1
ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง
“เศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว”พระราชทานพระราชดำารชแนะแนวทางการดำาเนนชวตแกพสกนกรชาวไทยมาโดยตลอดนานกวา 25 ป ตงแตกอนเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจ โดยทรงเนนใหการพฒนาจะตองทำาตามลำาดบขน โดยเรมจากตองสรางพนฐาน คอ ความพอม พอกน พอใชของประชาชนสวนใหญเบองตนกอน โดยใชวธการและอปกรณทประหยด แตถกตองตามหลกวชาการรวมทงการประยกตใชเทคโนโลยพนบานและเทคโนโลยสมยใหมทเหมาะสมเขาดวยกน เพอใหสอดคลองกบความตองการ สภาพแวดลอม และภมปญญาทองถน เมอไดพนฐานความมนคงพรอมพอสมควรแลวจงเรมปฏบต โดยเรมจากการพฒนาความเขมแขงของตนเองกอน แลวคอยพฒนาไปสชมชนเขมแขงในโอกาสตอไป
2
ซงมหาวทยาลยแมโจ-ชมพร กเปนหนวยงานหนงทมความเปนเลศทางดานการเกษตร พบวา การเลยงปลาดกลกผสม (Clarias macrocephalus x C. gariepinus) ในกระชงบนดนซงเปนรปแบบหนงทมวธการสรางไมยงยาก ตนทนไมสง อกทงยงใชแรงงานไมมาก ดวยการนำากระชงขนาด 2 x 2 x 1 เมตร มาขงบรเวณพนทเรยบ ไวกบหลกไม 4-6 หลก จากนน นำาผาใบกนนำามาปลงไปภายในกระชงใหมความสงจากพนประมาณ 30 - 50 เซนตเมตร เพอใชเกบนำา กเปนอนเสรจสน ดวย
3
อาหารปลาทเกษตรกรผลตอาหารขนใชเอง โดยใชอาหารปลาดกสำาเรจรปรวมกบกากสลดปาลมในปรมาณอตราสวน 1 ตอ 2 จะมตนทนในการผลตอาหารเหลอเพยง 14-15 บาทตอกโลกรม นอกจากน กมลวรรณ และคณะ (2555) พบวา การบำาบดนำาดวยระบบไฮโดรโพนกส เกษตรกรไมจำาเปนจะตองเปลยนถายนำาในระหวางการเลยงตลอดระยะเวลา 4 เดอน อกทงเกษตรกรยงไดผลผลตปลาดกลกผสมและผกบงจนควบคไปพรอมกน ซงองคความรตางๆ ของมหาวทยาลยแมโจ-ชมพร มสวนชวยทำาใหการเลยงปลาดกลกผสมมความงายและสะดวกมากยงขน จงเปนโครงการทมศกยภาพในการสงเสรมใหเกษตรกรใชเปนแนวทางในการประกอบอาชพใหมหรออาชพเสรม เพอนำาปลาดกลกผสมและพชผกทไดมาใชเปนอาหารภายในครอบครวหรอนำาไปขายเปนรายไดเสรมอกทางหนง ซงสอดคลองกบการดำารงชวตตามแนวทางการทำาการเกษตรแบบเศรษฐกจพอเพยง
1. ประวตและความสำาคญของการเลยงปลาดกลกผสม
ปลาดกลกผสมหรอปลาดกบกอย เปนปลาทไดมาจากการปรบปรงสายพนธขนมา เปนปลาดกลกผสมทเกดจาก
4
แมพนธปลาดกอยผสมกบพอพนธปลาดกยกษ ซงปลาดกยกษนจะมถนกำาเนดทอาฟรกา และมชอทางวทยาศาสตรวา Clarias gariepinus (African sharpteeth catfish) โดยประเทศไทยนำาเขาจากประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาวและจนบางสวนเปนปลาทมขนาดใหญ กนอาหารไดทกชนด ทนทานตอโรคและสภาพแวดลอมตางๆ ไดด แตขอเสยมเนอเหลวและสซด จงไมนารบประทาน สวนปลาดกอยมชอทางวทยาศาสตรวา (Clarias macrocephalus) เปนปลาพนเมองไทย โดยปลาชนดนจะมเนอรสชาตด แตขอเสยคอเลยงโตชา คอ ตองเลยงถง 6 – 8 เดอน และเมอนำาปลาทง 2 ชนดนมาผสมกนไดลกผสมทไดขอดของพอและแมไวในตวเดยวกน จงทำาใหมการเจรญเตบโตเรว และมเนอเปนสเหลองและไมเหลว
5
จงมรสชาตดคลายปลาดกอย และมชวงระยะเวลาทใชในการเลยงเพยง 80 – 100 วน จะไดปลาขนาด 3 – 4 ตวตอกโลกรม
2. ลกษณะและอปนสยทวไปของปลาดกลกผสม
ปลาดกลกผสม (C. macrocephalus x C. gariepinus) ไดรวมลกษณะทดเดนของพอแมพนธมาไวในตวเดยวกน กลาวคอ ลกษณะภายนอกและนสยการกนอาหารคลายกบปลาดกอยมาก มผวคอนขางเหลอง โดยเฉพาะลำาตวและหางจะเหนลายจดปะสขาวของปลาดกอยชดเจน แตเมอเจรญเตบโตเตมทจดปะสขาวนจะหายไป สวนลกษณะรปรางและลำาตวมลกษณะคลายกบปลาดกรสเซย ยกตวอยางเชน กะโหลกทายทอยจะมลกษณะแหลมเปน
ลกษณะทวไปของปลาดก
6
หยก 3 หยก หวมขนาดใหญและคอดหางจดปะสขาวเรยงตามขวางในระยะทปลายงเลก ดงนน การทจะดวาเปนปลาดกลกผสมหรอไม จะตองสงเกตดจากลกษณะหวปลาและลายขวางตามลำาตว เมอปลาเรมมอายไดประมาณ 3 สปดาหขนไป ปลาดกลกผสมนจะมจะงอยปากตำาลงและปากคอนขางกวาง มฟนทเพดานปากและมกระเพาะแทเปนรปตวเจและมลำาไลยาวประมาณ 0.8 เทาของความยาวลำาตว
7
ตามขนาดเลกเมอเปรยบเทยบกบขนาดของลำาตวและมหนวดบรเวณปาก สวนอตราการเจรญเตบโตของปลาดกลกผสมจะใกลเคยงกบปลาดกรสเซยทนำามาใชเปนพอพนธมาก
3. แหลงกำาเนดและถนอาศย
ปลาดกสามารถพบไดทวไปในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใต เชน ประเทศอนเดย พมา ไทย ลาว กมพชา ฟลปปนส เวยดนามและมาเลเซย สำาหรบประเทศไทยพบ ปลาดกชนดนในคลอง หนอง บง ตางๆทวทกภาค เปนปลาทอาศยอยในแหลงนำาจดทวไป แมในหนองนำาทมนำาเพยงเลกนอยกยงพบปลาดก เนองจากปลาดกเปนปลาทมอวยวะพเศษชวยในการหายใจ เชนเดยวกบปลาชอน ดงนนจงสามารถดำารงชวตอยไดในนำาทมออกซเจนเพยงเลกนอยและถงแมวานำาทคอนขางกรอยปลาดกกยงสามารถอาศยอยไดเปนอยางด
4. ลกษณะนสยของปลาดกลกผสม
8
ปลาดกลกผสมชอบหากนตามหนาดน มนสยวองไว สามารถขนมาอยบนบกไดทนนานกวาปลาชนดอนๆ รวมถงสามารถทจะอาศยอยในดน โคลน เลน และในนำาทมปรมาณออกซเจนตำาไดนาน เนองจากมอวยวะพเศษชวยในการหายใจนนเอง อาหารทปลาดกชนดนชอบกน สวนมากจะเปนอาหารจำาพวกเนอสตว แตถานำามาเลยงในบอกสามารถฝกใหกนอาหารจำาพวกพชได รวมถงสามารถฝกนสยใหปลาดกชนดนขนมากนอาหารบรเวณผวนำาแทนการหาอาหารกนตามหนาดนไดเชนเดยวกน
9
5. ขนตอนการเตรยมบอเลยงปลาดกลกผสมทผานการบำาบดดวยระบบไฮโดรโพนกส
5.1 ขนตอนการเตรยมบอเลยงปลาดกลกผสมทผานการบำาบดดวยระบบ
ไฮโดรโพนกส
ขนตอนเตรยมบอเลยงปลาดกลกผสม
2. ทำาโครงบอเลยงปลาดก1. กางกระชงปลาดกลกผสมเพอดขนาด
10
3. ลกษณะบอเลยงปลาดกลกผสมท
11
ขนตอนเตรยมบอปลกผกบงจน
ทำาโครงบอปลกผกบง 2. นำาผายางกนนำามาปไวกบ
12
3. ลกษณะบอผกบงจนท
13
ขนตอนเตรยมบอเลยงปลาดกลกผสมทผานการบำาบดดวยระบบไฮโดรโพนกส
1.ใชทอ พวซ เชอมบอทง 2 ไวดวยกน
โดยทอบนจะเปนทอ พวซ ขนาด 4 หน
สวนทอลาง จะเปนทอ พวซ ขนาด 1 นว
2. ใชสายรดสายไฟกบตวป มนำาไว
3. ใชตวป มนำาตวทเตรยมไวตดไวดานปลายทอ พวซ ขนาด 4 หน ดานบอผกบง
4. บอเลยงปลาดกลกผสมทผานการบำาบดดวยระบบไฮโดรโพนกส
14
15
5.2 การเตรยมผกบงทปลกดวยระบบไฮโดรโพนกส
1. ตดฟองนำาใหเปนลกสเหลยม
2. ใชสวานเจาะโฟมหนา 1 นว ใหไดรขนาด
1 นว ทมระยะหางร
3. เพาะเมลดผกบงจนในขยมะพราว
พรอมรดนำาในชวงเชา-เยน
4. นำาตนผกบงจนทเพาะไว
ใสในฟองนำา อนละ 3
16
4. นำาตนผกบงจนทเพาะไว
ใสในฟองนำา อนละ 3
17
5.3 ขนตอนการทำาปยนำาหมกปลา
1. ปลาสดทใชการทำา 2. บดปลาสดดวยเครองบดเนอ
โดยผานหนาแวนขนาด
3. ชงอตราสวนปลาสดและกากนำาตาล
4. ใชไมกวนใหเขากน แลวปดปาใหแนน ทงไว
18
5.4. การเตรยมและการปลอยลกพนธปลาดกลกผสม
ลกพนธปลาดกลกผสมทดควรหาซอมาจากหนวยงานภาครฐหรอฟารมเอกชนทเชอถอได โดยสงเกตบรเวณลำาตวปลาดกลกผสมจะมสลายหนออนและมแนวจปะสขาวขวางลำาตว ควรมขนาดเรมตนประมาณ 3 นวขนไป มสขภาพแขงแรงวายนำาไดปราดเปรยว บรเวณลำาตวไมมบาดแผล เวลาทเหมาะสมในการปลอยลกปลาควรเปนเวลาเชาตรมากกวาเวลาอนๆ เพราะวาเวลาดงกลาว อณหภมของนำายงไมรอนมากนก ปลาทปลอยจะมการปรบตวใหเขากบสงแวดลอมไดดกวา แตถาปลอยเวลาอน ใหนำาถงบรรจลกพนธปลาแชในนำาประมาณ 15-30 นาท เพอใหอณหภมของนำาภายในถงและภายนอกถงใกลเคยงกน แลวคอยๆ เทนำาภายในถงออกอยางชาๆ การเลยงปลาดกลกผสมทผานการบำาบดดวยระบบไฮโดรโพนกสควรเลยงทความหนาแนนประมาณ 100 ตวตอตารางเมตร โดยไมตองเปลยนถายนำาในระหวางการเลยง
19
ลกพนธปลาดกลกผสมทด สงเกตจากบรเวณลำาตวจะมสลายหนออน
20
6. ขนตอนการทำาอาหารขนเองเพอลดตนทนการเลยง
2. คลกเคลาใหเขากนปลอย
1. ชงอตราสวนอาหารปลาดกสำาเรจรป : กาก
สลดปาลม = 1 : 2
21
3. อดดวยเครองอดเมด โดยผานหนาแวนขนาด 2-3
มม. ประมาณ 2 ครง
4. ผงลมใหแหงแลวหกเปนทอน ยาว 2-4 มม.
กอนเกบอาหารใสกระสอบ
22
7. วธการเลยงปลาดกลกผสมทผานการบำาบดดวยระบบไฮโดรโพนกส
หลงจากทปลอยปลาดกลกผสมลงในกระชงบนดน และนำาแผนโฟมทปลกผกบงลงบอเปนทเรยบรอยแลว ในระหวางชวง 1-2 สปดาหแรก ปลาดกลกผสมจะยงไมกลาขนมากนอาหารทผวนำา การใหอาหารในชวงนอาจใหอาหารปลาดกสำาเรจรปขนาดเลก ประมาณ 2 สปดาห และควรใหในปรมาณนอยๆ วนละ 4-5 ครง และเมอปลาดกลกผสมเรมปรบตวไดและขนมากนอาหารทผวนำาดแลว จงคอยเปลยนมาใหอาหารทมสวนผสมของกากสลดปาลม วนละ 2 ครง (เชา-เยน) และ ควรหยดใหอาหารหลงจากทปลาไมขนมากนอาหารทผวนำา สวนในบอผกบงควรใสนำาปลาหมกสปดาหละ 0.25-0.50 ลตรตอ 1 ตน และควรหมนเตมนำาเพอรกษาระดบนำาใหอยระดบเดมและควรทำาความสะอาดป มนำาและทอนำาอยเสมอ ซงการเลยงดวยระบบนไมจำาเปนจะตองเปลยนถายนำาตลาด 4 เดอน
8. การเจรญเตบโตและผลผลตของปลาดกลกผสมและผกบงจน
23
ปลาดกลกผสมเปนปลาทมการเจรญเตบโตอยางรวดเรว เมอเลยงปลาไดประมาณ 120 วน ปลาดกชนดนจะมนำาหนกประมาณ 250-350 กรมตอตว และใหผลผลตสงถง 23-51 กโลกรมตอบอ โดยอตราการรอดตายประมาณ 68 เปอรเซนต ขนอยกบการจดการของเกษตรกร
สวนผกบงจนทปลกในระบบไฮโดรโพนกส นนเมอปลกไดประมาณ 15-20 วน กสามารถเกบเพอบรโภคหรอขายเพอสรางรายไดใหกบครอบครวอกทางหนง โดยผกบงจนจะใหผลผลตประมาณ 5-7 กโลกรมตอบอตอรน ขนอยกบการจดการของเกษตรกร
24
ตนทนและผลตอบแทนปลาดกลกผสมและผกบงจน (ตอการเลยง 1 ครง)
รายการ เงนสด (บ.)
รวม (บ.)
ตนทน
ลกพนธปลาดกฯ (144 ตว x 0.7 บ.)
100
870-1,420
อาหารปลา (32.2-71.4 กก. x 14 บ.)
450-1,000
เมลดผกบงจน 20อปกรณทใชในบอเลยงปลา(1,200 บ. / 4 รน)
300
รายได
ผลผลตปลาดกฯ (23-51 กก. X 50 บ.)
1,150-2,550 1,250-
2,690ผลผลตผกบงฯ (5-7 กก. X 20 บ.)
100-140
กำาไร 380-1,270
9. การเกบเกยวผลผลตและการตลาด
9.1 การเกบเกยวผลผลตแบบทยอยจบ (Partial Harvest)
ขอดของการเกบเกยวผลผลตแบบทยอยจบน จะทำาใหปลาดกลกผสมทเลยงไวมความหนาแนนลดลง ปลาดกลกผสมทมขนาดเลกมโอกาสไดรบอาหารและมการเจรญ
25
เตบโตดขน อกทงยงสามารถนำาเอารายไดมาใชเปนทนหมนเวยนเพอการเลยงปลาไดอกทางหนง โดยการเกบเกยวผลผลตแบบทยอยจบจะทำาหลงจากเลยงปลาดกลกผสมไดประมาณ 2.0-2.5 เดอน กสามารถเรมคดและจบปลาดกลกผสมบางสวนขายไดแลว และทยอยจบเดอนละหนงครง และจบทงหมดเมอเหนวาปลาดกลกผสมทเลยงไวมปรมาณนอย
9.2 การเกบเกยวผลผลตแบบจบทงหมด (Harvest)
การเกบเกยวผลผลตแบบจบทงหมด นจะเปนการจบปลาดกลกผสมเพยงครงเดยวเพอจำาหนาย
26
10. วถการตลาดของปลาดกลกผสม
การจำาหนายปลาดกลกผสม
การจำาหนายผกบง
27
เอกสารอางอง
กมลวรรณ ศภวญญ ยทธนา สวางอารมย ศลปชย มณขตย และ ณชาพล บวทอง.
๒๕๕๗. การเลยงปลาดกลกผสมดวยระบบนำาหมนเวยน. วารสารวจยและ
สงเสรมวชาการเกษตร ๑ : ๑๓ ๒๒– .กองเพาะเลยงสตวนำาชายฝง ฝายเผยแพร. มปป. การเพาะเลยงปลาดกบกอย.
กองเพาะเลยงสตวนำาชายฝง, ฝายเผยแพร สำานกพฒนาและถายทอด
เทคโนโลยการประมง, กรมประมง.ยทธนา สวางอารมณ กมลวรรณ ศภวญญ และ ณชาพล แกวชฎา. 2553. การเลยงปลา
ดกลกผสมในรองสวนปาลมนำามนดวยกากสลดปาลม. โครงการวจยนไดรบ
ทนอดหนนจากเครอขายการวจยและนวตกรรมเพอถายทอดเทคโนโลยสชมชน
ฐานราก สกอ. ภาคใตตอนบน, สำานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา
ปงบประมาณ 2551ยทธนา สวางอารมย กมลวรรณ ศภวญญ และ ณชาพล แกวชฎา. 2553. ผลของการ
28
เลยงปลาดกลกผสมรวมกบปลานลในสวนปาลมนำามน. โครงการวจยนไดรบ
ทนอดหนนจากเครอขายการวจยและนวตกรรมเพอถายทอดเทคโนโลยสชมชน
ฐานราก สกอ. ภาคใตตอนบน, สำานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา
ปงบประมาณ 2553สปราณ ชนบตร เตมดวง สมศร พรเลศ จนทรรชชกล สมเกยรต กาญจนคาร และ
ฐตพร หลาวประเสรญ. 2546. การปองกนโรคและกำาจดโรค.
ฝายเผยแพร สำานกพฒนาและถายทอดเทคโนโลยการประมง.กรมประมง.
29
จดบนทก......................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
.............
30
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
31
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
32
จดบนทก......................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
.............
33
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
34
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
35
จดบนทก......................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................
.............
36
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
37
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
จดบนทก......................................................................................................................
.............
38
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
39
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
40
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
จดบนทก......................................................................................................................
...................................................................................................................................
.............
41
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
42
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
43
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
...........................................................
........................................................................
