druŠtveni pokreti završni

7/26/2019 DRUTVENI POKRETI zavrni

1/19

NOVI POKRETI I POSTINDUSTRIJSKO DRUTVO

Pokreti i promjene

U svijetu koji se ubrzano mijenja sredinji problem politike sociologije je, kakokae francuski sociolog Alen Turen, razumijevanje procesa proizvodnje i kontroledrutvenih promjena

Ako se ita izvjesno moe re!i za vrijeme u kojem ivimo, onda je to da ivimo uvrijeme drutvenih promjena

"lasina sociologija je, od njenog osnivaa #gista "onta, pa nadalje, proizvela oveideje, ideju drutvenih promjena i ideju razvoja u jedinstvenu organiku metaforukoja je za svoj ishod imala gledanje na historiju kao na stalni i progresivnievoluicioni razvoj "ont je dijelio svoju teoriju o drutvu na drutvenu statistiku i

drutvenu dinamiku$oderno izuavanje drutvenih promjena odvija se u znaku dva dominatnateorijsko%metodoloka obrasca koja su se uspostavila u && vijeku'

a( funkcionalistiko%strukturalne kole ili sistemskog pristupa) i

b(dinamiko%procesualnog modela miljenja ili morfogenetskog pristupadrutvenim promjenama

*ritanski teoretiar +ntoni idens u uvodnim pasaima svoje knjige Posljedicemodernosti obrazlae put kojim nastoji da do-e do odgovora o prirodisavremenog drutva

idens smatra da je mogu!e ste!i znanje o drutvenom ivotu i obrascimadrutvenog razvoja koji se moe generalizovati idens poseban akcenat stavljana tri razlike koje odvajaju moderno drutvo od tradicionalnih drutvenih

poredaka Ta tri nekonstantna obiljeja su'

a( Brzina promjena, koja u modernim drutvima postaje izuzetna, aposebno vidljiva u tehnolokim promjenama)

b( irina i domet promjenakoje danas esto postaju globalne)c( .azliita unutranja prirodna modernih intitu!ija

U modernim drutvima glavni akteri i nosioci drutvenih promjena, ili bar njihovi

inicijatori, postaju drut"eni po#reti B$umergleda na drutvene pokrete kaojedan od glavnim naina putem kojih se moderna drutva prepravljaju i inovirajuKi$$iangovori o drutvenim pokretima kao o kreatorima drutvenih promjena

%$en Turen misli da su drutveni pokreti glavni historijski akteri i otudasociologija moe da se zasniva prvenstveno kao sociologija drutvenih pokretaPo Sme$eru, to su kolektivni napori da se izmijene, modi/kuju drutvene normei vrijednosti B$umerdodaje da su drutveni pokreti kolektivni poduhvati da seuspostavi novi poredak Turner i Ki$$ian smatraju da drutveni pokretipredstavljaju kontinuiranu kolektivnu aktivnost kojom se promoviu ili spreavajudrutvene promjene

0


2/19

Pokreti i drutveni kon1ikti

"lasino industrijsko drutvo, onako kako ga vidi drutvena teorija koja se oslanjana "arla $arksa i $aksa 2ebera, okre!e se oko drut"a rada 3a drutvo radakarakteristine su dvije centralne i me-usobno povezane regulativne ideje' kakoproizvesti to vie drutvenog bogatstva, i kako to bogatstvo raspodijeliti naklase Treba istovremeno obezbijediti dva zahtjeva koji se jedan drugomproturijee'

a( 3bog klasne podjele drutva i razliitih uloga distribucija je nejednaka)b( 4stovremeno mora u bar odre-enoj mjeri da bude i legitimna, da bi se

obezbijedio neophodni stepen stabilnosti i kohezije drutva

Tako da, Kozer kae da se drutveni kon1ikt moe odrediti kao borba okovrijednosti i zahtjeva za statusom, mo!i i rijetkim resursima, u kojoj ciljevisukobljenih grupa nisu samo u dobijanju eljenih vrijednosti, ve! i u neutralisanju,povredi ili eliminaciji rivala #n razlikuje latentne i manifestne interese drutvenih

grupa i socijalnih klasa a shodno tome grupne i klasne kon1ikte"ako kae francuski politolog &ori Di"er'e drutveni kon1ikti su rezultatkoalizije suprotstavljenih interesa

U savremenoj amerikoj teoriji najpoznatiji predstavnici pristupa pokretima sastanovita kategorija kon1ikta su Entoni O(era$ i )ar$ Ti$i

#beral nudi svoju teoriju mo(i$iza!ije Ta teorija uzima u obzir teoriju interesakao i teoriju drutvenih promjena #beral me-utim ide i dalje nastoje!i da istraii objasni socijalno%strukturne uslove koji pogoduju mobilizaciji protestnih pokreta

Tri su po njemu takve grupe uslova Prvi i minimalni uslov kolektivnog protesta su

zajedni*#i !i$je"i+ interei i ud(inapotencijalnih pripadnika pokreta 5rugo,da bi protestni pokret opstao, potrebni su or,aniza!iona ono"a i #ontinuitet"odt"a po#reta Tre!i vaan uslov koji pogoduje nastanku pokreta je vertikalnadimenzija veze i odnosi jednog nivoa kolektiviteta prema drugim u drutvu, anaroito prema onima viim na strati/kacionoj skali sistema

Tili, kao i #beral, prihvata teoriju mobilizacije ali u objanjenju drutvenihpokreta akcent stavlja na sljede!a pitanja' ko su akteri sukoba? Kako suorganizovani? Kakve odnose moi, solidarnosti i sukoba odravaju sa ostalimakterima? Kakvi su njihovi interesi i strategije? S kim su u interakciji, u kojimgranicama i kakvim ishodima?

Alen Turen izriito kae da su drutveni pokreti uvijek de/nisani drutvenimkon1iktom odnosno jasno odre-enim protivnicima

Turen razlikuje tri ono"na tipa po#reta'

a( Drut"eni po#retiu strogom smislu te rijei koji predstavljaju sukob okouspostavljanja kontrole nad kulturnim obrascima u odre-enom tipusocieteta)

b( -itorij#i po#reti, koji predstavljaju organizovano djelovanje za

uspostavljanje kontrole nad procesima prelaza iz jednog tipa societeta udrugi)

6


3/19

c( Ku$turni po#reti koji predstavljaju tip drutvenih pokreta u komepreobraaj kulturnih vrijednosti igra sredinju ulogu i gdje se drutvenikon1ikt pojavljuje unutar procesa preobraaja vrijednosti

Turenova koncepcijaPoznati francuski sociolog %$en Turensvakako spada u najui krug autora kojipridaju izuzetan teorijski znaaj prouavanju savremenih drutvenih pokreta #nnastoji da dokae da ideja drutvenog pokreta ima prvorazredan znaaj zasociologiju Takvo opredjeljenje zasniva na stavu da drutveni sukobi proizvodedrutveni ivot, a da u 7reditu drut"eno, 'i"ota (u#ti "atra drut"enihpo#reta8

Prikaz njegove koncepcije drutvenih pokreta Pavlovi! zasniva na knjizi .$a ipo,$ed 90:;istoricitet je neodvojiv od klasnih odnosa "lase su akteri koji sudjeluju u borbiza obezbje-enje kontrole nad historicitetom ?a taj nain dolazi do de/nicijedrutvenih pokreta kao organizovanog kolektivnog djelovanja putem koga se uodre#enoj konkretnoj historijskoj cjelini klasni akter bori za drutvenorukovo#enje historicitetom

3bog toga Turen ocjenjuje da drutveni pokreti nisu marginalna suprotstavljanjaporetku @ ve! centralne snage koje se me-u sobom bore za odluuju!u ulogu usamoproizvodnji drutva ini se manje opravdanom tvrdnja da drutveni pokretinisu znak krize i napetosti drutvenog poretka

B


4/19

Tri su, po njemu, bitna obiljeja drutvenog poretka'

0( ?aelo identiteta@ tj u ime koga)6( ?aelo suprotnosti @ tj protiv koga'B( ?aelo totaliteta@ odnosno, na kom se terenu borba odvija

3naajna su jo dva Turenova zapaanja o drutvenim pokretima Prvo, da jedrutveni pokret osoben, ali i najznaajniji tip drutvene borbe, u kojoj sukobmora da se odnosi na drutveni problem koji se ti!e cjeline drutva9upravo toodvaja djelovanje drutvenih pokreta od djelovanja grupa za pritisak(

4 drugo' $e postoji drutveni pokret bez negativne dimenzije 9poricanja,neprihvatanja, revolta() ali ni drutveni pokret koji bi bio na nju sveden

=naga iskljuivo usmjerena na razaranje poretka moe samo da otvori put novojrukovode!oj klasi ili novoj dravnoj vlasti #brnuto, drutveni pokret bez snagenegacije svodi se ubrzo na instrumentalizovani sukob, na borbu za uticaj izme-uinteresnih grupa unutar predstavnikog politikog sistema

Turenova analiza drutvenih pokreta razlikuje se od marksistikog stanovita unekoliko znaajnih taaka'

a( Pomjeranje teita drutvenih sukoba sa sukoba izme-u kapitala inajamnog rada u fabrici na sukobe izme-u vladaju!ih aparata i alijeniranihkorisnika Klasnu borbu shvata kao drutvenu borbu%

b( 5rutveni pokreti nisu samo drutveno kon1iktna, nego i kulturnousmjerena ponaanja

5rutveni pokreti' Cta je novoDTermin 7novi drutveni pokreti8 koristi se za pokrete koji dobijaju na znaaju odezdesetih godina && stolje!a U nove pokrete spadaju' studentski pokreti, pokretza gra-anska prava, enski pokret, pokret za ivotnu sredinu, pokret za mir, i unovije vrijeme anti%rasistiki pokreti, 7anti%politiki8 pokreti istone +vrope i drugi

Postoje dva osnovna aspekta zbog kojih se smatraju 7novim8 Prvo, posjeduju nizosobina zbog kojih se razlikuju od prethodnih drutvenih pokreta 5rugo, njihovnovi karakter potie od naina na koji se javljaju u kontekstu nove drutveneformacije) smatraju se novim zato to su primjer novih drutvenih i politikihodnosa

$ovi pokreti?

?ovi drutveni pokreti se razlikuju od ostalih zato to'

0( ?isu instrumentalnog karaktera, univerzalni su u svojim interesovanjima iesto podrazumijevaju protest u ime morala, a ne neposrednih interesaodre-enih drutvenih grupa)

6( 2ie su orijentisani na gra-ansko drutvo nego na dravu'a( 4zraavaju nepovjerenje prema centralizovanim birokratskim

strukturama i orijentisani su na promjene stavova javnog mnijenja, a neelitnih institucija)

E


5/19

b( 2ie su zainteresovani za aspekte kulture, ivotnog stila i ue!a usimbolinoj politici protesta nego za insistiranje na drutveno%politikimpravima)

B( #rganizovani su na neformalan i 1eksibilan nain, bar u pojedinimaspektima, pri emu izbjegavaju hijerarhiju i birokratiju, a ponekad ak i

ispunjavanje odre-enih kriterijuma za lanstvo)E( U velikoj mjeri zavise od masovnih medija preko kojih se upu!uju apeli,organizuju protesti i emituju efektne slike radi pobu-ivanja mate i emocija

javnosti

?ovi socijalni kontekst

Prvi stav je stav "lausa #fe%a koji tvrdi da relativan prosperitet drutvenedemokratije, visok nivo obrazovanja i porast zaposlenosti u sektoru usluga stvoriliuslove za pojavu novih drutvenih pokreta #fe smatra da nove obrazovanesrednje klase, kao to su studenti, doma!ice i korisnici socijalne pomo!i, reaguju

na univerzalistika interesovanja novih drutvenih pokreta #fe%ova analiza imaempirijsko uporite u tome to su ljudi s visokim obrazovanjem proporcionalnovie zastupljeni u drutvenim pokretima

5rugi stav se odnosi na stav Firgena >abermasa Po njegovom miljenju, zadiranjekomodi/kacije, kao posljedice razvoja potroake ekonomije i birokratskeposlijeratne socijalne drave, u ono to se ranije smatralo privatnim ivotomdoprinosi pojavi novih pokreta ?ovi drutveni pokreti javljaju se prevashodnoradi odbrane onoga to se naziva 7svijetom ivota8, odnosno, vrijednostizajednice i porodice Cirenje drave i trita, po >abermasu, ugroavatradicionalne motivacije i vrijednosti

% 4deju da drutveni pokreti postaju izraeni zbog promjena u drutvuuglavnom zastupaju oni koji se smatraju teoretiarima novih drutvenihpokreta 9Alen Turen i Alberto $elui( Turen je prvi razvio idejupostindustrijalizma, kao naina da sagleda novi kontekst drutvenihpokreta 5ok je industrijsko drutvo organizovano oko manufakturneproizvodnje, u posindustrijskom drutvu najvaniji resursi su znanje iinformacije

% $elui dodaje dvije nove konstatacije Turenovoj tezi'a( Postindustrijsko drutvo je globalizovan, me-usobno zavisan svjetski

sistem u kome ni za koga i ni za ta ne postoji ono to je ekstremno uodnosu na sopstvene granice)

b( 5rutvo je sve vie individualizirano' glavni igrai u drutvu vie nisugrupe koje de/nie njihova klasa, svijest, religiozno povezivanje ilietnicitet, ve! individualci koji moraju da se trude da svojim ivotimadaju smisao kroz drutveno djelovanje

% Postoji i tre!i nain da se sagleda nova dimenzija drutvenih pokreta "reig"elhun kae da se mogu smatrati novim za sociologiju utoliko to je onasad orijentisana tako da njihove aktivnosti smatra znaajnim "elhunkonstatuje, da je injenica da je radniki pokret u sutini marginalizovaoostale drutvene pokrete od sredine &4& stolje!a "ao to je pokazao arls

Tili, radniki pokret i drava su se razvijali paralelno 5avanje povlastica i

relativna spremnost dravne elite da reaguje na probleme radnika znaeda je i formu drave oblikovao radniki pokret

G


6/19

&IROVNI POKRETI

?astanak prvih mirovnih pokreta&ane mirovne ideje i inicijative

Fedan od najstarijih pokuaja da se ogranii oblast rata je tzv %m/#tioni*#ia"ez, jedan kvazireligijski savez ve!ine grkih plemena, koji je formiran jo prijesedmog vijeka stare ere lanice saveza su polagale zakletvu da !e ograniitisvoje akcije u ratu protiv drugih lanica 9tako je recimo bilo zabranjeno da seprilikom opsade gradova presijee opkoljenom gradu dotok vode(

>umanisti renesanse su bili protiv rata, a posebno je otro igosao varvarstvorata veliki holandski humanista Erazmo Roterdam#i ?jegov spis iz 0G0;godine Sladak je rat neiskusnih doivio je mnoga izdana i u narednim vijekovima,to je pokazivalo enju ljudi za mirom

2jerska sporenja i ratovi doveli su u 0H vijeku do sklapanja %u,z(ur#o,"jer#o, mira0GGG godine #vim mirom je prvi put priznato naelo cuius regio,eius religio,to jest *ija je zem$ja+ nje,o"a je i "jera Princip da ako je vladarneke pokrajine katolik 9ili protestant(, onda i njegovi podanici treba da budukatolici 9odnosno protestanti( @ uzima u obzir politiku stvarnost u =vetomrimskom carstvu @ to jest da su carski slojevi, a ne njihovi podanici mogli ubudu!eda odre-uju vjeroispovijest u svojoj zemlji

Tek !e sto godina kasnije 2estfalskim mirom 0HE


7/19

% 2jeni mir je mogu! samo me-u dravama ije je gra-ansko ure-enjerepublikansko

% $e-unarodni odnosi i me-unarodno pravo moraju se zasnivati naprincipima federalizma i autonomije slobodnih drava

% =tranac nije a priori neprijatelj ve! naprotiv, svaki gra-anin svijeta ima

pravo na gostoprimstvo u stranoj zemlji3ato se s pravom kae da "antov paci/zam podrazumijeva univerzalistikikosmopolitizam

$irovni pokreti poslije 5rugog svjetskog rata

U toku samog 5rugog svjetskog rata nije bilo ve!ih mirovnih aktivnosti, i u tompogledu postoji bitna razlika u odnosu na Prvi svjetski rat 2elika ve!ina ljudi na3apadu vjerovala je da je rat protiv >itlera istovremeno i neophodan i pravedan

To je bilo uzrokovano strahotama vladavine faizma i nacizma U ===. je 5rugi

svjetski rat bio prvenstveno odbrambeni otadbinski rat, i znatno je doprinio nesamo uvr!enju =taljinove vladavine nego i obnavljanju poljuljane vjere upobjedniku snagu ruske vojske

Priprema i tok 5rugog svjetskog rata pokazuju strahovit napredak ratne tehnike imasovnu primjenu brutalnih operacija

3avren je u znaku promocije novog mo!nog ratnog oruja #d tada zapoinjebjesomuna trka ne samo u koncencionalnom nego i u atom#omnaoru'a"anju #d prvog amerikog testiranja atomske bombe u julu 0:EGgodine, .usima je bilo potrebno tano etiri godine do prve sovjetske atomske

probe 9juli 0:E:( =jeveroatlanski vojni savez ?AT# je ve! prije toga bio formiran,a hladni rat izme-u 3apada i 4stoka je uveliko bio zapoeo

Prvu probu hidrogenske bombe obavili su Amerikanci marta 0:GE godine na*ikini ostrvima u Paci/ku

Potrebno je uoiti da je razvoj atomskog naoruanja bio uzrokovan ne samo5rugim svjetskim ratom ve! se odvijao i pod velikim uticajem hladnog rata injegove logike

=taro pitanje' da $i je za o(ez(je1enje mira potre(no pripremati e za ratraz"ijaju2i oru'je i ratnu tehni#u+ i$i manji"anjem naoru'anja iz(je2i rat

@ postalo je jo aktuelnijePedesete godine !e pro!i u znaku velikog broja atomskih proba i vojnomnadmetanju =A5 i ===.

Takav razvoj doga-aja izazvao je zabrinutost kod mnogih, a u prvom redu kodzemalja tre!eg svijeta, na ijim teritorijama su vrene atomske probe =redinompedesetih, oformljen je po#ret ne"rtanih koji je formulisao zahtjev zauspostavljanje moratorijuma na nuklearne probe

Albert Ajntajn i *ertrand .asel bili su me-u osnivaima Pagvakog pokreta ijicilj je bio da se mobiliu naunici u prevazilaenju barijera uspostavljenih hladnim

ratom, kako bi se njihove ekspertize iskoristile za me-unarodni mirovni pokret$irovni pokret u drugoj polovini dvadesetog vijeka javio se u 3 "e$i#a ta$aa

;


8/19

Pr"i je trajao od poetka pedesetih do sredine ezdesetih i bio je usmjerenprvenstveno proti" atom#e (om(e

Dru,i miro"ni ta$aje trajao od sredine ezdesetih do sredine sedamdesetih ibio je usmjeren proti" ameri*#o, rata u Vijetnamu

Tre2i miro"ni ta$aje trajao od sredine sedamdesetih do kraja osamdesetih iprotekao je u znaku nastojanja da e prije*i pota"$janje nu#$earnih ra#etau 4entra$noj i Ito*noj E"ropi

Tre!i mirovni talas' od 0:;: do 0:olandija i *elgija( nikli su jaki mirovni pokreti

U 2elikoj *ritaniji je opet u sreditu mirovnog pokreta bio 4ND, "ampanja zanulearno razoruanje Uprkos dolasku na vlast $argaret Taer, ili upravo zbogtoga, K?5 je dobio vrlo iroku podrku u javnosti

5vije mirovne inicijative zasluuju poseban osvrt To je najprije akcija enskogmirovnog kampa ispred nuklearne baze u rinam "omonu, koja je pokazalapovezanost mirovnog i neofeministikog pokreta, te da ene mogu do rtvovanjada budu uporne u svojim akcijama

5ruga inicijativa dola je 56789 ,odinelansiranjem Apela za evropsko nuklearnorazoruanje, u kome se odbijalo postavljanje kako ==6I tako i krstare!ih i Pering44 raketa i predlagalo uspostavljanje nuklearno slobodne +vrope od Poljske doPortugala, nezavisne kako od 2aingtona tako i od $oskve

U 4taliji je na veliko protivljenje nailo uspostavljanje baze sa krstare!im raketama

na =iciliji u "omizu U =kandinaviji je mirovni pokret tako-e bio jak i iv Posebnoje bila poznata norveka kampanja protiv nuklearnog oruja U Cvedskoj je


9/19

vladaju!a socijaldemokratska partija tako-e bila vrlo bliska ideji o nuklearnoslobodnoj +vropi U rkoj je %ndrea Papandreupotpisao +?5 Apel >olandskimirovni pokret je ak uspio da natjera vladu da odloi postavljanje krstare!ihnuklearnih raketa

Fedna od kljunih ideja E"rop#o, po#reta za nu#$earno razoru'anjebila jeideja o jednostranom nuklearnom razoruanju koju je prvi lansirao *ritanskipokret za nuklearno razoruanje 9K?5(

?eki poput zapadnonjema*#ih hri2an#ih miro"nih ,rupa, zagovarali suideju o postepenom jednostranom razoruanju

%meri*#i miro"ni po#ret je insistirao na strategiji zamrzavanja postoje!ihnuklearnih potencijala i bilateralnim pregovorima dvaju supersila

USPON I ISKUENJE NEO:E&INI;&%

Leminizam kao dvostruki pokret

U #ri$u :ran!u#e re"o$u!ije rodio e 0eminizam =amo dvije godine nakonto se pojavila, 5eklaracija o pravima ovjeka i gra-ana doivjela je svojufeministiku kritiku i alternativu ?apredne ene toga doba, predvo-ene #limp deu, ve! 0;:0 u 5eklaraciji o pravima ene i gra-anke stavljaju do znanjarevolucionarima da objavljena jednakost prava ljudi ne moe biti shva!ena samokao pravo i privilegija mukarca

No"i 0eminizam rodi!e se u revolucionarnom zanosu #rajem ezdeetih,odina


10/19

= niu dire#tno umjereni prema "$ati+ o#renuti u drut"u ipojedin!ima>

= nemaju #$ani #ara#ter i ono"u>= po#reti u o#o jedno, pitanja i$i pro($ema ?in,$e iue

me"ement@>= autonomni u u odnou na potoje2e po$iti*#e partije i

or,aniza!ije+ i uopte rezer"iani prema intitu!ijama>= manje i$i "ie u indi0erentni prema ideo$o#im podje$ama>= opredje$juju e za nenai$ne o($i#e dje$o"anja i #orite no"e

metode i 0orme a#!ije ?zapojedanje u$i!a i tr,o"a@>= #orite no" jezi#+ atra#ti"ni medij#i natup+ ,rade no"u

opozi!ionu i$i a$ternati"nu po$iti*#u #u$turu9

Leministiki pokret jedan je od rijetkih pokreta koji je na znaajan nain prisutan iu kategoriji klasinih i u grupi novih ili alternativnih pokreta

Prema analizi Ute .arhard, paralela izme-u starog i novog feministikog pokretasadri sljede!e karakteristike'

% novi enski pokret nije institucionalizovan u klasinom udruenju ili usavezu nema formalno rukovodnstvo ve! vie predstavlja mreumnogobrojnih grupa)

% najvaniji princip ovog pokreta ena je autonomija odnosno nezavisnost oddrugih politikih grupacija, a isto tako samoupravljanje i samoorganizacija)

% zajedno sa drugim drutvenim pokretima novi enski pokret prua otporbirokratizaciji, predstavlja opoziciju negativnim efektima industrijskog rastai postoje!e vojne sigurnosti koja ugroava ovjeanstvo)

% za razliku od starog enskog pokreta koji je prihvatio tradicionalnu podjelu

rada, novi enski pokret podvrgava radikalnoj kritici postoje!u pdojelu radapo polovima, dovode!i u pitanje drutvo rada u cjelini

+mancipacija ene koja se zalae za klasini feministiki pokret usmjerena je ponjenom tumaenju na slobodu u pravu i politikoj dravi iz ega proistieredukovanje feministikog pokreta na pokret ljudskog prava Pojam emancipacijaformulisan je u novom feminizmu a bitno je razliit od emancipacije enashva!ene u klasinom gra-anskom pokretu za ravnopravnost ena

?ova paradigma unosi dva komplementarna znaenja u savremeni pojamemancipacije' emancipaciju drave i institucije uopte kao i emancipaciju od voljeza mo! i vlast 4z ovog moemo zakljuiti da novi feminizam istovremenopredstavlja radikalnu kritiku stare i koncipiranje nove teorijske i praktineparadigme

4 faza' eksplozivni uspon neofeminizma

Prva faza, faza ra-anja i brzog uspona novog enskog pokreta traje od krajaezdesetih godina do druge polovine sedamdesetih godina

Tu imamo tri glavna plana'

a( u pogledu sadraja i akcione usmjerenostib( novih organizacionih oblikac( novih metoda akcije

0I


11/19

U sadrinskom smislu, ovo vrijeme moemo oznaiti kao fazu reformulisanja tzvenskog pitanja i rede/nisanja feministikog pokreta i njihovih ciljeva Taj processe odvija pod poznatim sloganom li!no je politi!ko, privatno je javno

#vu fazu karakterie formiranje mnogobrojnih enskih grupa, oformljenje prvihtzv enskih centara

?aje!i oblik povezivanja su tzv !on!ioune A raiin, ,roup 9grupe zapodizanje svijesti ena o drutvenim pitanjima(

?acionalna konferencija Po#reta za o$o(o1enje 'ena2elike *ritanije, odrana0:;I godine, formulie sljede!a etiri zakljuka'

0 dostupnost sredstava za spreavanje zae!a i sloboda prekida trudno!e)6 besplatno i svima dostupno uvanje djece)B jednake anse u obrazovanju i profesiji)E jednako pla!anje mukog i enskog rada)

etiri godine kasnije, ovi zahjevi su dopunjeni'G za pravnu i /nansijsku nezavisnost)H protiv diskriminacije lezbejki

Pod geslom 7Mene zajedno su jake8 u =. ?jemakoj se poetkom sedamdesetihgodina veliki broj ena i neofeministikih akcionih grupa ukljuuje u tzv 7Akciju60


12/19

#d sredine osamdesetih zapoinje tre!a faza u razvoju neofeministikog pokretaTo je faza izvijesnog zamora novog feminizma, ili kako pie Lrigga >aug, u svomuvodnom tekstu za knjigu Pokret ena u svijetu @ 3apadna +vropa, periodklonulosti pokreta

$e-u aktivistkinjama i pripadnicama neofeministikog pokreta sve je manjeentuzijazma i spremnosti na svakodnevno praktino angaovanje u akcionimgrupama i pokretu

3apaa se izvijesna nezainteresovanost i ravnodunost prema feminizmu

Faaju tako-e i sukobi i nesporazumi me-u razliitim segmentimaneofeministikog pokreta

'(anziva novog konzervativizma ukljuivala je povratak starim vrijednostima,me-u kojim klasina, u osnovi patrijarhalna porodica, ima ulogu jednog odznaajnih nepolitikih stubova potpore poretka

Pomjeranje politikog klatna udesno pogodovalo je ofanzivi i usponuantifeministikog pro%life pokreta 9pokreta za zatitu ivota fetusa( To je doveloak do toga da je u =A5 ukinuto pravo ena na pobaaj

=uoen sa ozbiljnim iskuenjima, neofeministiki pokret nalazi se na raskr!u

Prva antinomija na kojoj se pee novi feminizam jeste antinomijajednakostrazli!itost ?ovi feminizam s pravom zahtijeva uozbiljenje stvarnejednakosti izme-u mukaraca i ena

5ruga antinomija koja pritiska novi feminizam je dilema zajedno ili odvojenoPostoje razlozi zbog kojih se aktivnost neofeministikih grupa oslanja na

angaman ena, ali pitanje ravnopravnosti polova ne moe se rijeiti bezangamana mukaraca

Tre!a, i moda najznaajnija antinomija, odnosi se na strategiju pokreta i naodnos prema socijalnom kontekstu, i moe se de/nisati kao dilema i

protivrje!nost izme#u politi!kog i nepoliti!kog ?eofeminizam je odbacivaoklasinu politiku opciju, a za politiku atikulaciju i promociju svojih zahtjevakoristio je prije svega novoformiranu politiku partiju 7zelenih8

EKOOKI POKRETI I ;EENE P%RTIJE

+koloki pokret @ paradigma novih drutvenih pokreta

?ije lako odrediti datum ro-enja bilo kod drutvenog pokreta, a ekolokogpogotovu ?akon burne 0:H


13/19

= pravom se moe re!i da su ekoloki pokreti obrazac ili paradigmanovihNalternativnih drutvenih pokreta

3atitarstvo kao protoekoloki pokret' konzervacionistiki i pokreti ouvanja

prirode=matra se da se korijeni modernog ekolokog pokreta mogu na!i u /lozofskom,literarnom i romantino%prirodnjakom pokretu pod nazivom transcendentalizamPokret se pojavio u ?ovoj +ngleskoj 9=A5( u prvoj polovini &4& vijeka lavnoobiljeje tog pokreta lei u vjerovanju u viu realnost od one koja se moepotvrditi iskustvom, kao i u postojanje vie vrste znanja nego to je ono to semoe dosegnuti ljudskim razumom

Pokret transcendentalizma je bio pod uticajem dvije velike /gure ekoloke mislitog doba) jedan od njih bio je pjesnik i esejist .alf 2aldo +merson, a drugiprirodnjak i pisac >enri 5ejvid Toro

+merson je ve! u svojoj prvoj i za ekoloku misao najznaajnijoj knjizi, Priroda,izjavio da je priroda vjena i tvrdio da je ona u stanju da se oporavi od ovjekovihpogrenih postupaka

Toro je bio mnogo vie zatitniki orijentisan Tako je nastala njegova najpoznatijaknjiga o mjestu gdje je proveo jedan dio vota, Va$den+ i$i 'i"ot u umi ?57C@9U odnosu na civilizacijski progres bio je prilino pesimistian

?ijedan od njih dvojice nije preduzeo sistematsku analizu efekata koje ljudi imajuu odnosu na prirodu okolinu Taj posao !e u Americi me-u prvima uraditi 5ordPerkins $ar, koji !e u knjizi ovjek i Priroda dokazati kako ljudska aktivnost moeda prouzrokuje dramatina i nepovratna ote!enja na zemlji

"ada su =A5 u pitanju, transcendentalisti su pripremili duhovni teren z pojavuprvih pretea modernih ekolokih pokreta U sluaju =A5, istovremeno saubrzanjem industrijskog razvoja dolazi do strahovitog ubrzanja urbanizacije, na

jednoj, i osvajanja relativno nenastanjenih i netaknutih prirodnih prostora nadrugoj strani

Pod uticajem te prve novoformirane ekoloke javne svijesti dolo je 0


14/19

2e! poetkom ezdesetih godina dobija na poletu Pokret za gra-anska prava kojije svojim masovnim protestima protiv rasne segregacije i diskriminacije crnakogstanovnitva obiljeio itavu tu deceniju

5vije velike politike /gure tadanjeg amerikog drutva nasilno odlaze sadrutvene scene ?ajprije je 0:HE ubijen Kenedi, da bi kasnije ista sudbinazadesila i +artina utera Kinga ?akon pogibije "enedija "ongres =A5 donosi teiste 0:HE godine-akon o civilnim pravima

?ezadovoljne ene pod uticajem .eti /ridenorganizuju jake feministike grupekoje 0:HH formiraju ?acionalnu organizaciju za ene, koja insistira na idejama

jednakosti i slobode i za ene ?jihove zahtjeve !e tek 0:;6 godine prihvatiti"ongres donose!i0mandman o jednakim pravima, koji je u potpunosti izjednaiopred zakonom ene sa mukarcima

Tiho prolje!e 9Karson(

Pokret za zatitu prirode pojavom knjige Ra!he$ 4aronTiho prolje!e dobio je0:H6 godine veliki zamah

?jena slika gradi!a u srednjoj Americi bez cvrkuta prica, koje su izumrle zbogupotrebe pesticida i herbicida, probudila je ekoloku svijest mnogih Amerikanaca ipodstakla ih na akciju ?a oko 0GIII univezitetskih koleda i u oko 0IIIIsrednjih kola odravani su posebni protestni asovi posve!eni zatiti prirode

Lormirane su brojne ekoloke organizacije i razliite grupe za zatitu prirode

$e-u prvim takvim velikim organizacijama bili su' Lond za odbranu okoline,Prijatelji 3emlje, 3eleni mir

+tika 3emlje 9Oeopold(

Ameriki prirodnjak i ljubitelj uma %$do eopo$dse s pravom smatra osnivaemetike 3emlje #n formulie prve principe etike -emlje +tika 3emlje po njemupredstavlja tre!i stepen u razvoju etike) prva dva su etiki odnosi izme-upojedinaca i etiki odnosi pojedinaca i drutva +tika 3emlje jednostavno proirujegranice zajednice ukljuuju!i u nju tlo, vode, biljke i ivotinje, ili kolektivno'

zemljuOeopold formulie i generalno pravilo etike 3emlje' jedna stvar je sa etikogstanovita u redu kada nastoji da sauva integritet, stabilnost i ljepotu biotikezajednice

Populaciona bomba 9+rlich(

Pau$ Er$i!hkoji je svojom knjigom iz 0:H


15/19

+rlich, poput nekada $altusa, zakljuuje da se vrijeme udvostruavanjastanovnitva strahovito skra!uje i da bi za narednih devet vijekova, ukoliko bitrend ostao isti, na 3emlji ivjelo ezdeset hiljada triliona ljudi

=pecijalizirana agencija U?%a za ishranu i poloprivredu, LA#, dola je do zakljukada porast prehrambenih proizvoda u svijetu ne prelazi 0 godinje, dok svjetskostanovnitvo raste dva puta bre

+rlich je tako-e upozorio i na nezgodnu injenicu da je EI stanovnitvanerazvijenih zemalja mla-e od 0G godina, to znai da talas reproduktivnosposobnog stanovnitva tek dolazi

?eformalni zakoni ekologije 9Kommoner(

Ameriki biolog Barr 4ommoneru svojim knjigama 3atvoreni krug 90:;6( i=klopiti mir sa planetom 90:;G( suoio se sa ekolokom krizom, koja po njegovom

miljenju proizilazi iz injenice da ljudi ive u dva razliita, odvojena isuprotstavljena svijeta Fedan je svijet prirodna biosfera, a drugi je od straneovjeka napravljena tehnosfera

Kommoner je formulisao nekoliko bazinih ekolokih zakona kojima se rukovodiekosfera

% Prvi takav zakon glasi' Sve je povezano sa svaim 3a razliku odtehnosfere, prirodna ekosfera je izgra-ena kao mrea u kojoj je svakisastavni dio povezan sa mnogim drugima .iba nije samo riba, ve! iproizvo-a organskog otpada kojima se hrane mikroorganizmi i vodenebiljke

% 5rugi zakon ekologije glasi' Sve nekada mora da ode =ve to jeproizvedeno bi!e iskoriteno i mora!e nekuda da ode U tehnosferidominiraju linearni procesi ?a kraju svake takve linije je uvijek otpad, kojipredstavlja nasrtaj, ugroavanje samoodrive ekosfere

% Tre!i ekoloki zakon glasi' Priroda zna najbolje =vaki ekosistem jekonzistentan sa samim sobom) njegove mnogobrojne komponente sukompatibilne sa svakom drugom i sa cjelinom

% etvrti zakon se moe izraziti idejom Nema besplatnog ruka =vako

iskrivljavanje i izvrtanje ekolokog krunog ciklusa ili svako nametanje tomkrugu inkopatibilnih komponenata neizbjeno vodi ka tetnim i kodljivimefektima U tehnosferi dug se moe tolerisati, jer se novom proizvodnjommogu stvoriti dobra kojima !e se dug platiti

5an 3emlje 9+arth 5aQ(

"rajem ezdesetih godina serija alarmantnih ekolokih informacija poela jespontano da okuplja ljude oko ideje zatite ivota na planeti 3emlji Tako jero-ena ideja da se ustanovi 5an 3emlje, a inicijativa se pripisuje senatoru

?elsonu, iz drave 2iskonsin

0G


16/19

Prvo masovno obiljeavanje 5ana 3emlje odrano je u S%D FF9 apri$a 56G8 saidejom da se vladi u 2aingtonu, kao i javnosti u cjelini, pokae da postoji jak imasovan ekoloki pokret

U odgovoru na takvo raspoloenje gra-ana "ongres =A5 je uskoro donio 3akon onacionalnoj politici zatite okoline, kojim je ustanovljena Agencija za zatituokoline

#biljeavanje 5ana 3emlje podstaklo je usvajanje-akona o !istoj vodi, -akona o!istom vazduhu i -akona o ugroenim vrstama

.a-anje savremenog ekolokog pokreta 944(

ranice rasta 9.imski klub(

4ste 0:H


17/19

%rne Naeodrao je u *ukuretu predavanje u kome je izloio svoju koncepcijudubinske ekologije

4zloio je shvatanje prema kome postoje dvije vrste ekolokih pokreta' povrniekoloki pokreti duboki ekoloki pokret

"ljuna razlika izme-u te dvije vrste pokreta je u tome to se prvi baveposljedicama, a drugi dubljim razlozima koji se tiu principa na kojima poiva savivi svijet

3a povrne ekoloke pokrete moemo da kaemo da su antropocentrini, dok suduboki ekoloki pokreti ekocentrini

Arne ?aess je formulisao sedam principa dubinske ekologije i dubokih ekolokihpokreta'

1% 'dbacivanje slike !ovjeka u okruenju, u korist relacione predstave cjelina2polje

3% .ios(eri!ni egalitarizam 4 u principu 4 zahtijeva potovanje i divljenje svimna!inima i (ormama ivota

5% Principi diverziteta i simbioze6% 0ntiklasni stav 4 karateristika prirode je besklasni diverzitet7% .orba protiv zaga#enja i iscrpljivanja resursa8% Kompleksnost, a ne komplikovanost9% okalna autonomija i decentralizacija

5olazak i uspon 3elenih

Prve ekoloke partije

$alo se zna da prve ekoloke partije nisu bile formirane na tlu +vrope Prvapolitika partija koja je na izbore izala sa iskljuivo ekolokim programom bila jeUjedinjena ,rupa Tamanijekoja je uestvovala na izborima u Australiji aprila0:;6, ali nije osvojila nijedno poslaniko mjesto

$jesec dana kasnije, u maju 56GF formirana je prva nacionalna zelena partija na?ovom 3elandu, pod imenom Va$ue92rijednosti(

Prva partija tog tipa na tlu +vrope formira se u 2elikoj *ritaniji 56G3 godine

9;e$ena partija( 4deje za njen program su se velikim dijelom oslanjale nauvenu knjigu Ed"arda .o$dmita Plan opstanka% Te ideje su naglaavaleminimum prekida ekolokih procesa, maksimum ouvanja sirovina i energije, nultirast stanovnitva, i socijalni sistem koji bi ljudima omogu!avao da vie uivaju

Lormiranje i uspon zelenih partija u +vropi moe se podijeliti u nekoliko talasaPrvi talas traje od 0:;6 do 0:


18/19

% 5675' u Cvedskoj, 4rskoj i Portugalu)% 567F' u Lrancuskoj i dvije partije u Austriji

5ruga faza u razvoju zelenih partija nastaje nakon velikog i za mnogeneoekivanog izbornog uspjeha zapadnonjemakih 3elenih, tj od 0:


19/19

etvrto objanjenje ukazuje na duboke korijene koje ekoloki pokret ima ustudentskom pokretu i pokretu ?ove ljevice iz HI%ih godina

Tijesno povezan za prehodnim je i peti vid objanjenja koji akcenat stavlja nageneracijski jaz Teret !utanja, kojim je prekrivana nacistika prolost ?jemake,mlade generacije nisu vie mogle da izdre

?ajzad, esto objanjenje intenziteta ekolokih mirovnih pokreta vezano je zaspeci/nu geopolitiku situaciju podijeljene ?jemake >ladnoratovska nuklearnakonfrotacija 4stoka i 3apada stvorila je upravo u ?jemakoj kritiku svijest ipovoljni socijalni ambijent za jak antiratno orijentisani ekoloki pokret

Usponu 3elenih ila je na ruku i konjukturna struktura politikih okolnosti kojukarakterie relativno zatvorena struktura politikih imputa, kao i relativno slabastruktura politikih autputa

U pokrajinskim izborima, kao i u izborima za +vropski parlament, 3eleni suskrenuli na sebe panju medija, izgradili prve /nansijske resurse i stekliparlamentarnu vjetinu i kredibilitet, tako da su supjeli da i na nacionalnimizborima preskoe granicu od G i da u-u u *undestag

0:

druŠtveni pokreti završni

Documents