shqipërisë si

Tiranë, Berat, Fier, Vlorë, Durrës, Lezhë, Elbasan. Gjithashtu pyetësorët u shpërndanë

edhe në Departamentin e Kontabilitetit dhe pranë Këshillit Kombëtar të Kontabilitetit.

Pyetësori për profesionistë ju shpërnda 300 profesionistëve dhe u grumbulluan të

dhënat nga 61 profesionistë (pra 20.33%), gjithashtu pyetësori ju drejtua dhe 250njësive ekonomike dhe u grumbulluan të dhënat nga 63 njësi ekonomike (pra 25.2%).





Duhet të theksohet se gjatë hartimit të pyetësorëve që në fillimet e ndërtimit të tij janë

marrë vazhdimisht mendimet dhe sygjerimet e kolegëve akademikë dhe profesionistë,

të cilët ndihmuan në realizimin e tyre.

Gjatë muajit Korrik 2012 u zhvillua një test kontrolli. Testimi konsistonte për të

evidentuar; qartësinë e formatit të pyetësorëve, të pyetjeve si dhe të përdorimit të

shkallës Likert me 5 nivele, shkallën e përshtatjes së matjes së përgjigjeve si dhe

mundësinë për interpretim apo mbledhjes së komenteve nga ana e anketuesve.

Testi u krye tek 30 profesionistë dhe 20 subjekte, duke ju kërkuar të bënin komentet

në lidhje me sa më sipër. Sipas komenteve u konstatua se tek pyetësori për

profesionistë dhe për subjekte; ishin të qartë për formatin e pyetësorit, për pyetjet estrukturuara në pyetësor ishin të qartë për plotësimin e tyre dhe përdorimi i shkallës

Likert me 5 nivele ishte efektiv për të shprehur mendimet e tyre. Por u konstatua e

vështirë që të shkruanin komente (kjo për pyetjet që kërkonin komente apo mendime

për ndryshimet në të ardhmen). Arsyet ishin të ndryshme, disave u dukej humbje kohe

për të shkruar komente (rreth 25% e të testuarve), kurse pjesa tjetër (pra 75% e të

anketuarve) mendonin se edhe po të shkruanin komente ato nuk merren parasysh në

ndryshime për të ardhmen, duke ju referuar kështu eksperiencave të tyre të

mëparshme. Në lidhje me këtë konstatim kuptohet që nuk mund të reflektoheshin

ndryshime në pyetësor pasi për studimin kjo është një pjesë e domosdoshme për të

evidentuar problematika të zbatimit të SKK-ve, si rrjedhojë mendohet të jepet një

siguri e arsyeshme në lidhje me problematikat e mësipërme.

5.3 Teknikat e përdorura për analizën e të dhënave

Të dhënat e grumbulluara nga pyetësoret u analizuan dhe hipotezat u testuan duke përdorur software-in e analizës statistikore Statical Package for the Social Sciences

(SPSS) versioni 19.

Fillimisht të dhënat ju nënshtruan analizës së besueshmërisë nëpërmjet testit të alpha

Cronbach-ut. Sipas Nunally 1978, në shkencat shoqërore konsiderohet e pranueshme

një alpha më e madhe ose e barabartë me 0.70. Sipas testit të vlefshmërisë së

pyetësorit, u konstatua se koefiçenti 0.813 ishte i pranueshëm (të dhënat për zbatimin

e SKK-ve dhe ndërtimi i PF-ve në përputhje me SKK-të – Aneks II, A). Testimi i





hipotezave u mbështet në përdorimin e testit Chi-Square, sipas të cilit një vlerë e p-së

më e vogël seα = 0.05 tregoi se variablat e testuar janë të varur dhe kanë ndikim tek

njeri-tjetri; në analizën përshkruese dhe krahasuese të të dhënave të grumbulluara nga

pyetësorët, mbi bazën e të cilave u evidentua niveli dhe problematika gjatë zbatimit

të SKK-ve.

5.4 Analiza e të dhënave.

Përpara se të analizohen hipotezat dhe pyetjet e realizuara, fillimisht do të paraqitet

një përshkrim i shkurtër i strukturës së karakteristikave të target-grupit për të dy

pyetësorët.

5.4.1 Karakteristikat e target-grupit

Për pyetësorin e drejtuar profesionistëve karakteristikat e target-grupit rezultuan si

vijon;

Rrethi ;

Siç paraqitet në tabelen nr. 1 (Aneks II, B) vërehet se 70.5% e të anketuarve i përkasin

rrethit të Tiranës dhe pjesën tjetër e zënë rrethet e tjera që janë Berati, Elbasani (me

6.6% dhe 6.8%) Shkodra, Durrësi, Vlora (me 3.3%) dhe grupi i fundit Lezha, Kuçova,

Gjirokastra (me 1.6%). Përzgjedhja e këtyre qyteteve është bërë sipas mundësisë dhe

potencialit për mbledhjen e të dhënave.

Gjinia ;

Sipas tabelës nr. 2 (Aneks II, B) evidentohet se 65.6% e grupit të të testuarve janë

femra dhe 34.4% janë meshkuj.

Mosha ;

Sipas tabelës nr. 3 (Aneks II, B) evidentohet se 37.7% e të anketuarve i përkasin grup-

moshës 22 ÷ 30 vjeç. Në shifra afërsisht të njëjtë paraqitet dhe grupmosha 41 ÷ 60 me

36.1%. Pjesa tjetër (26.2%) i përket grupmoshës 31 ÷ 40 vjeç. Kjo shpërndarje tregon

përfshirjen në mënyre aktive të të gjitha grupmoshave në karrierë dhe sidomos në

zhvillimet e profesionit kontabël. Gjë e cila konstatohet edhe sipas shpërndarjes së

profesionit;





Grafiku nr. 5.1 “ Shpërndarja sipas moshës ”

Profesioni ;

Vërehet se peshën kryesore të të anketuarve e zenë profesioni Kontabël i Miratuar me

32.8% dhe Kontabilistët me 31.1%. Pra gjithsej 63,9%. Kjo shpërndarje është

justifikuese duke ditur që sipas legjislacionit në fuqi përgatitja e pasqyrave financiare

dhe zbatimi i SKK-ve bëhet nga kontabilistët dhe KM-të. Meqënëse sipas Ligjit nr.

10091 datë 05.03.2009“ Për auditimin ligjor, organizimin e profesionit të ekspertit

kontabël të regjistruar dhe të kontabilistit të miratuar ”, i ndryshuar (neni2, pika7)

lejon kryerjen e shërbimeve të kontabilitetit nga profesionistët e pavarur“Ekspertë

Kontabël i rregjistruar ”, pyetësorët ju shpërndanë edhe këtij grupi të profesionistëve

që zënë mesatarisht një shifër të konsiderueshme 21.3%. Pjesa tjetër e të anketuarve i

përket grupit jo profesionist, por që ushtrojnë veprimtarinë e tyre në hartimin e PF-ve

duke zbatuar SKK-të.

Grafiku nr. 5.2 “ Shpërndarja sipas profesionit ”





kontabël i miratuar dhe ekspertë kontabël i rregjistruar (Ligji nr. 10091 dt.

05.03.2009, neni 49, pika c).

Për pyetesorin e drejtuar njësive ekonomike karakteristikat e target grupit rezultuan si

vijon;

Lloji i aktivitetit ;

Sipas llojit të aktivitetit që ushtronin njësitë ekonomike peshën kryesore të të

anketuareve e zënë aktiviteti tregeti me pakicë dhe shërbimet me 25.4%, më pas me

një peshë të konsiderueshme janë edhe njësite ekonomike që ushtrojnë aktivitet në

tregetinë me shumicë me 19%. Kurse në llojin e aktiviteteve të tjera që zënë relati-

visht 15.9% përshihen ato njësi ekonomike të cilat ushtronin aktivitete të ndryshmedhe të përbëra (në lidhje me ndarjen e krijuar) konkretisht ushtronin si aktivitetin e

prodhimit ashtu edhe të tregetisë me shumicë, ose ushtronin aktivitetin e shërbimeve

dhe të prodhimit, apo aktiviteti i tregëtisë me shumicë dhe tregëtisë me pakicë. Kjo

shpërndarje e aktivitetit është përfaqësuese në studimin e SME-ve ku janë të përfshira

llojet kryesore të aktiviteteve që mund të ushtrojë njësia ekonomike.

Grafiku nr. 5.5 “ Shpërndarja sipas llojit të aktivitetit ”

Statusi juridik ;

Sipas statusit juridik peshën kryesore e zënë njësitë ekonomike të formës Shoqëri me

përgjegjësi të kufizuar me 88.9%. Kurse njësitë ekonomike me statusin Shoqëri

aksionere zënë 9.8% dhe që sipas legjislacionit ato janë subjekte që zbatojnë SKK-të.

Sipas kritereve të përcaktimit të ndërmarjeve të vogla dhe të mesme (NMV)





Sipas legjislacionit në fuqi, një nga kriteret e përcaktimit të madhësisë së një njësie

ekonomike lidhet pikërisht me numrin e punëmarrësve.18 Në Korrik të vitit 2011,

Komisioni Europian mendoi të hapte një diskutim mbi përkufizimin e SME-ve në

vitin 2012. Në Europë, ka tre kritere që përcaktojnë parametrat SME-ve:

Numri i të punësuarve

- Mikro-njësitë janë njësitë ekonomike me deri në 10 të punësuar

- Njësitë ekonomike të vogla që punësojë nga 10 deri në 50 punëtorë

- dhe ato të mesme që kanë deri në 250 punonjës

Të ardhurat vjetore (qarkullimi vjetor) ku SME-të janë përcaktuar edhe si njësi

ekonomike me ose të ardhura (qarkullim) prej 10 ÷ 50,000,000 Euro ose një bilanc

total prej 10 ÷ 43,000,000 Euro.

Ashtu siç përcakton edhe Günter Verheugen:

“ Mikro-ndërmarrjet e vogla dhe të mesme (SME/NMV) janë motori i ekonomisë

Europiane. Ato janë një burim thelbësor i vëndeve të punës, krijojnë frymën

sipërmarrëse dhe të inovacionit në BE dhe janë kështu vendimtare për nxitjen e

konkurrencës dhe punësimit ”.

Günter Verheugen,

Member of the European Commission

Responsible for Enterprise and Industry

Gjithashtu edhe sipas pyetësorit të shpërndarë peshën kryesore të subjekteve e zënë

ndërmarrjet mikro dhe të vogla me 90.4%. Konkretisht sipas numrit të punëmarrësve

të anketuarit i përkasin 58.7% mikro-ndërmarrjeve, 31.7% i përkasin ndërmarrjeve të

vogla dhe 6.3% i përkasin ndërmarrjeve të mesme. Kurse sipas nivelit të të ardhurave18

Sipas ligjin nr. 10 042, datë 22.12.2008, neni 4;1. Kategoria e mikrondërmarrjeve dhe ndërmarrjeve të vogla e të mesme (NVM) përfshin atondërmarrje, ku punësohen më pak se 250 veta dhe që realizojnë një shifër afarizmi dhe/ose një bilanctotal vjetor jo më të madh se 250 milionë Lekë.2. Ndërmarrje e vogël quhet një ndërmarrje, ku punësohen më pak se 50 persona dhe e cila ka njëshifër afarizmi dhe/ose bilanc total vjetor jo më të madh se 50 milionë Lekë.3. Mikrondërmarrje quhet një ndërmarrje, ku punësohen më pak se 10 persona dhe e cila ka një shifërafarizmi dhe/ose bilanc total vjetor jo më të madh se 10 milionë Lekë.4. Për qëllime statistikore ndërmarrjet do të klasifikohen në :

a) mikrondërmarrje: 0 ÷ 9 persona, ku brenda këtij grupimi të detajohen në 0 ÷ 1 persona dhe 2 ÷ 9

persona; b) ndërmarrje të vogla: 10 ÷ 49 persona;c) ndërmarrje të mesme: 50 ÷ 249 persona.





25.4% i përkasin njësive ekonomike që sigurojnë të ardhura vjetore deri ne 10 mln

Lekë, 42.9% i përkasin njësive ekonomike që sigurojnë nga 10 ÷ 40 mln Lekë dhe

pjesa tjetër i takojnë njësive ekonomike që sigurojnë të ardhura vjetore mbi 40 mln

Lekë (shiko tabelën nr. 8 dhe 10 Aneks II, B).

Si përfundim ; shpërndarja e pyetësorëve është përfaqësuese e grupit të njësive

ekonomike NMV dhe njëkohësisht meqënëse shumica prej tyre (98.4%) kanë një

jetëgjatësi deri në 20 vjet aktivitet (shiko tabelën nr. 9 Aneks II, B), gjykohet se ato

janë përballur me zbatimin e SKK-ve dhe njëkohësisht me kalimin nga PKP-të në

SKK-të.

Profesioni;Sipas profesionit në punë peshën kryesore e zënë ekonomistët / kontabilistët e njësisë

ekonomike me 84.1% (në këtë kategori përfshihen të gjithë personat e anketuar që

janë arsimuar në fushën e ekonomisë dhe punojnë realisht në këtë fushë si

kontabilistë, ekonomistë apo administrator në njësinë ekonomike). Nga të anketuarit

11.1% i përkasin profesionit joekonomist dhe janë të punësuar si administrator apo

drejtues të njësisë ekonomike (shiko tabelën nr. 12 dhe nr. 13 Aneks II, B). Kjo

shpërndarje është përfaqësuese duke menduar se të anketuarit i përkasin jo vetëm palës që është hartuese e drejtëpërdrejtë e pasqyrave financiare por edhe e palëve të

treta që janë përdoruesit e informacionit financiar.

Arsimi ;

Peshën kryesore të të anketuarve e zënë të arsimuarit“I lartë” me 98.4% (shiko

tabelën nr.14 Aneks II,B). Vetëm një i anketuar i takon arsimit“Të mesëm”.

Grafiku nr. 5.6 “ Shpërndarja sipas arsimit ” (Pyetësori i subjekteve)





Si përfundim nga karakteristikat e target-grupit mund të konstatohet se shumica e tyre

janë profesionistë dhe merren me hartimin e pasqyrave financiare, me zbatimin e

SKK-ve dhe me përdorimin e informacionit të prodhuar nga raportimi financiar. Ata

janë të lidhur ngushtë me praktikën kontabël, aktivë në karrierë dhe mund të

konsiderohen si një përfaqësues i përshtatshëm i këtij studimi.

5.4.2 Studimi dhe analiza e të dhënave primare të grumbulluara.

A - Pasqyrat Financiare dhe raportimi financiar

Qëllimi kryesor i standardeve të kontabilitetit është ndërtimi i pasqyrave finaciare për

të dhënë një pamje të vërtetë dhe të sinqertë të aktivitetit që ushtron njësia ekonomike.

Dhënia e pamjes së vërtetë dhe të sinqertë do të ndihmojë të gjitha palët e interesuara

për një vendimmarrje më të drejtë. Sipas Standardeve“Raportimi financiar ” është

sigurimi i informacionit financiar rreth një njësie ekonomike për përdoruesit e

jashtëm, informacion që është i nevojshëm për ta në marrjen e vendimeve ekonomike

dhe për vlerësimin e efektivitetit të manaxhimit të njësisë ekonomike. Mënyra

kryesore për të siguruar këtë informacion financiar është nëpërmjet pasqyrave

financiare.

Ky studim u orientua edhe në testimin e hipotezës së dytë;

Hipoteza 2 ; “ Paketa e plotë e pasqyrave financiare e ndërtuar në përputhje me


informacion për palët e interesuara ” .

duke u fokusuar në çështjet si vijon;

Njohja ; Në kapitullin II u kontastua se seti i plotë i SKK-ve ishte një risi në vendin tonë. Si

rrjedhojë gjithsecili mendon se çdo profesionist përpara se të hartojë pasqyrat

financiare duke u mbështetur në standardet e kontabilitetit, fillimisht ai duhet të njihet

me këto standarde. Studime të ndryshme (KKK 2005-2008, Dhamo ekspert i fushës;

Naço & Gaxha 2008) kanë evidentuar si një nga faktorët e moszbatimit të standardeve

në Shqipëri që nga viti 2005, vit ky i përcaktuar nga BSNK-ja, mosnjohjen e SKK-ve

nga profesionistët. Puna intensive e Këshillit Kombëtar të Kontabilitetit dhe rolit





mjaft të rëndësishëm të organizatave profesionale, bënë të mundur zbatimin e SKK-ve

nga 1 Janari 2008 (Dhamo S. 2012, Çela H.2012). Studimet e mëpasshme ende

konstatuan vështirësinë e njohjes së SKK-ve, kjo për arsye të traditës Shqiptare në

fushën e kontabilitetit (KKK 2008, 2011, 2012; Haxhi L. 2012; Kapllani V. &

Duhanxhiu I. 2012).

Për sa më sipër studimi u fokusua edhe në shkallën e njohjes së SKK-ve. Tashmë nuk

mund të mendohet se standardet nuk mund të njihen.

Shkalla e njohjes së standardeve u analizua duke u mbështetur në të dhënat primare të

grumbulluara nga pyetësorët. Analiza e të dhënave u krye nëpërmjet testitChi-Square

për të testuar pavarësinë e variablave cilësorë.

Tabela 5.3 “ Shkalla e njohjes së standardeve ” – përdorimi i analizës Chi-Square ”

Lloji ipyetësoritdhe numri

i pyetjes

Përshkrimi i pyetjes MatjaMedota ekërkimit

Pyetësori për profesionistët

seksioni 2/Pyetja 2 Sa i njihni SKK-të? Shkalla Likert

me 5 niveleModeli

Chi-SquareTests

seksioni 1/Pyetja 9

Sa shpesh trajnoheni për njohjen meSKK apo me SNK? Po/Jo/NA

seksioni 1/ Pyetja 10

Sa është kohëzgjatja e një seance(periudhe) trajnimi?


Fillimisht si variabla u përdorën niveli i njohurive të SKK-ve dhe grup mosha,

profesioni dhe shpeshtësia e trajnimit. Rezultatet treguan se SKK-të njiheshin mirëdhe shumë mirë nga të gjithë të anketuarit dhe se ky nivel i njohjes nuk varej as nga

grup mosha, as nga profesioni që kishte i anketuari dhe as nga çështja e trajnimit pra

ato ishin të pavarura.

Konkretisht;

a) analiza e të dhenave u fokusua në testimin e lidhjes së nivelit të njohjes së

SKK-ve me grup moshën.





H 0: Niveli i njohurive dhe grupmosha janë të pavarura.

Ha : Niveli i njohurive dhe grupmosha nuk janë të pavarura.

Testimi i pavarësisë midis këtyre dy variablave tregon se variablat janë të pavarur

sipas testit të Chi-Square (vlera e p-së = 0.147 ≥ 0.05). ( tabela nr 5.4) .

Tabela 5.4 Chi-Square Tests “Grup mosha * niveli i njohurive të SKK ”

Value dfAsymp.

Sig.(2-sided)

Exact Sig.(2-sided)

Exact Sig.(1-sided)

Pearson Chi-Square 2.102a 1 .147Continuity Correction b 1.366 1 .243Likelihood Ratio 2.094 1 .148Fisher's Exact Test .170 .121Linear-by-LinearAssociation

2.065 1 .151

N of Valid Cases 57

b) Më pas analiza e të dhënave u fokusua në testimin e lidhjes së nivelit të

njohjes së SKK-ve me profesionin e të anketuarit.

H 0: Niveli i njohurive dhe profesioni janë të pavarura.

Ha : Niveli i njohurive dhe profesioni nuk janë të pavarura.


sipas testit të Chi-Square (vlera e p-së = 0.15 ≥ 0.05) .( më poshtë tabela nr 5.5).

Tabela 5.5 “ Profesioni * niveli i njohurive të SKK” Crosstabulation CountSa i njihni SKK-të

Totalmirë shumë mirë

Profesioni Kontabilist 8 10 18KMiratuar 7 13 20EKR 4 9 13tjeter 5 1 6

Total 24 33 57





Tabela 5.6 Chi-Square Tests “ Profesioni * niveli i njohurive të SKK”

Value df Asymp. Sig.(2-sided)

Pearson Chi-Square 5.324a 3 .150Likelihood Ratio 5.508 3 .138Linear-by-Linear Association .694 1 .405 N of Valid Cases 57

c) analiza e të dhënave u fokusua më tej në testimin e lidhjes së nivelit të njohjes

së SKK-ve me shpeshtësia e trajnimit.

H 0: Niveli i njohurive dhe shpeshtësia e trajnimit janë të pavarura.

Ha : Niveli i njohurive dhe shpeshtësia e trajnimit nuk janë të pavarura.


sipas testit të Chi-Square (vlera e p-së = 0.329 ≥ 0.05) , pra hipoteza mbi varësinë e

variablave nuk bie poshtë (shiko tabelën nr 5.7 ).

Tabela 5.7 Chi-Square Tests “ Shpeshtësia e trajnimit * niveli i njohurive të SKK ”

Value df Asymp.Sig.(2-sided)

ExactSig.(2-sided)

ExactSig.(1-sided)

Pearson Chi-Square .952a 1 .329Continuity Correction b .431 1 .512Likelihood Ratio .943 1 .332Fisher's Exact Test .357 .255Linear-by-LinearAssociation

.936 1 .333

N of Valid Cases 57

Gjithashtu rezultatet treguan se shumica e çdo grupmoshe trajnoheshin dhe

njëkohësisht shpeshtësia e trajnimit nuk varej nga niveli i profesionit të të anketuarit

(shiko tabelat nr. 15, Aneks II, B dhe tabelat nr 18, 19, 21 Aneks II, C).

Si rezultat studimi dhe analiza e të dhenave u fokusua në testimin e lidhjes së nivelit

të njohjes së SKK-ve me kohëzgjatjen e trajnimit.

H 0: Niveli i njohurive dhe kohëzgjatja e trajnimit janë të pavarura.





Ha : Niveli i njohurive dhe kohëzgjatja e trajnimit nuk janë të pavarura.

Testimi i pavarësisë midis këtyre dy variablave tregon se variablat janë të varur sipas

testit të Chi-Square (vlera e p-së = 0.044 ≤ 0.05) , pra hipoteza mbi pavarasinë e

variablave bie poshtë (shih tabelën nr 5.8 më poshtë dhe tabela nr 20 Aneks II, C).

Tabela nr. 5.8 Chi-Square Tests “Kohëzgjatja e trajnimit * niveli i njohurive të SKK ”

Value df Asymp. Sig. (2-sided)

Pearson Chi-Square 8.094a 3 .044Likelihood Ratio 11.413 3 .010Linear-by-LinearAssociation

4.339 1 .037

N of Valid Cases 58

Çka konstaton se niveli i njohjes së SKK-ve varej nga kohëzgjatja e trajnimit. Dhe sa

më e gjatë të jetë kohëzgjatja e trajnimit aq më mirë njiheshin SKK-të nga të

anketuarit.

Zbatimi;

Shpesh studimet në vendin tonë pas vitit 2008 evidentonin zbatimin me sukses të

standardeve, duke iu referuar faktit se të gjitha njësitë ekonomike i hartuan pasqyrat

financiare duke u bazuar në SKK-të. Ky fenomen mund të të çojë në mendimin se

ndërtimi i PF-ve erdhi si rezultat i forcës së detyrueshme të Ligjit19. Por asnjëherë ato

nuk evidentuan se sa nga standardet e setit të plotë të SKK-ve ishin të suksesshme. Si

rrjedhojë studimi u fokusua në evidentimin e realitetit se sa nga standardet e

kontabilitetit zbatoheshin nga profesionistët gjatë hartimit të pasqyrave financiare.

Dhe për më tej se sa të rëndësishme do të ishin ato gjatë ushtrimit të punës së tyre.

Studimi i kësaj faze u realizua nëpërmjet analizës përshkruese dhe krahasuese duke umbështetur në të dhënat primare të grumbulluara.

Rezultatet (shiko tabelën nr. 8) treguan se nga 15 Standarde 11 janë të zbatueshme

nga profesionistët gjatë hartimit të pasqyrave financiare. Kurse SKK-ja nr. 9

“Kombinimi i bizneseve”, SKK-ja nr. 10 “Grandet dhe forma të tjera të ndihmës”,

SKK-ja nr. 13“Aktivet Biologjike”, SKK-ja nr. 14“Trajtimi kontabël i shoqërive të

19 Sipas Udhëzimit nr. 4292 datë 15.06.2006“ Për shpalljen e standardeve kontabël kombëtare dhe zbatimin edetyrueshëm të tyre ”, pika 2.

http://www.kkk.gov.al/foto/uploads/File/SKK/SKK%2014%20Trajtimi%20kontabel%20i%20shoqerive%20te%20kontrolluara%20dhe%20pjesemarrjeve.pdf

http://www.kkk.gov.al/foto/uploads/File/SKK/SKK%2014%20Trajtimi%20kontabel%20i%20shoqerive%20te%20kontrolluara%20dhe%20pjesemarrjeve.pdf





kontrolluara dhe pjesëmarrjeve“ më tepër ishin të pazbatueshme. Kjo lidhet edhe me

natyrën e tyre dhe me zhvillimin ekonomik të vendit tonë, pasi shumica e njësive

ekonomike janë të orientuara drejt aktiviteteve të shërbimeve dhe evidentohet

mungesa e grupeve të shoqërive (INSTAT 2012). Gjithashtu këto standarde nuk ishin

shumë të rëndësishme gjatë punës së profesionistëve kontabël (shkalla e rëndësisë

është 1).

Kurse për 11 Standardet, të cilat rezultuan në përqindje relatisht të lartë të

zbatueshmërisë së tyre, vërehet se shkalla e rëndësisë edhe pse është e përcaktuar në

nivelin 5, të anketuarit që e kanë vlerësuar kanë një përqindje realisht jo shumë të

lartë, psh SKK nr. 5 është vlerësuar nga 93.1% e të anketuarve si e zbatueshme dhe

është vlerësuar me shkallën 5 të rëndësisë nga 58.9% e të anketuarve (ose SKK nr. 12është vlerësuar nga 79.3% e të anketuarve si e zbatueshme dhe është përcaktuar në

nivelin 5 të rëndësisë nga 32.1% e të anketuarve). Shiko grafikun nr. 2 si vijon;

Grafiku nr. 5.7 “ Zbatueshmëria dhe rëndësia ” - sipas të anketuarve profesionistë

Tjetër fenomen i evidentuar ishte se SKK-ja nr. 3“Instrumentat Financiare” dhe

SKK-ja nr. 6 “Provizionet, aktivet dhe pasivet e kushtëzuara” ishin të zbatueshme

(respektivisht SKK-ja 3 zbatohej nga 53.4% e të anketuarve dhe SKK-ja nr. 6

zbatohej nga 65.5% e të anketuarve), por ato nuk ishin të rëndësishme për punën e

tyre. Kjo lidhej me vështirësitë e evidentimit dhe mosnjohjes drejtësisht të koncepteve

instrumenta financiare, provizione, aktiveve dhe pasive të kushtëzuara (psh të

anketuarit i lidhnin instrumentat financiare me koncepte të tilla si derivative, apo letra





të tjera me vlerë kurse për aktivet dhe pasivet e kushtëzuara nuk e shikonin aspak të

arsyeshme evidentimin e tyre në pasqyrat financiare, përderisa këto paraqiteshin

vetëm në shënimet shpjeguese); matjes drejtësisht të tyre (p.sh. matja me besueshmëri

e vlerës së provizioneve për shkak të mungesës së të dhënave nga eksperiencat e

kaluara, mosnjohja e këtij shpenzimi sipas rregullimit tatimor për efekte të llogaritjeve

të detyrimit të tatim fitimit, etj).

Tabela nr. 5.9 “ Rezultatet mbi zbatueshmërinë dhe rëndësinë e SKK-ve ”

Rezultatet e pyetësorit drejtuar Profesionistëvembi zbatueshmërinë dhe rëndësinë e SKK-ve

SKKZbatueshmëria Rëndësia

% Vlerësimi:Po / Jo / N/A

Vlerësimi:shkalla 1-5 respektivisht ngamë e ulta tek më e larta

%

SKK 1 89.7 Po 5 57.1

SKK 2 98.3 Po 5 71.4

SKK 3 53.4 Po 1 ÷ 2 26.8

SKK 4 96.6 Po 5 62.5

SKK 5 93.1 Po 5 58.9

SKK 6 65.5 Po 1 28.6SKK 7 84.5 Po 3 26.8

SKK 8 91.4 Po 5 57.1

SKK 9 75.9 Jo 1 51.8

SKK 10 63.8 Jo 1 33.9

SKK 11 86.2 Po 5 37.5

SKK 12 79.3 Po 5 32.1

SKK 13 79.3 Jo 1 78.6SKK 14 82.8 Jo 1 69.6

SKK 15 55.2 Po 1 44.6

Si përfundim mund të themi se shumica (73.3% kjo pasi zbatoheshin 11 nga 15 SKK-

të) e standardeve të kontabilitetit zbatoheshin dhe ishin shumë të rëndësishme në

punën e profesionistëve gjatë hartimit të pasqyrave financiare. Pjesa tjetër e

standardeve që nuk zbatoheshin lidhen me fushën e zbatimit të tyre, me llojin e

aktivitetit që ushtronte njësia ekonomike në të cilin ishin të punësuar të anketuarit, me





vështirësitë e njohjes së koncepteve të reja të cilat më parë nuk kanë qënë të përfshira

në planin kontabël të përgjithshëm, me vështiresitë e matjes për shkak të mungesës së

tregut aktiv në vendin tonë apo të mungesës së informacionit nga eksperiencat e

kaluara, etj.

Përshtatshmëria;

Njohja dhe zbatimi nuk ishin të mjaftueshme për të evidentuar se paketa e plotë e

SKK-veishte e realizueshme dhe e përshtatshme për të dhënë një pamje të vërtetë dhe

te sinqertë të aktivitetit të njësisë ekonomike. Si rrjedhojë u mendua ti drejtoheshin

nëpërmjet pyetjes së drejtëpërdrejtë të anketuarve profesionistë dhe njësive

ekonomike. Kësaj pyetjeje të drejtëpërdrejtë rreth 85.2% e të anketuarve profesionistë

ishin të mendimit se kjo paketë ishte e përshtatshme (tabela nr. 5.10 dhe tabela nr 22Aneks II, C).

Tabela nr. 5.10 “ Përshtatshmëria e paketës së plotë të SKK-ve për të dhënë një pamje të vërtetë dhe të sinqertë të aktivitetit të njësisë ekonomike ”

Rezultatet e profesionistëve

Frequency Percent ValidPercent

CumulativePercent

Valid Jo 4 6.6 6.6 6.6

Po 52 85.2 85.2 91.8

N/A 5 8.2 8.2 100.0

Total 61 100.0 100.0

Edhe 87.3 % e njësive ekonomike të anketuara menduan se kjo paketë e plotë e SKK-

ve ishte e përshtatshme për të dhënë një pamje të vërtetë dhe të sinqertë të aktivitetit

të tyre (tabela nr. 5.11).

Tabela nr 5.11 “P ërshtatshmëria e paketës së plotë të SKK-ve për të dhënë një pamje të vërtetë dhe të sinqertë të aktivitetit të njësisë ekonomike”

Rezultatet e njësive ekonomike


CumulativePercent

Valid Jo 2 3.2 3.2 3.2 N/A 6 9.5 9.5 12.7Po 55 87.3 87.3 100.0Total 63 100.0 100.0





Më tej, meqënëse produkti i zbatimit të setit të plotë të SKK-ve është ndërtimi i

pasqyrave financiare me qëllim që ato të japin pamjen e vërtetë dhe të sinqertë të

aktivitetit u mendua ti drejtohej të dy target-grupeve mbi përshtatshmërine e çdo

pasqyre përberëse e Paketës së Plotë të Pasqyrave Financiare. Rezultatet e marra nga

Profesionistët treguan se, në pjesën më të madhe mesatarisht 45.3% prej tyre, paketa e

plotë e pasqyrave financiare ishte në nivelin“E Përshtatshme”, me përjashtim të

shënimeve shpjeguese të cilat rezultuan në nivelin“Shumë të përshtatshme” me

50.8%. Kjo mendohej për arsye se shënimet shpjeguese shikoheshin si një mënyrë për

tu shprehur mbi politikat, rregullat dhe arsyetimet kontabile të ndjekura gjatë hartimit

të pasqyrave financiare (shih tabelën nr. 5.12 dhe tek Aneks II, C tabelat nr. 23 ÷ 29).

Për pasqyrën e PASH-it rezultatet e profesionistëve treguan se ndërtimi i saj sipas

metodës së funksioneve ishte e përshtatshme por me po të njëjtën përqindje (30.6%)

ata nuk janë shprehur në lidhje me ndërtimin e kësaj pasqyre.

Kurse për PF-të e mikronjësive rezultatet treguan se dy pasqyrat, ajo e gjëndjes

financiare dhe pasqyra e të ardhurave dhe shpenzimeve sipas natyrës janë në nivelin e

“E përshtatshme” me 44.3%. Kurse për pasqyrat e PASH-it sipas funksioneve dhe

pasqyra e cash-flow e ndërtuar sipas të dyja metodave, rezultatet treguan se shumica e

profesionistëve të anketuar nuk kanë dhënë përgjigje mbi përshtatshmërinë e tyre. Si

rrjedhojë menduam të evidentonin përgjigjen e parë që vinte pas saj dhe rezulton se

ato ishin në nivelin“E përshtatshme” (shiko tabelën nr. 5.12 dhe në Aneks II, C

tabelat nr. 37 ÷ 41).

Nga analiza e të dhënave të grumbulluara, u konstatua se në ndërtimin e PF-ve nga

mikronjësitë rezulton se 37.7% e të anketuarve preferonin të përdornin parimin e

kontabilitetit rritës dhe 29.5 % preferonin parimin e kontabilitetit mbi bazën e cash-

flow-ut dhe pjesa tjetër nuk kanë preferuar të prononcohen rreth kësaj pyetjeje.Gjykimi i mëtejshëm vërtetonte se niveli i rëndësisë së këtyre dy parimeve

konsistonte në nivelin 5 për kontabilitetin rritës me 24.6% dhe në nivelin 1 për

kontabilitetin mbi bazë cash-flow me 32.8% të të anketuarve. (Shiko Aneks II, C

tabela nr 47-48)

Këto rezultate të lënë të mendosh që për mikronjësitë duhet të punohet më shumë në

lidhje me ndërtimin e PF-ve dhe përshtatshmërinë e pasqyrave me aktivitetin që

ushtron njësia ekonomike, edhe pse zbatimi i standardit për mikronjësitë ka filluar qënga 1 Janar 2009.





Tabela nr. 5.12 “ Rezultatet e pyetësorit mbi përshtatshmërinë e PF-ve ” (sipas profesionistëve)

Nr Pasqyra Lloji Të vogla dhe të mesme Mikronjësitë

% Përshkrimi % Përshkrimi

1) Bilanci 55.7 e Përshtatshme 44.3(27.9)

e Përshtatshme NA

2) PASHnatyra 46.7 e Përshtatshme 44.3

(29.5) e Përshtatshme

NA

funksioni 30.6 N/A dhe e Përshtatshmekanë të njëjtin rezultat

44.3(31.1)

N/A(e Përshtatshme)

3) Cashflow

direkt 45.8 e Përshtatshme 36.1(32.8)


indirekt 35.0 e Përshtatshme 41(21.3)


4) Ndryshimi i kapitalit 52.5 e Përshtatshme

5) Shënimet shpjeguese 50.8 shumë e Përshtatshme

Pothuajse të njëjta rezultate u evidentuan edhe nga njësitë ekonomike të anketuara

rezultatet e të cilave paraqiten në tabelën nr. 5.13. Sipas tyre elementet përbërës të

pasqyrave financiare ishin të përshtatshme, të cilat krahasuar me rezultatet e

profesionistëve janë më të larta. Kurse për pasqyrat e mikronjësive rezultatet e

treguan se ndërtimi i tyre ishin në nivelin“e përshtatshme” me përjashtim të pasqyrës

se cash-flow-ut sipas metodës indirekte e cila rezultoi në nivelin“ pak e

përshtatshme”. Ato janë të fokusuara drejt hartimit të PASH-it sipas natyrës dhe

pasqyrës së cash-flow sipas metodës direkte (shiko tabelat nr . 30 ÷ 36 dhe 42÷ 46

Aneks II, C).

Tabela nr. 5.13 “ Rezultatet e pyetësorit mbi përshtatshmërinë e PF-ve ” (sipas njësive ekonomike)

Nr Pasqyra Lloji Të vogla dhe të mesme Mikronjësitë


1) Bilanci 66.7 e Përshtatshme 83.3 e Përshtatshme

2) PASHnatyra 56.9 e Përshtatshme 83.3 e Përshtatshme

funksioni 43.1 e Përshtatshme 50 e Përshtatshme

3) Cashflow

direkt 62.7 e Përshtatshme 83.3 e Përshtatshme

indirekt 45.1 e Përshtatshme 75 Pak ePërshtatshme

4) Ndryshimi i kapitalit 60.8 e Përshtatshme

5) Shënimet shpjeguese 54.9 e Përshtatshme





Ajo çka evidentohet nga rezultatet e të dy grup-targeve të anketuara është se më tepër

janë të orientuar drejt përgatitjes së pasqyrës së të ardhurave dhe shpenzimeve sipas

natyrës kundrejt pasqyrës së të ardhurave dhe shpenzimeve sipas funksioneve (me

përqindje më të lartë) dhe përgatitjes së pasqyrës së cash-flow me metodën direkte

kundrejt metodës indirekte shiko grafikun nr 5.8 dhe 5.9 si vijon.

Grafiku nr. 5.8 “ Rezultatet mbi përshtatshmërinë e PF-ve ”

(nga të anketuarit për NMV-të)

Grafiku nr. 5.9 “ Rezultatet mbi përshtatshmërinë e PF-ve ” (nga të anketuarit për mikronjësitë ekonomike)





Si përfundim grumbullimi dhe analiza e të dhënave evidentoi se;

Seti i plotë i SKK-ve njihej prej profesionistëve. Ky nivel nuk varej nga profesioni,

grupmosha apo nga trajnimet. Por testimi me Chi-Square tregoi se niveli i njohjes së

SKK-ve lidhej me kohëzgjatjen e trajnimeve dhe rritja e kohëzgjatjes së tij do të çojë

në një rritje të shkallës së njohjes së SKK-ve.

Shumica e standardeve kombëtare (73.3% e tyre) zbatoheshin nga profesionistët gjatë

hartimit të pasqyrave financiare si dhe rezultuan të ishin mjaft të rëndësishme për

punën e tyre (niveli i rëndësisë 5 për 11 SKK nga 15 që janë gjithsej).

Si nga profesionistët ashtu edhe prej njësive ekonomike rezultoi se seti i plotë

pasqyrave financiare ishte ne nivelin“E përshtatshme” për të dhënë pamjen e vërtetë

dhe të sinqertë të aktivitetit të njësisë ekonomike (45% e tyre). Gjithashtu edhe seti i

plotë i pasqyrave financiare rezultoi të ishte në nivelin“E përshtatshme” në lidhje me

aktivitetin e mikronjësivë ekonomike, me përjashtim te pasqyrës së cash-flow-ut

metoda indirekte, e cila rezultoi në nivelin“Pak e përshtatshme”. Ky rezultat edhe pse

ka vlerat e tij nuk cënon ndërtimin e pasqyrës se cash-flow-ut, përderisa alternativa e

tij, pra ndërtimi i pasqyrës se cash-flow-ut me metoden direkte eshte percaktuar ne

nivelin“E pershtatshme” nga 83.3% e te anketuarve në mikronjesi. Por mund të themise në ndërtimin e pasqyrave financiare për mikronjësitë duhet të punohet më shumë

në njohjen e standardit nr. 15, koncepteve kryesore, kjo duke ju referuar faktit se

shumica e të anketuarve profesionist nuk janë shprehur në lidhje me zbatueshmërinë e

këtij standardi.

Si rrjedhojë evidentohet se Paketa e plotë e pasqyrave financiare e ndërtuar në

përputhje me SKK-të është e (a) realizueshme dhe (b) e përshtatshme për furniziminme informacion për palët e interesuara ” .

B- Pasqyrat financiare dhe raportimi financiar për qëllime tatimore

Si përfituese e drejtëpërdrejte e informacionit financiar që prodhojnë pasqyrat

financiare të ndërtuara mbi bazën e SKK-ve janë edhe organet tatimore. Qëllimi

kryesor i përdorimit të këtij informacioni rrjedh nga detyrimi për tatime / taksa i

njësisë ekonomike që ushtron aktivitet dhe kryesisht detyrime për tatimin mbi tëardhurat neto të realizuara. Tatimi mbi të ardhurat është një prej tatimeve më të





rëndësishme të të ardhurave qeveritare dhe si pasojë paraqesin një potencial“madhor ”

të flukseve monetare dalëse të njësive ekonomike. Në mjaft studime është evidentuar

se njësia ekonomike është e orientuar drejt legjislacionit tatimor gjatë hartimit të

pasqyrave financiare (shiko kapitullin II, IV). Ndaj edhe në këtë studim nuk mund të

lihej jashtë testimi i hipotezës se paketa e plotë e pasqyrave financiare e ndërtuar në

përputhje me SKK-të është e(a) realizueshme dhe (b) e përshtatshme edhe për

furnizimin me informacionin e nevojshëm për raportimin financiar për qëllime

tatimore. Testimi dhe vërtetimi i saj u mbështet ne analizën përshkruese të të dhënave

primare të grumbulluara.

Siç vërehet nga tabela nr. 5.14, si profesionistët ashtu edhe njësitë ekonomike janë

shprehur në një përqindje të konsiderueshme se paketa e plotë e pasqyrave financiaree ndërtuar në përputhje me SKK-të është e realizueshme dhe e përshtatshme për

furnizimin me informacion financiar për palët e interesuara.

Konkretisht 76.3% e profesionistëve mendojnë se PF-të janë të realizueshme dhe

78.9% mendojnë se ato janë gjithashtu edhe të përshtatshme. Kurse njësitë ekonomike

janë shprehur më“fuqishëm” mbi realizueshmërine e PF-ve (85.7%) dhe 76.2% e tyre

janë shprehur mbi përshtatshmërinë.

Gjithashtu pjesa më e madhe e të dy target-grupeve (70.5% e të anketuarve

profesionistë dhe 74.6% e të anketuarve në njësitë ekonomike), janë të mendimit se

ndërtimi i një paketë të vetme PF është e nevojshme për furnizimin me informacionin

financiar për qëllime tatimore (shiko tabelat nr 49 ÷56 Aneks II, D).

Tabela nr. 5.14 “ Rezultatet mbi raportimin financiar për qëllime tatimore ”

Pyetjet e testuaraSipas Profesionistëve Sipas njësiveekonomike


Për furnizimin me informacion për palët e interesuara dhekonkretisht për raportiminfinanciar për qëllime tatimore, amendoni se paketa e plotë e pasqyrave financiare e ndërtuar nëlidhje me SKK është:

a) e realizueshme

76.3 Po 85.7 Po





Për furnizimin me informacion për palët e interesuara dhekonkretisht për raportiminfinanciar për qëllime tatimore, amendoni se paketa e plotë e pasqyrave financiare e ndërtuar nëlidhje me SKK është:

b) e përshtatshme

78.90 Po 76.2 Po

Për furnizimin me informacion për palët e interesuara dhekonkretisht për raportiminfinanciar për qëllime tatimoremendoni se duhet të ndërtoni:

a) një paketë të plotë të pasqyrave financiare dhe më pas të bëni modifikimet përraportimin financiar përqëllime tatimore.

70.50 Po 74.6 Po

Për furnizimin me informacion për palët e interesuara dhekonkretisht për raportiminfinanciar për qëllime tatimoremendoni se duhet të ndërtoni:

b) Dy paketa të plota të pasqyrave financiare tëveçanta, njërën përraportimin e brendshëm dhetjetrën për qëllime tatimore.

25(65%)

Po(N/A) 20.6 Po

Për këto rezultate të marra menduam që të shikohej gjykimi i dhënë më sipër sipas

profesioneve (shiko tabelën nr. 5.15 dhe grafikun nr 5.10). Nga ku rezultoi se në

përqindje të njëjtë me 35.6% e të anketuarve që i përkasin profesionit“Kontabël” dhe

profesionit “Kontabël i Miratuar ” janë të mendimit se ndërtimi i PF-ve bazuar nëSKK-të është i realizueshëm. Kurse 20% i përkisnin profesionit“Ekspert kontabël i

regjistruar ”. Ajo që vërehet është se të anketuarit që i përkasin profesionit KM dhe

EKR janë përgjigjur po në të njëjtat nivele (konkretisht 35.6% dhe 20%) edhe për

përshtatshmërinë e PF-ve për furnizimin me informacion për raportimin financiar për

qëllime tatimore. Mendimet mbi ndërtimin e një paketë të plotë të pasqyrave

financiare dhe më pas të bëhen modifikimet për raportimin financiar për qëllime

tatimore i janë përgjigjur pozitivisht 39.5% e të anketuarve që i përkasin profesionit

“Kontabël i Miratuar ”, 30.2% të profesionit Kontabël, 18.6% i përkasin profesionit





EKR dhe 11.6% i përkasin profesioneve të tjera që i përkasin jo klasifikimit të

mësipërm. Këto rezultate gjykohet se janë përfaqësuese duke menduar se ndërtimi i

PF-ve kryhet kryesisht prej profesionistëve që i perkasin kategorive“Kontabilist” dhe

“Kontabël i Miratuar ”. I rëndësishëm vlerësohet edhe gjykimi i të anketuarve të cilët i

përkasin kategorisë “Ekspert Kontabël i Rregjistruar ” pasi japin opinionin gjatë

çertifikimit të PF-ve, se ndërtimi i PF-ve bazuar në SKK-të japin pamjen e vërtetë dhe

të sinqertë të aktivitetit të njësisë ekonomike, informacion ky i rëndësishëm për

raportimin financiar kryesisht për qëllime tatimore.

Tabela nr. 5.15 “ Rezultatet sipas profesionit të të anketuarve mbi ndërtimin e PF-ve ”

Profesioni

Ndërtimi iPF-realizimi

Ndërtimi i PF-Përshtatshëmria 1 set PF 2 sete PF

në % Vlerësimi në % Vlerësimi në % Vlerësimi në % Vlerësimi në % Vlerësimi

Kontabilistë 35.6 Po 28.9 Po 30.2 Po 33.3 NA 33.3 Po

Kontabël iMiratuar 35.6 Po 35.6 Po 39.5 Po 35.9 NA 20 Po

EKR 20 Po 20 Po 18.6 Po 17.9 NA 26.7 Po

Tjetër 8.8 Po 15.5 Po 11.6 Po 12.9 NA 20 Po

Totali 76.3% 78.9% 70.5% 65% 25%

Grafiku nr. 5.10 “ Rezultatet sipas profesionit të të anketuarve mbi ndërtimin e PF-ve ”





Si përfundim nga rezultatet e grumbulluara mund të themi se, për furnizimin me

informacion për palët e interesuara dhe konkretisht për raportimin financiar për

qëllime tatimore, paketa e plotë e pasqyrave financiare e ndërtuar në lidhje me SKK-

të është a) e realizueshme dheb) e përshatshme. Gjithashtu shumica e të anketuarve(70.5%) mendojnë se për furnizimin me informacion për raportimin financiar për

qëllime tatimore duhet të ndërtohet një set i plotë i pasqyrave financiare.

C- Vështrimi i përgjithshëm mbi zbatueshmërinë e Standardeve Kombëtare.

Nëpërmjet këtij studimi mendohet të paraqitet një panoramë e përgjithshme e

zbatueshmërisë së standardeve kombëtare të kontabilitetit, duke u fokusuar në një

analizë përshkruese. Për këtë arsye në pyetësorin e ndërtuar për profesionistët umendua ndërtimi i seksionit 2.1. Kjo panoramë do të shërbejë për të krijuar një pamje

mbi zbatimin e SKK-ve në vendin tonë, të cilat shërbejnë për ndërtimin e pasqyrave

financiare aq të domosdoshme për furnizimin me informacion për palët e interesuara.

Konkretisht;

SKK 01 Kuadri i përgjithshëm për përgatitjen e pasqyrave financiare Zbatimi i ketij standardi rezultoi në nivelin 89.7% dhe në nivelin 5 të rëndesisë (mjaft

i rëndësishëm) nga 57.1% i të anketuarve. Meqënese në këtë standard përveç

paraqitjes së kuadrit të përgjithshëm i nevojshëm ku për përgatitjen e pasqyrave

financiare përmban edhe rregulla kontabël të zbatueshme nga njësitë ekonomike mbi

ndryshimin e politikave kontabël, vlerësimin kontabël dhe ndryshimet e tyre,

korrigjimin e gabimeve si dhe mbi ngjarjet që ndodhin pas datës së bilancit. Këto

rregulla janë hartuar në përgjithësi në përputhje me SNK nr. 8 (shih SKK 1 fq. 53 ÷56, botim i KKK-së).

Si rrjedhojë u mendua të merrej një pamje e realitetit mbi evidentimin e çështjeve të

mësipërme. Rezultatet e të anketuarve treguan se ata i kanë zbatuar të gjitha çështjet e

evidentuara në pyetësor, por shumica e tyre i kanë zbatuar më shumë gjatë ndërtimit

të PF-ve ndryshimin në politikat kontabël dhe korrigjimin e gabimeve (shiko grafikun

nr. 5.11).





Grafiku nr. 5.11 “ Zbatimi i disa çështjeve për SKK 1 ”

SKK 02 Paraqitja e pasqyrave financiare

Meqënëse në këtë standard jepen rregullat dhe politikat kontabël mbi paraqitjen e

pasqyrave financiare, studimi u fokusua vetëm në evidentimin e nivelit të përshtatsh-

mërisë së PF-ve në lidhje me aktivitetin e njësisë ekonomike. Rezultatet e evidentuara

u analizuan në çështjet e mësipërme të studimit.

SKK 03 Instrumentet financiare

Vlerësimi në bilanc i instrumentave financiare është realizuar me Kosto nga 33.3 % e

të anketuarve, me Koston e amortizuar nga 28.1 % dhe me vlerën e drejtë nga 28.1%

e të anketuarit.

Kurse 34,6% e të anketuarve nuk kanë konstatuar rënie në vlerë të aktiveve

financiare. 38,4% e tyre e kanë konstuar shumë pak, pak dhe 23,1 % normal. Kurse3.8% e të anketuarve kanë evidentuar shumë shpesh rënien në vlerë të aktiveve

financiare. Ajo që evidentohej nga plotësimi i pyetesorit nga të anketuarit ishte se

shpesh i referoheshin si instrument financiar derivativeve apo investimeve në letra me

vlerë dhe nuk mund ta konceptonin që një kërkesë për tu arkëtuar, apo një detyrim

ndaj furnitorit ishte një aktiv apo pasiv financiar (SKK3, fq. 120). Kurse

moskonstatimit të rënies në vlerë, e justifikonin me mungesën e tregut aktiv në vendin

tonë. Për sa më sipër mund të themi se do të duhej një punë më e madhe në drejtim të

njohjes së drejtë të këtij standardi.





Grafiku nr. 5.12 “ Konstatimi i rënies në vlerë i aktiveve financiare ”

SKK 04 Inventarët

Vlerësimi i inventarëve në datën e ndërtimit të bilancit bëhej me kosto nga 81.4% e të

anketuarve dhe 18.6% e vlerësonin inventaret me vlerën neto të realizueshme. Kurse

përsa i përket konstatimit dhe evidentimit të rënies në vlerë të inventareve rezultatet

treguan se 36.2% e të anketuarve nuk e konstatojnë, 27.6% e konstatojnë shumë pak

dhe vetëm 1.7% konstatonin shumë shpesh rënien në vlerë të inventareve. Arsyet e

konstatuara mbeshteteshin në argumentin e mungesës së tregut aktiv dhe të

mosnjohjes si shpenzim i zbritshëm në llogaritjen e detyrimit të tatimit mbi fitimin.

Grafiku nr. 5.13 “ Konstatimi i rënies në vlerë të inventareve ”





SKK 05 Aktivet afatgjata materiale dhe aktivet afatgjata jomateriale

Gjatë zbatimit të SKK 5 matja e aktiveve afatgjata materiale në datën e ndërtimit të

bilancit bëhej me kosto nga 89.5% e të anketuarve kurse 10.5% e të anketuarve

vlerësonin AAM-në me vlerën e drejtë. Përsa i përket çështjes së evidentimit të rëniesnë vlerë të AAM-ve dhe AAJM-ve rezultatet treguan se shumica e të anketuarve nuk

evidentonin rënië në vlerë të AAM-të dhe AAJM-të (për AAM-të 53.4% e të

anketuarve dhe për AAJM-të 55.2% e të anketuarve” - shiko grafikun nr. 5.14). Kurse

në lidhje me evidentimin e njësisë gjeneruese të parasë 55.2% e të anketuarve nuk i

kanë evidentuar në PF-të njësi gjeneruese të parasë, 19 % e kanë evidentuar pak dhe

vetëm 12.1% e të anketuarve e kanë evidentuar normal (grafiku nr. 5.15). Nga

përgjigjet e të anketuarve lihet të nënkuptohet që shumica e tyre nuk e dinë mirëkuptimin e“njësisë gjeneruese të parasë” (shiko SKK 5, fq. 185).

Grafiku nr. 5.14 “ Konstatimi i rënies në vlerë i AAM-ve dhe AAJM-ve ”

Grafiku nr. 5.15 “ Evidentimi i njësisë gjeneruese të parasë në PF ”





SKK 06 Provizionet, pasivet dhe aktivet e kushtëzuara

Gjatë zbatimit të SKK-se nr. 6, 32.8% e të anketuarve kanë krijuar provizione në

pasqyrat e tyre financiare, 29.3% e tyre nuk kanë evidentuar provizione, 22.4% kanë

evidentuar shumë pak provizione dhe pjesa tjetër kanë evidentuar pak provizione nëPF (grafiku nr. 5.16). Nga të anketuarit është konstatuar se vetëm provizionet që

lidhen me çështjet gjyqësore zënë peshën kryesore të evidentimit në PF, kurse llojet e

tjera të provizioneve në shumicën e përgjigjeve të dhëna nga profesionistët nuk

evidentohen në PF (shiko grafikun nr. 5.17).

Arsyet e mos evidentimit të tyre në PF-të janë konstatuar faktet se shpenzimet e

provizioneve janë shpenzime, të cilat nuk njihen si shpenzime të zbritshme për efekte

të llogaritjes së detyrimit të tatimit mbi fitimin, mungesa e eksperiencave të kaluara

dhe mospasja e informacioneve të domosdoshme për llogaritjen e tyre.

Kurse për pasivet dhe aktivet e kushtëzuara 55.2% e të anketuarve nuk i evidentonin

ato në PF dhe pjesa tjetër i evidentonin pak ose shumë pak (shiko grafikun nr. 5.16).

Arsyet me këtë fenomen konvergjonin në faktin e humbjes së kohës për evidentimin e

tyre vetëm në shënimet shpjeguese, pasi sipas standardit ato nuk japin efekt në pasqyrat kryesore të gjëndjes financiare dhe të të ardhurave dhe shpenzimeve.

Grafiku nr. 5.16 “ Evidentimi i provizioneve, aktiveve dhe pasiveve të kushtëzuaranë PF ”





Grafiku nr. 5.17 “ Llojet e provizioneve dhe paraqitja e tyre në PF ”

SKK 07 Kontabilizimi i qerave

Gjatë zbatimit të SKK 7 kishin evidentuar në pasqyrat financiare qeranë e zakonshme

87.9% e të anketuarve dhe 44.8% e të anketuarve kishin evidentuar qeranë financiare.

Grafiku nr. 5.18 “ Evidentimi i qerave në PF ”





SKK 08 Të ardhurat

Për zbatimin e SKK 8 u përqendruam në njohjen e shkallës së vështirësisë për

evidentimin dhe vlerësimin e të ardhurave në pasqyrat financiare. Rezultatet treguan

se 29.3% e të anketuarve kishin patur pak vështirësi në evidentimin dhe vlerësimin etë ardhurave në PF. Nga të anketuarit 27.6 % konstatonin vështirësi në nivele normale

për vlerësimin e të ardhurave, 24.1% konstatonin shumë pak vështirësi dhe 19% e

tyre nuk kishin vështirësi gjatë vlerësimit të të ardhurave.

SKK 09 Kombinimet e njësive ekonomike

Në lidhje me SKK 9 shumica e të anketuareve (75.9%) nuk e zbatonin, 13.8% e

zbatonin shumë pak dhe pjesa tjetër në nivele të barabartë (5.2%) e zbatonin pak osenormal standardin mbi kombinimin e njësive ekonomike. Këto rezultate mund të

konsiderohen të arsyeshme duke gjykuar mbi objektivin dhe fushën e zbatimit të

standardit (SKK 9, fq. 331 ÷ 335).

SKK 10 Grantet dhe forma të tjera të ndihmës

Në lidhje me SKK 10 shumica e të anketuareve (43.1%) nuk e zbatonin dhe 29.3% e

zbatonin shumë pak. Pjesa tjetër e zbatonin standardin pak (15.5%), normal (10.3%)

dhe 1.7% e të anketuarve e zbatonin shumë. Këto rezultate mund të konsiderohen të

arsyeshme duke gjykuar faktin se kur një njësi ekonomike mund të evidentojë në PF e

saj grande dhe forma të tjera të ndihmës (SKK 10, fq. 361 parag. 5).

SKK 11 Tatimi mbi fitimin

Në lidhje me zbatimin e standardit mbi tatim fitimin rezultatet treguan se 46.6% e të

anketuarve kanë patur në nivele normale diferenca midis detyrimit të tatimit mbi

fitimin për raportim kontabël dhe detyrimeve tatimore për efekte fiskale dhe vetëm

12.1 % e të anketuarve i kanë patur në nivel të lartë diferencat midis detyrimeve për

tatim mbi fitimin kontabël dhe për efekte tatimore. Kurse 32.8 % e të anketuarve kanë

patur në nivele“ pak dhe shumë pak ” diferenca të përkohshme midis dy llojeve të

detyrimeve. Pjesa tjetër (8.6%) nuk ka patur këtë lloj diference. Që të kuptohej nëse të

anketuarit e kishin kuptuar drejtesisht konceptin e“Detyrim për tatime të shtyra”, ju

drejtua pyetja në lidhje me evidentimin e këtij detyrimi në PF. Këto diferenca





rezultonin kryesisht nga shpenzimet e panjohura për efekte fiskale (86.2%) dhe nga

gabimet (75.9%) (grafiku nr. 5.19). Rezultatet treguan se realisht të anketuarit nuk e

kuptonin se diferenca midis detyrimeve të tatim mbi fitimi për raportimin kontabël

dhe atij për efekte tatimore do të rezultojë në njohjen e një aktivi / pasivi për tatime të

shtyra. Kjo sepse nga të anketuarit 43.1% e tyre nuk kanë evidentuar tatime të shtyra

gjatë hartimit të pasqyrave financiare, 22.4% e tyre e kanë evidentuar normal dhe

tjesa tjetër (34.5%) e të anketuarve e kanë evidentuar tatimin e shtyrë në PF pak dhe

shumë pak. Këto rezultate të lënë të kuptosh mbi zbatimin jo të drejtë të këtij

standardi. Arsyet mund të jenë të ndryshme ose mos kuptimi i drejtë i standardit, ose

shkalla e lartë e vështirësisë së zbatimit të tij dhe sidomos në njohjen dhe evidentimin

e tatimit të shtyrë.

Grafiku nr. 5.19 “ Arsyet e korrigjimit të fitimit para llogaritjes së tatimit mbi fitimin.

SKK 12 Efekti i ndryshimeve të kurseve të këmbimit

Sipas standardit pasqyrat financiare duhet të raportohen në monedhën vëndase (Lekë).Mirëpo në kushtet e zhvillimit ekonomik dhe të tregetisë së lirë mjaft transaksione

kryehen në monedha të huaja. Si rrjedhojë në shumicat e rasteve, njësitë ekonomike

ndodhen përpara faktit të evidentimit dhe njohjes së efekteve të ndryshimeve të

kurseve të këmbimit. Rezultatet treguan se 25.9 % e të anketuarve nuk kanë patur

vështirësi në njohjen dhe evidentimin e efekteve të kurseve të këmbimit. Kurse 1.7%

e të anketuarve kanë patur shumë vështirësi gjatë këtij fenomeni. Dhe pjesa tjetër në

nivele të barabarta (me 24.1%) konstaton se profesionistët kanë patur pak, shumë pakose normal vështirësi.





SKK 13 Aktivet biologjike

Ky standard nga 79.3% e të anketuarve nuk zbatohej (13.8% shumë pak, 1.7% pak)

Kurse 5.2% e tyre e zbatonin normalisht këtë standard. Këto rezultate mund të

gjykohen normale duke patur parasysh se lidhen me sektorë të veçantë të zhvillimit tëaktivitetit nga njësitë ekonomike.

SKK 14 Trajtimi kontabël i shoqërive të kontrolluara dhe pjesëmarrjeve

Edhe ky standard lidhet me çështje specifike të ushtrimit të aktivitetit nga njësia

ekonomike. Konkretisht me investimin e saj në një njësi tjetër ekonomike (SKK 14,

fq. 431 ÷ 435). Si rredhojë duke ditur se target-grupi është njësi ekonomike NMV,

rezultatet e të anketuarve treguan se 65.5% e tyre nuk e zbatojnë këtë standard dhe25.8% e zbatonin shumë pak ose pak. Vetëm 8.6% e të anketuarve e zbatonin

normalisht këtë standard.

SKK 15 Mbi Parimet e Kontabilitetit dhe të Raportimeve Financiare nga

Mikronjësitë Ekonomike

Në lidhje me zbatimin e këtij standardi rezultatet e pyetësorit u analizuan në çështjet e

mësipërme.



Përmbledhje dhe rekomandime

Përmbedhje e pyetjeve dhe rezultatet kryesore

Përfundime dhe rekomandime lidhur me gjetjet e punimit

Kufizimet e punimit

Kërkime të mëtejshme

fq. 12 5 ÷ 132

Kapitulli VI



Kapitulli VI Përmbledhje dhe rekomandime


Kapitulli VI .

Përmbledhje dhe rekomandime

6.1 Përfundime lidhur me gjetjet e punimit

Zgjedhja e bërë nga vendi ynë për zbatimin e Standardeve Ndërkombëtare të

Raportimit Financiar (SNRF), ju përgjigj kushteve të ekonomisë sonë, objektivave të

përafrimit të legjislacionit tonë me atë të shteteve të bashkimit Europian si dhe mban

parasysh traditën e praktikës kontabël të vendit. Kushtet ekonomike shoqërore, niveli

i zhvillimit dhe mënyrat e organizimit të ekonomisë kanë shtruar dhe do të vazhdojnë

të shtrojnë hap pas hapi nevojën e përsosjes së standardeve kontabël. Kalimi nga njësistem kontabël i bazuar në rregulla dhe praktika relativisht të ngurta në standardet e

bazuara në parime është një ndryshim i rëndesishëm si për profesionistët ashtu edhe

për rregullatorët. Reformat në fushën e kontabilitetit dhe bashkëpunimi i ngushtë i

rregullatorëve bën të mundur zbatimin e setit të plotë të standardeve kombëtare të

kontabilitetit nga 1 Janari 2008. Zbatimi i standardeve kontabël dhe raportimi

financiar i bazuar në standarde rezulton i suksesshëm pavarësisht vështirësive apo

problemeve të konstatuara qoftë nga studimet e mëparshme në këtë fushë apo edhe

nga studimi i paraqitur në këtë punim. Në mënyrë të përmbledhur rezultatet e studimit

paraqiten si vijon;

Hipoteza 1Përgjigja ehipotezës 1 Rezultatet

Paketa e plotë eStandardeve

Kombëtare të

Kontabilitetit është një

risi në Shqipëri dhe në

përputhje me

SNK/SNRF-të.

Po

Sipas analizës Fuzzy clustering:

Niveli i përgjithshëm i konvergjencës sëSKK-ve me SNK/SNRF-të i llogaritur mekoefiçentin e përputhshmërisë është 0,8377.Shkalla e anëtarësimit më e ulët (μ) është përcaktuar në nivelin 0.96. Pra SKKnëthelb ka konverguar me SNK/SNRF-të.

Niveli i përgjithshëm i konvergjences sëPKP-ve me SNK/SNRF-të të llogariturështë 0.3876. Shkalla e anëtarësimit μ më tëultët është në vlerën 0.58. Pra PKPnë thelbka dallime me SNK/SNRF-të.





Pra rezultatet e analizuara nëpërmjet analizës Fuzzy Clustering treguan realisht se

PKP-ja kishte dallime në thelb me SNK/SNRF-të kurse seti i SKK-ve konvergjonte në

thelb me SNK/SNRF-të dhe si rrjedhojë ai përfaqëson një risi në Shqipëri.

Disa nga arsyet e nivelit të ulët të konvergjencës se PKP-se me SNK/SNRF-te janë se

në rregullat e PKP-ve modeli i vlerësimit të aktiveve qoftë në momentin e blerjes dhe

në datën e ndërtimit të pasqyrave financiare kanë qënë me kosto historike / vlera

kontabël neto (kosto historike minus amortizimin), kurse psh për inventaret nuk

pranohet vlera neto e realizueshme (vetëm në raste të vecanta), nuk njihen tatimet e

shtyra, apo nuk njihen provizionet si detyrime por përgjithësisht si fonde rezervë,

elemente të kapitalit të vet, aktivet dhe pasivet të kushtëzuara, por njiheshin vetëm si

shpenzime “Shuma të parashikuara për rreziqe”; mosnjohja e proçesit të ri vlerësimit

të aktiveve në pasqyrat financiare nga ana e subjekteve, ajo bëhej vetëm në raste të

veçanta me Vendim të Këshillit të Ministrave. Gjithashtu në PKP nuk ishin

parashikuar rregulla kontabël në lidhje me qeranë financiare (kjo pasi aktivet e marra

me qera, nuk evidentoheshin në pasqyrat financiare, por thjesht jepej informacion

shpjegues për to); me aktivet biologjike, kombinimet e biznesit dhe me trajtimin

kontabël të shoqërive të kontrolluara dhe pjesmarrëse, pasi vetë zhvillimet ekonomike

në vendin tonë nuk ishin të orientuara drejt këtyre aktiviteteve apo transaksioneve.

Ndër të gjitha standardet kombëtare të kontabilitetit të studiuara, niveli ikonvergjencës së standardeve për sektorë dhe industri të veçanta renditet i fundit.

Arsyeja për këtë ndryshim kryesisht vjen nga diferenca ekonomike, e cila rezulton në

dallimet e përmbajtjes së transaksioneve. Gjithashtu në përgjithesi nga rezultatet e

marra, vihet re se dallimet kryesore vijnë nga kriteret e njohjes, metodat kontabël dhe

nga matjet e elementeve të pasqyrave financiare, gjë e cila vjen për shkak të zhvillimit

ekonomik të vendit tonë, mosekzistencës së një tregu aktiv si dhe vështirësive në

matjen e vlerës së drejtë apo mungesës së eksperiencave në metodologjinë e matjes psh të vlerës së provizioneve, konkluzione këto të konstatuara edhe nga rezultatet e të

anketuarve nëpërmjet pyetësorëve.

Më tej rezultatet treguan se SKK-të edhe pse ishin një risi ato njiheshin mirë dhe

shumë mirë nga të gjithë profesionistët e anketuar dhe se ky nivel i njohjes nuk varej

as nga grup mosha, as nga profesioni që kishte i anketuari dhe as nga çështja e

trajnimit pra ato ishin të pavarura. Por rezultatet e studimit konstatuan se niveli i

njohjes së SKK-ve varej nga kohëzgjatja e trajnimit (vlera p-së = 0.044 ≤ 0.05, sipas





testit Chi-Square). Dhe sa më e gjatë të jetë kohëzgjatja e trajnimit aq më mirë

njiheshin SKK-të nga të anketuarit.

Hipoteza 2

Përgjigja e

hipotezës 2 Rezultatet

Paketa e plotë e pasqyrave financiare endërtuar në përputhjeme SKK-të është:

(a) e realizueshme

(b) e përshtatshme

për furnizimin meinformacion për palëte interesuara.

Po

Niveli i njohjes së SKK-ve, sipas testit tëChi-Square nxjerr p = 0.044 ≤ 0.05 .Gjë qëdo të thotë se niveli i njohjes së SKK-vevarej nga kohë-zgjatja e trajnimit dhe ishte e pavarur nga grup mosha, nga profesioni qëkishte i anketuari dhe nga çështja etrajnimit.

SKK-të rezultuan të zbatueshme dhe nëshkallë të lartë të rëndësisë (shkalla 5 evlerësuar“Shumë të rëndësishme”).

Paketa e plotë e PF-ve të ndërtuara në përputhje me SKK-të rezultuan në nivelin“E përshtatshme”.

Roli i shoqatave të profesionistëve është mjaft i rëndesishëm si në njohjen e

standardeve të kontabilitetit ashtu edhe në zbatimin me sukses të tyre. Por angazhimi

në shoqatat e profesionistëve vazhdon të shikohet si një angazhim i detyrueshëm për

të përmbushur deshirën në marrjen e dëshmive të profesioneve të lira“Kontabël i

Miratuar ” dhe “Ekspert Kontabël i Regjistruar ”.

Ky fenomen më tepër ishte i theksuar nëpër rrethe. Gjithashtu sipas rezultateve të

grumbulluara u konstatua se përqindja më e lartë e të anketuarve në rrethe i njihnin

SKK-të në nivelin“mirë” dhe shumë pak prej tyre i njihnin shumë mirë. E kundertandodhte me të anketuarit në rrethin e Tiranës.

Gjithashtu 11 Standarde nga 15 që përmban seti i plotë, rezultuan në përqindje

relatisht të lartë të zbatueshmërisë së tyre dhe shkalla e rëndësisë rezultoi në nivelin 5

“Shumë e rëndësishme” për të anketuarit. Kurse 4 standardet e tjera (SKK nr. 9, nr.

10, nr. 13 dhe SKK nr. 14) rezultuan jo shumë të zbatueshme dhe jo shumë të

rëndësishme gjatë punës së profesionistëve kontabël, kjo pasi ato lidhen edhe me





natyrën e tyre si dhe me zhvillimin ekonomik të vendit tonë, pasi shumica e njësive

ekonomike janë të orientuara drejt aktiviteteve të shërbimeve (INSTAT 2012).

Produkti kryesor i zbatimit të SKK-ve është ndërtimi i paketës së plotë të pasqyrave

financiare, të cilat ishin objekt i studimit. Rezultatet treguan se paketa e plotë e

pasqyrave financiare ishin në nivelin“E përshtatshme” për furnizimin me

informacionin financiar në lidhje me aktivitetin e ushtruar nga njësia ekonomike.

Kurse për mikronjësitë ekonomike shumica e profesionistëve të anketuarve nuk ishin

të shprehur në këtë drejtim në lidhje me pasqyrën e PASH-it e ndërtuar sipas

funksioneve dhe pasqyrën e cash-flow-ut e ndërtuar me të dyja metodat (direkte dhe

indirekte). Ndërkohë që vetë njësitë ekonomike janë shprehur se këto pasqyra janë nënivelin “E përshtatshme” në lidhje me evidentimin e aktivitetit të tyre. Ky fenomen

mund të lerë të kuptosh mjaft situata ku midis tyre mund të përmenden, ose

profesionistët kanë vështirësi në hartimin dhe ndërtimin e këtyre pasqyrave ose nuk i

kuptojnë qartësisht ato.

Në këtë studimin nuk mund të lihej jashtë testimi i raportimit financiar për qëllime

tatimore. Nga rezultatet e grumbulluara mund të themi se paketa e plotë e pasqyrave

financiare e ndërtuar në lidhje me SKK-të ështëa) e realizueshme dhe b) e përshatshme për furnizimin me informacion për palët e interesuara dhe konkretisht

për raportimin financiar për qëllime tatimore.

Gjithashtu shumica e të anketuarve (70.5%) mendojnë se është e mjaftueshme të

ndërtohet një set i vetëm i pasqyrave financiare për raportimin financiar, i cili

gjithashtu do të shërbente si bazë për modifikimet e nevojshme të bazuara në

legjislacion për raportimin financiar për qëllime tatimore.





Hipoteza 3Përgjigja ehipotezës 3 Rezultatet

Paketa e plotë e

pasqyrave financiare e

ndërtuar në përputhje

me SKK-të është:

(a) e realizueshme

(b) e përshtatshme

për furnizimin me

informacionin e

nevojshëm për

raportimin financiar

për qëllime tatimore.

Po

Paketa e plotë e PF-ve të ndërtuara në

përputhje me SKK-të rezultuan në nivelin:a) “E realizueshme” (mesatarisht 81% e

të anketuarve)

b) “E pershtatshme” (mesatarisht 77,5% etë anketuarve)

Për furnizimin me informacionin enevojshëm për raportimin financiar përqëllime tatimore.

Kjo paketë ishte e nevojshme dhe do tëshërbente si bazë për modifikimet ekërkuara për raportimin financiar përqëllime tatimore (70.5% e të anketuarve).

Përfundime të tjera në lidhje me studimin e realizuar kryesisht në zbatimin e SKK-ve

konsistojnë në këto drejtime;

Aktivet vazhdojnë të evidentohen në PF me kosto historike, kjo për shkak tëmungesës së tregut aktiv, por edhe për shkak të vazhdimësisë së praktikave të

mëparshme të profesionit.

Rënia në vlerë e një aktivi në shumicën e rasteve nuk evidentohej në PF, kjo jo

vetëm për shkak të mungesës se informacionit mbi matjen e tyre, por edhe për

shkak se këto janë shpenzime të panjohura per efekte të llogaritjes së detyrimit të

tatim mbi fitimin.

Instrumentat financiare nuk njihen mirë pasi shpesh ky term shikohej si i njëjtë

me terminologjinë derivative apo letra me vlerë.

Provizionet njihen në pasqyrat financiare dhe kryesisht provizionet në lidhje me

çështjet gjyqësore. Kurse lloje të tjera të provizioneve pothuajse nuk njihen në

PF. Arsyet kryesore të mosevidentimit të tyre në PF lidheshin me faktin se këto

janë shpenzime të panjohura për efekte të llogaritjes së detyrimit të tatim mbi

fitimin. Të tjera arsye lidheshin me mungesën e informacionit për matjen e vlerës





së tyre, mossigurimit të dokumentacionit të duhur justifikues, vështirësitë e

konceptimit të tyre, etj.

Përsa i përket aktiveve dhe pasiveve të kushtëzuara ato nuk evidentoheshin aspak

në PF dhe kjo për arsye se meqënëse ato sipas SKK-ve jepen në shënimetshpjeguese, evidentimi i tyre konstatohej i padobishëm.

Zbatimi i SKK-ve për aspekte apo sektorë të veçantë të aktivitetit të njësisë

ekonomike pothuajse ishte i parealizueshëm. Konkretisht nga të anketuarit nuk

zbatoheshin standardet në lidhje me kombinimet e njësive ekonomike, aktivet

biologjike, përfitimi i grandeve dhe formave të tjera të ndihmës, si edhe trajtimi

kontabël i shoqërive të kontrolluara dhe pjesëmarrjeve.

Për mikronjesitë ekonomike evidentimi i ngjarjeve dhe transaksioneve kryesisht

realizohej mbi bazën e kontabilitetit rritës dhe ai rezultonte në shkallën e

rëndësisë“Shumë e rëndësishme – niveli 5”.

Nga të anketuarit vërehej se ende në hartimin e pasqyrave financiare kishte

orientim drejt raportimit financiar për efekte tatimore. Vërehet se ka një orientim

për zbatimin e rregullave tatimore për rregulla kontabël atje ku ato janë si

alternativa të njëra-tjetrës dhe nuk zbatohen rregullat kontabël atje kur ato

ndalohen totalisht nga rregullat tatimore.

Këshilli Kombëtar i Kontabilitetit edhe pse njihej si organizëm profesional nga të

anketuarit, këta të fundit asnjëherë nuk i drejtoheshin për problematikat e

konstatuara gjatë zbatimit të SKK-ve. Gjithashtu të anketuarit nuk i drejtoheshin

as shoqatave profesionale në të cilën ishin të antarësuar për zgjidhjen e

problematikave të tilla.

6.2 Rekomandime lidhur me gjetjet e punimit

Rezultatet e studimit mund të japin sinjale për komente lidhur me çështje / probleme

që ndeshen në praktikën tonë kontabël. Bazuar në sa më sipër;

Meqenëse angazhimi në shoqatat e profesionistëve shikohet si i detyrueshëm për të

përmbushur dëshirën në marrjen e dëshmive të profesioneve të lira “Kontabël iMiratuar ” dhe “Ekspert Kontabël i Regjistruar”, rekomandohet që nga shoqatat e





profesionistëve në bashkëpunim me aktorët e tjerë të fushës së kontabilitetit të

punohet më tepër në rritjen e sensibilizimit të profesionistëve dhe në rritjen e nivelit

të profesionit.

Duhet të vazhdohen më tej trajnimet dhe kryesisht nëpër rrethe ku dhe niveli injohjes së standardeve konsistonte në pjesën më të madhe të të anketuarve “mirë”.

Gjithashtu në fokus të trajnimeve të vazhdojnë të jenë çështjet e standardeve për të

cilat në studim u konstatuan si ende të paqarta nga të anketuarit të tilla si njohja e

tatimit të shtyrë, instrumentat financiare, provizione, aktivet dhe pasivet e

kushtëzuara.

Gjithashtu rekomandohet që shoqatat profesionale të rishikojnë dhe përmirësojnë

programet dhe kurrikulat e tyre të trainimit, kohën optimale të zgjatjes së trainimeve

në lidhje me standardet dhe të mënyrës së dhënies së tyre.

Nga të gjithë aktorët e fushës së kontabilitetit të punohet më tepër në drejtim të

përgatitjes së PF-ve për raportimin financiar me qëllim që të minimizohet sa më

shumë orientimi drejt raportimit financiar për qëllime tatimore. Kërkohet një

bashkëpunim mdis KKK, oganizmave profesionale dhe DPT-ve e Ministrisë së

Financave në lidhje me evidentimin e çështjeve që bëjnë dallime midis rregullimitkontabël dhe atij fiskal dhe arritjen e një niveli sa më të lartë të harmonizimit. Kjo

do të sillte rritjen e nivelit të zbaueshmërisë së standardeve të kontabilitetit për

ndërtimin e pasqyrave financiare.

Për njësitë ekonomike “mikronjësi” duhet të punohet akoma më shumë në drejtim të

hartimit të PF-ve dhe evidentimit të aktivitetit të tyre. Kjo për arsye se shumë nga të

anketuarit nuk dëshironin të prononcoheshin në lidhje me pasqyrat financiare të

PASH-së sipas funksioneve dhe Cash flow-ut sipas të dyjave metodave.

Përpjekjet për harmonizim me praktikat kontabël ndërkombetare nuk duhet të

mjaftohen vetëm në ndërtimin dhe përdorimin e një grupi të vetëm standardesh dhe

rregullash. Por ato duhet të thellohen edhe më tej, në zbatimin konkret te tyre dhe

evidentimin e problematikave që mund të ndeshen gjatë zbatimit të tyre. KKK duhet

të rrisë punën në drejtim të përgatitjes së interpretimeve, rregullimeve kontabël,

udhëzimeve për çështje të veçanta, sidomos për industri me specifika të veçanta,

duke bashkëpunuar më shumë me organizmat profesionale dhe me universitetet.





6.3 Kërkime të mëtejshme

Rezultatet e këtij punimi tregojnë se ka mjaft hapsira për studime të mëtejshme lidhur

me njohjen apo zbatueshmërinë e SKK-ve në Shqipëri dhe këto mund ti shërbejnë

lexuesve, profesionistëve apo studiuesve në punën e mëtejshme të tyre dhe sidomosnë sipërmarrjen e studimeve të ngjashme. Ai do të shërbejë edhe si një bazë materiale

për botën akademike.

Ky punim do të jetë hapi i parë i studimit mbi zbatimin e SKK-ve dhe do të jetë si një

udhërrëfyes për studime të mëtejshme në fushën e standardeve të raportimit financiar.

Përsa sa i përket studimit të proçesit të harmonizimit formal, ky studim është i vetmi

në fushën e kontabilitetit, në Shqipëri. Për këtë arsye është e natyrshme që studimi kakufizimet e veta dhe lë hapsira për studime të mëtejshme në këtë fushë dhe

njëkohësisht në studimin e proçesit të harmonizimit material si plotësues i proçesit të

harmonizimit formal.

Në studim është paraqitur vetëm fakti se PF-të japin informacionin e nevojshëm për

palët e treta si edhe për raportimin financiar për qëllime tatimore. Rezultatet treguan

se ndërtimi i një seti të vetëm i PF-ve për raportimin financiar ishte i nevojshëm edhe

për qëllime tatimore. Si rrjedhojë është e natyrshme që ky studim mund të shërbeje si

një hap i studimeve të mëtejshme në fushën e raportimit financiar për qëllime

tatimore.



Literatura e përdorur

Literaturë Shqiptare dhe e huaj

Faqe interneti

fq. 133 ÷ 144

Literatura



Literatura Literatura Shqiptare dhe huaj / Faqe interneti


2nd International Conference on Accounting and Finance in Transition, July 2004,

Kavala – Greece.

Barth M., Landsman R. and Lang M.; (2007). “ International Accounting Standards

and Accounting Quality”. Research Paper, Stanford University Graduate School ofBusiness.

Barth M., Landsman R.W. & Lang M. (2005). “ International Accounting Standards

and accounting quality” . (Working paper, Stanford University)

Beke J. (2010) “ International Accounting Harmonization: Evidence from Europe ”

International Business and Management Vol. 1, No. 1. 2010, pp. 48-61

Beke J. (2011) “ How can International Accounting Standards support Business

Management?” Int. J. of Management and Business Research Vol. 1, No. 1, March

2011.

Bollano J. (2011) “Shqipëria në Rrugën e Zbatimit të Standardeve të Raportimit

Financiar dhe Auditimit ”

Bollano J. 2012 “ Arritjet, vështirësitë, sfidat e raportimit financiar dhe strategia e

KKK për të ardhmen ”.

Bradshaw M., & Miller G. (2003).“Will harmonizing accounting standards really

harmonize accounting? Evidence from non- US firms.” Working paper. Harvard

University

Bradshaw M., Mark T. and Miller G. (2008).“ Will Harmonizing Accounting

Standards Really Harmonize Accounting? ” Journal of Accounting, Auditing and

Finance, 6: 148-161.

Buchanan R. F. (2003). “International accounting harmonization: Developing a

single world standard” . Business Horizons, (May – June).

Burgstahler D., Hail L. and Leuz C., (2006). “The importance of reporting incentives:

earnings management in European private and public firms ”, International Business

Review, 23: 48-69.





Çela H. (2012) “ Përmiresimi i rregullimit dhe mbikeqyrjes së profesionit të audituesit

- kontribuon drejtperdrejt në rritjen e besueshmërisë së raportimit financiar ”.

Çelik M., Aygoren H., Uyar S.,(2007) “The impact of international financial

reporting standards on financial statements and financial ratios ”.

Choi F.S et.al. (1984). “International Accounting”. Englewood Cliffs, Prentice-hall,

NY.

Choi F.S et.al. (2002). “ International Accounting ” Prentice Hall, New Jersey, 4th

edition.

CONSOB (Commissione Nazionale per le Società e la Borsa) (1999). Regolamento n.

11971/1999 così come modificato per recepire il Regolamento Comunitario n.

1606/2002

Cooke T. (1993). “The impact of accounting principles on profits: The US versus

Japan”. Accounting and Business Research, 23, 460-476

Cooke T., Rivat L.; Faarborg M.; Pacter P.; (2001):“Accounting Standards,

International Tax Review” , Vol. 12, Issue 7.

Cordazzo M. “The impact of IAS/IFRS on accounting practices: Evidences from

italian listed companies ”.

Cortesi A., Montani E. & Tettamanzi P. (2007).“L’applicazione degli IAS/IFRS nelle

aziende familiari in Italia: Un’indagine empirica sugli eff etti della prima transizione

dai principi contabili italiani a quelli internazionali” . Working paper presented at the

XXX Annual Congress of AIDEA, Milan, 18-19 October.

Delvaille P., Ebbers G. & Saccon C. (2005). “ International financial reporting

convergence: Evidence from three Continental European countries ”. Accounting in

Europe, 2, 137-164

Di Pietra R. (2003) “The adoption of international accounting standards in Italy-The

run up to 2005” , Universita degli studi di Siena 2003.

Doupnik T. S. (1987). Evidence of international harmonization of financial reporting .

International Journal of Accounting, 23(Fall (1)), 47 – 67.





Doupnik T. S., & Perera H. (2007). International accounting (1st ed.). New York:

McGraw-Hill/Irwin.

Doupnik T. S., & Taylor M. E. (1985). An empirical investigation of the observance

of IASC Standards in Western Europe. Management International Review, 25(1), 27 – 33.

Duhanxhiu I., Kapllani V. (2012 ) “The relationship between financial and tax

accounting in Albania ” the Romanian economic journal nr 43.

Dhamo S. (2006) “ Zhvillimet e ardhshme në fushën e Kontabilitetit ” Buletini

Ekonomik.

Dhamo S. (2011) “ Profesioni i kontabilistit dhe Roli i organizmave profesionale ”

Dhamo S. (2012) “ Roli i organizatave profesionale në zhvillimin e profesionit

kontabël ”

Dhamo S., Lera N., Miti M.(2008)“Accounting standards and tax reporting in Albania -

challenges and problems”: International Conference “Economic & Social Challenges

and Problems 2008”. Vol :3 pg. 431.

Emenyonu E. N., & Gray S. J. (1992). EC accounting harmonization: An empirical

study of measurement practices in France, Germany and the U.K . Accounting and

Business Research, 23, 89.

Emenyonu E. N., & Gray S. J. (1996). International accounting harmonization and

the major developed stock markets countries: An empirical study. International

Journal of Accounting, 31, 3.

Epstein B., & Mirza A. (2006). IFRS. Interpretation and application of International

Financial Reporting Standards . John Wiley & Sons, Inc.

Epstein B.; Mirza A. (2001): IAS, Interpretation and Application , John Wiley & Sons,

New York.

Floropoulos N. J., Moschidis E.O., (2004) “ Are Small Enterprises Ready for the

Implementation of IFRS? The Case of Greece ”. East-West Journal of economics and

business and business Vol. VII, No 2 (81 – 116).





Fontes A., Rodrigues L.L; & Craig R.; (2005).“ Measuring Convergence of National

Accounting Standards with International Financial Reporting Standards ” :

Accounting Forum, 29: 415-436

Frank W. G. (1979). An empirical analysis of international accounting principles .Journal of Accounting Research, 17(Autumn (2)), 593 – 605.

Garrido, Pascual Ángel León & Ana Zorio. 2002. “ Measurement of Formal

Harmonization Progress: The SNKC Experience ” The International Journal of

Accounting, 37: 1-26

Grant-Thornton, (2006). ‘Study on the impact of IFRSs’ first application on Greek

Listed companies in Athens Stock Exchange (ASE) ’. June, www.grant-thornton.gr

Guvemli O.; (2006) “ Development of accounting thought from the ottoman empire to

the Turkish republic ”

Guzluklu (2010) “ Progress towards the adoption of the IFRSs in Turkey ”

Haller A., & Eierle B.; (2004).The adaptation of German accounting rules to

IFRS :Alegislative balancing act. Accounting in Europe, 1.

Haxhi L. (2012) “Zhvillimet në fushën e kontabilitetit dhe të profesioneve për

kontabilitetin ”.

Herrmann D. & Thomas W.; (1995). Harmonisation of accounting measurement

practices in the European Community. Accounting and Business Research, 25

(Autumn (100)) pp.253-265 (London).

Herrmann D., & Thomas W. (1996).Segment reporting in the European Union: Analyzing the effects of country, size, industry, and exchange listing . Journal of

International Accounting, Auditing & Taxation, 5(1) (Greenwich).

Hung M and Subramanyam K.R., (2004), Financial statement effects of adopting

international Accounting Standards: The case of Germany. Working paper,University

of Southern California

http://www.grant-thornton.gr/







Iatridis G. and Rouvolis S.; (2010).The post-adoption effects of the implementation of

International Financial Reporting Standards in Greece . Journal of International

Accounting, Auditing and Taxation, 19: 55-65.

Jermakovicz E.K., Kinsey P. and Wulf I.; (2007).The Value Relevance of Accounting

Income Reported by DAX-30, German Companies . Journal of International Financial

Management and Accounting, 18(3): 611-641.

Jermakowicz E. K. (2004). “ Effect of adoption of International Reporting Standards

in Belgium: The evidence from BEL-20 companies ”. Accounting in Europe, 1, 121-

131

Jermakowicz E. K., & Tomaszewski S.G.; (2006). Implementing IFRS from the perspective of EU publicly traded companies . Journal of International Accounting,

Auditing and Taxation, 15, 170-196.

KKK (2008) “Sfidat e aplikimit për herë të parë të SKK dhe SNRF dhe problematikat

e tyre ” , Tryeza e Rrumbullakët

KKK (2011) “ Zhvillimi i Standardeve të Kontabilitetit në Shqipëri ”

Kleekämper H.; Kuhlewind M.; Alvarez M. (2002):Grundlagen, Ziele, Organisation,

Entwicklung und Bedeutung des IASB, in: Rechnungslegung nach International

Accounting Standards (IAS), editedy by Baetge D.; Kleekämper H.; Wollmert P.;

Kirsch H., Schäfer-Poeschel, Stuttgart, 2nd edition.

Kulkarni A. (2001) Fuzzy Logic Fundamentals , chapter 3, pages 61 – 103. Prentice Hall PTR,

Lainez J. A., Callao S.; & Jarne J. I.; (1996).“International Harmonization of

Reporting Required by Stock Markets,” The International Journal of Accounting,

31(4): 405-418

Legjislacioni tatimor në vite

Lera N., Miti M., Këri L., Shini A.; (2008)“Standardet e Kontabilitetit -Unifikim?!”,

Mikrotezë.

Li K. and Meeks G.; (2006).The impairment of purchased goodwill: effects on market

value. WorkingPaper. Institute of Chartered Accountants in England and Wales.

Centre for Business Performance.





Ligji nr 9228, datë 29.04.2004“P ër kontabilitetin dhe pasqyrat fianciare” , i

ndryshuar me Ligjin nr 9477, datë 09.02.2006.

Ligji nr. 10091 datë 05.03.2009 “ Për auditimin ligjor, organizimin e profesionit të

ekspertit kontabël të regjistruar dhe të kontabilistit të miratuar ”.

Ligji nr. 7638 datë 19.11.1992 “ Për shoqëritë tregtare ”

Ligji nr. 7661 datë19.01.1993 “ Për kontabilitetin “

Ligji nr. 7758 datë 12.10.1993 “ Për dokumentimin dhe mbajtjen e llogarive për

tatimet” i ndryshuar”.

Ligji nr. 8438, datë 28.12.1998 “Përtatimin mbi të ardhurat ”, i ndryshuar - Udhëziminr.1, datë 11.1.2008 “ Për tatimin mbi të ardhurat ”.

Ligji nr. 8957, datë 17.10.2002 “ Për ndërmarrjet e vogla dhe të mesme ”, i ndryshuar

me Ligjin nr. 10042 datë 22.12.2008

Ligji nr. 9920 datë 19.05.2008 i ndryshuar “ Për proçedurat tatimore në Republikën e

Shqipërisë ”.

Ligjit nr.7512, datë 10.8.1991 “ Për sanksionimin dhe mbrojtjen e pronës private,

nismës së lirë, të veprimtarive private të pavarura dhe privatizimit ”.

Lopes P.T. and Viana R.C., (2007). ‘The transition to IFRS: disclosures by

Portuguese listed companies’. Working paper, presented at the European Accounting

Association’s conference, Lisbon, Portugal, May 2007, pp 1-21.

Markovska V. H.V., (2004). “ Implementation of international accounting standards

in Macedonia ”.

Mark ovska V.H.V “ Implementation Of International Accounting Standards1 In

Macedonia ” Ernst & Young (http://www.sputtr.com/read/verica-hadzi-vasileva-

markovska-ernst-amp-young-

d41d.html?f=1qeXpurpn6WihSUpOGumq6nh8LU6M7XyYW4083o3YbLztjV29vb1

ZWy0eTU3erZ4M6FscHEuMiIi9Hf2amUv8TCs7ORsdiumZ-S2Iup56CppJ-O1-

rZ5KKUn-

ng5aLV2tDJmt7ozKPMxuTT2NPXyqSimpuirpSnmpioqZ2hq5Tl0cuOqvM)





Mazars (2003). “The impact that changing to IAS-IFRS will have on European

companies: Somewhere in between opportunities and complexity.” Sepeg

International.

McKinnon S. M., & Janell P.; (1984).The International Accounting Standards

Committee: A performance evaluation. International Journal of Accounting,

19(Spring (2)), 19 – 34.

Meek G. K., & Thomas W. B. (2003). A review of market-based international

accounting research. Journal of International Accounting Research, 3(1), 21 – 41.

Morris R. D., & Parker R.H.(1998). “ International Harmony Measures of Accounting

Policy: Comparative Statistical Properties ”Accounting and Business Research, 29(1): 73-86

Mulyadi M., Soepriyanto G., Anwar Y. (2012 ) “ IFRS adoption and taxation issue ”

International Journal of Arts and Commerce Vol. 1 No 7.

Murphy A. B. (1999). Firm characteristics of Swiss companies that utilize

International Accounting Standards. The International Journal of Accounting, 34(1),

121 – 131.Murphy A. B. (2000).The impact of adopting International Accounting Standards on

the harmonization of accounting practices . The International Journal of Accounting,

35(4), 471 – 493.

Naço M., Gaxha V.; (2008) “ Implementation of national accounting Standards and its

problems in Albanian Reality ” MIBES 2008 829-842

Nobes C. W. (1990). “Compliance by US corporations with IAS standards ”. BritishAccounting Review, 22, 41-49

Nobes C. W., & Parker, R. (2004).Comparative international accounting (8th ed.).

London: Prentice Hall.

Nobes C.W. (1998). Towards a general model of the reasons for international

differences in financial reporting. Abacus, 34, 162 – 187.





Nobes G.W. (2006). A Survey of National Accounting Rules Benchmarked Against

International Accounting Standards . 9th Edition. London.

OIC (Organismo Italiano di Contabilità) (2005).Guida operativa per la transizione ai

principi contabili internazionali (IAS/IFRS) . www.oic.it

Ortiz, E. (2005). GAAP choice by European companies. European Business Review,

17, 1.

Ovidiu B., Caciuc L., Dumitrescu A., Farcane N., Popa A.(2009) “The impact of

IAS/IFRS on the romanian accounting rules ” MPRA Paper No. 18279

Pellens B.; Gassen J. (2001): EU-Verordnungsentwurf zur IAS

Konzernrechnungslegung, Zeitschrift für kapitalmarktorientierte Rechnungslegung,

Heft 4, August 2001.

Pierce A.; & Weetman P.; (2002). “ Measurement of de facto Harmonization:

Implications of Non-Disclosure for Research Planning and Interpretation ”.

Accounting and Business Research, 32(4):259-273

Plani i Përgjithshëm Kontabël 1993 Maket.

PricewaterhouseCoopers (2004). Ready for take-off? . www.pwc.com/SNRF

Rahman A., Perera H. & Ganeshanandam S.; (1996). “ Measurement of Formal

Harmonization in Accounting: An Exploratory Study ” Accounting and Business

Research, 26(4): 325-339

ROSC (2008)“Report on the observance of standards and codes in Romania” ”

Rotilă A. (2010) “The Implementation of IAS/IFRS in Romania ”. Advances andPerspectives Research in Accounting, Negotiation, and Distribution, Volume1, Issue1

Rotilă A., Pătruţ V. (2008). Standardisation and professional judgment in the

accounting practice, The Annals of the University of Oradea, Economic Sciences

Series”, Vol. III, TOM XVII 2008, ISSN 1224-9858

Samuels J.; Piper A. (1985): International Accounting : A survery, Croom Helm,

London.





Schultz J., & Lopez T. (2001).The impact of national influence on accounting

estimates: Implications for international ccounting standard-setters . The International

Journal of Accounting, 36, pp-271 – 290.

Sodestrom N. & Sun K.. (2006).“IFRS Adoption and Accounting Quality”. EuropeanAccounting Review, 16: 675-702.

Sottoriva C. (2005). Principi contabili internazionali e coordinamento con il TUIR .

Le Società, 5, 590-594.

Spathis C. and Georgakopoulou E. (2007). ‘The adoption of IFRS in South Eastern

Europe: the case of Greece’ . International Journal of Financial Services Management,

2(1):50:63

Stolowy H., & Cazavan J. A. (2001). International accounting disharmony: The case

of intangibles. Accounting Auditing and Accountability Journal, 14

Street D. L. & Bryant S. M. (2000). “ Disclosure level and compliance with IASs: A

comparison of companies with and without U.S. listings and filings ”. The

International Journal of Accounting, 35, 305-329.

Street D. L. & Larson R. (2004). “ Large accounting firms’ survey reveals emergence

of “two standard ” system in the European Union ”. Advances in International

Accounting, 17, 1-29.

Sucher P. & Jindrichovska I. (2004). Implementing IFRS: A case study of the Czech

Republic. Accounting in Europe, 1, 109-141.

Tay J.S.W, Parker R.H.; (1992). “Measuring International Harmonization and

Stan dardization: a Reply”, Abacus, vol.28, No. 2.

Tay J.S.W. & Parker R.H.; (1990). “ Measuring International Harmonization and

Standardization ” Abacus, 26(1):71 88

Teodori C. (Ed) (2006). “ L’adozione degli IAS/IFRS in Italia: Le attività immateriali

e l’impair ment test ”. (Torino: Giappichelli)

Trif V. “ IAS and IFRS impact over the Romanian accounting system ”





Tsalavoutas I. & Evans L. (2010)“Transition to IFRS in Greece: financial statement

effects and auditor size”, Managerial Auditing Journal, vol. 25, no. 8: 814-842

United Nations Conference on Trade and Development (2007)“ Review of practical

implementation issues of International Financial Reporting Standards-Case study of

Turkey ”

Van der Tas L. G. (1988). “ Measuring Harmonisation of Financial Reporting

Practice ” Accounting and Business Research, 18(70).

Van Der Tas L. G., (1992) “ Measuring International Harmonization and

Standardization: A Comment ” Abacus, Volume 28, Issue 2, pages 211 – 216.

Vazakidis A, & Athianos S. (2010), “ International accounting standards and source

of company finance in Greece ”: The Southeuropean Review of Business Finance &

Accounting,Vol. 6, pp. 33-45.

Vellam I. (2004). Implementation of International Accounting Standards in Poland:

Can true convergence be achieved in practice ?. Accounting in Europe, 1, 143-167

Verna G. (2003). Il bilancio tra riforma delle società e introduzione dei principi

contabili internazionali. Rivista dei Dottori Commercialisti, 3, 509-538.

Wagenhofer A. (2002): Die Rolle der Standards des IASB in der Internationalisierung

der Rechnungslegung, in Betriebswirtschaftliche Praxis, Märzausgabe, 230-245.

Wolk H.; Tearney M.; Dodd J. (2001): A Conceptual and intestinal Approach:

Accounting Theory, South-Western College Publishing, 5th edition.

Zadeh L.A., Fu K.S, Tanaka K., & Shimura M. (1975) “ Fuzzy sets and their

applications to Cognitive and Decision Processes ”. Academic Press, New York, 1975

Zadeh L.A., (1965)“Fuzzy sets,” Information and Control”, no. 8, pp. 338 – 353.

Zadeh L.A., (1975) “The concept of a linguistic variable and its application to

approximate reasoning ,” Information Sciences, no. 8, pp. 199– 249.

Zambon S. (2002). “ Locating accounting in its national context: The case of Italy ”.

(Milano: Franco Angeli).

http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/abac.1992.28.issue-2/issuetoc

http://www.lamsade.dauphine.fr/mcda/biblio/Author/ZADEH-LA.html

http://www.lamsade.dauphine.fr/mcda/biblio/Author/FU-KS.html

http://www.lamsade.dauphine.fr/mcda/biblio/Author/TANAKA-K.html

http://www.lamsade.dauphine.fr/mcda/biblio/Author/SHIMURA-M.html

http://www.lamsade.dauphine.fr/mcda/biblio/Author/SHIMURA-M.html

http://www.lamsade.dauphine.fr/mcda/biblio/Author/TANAKA-K.html

http://www.lamsade.dauphine.fr/mcda/biblio/Author/FU-KS.html


http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/abac.1992.28.issue-2/issuetoc





ZimmermannH.J., Zadeh L.A., and Gaines A.R., (1984).“ Fuzzy Sets and Decision

Analysis ”. North Holland, New York.

Ziu M. (2004) “ Historia e ekonomisë së Shqipërisë (1944-1960) ”.

Ziu M., Miti M., (2007) “Direktivat e kontabilitetit te komisionit europian dhe

evoluimi i tyre”, Revista nr. 17 “Kontabilitet Finance &Auditim” IEKA, fq13.

Faqe interneti;

http://www.tatime.gov.al/gdt/Tax_legislation_in_Force.aspx

http://www.kkk.gov.al

http://www.kkk.gov.al/faqe.php?id=1&l2=100

http://ikm-al.com/page1.html

http://www.ieka.org.al/

http://www.minfin.gov.al/

http://www.kkk.gov.al/artikull.php?id=240

http://www.monitor.al/mes-biznesit-te-vogel-dhe-te-madh-521/http://pacificping.com/publikimi-i-projektit-paraprak-per-14-skk-ka-ngjallur-reagimin-e-kontabilisteve-shqiptare-ndersa-zbatimi-i-tyre-pritet-te-filloje-ne-vitin-2006-kont/


https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:usHHHEnXDsJ:unctad.org/en/docs/diaeed20081_en.pdf+implementation+of+national+accounting+in+coherence+of+SNR F/SNK

http://www.taxnews.com/features/Accounting_Standards_Introduction_to_SNRF__570436.html

http://www.wikipedia.org

http://www.scholarpedia.al

http://www.hec.unil.ch/urccf/seminar/Michela%20Cordazzo%20-%20Dec07.pdf

http://www.lamsade.dauphine.fr/mcda/biblio/Author/ZIMMERMANN-HJ.html


http://www.lamsade.dauphine.fr/mcda/biblio/Author/GAINES-AR.html


http://www.kkk.gov.al/






http://www.monitor.al/mes-biznesit-te-vogel-dhe-te-madh-521/

http://pacificping.com/publikimi-i-projektit-paraprak-per-14-skk-ka-ngjallur-reagimin-e-kontabilisteve-shqiptare-ndersa-zbatimi-i-tyre-pritet-te-filloje-ne-vitin-2006-kont/





https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:usHHHEnXDsJ:unctad.org/en/docs/diaeed20081_en.pdf+implementation+of+national+accounting+in+coherence+of+IFRS/IAS





http://www.wikipedia.org/

http://www.scholarpedia.al/



http://www.scholarpedia.al/

http://www.wikipedia.org/










http://www.monitor.al/mes-biznesit-te-vogel-dhe-te-madh-521/






http://www.kkk.gov.al/


http://www.lamsade.dauphine.fr/mcda/biblio/Author/GAINES-AR.html


http://www.lamsade.dauphine.fr/mcda/biblio/Author/ZIMMERMANN-HJ.html



Aneks

Historiku i numrave logjik dhe parimet bazë të modelit Fuzzy Logic

Të dhënat e grumbulluara nga pyetësorët

fq. 145 ÷ 167

Aneks



Aneks Historiku i numrave logjik dhe parimet bazë të modelit Fuzzy Logic


Aneks .

I- Historiku i numrave logjik dhe parimet bazë të modelit Fuzzy Logic

Historiku i numrave llogjik.

Aristoteli dhe filozofë të tjerë që e paraprinë atë, kanë luajtur një rol të rëndësishëm

në përpjekjet që ata bënë për të hartuar një teori konçize të llogjikës e më vonë atë të

matematikës me të ashtuquajturat“Ligje të Mendimit”. Një nga këto ligje, ishte dhe

“Ligji i të Mesmes së Përjashtuar ” i cili thotë që çdo propozim duhet të jetë ose i

Vërtetë ose Jo i Vërtetë (Falso). Edhe kur Parmenides propozoi versionin e parë të

këtij ligji, (rreth 400 pes) ka pasur kundërshtime të forta dhe të menjëhershme: përshembull, Heraclitus argumentoj që gjërat mund të jenë njëkohësisht të vërteta ose jo

të vërteta.

Por Platoni qe ai i cili hodhi themelet për atë që më pas do të njihet si logjika fuzzy,

duke treguar se ekziston një pjesë e tretë (përtej të vërtetës dhe jo të vërtetës), ku këto

të kundërta“vërtiten”.

Në fillim të viteve 1900, Lukasiewicz përshkroi një logjikë tre-vlerëshe, së bashku mematematikën që shoqëron atë. Vlerën e tretë ai e propozoi se mund të përkthehet me

termin “e mundshme” dhe ai e përcaktoj atë me një vlerë numerike në mes të asaj të

vërtetë dhe asaj falso. Përfundimisht, ai propozoi një simbolikë të tërë dhe sistemin

aksiomatik. Më vonë, ai hulumtoj llogjikën katër-vlerëshe dhe llogjikën pesë-vlerëshe

dhe më pas deklaroi se në parim nuk kishte asgjë për të parandaluar derivimin e një

logjike të tillë në vlera të pafundme. Lukasiewicz mendonte se llogjika tre-vlerëshe

dhe logjika pafund-vlereshe ishin më intriguese, por ai u vendos përfundimisht në njëlogjikë katër-vlerëshe, sepse ajo ju duk të jetë më e lehtë dhe më e adaptueshme me

logjikën Aristoteliane.

Deri kohëve të fundit nuk është mbajtur në konsideratë nocioni i logjikës së vlerave të

pafundme. Por në vitin 1965 Lotfi A. Zadeh publikoj punën e tij të quajtur“Fuzzy

Sets” i cili përshkron teorinë matematike të bashkësive (grupimeve) fuzzy, nga ku

zgjerohet dhe logjika fuzzy. Kjo teori e propozuar ka bërë që funksioni i anëtarësisë

(pra vlerat e vërteta dhe ato jo të vërteta) të veprojnë mbi një varg numrash reale që





shtrihen në segmentin [0.0, 1.0]. Tashmë janë propozuar operacione dhe metoda të

reja për këtë logjikë dhe ato janë treguar në parim.

Përcaktimet Bazë

Para se të ilustrohen mekanizmat të cilat bëjnë që funksionoj logjika fuzzy, është e

rëndësishme për të kuptuar se ç’farë është në të vërtetë logjika fuzzy? Logjika Fuzzy

është një mbivendosje e logjikës konvencionale (Boolean) e cila është zgjeruar për të

trajtuar konceptin pjesor të së vërtetës midis“ plotësisht e vërtetë” dhe “krejtësisht e

rreme”. Kjo është një logjikë e cila në themel ka mënyrat e arsyetimit të cilat janë më

tepër të përafërta se sa të sakta.

Rëndësia e logjikës fuzzy rrjedh nga fakti se mënyra e arsyetimit njerëzor dhe

sidomos sensi i arsyetimit kanë natyrë të përafërt. Sipas Lotfi A. Zadeh këto në vijim

janë karakteristikat thelbësore të logjikës fuzzy:

Në logjikën fuzzy, arsyetimi i saktë është parë si një rast kufizimi i arsyetimit

të përafërt. Në logjikën fuzzy gjithçka është një çështje e shkallëzimit / antarësimit.

Çdo sistem logjik mund të fuzzifikohet. Në logjikën fuzzy, njohja është interpretuar si një koleksion elastik ose në

mënyrë ekuivalente, apo si një përmbajtje në një koleksion fuzzy të

variablave. Konkluzionet shikohen si një proçes i shtrirjes së kufizimeve elastike.

Nga këtu del dhe formulimi i tretë nga ku përcaktohet logjika Boolean si një nëngrup i

logjikës fuzzy.

Funksionet fuzzy

Një funksionf është lidhja (koncepti i marrëdhënieve është i bazuar në konceptin e

çifteve të kërkuara dhe produktit Kartezian) i tillë që për çdo elementx në fushën ef i

korrespondon një element uniky në të gjithë gamën e funksionitf , pra:

y = f(x)





Karakteristikat e funksionit

Koncepti i karakteristikave të funksionit ndihmon për të kuptuar konceptin e

përcaktuar nga fuzzy. Rregulli i anëtarësimi që karakterizon elementet e një grupimi

X Y të përcaktuar mund të krijohet nga koncepti i funksionit karakteristik μx(x) i

cili do të marri vetëm dy vlerat 1 dhe 0, duke treguar në këtë mënyrë nëse x U është

apo jo anëtar i X:

Xxçdo për0

Xxçdo për1(x)μ X

(1)

Nga ku rrjedh seμx(x) {1, 0} . Anasjelltas, nëse një funksion μ x(x) është i përcaktuar

me vlerën 1, atëherë ky është një funksion karakteristik për një grup kux U në

kuptimin qëX përbëhet nga vlerat ex U për të cilatμx(x) = 1 . Me fjalë të tjera çdo

grup është i përcaktuar me funksionin e tij karakteristik.

Grupimet Fuzzy

Në ndryshim nga bashkësitë në matematikë, në grupimet fuzzy elementet përbërëse në

një bashkësi (grupim) të caktuar, kanë gradë antarsimi të ndryshme ndaj njeri-tjetrit, pra në bashkësitë fuzzy eksizton një shkallë hierarkike midis elementeve që përbëjnë

bashkësinë e caktuar. Grada e antarësisë, pra hierarkia ndryshon në momentin kur një

bashkësi e caktuar merret në analizë në lidhje me kushte të caktuara apo në lidhje me

një bashkësi tjetër.

Ashtu si edhe në matematikë ku studiohen bashkësitë, edhe bashkësitë në teorinë

fuzzy kanë vetitë e tyre, ku midis të tjerave përfshihen edhe këto: barazia, ndërprerja,

bashkimi, pasqyrimi, simetria etj. Më poshtë paraqitet simbolika matematike që

karakterizon vetitë e ndërprerjes, bashkimit, pasqyrimitt dhe simetrisë në bashkësitë /

grupimet fuzzy.

Marim në konsideratë produktin Kartezian të mëposhtëm:

A × B = { (x, y) | x, y }

ku A × B janë respektivisht nëngrupe të grupeve universaleU1 dhe U2.





Një relacion fuzzy i A × B përcaktohet nga ose (x, y) i definuar si grup nga ky

ekuacion:

= { (x, y), (x, y) | (x, y) A x B, (x, y) [0, 1] } (2)

ku (x, y) është funksion i dy varjablave dhe quhet funksion i anëtarësimit. Ai jep

shkallën e anëtarësimit të çiftit(x, y) tek shoqëruar nga çdo çift (x, y) që bën pjesë

tek A x B dhe jep një numër real në intervalin [0, 1]. Shkalla e anëtarësimit tregon

shkallën me të cilën është lidhurx-i me y-in.

Sic u spjegua më lart, vlerat në teorinë fuzzy shtrihen në segmentin [0, 1] pra të gjitha

vlerat janë pozitive, ndërsa nëse vlerat jepen në gradë, atëhere ato në sisteminKartezian shtrihen në kuadrantin e parë dhe marrin vlerat nga 0° në 90°.

Ndërprerja

Ndërprerja midisμ 1 dhe μ 2 jepet nga kjo simbolikë matematike:μ 1 μ 2 dhe

përcaktohet nga ky ekuacion:

μ 1 μ 2 (x, y) = min {μ 1(x, y), μ 2(x, y)} për çdo (x, y) A x B (3)

Bashkimi

Unioni (bashkimi) midisμ 1 dhe μ 2 jepet nga kjo simbolikë matematike:μ 1

μ 2 dhe përcaktohet nga ky ekuacion:

μ 1 μ 2 (x, y) = max { μ 1(x, y), μ 2(x, y)} për çdo (x, y) A x B (4)

Pasqyrimi

Le të jetë një relacion fuzzy nëX x Y atëhere quhet refleksive (pasqyruese) nëse

plotësohet ky kusht:

μ (x, x) = 1 x X (5)

Simetria





Një relacion fuzzy është simetrik nëse:

(x, y) = (y, x) për çdo x dhe y X (6)

Pra nëse 1 dhe 2 janë simetrike, atëhere edhe 1 2 është simetrik dhe në këtërast kemi:

1 2 = 2 1

Kompozimi Max-Min i marrëdhënieve fuzzy

Relacioni fuzzy në hapësirën e produkteve të ndryshme mund të kombinohet me njëri-tjetrin nëpërmjet operacionit të quajtur“kompozim”. Ka shumë metoda kompozimi në

përdorim, p.sh. metoda e produktit maksimal (max), metoda maksimale-mesatare

(max-mes) dhe metoda maksimale-minimale (max-min). Por metoda e kompozimit

max-min është më e mirënjohura në aplikimet e teorisë i së llogjikës fuzzy (fuzzy

logic). Kompozimi Max-Min është dhënë më poshtë.

Le të jenë:

1(x, y) ku: (x, y) A x B dhe

2(y, z) ku: (y, z) B x C

dy relacione.

Kompozimi Max-Min në grupimin fuzzy jepet nga relacioni i mëposhtëm:

1 2 = {[ (x, y), max y {min{ μ 1(x, y), μ 2(y, z)}}] për çdo x A, y B, z C} (7)

Këtu μ 1 dhe μ 2 paraqesin funksionin e anëtarësimit të relacionit fuzzy në grupimet

fuzzy.



Aneks Të dhënat e grumbulluara nga pyetësorët


I- Të dhënat e grumbulluara nga pyetësorët

A) Teste të vlefshmërisë

Case Proçessing Summary

N %

Cases Valid 58 95.1

Excluded a 3 4.9

Total 61 100.0

Reliability Statistics

Cronbach's Alpha N of Items

.813 15

Item Statistics

Mean Std. Deviation N

SKK 1 .90 .307 58SKK02 .98 .131 58SKK03 .53 .503 58SKK 4 .97 .184 58SKK 5 .93 .256 58SKK 6 .66 .479 58SKK 7 .84 .365 58SKK 8 .91 .283 58SKK 9 .24 .432 58SKK10 .36 .485 58SKK 11 .86 .348 58SKK 12 .79 .409 58SKK 13 .21 .409 58SKK 14 .17 .381 58SKK 15 .55 .502 58

Reliability Statistics

Cronbach's Alpha N of Items

.736 19





B) Karakteristikat e target grupit

Tabela nr. A3 “ Shpërndarja sipas moshës ”

Frequency PercentValid

PercentCumulative

Percent

Valid 22-30 23 37.7 37.7 37.7

31-40 16 26.2 26.2 63.9

41-60 22 36.1 36.1 100.0

Totali 61 100.0 100.0

Tabela nr. A4 “ Shpërndarja sipas profesionit ”


PercentCumulative

Percent

Valid Kontabilist 19 31.1 31.1 31.1

KMiratuar 20 32.8 32.8 63.9

EKR 13 21.3 21.3 85.2

Tjetër 9 14.8 14.8 100.0

Totali 61 100.0 100.0

Tabela nr. A1 “ Shpërndarja sipas rretheve ”


PercentCumulative

Percent

Valid Tiranë 43 70.5 70.5 70.5

Berat 4 6.6 6.6 77.0

Vlorë 2 3.3 3.3 80.3

Gjirokastër 1 1.6 1.6 82.0

Kucove 1 1.6 1.6 83.6

Elbasan 5 8.2 8.2 91.8

Shkodër 2 3.3 3.3 95.1

Durrës 2 3.3 3.3 98.4

Lezhë 1 1.6 1.6 100.0

Totali 61 100.0 100.0

Tabela nr. A2 “ Shpërndarja sipas gjinisë ”


PercentCumulative

Percent

Valid Femër 40 65.6 65.6 65.6

Mashkull 21 34.4 34.4 100.0

Totali 61 100.0 100.0





Tabela nr. A5 “ Shpërndarja sipas anëtarësimit në shoqatat profesionale ”


PercentCumulative

Percent

Valid Asnjë 16 26.2 26.2 26.2SHFKSH 5 8.2 8.2 34.4

IKM 19 31.1 31.1 65.6

të tjera 21 34.4 34.4 100.0

Totali 61 100.0 100.0

Tabela nr. A6 “ Shpërndarja sipas llojit te aktivitetit ”

Aktiviteti Frequency PercentValid

PercentCumulative

PercentProdhim 9 14.29 14.29 14.29

Tregeti me shumicë 12 19.05 19.05 33.33

Tregeti me pakicë 16 25.40 25.40 58.73

Sherbime 16 25.40 25.40 84.13

Te tjera 10 15.87 15.87 100

Totali 63 100 100

Tabela nr. A7 “ Shpërndarja sipas Statusit Juridik ”


PercentCumulative

Percent

Valid Sh.Komandite 1 1.6 1.6 1.6

SHA 6 9.5 9.5 11.1

SHPK 56 88.9 88.9 100.0

Totali 63 100.0 100.0

Tabela nr. A8 “ Shpërndarja sipas numrit të punëmarrësve ”


PercentCumulative

Percent

Valid 0-10 punonjës 37 58.7 58.7 58.7

11-50 punonjës 20 31.7 31.7 90.5

50-250 punonjës 4 6.3 6.3 96.8

mbi 250 punonjës 2 3.2 3.2 100.0

Totali 63 100.0 100.0





Tabela nr. A9 “ Shpërndarja sipas viteve që ushtrojnë aktivitet ”


PercentCumulative

Percent

Valid 0-5 vjet 7 11.1 11.1 11.15-20 vjet 55 87.3 87.3 98.4

mbi 20 vjet 1 1.6 1.6 100.0

Totali 63 100.0 100.0

Tabela nr. A10 “ Shpërndarja sipas të ardhurave ” – Pyetesori i njësiveekonomike


CumulativePercent

Valid 0-2 ml 13 20.6 20.6 20.62-10 ml 3 4.8 4.8 25.510-40 ml 27 42.9 42.9 68.4mbi 40 ml 20 31.6 31.6 100Totali 63 100 100

Tabela nr. A11 “ Shpërndarja sipas viteve të aktivitetit ” – Pyetësori i njësiveekonomike

Frequency Percent ValidPercent CumulativePercent

Valid 0-5 vjet 7 11.1 11.1 11.1

5-20 vjet 55 87.3 87.3 98.4

mbi 20 vjet 1 1.6 1.6 100.0

Totali 63 100.0 100.0

Tabela nr. A12 “ Shpërndarja sipas Profesionit ” – Pyetësori i njësiveekonomike


PercentCumulative

PercentValid ekonomist 48 76.2 76.2 76.2

ekspert kontabël 1 1.6 1.6 77.8

kontabilist 5 7.9 7.9 85.7

menaxher 2 3.2 3.2 88.9

Tjetër 7 11.1 11.1 100.0

Totali 63 100.0 100.0





Tabela nr. A13 “ Shpërndarja sipas pozicionit në punë ” – Pyetësori injësive ekonomike


CumulativePercent

ValidAdministrator 13 20.6 20.6 20.6Asistente e Drejtorittë Financës

1 1.6 1.6 22.2

Drejtor ekonomik 1 1.6 1.6 23.8Ekonomist 7 11.1 11.1 34.9Konsulent tatimor 1 1.6 1.6 36.5

Kontabilist 33 52.4 52.4 88.9Menaxher 2 3.2 3.2 92.1Shef finance 4 6.3 6.3 98.4Specialist i lartë 1 1.6 1.6 100.0Totali 63 100 100

Tabela nr. A14 “ Shpërndarja sipas arsimit ”


PercentCumulative

Percent

Valid i lartë 62 98.4 98.4 98.4

i mesëm 1 1.6 1.6 100.0

Totali 63 100.0 100.0

Tabela nr. A15 “ Sa shpesh trajnoheni ”


PercentCumulative

Percent

Valid Asnjëherë 16 26.2 26.2 26.2

0-1 32 52.5 52.5 78.7

1-3 11 18.0 18.0 96.7

mbi 3 2 3.3 3.3 100.0Totali 61 100.0 100.0

Tabela nr. A16 “ Shpërndarja për njohjen e KKK-ve ”


PercentCumulative

Percent

Valid Jo 3 4.9 4.9 4.9

Po 55 90.2 90.2 95.1

N/A 3 4.9 4.9 100.0Totali 61 100.0 100.0





Tabela nr. A17 “ Shpërndarja për shpeshtësinë e komunikimit me KKK-në ”


PercentCumulative

Percent

Valid Aspak 41 67.2 68.3 68.3Shumë pak 8 13.1 13.3 81.7

Pak 6 9.8 10.0 91.7

Mesatarisht 3 4.9 5.0 96.7

Shpesh 2 3.3 3.3 100.0

Totali 60 98.4 100.0Missing 999 1 1.6

Totali 61 100.0

C) Rezultatet mbi Pasqyrat Financiare dhe Raportimin Financiar ”

Tabela nr. A18 “ Lidhja Moshë * shpështesia e trajnimit ” CrosstabulationCount

Sa shpeshTotali

Asnjëherë 0 ÷ 1 herë 1 ÷ 3 herëmbi 3herë

Mosha 22-30 10 12 1 0 23

31-40 3 6 6 1 16

41-60 3 14 4 1 22Totali 16 32 11 2 61

Tabela nr. A19 “ Njohja e SKK sipas profesionit të të anketuarve ”

Sa i njihni SNK-tëTotali

AspakShumë pak

Pak MirëShumë

mirë

Profesioni Kontabilist 1 1 4 10 3 19

K. Miratuar 0 2 3 11 4 20

EKR 0 1 0 10 2 13

Tjetër 1 0 2 5 1 9Totali 2 4 9 36 10 61





Tabela nr. A20 “ Sa i njihni SKK-të * kohëzgjatja ” Crosstabulation

KohëzgjatjaTotali

00 ÷ 1 javë

1 ÷ 2 javë

2 ÷ 4 javë

Sa injihniSKK-të

mirëCount 7 12 6 0 25

Expected Count 6.0 9.9 5.2 3.9 25.0

shumëmirë

Count 7 11 6 9 33

Expected Count 8.0 13.1 6.8 5.1 33.0

TotaliCount 14 23 12 9 58

Expected Count 14.0 23.0 12.0 9.0 58.0

Tabela nr A21 “ Mosha * anetaresimi ne shoqata ” Crosstabulation

PjesëTotal

Asnjë SHFKSH IKM Të tjera

Mosha 22-30 11 1 4 7 23

31-40 3 3 4 6 16

41-60 2 1 11 8 22Totali 16 5 19 21 61

Tabela nr. A22 “ Profesioni * A mendoni se paketa e plotë e SKK-ve (epërbërë gjithsej nga 15 standarde) është e përshtatshme për të dhënë një

pamje të vërtetë dhe të sinqertë të aktivitetit tuaj? Crosstabulation-pyetesorii profesionisteve

Count

A mendoni se paketa e plotë e SKK-ve (e përbërë gjithsej nga 15 standarde) është e

përshtatshme për të dhënë një pamje tëvërtetë dhe të sinqertë të aktivitetit tuaj?

Total

jo po pa përgjigje

Profesioni Kontabilist 3 13 3 19

K. Miratuar 0 20 0 20

EKR 1 12 0 13

Tjetër 0 7 2 9Totali 4 52 5 61





Tabela nr. A23 “ Niveli i përshtatshmërisë së Bilancit – pyetësori iprofesionisteve


Valid N/A 3 4.9 4.9 4.9

Pak e përshtatshme 1 1.6 1.6 6.6

E përshtatshme 34 55.7 55.7 62.3

Shumë e përshtatshme 23 37.7 37.7 100.0

Totali 61 100.0 100.0

Tabela nr. A24 “ Niveli i përshtatshmërisë së PASH natyrës – pyetësori iprofesionistëve


PercentCumulative

Percent

Valid N/A 5 8.2 8.3 8.3

Aspak e përshtatshme 1 1.6 1.7 10.0




Total 60 98.4 100.0Missing System 1 1.6

Totali 61 100.0

Tabela nr. A25 “ Niveli i përshtatshmërisë së PASH funksioneve – pyetësori iprofesionistëve ”


PercentCumulative

Percent

Valid N/A 18 29.5 30.5 30.5





Totali 59 96.7 100.0Missing System 2 3.3

Totali 61 100.0





Tabela nr. A26 “ Niveli i përshtatshmërisë së CF direkte – pyetësori iprofesionisteve ”


PercentCumulative

Percent

Valid N/A 13 21.3 22.0 22.0






Totali 61 100.0

Tabela nr. A27 “ Niveli i përshtatshmërisë së CF indirekte – pyetësori iprofesionistëve ”


PercentCumulative

Percent

Valid N/A 7 11.5 11.7 11.7


Pak e përshtatshme 12 19.7 20.0 36.7E përshatshme 21 34.4 35.0 71.7



Totali 61 100.0

Tabela nr. A28 “ Niveli i përshtatshmërisë së PNK – pyetësori i profesionistëve


PercentCumulative

Percent

Valid N/A 4 6.6 6.6 6.6





Totali 61 100.0 100.0





Tabela nr. A29 “ Niveli i përshtatshmërisë së Shënimet_sh – pyetësori iprofesionistëve ”


Valid N/A 4 6.6 6.6 6.6



E përshatshme 21 34.4 34.4 49.2


Totali 61 100.0 100.0

Pyetësori i njësive ekonomike – Niveli i përshtatshmërisë

Tabela nr. A30 “ Niveli i përshtatshmërisë së Bilanci - ”


PercentCumulative

Percent

Valid Missing (mikro) 12 19.0 - -

E përshtatshme 34 54.0 66.7 66.7 N/A 1 1.6 1.9 68.6


Totali 63 100.0 100.0

Tabela nr. A31 “ Niveli i përshtatshmërisë së PASH – Natyrës


PercentCumulative

Percent

Valid Missing (mikro) 12 19.0 - -E përshtatshme 29 46.0 56.9 56.9



Totali 63 100.0 100.0





Tabela nr. A32 “ Niveli i përshtatshmërisë së PASH – funksioneve


Percent

Cumulative

PercentValid Missing (mikro) 12 19.0 - -



N/A 9 14.3 17.6 74.4



Totali 63 100.0 100.0

Tabela nr. A33 “ Niveli i përshtatshmërisë së CF – mdirekte


PercentCumulative

Percent

Valid Missing (mikro) 12 19.0 . -



N/A 4 6.3 7.8 72.4

Pak e përshtashme 3 4.8 5.9 78.3


Totali 63 100.0 100.0

Tabela nr. A34 “ Niveli i përshtatshmërisë së CF – mindirekte


PercentCumulative

Percent




N/A 5 7.9 9.8 72.5



Totali 63 100.0 100.0





Tabela nr. A35 “ Niveli i përshtatshmërisë së PNK”


PercentCumulative

Percent


E përshtatshme 31 49.2 60.8 60.8 N/A 1 1.6 1.9 62.7



Totali 63 100.0 100.0

Tabela nr. A36 “ Niveli i përshtatshmërisë së Shënimet shpjeguese


PercentCumulative

Percent



N/A 1 1.6 1.9 56.8


Totali 63 100.0 100.0

Rezultatet për mikronjësitë nga pyetësori i profesionistëve

Tabela nr. A37 “ Rezultatet e përshtatshmërisë së PF – Bilanci Mikronjësi ”


PercentCumulative

Percent

Valid N/A 17 27.9 27.9 27.9





Totali 61 100.0 100.0

Tabela nr. A38 “ Përshtatshmëria e PF-PASh – natyrës Mikronjësitë ”


PercentCumulative

Percent

Valid N/A 18 29.5 29.5 29.5



Shumë e përshtatshme 12 19.7 19.7 100.0Totali 61 100.0 100.0





Tabela nr. A39 “ Përshtatshmëria e PF-PASH funksioneve Mikronjësitë ”


PercentCumulative Percent

Valid N/A 27 44.3 44.3 44.3Aspak e përshtatshme 3 4.9 4.9 49.2




Totali 61 100.0 100.0

Tabela nr. A40 Përshtatshmëria e PF_Cf – mdirekte Mikronjësi


PercentCumulative

Percent

Valid N/A 22 36.1 36.1 36.1





Totali 61 100.0 100.0

Tabela nr. A41 “ Përshtatshmëria e PF_Cf – mindirekte-Mikronjësi

Frequency Percent Valid PercentCumulative

Percent

Valid N/A 25 41.0 41.0 41.0



E përshtatshme 13 21.3 21.3 91.8Shumë e përshtatshme 5 8.2 8.2 100.0

Totali 61 100.0 100.0



Aneks Rezultatet për mikronjësitë nga pyetësori i njësive ekonomike


Rezultatet për mikronjësitë nga pyetësori i njësive ekonomike

Tabela nr. A42 “Rezultatet e përshtatshmërisë së PF-Bilanci Mikronjësi ”

Frequency Percent Valid

Percent

Cumulative

PercentValid E përshtatshme 12 100 100 100

Totali 12 100 100

Tabela nr. A43 “Përshtatshmëria e PF-PASh – natyrës Mikronjësitë ”


CumulativePercent

Valid Pak e përshtatshme 2 16.7 16.7 16.7

E përshtatshme 10 83.3 83.3 100

Totali 12 100 100

Tabela nr. A44 “Përshtatshmëria e PF PASH – funksioneve Mikronjësitë ”


CumulativePercent

Valid Pak e përshtatshme 6 50 50 50

E përshtatshme 6 50 50 100Totali 12 100 100

Tabela nr. A45 Përshtatshmëria e PF_Cf – mdirekte Mikronjësi


CumulativePercent

Valid Pak e përshtatshme 2 16.7 16.7 16.7

E përshtatshme 10 83.3 83.3 100Totali 12 100 100

Tabela nr. A46 “Përshtatshmëria e PF_Cf – mindirekte-Mikronjësi


PercentCumulative

PercentValid Pak e përshtatshme 9 75 75 75

E përshtatshme 3 25 25 100

Totali 12 100 100





Tabela nr. A47 “Për kontabiliteti n e mikronjësive: Keni përdorur”


PercentCumulative

Percent

Valid n/a 20 32.8 32.8 32.8Kontabilitetin rritës 23 37.7 37.7 70.5

Kontabilitetin mbi bazëCash flow

18 29.5 29.5 100.0

Total 61 100.0 100.0

Tabela nr. A4 8 “ Shkalla e rëndësisë për llojin e kontabilitetit - Mikronjësitë ”

SKK 15 Kontabiliteti rritës


PercentCumulative

Percent

Valid 3 4.9 4.9 4.9

0 13 21.3 21.3 26.2

1 8 13.1 13.1 39.3

2 8 13.1 13.1 52.5

3 7 11.5 11.5 63.9

4 7 11.5 11.5 75.4

5 15 24.6 24.6 100.0

Total 61 100.0 100.0

Kontabiliteti Cash flow


PercentCumulative

Percent

Valid 0 13 21.3 22.4 22.4

1 19 31.1 32.8 55.22 2 3.3 3.4 58.6

3 14 23.0 24.1 82.8

4 8 13.1 13.8 96.6

5 2 3.3 3.4 100.0

Total 58 95.1 100.0Missing 999 3 4.9Total 61 100.0





A) Rezultatet mbi Pasqyrat financiare dhe raportimi financiar për qëllimetatimore

Rezultatet sipas profesionistëve

Tabela nr. A49 “Për furnizimin me informacion për palët e interesuara dhekonkretisht për raportimin financiar për qëllime tatimore, a mendoni se

paketa e plotë e pasqyrave financiare e ndërtuar në lidhje me SNK/SNRF-tëështë: a) e Realizueshme ”


PercentCumulative

Percent

Valid Jo 3 4.9 5.1 5.1

Po 45 73.8 76.3 81.4

pa përgjigje 11 18.0 18.6 100.0Totali 59 96.7 100.0

Missing System 2 3.3Totali 61 100.0

Tabela nr. A50 “Për furnizimin me informacion për palët e interesuara dhekonkretisht për raportimin financiar për qëllime tatimore, a mendoni se

paketa e plotë e pasqyrave financiare e ndertuar në lidhje me SNK/SNRF-tëështë: b) e Përshtatshme ”


PercentCumulative

Percent

Valid Jo 5 8.2 8.8 8.8

Po 45 73.8 78.9 87.7

Pa përgjigje 7 11.5 12.3 100.0


Totali 61 100.0

Tabela nr. A51 “Për furnizimin me informacion për palët e interesuara dhekonkretisht për raportimin financiar për qëllime tatimore mendoni se duhettë ndërtoni: a) Njëpaketëtëpl otëtëpasqyr ave f inan ci are dhe mëpas tëbëni

modifikimet për raportimin f inanciar për qell ime tati more


PercentCumulative

Percent

Valid Jo 4 6.6 6.6 6.6

Po 43 70.5 70.5 77.0

Pa përgjigje 14 23.0 23.0 100.0Totali 61 100.0 100.0





Tabela nr. A52 “Për furnizimin me informacion për palët e interesuara dhekonkretisht për raportimin financiar për qëllime tatimore mendoni se duhettë ndërtoni: b) Dy paketa tëpl ota tëpasqyrave finan ciar e tëveçan ta, njërën për

rapor ti mi n e brendshëm dhe tj etrën (veças për rapor ti mi n f inanciar )


PercentCumulative

Percent

Valid Jo 5 8.2 8.3 8.3

Po 15 24.6 25.0 33.3

Pa përgjigje 39 63.9 65.0 98.3

22 1 1.6 1.7 100.0


Totali 61 100.0

Pyetesori i subjekteve

Tabela nr. A53 “Për raportimin financiar për qëllime tatimore, a mendoni sepaketa e plotë e pasqyrave financiare e ndërtuar në lidhje me SKK-të është:

a) E r eali zueshme ”


PercentCumulative

Percent

Valid Jo 4 6.3 6.3 6.3

N/A 5 7.9 7.9 14.3

Po 54 85.7 85.7 100.0

Totali 63 100.0 100.0

Tabela nr. A54 “Për raportimin financiar për qëllime tatimore, a mendoni se

paketa e plotë e pasqyrave financiare e ndërtuar në lidhje me SKK-të është:b) E përshtatshme ”


PercentCumulative

Percent

Valid Jo 9 14.3 14.3 14.3

N/A 6 9.5 9.5 23.8

Po 48 76.2 76.2 100.0

Totali 63 100.0 100.0





Tabela nr. A55 “Për furnizimin me informacion për palët e interesuara dhekonkretisht për raportimin financiar për qëllime tatimore mendoni se duhettë ndërtoni: a) Njëpaketëtëpl otëtëpasqyr ave f inan ci are dhe mëpas tëbëni

modi f ikimet për rapor timin f inanciar për qëllime tati mor e


CumulativePercent

Valid 9 14.3 14.3 14.3

Jo 4 6.3 6.3 20.6

N/A 3 4.8 4.8 25.4

Po 47 74.6 74.6 100.0

Totali 63 100.0 100.0

Tabela nr. A56 “Për furnizimin me informacion për palët e interesuara dhekonkretisht për raportimin financiar për qëllime tatimore mendoni se duhettë ndërtoni: b) Dy paketa tëpl ota tëpasqyrave f inanci ar e tëveçan ta, njërën për

rapor ti mi n e brendshëm dhe tjetrën (veças për rapor ti mi n f inanciar )


PercentCumulative

Percent

Valid 28 44.4 44.4 44.4

Jo 19 30.2 30.2 74.6

N/A 3 4.8 4.8 79.4

Po 13 20.6 20.6 100.0

Totali 63 100.0 100.0



Shtojcë

Pyetesor për profesionistët(Seksioni 1)

Të dhënat e grumbulluara nga pyetësorët

Zbatimi i Standardeve të Kontabilitetit. Raportimi Financiar dhe

Tatimor (Seksioni 2)

Zbatimi i Standardeve të Kontabilitetit. Raportimi Financiar dheTatimor (Seksioni 2/1)

Pyetesor për njësitë ekonomike(Seksioni 1)

Zbatimi i Standardeve të Kontabilitetit. Raportimi Financiar dheTatimor (Seksioni 2)

fq. 168 ÷ 184

Shtojcë



Shtojcë Pyetësor për profesionistët


Shtojcë .

UDHËZIME MBI PLOTËSIMIN E PYETëSORIT

Së pari ju falenderojmë për ndihmën që po jepni nëpërmjet plotësimit të këtijpyetësori.

Ky pyetësor është punuar për të evidentuar një pasqyrë të zbatimit të Standardeve

Kombëtare të Kontabilitetit (SKK), lidhjen me raportimin financiar për qëllime

fiskale si edhe për evidentimin e problemeve dhe nevojave që paraqiten gjatë fazës së

zbatimit të tyre. Ai do të shërbejë edhe si një bazë materiale për botën akademike.

Gjithashtu ky punim do të jetë hapi i parë i studimit mbi zbatimin e SKK dhe do të

jetë si një udhërrefyes për studime të mëtejshme në fushën e standardeve.

Për këto arsye lutemi që ju ta plotësoni me korrektësi këtë pyetësor. Ju

sigurojmë se të dhënat e plotësuara nga ana juaj do të jenë konfidenciale dhe atodo të shërbejnë vetëm për realizimin e qëllimit të sipërpërmendur.

Përveçse në mënyrë manuale, pyetësori mund plotësohet edhe elektronikisht

nëpërmjet programit Microsoft Word. Për këtë mjafton që ju të shënoni (klikoni) në

kutinë e zgjedhur prej jush gjatë përgjigjes së pyetjes. Pyetësori është i ndërtuar nëkatër seksione:

Seksioni i parë shërben për të marrë informacion mbi pozicionin tuaj në njësinë

ekonomike dhe formimin tuaj profesional.

Seksioni i dytë është ndërtuar për të evidentuar në mënyrë të përgjithshme shkallën e

njohjes dhe zbatimit të standardeve kombëtare të kontabilitetit. Nëpërmjet ketij

seksioni do të studiohet paketa e plotë e Standardeve Kombëtare të Kontabilitetit

(aktualisht gjithsej 15) si një risi në Shqipëri; se sa e nevojshme dhe e përshtatshme

është ajo me mjedisin ekonomiko-kontabël Shqiptar. Gjithashtu do te studiohet nese

paketa e plotë e pasqyrave financiare e ndërtuar në përputhje me SKK/SNRF është e

realizueshme dhe e përshtatshme për furnizimin me informacion për palët e

interesuara dhe konkretisht për raportimin financiar për qëllime tatimore.

Për çdo paqartësi Ju mund të kontaktoni nëpërmjet email në ndonjërën nga këtoadresa:

[email protected] [email protected]

mailto:[email protected]










PYETËSOR PËR PROFESIONISTËT

1. Emri Mbiemri

2. Rrethi

3. Gjinia Mashkull Femër

4. Mosha 22 – 30 vjeç 31 – 40 vjeç 41 – 60 vjeç mbi 60 vjeç

5. Arsimi Juaj I lartë I Mesëm I mesëm Profesional Tjetër

6. Profesioni

Kontabilist

Kontabilist i Miratuar (KM)

Ekspert Kontabël i Regjistruar (EKR)

Tjetër

7. Pozicioni në punë: I punësuar I vetëpunësuar

8. A merrni pjesë në ndonjë shoqatë?

IKM SHFKSH Të tjera Asnjë

9. Sa shpesh trajnoheni për njohjen me SKK apo me SNK?

Asnjëherë 0÷1 vit 1÷ 3 vjet mbi 3 vjet(nëse përgjigjeni pozitivisht kalo në pyetjen 10, në të kundërt kalo në pyetjen 12)

10. Sa është kohëzgjatja e një seance (periudhe) trajnimi.

0-1 javë 1-2 javë 2-4 javë 1-3 muaj mbi 3 muaj

11. A është e lartë kosto e trajnimit (e lartë i referohet faktit kur ajo është jo më e

vogel se 250 € )?Po Jo N/A

Seksioni 1





12. Sa e kontaktoni shoqatën në të cilën merrni pjesë për problematikat e hasura gjatë punës tuaj apo për nevoja të trajnimeve.

(Shkalla e matjes është nga 12 muaj - Shpesh, çdo 3 muaj - Mesatarisht, çdo 6 muaj

- Pak, çdo 1 vit -shumë pak dhe 0 muaj - Aspak)

Shpesh Mesatarisht Pak Shumë PakAspak

13. A e njihni organizmin profesional“Këshilli Kombëtar i Kontabilitetit”?

Po Jo N/A

14. Sa e kontaktoni Këshillin Kombëtar të Kontabilitetit për problematika të hasuragjatë zbatimit të kontabilitetit.

(Shkalla e matjes është nga 12 muaj - Shpesh, çdo 3 muaj - Mesatarisht, çdo 6muaj - Pak, çdo 1 vit -shumë pak dhe 0 muaj - Aspak)

Shpesh Mesatarisht Pak Shumë PakAspak

15. A mendoni se“Këshilli Kombëtar i Kontabilitetit” i realizon siç duhet funksionete tij.

Po Jo N/A

(Nësë kësaj pyetje i përgjigjeniJo atëherë lutemi të përshkruani me pak fjalë arsyen)

16. Çfarë mendoni se duhet të ndryshohet në të ardhmen(këtu mund të shprehnimendimet tuaja në lidhje me Këshillin Kombëtar të Kontabilitetit, Shoqatat e

Kontabilitetit, trajnimet, zbatimin e SKK-ve, raportimin financiar për qëllimetatimore, etj që mendoni se ka nevojë për ndryshim ).





ZBATIMI I STANDARDEVE TË KONTABILITETIT

RAPORTIMI FINANCIAR DHE TATIMOR

1. Sa i njihni SNK-të Shumë mirë Mirë Pak Shumë pak Aspak

2. Sa i njihni SKK-të Shumë mirë Mirë Pak Shumë pak Aspak

3. Gjatë hartimit të pasqyrave financiare, shënoni cilat nga SKK-të zbatoni

SKK 1 SKK 2 SKK 3 SKK 4 SKK 5



4. Tregoni shkallën e rëndësisë në rend rritës nga 1 në 5 të SKK për punën tuaj

1 2 3 4 5

SKK 1

SKK 2

SKK 3

SKK 4

SKK 5SKK 6

SKK 7

SKK 8

SKK 9

SKK 10

SKK 11

Seksioni 2





SKK 12

SKK 13

SKK 14

SKK 15

5. A mendoni se paketa e plotë e SKK-ve (e përbërë gjithsej nga 15 standarde) është e përshtatshme për të dhënë një pamje të vërtetë dhe të sinqertë të aktivitetit tuaj?

Po Jo N/A

6. Për raportimin financiar për qëllime tatimore, a mendoni se paketa e plotë e pasqyrave financiare e ndertuar në lidhje me SKK është:

a) e realizueshme Po Jo N/A

b) e përshtatshme Po Jo N/A

7. Për raportimin financiar për qëllime tatimore mendoni se duhet të ndërtoni:

Po Jo N/A

Po Jo N/A

8. Listoni më poshtë disa nga elementet e pasqyrave financiare që kanë pasur ndikimnga legjislacioni tatimor

a) Një paketë të plotë të pasqyrave financiare dhemë pas të bëni modifikimet për raportiminfinanciar për qëllime tatimore.

b) Dy paketa të plota të pasqyrave financiare tëveçanta për raportimin e brendshëm dhe veças për raportimin financiar për qëllime tatimore.





9. Çfarë mendoni se është pengese në konstatimin dhe evidentimin e rënies në vlerë tënjë aktivi/inventari?

10. Çfarë mendoni se është pengese në evidentimin e një provizioni në pasqyratfinanciare?





ZBATIMI I STANDARDEVE TË KONTABILITETIT


(Shënim: Në këtë seksion përdorimi i shkallës së matjes nga shumë deri në aspak i

referohet nga 5 herë deri në 0 herë)

1. Gjatë zbatimit të SKK 1 çekoni (ose shënoni me x) çështjen/t e mëposhtme që kenizbatuar:

Ndryshimin në politikat kontabël Vlerësimi kontabël dhe ndryshimet e tyre

Korigjimi i gabimeve Ngjarjet pas datës së bilancit

2. Gjatë zbatimit të SKK 2 sa të përshtatshme janë pasqyrat financiare në lidhje meaktivitetin e subjetit tuaj në lidhje me:

Elementet epasqyravefinanciare

Shumë epërshtatshme

Epërshtatshme

Pak epërshtatshme

Aspak epërshtatshme N/A

Bilanci

Pasqyra e tëardhurave dhe

shpenzimeve

-Sipas natyrës

-Sipas Funksioneve

Pasqyra e cach-flow

-Sipas metodesdirekte

-Sipas metodësindirekte

Pasqyra endryshimit tëkapitalit

Shënimet spjeguese

Shënim: N/A do të thotë not applicable (pra e pa aplikueshme) dhe kjo fushë plotësohet vetëm në rastet kur nuk plotësohen fushat e tjera.

Seksioni 2/1





- Tregoni sa shpesh keni evidentuar NPF-të tuaja njësi gjeneruese të parasë:

Shumë Normal Pak Shumë pak Aspak

6. Gjatë zbatimit të SKK 6 (“Provizionet, pasivet dhe aktivet e kushtëzuara”)

- Tregoni sa shpesh keni krijuar provizione në subjektin tuaj:


- Tregoni se cilat nga provizionet e mëposhtme keni njohur në pasqyrat tuajafinanciare:

Provizionet e garancisë

Provizionet që lidhen me çështjet gjyqsore

Provizionet për pensionet

Provizionet për kostot e ristrukturimit

Provizionet që lidhen me kontrata me kushte rënduese

Tjetër (Ju lutemi specifikoni!)- Tregoni sa keni njohur aktive dhe pasive të kushtëzuara në pasqyrat tuaja

financiare:


7. Gjatë zbatimit të SKK 7“Kontabilizimi i qerave”, tregoni se cilat nga qeratë emëposhtme ju keni evidentuar në pasqyrat tuaja financiare:

Qera financiare

Qera e zakonshme

Asnjërën

8. Gjatë zbatimit të SKK 8 “Të ardhurat” tregoni shkallën e vështirësisë përevidentimin dhe vlerësimin e të ardhurave në pasqyrat tuaja financiare:






9. Gjatë ushtrimit të aktivitetit tuaj tregoni shkallën e zbatimit të SKK 9“Kombinimete njësive ekonomike”:


10. Gjatë ushtrimit të aktivitetit tuaj tregoni shkallën e zbatimit të SKK 10“Grandedhe forma të tjera të ndihmës”:


11. Gjatë zbatimit të SKK 11“Tatimi mbi fitimin” - Tregoni sa shpesh keni diferenca midis detyrimit të tatimit mbi fitimin për raportimkontabël dhe detyrimeve tatimore për efekte fiskale:


- Specifikoni arsyet e korigjimit të fitimit kontabël para tatim-fitimit:

Shpenzime të panjohura për efekte fiskale

Gabime

Tatim i shtyrë

Të tjera

- Sa shpesh keni evidentuar në PF-të tuaja tatimin e shtyrë:


12. Gjatë zbatimit të SKK 12“Efekti i ndryshimit të kursit të këmbimit” tregonishkallën e vështirësisë së evidentimit të efekteve të ndryshimeve të kurseve tëkëmbimit:






13. Gjatë ushtrimit të aktivitetit tuaj tregoni shkallën e zbatimit të SKK 13“Aktivet biologjike”:


14. Gjatë zbatimit të SKK 14“Trajtimi Kontabël i shoqërive të kontrolluara dhe pjesmarrjeve” tregoni shkallën e zbatimit:


15. Gjatë zbatimit të SKK 15, për kontabilitetin e mikronjesive:

- Keni përdorur:

Kontabilitetin rritës

Kontabilitetin mbi bazë cash-flow

- Tregoni shkallën e rëndësisë në rend rritës (nga 1 deri në 5) të:

1 2 3 4 5

Kontabiliteti rritës

Kontabiliteti mbi baze cash -flow

- Sa të përshtatshme mendoni se janë formatet e pasqyrave financiare për tëevidentuar aktivitetin e mikro-njësive ekonomike.

Elementet epasqyravefinanciare


Epërshtatshme

Pak epërshtatshme


Bilanci

Pasqyra e tëardhurave dhe

shpenzimeve





- Sipas natyrës

- SipasFunksioneve

Pasqyra e cach-flow

- Sipas metodësdirekte

- Sipas metodësindirekte

16. Çfarë mendoni se mund të ndryshohet në setin e Standardeve Kombëtare të

Kontabilitetit (SKK):



Shtojcë Pyetësor për Njësitë Ekonomike


UDHËZIME MBI PLOTËSIMIN E PYETËSORIT

Së pari ju falenderojmë për ndihmën që po jepni nëpërmjet plotësimit të këtijpyetesori.

Ky pyetësor është punuar për të evidentuar një pasqyrë të zbatimit të Standardeve

Kombëtare të Kontabilitetit (SKK), lidhjen me raportimin financiar për qëllime

fiskale si edhe për evidentimin e problemeve dhe nevojave që paraqiten gjatë fazës së

zbatimit të tyre. Ai do te shërbeje edhe si një bazë materiale për botën akademike.

Gjithashtu ky punim do të jetë hapi i parë i studimit mbi zbatimin e SKK dhe do të

jetë si një udhërrefyes për studime të mëtejshme në fushën e standardeve.

Për këto arsye lutemi që ju ta plotësoni me korrektësi këtë pyetësor. Ju sigurojmë se

të dhënat e plotësuara nga ana juaj do të jenë konfidenciale dhe ato do të shërbejnë

vetëm për realizimin e qëllimit të sipërpërmendur.

Përveçse në mënyrë manuale, pyetësori mund plotësohet edhe elektronikisht

nëpërmjet programit Microsoft Word. Për këtë mjafton që ju të shënoni (klikoni) në

kutinë e zgjedhur prej jush gjatë përgjigjes së pyetjes. Pyetësori është i ndërtuar në

kater seksione:

Seksioni i parë shërben për të marrë informacion të përgjithshëm mbi njësinë tuaj

ekonomike.

Seksioni i dytë është ndërtuar për të evidentuar në mënyrë të përgjithshme shkallën e

njohjes dhe zbatimit të standardeve kombëtare të kontabilitetit. Nëpërmjet ketij

seksioni do të studiohet paketa e plotë e Standardeve Kombëtare të Kontabilitetit

(aktualisht gjithsej 15) si një risi në Shqipëri; se sa e nevojshme dhe e përshtatshmeështë ajo me mjedisin ekonomiko-kontabël Shqiptar. Gjithashtu do te studiohet nese

paketa e plotë e pasqyrave financiare e ndërtuar në përputhje me SKK/SNRF-të është

e realizueshme dhe e përshtatshme për furnizimin me informacion për palët e

interesuara dhe konkretisht për raportimin financiar për qëllime tatimore.

Për çdo paqartësi Ju mund të kontaktoni nëpërmjet email në ndonjërën nga këtoadresa:

[email protected] [email protected]











PYETËSOR PËR NJESITË EKONOMIKE

1. Subjekti

2. Rrethi

3. Aktiviteti

4. Statusi Juridik: Sh. Kolektive Sh Komandite Shpk Sha

5. Aktiviteti: Prodhim Tregti me shumicë Tregti me pakicë Shërbime

6. Prej sa vitesh e ushtroni aktivitetin

0 – 5 vjet 5 – 20 vjet mbi 20 vjet

7. Numri i punonjësve në aktivitetin tuaj

0 – 10 11 – 50 50-250 mbi 250

8. Të ardhurat (në Milion Lek )

0÷2(ML) 2÷10ML 10÷40ML mbi 40 (ML)

9. Arsimi Juaj

I lartë I Mesëm I mesëm Profesional Tjetër

10. Profesioni

Menaxher

Ekonomist

Tjetër (specifiko)

11. Pozicioni Juaj në Punë

Seksioni 1





ZBATIMI I STANDARDEVE TE KONTABILITETIT


1. A keni dëgjuar se pasqyrat tuaja financiare duhet të plotesohen mbi bazën e

Standardeve të Kontabilitetit?Po Jo N/A

2. A mendoni se paketa e plotë e SKK-ve (e përbërë gjithsej nga 15 standarde) është e përshtatshme për të dhënë një pamje të vërtetë dhe të sinqertë të aktivitetit tuaj?

Po Jo N/A

3. Për raportimin financiar për qëllime tatimore, a mendoni se paketa e plotë e pasqyrave financiare e ndertuar në lidhje me SNK/SNRF është:

a) e realizueshme Po Jo N/A

b) e përshtatshme Po Jo N/A

4. Sa të përshtatshme janë pasqyrat financiare në lidhje me aktivitetin e subjetit tuajnë lidhje me:

Elementet epasqyrave financiare


Epërshtatshme

Pak epërshtatshme


Bilanci

Pasqyra e tëardhurave dheshpenzimeve

-Sipas natyrës

-Sipas Funksioneve

Pasqyra e cach-flow

-Sipas metodësdirekte


Pasqyra endryshimit tëkapitalit

Shënimet spjeguese

Seksioni 2





- Nëse jeni mikro-njësi ekonomike plotësoni tabelën e mëposhtme.

Elementet epasqyrave

financiare


Epërshtatshme

Pak epërshtatshme


Bilanci

Pasqyra e tëardhurave dheshpenzimeve

-Sipas natyrës

-Sipas Funksioneve

Pasqyra e cach-flow

-Sipas metodesdirekte


5. Për raportimin financiar për qëllime tatimore mendoni se duhet të ndërtoni:

Po Jo N/A

Po Jo N/A

6. Listoni më poshtë disa nga elementet e pasqyrave financiare që kanë pasur ndikimnga legjislacioni tatimor.

a) Një paketë të plotë të pasqyravefinanciare dhe më pas të bënimodifikimet për raportimin financiar përqëllime tatimore.

b) Dy paketa të plota të pasqyravefinanciare të veçanta për raportimin e brendshëm dhe veças për raportiminfinanciar për qëllime tatimore.





7. Çfarë mendoni se është pengesë në konstatimin dhe evidentimin e rënies në vlerë tënjë aktivi / inventari?

8. Çfarë mendoni se është pengesë në evidentimin e një provizioni në pasqyratfinanciare?

9. Çfarë mendoni se mund të ndryshohet në setin e Standardeve Kombëtare tëKontabilitetit (SKK):

doktoratura mirela ujkani fakulteti i ekonomise departamenti i kontabilitetit

Documents