E DREJTA PENALEE DREJTA PENALE I I Pjesa e pPjesa e përgjithshmeërgjithshme

Me luftën kundër fenomenit penal, që ndryshe është quaj Me luftën kundër fenomenit penal, që ndryshe është quaj -tur dhe patologji sociale, merren dhe degë të tjera të së -tur dhe patologji sociale, merren dhe degë të tjera të së drejtës si kriminologjia, penologjia, kriminalistika etj. drejtës si kriminologjia, penologjia, kriminalistika etj.

E veE veççanta për të drejtën penaleanta për të drejtën penale është se ajo përcakton është se ajo përcakton momentet kryesore që përbëjnë dhe boshtin e kësaj lufte, momentet kryesore që përbëjnë dhe boshtin e kësaj lufte, përcakton përcakton kushtet e përgjithshme dhe të kushtet e përgjithshme dhe të VecantaVecantasipas të cilave një vepër mund të konsiderohet vepër sipas të cilave një vepër mund të konsiderohet vepër penale, sanksionet që parashikohen për autorët e tyre, si penale, sanksionet që parashikohen për autorët e tyre, si dhe rrethanat e vecanta (lehtësuesë dhe rënduese) dhe rrethanat e vecanta (lehtësuesë dhe rënduese) që duhet të meren parasysh nga gjykata, në procesin e që duhet të meren parasysh nga gjykata, në procesin e caktimit të tyre rast pas rasti.caktimit të tyre rast pas rasti.

Tre aspektet e së drejtës penale Tre aspektet e së drejtës penale moderne janë:moderne janë:

E drejta penale është një tërësi e normave të së E drejta penale është një tërësi e normave të së drejtës publike që parashikojnë ato vepra për të drejtës publike që parashikojnë ato vepra për të cilat janë parashikuar sanksione penale, të ndry cilat janë parashikuar sanksione penale, të ndry shueshme këto edhe në raport me personalitetin shueshme këto edhe në raport me personalitetin e autorit.e autorit.

Thelbin e së drejtës penale e përbën ajo pjesë e Thelbin e së drejtës penale e përbën ajo pjesë e saj, që emërtohet përgjegjësia penale duke vep saj, që emërtohet përgjegjësia penale duke vep ruar kjo në mënyrë të pavarur nga vullneti i aty ruar kjo në mënyrë të pavarur nga vullneti i aty re, interesat e të cilëve mbrohen.re, interesat e të cilëve mbrohen.

E drejta penale është e përbërë nga dy pjesë:E drejta penale është e përbërë nga dy pjesë:

Pjesa e përgjithshmePjesa e përgjithshme , ,e cila përfshin e cila përfshin tërësinë e parimeve të përgjithshme, të tërësinë e parimeve të përgjithshme, të rregullave të njëjta, të parashikuara në rregullave të njëjta, të parashikuara në Kushtetutë , Kushtetutë ,

në pjesën e parë të K.Penal, të cilat hedhin në pjesën e parë të K.Penal, të cilat hedhin themelet e përgjegjësisë penale. themelet e përgjegjësisë penale.

Këto parime janë të vlefshme për pjesën më të Këto parime janë të vlefshme për pjesën më të madhe të veprave penale specifike apo për madhe të veprave penale specifike apo për kategori të tyre, pa qënë e nevojshme të kategori të tyre, pa qënë e nevojshme të përsëriten, apo të përfshihen në figurën e përsëriten, apo të përfshihen në figurën e veprës penale konkrete, dhe që përcaktojnë veprës penale konkrete, dhe që përcaktojnë elementët dallues të veprave penale . elementët dallues të veprave penale .

Pjesa e posacmePjesa e posacmePjesa e posacmePjesa e posacme , ,e cila ka për objekt studimin e e cila ka për objekt studimin e

figurave konkrete të veprave penale të parashikuara figurave konkrete të veprave penale të parashikuara në dispozitat e vecanta të pjesës së posacme, në dispozitat e vecanta të pjesës së posacme,

sidomos elementët përbërës të tyre, si dhe sidomos elementët përbërës të tyre, si dhe rrethanat lehtësuese dhe rrethanat lehtësuese dhe rënduese në të cilat kryhen veprat penale nga rënduese në të cilat kryhen veprat penale nga

persona konkretë.persona konkretë. Përkufizimi i lartpërmendur ka një rëndësi të madhe, Përkufizimi i lartpërmendur ka një rëndësi të madhe,

res pektimi i të cilit në kushtet e një shoqërie res pektimi i të cilit në kushtet e një shoqërie demokratike, është një kusht si demokratike, është një kusht si ne quanonne quanon, për , për respektimin dhe mbrojtjen e të drejtave dhe të lirive respektimin dhe mbrojtjen e të drejtave dhe të lirive themelore të individit të mbrojtura me Kushtetutë, themelore të individit të mbrojtura me Kushtetutë,

Konventën Evropiane të të Drejtave të Njeriut dhe me Konventën Evropiane të të Drejtave të Njeriut dhe me akte të tjera kombëtare dhe ndërkombëtare.akte të tjera kombëtare dhe ndërkombëtare.

Percaktimi i veprës penalePercaktimi i veprës penale Duke përcaktuar veprën penale, si veprim ose Duke përcaktuar veprën penale, si veprim ose

mosveprim shoqërisht të rrezikshëm, të parashikuar me mosveprim shoqërisht të rrezikshëm, të parashikuar me ligj dhe të kryer me faj (dashje apo pakujdesi), ligj dhe të kryer me faj (dashje apo pakujdesi),

Kjo degë e së drejtës hedh bazat për një luftë efektive Kjo degë e së drejtës hedh bazat për një luftë efektive kundër kriminalitetit. kundër kriminalitetit.

Ajo synon të vendosë përpara përgjegjësisë penale Ajo synon të vendosë përpara përgjegjësisë penale vetëm ata persona që kryejnë vepra, të cilat plotësojnë vetëm ata persona që kryejnë vepra, të cilat plotësojnë kushtet e përkufizimit të sipërcituar si dhe garanton kushtet e përkufizimit të sipërcituar si dhe garanton ligjshmërinë në procesin penal. ligjshmërinë në procesin penal.

KREU IKREU INOCIONI DHE FUNKSIONET E SË DREJTËS PENALENOCIONI DHE FUNKSIONET E SË DREJTËS PENALE

1. Nocioni i së drejtës penale1. Nocioni i së drejtës penale 1.1. Sjellja devijuese dhe kriminaliteti1.1. Sjellja devijuese dhe kriminaliteti Nevojat dhe interesat e përbashkëta, si dhe rregullat për Nevojat dhe interesat e përbashkëta, si dhe rregullat për

sjelljen e anëtarëve në bashkësinë njerëzore janë supozimi sjelljen e anëtarëve në bashkësinë njerëzore janë supozimi themelor dhe kushti elementar për ekzistimin e saj. themelor dhe kushti elementar për ekzistimin e saj.

Rregullat e sjelljes varen nga karakteri i zhvillimit të shoqërisë. Rregullat e sjelljes varen nga karakteri i zhvillimit të shoqërisë. Natyra e tyre është e ndryshme, ashtu që sistemin normativ të Natyra e tyre është e ndryshme, ashtu që sistemin normativ të shoqërisë e përbëjnë normat morale, zakonore, juridike, etj. shoqërisë e përbëjnë normat morale, zakonore, juridike, etj. Por, cila do rregull ka kuptim vetëm nëse shkelja e saj paraqet Por, cila do rregull ka kuptim vetëm nëse shkelja e saj paraqet përjashtim, përkundër pranimit të përgjithshëm dhe respektit. përjashtim, përkundër pranimit të përgjithshëm dhe respektit.

Meqë çdo rregull, e formësuar nëpër norma të caktuara e Meqë çdo rregull, e formësuar nëpër norma të caktuara e përjeton fatin të jetë e cenuar, bashkësia shoqërore përpiqet përjeton fatin të jetë e cenuar, bashkësia shoqërore përpiqet që me forcë ta imponojë respektimin e tyre, duke identifikuar që me forcë ta imponojë respektimin e tyre, duke identifikuar shmangiet nga to si sjellje devijuese. shmangiet nga to si sjellje devijuese.

Cilësia e çdo sjelljeje njerëzoreCilësia e çdo sjelljeje njerëzore Cilësia e çdo sjelljeje njerëzore si devijuese nuk është Cilësia e çdo sjelljeje njerëzore si devijuese nuk është

e natyrshme, por determinim social: asnjë sjellje e natyrshme, por determinim social: asnjë sjellje njerëzore nuk është devijuese vetvetiu, por në njerëzore nuk është devijuese vetvetiu, por në relacion me normat e caktuara shoqërore. relacion me normat e caktuara shoqërore.

Nga këtu, nocioni për sjelljen devijuese nuk është Nga këtu, nocioni për sjelljen devijuese nuk është deskriptiv, por nocion askriptiv. deskriptiv, por nocion askriptiv.

Ai nënkupton gjykim negativ të shoqërisë, sipas të cilit Ai nënkupton gjykim negativ të shoqërisë, sipas të cilit sjellja e tillë shmanget nga ndalesat ose urdhrat e sjellja e tillë shmanget nga ndalesat ose urdhrat e caktuara gjithë përfshirëse dhe paraqet shkak për caktuara gjithë përfshirëse dhe paraqet shkak për reaksionin shoqëror për shkak të korrigjimit të sjelljes reaksionin shoqëror për shkak të korrigjimit të sjelljes së individit. së individit.

Sipas definimit sociologjik,Sipas definimit sociologjik,

Sipas definimit sociologjik, Sipas definimit sociologjik, Nnocioni për sjelljen kriminale unifikohet me Nnocioni për sjelljen kriminale unifikohet me nocionin për sjellje asociale me të cilën individi vjen në nocionin për sjellje asociale me të cilën individi vjen në konflikt me normat sociale. konflikt me normat sociale. Ky definim depërton në strukturën socio lo gjike dhe Ky definim depërton në strukturën socio lo gjike dhe kuptimin e rregullave të sjelljes të imponuar nga grupi kuptimin e rregullave të sjelljes të imponuar nga grupi social, si dhe shkaqet e proceseve individuale që social, si dhe shkaqet e proceseve individuale që inklinojnë nga ato rregulla, por rrezikon t’i jep përgjigje inklinojnë nga ato rregulla, por rrezikon t’i jep përgjigje pyetjes: cila sjellje është krimi nale? pyetjes: cila sjellje është krimi nale? Qasja sociologjike është relevante për të drejtën Qasja sociologjike është relevante për të drejtën penale në masë në të cilën e sqaron dimensionin penale në masë në të cilën e sqaron dimensionin material, sociologjik të nocioneve penalo-juridike.material, sociologjik të nocioneve penalo-juridike.

Për definimin juridik, kriminale janë sjelljet që janë të Për definimin juridik, kriminale janë sjelljet që janë të ndaluara me normat e së drejtës penale. ndaluara me normat e së drejtës penale.

Sjellja e njeriut pavarësisht nga karakteri i saj asocial, Sjellja e njeriut pavarësisht nga karakteri i saj asocial, dëmi i tij për të tjerët ose shoqërinë në përgjithësi bëhet dëmi i tij për të tjerët ose shoqërinë në përgjithësi bëhet penalo-juridikisht relevant edhe atëherë kur është i penalo-juridikisht relevant edhe atëherë kur është i ndaluar me Kodin penal dhe kur për sjellje të tillë është ndaluar me Kodin penal dhe kur për sjellje të tillë është paraparë dënim apo sanksion tjetër. paraparë dënim apo sanksion tjetër.

Bëhet fjalë për definim formal ose pozitivo-juridik të Bëhet fjalë për definim formal ose pozitivo-juridik të kriminalitetit. kriminalitetit.

Ai, përkundër definimit sociologjik nuk përgjigjet në Ai, përkundër definimit sociologjik nuk përgjigjet në pyetjen: pse një sjellje llogaritet si kriminale? pyetjen: pse një sjellje llogaritet si kriminale?

Bëhet ajo kriminale për arsye se është e shpallur si Bëhet ajo kriminale për arsye se është e shpallur si vepër penale ose është e shpallur si vepër penale për vepër penale ose është e shpallur si vepër penale për arsye se është kriminale? arsye se është kriminale?

Por, definimi juridik për dallim nga ai sociologjik nuk Por, definimi juridik për dallim nga ai sociologjik nuk përjashton hulumtimin e mëtejmë të këtyre aspekteve.përjashton hulumtimin e mëtejmë të këtyre aspekteve.

Mosrespektimi i normave socialeMosrespektimi i normave sociale

Si formë e mosrespektimit të normave sociale, kriminaliteti e Si formë e mosrespektimit të normave sociale, kriminaliteti e ndjek bashkësinë njerëzore që nga fillimi i saj. ndjek bashkësinë njerëzore që nga fillimi i saj.

Reaksioni i veprimit të palejuar çdoherë ka pasur karakterin e Reaksioni i veprimit të palejuar çdoherë ka pasur karakterin e reaksionit të detyrueshëm ndaj kryesit të shkeljes, por format reaksionit të detyrueshëm ndaj kryesit të shkeljes, por format dhe instrumentet e tyre ndryshohen me zhvillimin e bashkësisë dhe instrumentet e tyre ndryshohen me zhvillimin e bashkësisë shoqërore. shoqërore.

Në fillimet e hershme të shoqërisë njerëzore (shoqëria Në fillimet e hershme të shoqërisë njerëzore (shoqëria primitive), ajo është mbështetur mbi solidaritetin shoqëror, primitive), ajo është mbështetur mbi solidaritetin shoqëror, pajtimin dhe mjetet kolektive të reaksionit të detyrueshëm. pajtimin dhe mjetet kolektive të reaksionit të detyrueshëm.

Me paraqitjen e shtetit dhe së drejtës, ndalesat, shkelja e së Me paraqitjen e shtetit dhe së drejtës, ndalesat, shkelja e së cilave paraqet krim, në emër të shoqërisë i definon shteti, kurse cilave paraqet krim, në emër të shoqërisë i definon shteti, kurse zbatimi i detyrueshëm i tyre merr karakterin e detyrimit zbatimi i detyrueshëm i tyre merr karakterin e detyrimit shtetëror.shtetëror.

1.2. Definimi i nocionit të së drejtës 1.2. Definimi i nocionit të së drejtës penalepenale

Nocioni i së drejtës penale ka kuptim të Nocioni i së drejtës penale ka kuptim të dyfishtë: si emërtim i një dege të së drejtës dyfishtë: si emërtim i një dege të së drejtës pozitive dhe si emërtim i shkencës juridike, ku pozitive dhe si emërtim i shkencës juridike, ku si objekt studimi është e drejta penale pozitive. si objekt studimi është e drejta penale pozitive.

Me termin e drejtë penale nënkuptojmë një Me termin e drejtë penale nënkuptojmë një degë të legjislacionit pozitiv të shtetit të degë të legjislacionit pozitiv të shtetit të caktuar dhe një degë të shkencave juridike, caktuar dhe një degë të shkencave juridike, përkatësisht të shkencës së të drejtës penale.përkatësisht të shkencës së të drejtës penale.

Të drejtën penale si Të drejtën penale si degë e së degë e së drejtës pozitivedrejtës pozitive

Të drejtën penale si Të drejtën penale si degë e së drejtës pozitivedegë e së drejtës pozitive të shtetit të shtetit e defi noj më si sistem normash ligjore me të cilat sjelljet e e defi noj më si sistem normash ligjore me të cilat sjelljet e caktuara njerëzo re shpallen si vepra penale dhe për caktuara njerëzo re shpallen si vepra penale dhe për vepra të tilla janë të parapara dënime si dhe sanksione vepra të tilla janë të parapara dënime si dhe sanksione tjera nga ana e shtetit si dhe përcaktohen ku sh tet për tjera nga ana e shtetit si dhe përcaktohen ku sh tet për zbatimin e dënimeve dhe sanksioneve tjera penalo-juridi zbatimin e dënimeve dhe sanksioneve tjera penalo-juridi ke. ke.

Ky definim formalKy definim formal i së drejtës penale si nocione i së drejtës penale si nocione themelore i përmban veprën penale dhe dënimin, themelore i përmban veprën penale dhe dënimin, respektivisht sanksionin penal juridik, ashtu siç është i respektivisht sanksionin penal juridik, ashtu siç është i përcaktuar me ligj. përcaktuar me ligj.

Me të janë të përcaktuara specifikat themelore të kësaj Me të janë të përcaktuara specifikat themelore të kësaj dege të së drejtës, përkundër degëve tjera të sistemit dege të së drejtës, përkundër degëve tjera të sistemit juridik.juridik.

Definimi formal vetëm pjesërisht e sqaron Definimi formal vetëm pjesërisht e sqaron përmbajtjen e nocionit të së drejtës penalepërmbajtjen e nocionit të së drejtës penale

Definimi formal vetëm pjesërisht e sqaron përmbajtjen e Definimi formal vetëm pjesërisht e sqaron përmbajtjen e nocionit të së drejtës penale.nocionit të së drejtës penale.

Ai ende nuk përgjigjet në pyetjen: pse ligji sjelljet e tilla i Ai ende nuk përgjigjet në pyetjen: pse ligji sjelljet e tilla i shpall si vepra penale, pse përcakton zbatimin e shpall si vepra penale, pse përcakton zbatimin e dënimeve dhe sanksioneve tjera penalo-juridike? dënimeve dhe sanksioneve tjera penalo-juridike?

Përgjigje në këto pyetje jep definimi formal juridik: Përgjigje në këto pyetje jep definimi formal juridik: e drejta penale është sistem nor mash ligjore për veprat e drejta penale është sistem nor mash ligjore për veprat

penale dhe dënimet, respektivisht sanksioneve tjera të penale dhe dënimet, respektivisht sanksioneve tjera të vendosura për shkak të mbrojtjes së vlerave dhe të vendosura për shkak të mbrojtjes së vlerave dhe të mirave më të rëndësishme individuale dhe shoqërore. mirave më të rëndësishme individuale dhe shoqërore.

Ky definim e sqaron funk sio nin kryesor mbrojtës të së Ky definim e sqaron funk sio nin kryesor mbrojtës të së drejtës penale, kurse me të kuptimin edhe domethënien drejtës penale, kurse me të kuptimin edhe domethënien e saj socialee saj sociale

E drejta penale si shkencë juridike (shkenca e së E drejta penale si shkencë juridike (shkenca e së drejtës penale, shkenca penalo-juridike)drejtës penale, shkenca penalo-juridike)

E drejta penale si shkencë juridike (shkenca e së drejtës E drejta penale si shkencë juridike (shkenca e së drejtës penale, shkenca penalo-juridike) është disiplinë penale, shkenca penalo-juridike) është disiplinë shkencore që si lëndë studimi në radhë të parë e ka të shkencore që si lëndë studimi në radhë të parë e ka të drejtën penale pozitive dhe zbatimin e saj praktik. drejtën penale pozitive dhe zbatimin e saj praktik.

Por, përveç studimit dhe sqarimit të së drejtës penale Por, përveç studimit dhe sqarimit të së drejtës penale pozitive (siç është), shkenca penalo-juridike merret edhe pozitive (siç është), shkenca penalo-juridike merret edhe me të drejtën penale korrektuese (siç duhet të jetë). me të drejtën penale korrektuese (siç duhet të jetë).

Ai është aspekti i brendshëm kritik i mendimit penal Ai është aspekti i brendshëm kritik i mendimit penal juridik, arsyetimi i të cilit mund të ilustrohet nëpërmjet juridik, arsyetimi i të cilit mund të ilustrohet nëpërmjet pyetjes së vetme: vallë, po qe se abrogohet ligji sipas të pyetjes së vetme: vallë, po qe se abrogohet ligji sipas të cilit humb edhe lënda e shkencës penalo-juridike si cilit humb edhe lënda e shkencës penalo-juridike si shkencë e së drejtës penale pozitive, a do të humbet shkencë e së drejtës penale pozitive, a do të humbet edhe kriminaliteti? edhe kriminaliteti?

Pyetja nuk është pa kuptim teorik! Pyetja nuk është pa kuptim teorik!

Ekzistojnë shkencëtarë në krahun e ashEkzistojnë shkencëtarë në krahun e ash - -tuquajtur kriminologji radikale, tuquajtur kriminologji radikale,

ose shkojnë nga ajo se nocioni për krimiose shkojnë nga ajo se nocioni për krimi - -nalitetin nuk është asgjë tjetër pos ekspenalitetin nuk është asgjë tjetër pos ekspe - -rtizë krijuese dhertizë krijuese dhe rezultat përfundimtar i rezultat përfundimtar i një procesi të etiketimit të sjelljes një procesi të etiketimit të sjelljes njerëzore nga ana e grupit shoqëror në njerëzore nga ana e grupit shoqëror në pushtet. pushtet.

Sipas tyre receta më e thjeshtë për Sipas tyre receta më e thjeshtë për pengimin e kriminalitetit është t’i pengimin e kriminalitetit është t’i abrogojmë kodet penale dhe s’do të ketë abrogojmë kodet penale dhe s’do të ketë kriminalitet”kriminalitet”

1.3. Për emërtimin e drejtë penale 1.3. Për emërtimin e drejtë penale (ndëshkimore) në vend “të së drejtës penale”(ndëshkimore) në vend “të së drejtës penale”

Shpeshherë këto dy emërtime hasin në probleShpeshherë këto dy emërtime hasin në proble - -matikë të zbatimit, prandaj janë të cekura disa matikë të zbatimit, prandaj janë të cekura disa argumente për përdorimin e tyre. argumente për përdorimin e tyre.

Nuk janë të parëndësishme edhe pse nuk janë Nuk janë të parëndësishme edhe pse nuk janë qenësore ato që janë ndërmarr nga qenësore ato që janë ndërmarr nga e drejta penale e drejta penale komparativekomparative. .

Çdokund kjo degë është e njohur si “e drejta penale Çdokund kjo degë është e njohur si “e drejta penale (ndëshkimore)”: ashtu në të drejtën anglo-saksone (ndëshkimore)”: ashtu në të drejtën anglo-saksone ((Penal lawPenal law; përdoret edhe nocioni ; përdoret edhe nocioni Criminal lawCriminal law, nga , nga ““crimecrime”- krim, vepër penale, por nocioni “e drejtë ”- krim, vepër penale, por nocioni “e drejtë kriminale” do të ishte tepër i ngathët!); e drejta kriminale” do të ishte tepër i ngathët!); e drejta gjermane (gjermane (StrafrechtStrafrecht); e drejta franceze (); e drejta franceze (droit pénaldroit pénal; ; më rrallë më rrallë droit crimineldroit criminel); e drejta italiane (); e drejta italiane (diritto diritto penalepenale); e ); e

Nocioni “Nocioni “e drejta penalee drejta penale” në terminologjinë ” në terminologjinë bashkekohorebashkekohore është inkuadruar nën ndikimin e është inkuadruar nën ndikimin e terminologjisë serbo-kroate, në të cilën është e lidhur për terminologjisë serbo-kroate, në të cilën është e lidhur për nocionin e nocionin e veprës së palejuarveprës së palejuar ( (fajësi, shtrembërifajësi, shtrembëri). ).

Këtë shprehje mund ta gjejmë edhe në literaturën tonë, Këtë shprehje mund ta gjejmë edhe në literaturën tonë, por në kuptimin e ndryshimit, që nis jo nga vepra e por në kuptimin e ndryshimit, që nis jo nga vepra e palejuar, por nga faji, përgjegjësia nga vepra e tillë. palejuar, por nga faji, përgjegjësia nga vepra e tillë.

Duke bërë disa analiza të të folurit popullor do të mund t’i Duke bërë disa analiza të të folurit popullor do të mund t’i gjejmë këto fjalë të urta: gjejmë këto fjalë të urta:

ku ka shtrembëri, mos kërko prirje, kurse ku ka drejtësi, ku ka shtrembëri, mos kërko prirje, kurse ku ka drejtësi, paqja dhe mëshira mbizotërojnë; drejt flet kurse punon paqja dhe mëshira mbizotërojnë; drejt flet kurse punon shtrembët dhe jodrejtë; drejtësia dhe shtrembësia shtrembët dhe jodrejtë; drejtësia dhe shtrembësia urrehen etj. Fjala e shtrembët më shpesh domethënë jo urrehen etj. Fjala e shtrembët më shpesh domethënë jo të drejtë, diçka e kundër nga e drejtësia, si dhe faji, të drejtë, diçka e kundër nga e drejtësia, si dhe faji, përgjegjësi për veprën e kryer. përgjegjësi për veprën e kryer.

Kur e përdorim fjalën i shtrembët ose shtrembësi në të Kur e përdorim fjalën i shtrembët ose shtrembësi në të folurit e përditshëm mendojmë në fajin, përgjegjësisë për folurit e përditshëm mendojmë në fajin, përgjegjësisë për veprën e kryer, kurse jo në vetë veprën.veprën e kryer, kurse jo në vetë veprën.

Kur jemi në terminologjinë e vjetër, interesant është Kur jemi në terminologjinë e vjetër, interesant është shembulli i shembulli i terminologjisë slloveneterminologjisë sllovene

që nga koha e shtetit të përbashkët të RSFJ: përkun që nga koha e shtetit të përbashkët të RSFJ: përkun drazi pranimit të termeve “e drejtë penale (ndëshkimore), drazi pranimit të termeve “e drejtë penale (ndëshkimore), e drejtë penale (shtrembërore) etj. në republikat tjera, e drejtë penale (shtrembërore) etj. në republikat tjera,

Sllovenia qysh atëherë ka përdorur këto nocione, Sllovenia qysh atëherë ka përdorur këto nocione, kuptohet edhe sot e kësaj dite, termin për të cilin këtu kuptohet edhe sot e kësaj dite, termin për të cilin këtu bëhet fjalë (bëhet fjalë (Kazenski zakon, kazensko pravoKazenski zakon, kazensko pravo). ).

Terminologjia juridike kroateTerminologjia juridike kroate pas miratimit të KP Kroat pas miratimit të KP Kroat në vitin 1997 po ashtu u kthye në nocionet e mëhersh me në vitin 1997 po ashtu u kthye në nocionet e mëhersh me (e drejta penale, vepra penale etj), edhe pse në një (e drejta penale, vepra penale etj), edhe pse në një pjesë të teorisë ato asnjëherë nuk ishin të braktisur pjesë të teorisë ato asnjëherë nuk ishin të braktisur (ashtu titulli i librit të profesorit nga Zagrebi (ashtu titulli i librit të profesorit nga Zagrebi FrankFrank “ “Teoria Teoria e së drejtës penalee së drejtës penale”, i botuar më vitin 1955. ”, i botuar më vitin 1955.

Argumenti thelbësorArgumenti thelbësor në favor të përdorimit të termeve “e në favor të përdorimit të termeve “e drejta penale”, “vepra penale”, “përgjegjësia penale” etj., është drejta penale”, “vepra penale”, “përgjegjësia penale” etj., është në përmbajtjen e sistemit kategorial të kësaj dege të së drejtës. në përmbajtjen e sistemit kategorial të kësaj dege të së drejtës. Bazën e saj e përbëjnë Bazën e saj e përbëjnë vepra penale dhe dënimivepra penale dhe dënimi! !

DënimiDënimi, si pasojë juridike e veprës së kryer është kategori pas , si pasojë juridike e veprës së kryer është kategori pas të cilit kjo degë dallohet nga degët tjera të së drejtës.të cilit kjo degë dallohet nga degët tjera të së drejtës.

Përderisa degët tjera të së drejtës përmbajnë pjesë të së Përderisa degët tjera të së drejtës përmbajnë pjesë të së drejtës delikte, që për objekt e kanë deliktin (e drejta civile-drejtës delikte, që për objekt e kanë deliktin (e drejta civile-delikti civil) ose operojnë me nocionin për fajin, dhe vetëm e delikti civil) ose operojnë me nocionin për fajin, dhe vetëm e drejta penale e njeh dënimin si reaksion i detyrueshëm drejta penale e njeh dënimin si reaksion i detyrueshëm shtetëror për veprën e kryer. shtetëror për veprën e kryer.

Dënim, ekziston në të vërtetë edhe në sistemet kategoriale të Dënim, ekziston në të vërtetë edhe në sistemet kategoriale të degëve tjera (kështu: dënimi disiplinor, dënimi kontraktues, etj.), degëve tjera (kështu: dënimi disiplinor, dënimi kontraktues, etj.), por e drejta penale e legjitimon vetëm dënimin publik (shtetëror) por e drejta penale e legjitimon vetëm dënimin publik (shtetëror) që përbëhet nga që përbëhet nga

Shprehja “e drejta penale” dalëngadalë depërton edhe në Shprehja “e drejta penale” dalëngadalë depërton edhe në shkencën tonë penalo-juridike, edhe pse në pjesën më të shkencën tonë penalo-juridike, edhe pse në pjesën më të madhe të saj është i përfshirë emërtimi i vjetër madhe të saj është i përfshirë emërtimi i vjetër

Ajo është rezultat edhe e jokonsekuencave konceptuale në Ajo është rezultat edhe e jokonsekuencave konceptuale në sistemin e veprave penale, që e përbëjnë veprat penale dhe sistemin e veprave penale, që e përbëjnë veprat penale dhe kundërvajtjet. kundërvajtjet.

Kushtetuta i përdor termat “vepra penale” dhe “vepra penale Kushtetuta i përdor termat “vepra penale” dhe “vepra penale (ndëshkuese)” në disa vende edhe krejtësisht gabim. (ndëshkuese)” në disa vende edhe krejtësisht gabim.

Ashtu në definimin e parimit të ligjshmërisë (n. 14) është e Ashtu në definimin e parimit të ligjshmërisë (n. 14) është e përdorur shprehja “vepra penale (ndëshkuese) që i mbulon përdorur shprehja “vepra penale (ndëshkuese) që i mbulon veprat penale dhe kundërvajtjet, pastaj krejtësisht gabimisht veprat penale dhe kundërvajtjet, pastaj krejtësisht gabimisht duke e përcaktuar veprën penale (ndëshkuese), (ajo d.m.th. duke e përcaktuar veprën penale (ndëshkuese), (ajo d.m.th. edhe vepër penale). edhe vepër penale).

Shprehja “vepra penale” është e përdorur edhe gjatë definimit Shprehja “vepra penale” është e përdorur edhe gjatë definimit të prezumimit të pafajësisë (n. 13). të prezumimit të pafajësisë (n. 13).

Shprehjet “vepra penale” ose penale ose vepër tjetër penale Shprehjet “vepra penale” ose penale ose vepër tjetër penale (ndëshkuese) gjithashtu janë të përdorura në më shumë (ndëshkuese) gjithashtu janë të përdorura në më shumë vende (p.sh. dispozita kushtetuese për kompetencën e vende (p.sh. dispozita kushtetuese për kompetencën e prokurorisë publike, n. 106). prokurorisë publike, n. 106).

Edhe pse, me një konfuzion të tillë terminologjia Edhe pse, me një konfuzion të tillë terminologjia kushtetuese e detyron ligjdhënësin t’i përdor emërtimet “kushtetuese e detyron ligjdhënësin t’i përdor emërtimet “kod kod penalpenal”, “”, “vepër penalevepër penale”, “”, “përgjegjësi penalepërgjegjësi penale” dhe “” dhe “sanksionsanksion penalpenal”: ”:

KPM i përdor mu këto emërtime, dhe ato pa dyshim si KPM i përdor mu këto emërtime, dhe ato pa dyshim si shprehje zyrtare janë obliguese për gjyqin dhe për secilin që shprehje zyrtare janë obliguese për gjyqin dhe për secilin që duhet të citon ndonjë dispozitë ligjore, e sipas asaj edhe në duhet të citon ndonjë dispozitë ligjore, e sipas asaj edhe në këtë libër gjatë citimit të ndonjë dispozite ligjore! këtë libër gjatë citimit të ndonjë dispozite ligjore!

Teoria penalo-juridike është e lirë të krijojë emërtime të reja Teoria penalo-juridike është e lirë të krijojë emërtime të reja me të cilat do të ndikojë në përmirësimin e terminologjisë me të cilat do të ndikojë në përmirësimin e terminologjisë ligjore. ligjore.

Nga këtu në këtë libër janë të përdorura shprehjet “Nga këtu në këtë libër janë të përdorura shprehjet “vepërvepër ndëshkuesendëshkuese”, “”, “përgje gjësi ndëshkuesepërgje gjësi ndëshkuese”, etj., si sinonime të ”, etj., si sinonime të shprehjeve ligjore “shprehjeve ligjore “vepërvepër pena lepena le”, “”, “përgjegjësi penalepërgjegjësi penale” etj. ” etj. Disharmonia e tillë dukshëm do të ekzis tojë përderisa me Disharmonia e tillë dukshëm do të ekzis tojë përderisa me aprovimin e argumenteve që janë të ekspozuara nuk aprovimin e argumenteve që janë të ekspozuara nuk ndryshohen shprehjet që janë të përdorura në kushtetutën ndryshohen shprehjet që janë të përdorura në kushtetutën dhe në legjislacionin penal pozitiv. dhe në legjislacionin penal pozitiv.

1.4. E drejta penale materiale, procedurale dhe 1.4. E drejta penale materiale, procedurale dhe ekzekutiveekzekutive

Definicioni i ekspozuar më lartë ka të bëjë për Definicioni i ekspozuar më lartë ka të bëjë për nocionin nocionin e së drejtës penale materialee së drejtës penale materiale, ,

Nocioni më i gjerë i së drejtës penale në vete përmban Nocioni më i gjerë i së drejtës penale në vete përmban norma penalo-juridike të natyrës materiale, formale norma penalo-juridike të natyrës materiale, formale apo procedurale dhe ekzekutive. apo procedurale dhe ekzekutive.

Së këndejmi rezulton ndarja e së drejtës penale në atë Së këndejmi rezulton ndarja e së drejtës penale në atë materiale, procedurale dhe ekzekutive.materiale, procedurale dhe ekzekutive.

Me normat e natyrës materiale përcaktohet se cilat Me normat e natyrës materiale përcaktohet se cilat vepra të njerëzve konsiderohen si vepra penale dhe vepra të njerëzve konsiderohen si vepra penale dhe çfarë lloje të sanksioneve penale mund t’i shqiptohen çfarë lloje të sanksioneve penale mund t’i shqiptohen kryesve të tyre. kryesve të tyre.

Ky është kuptimi material i së drejtës penale ose i së Ky është kuptimi material i së drejtës penale ose i së drejtës penale në kuptimin më të ngushtë. drejtës penale në kuptimin më të ngushtë.

Kur përdoret nocioni e drejta penale, zakonisht Kur përdoret nocioni e drejta penale, zakonisht mendohet në të drejtën penale materiale.mendohet në të drejtën penale materiale.

E drejta penale procedurale (ose E drejta penale procedurale (ose formale)formale) është degë e së drejtës pozitive është degë e së drejtës pozitive

që përmban sistem normash ligjore me të që përmban sistem normash ligjore me të cilat rregullohet marrja e veprimeve cilat rregullohet marrja e veprimeve procesore nga ana e gjykatës dhe procesore nga ana e gjykatës dhe subjekteve tjerë në zbatimin e normave të subjekteve tjerë në zbatimin e normave të së drejtës penale materiale, së drejtës penale materiale,

për shkak të përcaktimit të ekzistimit të për shkak të përcaktimit të ekzistimit të veprës penale dhe kryesit të saj, veprës penale dhe kryesit të saj, përgjegjësisë penale të kryesit dhe përgjegjësisë penale të kryesit dhe zbatimin e dënimit ose sanksionit tjetër zbatimin e dënimit ose sanksionit tjetër penal juridik . penal juridik .

E drejta penale ekzekutive (ose penitenciare)E drejta penale ekzekutive (ose penitenciare) është sistem normash ligjore me të cilat është sistem normash ligjore me të cilat rregullohet ekzekutimi i dënimeve dhe rregullohet ekzekutimi i dënimeve dhe sanksioneve tjera penalo-juridike të shqiptuara sanksioneve tjera penalo-juridike të shqiptuara në procedurën penale. Këto norma janë të në procedurën penale. Këto norma janë të përfshira në LPS. përfshira në LPS.

E drejta penale ekzekutive është lëndë e E drejta penale ekzekutive është lëndë e penologjisë si shkencë e veçantë penalo-juridike penologjisë si shkencë e veçantë penalo-juridike (nga “(nga “poe napoe na”- dënim). ”- dënim).

Madje, përkitazi me ekzekutimin e sanksioneve Madje, përkitazi me ekzekutimin e sanksioneve pena le, veçmas funksionimi dhe qëllimi që duhet pena le, veçmas funksionimi dhe qëllimi që duhet të arrihet me zbatimin e tyre, tani më është të arrihet me zbatimin e tyre, tani më është formuar një degë e shkencës – Penologjia, apo formuar një degë e shkencës – Penologjia, apo shkenca mbi ekzekutimin e sanksioneve penale, shkenca mbi ekzekutimin e sanksioneve penale, apo siç quhet ndryshe shkenca Penitenciare. apo siç quhet ndryshe shkenca Penitenciare.

1.5. Ndarja e së drejtës penale materiale në 1.5. Ndarja e së drejtës penale materiale në pjesë të përgjithshme dhe të posaçmepjesë të përgjithshme dhe të posaçme

Kjo ndarje ka natyrë funksionale. Kjo ndarje ka natyrë funksionale. Ashtu është edhe struktura e KPM, i cili është i ndarë Ashtu është edhe struktura e KPM, i cili është i ndarë

në pjesë të përgjithshme dhe të veçantë. në pjesë të përgjithshme dhe të veçantë. Lëndë të pjesës së përgjithshme janë dispozitat që i Lëndë të pjesës së përgjithshme janë dispozitat që i

përmbajnë institutet e përgjithshme penalo-juridike: përmbajnë institutet e përgjithshme penalo-juridike: nocionin për veprën penale, nocionin për veprën penale, supozimet e përgjegjësisë penale, supozimet e përgjegjësisë penale, llojet e sanksioneve dhe llojet e sanksioneve dhe kushtet për zbatimin e tyre, dispozitat për vlefshmërinë kushtet për zbatimin e tyre, dispozitat për vlefshmërinë

territoriale dhe kohore të kodit penal etjterritoriale dhe kohore të kodit penal etj

Pjesa e veçantë i përmban dispozitat me të Pjesa e veçantë i përmban dispozitat me të

cilat sjelljet inkriminohen si vepra penalecilat sjelljet inkriminohen si vepra penale Pjesa e veçantë i përmban dispozitat me të cilat sjelljet Pjesa e veçantë i përmban dispozitat me të cilat sjelljet

inkriminohen si vepra penale dhe për to parashihen inkriminohen si vepra penale dhe për to parashihen dënime dhe sank sione tjera. dënime dhe sank sione tjera.

Përkundër ndarjes së këtillë formale, në kupti min Përkundër ndarjes së këtillë formale, në kupti min thelbësor dhe atë përmbajtësor ekziston një unitet në të thelbësor dhe atë përmbajtësor ekziston një unitet në të dy veprat. dy veprat.

Pa dispozitat për veprat penale dhe Pa dispozitat për veprat penale dhe dënimet për ato vepra, dispozitat e pjesës së dënimet për ato vepra, dispozitat e pjesës së

përgjithshme do të jenë krejtësisht jofunksionale dhe të përgjithshme do të jenë krejtësisht jofunksionale dhe të pakuptimta, pakuptimta,

për arsye se zbatohen në mënyrë indirekte, për arsye se zbatohen në mënyrë indirekte, nëpërmjet lidhjes me dispozitat e pjesës së veçantë. nëpërmjet lidhjes me dispozitat e pjesës së veçantë.

Dispozitat e pjesës së veçantëDispozitat e pjesës së veçantë Dispozitat e pjesës së veçantë mund të zbato Dispozitat e pjesës së veçantë mund të zbato

hen edhe pa rregullat e përgjithshme, hen edhe pa rregullat e përgjithshme, siç na njofton zhvillimi historik i së drejtës siç na njofton zhvillimi historik i së drejtës

penale, penale, vetëm se ajo s’do të jetë e drejtë në kuptimin e vetëm se ajo s’do të jetë e drejtë në kuptimin e

vërtetë të fjalës, por legalizim i arbitraritetit të vërtetë të fjalës, por legalizim i arbitraritetit të organeve shtetë ro re. organeve shtetë ro re.

Pa dispozitat e përgjithshme të fajit, gjyqi mund Pa dispozitat e përgjithshme të fajit, gjyqi mund që dikë ta gjyko jë sipas parimit të përgjegjësisë që dikë ta gjyko jë sipas parimit të përgjegjësisë objektive, objektive,

pa dispozitat e bashkë pjesë marrjes ta zgjerojë pa dispozitat e bashkë pjesë marrjes ta zgjerojë nocionin për kryesin e drejtpërdrejtë ndaj cilitdo nocionin për kryesin e drejtpërdrejtë ndaj cilitdo qoftë pjesëmarrësi tjetër në vepër, etj. qoftë pjesëmarrësi tjetër në vepër, etj.

Dispozitat e pjesës së përgjithshme i Dispozitat e pjesës së përgjithshme i plotësojnë dispozitat e pjesës së plotësojnë dispozitat e pjesës së

veçantë.veçantë. Dispozitat e pjesës së përgjithshme i plotësojnë Dispozitat e pjesës së përgjithshme i plotësojnë

dispozitat e pjesës së veçantë. dispozitat e pjesës së veçantë. p.sh.: dispozita për lëshimin i zgjeron përshkri p.sh.: dispozita për lëshimin i zgjeron përshkri

met ligjore të veprave në veprim, met ligjore të veprave në veprim, dispozitat për bashkëpjesëmarrjen e zgjerojnë dispozitat për bashkëpjesëmarrjen e zgjerojnë

rrethin e kryesve si dhe ndaj pjesëmarrësve tjerë rrethin e kryesve si dhe ndaj pjesëmarrësve tjerë në vepër, në vepër,

pranë kryesit të drejtpërdrejtë dispo zitat për pranë kryesit të drejtpërdrejtë dispo zitat për sanksionet penalo-juridike mundësojnë që pranë sanksionet penalo-juridike mundësojnë që pranë dënimit të rregullt të parashikuar të shqiptohen dënimit të rregullt të parashikuar të shqiptohen edhe sanksione tjera, edhe sanksione tjera,

ose dënim më i butë nga ai i parashikuariose dënim më i butë nga ai i parashikuari

Uniteti i shkencës penalo-juridikeUniteti i shkencës penalo-juridike

Nga uniteti i këtillë i lëndës së saj del edhe Nga uniteti i këtillë i lëndës së saj del edhe uniteti i uniteti i shkencës penalo-juridikeshkencës penalo-juridike..

Ajo e shtron sistemin e përgjithshëm kategorial të së Ajo e shtron sistemin e përgjithshëm kategorial të së drejtës penale, së bashku me strukturën globale të drejtës penale, së bashku me strukturën globale të pjesës së veçantë, strukturën dhe raportet të brendshme pjesës së veçantë, strukturën dhe raportet të brendshme të inkriminimeve të veçanta. të inkriminimeve të veçanta.

Koncepcionet dhe nocionet e përgjithshmeKoncepcionet dhe nocionet e përgjithshme teorike teorike vërtetohen ose revi to hen nëpërmjet procedurës së vërtetohen ose revi to hen nëpërmjet procedurës së kuptimësimit dhe zbatimit të dispo zitave nga pjesa e kuptimësimit dhe zbatimit të dispo zitave nga pjesa e veçantë dhe problemet që paraqiten në veprat e veçantë dhe problemet që paraqiten në veprat e veçanta, gjatë së cilës konkretisht vlerësohet edhe ajo veçanta, gjatë së cilës konkretisht vlerësohet edhe ajo se, vallë se, vallë

2. Funksionet e së drejtës penale2. Funksionet e së drejtës penale

2.1. Funksioni mbrojtës i së drejtës penale2.1. Funksioni mbrojtës i së drejtës penale Funksioni kryesor i së drejtës penale është mbrojtja e Funksioni kryesor i së drejtës penale është mbrojtja e

individit dhe shoqërisë nga sjelljet me të cilat sulmohen individit dhe shoqërisë nga sjelljet me të cilat sulmohen liritë dhe të drejtat individuale dhe funksioni i përbashkët liritë dhe të drejtat individuale dhe funksioni i përbashkët i jetës, apo me fjalë të tjera, funksioni mbrojtës i së i jetës, apo me fjalë të tjera, funksioni mbrojtës i së drejtës penale është mbrojtja e shoqërisë nga drejtës penale është mbrojtja e shoqërisë nga kriminalitetikriminaliteti. .

Kriminaliteti si dukuri shoqërore është lëndë e Kriminaliteti si dukuri shoqërore është lëndë e kontrollit kontrollit permanent socialpermanent social. .

Pjesën joformale të shoqërisë e përbëjnë segmentet e Pjesën joformale të shoqërisë e përbëjnë segmentet e ndryshme të ngushta dhe të gjera të shoqërisë: ndryshme të ngushta dhe të gjera të shoqërisë:

familja, shkolla, publiku, mediumet etj. familja, shkolla, publiku, mediumet etj.

Pjesën formale ose instrumentale të Pjesën formale ose instrumentale të kontrollit social të kriminalitetit e përbëjnë kontrollit social të kriminalitetit e përbëjnë instrumentet e ndryshme juridiko-instrumentet e ndryshme juridiko-regullative regullative

të planit për parandalimin e kriminalitetit të planit për parandalimin e kriminalitetit dhe represionit: dhe represionit:

policia, prokuroria, gjykatat, burgjet etj. policia, prokuroria, gjykatat, burgjet etj. E drejta penale e përcakton bazën dhe E drejta penale e përcakton bazën dhe

kornizën e pjesës juridike instrumentale,kornizën e pjesës juridike instrumentale,si dhe përmbajtjen dhe kufijtë e zbatimit të si dhe përmbajtjen dhe kufijtë e zbatimit të

detyrimit shtetëror në pengimin e krimi -detyrimit shtetëror në pengimin e krimi -nalitetit. nalitetit.

Mbrojtja e individit dhe shoqërisë nga kriminali Mbrojtja e individit dhe shoqërisë nga kriminali teti me ndih mën e së drejtës penale realizohet teti me ndih mën e së drejtës penale realizohet me shpalljen e sjelljeve të përcak tua ra si vepra me shpalljen e sjelljeve të përcak tua ra si vepra penale dhe sanksione tjera për ato vepra. penale dhe sanksione tjera për ato vepra.

Ajo është funk sioni mbrojtës i parandalimit të së Ajo është funk sioni mbrojtës i parandalimit të së drejtës penale. drejtës penale.

Të vënët e ndalesave penalo-juridike për sjelljet Të vënët e ndalesave penalo-juridike për sjelljet e përcaktuara dhe përcaktimi i dënimit për shke e përcaktuara dhe përcaktimi i dënimit për shke ljen e tyre ka për qëllim ta legjitimojë, ljen e tyre ka për qëllim ta legjitimojë,

nga njëra anë të drejtën e shtetit për dënim dhe nga njëra anë të drejtën e shtetit për dënim dhe nga ana tjetër t’i frikësojë kryesit e veprave nga ana tjetër t’i frikësojë kryesit e veprave penale, penale,

se në rast të mosrespektimit të tyre do të se në rast të mosrespektimit të tyre do të privohen nga ndonjë e drejtë kryesore të tyre si privohen nga ndonjë e drejtë kryesore të tyre si lloj dënimi apo ndonjë sanksionim tjetër.lloj dënimi apo ndonjë sanksionim tjetër.

2.2. Funksioni garantues i së drejtës 2.2. Funksioni garantues i së drejtës penalepenale

Fakti se mbrojtja aposteriore penalo-juridike Fakti se mbrojtja aposteriore penalo-juridike realizohet me vënien dorë pas të drejtave dhe realizohet me vënien dorë pas të drejtave dhe lirive më të rëndësishme njerëzore, lirive më të rëndësishme njerëzore,

krijon një kontradiktë të rrejshme të brendshme: krijon një kontradiktë të rrejshme të brendshme: e drejta penale nga njëra anë paraqitet si e drejta penale nga njëra anë paraqitet si instrument i mbrojtjes së lirive dhe të drejtave, instrument i mbrojtjes së lirive dhe të drejtave,

kurse nga ana tjetër si mjet i depërtimit në to me kurse nga ana tjetër si mjet i depërtimit në to me zbatimin e dënimit dhe sanksioneve tjera. zbatimin e dënimit dhe sanksioneve tjera.

Në dritën e kësaj qasje mund të sqarohet edhe Në dritën e kësaj qasje mund të sqarohet edhe aspekti i dytë i funksionit mbrojtës të së drejtës aspekti i dytë i funksionit mbrojtës të së drejtës penale: penale:

funksioni i saj funksioni i saj garantues, garantues, respektivishtrespektivisht ai ai shtetëror juridikshtetëror juridik..

Ideja për ligjin penal si “Ideja për ligjin penal si “Magna Charta Magna Charta LibertatumLibertatum”” është më e vjetër së një shekull është më e vjetër së një shekull (autor i saj është teoricienti gjerman (autor i saj është teoricienti gjerman Liszt, Liszt, II, 80). II, 80). Kjo ide fitoj përmbajtje konkrete dhe reale në Kjo ide fitoj përmbajtje konkrete dhe reale në gjysmën e dytë të shek XX me meritë të dy gjysmën e dytë të shek XX me meritë të dy faktorëve:faktorëve:

rrumbullakimi i korpusit universal të të drejtave rrumbullakimi i korpusit universal të të drejtave të njeriut dhetë njeriut dhe

paraqitja dhe zhvillimi i së drejtës penale paraqitja dhe zhvillimi i së drejtës penale ndërkombëtare si e drejtë supranacionale. ndërkombëtare si e drejtë supranacionale.

Kuptimi themelor i këtij funksioni të ri përbëhet nga: e Kuptimi themelor i këtij funksioni të ri përbëhet nga: e drejta penale e mbron individin nga të gjithë vëniet drejta penale e mbron individin nga të gjithë vëniet dorë mbi liritë dhe të drejtat e tij, por ajo nuk nënku dorë mbi liritë dhe të drejtat e tij, por ajo nuk nënku pton vetëm mbrojtjen nga sulmet e individëve, por pton vetëm mbrojtjen nga sulmet e individëve, por edhe nga keqpërdorimi i vet pushtetit! edhe nga keqpërdorimi i vet pushtetit!

Aaspekti i dytë e vë të drejtën penale bashkëkohore Aaspekti i dytë e vë të drejtën penale bashkëkohore në një provim të rëndë: si të mbrohemi nga mbrojtësit në një provim të rëndë: si të mbrohemi nga mbrojtësit tanë? tanë?

Duke e përcaktuar sferën e ndalesës, Kodi penal Duke e përcaktuar sferën e ndalesës, Kodi penal njëkohësisht e përcakton dhe e garanton sferën e të njëkohësisht e përcakton dhe e garanton sferën e të lejuarës, lirisë. lejuarës, lirisë.

Ajo është jashtë zonës së represionit penal juridik Ajo është jashtë zonës së represionit penal juridik dhe paraqet sferë autonome të shoqërisë së lirë dhe paraqet sferë autonome të shoqërisë së lirë civile! civile!

Kodi penal sipas saj është barrierë e patejkalueshme Kodi penal sipas saj është barrierë e patejkalueshme për dënimin e së drejtës shtetërore.për dënimin e së drejtës shtetërore.

2.3. Mbrojtja e delikuentit nga përsëritja 2.3. Mbrojtja e delikuentit nga përsëritja (recidivi)(recidivi)

Ky, gjithashtu funksion i ri i së drejtës penale daton që nga Ky, gjithashtu funksion i ri i së drejtës penale daton që nga koha e depërtimi të idesë për koha e depërtimi të idesë për risocializimin e kryesitrisocializimin e kryesit të veprës! të veprës!

Zhvillimi i së drejtës penale në shek XX mbështetej mbi qasjen Zhvillimi i së drejtës penale në shek XX mbështetej mbi qasjen eklektike: represioni dhe parandalimi, parandalimi gjeneral dhe eklektike: represioni dhe parandalimi, parandalimi gjeneral dhe special, risocializimi. special, risocializimi.

Por, sot është e pakontestueshme se risocializimi, me të cilin Por, sot është e pakontestueshme se risocializimi, me të cilin nënkuptohet kthim i kryesit në shoqëri dhe lojalitet ndaj ligjeve të nënkuptohet kthim i kryesit në shoqëri dhe lojalitet ndaj ligjeve të saj, paraqet funksionin kryesor legjitim të së drejtës penale dhe saj, paraqet funksionin kryesor legjitim të së drejtës penale dhe instrumentarium të zbatimit të saj (dënimi me burg, ekzekutimi i tij instrumentarium të zbatimit të saj (dënimi me burg, ekzekutimi i tij etj.). etj.).

Njeriun nuk e dënojmë vetëm për t’iu përgjigjur për veprën e bërë, Njeriun nuk e dënojmë vetëm për t’iu përgjigjur për veprën e bërë, por të ndikojmë që ai të përmirësohet dhe në të ardhmen mos të por të ndikojmë që ai të përmirësohet dhe në të ardhmen mos të kryen vepra penale. kryen vepra penale.

Përsëritja (recidivi) në bazë të definimit paraqet kryerje të veprës së Përsëritja (recidivi) në bazë të definimit paraqet kryerje të veprës së re penale pas dënimit paraprak për veprën e bërë më parë. re penale pas dënimit paraprak për veprën e bërë më parë.

Pengimi i veprave penale është i pakuptimtë pa mbrojtjen e Pengimi i veprave penale është i pakuptimtë pa mbrojtjen e delikuentit nga përsëritja (recidivi).delikuentit nga përsëritja (recidivi).

3. E drejta penale liberale përkundër asaj 3. E drejta penale liberale përkundër asaj instrumentaleinstrumentale

E drejta penale është sublimat i filozofisë E drejta penale është sublimat i filozofisë qeveritare, ideore ose ideologjike, kulturore dheqeveritare, ideore ose ideologjike, kulturore dhe

i kuptimeve të tjera të shoqërisë, të koncentruar i kuptimeve të tjera të shoqërisë, të koncentruar mbi pyetjet ekzistenciale për njeriun: mbi pyetjet ekzistenciale për njeriun:

pasqyra filozofike e natyrës së tij antropologjike, pasqyra filozofike e natyrës së tij antropologjike, rregullimi i tij në sistemin shoqëror, kurse rregullimi i tij në sistemin shoqëror, kurse veçanërisht kundërthënia kryesore në mes veçanërisht kundërthënia kryesore në mes

individualizmit dhe kolektivizmit, liritë dhe të individualizmit dhe kolektivizmit, liritë dhe të drejtat individuale dhe detyrimi shtetëror!drejtat individuale dhe detyrimi shtetëror!

Përgjigjet varen nga hyrja e fillimit që mund të Përgjigjet varen nga hyrja e fillimit që mund të vendoset në dy kon ceptet e kundërta: vendoset në dy kon ceptet e kundërta:

në të drejtën penale liberale dhe atë në të drejtën penale liberale dhe atë instrumentale instrumentale

4. Lënda e së drejtës penale: 4. Lënda e së drejtës penale: bazimi në veprënbazimi në veprën

Lëndë e së drejtës penale dhe normave të Lëndë e së drejtës penale dhe normave të saj paraqet saj paraqet vepra penalevepra penale. .

Ajo i mbron vlerat dhe të mirat themelore nga Ajo i mbron vlerat dhe të mirat themelore nga sjelljet e caktuara të njeriut të cilat me ligj janë të sjelljet e caktuara të njeriut të cilat me ligj janë të shpallura si të ndaluara dhe të ndëshkueshme. shpallura si të ndaluara dhe të ndëshkueshme.

Ashtu është edhe sot konceptit qeveritar për të Ashtu është edhe sot konceptit qeveritar për të drejtën penale të bazuar mbi veprën drejtën penale të bazuar mbi veprën (gjerm.- (gjerm.- TatstrafrechtTatstrafrecht)! )!

Kryesi, perso naliteti i tij ose vendimet e tij nuk Kryesi, perso naliteti i tij ose vendimet e tij nuk paraqesin lëndë të vlerësimit penal juridik dhe paraqesin lëndë të vlerësimit penal juridik dhe përcaktim të normave, por vepra e kryer penale.përcaktim të normave, por vepra e kryer penale.

Vepra penale si lëndë kryesore i absorbon Vepra penale si lëndë kryesore i absorbon kategoritë tjera: kryesin dhe dëni min, kategoritë tjera: kryesin dhe dëni min, respektivisht pasojat tjera të veprës penale respektivisht pasojat tjera të veprës penale

5. E drejta penale dhe morali5. E drejta penale dhe morali Sipas Sipas strukturës së saj normativestrukturës së saj normative dhe terminologjisëdhe terminologjisë, e , e

drejta penale na përkujton në strukturën dhe gjuhën e drejta penale na përkujton në strukturën dhe gjuhën e moralit “moralit “duhetduhet”, “”, “je i detyruarje i detyruar” etj.” etj.

Ajo shërbehet me urdhra dhe ndalesa të njëjta si dhe Ajo shërbehet me urdhra dhe ndalesa të njëjta si dhe me pasoja të njëjta për shkeljen e tyre, e ai është dënimi. me pasoja të njëjta për shkeljen e tyre, e ai është dënimi. Përveç saj veprat e shumta siç janë vrasja, vjedhja, Përveç saj veprat e shumta siç janë vrasja, vjedhja, dhunimi etj., njëkohësisht paraqesin edhe dhunimi etj., njëkohësisht paraqesin edhe shkelje të shkelje të rënda moralerënda morale. .

Mbi kuptimin e së drejtës penale si “minimum etik” Mbi kuptimin e së drejtës penale si “minimum etik” ((Jelinek, ManziniJelinek, Manzini), ),

që nga kohërat e vjetra daton edhe ndarja e veprave që nga kohërat e vjetra daton edhe ndarja e veprave penale në të ashtuquajturin “penale në të ashtuquajturin “mala in semala in se” dhe “” dhe “mala mala prohibitaprohibita”: ”:

të parat janë vepra penale ,,të vërteta” që paraqesin të parat janë vepra penale ,,të vërteta” që paraqesin shkelje të ndalesave të përjetshme morale, kurse të shkelje të ndalesave të përjetshme morale, kurse të dytat janë vepra dytat janë vepra

,,të kohës e hapësirës së caktuar” (,,të kohës e hapësirës së caktuar” (délits de temps et de délits de temps et de lieulieu).).

6. Drejtësia si ide prijëse e së drejtës penale6. Drejtësia si ide prijëse e së drejtës penale

Drejtësia Drejtësia është ide prijëse e së drejtësështë ide prijëse e së drejtës: e : e drejta është vetëm ajo çka është e drejtë! drejta është vetëm ajo çka është e drejtë!

Po qe se e drejta penale nuk i shërben Po qe se e drejta penale nuk i shërben drejtësisë, ajo është vetëm mjet i thjeshtë i drejtësisë, ajo është vetëm mjet i thjeshtë i forcës dhe fuqisë. forcës dhe fuqisë.

Drejtësia është ajo çka e kufizon fuqinë, forcën, Drejtësia është ajo çka e kufizon fuqinë, forcën, kundërbazë e detyrimit shtetëror të pakufi zuar! kundërbazë e detyrimit shtetëror të pakufi zuar!

Drejtësi për viktimën, për shoqërinë por edhe Drejtësi për viktimën, për shoqërinë por edhe për kryesin e veprës! për kryesin e veprës!

Vallë individi a do ta përjetojë të drejtën penale Vallë individi a do ta përjetojë të drejtën penale si të pakup timtë, detyrim brutal dhe frikësuese si të pakup timtë, detyrim brutal dhe frikësuese varet nga ajo - vallë dhe në çfarë mase ajo varet nga ajo - vallë dhe në çfarë mase ajo është e zbukuruar meështë e zbukuruar me

zgjidhje të drejta dhe vallë a është në funksion zgjidhje të drejta dhe vallë a është në funksion të drejtësisë njerëzore (e drejta)!të drejtësisë njerëzore (e drejta)!

Të definohet Të definohet nocioni për nocioni për drejtësinëdrejtësinë sipas shumicës sipas shumicës

Thuajse është njëjtë rëndë si të definohet çka është realiteti Thuajse është njëjtë rëndë si të definohet çka është realiteti ((Solberg/CrosSolberg/Cros, 79). , 79).

Nga aspekti filozofik-juridik, nocioni për drejtësinë Nga aspekti filozofik-juridik, nocioni për drejtësinë korrespondon me fenomenet e shoqërisë, shtetit dhe së korrespondon me fenomenet e shoqërisë, shtetit dhe së drejtës . drejtës .

Sipas shumicës së autorëve drejtësia është thelb, qëllim ose Sipas shumicës së autorëve drejtësia është thelb, qëllim ose ide prijëse e së drejtës (ide prijëse e së drejtës (RadbruhRadbruh, 266: e drejta është vullneti i , 266: e drejta është vullneti i drejtësisë). drejtësisë).

Nevoja dhe ndjenja për drejtësi është vetia themelore Nevoja dhe ndjenja për drejtësi është vetia themelore antropologjike e njeriut, kurse maksima “antropologjike e njeriut, kurse maksima “Fiat iustitia, pereat Fiat iustitia, pereat mundusmundus”(Le të kryhet drejtësia, sikur edhe të shkatërrohet ”(Le të kryhet drejtësia, sikur edhe të shkatërrohet bota!). bota!).

Vlera e kësaj ideje në universin e mendimit njerëzor është Vlera e kësaj ideje në universin e mendimit njerëzor është ashtu që secili thirret në drejtësi dhe asnjëri nuk guxon ta ashtu që secili thirret në drejtësi dhe asnjëri nuk guxon ta mohojë (qoftë të jetë besimtar apo jo, konservativ apo mohojë (qoftë të jetë besimtar apo jo, konservativ apo revolucionar, siç thotë revolucionar, siç thotë PerelmanPerelman, 4)., 4).

7. Pozicioni i së drejtës penale 7. Pozicioni i së drejtës penale në sistemin juridiknë sistemin juridik

7.1. Natyra subsidiare dhe fragmentare e së drejtës 7.1. Natyra subsidiare dhe fragmentare e së drejtës penalepenale

Funksioni mbrojtës i së drejtës penale Funksioni mbrojtës i së drejtës penale paraprakisht është i kufi zuar! paraprakisht është i kufi zuar!

Ajo nuk është instrumenti më i fortë për pengimin e krimi Ajo nuk është instrumenti më i fortë për pengimin e krimi na litetit, për arsye se rrënjët e kriminalitetit janë të na litetit, për arsye se rrënjët e kriminalitetit janë të mbjella në vetë strukturën sociale dhe kundërthëniet mbjella në vetë strukturën sociale dhe kundërthëniet sociale, të cilat e drejta penale nuk mund t’i kontrollojë sociale, të cilat e drejta penale nuk mund t’i kontrollojë dhe t’i korrigjojë! dhe t’i korrigjojë!

Kriminaliteti para së gjithash është Kriminaliteti para së gjithash është fenomen konstantfenomen konstant që e ndjek zhvillimin shoqëror duke filluar prej shoqërive që e ndjek zhvillimin shoqëror duke filluar prej shoqërive primitive e deri më sot. primitive e deri më sot.

Çështja për pandry shuesh mërinë e tij paraqet enigmë të Çështja për pandry shuesh mërinë e tij paraqet enigmë të pazgjidhshme edhe për mendi min bashkëkohor pazgjidhshme edhe për mendi min bashkëkohor shkencor. shkencor.

7.2. Natyra autonome e së 7.2. Natyra autonome e së drejtës penaledrejtës penale

Ekzistojnë dy koncepte. Ekzistojnë dy koncepte. Sipas të parit, për Sipas të parit, për natyrën aksesore të së drejtës natyrën aksesore të së drejtës

penalepenale ajo nuk është e pavarur, paraqet lidhje kah degët ajo nuk është e pavarur, paraqet lidhje kah degët tjera juridike dhe raport me to ka qëndrim ndihmës, tjera juridike dhe raport me to ka qëndrim ndihmës, sekondar! sekondar!

Ky koncept mbështetet mbi natyrën subsidiare e Ky koncept mbështetet mbi natyrën subsidiare e mbrojtjes penalo-juridike (e drejta penale si mbrojtjes penalo-juridike (e drejta penale si ultima ratio ultima ratio societatissocietatis). ).

Ajo nuk ka objektet e veta autonome mbrojtëse, por Ajo nuk ka objektet e veta autonome mbrojtëse, por paraqet mënyrë e posaçme të mbrojtjes së vlerave paraqet mënyrë e posaçme të mbrojtjes së vlerave individuale dhe shoqërore, të cilat në mënyrë primare individuale dhe shoqërore, të cilat në mënyrë primare dhe orgjinare janë të mbrojtura me degat tjera juridike. dhe orgjinare janë të mbrojtura me degat tjera juridike.

7.3. Raporti i së drejtës penale dhe 7.3. Raporti i së drejtës penale dhe degët tjera juridikedegët tjera juridike

Sistemi juridik i Maqedonisë përmban Sistemi juridik i Maqedonisë përmban dy dy kategori veprash penalekategori veprash penale: vepra penale dhe : vepra penale dhe kundërvajtje! kundërvajtje!

Nga këtu edhe raporti i veçan të i së drejtës Nga këtu edhe raporti i veçan të i së drejtës penale me të drejtën kundërvajtëse. penale me të drejtën kundërvajtëse.

Lëndë e së Lëndë e së drejtës kundërvajtësedrejtës kundërvajtëse janë janë kundërvajtjet të parashikuara me ligjin për kundërvajtjet të parashikuara me ligjin për kundër vajtje dhe ligje tjera. kundër vajtje dhe ligje tjera.

Kushtetuta, veprat penale dhe kundërvajt jet i Kushtetuta, veprat penale dhe kundërvajt jet i trajton në mënyrë të veçantë, duke e përcaktuar trajton në mënyrë të veçantë, duke e përcaktuar ekskluzivisht kompe ten cën gjyqësore për ekskluzivisht kompe ten cën gjyqësore për gjykimin e tyre gjykimin e tyre

8. Shkenca e së drejtës penale8. Shkenca e së drejtës penale

8.1. Nocioni dhe metodat e shkencës penalo-8.1. Nocioni dhe metodat e shkencës penalo-juridikejuridike

Shkenca e së drejtës penale është disiplinë Shkenca e së drejtës penale është disiplinë shkencore që si lëndë studimi në radhë të parë shkencore që si lëndë studimi në radhë të parë e ka të drejtën penale pozitive dhe e ka të drejtën penale pozitive dhe

parimet e saj themelore, institutet dhe ndalesat parimet e saj themelore, institutet dhe ndalesat penalo-juridike mbi të cilat e ndërton sistemin e penalo-juridike mbi të cilat e ndërton sistemin e vet kategorial. vet kategorial.

Me këtë definim është e preci zuar vetëm njëra Me këtë definim është e preci zuar vetëm njëra anë e saj, dimensioni apo metoda, kurse ajo anë e saj, dimensioni apo metoda, kurse ajo është është dogmatika penalo-juridikedogmatika penalo-juridike. .

8.2. Sistemi i shkencës penalo-8.2. Sistemi i shkencës penalo-juridikejuridike

Në bazë të asaj çka është ekspozuar për nocionin dhe Në bazë të asaj çka është ekspozuar për nocionin dhe metodat e shkencës penalo-juridike qartë del se për metodat e shkencës penalo-juridike qartë del se për bazë të sistemit shkencor ajo patjetër duhet ta merr bazë të sistemit shkencor ajo patjetër duhet ta merr sistemin e së sistemin e së drejtës penale pozitivedrejtës penale pozitive!!

Me fjalë tjera, shkenca e së drejtës penale nuk mund t’i Me fjalë tjera, shkenca e së drejtës penale nuk mund t’i zëvendëson institutet dhe nocionet pozitive juridike me zëvendëson institutet dhe nocionet pozitive juridike me të vetat, të pavarura nga definimet e tyre ligjore, për të vetat, të pavarura nga definimet e tyre ligjore, për arsye se atëherë s’do të jetë më shkencë juridike por arsye se atëherë s’do të jetë më shkencë juridike por pastër disiplinë shkencore pastër disiplinë shkencore filozofikefilozofike, , sociologjikesociologjike etj! etj!

Ajo nuk mundet, siç pamë ta braktis definimin ligjor të Ajo nuk mundet, siç pamë ta braktis definimin ligjor të nocionit për veprën penale, edhe pse definimi i tillë nocionit për veprën penale, edhe pse definimi i tillë formal ligjor mundet dhe duhet ta sqaron edhe nga formal ligjor mundet dhe duhet ta sqaron edhe nga aspekti material, sociologjik apo aksiologjik. aspekti material, sociologjik apo aksiologjik.

Ose, në sqarimet e veta për fajin dhe përmbajtjen e saj Ose, në sqarimet e veta për fajin dhe përmbajtjen e saj socio-etike duhet që të mbështetet në dispozitat për socio-etike duhet që të mbështetet në dispozitat për papërgjegjshmërinë, paramendimin, negligjencën dhe papërgjegjshmërinë, paramendimin, negligjencën dhe lajthimin. lajthimin.

Nocion gjenerik themelorNocion gjenerik themelor

Nocion gjenerik themelor në sistemin kategorial Nocion gjenerik themelor në sistemin kategorial të shkencës penalo-juridike është të shkencës penalo-juridike është vepra penalevepra penale!!

Ajo është Ajo është prius prius logjik, pikënisje për zhvillimin e logjik, pikënisje për zhvillimin e sistemit të nocioneve shkencore të ndërtuara në sistemit të nocioneve shkencore të ndërtuara në struk turën e këtij nocioni të përgjithshëm: struk turën e këtij nocioni të përgjithshëm: veprimi, kundërligjshmëria etj. veprimi, kundërligjshmëria etj.

Secila nga këto elemente më tej degëzohet në Secila nga këto elemente më tej degëzohet në rrjet nocionesh shken core, në mes të cilëve du rrjet nocionesh shken core, në mes të cilëve du het të vendoset lidhje e fortë organike në for më het të vendoset lidhje e fortë organike në for më të sqarimit logjik, filozofik juridik, sociologjik etj, të sqarimit logjik, filozofik juridik, sociologjik etj, që nis nga bazat e njëjta.që nis nga bazat e njëjta.

8.3. Raporti me shkencat tjera 8.3. Raporti me shkencat tjera për kriminalitetinpër kriminalitetin

Shkenca penalo-juridike është Shkenca penalo-juridike është antropocentrikeantropocentrike Në qen dër të interesit të saj shkencor është Në qen dër të interesit të saj shkencor është njeriu në njeriu në

konflikt me ligjinkonflikt me ligjin, më saktë sjellja e tij që është e , më saktë sjellja e tij që është e shpallur për vepër penale! shpallur për vepër penale!

Për shkak të saj ajo në mënyrë të nevojshme është e Për shkak të saj ajo në mënyrë të nevojshme është e udhëzuar t’i sqaron dhe koncepton nocionet teorike udhëzuar t’i sqaron dhe koncepton nocionet teorike themelore dhe themelore dhe

me zbatimin e metodave të shkencave tjera shoqërore me zbatimin e metodave të shkencave tjera shoqërore që për lëndë të vetë e kanë kriminalitetin dhe pengimin e që për lëndë të vetë e kanë kriminalitetin dhe pengimin e tij, tij,

kurse metodat e saja ndihmëse shkencore paraqe sin kurse metodat e saja ndihmëse shkencore paraqe sin edhe metodat e shkencave tjera për njeriun, siç janë: edhe metodat e shkencave tjera për njeriun, siç janë: medicina, psikiatria, psiko lo gjiamedicina, psikiatria, psiko lo gjia etj. etj.

Raporti me kriminologjinëRaporti me kriminologjinë.. Shkenca e së drejtës penale dhe kriminologjia kanë objekt të Shkenca e së drejtës penale dhe kriminologjia kanë objekt të

përbashkët të studimit: përbashkët të studimit: veprën penaleveprën penale si jo e drejtë ligjore dhe si ngjarje e vërtetë! Ashtu e si jo e drejtë ligjore dhe si ngjarje e vërtetë! Ashtu e

drejta penale si shken cë juridike me zbatimin e metodave të vetë drejta penale si shken cë juridike me zbatimin e metodave të vetë më së shumti lëviz në sferën e normatives së “duhet” (më së shumti lëviz në sferën e normatives së “duhet” (SollenSollen), ),

kurse kriminologjia me metodat empirike i studion ajo që është kurse kriminologjia me metodat empirike i studion ajo që është faktike “çka është” (faktike “çka është” (SeinSein). ).

Kriminologjia fillon aty ku mbaron e drejta penale! Kriminologjia fillon aty ku mbaron e drejta penale! Ata janë dy shken ca autonome që reciprokisht plotësohen, në atë Ata janë dy shken ca autonome që reciprokisht plotësohen, në atë

kuptim që njohuritë kriminologjike shërbejnë si bazë për dogmën kuptim që njohuritë kriminologjike shërbejnë si bazë për dogmën penalo-juridike, për definimin e jo së drejtës dhe vendosjen e penalo-juridike, për definimin e jo së drejtës dhe vendosjen e inkriminimeve dhe instru men teve autoritar të parandalimit dhe inkriminimeve dhe instru men teve autoritar të parandalimit dhe represionit, si dhe për vlerësi min e efikasitetit të tyre (represionit, si dhe për vlerësi min e efikasitetit të tyre (MergenMergen, 189)., 189).

Raporti me penologjinëRaporti me penologjinë..

Penologjia është shkencë më vete që për objekt të Penologjia është shkencë më vete që për objekt të vetin ka vetin ka ekzekutimin e dënimit dhe sanksio neve ekzekutimin e dënimit dhe sanksio neve tjeratjera. .

Për paraqitjen dhe zhvillimin e kësaj disipline Për paraqitjen dhe zhvillimin e kësaj disipline kontribuoj paraqitja e dëni mit me burg dhe depërtimi i kontribuoj paraqitja e dëni mit me burg dhe depërtimi i parimeve të individualizimit dhe risociali zimit. parimeve të individualizimit dhe risociali zimit.

Për dallim nga qëllimet polivalente të dënimit të Për dallim nga qëllimet polivalente të dënimit të përcaktuara me e drejtën penale, ekzekutimin i përcaktuara me e drejtën penale, ekzekutimin i dënimit është i rregulluar në dënimit është i rregulluar në qëllimin special qëllimin special parandaluesparandalues. .

Nga këtu, nocioni qendror kategorial i penolo gjisë Nga këtu, nocioni qendror kategorial i penolo gjisë është është personi i gjykuarpersoni i gjykuar dhe trajtimi i tij! dhe trajtimi i tij!

Raporti me kriminalistikënRaporti me kriminalistikën.. Kriminalistika është disiplinë shken co re dhe Kriminalistika është disiplinë shken co re dhe

njëkohë sisht veprim praktik që merret me njëkohë sisht veprim praktik që merret me zbulimin e veprave penale dhe kryesve të tyre, zbulimin e veprave penale dhe kryesve të tyre, sigurimin e provave për veprat e kryera dhe sigurimin e provave për veprat e kryera dhe pengimin për të kryer vepra penale. pengimin për të kryer vepra penale.

Aspekti i saj shkencor (policia shkencore) është e Aspekti i saj shkencor (policia shkencore) është e orientuar kah fenomenologjia e kriminalitetit, orientuar kah fenomenologjia e kriminalitetit, vendosja e sistemit për sigurim në luftë kundër vendosja e sistemit për sigurim në luftë kundër kriminalitetit (policia, shërbimet kriminalistike), kriminalitetit (policia, shërbimet kriminalistike), metodat dhe veprimet për zbulimin e tij dhe metodat dhe veprimet për zbulimin e tij dhe programet praktike parandaluese për pengimin e programet praktike parandaluese për pengimin e tij. tij.

Si mjeshtri praktike që i përfshinë taktikën Si mjeshtri praktike që i përfshinë taktikën kriminalistike dhe teknikën kriminalistike, kriminalistike dhe teknikën kriminalistike, kriminalistika e mundëson përdorimin e njohu ri ve kriminalistika e mundëson përdorimin e njohu ri ve dhe metodave të ndryshme të shkencave tjera dhe metodave të ndryshme të shkencave tjera

Raporti me shkencat tjera Raporti me shkencat tjera ndihmëse. Mjekësia ligjorendihmëse. Mjekësia ligjore

është degë e medicinës që e vë shkencën dhe është degë e medicinës që e vë shkencën dhe profesionin e medicinës në funksion të sistemit profesionin e medicinës në funksion të sistemit të drejtësisë penale dhe qytetare. të drejtësisë penale dhe qytetare.

Për e drejtën penale njohuritë e mjekësisë Për e drejtën penale njohuritë e mjekësisë ligjore janë relevante për përcaktimin dhe ligjore janë relevante për përcaktimin dhe klasifikimin e lëndi meve trupore si dhe shkaqet klasifikimin e lëndi meve trupore si dhe shkaqet për shfaqjen e vdekjes në veprat kundër jetës për shfaqjen e vdekjes në veprat kundër jetës dhe trupit si dhe veprave tjera që përmbajnë dhe trupit si dhe veprave tjera që përmbajnë elemente të lëndimit trupor. elemente të lëndimit trupor.

Psikiatria ligjorePsikiatria ligjore, lëndë e së cilës janë , lëndë e së cilës janë sëmundjet shpirtërore dhe gjendjet anormale sëmundjet shpirtërore dhe gjendjet anormale shpirtërore, ka më tepër pikë kontakti me të shpirtërore, ka më tepër pikë kontakti me të drejtën penale dhe shkencat tjera për drejtën penale dhe shkencat tjera për kriminalitetin. kriminalitetin.

9. Politika kriminale9. Politika kriminale

9.1- Nocioni i politikës kriminale dhe raporti i saj me 9.1- Nocioni i politikës kriminale dhe raporti i saj me të drejtën penaletë drejtën penale

Ekzistojnë qasje të ndryshme për definimin e nocionit të Ekzistojnë qasje të ndryshme për definimin e nocionit të politikës kriminale, politikës kriminale,

në varësi nga ajo vallë ai si më kryesor zgjidhet në në varësi nga ajo vallë ai si më kryesor zgjidhet në përcaktimin e saj si pjesë e politikës së përgjithshme dhe përcaktimin e saj si pjesë e politikës së përgjithshme dhe veprimit praktikë shoqëror veprimit praktikë shoqëror

në pengimin e kriminalitetit, domethënëë si lloj i në pengimin e kriminalitetit, domethënëë si lloj i politikës politikës së zbatuarsë zbatuar, apo si disiplinë juridike, , apo si disiplinë juridike,

më saktë disiplinë penalo-juridike, lëndë e së cilës janë më saktë disiplinë penalo-juridike, lëndë e së cilës janë metodat dhe mjetet e përcaktuara juridike në luftë metodat dhe mjetet e përcaktuara juridike në luftë kundër kriminalitetit (kundër kriminalitetit (

Por prapë ai nocion është i zakonshëm edhe në Por prapë ai nocion është i zakonshëm edhe në terminologjinë e huajterminologjinë e huaj

Raporti në mes politikës Raporti në mes politikës kriminale dhe të drejtës penalekriminale dhe të drejtës penale

nuk mund të thjeshtësohet dhe të shpie në apo të nuk mund të thjeshtësohet dhe të shpie në apo të ndikojë në përcaktimin e ndikojë në përcaktimin e qëllimeve, metodave dhe qëllimeve, metodave dhe mjetevemjeteve për realizmin e tyre, për realizmin e tyre,

kurse roli i së drejtës do të shpie në legalizimin dhe kurse roli i së drejtës do të shpie në legalizimin dhe sistematizimin e së kornizës së caktuar juri dike të sistematizimin e së kornizës së caktuar juri dike të instrumenteve për realizimin e atyre qëllimeve! instrumenteve për realizimin e atyre qëllimeve!

Politika kri minale në Politika kri minale në kuptim më të gjerë i përcaktonkuptim më të gjerë i përcakton qëllimet e mbrojtjes penalo-juridike, kriminalizimit, qëllimet e mbrojtjes penalo-juridike, kriminalizimit, dekriminalizimit, apo penalizimit të sjelljeve të dekriminalizimit, apo penalizimit të sjelljeve të caktuara, parimeve themelore të legjislacionit caktuara, parimeve themelore të legjislacionit penal pozi tiv, penal pozi tiv,

kodit penal dhe rreptësisë së tij, sistemit të kodit penal dhe rreptësisë së tij, sistemit të drejtësisë penale dhe bazës së tij institucionale drejtësisë penale dhe bazës së tij institucionale (gjykatat, policia, prokuroria, institucio net për (gjykatat, policia, prokuroria, institucio net për ekzekuti min e sanksioneve). ekzekuti min e sanksioneve).

9.2. Sfidat e reja të politikës kriminale në fillim të 9.2. Sfidat e reja të politikës kriminale në fillim të shekullit 21shekullit 21

Koncepti tradicional, parandalues-represiv, shkencor-Koncepti tradicional, parandalues-represiv, shkencor-praktik i politikës kriminale bashkëkohore, i etabluar praktik i politikës kriminale bashkëkohore, i etabluar mbi parimet e shtetit demo kratik juridik sot qëndron mbi parimet e shtetit demo kratik juridik sot qëndron para një udhëkryqi (më gjerësisht, para një udhëkryqi (më gjerësisht, KambovskiKambovski, 1,88)., 1,88).

Nxitje kryesore për evolucionin e saj të mëtutje shëm Nxitje kryesore për evolucionin e saj të mëtutje shëm mbi parimet është problematizimi i kapjes reale të mbi parimet është problematizimi i kapjes reale të konceptit për të drejtat e njeriutkonceptit për të drejtat e njeriut, kyç për politikën e , kyç për politikën e parandalimit dhe represionit si dhe për funksionet e parandalimit dhe represionit si dhe për funksionet e sistemit të sanksioneve të së drejtës penale! sistemit të sanksioneve të së drejtës penale!

Rën dësi të tillë ky koncept fitoi atëherë kur e drejta Rën dësi të tillë ky koncept fitoi atëherë kur e drejta penale dhe politi ka kriminale u shqitën nga ideja penale dhe politi ka kriminale u shqitën nga ideja kolektiviste dhe u drejtuan kah koncepti individual: nga kolektiviste dhe u drejtuan kah koncepti individual: nga ajo kolektiviste kah e drejta penale të lirive të njeriut! ajo kolektiviste kah e drejta penale të lirive të njeriut!

9.3. Programet e parandalimit9.3. Programet e parandalimit

Nocioni “parandalues” në shkencat sociale është marrë Nocioni “parandalues” në shkencat sociale është marrë nga medicina dhe d.m.th. nga medicina dhe d.m.th. marrje të masave dhe marrje të masave dhe aktiviteteve paraprake për pengimin të ndonjë fenomeni i aktiviteteve paraprake për pengimin të ndonjë fenomeni i padëshiruarpadëshiruar! !

Parandalimi kriminal nënkupton marrje të masave dhe Parandalimi kriminal nënkupton marrje të masave dhe aktiviteteve nga ana e shoqërisë me të cilat ndikohet në aktiviteteve nga ana e shoqërisë me të cilat ndikohet në shkaqet për paraqitjen e kriminalitetitshkaqet për paraqitjen e kriminalitetit. .

Sipas saj ajo supozon: njohje të shkaqeve të kriminali Sipas saj ajo supozon: njohje të shkaqeve të kriminali tetit dhe prognozë për efikasitetin e masave për pengim tetit dhe prognozë për efikasitetin e masave për pengim in e kriminalitetit dhe në bazë të saj in e kriminalitetit dhe në bazë të saj strategjistrategji e mirë e mirë veprim mbi faktorët themelor të kriminalitetit. veprim mbi faktorët themelor të kriminalitetit.

KREU IIKREU IIZHVILLIMI I SË DREJTËS PENALE DHE I SHKENCËS ZHVILLIMI I SË DREJTËS PENALE DHE I SHKENCËS

PENALO-JURIDIKEPENALO-JURIDIKE

1. Vështrime hyrëse1. Vështrime hyrëse Studimi i zhvillimit historik të së drejtës Studimi i zhvillimit historik të së drejtës

penale dhe mendimit penalo-juridik nënkupton penale dhe mendimit penalo-juridik nënkupton humbje të thellë në evolucionin e shoqërisë humbje të thellë në evolucionin e shoqërisë njerëzore. njerëzore.

E drejta penale është E drejta penale është kuintesencëkuintesencë, , shkëlqim shkëlqim më i koncen truarmë i koncen truar i gjendjeve dhe shikimeve i gjendjeve dhe shikimeve themelore filozofike, ideore, politike, ekonomike themelore filozofike, ideore, politike, ekonomike etj., të epokës së caktuar historike. Ajo me fjalë etj., të epokës së caktuar historike. Ajo me fjalë tjera është tjera është pasqyrë më e besueshme pasqyrë më e besueshme e e rrethanave shoqëroro-ekonomike dhe shoqë rrethanave shoqëroro-ekonomike dhe shoqë roro-politike të kohës së vet! roro-politike të kohës së vet!

22. Zhvillimi i së drejtës penale deri në fund të . Zhvillimi i së drejtës penale deri në fund të shekullit XVIIIshekullit XVIII

2.1. Reaksioni i detyrueshëm në bashkësinë primitive2.1. Reaksioni i detyrueshëm në bashkësinë primitive Në bashkësinë primitive, kalimit nga jetesa në hordhi në Në bashkësinë primitive, kalimit nga jetesa në hordhi në

sho që rinë e organizuar njerëzit kanë reaguar ndaj veprimeve të sho që rinë e organizuar njerëzit kanë reaguar ndaj veprimeve të ndryshme që i kanë ndjerë si krim personal me ndryshme që i kanë ndjerë si krim personal me hakmarrjenhakmarrjen. .

HakmarrjaHakmarrja është dukuri që ka rëndësi ekskluzivisht është dukuri që ka rëndësi ekskluzivisht antropologjike! antropologjike!

Njeriu është ndarë nga bota e gjallë e mbetur dhe është bërë Njeriu është ndarë nga bota e gjallë e mbetur dhe është bërë njeri, me gjithë nëmën e së keqes drejtuar kah të barabartit të njeri, me gjithë nëmën e së keqes drejtuar kah të barabartit të vetes, kurse bashkësia në të cilën, vetes, kurse bashkësia në të cilën,

ka jetuar është rritur në grup të organizuar në formë rudimen ka jetuar është rritur në grup të organizuar në formë rudimen tare kur ka filluar ta tare kur ka filluar ta ndjejë të keqenndjejë të keqen e të tjerëve si kërcënim e të tjerëve si kërcënim personal dhe kur ka filluar të hakmerret! personal dhe kur ka filluar të hakmerret!

2.2. Paraqitja e dënimit publik dhe e 2.2. Paraqitja e dënimit publik dhe e drejta penale e shoqërisë skllavopronaredrejta penale e shoqërisë skllavopronare

Ndarja e mëhershme e punësNdarja e mëhershme e punës ka shkaktuar zmadhim të ka shkaktuar zmadhim të efikasi tetit ekonomik të bashkësive fisnore, por edhe efikasi tetit ekonomik të bashkësive fisnore, por edhe vazhdimisht luftëra të ndërsjella mes tyre. vazhdimisht luftëra të ndërsjella mes tyre.

Ajo nga ana tjetër e ka zmadhuar Ajo nga ana tjetër e ka zmadhuar homogjenitetin dhe homogjenitetin dhe solidaritetin e tyre të brendshëmsolidaritetin e tyre të brendshëm dhe e ka imponuar dhe e ka imponuar nevojën për pranimin e autoritetit jokonfliktuoz, i cili sipas nevojën për pranimin e autoritetit jokonfliktuoz, i cili sipas nevojës së detyrimit e ka mbajtur disiplinën e brendshme nevojës së detyrimit e ka mbajtur disiplinën e brendshme dhe shoqërinë fisnore. dhe shoqërinë fisnore.

E drejta penale ka pikënisjen e vet në format e para E drejta penale ka pikënisjen e vet në format e para rudimentare për imponim të disiplinës së brendshme me rudimentare për imponim të disiplinës së brendshme me anë të anë të dënimit të anëtarëve të padëgjue shëm të grupitdënimit të anëtarëve të padëgjue shëm të grupit! !

Me Me paraqitjen e shtetitparaqitjen e shtetit

Me Me paraqitjen e shtetitparaqitjen e shtetit ka koinciduar paraqitja e ka koinciduar paraqitja e dënimit publikdënimit publik. Apo me fjalë tjera, pikërisht akti . Apo me fjalë tjera, pikërisht akti i transformimit të hakmarrjes private në dënim i transformimit të hakmarrjes private në dënim publik e ka shënuar procesin e publik e ka shënuar procesin e kalimit nga bash kalimit nga bash kësia primitive në shtetkësia primitive në shtet! !

Dënimi jo në emër të krejt grupit, por nga ana Dënimi jo në emër të krejt grupit, por nga ana dhe në emër të dhe në emër të oligarkisë fisnoreoligarkisë fisnore, e formuar në , e formuar në fitoret luftarake dhe grum bullimeve si dhe për fitoret luftarake dhe grum bullimeve si dhe për vetësimi i pasurive relative nuk ka nënkup tuar vetësimi i pasurive relative nuk ka nënkup tuar tjetër pos marrjes, uzurpimit të së drejtës tjetër pos marrjes, uzurpimit të së drejtës individuale të hakmarrjes apo asaj kolektive! individuale të hakmarrjes apo asaj kolektive!

2.3. E drejta penale në kohën e 2.3. E drejta penale në kohën e feudalizmitfeudalizmit

Për dallim nga të bazuarit të së drejtës antike Për dallim nga të bazuarit të së drejtës antike dhe romake në idetë e stabilitetit dhe mbrojtjes dhe romake në idetë e stabilitetit dhe mbrojtjes sociale në sociale në status quostatus quo, me çka është nënkuptuar , me çka është nënkuptuar edhe konservimi i dallimeve klasore, edhe konservimi i dallimeve klasore,

e drejta penale e e drejta penale e feudalizmit i hershëm të feudalizmit i hershëm të zhvilluarzhvilluar (prej shekullit 11 deri në shekullin 16) (prej shekullit 11 deri në shekullin 16) dhe dhe shkatërrimi i feudalizmitshkatërrimi i feudalizmit dhe akumulimi dhe akumulimi fillestar i kapitalit (prej shekullit 16 deri në fillestar i kapitalit (prej shekullit 16 deri në shekullin 18) shekullin 18)

Feudalizmi i zhvilluarFeudalizmi i zhvilluar

Feudalizmi i zhvilluarFeudalizmi i zhvilluar (nga fillimi i shekullit 11) (nga fillimi i shekullit 11) është karak teri zuar me dy tendenca: është karak teri zuar me dy tendenca:

kodifikimi i së drejtës penale zakonore dhekodifikimi i së drejtës penale zakonore dhe recepcioni i së drejtës penale romake, recepcioni i së drejtës penale romake,

respektivisht bizantinerespektivisht bizantine! ! Në shte tet evropiane recepcioni i së drejtës pe- Në shte tet evropiane recepcioni i së drejtës pe-

nale romake ka paraqitur nevojë të imponuar me nale romake ka paraqitur nevojë të imponuar me zhvillimin e marrëdhënieve pasurore-finan cia re zhvillimin e marrëdhënieve pasurore-finan cia re dhe zhvillimin e qyteteve-shteteve (qytete-shtete dhe zhvillimin e qyteteve-shteteve (qytete-shtete italiane).italiane).

2.4. Idetë penalo-juridik në veprat 2.4. Idetë penalo-juridik në veprat e iluministëve gjatë shekullit 18e iluministëve gjatë shekullit 18

Ideja penalo-juridik deri në fund të shekullit 18 i Ideja penalo-juridik deri në fund të shekullit 18 i përngjanë një kaleidoskopi diskutimesh parciale përngjanë një kaleidoskopi diskutimesh parciale për probleme të veçanta penalo-juridike, pa për probleme të veçanta penalo-juridike, pa qasje sistematike .qasje sistematike .

Në zhvillimin e tillë të ngadalshëm të mendimit Në zhvillimin e tillë të ngadalshëm të mendimit penalo-juridik kanë ndikuar shumë faktorë.penalo-juridik kanë ndikuar shumë faktorë.

Rëndësi kyçe ka pas fakti se nuk ka ekzistuar Rëndësi kyçe ka pas fakti se nuk ka ekzistuar kodifikim i së drejtës ligjore, që domethënë se kodifikim i së drejtës ligjore, që domethënë se nuk ka ekzistuar edhe objekt i definuar të nuk ka ekzistuar edhe objekt i definuar të studimit shkencor! studimit shkencor!

3. Reforma e madhe e së drejtës 3. Reforma e madhe e së drejtës penalepenale

3.1. Racionalizmi dhe Bekario3.1. Racionalizmi dhe Bekario Reforma e parë e madheReforma e parë e madhe e së drejtës penale, kurse disa e së drejtës penale, kurse disa

thonë, me të drejtë dhe paraqitja e së drejtës penale në thonë, me të drejtë dhe paraqitja e së drejtës penale në kuptimin e vërtetë të fjalës është kryer në periudhën e kuptimin e vërtetë të fjalës është kryer në periudhën e iluminizmit, në periudhën që ka filluar në shekullin 16, iluminizmit, në periudhën që ka filluar në shekullin 16,

Kurse mbarimin e vet penalo-juridik e ka fituar nga fillimi Kurse mbarimin e vet penalo-juridik e ka fituar nga fillimi i shekullit 19. i shekullit 19.

Ajo është periudha e zhvillimit të shkencave natyrore Ajo është periudha e zhvillimit të shkencave natyrore ((prej Kopernikut e deri te Njutni dhe Lavoazje), prej Kopernikut e deri te Njutni dhe Lavoazje), të të filozofisë racionaliste dhe idealistefilozofisë racionaliste dhe idealiste, ,

të shkatërrimit të feudalizmit dhe paraqitjes së marrëdhë të shkatërrimit të feudalizmit dhe paraqitjes së marrëdhë nieve të reja shoqëroro-ekonomike, strukturë e re sociale nieve të reja shoqëroro-ekonomike, strukturë e re sociale (“(“shtresa e tretë”shtresa e tretë”, qytetarisë). , qytetarisë).

,,Kontrata shoqërore”,,Kontrata shoqërore”

RusoRuso (1712-1778) në “Kontrata shoqërore” (1712-1778) në “Kontrata shoqërore” (1762), ka shqyrtuar çështjen për bazën e dëni -(1762), ka shqyrtuar çështjen për bazën e dëni -mit, respektivisht kufizimin e së drejtës së ndësh mit, respektivisht kufizimin e së drejtës së ndësh ki mit nga ana e shtetit.ki mit nga ana e shtetit.

Në dritën e teorisë së tij, dënimi duhet të zbato -Në dritën e teorisë së tij, dënimi duhet të zbato -het vetëm kur është e nevojshme për shkak të het vetëm kur është e nevojshme për shkak të mbrojtjes së shoqërisë dhe indi vidëve nga deli mbrojtjes së shoqërisë dhe indi vidëve nga deli kuentët që kanë shkelur kontratën shoqërore. kuentët që kanë shkelur kontratën shoqërore.

Duke u nisur nga e drejta e lirisë dhe barazia e Duke u nisur nga e drejta e lirisë dhe barazia e lirive dhe të drejtave, është zotuar për afirmim të lirive dhe të drejtave, është zotuar për afirmim të parimit të barazisë para ligjit. parimit të barazisë para ligjit.

3.3. Revolucioni francez nga viti 3.3. Revolucioni francez nga viti 17891789

Lëvizjet e përmendura nga fundi i shekullit 18 paraqesin Lëvizjet e përmendura nga fundi i shekullit 18 paraqesin përgatitje ideore dhe teorike për dukurinë e së drejtës përgatitje ideore dhe teorike për dukurinë e së drejtës penale bashkë kohore, penale bashkë kohore,

por ajo përsëri është pasojë e ndryshimeve revolucio por ajo përsëri është pasojë e ndryshimeve revolucio nare me të cilët janë inauguruar parimet e reja të sistemit nare me të cilët janë inauguruar parimet e reja të sistemit ekonomik, politik dhe juridik. ekonomik, politik dhe juridik.

Programi filozofik dhe politik i ndryshimeve të tilla revo -Programi filozofik dhe politik i ndryshimeve të tilla revo -lucio nare në tokën evropiane është lucio nare në tokën evropiane është Deklarata për të Deklarata për të drejtat e njeriut dhe qytetaritdrejtat e njeriut dhe qytetarit, e miratuar në kohën e , e miratuar në kohën e revolucionit borgjez francez nga viti 1789revolucionit borgjez francez nga viti 1789, ,

duke filluar me kryengritjen e popullit dhe rënies së duke filluar me kryengritjen e popullit dhe rënies së burgut të Parisit burgut të Parisit BastiljaBastilja, si dhe marrjen e pushtetit nga , si dhe marrjen e pushtetit nga ana e borgjezisë pari sia ne.ana e borgjezisë pari sia ne.

4. Zhvillimi i së drejtës penale dhe 4. Zhvillimi i së drejtës penale dhe kodifikimi i saj në shekullin 19kodifikimi i saj në shekullin 19

Me miratimin e disa kodifikimeve, në fillim të shekullit 19 fillon Me miratimin e disa kodifikimeve, në fillim të shekullit 19 fillon zhvillimi bashkëkohor i së drejtës penale. zhvillimi bashkëkohor i së drejtës penale.

Në listën e parë të kodeve të mëdha penale që më pas kanë Në listën e parë të kodeve të mëdha penale që më pas kanë shërbyer si formular edhe të legjislacioneve të shteteve tjera shërbyer si formular edhe të legjislacioneve të shteteve tjera është Kodi penal i Napoleonit nga viti 1810. është Kodi penal i Napoleonit nga viti 1810.

Kodi i ka reflektuar shikimet qeveritare të racionalizmit dhe utili Kodi i ka reflektuar shikimet qeveritare të racionalizmit dhe utili tarizmit, duke mos e potencuar as retribuimin moral as tarizmit, duke mos e potencuar as retribuimin moral as risocializi min si funksion i së drejtës penale. Si bazë të saj risocializi min si funksion i së drejtës penale. Si bazë të saj paraqesin dy idetë: të drejtësishmërisë dhe të dobishmes paraqesin dy idetë: të drejtësishmërisë dhe të dobishmes ((OrtolanOrtolan, 95). , 95).

Qëllimi kryesor i ndëshkimit është intimidimi (frikësimi) i kryesve Qëllimi kryesor i ndëshkimit është intimidimi (frikësimi) i kryesve potencialë, kurse ajo mund të realizohet me dënime të ashpra potencialë, kurse ajo mund të realizohet me dënime të ashpra dhe shembullore, duke e inkua druar edhe dënimin me vdekje dhe shembullore, duke e inkua druar edhe dënimin me vdekje dhe burgimin i përjetshëm (dhe burgimin i përjetshëm (CharlesCharles, 33). , 33).

5. Zhvillimi i shkencës penalo-juridike në 5. Zhvillimi i shkencës penalo-juridike në shekullin 19shekullin 19

Shkolla klasikeShkolla klasikeNë fund të shekullit 18 dhe fillim të shekullit 19 Në fund të shekullit 18 dhe fillim të shekullit 19

në idetë e racionalizmit dhe filozofisë idealiste u në idetë e racionalizmit dhe filozofisë idealiste u zhvillua zhvillua shkolla “klasike”shkolla “klasike”, të cilës i takon merita , të cilës i takon merita e ndërtimit të e ndërtimit të skeletit dogmatik-juridikskeletit dogmatik-juridik të të shkencës bashkëkohore penalo-juridike!shkencës bashkëkohore penalo-juridike!

Baza teorike e sistemit të saj shkencor është Baza teorike e sistemit të saj shkencor është bashkimi i ideve të bashkimi i ideve të BekariosBekarios për përfitimin sho - për përfitimin sho -qëror të ndëshkimit dhe të qëror të ndëshkimit dhe të BentamitBentamit për nevo - për nevo -jën, domosdoshmërinë e dënimit, si dhe ide në jën, domosdoshmërinë e dënimit, si dhe ide në për frikësimin si qëllim gjeneral-parandalues të për frikësimin si qëllim gjeneral-parandalues të dënimit. dënimit.

DënimiDënimi si nocion i dytë fundamental si nocion i dytë fundamental paraqet sanksion i vetëm.paraqet sanksion i vetëm.

Natyra e tij etike dhe retributiveNatyra e tij etike dhe retributive është pasojë e qëndrimit është pasojë e qëndrimit se kryesi i veprës penale është moralisht përgjegjës për se kryesi i veprës penale është moralisht përgjegjës për kryerjen e saj! kryerjen e saj!

Dënimi është i definuar si kategori formal-logjike, e Dënimi është i definuar si kategori formal-logjike, e prejardhur nga ideja e drejtësishmërisë absolute: prejardhur nga ideja e drejtësishmërisë absolute: rrafshim juridikrrafshim juridik me të keqen e bërë! me të keqen e bërë!

Për atë arsye ai duhet të jetë Për atë arsye ai duhet të jetë proporcional me veprën proporcional me veprën dhe peshën e tijdhe peshën e tij, ,

që nënkupton edhe shkallën e fajësisë (dashje apo që nënkupton edhe shkallën e fajësisë (dashje apo pakujdesi). pakujdesi).

Me dënimin kryesi ka paguar borxhin shoqërisë, me çka Me dënimin kryesi ka paguar borxhin shoqërisë, me çka sërish vendoset baras pesha dhe rendi juridik dhe plotë -sërish vendoset baras pesha dhe rendi juridik dhe plotë -sohet ideja e drejtësisë. sohet ideja e drejtësisë.

5.2. Shkolla antropologjike-5.2. Shkolla antropologjike-pozitivepozitive

Paraqitja e kësaj shkolle, themeluesit e së cilës janë: Paraqitja e kësaj shkolle, themeluesit e së cilës janë: Çezare LombrozoÇezare Lombrozo ( (Cesare Lombro soCesare Lombro so,1835-1909), ,1835-1909),

Rafaele GarofaloRafaele Garofalo ( (RafaelleRafaelle GarofaloGarofalo,1852-1924) dhe ,1852-1924) dhe Enriko FeriEnriko Feri ( (Enrico FerriEnrico Ferri, 1856-1929), , 1856-1929),

Nga gjysma e dytë e shekullit 19 është prodhim i një Nga gjysma e dytë e shekullit 19 është prodhim i një klime të re shoqërore, filozo fike dhe shkencore! klime të re shoqërore, filozo fike dhe shkencore!

Në plan shoqëror, pas periudhës së parë të paraqitjes së Në plan shoqëror, pas periudhës së parë të paraqitjes së shoqërisë së re në parimet liberale të shoqërisë së re në parimet liberale të Revolucionit Fran Revolucionit Fran cezcez vjen deri te rritja e kundërthënieve dhe konflikteve vjen deri te rritja e kundërthënieve dhe konflikteve shoqërore si rezultat të fazës së parë liberale të kapita -shoqërore si rezultat të fazës së parë liberale të kapita -lizmit dhe të akumulimit të parë të kapitalit. lizmit dhe të akumulimit të parë të kapitalit.

GarofaloGarofalo idetë e veta i ka vënë në idetë e veta i ka vënë në veprën ,,Kriminologjia”veprën ,,Kriminologjia”

Nga viti 1885, me të cilën i jep titull shkencës së re për Nga viti 1885, me të cilën i jep titull shkencës së re për etiologjinë dhe feno menologjinë e krimi nalitetit. etiologjinë dhe feno menologjinë e krimi nalitetit.

Bazë është teza për “mbrojtjen shoqërore” Bazë është teza për “mbrojtjen shoqërore” nga gjendja e rrezikshme të kryesit: nga gjendja e rrezikshme të kryesit: Nuk është vepër penale ajo që rrezaton rrezik për Nuk është vepër penale ajo që rrezaton rrezik për

shoqërinë, shoqërinë, Por gjendje e posaçme e rrezikshme të personit që Por gjendje e posaçme e rrezikshme të personit që

është rezultat i gjendjes së tij biopsikologjike! është rezultat i gjendjes së tij biopsikologjike! Për atë sanksion themelor për zgjedhje të sanksionit që Për atë sanksion themelor për zgjedhje të sanksionit që

duhet të shërbejë për mbrojtjen e shoqërisë nuk duhet të duhet të shërbejë për mbrojtjen e shoqërisë nuk duhet të paraqet vepra por personaliteti i kryesit. paraqet vepra por personaliteti i kryesit.

PARAPREGATITJE PARAPREGATITJE

PËR PËR

KOLOKOIUMKOLOKOIUM

I (parë)I (parë)

Me termin e drejtë penale Me termin e drejtë penale nënkuptojmë një degë të legjislacionit pozitiv të nënkuptojmë një degë të legjislacionit pozitiv të

shtetit te caktuar dhe nje dege te shkencave juridike, shtetit te caktuar dhe nje dege te shkencave juridike, perkatesisht shkencen e se drejtes penale. perkatesisht shkencen e se drejtes penale.

Si dege e legjislacionit pozitiv, e drejta ne fjale eshte Si dege e legjislacionit pozitiv, e drejta ne fjale eshte sistem normash ligjore me te cilat percaktohet se sistem normash ligjore me te cilat percaktohet se cilat vepra te njerezve konsiderohen vepra penale cilat vepra te njerezve konsiderohen vepra penale dhe cfare lloje te denimeve apo te sansioneve penale dhe cfare lloje te denimeve apo te sansioneve penale do t'u shqiptohen kryesve te atyre veprave.do t'u shqiptohen kryesve te atyre veprave.

Ndersa, si dege e shkencave juridike, e drejta penale Ndersa, si dege e shkencave juridike, e drejta penale perkufizohet duke pasur parasysh veprat penale, perkufizohet duke pasur parasysh veprat penale, qellimin dhe funksionin e kesaj dege.qellimin dhe funksionin e kesaj dege.

Nocioni dhe karakteristikat themelore te së Nocioni dhe karakteristikat themelore te së drejtes penaledrejtes penale

Veprat juridike te njeriut dhe të bashkësisë se caktuar në të drejten penale quhen Veprat juridike te njeriut dhe të bashkësisë se caktuar në të drejten penale quhen VEPRA PENALE.VEPRA PENALE.

E drejta penale është një ndër mënyrat dhe mjetet me të cilat mbrohet shoqëria dhe E drejta penale është një ndër mënyrat dhe mjetet me të cilat mbrohet shoqëria dhe luftohet kriminialtiteti.luftohet kriminialtiteti.

Me termin e drejte penale nënkuptojm një degë te legjislacionit pozitiv të shtetit të Me termin e drejte penale nënkuptojm një degë te legjislacionit pozitiv të shtetit të caktuar dhe një degë te shkencave juridike.caktuar dhe një degë te shkencave juridike.

Si degë e legjislacionit pozitiv e drejta penale ështe sistem i normave ligjore me te Si degë e legjislacionit pozitiv e drejta penale ështe sistem i normave ligjore me te cilat percaktohet se cilat vepra te njerëzve konsiderohen vepra penale dhe cfare lloje cilat percaktohet se cilat vepra te njerëzve konsiderohen vepra penale dhe cfare lloje te denimeve apo te sanksioneve penale do tu shqiptohen kryesve të tyre.te denimeve apo te sanksioneve penale do tu shqiptohen kryesve të tyre.Ndersa ne kuptimin Materiale e drejta penale përkufizohet si degë e drejtësisë me te Ndersa ne kuptimin Materiale e drejta penale përkufizohet si degë e drejtësisë me te cilen mbrohen nga veprat penale mardheniet e caktuara te shoqërisë, te mirat juridike cilen mbrohen nga veprat penale mardheniet e caktuara te shoqërisë, te mirat juridike që I përkasin shoqërisë dhe individit.që I përkasin shoqërisë dhe individit.

Si karakteristikë themelore e së drejtës penale është se kjo është e drejte ligjore.Si karakteristikë themelore e së drejtës penale është se kjo është e drejte ligjore.

E drejta ligjore është ngase kjo degë e drejtësisë I rregullon çështjet nga lëmi I saj E drejta ligjore është ngase kjo degë e drejtësisë I rregullon çështjet nga lëmi I saj vetem me ligj e jo edhe me ndonjë akt tjetër nënligjor.vetem me ligj e jo edhe me ndonjë akt tjetër nënligjor.Parimi I ligjmërisë së veprës penale dhe dënimit gjithashtu është një ndër Parimi I ligjmërisë së veprës penale dhe dënimit gjithashtu është një ndër karakteristikat themelore të së drejtës penale.karakteristikat themelore të së drejtës penale.

LËNDA E SË DREJTËS PENALELËNDA E SË DREJTËS PENALELënda e së drejtës penale ështëLënda e së drejtës penale është ; ;

Vepra Penale, Vepra Penale, Kryesi i Vepres Penale dhe Kryesi i Vepres Penale dhe Sanksionet Penale.Sanksionet Penale.

Mjetet me të cilat e drejta penale ushtron mbrojtjen juridikeMjetet me të cilat e drejta penale ushtron mbrojtjen juridike nga nga vepra penale janë sanksionet penale.vepra penale janë sanksionet penale.

Sanksionet penale shqiptohen dhe aplikohen kundër vullnetitSanksionet penale shqiptohen dhe aplikohen kundër vullnetit të të kryesit dhe konsistojnë në marrjen apo kufizimin e disa të drejtave kryesit dhe konsistojnë në marrjen apo kufizimin e disa të drejtave të cilat përndryshe i kanë gëzuar gjerë në momentin e kryerjes së të cilat përndryshe i kanë gëzuar gjerë në momentin e kryerjes së vepres penale.vepres penale.

Sanksionet penale që i shqiptohen kryesve të veprave penaleSanksionet penale që i shqiptohen kryesve të veprave penale më pak kanë karakter hakmarrës e më tëpër shqiptohen më qëllim më pak kanë karakter hakmarrës e më tëpër shqiptohen më qëllim të përmirësimittë përmirësimit

MARDHËNJET E SË DREJTËS PENALE NDAJ DEGËVE MARDHËNJET E SË DREJTËS PENALE NDAJ DEGËVE TË TJERA TË DREJTËSISËTË TJERA TË DREJTËSISË

E drejta penale është degë e sisitemit juridike të nje vendi të caktuar E drejta penale është degë e sisitemit juridike të nje vendi të caktuar dhe së bashku më dëgët tjera juridike, ka për qëllim mbrojtjen e dhe së bashku më dëgët tjera juridike, ka për qëllim mbrojtjen e shoqërisë dhe të individëve.shoqërisë dhe të individëve.

E drejta penale ka mardhënie të caktuara me degët e tjera të drejtës E drejta penale ka mardhënie të caktuara me degët e tjera të drejtës e ato janë:e ato janë:

1. Me te drejten kushtetuese1. Me te drejten kushtetuese2. Me të drejtën e procedurës penale2. Me të drejtën e procedurës penale3. Me të drejten civile3. Me të drejten civile4. Me te drejten administrative4. Me te drejten administrative

Me degët e tjera të drejtësis (siç jane: E drejta ekonomike, E drejta Me degët e tjera të drejtësis (siç jane: E drejta ekonomike, E drejta e punes, E drejta familjare)e punes, E drejta familjare)

Funskioni mbrojtës I së drejtës penale është mbrojtja e Funskioni mbrojtës I së drejtës penale është mbrojtja e shoqërisë nga kriminalitetishoqërisë nga kriminaliteti

E drejta penale ka për qëllim të mbrojë mardhënjet e E drejta penale ka për qëllim të mbrojë mardhënjet e caktuara në prodhim dhe mardhëniet e tjera shoqërore.caktuara në prodhim dhe mardhëniet e tjera shoqërore.

Gjithashtu e drejta penale ka për detyrë t’i mbrojë edhe Gjithashtu e drejta penale ka për detyrë t’i mbrojë edhe të mirat juridike të posaçmen që I përkasin njeriut, të mirat juridike të posaçmen që I përkasin njeriut, qytetarit siç jane : jeta e njriut, liritë, integriteti trupor, qytetarit siç jane : jeta e njriut, liritë, integriteti trupor, nderin, autoritetin.nderin, autoritetin.

Funksioni mbrojtës i së drejtës penale është fragmental Funksioni mbrojtës i së drejtës penale është fragmental ngase në këtë degë të së drejtës mbrohen ato vlera apo ngase në këtë degë të së drejtës mbrohen ato vlera apo të mira juridike të cilat janë të domosdoshme për të mira juridike të cilat janë të domosdoshme për egzistencën e shoqërisë dhe të individëve.egzistencën e shoqërisë dhe të individëve.

Ndarja e së drejtës penaleNdarja e së drejtës penaleE drejta penale mund të ndahet në disa pjesë të saj të brendshme E drejta penale mund të ndahet në disa pjesë të saj të brendshme që formojnë sisteme të ngushta të normave penale jurdike siç janë:që formojnë sisteme të ngushta të normave penale jurdike siç janë:

1. E drejta penale 1. E drejta penale materiale materiale dhe e drejta dhe e drejta penale proceduralepenale procedurale

2. E drejta e 2. E drejta e ekzistimit të saknsioneve penaleekzistimit të saknsioneve penale,,

3. E drejta penale e 3. E drejta penale e pergjithshme dhe e posaçmepergjithshme dhe e posaçme,,

4. E drejta penale e 4. E drejta penale e rregullt dhe e jashtzakonshmerregullt dhe e jashtzakonshme,,

5. E drejta 5. E drejta penale kombëtarepenale kombëtare dhe e dhe e drejta penale drejta penale ndërkombëtarendërkombëtare..

1. E drejta penale materiale dhe e drejta penale 1. E drejta penale materiale dhe e drejta penale proceduraleprocedurale

E drejta penale ne kuptimin e gjerë përmban në vete E drejta penale ne kuptimin e gjerë përmban në vete norma penale juridike te natyrës materiale dhe të natyrës norma penale juridike te natyrës materiale dhe të natyrës procedurale.procedurale.

Me normat e natyrës materiale –përcaktohen se cilat Me normat e natyrës materiale –përcaktohen se cilat vepra të njerëzve koniderohen vepra penale dhe çfarë vepra të njerëzve koniderohen vepra penale dhe çfarë lloje të sanksioneve penale mund tu shqiptohen kryesve lloje të sanksioneve penale mund tu shqiptohen kryesve të tyre.të tyre.

Ndërsa me normat e procedurës penale rregullohet Ndërsa me normat e procedurës penale rregullohet procedura e gjykatës dhe të organeve të tjera shtetërore procedura e gjykatës dhe të organeve të tjera shtetërore për tu konstatuar se a ka kryer ndonjë person veper për tu konstatuar se a ka kryer ndonjë person veper penale dhe se a janë plotësuar kushtet për shqiptimin e penale dhe se a janë plotësuar kushtet për shqiptimin e sanksionit penal.sanksionit penal.

. E drejta e ekzekutimit të sanksioneve . E drejta e ekzekutimit të sanksioneve penalepenale

Çështjet e ekzekutimit të sanksioneve Çështjet e ekzekutimit të sanksioneve penale janë të rregulluara me ligj të penale janë të rregulluara me ligj të posaçëm.posaçëm.

Ligji për trajtimin trajtimin e të burgosurve Ligji për trajtimin trajtimin e të burgosurve

3. 3. E drejta penale e përgjithshme dhe e posaçmeE drejta penale e përgjithshme dhe e posaçme

E drejta penale e përgjithshme –është ajo e cila vlen për të gjithë E drejta penale e përgjithshme –është ajo e cila vlen për të gjithë qytetarët.qytetarët.

Ndërsa e drejta penale e posaçme – është ajo e cila vlen për grup Ndërsa e drejta penale e posaçme – është ajo e cila vlen për grup qytetarësh që gjenden në mardhënie të caktuara.qytetarësh që gjenden në mardhënie të caktuara.

Si e drejtë penale e posaçme konsiderohet p.sh E drejta penale Si e drejtë penale e posaçme konsiderohet p.sh E drejta penale ushtarake e cila aplikohet vetëm ndaj personave ushtarakë.ushtarake e cila aplikohet vetëm ndaj personave ushtarakë.

4. 4. E drejta penale e rregullt dhe e jashtëzakonshmeE drejta penale e rregullt dhe e jashtëzakonshme

Me termin e drejtë penale e rregulltë nënkuptojmë rastet e aplikimit Me termin e drejtë penale e rregulltë nënkuptojmë rastet e aplikimit të kësaj dege të drejtësisë në kushtet normale, të rregullta të jetës të kësaj dege të drejtësisë në kushtet normale, të rregullta të jetës shoqërore (gjate kohës së paqës).shoqërore (gjate kohës së paqës).

5. E drejta penale kombëtare dhe e drejta 5. E drejta penale kombëtare dhe e drejta penale ndërkombëtarepenale ndërkombëtare

Si e drejtë penale kombëtareSi e drejtë penale kombëtare Konsiderohet ajo e drejtë penale që vepron apo Konsiderohet ajo e drejtë penale që vepron apo

zbatohet brenda teritorit të tij.zbatohet brenda teritorit të tij.

E drejta penale ndërkombëtare-është sisitemi I E drejta penale ndërkombëtare-është sisitemi I normave penale-juridike që u dedikohet normave penale-juridike që u dedikohet mardhënieve ndërkombëtare.mardhënieve ndërkombëtare.

Shkenca e së drejtës penale dhe Shkenca e së drejtës penale dhe shkencat e tjera penaleshkencat e tjera penale

1.E drejta penale dhe shkenca e së drejtës penale1.E drejta penale dhe shkenca e së drejtës penaleMe termin e drejtë penale nënkuptojmë një degë të legjislacionit pozitiv të shtetit të Me termin e drejtë penale nënkuptojmë një degë të legjislacionit pozitiv të shtetit të caktuar dhe një degë të shkencave juridike.caktuar dhe një degë të shkencave juridike.Si degë e legjislacionit pozitiv e drejta penale është sistem I normave me të cilat Si degë e legjislacionit pozitiv e drejta penale është sistem I normave me të cilat përcaktohet se cilat vepra konsiderohen vepra penale kur personi konsiderohet përcaktohet se cilat vepra konsiderohen vepra penale kur personi konsiderohet penalisht I përgjithshëm dhe çfarë lloj saknsioni mund ti shqiptohet.penalisht I përgjithshëm dhe çfarë lloj saknsioni mund ti shqiptohet.

2.Detyra e shkencës së të drejtës penale2.Detyra e shkencës së të drejtës penaleDetyrë kryesore e shkencës së të drejtës penale është studimi dhe avancimi I së Detyrë kryesore e shkencës së të drejtës penale është studimi dhe avancimi I së drejtës penale apo legjislacionit penal që gjendet në fuqi në vendin e caktuar.drejtës penale apo legjislacionit penal që gjendet në fuqi në vendin e caktuar.

Shkenca e së drejtës penale merret me studimin e kuptimit juridik të veprës penale, Shkenca e së drejtës penale merret me studimin e kuptimit juridik të veprës penale, të llojeve dhe formave të veprave penale, gjithashtu studion kryesin dhe përgjegjësin të llojeve dhe formave të veprave penale, gjithashtu studion kryesin dhe përgjegjësin penale të tij si dhe sanksionet penale.penale të tij si dhe sanksionet penale.Ne kuptimin e gjerë shkenca e së drejtës penale ka për detyrë të studiojë Ne kuptimin e gjerë shkenca e së drejtës penale ka për detyrë të studiojë kriminalitetin dhe masat që duhet ndërmirrën për parandalimin e krimeve.kriminalitetin dhe masat që duhet ndërmirrën për parandalimin e krimeve.Shkenca e së drejtës penale e studion të drejtën penale Shkenca e së drejtës penale e studion të drejtën penale 1.DeLege Lata- Ashtu çfarë është dhe1.DeLege Lata- Ashtu çfarë është dhe2.De Lege Ferenda –Çfarë duhet të jetë.2.De Lege Ferenda –Çfarë duhet të jetë.

Sisitemi I shkencës së të drejtës penaleSisitemi I shkencës së të drejtës penale Shkenca e së drejtës penale ndahet ne dy pjesë:Shkenca e së drejtës penale ndahet ne dy pjesë:

1.Pjesa e përgjithshme1.Pjesa e përgjithshme2.Pjesa e posaçme2.Pjesa e posaçme

1.Pjesa e përgjithshme1.Pjesa e përgjithshmeStudion parimet dhe institucionet themelore të së drejtës penaleStudion parimet dhe institucionet themelore të së drejtës penaleÇështjet që shqyrtohen në pjesën e përgjithshme të shkencës së të drejtës Çështjet që shqyrtohen në pjesën e përgjithshme të shkencës së të drejtës penale janë dy sisteme:penale janë dy sisteme:

1.Sistemi Bipartit1.Sistemi Bipartit2.Sistemi Tripartit2.Sistemi Tripartit

1. Sistemi Bipartit1. Sistemi Bipartit

Këtë sistem I pari e ka inauguruar Fojer Bahu. Sipas këtij sisitemi në pjesën Këtë sistem I pari e ka inauguruar Fojer Bahu. Sipas këtij sisitemi në pjesën e përgjithshme të shkencës së të drejtës penale ekzistojnë dhe shqyrtohen e përgjithshme të shkencës së të drejtës penale ekzistojnë dhe shqyrtohen vetëm dy nocione themelore vepra penale dhe saknsioni penal.vetëm dy nocione themelore vepra penale dhe saknsioni penal.Sisitemi bipartite mbështete në kuptimin objektivë - subjektiv të veprës Sisitemi bipartite mbështete në kuptimin objektivë - subjektiv të veprës penale.penale.

..

2.Sistemi Tripartit2.Sistemi Tripartit

Sistemi tripartit është sistemi I ri që është Sistemi tripartit është sistemi I ri që është shfaqur në fillim të këtij shekulli.shfaqur në fillim të këtij shekulli.

Sipas sistemit tripartit në pjesën e përgjith Sipas sistemit tripartit në pjesën e përgjith shme të së drejtës penale ekzistojnë tri shme të së drejtës penale ekzistojnë tri nocione themelore:nocione themelore:1. Vepra penale, 1. Vepra penale,

2. Fajtori dhe 2. Fajtori dhe 3. Sanksioni penal. 3. Sanksioni penal.

3.Pjesa e posaçme3.Pjesa e posaçme

4.Pjesa e posaçme e shkencës së të drejtës penale 4.Pjesa e posaçme e shkencës së të drejtës penale merret me studimin e veprave penale veç e veç, merret me studimin e veprave penale veç e veç, elementet e tyre, formën e fajit me të cilën ato kryhen elementet e tyre, formën e fajit me të cilën ato kryhen dhe sanksionet penale që mund tu shqiptohen kryesve dhe sanksionet penale që mund tu shqiptohen kryesve të tyre.të tyre.

Pjesa e posaçme e shkencës së të drejtës penale i Pjesa e posaçme e shkencës së të drejtës penale i studion nocionet e veprave penale siç janë: studion nocionet e veprave penale siç janë:

vrasja,vrasja, plagosja, plagosja, vjedhja etj.vjedhja etj.

Shkencat tjera penaleShkencat tjera penaleSi shkenca penale konsiderohen:Si shkenca penale konsiderohen:

1.Shkenca e procedurës penale1.Shkenca e procedurës penale2.Kriminologjia2.Kriminologjia3.Politika Kriminale3.Politika Kriminale4.Penalogjia4.Penalogjia5.Kriminialistika5.Kriminialistika6.Mjekësia gjyqësore6.Mjekësia gjyqësore7.Psikiatria gjyqësore7.Psikiatria gjyqësore

1.SHKENCA E PROCEDURAVE 1.SHKENCA E PROCEDURAVE PENALEPENALE

Shkenca e procedurës penale merret me Shkenca e procedurës penale merret me studimin e së drejtës së procedurës studimin e së drejtës së procedurës penale të shtetit të caktuar. penale të shtetit të caktuar.

Kjo studion sistemin e normave juridike të Kjo studion sistemin e normave juridike të përcaktuara me ligjin e procedurës penale.përcaktuara me ligjin e procedurës penale.

2.KRIMINOLOGJIA2.KRIMINOLOGJIA Kriminologjia është shkencë shoqërore e cila merret me Kriminologjia është shkencë shoqërore e cila merret me

studimin e fenomenologjisë dhe shkaqeve të studimin e fenomenologjisë dhe shkaqeve të kriminalitetit si dukuri shoqërore dhe individuale.kriminalitetit si dukuri shoqërore dhe individuale.

Kriminologjia ndahet ne dy pjesë:Kriminologjia ndahet ne dy pjesë:1.Fenomenologjia Kriminale1.Fenomenologjia Kriminale2.Etiologjine Kriminale2.Etiologjine Kriminale

1.Fenomenologjia-studion format nëpërmjet të cilave 1.Fenomenologjia-studion format nëpërmjet të cilave manifestohet kriminaliteti.manifestohet kriminaliteti.

2. Etiologjia-studion shkaqet dhe faktorët e kriminalitetit.2. Etiologjia-studion shkaqet dhe faktorët e kriminalitetit.

3.POLITIKA KRIMINALE3.POLITIKA KRIMINALE

Politika kriminale studion;Politika kriminale studion; çështjet teorike dhe praktike dedikuar çështjet teorike dhe praktike dedikuar luftës kundër kriminalitetit. luftës kundër kriminalitetit.

Politika kriminale përkufizohet si shkencë e cila studion kriminalitetin Politika kriminale përkufizohet si shkencë e cila studion kriminalitetin dhe masat që ndërmeren me qëllim te luftimit më efikas të tij.dhe masat që ndërmeren me qëllim te luftimit më efikas të tij.

Këto masa ndahen në: Këto masa ndahen në: masa të karakterit Preventiv dhe Represiv.masa të karakterit Preventiv dhe Represiv.

Masat e karakterit Preventiv- janë aksionet e ndryshme ekonomike, Masat e karakterit Preventiv- janë aksionet e ndryshme ekonomike, sociale, edukative, shendetësore me te cilat evitohen faktorët e sociale, edukative, shendetësore me te cilat evitohen faktorët e drejtëpërdrejt të kriminalitetit.drejtëpërdrejt të kriminalitetit.

Masat e karakterit Represiv- janë sistem I dënimeve dhe Masat e karakterit Represiv- janë sistem I dënimeve dhe saknsioneve të tjera penale të së drejtës penale të shtete të caktuar.saknsioneve të tjera penale të së drejtës penale të shtete të caktuar.

4.PENOLOGJIA4.PENOLOGJIAShkenca mbi dënimetShkenca mbi dënimet

Penologjia përkufizohet si shkencë e cila Penologjia përkufizohet si shkencë e cila merret me studimin e çështjeve teorike merret me studimin e çështjeve teorike dhe praktike të ekzistimit dhe efikasitetit te dhe praktike të ekzistimit dhe efikasitetit te saknsioneve penale.saknsioneve penale.

Termi penologji rrjedh prej fjalës së përbër Termi penologji rrjedh prej fjalës së përbër nga fjala latine Poena (dënim) dhe fjala nga fjala latine Poena (dënim) dhe fjala greke Logos (shkencë) d.m.thgreke Logos (shkencë) d.m.th

5.KRIMINALISTIKA5.KRIMINALISTIKA Kriminalistika Kriminalistika është shkencë e cila merret me zbulimin e është shkencë e cila merret me zbulimin e

veprave penale dhe kryesve te tyre duke veprave penale dhe kryesve te tyre duke aplikuar metoda të ndryshme shkencore dhe aplikuar metoda të ndryshme shkencore dhe mjete teknike.mjete teknike.

Kriminalistika ndahet në tri pjesë kryesore:Kriminalistika ndahet në tri pjesë kryesore:a.Në teknikën e kriminalistikësa.Në teknikën e kriminalistikësb.Në taktikën e kriminalistikësb.Në taktikën e kriminalistikësc.Në metodën e kriminalistikësc.Në metodën e kriminalistikës

a.TEKNIKA E KRIMINALISTIKËSa.TEKNIKA E KRIMINALISTIKËS

Përcakton mënyrën më adekuate për zbulimin sigurimin e gjurmëve të Përcakton mënyrën më adekuate për zbulimin sigurimin e gjurmëve të veprave penale dhe të provave materiale në përgjithësi.veprave penale dhe të provave materiale në përgjithësi.

Në kuadrin e teknikës së kriminalistikës bëjnë pjesë studimi I gjurmëve të Në kuadrin e teknikës së kriminalistikës bëjnë pjesë studimi I gjurmëve të gishtërinjëve, studimi I dorshkrimit dhe identiteti I dokumenteve, fotografia gishtërinjëve, studimi I dorshkrimit dhe identiteti I dokumenteve, fotografia gjyqësore, regjistrat penale.gjyqësore, regjistrat penale.

b.TAKTIKA E KRIMINALISTIKËSb.TAKTIKA E KRIMINALISTIKËS

Merret me studimin e formave të veprave penale mënyrës së kryerjes së Merret me studimin e formave të veprave penale mënyrës së kryerjes së tyre, motivet dhe qëllimet e kryesit dhe psikologjin e kryesve.tyre, motivet dhe qëllimet e kryesit dhe psikologjin e kryesve.

c. METODA E KRIMINALISTIKËSc. METODA E KRIMINALISTIKËS

Merret me studimin dhe përcaktimin e mënyrave dhe metodave që janë më Merret me studimin dhe përcaktimin e mënyrave dhe metodave që janë më të përshtatshme për zbulimin e grupeve apo llojeve të posaçme të V.P dhe të përshtatshme për zbulimin e grupeve apo llojeve të posaçme të V.P dhe kryesve të tyre.kryesve të tyre.

6.MJEKËSIA GJYQSORE6.MJEKËSIA GJYQSORE Me ndihëm e njohurive të mjekësisë gjyqësore konstatohen shkaqet Me ndihëm e njohurive të mjekësisë gjyqësore konstatohen shkaqet

e vdekjes në rastet kur dyshohet se vdekja është shkaktuar me e vdekjes në rastet kur dyshohet se vdekja është shkaktuar me dhunë pastaj hulumtohen gjurmët që janë shkaktuar në rastin e dhunë pastaj hulumtohen gjurmët që janë shkaktuar në rastin e kryerjes së veprës penale siç janë: gjurmët e gjakut, të pështymës, kryerjes së veprës penale siç janë: gjurmët e gjakut, të pështymës, qimeve etj.qimeve etj.Mjekësia gjyqësore është shkencë interdiciplinare në kuadrin e së Mjekësia gjyqësore është shkencë interdiciplinare në kuadrin e së cilës bëjnë pjesë TANATOLOGJIA, TRAUMATOLOGJIA, cilës bëjnë pjesë TANATOLOGJIA, TRAUMATOLOGJIA, TOKSIKOLOGJIA dhe SEKSOLOGJIA.TOKSIKOLOGJIA dhe SEKSOLOGJIA.

a. TANATOLOGJIA-merreta. TANATOLOGJIA-merret me studimin e shkaqeve te vdekjës me me studimin e shkaqeve te vdekjës me ndihmen e saj kosntatohet se a është fjala për vdekje natyrore apo ndihmen e saj kosntatohet se a është fjala për vdekje natyrore apo për vdekjen që është shkaktuar me dhunë.për vdekjen që është shkaktuar me dhunë.bb. TRAUMATOLOGJIA-. TRAUMATOLOGJIA- është shkencë që merret me studimin e është shkencë që merret me studimin e llojeve të lëndimeve trupore intensitetin e tyre dhe mjetet me të cilat llojeve të lëndimeve trupore intensitetin e tyre dhe mjetet me të cilat janë shkaktuar ato.janë shkaktuar ato.c. TOKSIKOLOGJIA-ështëc. TOKSIKOLOGJIA-është shkencë e cila merret me studimin e shkencë e cila merret me studimin e hetimeve dhe efikasitetin e tyre në organin e njeriut.hetimeve dhe efikasitetin e tyre në organin e njeriut.d.d. SEKSIOLOGJIA SEKSIOLOGJIA-është shkencë e cila merret me studimin e -është shkencë e cila merret me studimin e mardhënieve seksuale, e ne veçanti të delikteve seksuale.mardhënieve seksuale, e ne veçanti të delikteve seksuale.

SHKOLLA ANTROPOLOGJIKESHKOLLA ANTROPOLOGJIKE Themelues i shkollës antropologjike është itali Themelues i shkollës antropologjike është itali

ani Cezaro Lombrozo (1935-1909) i cili isht mjek ani Cezaro Lombrozo (1935-1909) i cili isht mjek psikiatër e me vonë edhe profesor i mjekësis psikiatër e me vonë edhe profesor i mjekësis gjyqësore.gjyqësore.

Veprat e tija më të rëndësishme janë:Veprat e tija më të rëndësishme janë: ,,Njeriu Kriminel” dhe ,,Njeriu Kriminel” dhe ,,Antropologjia Kriminale”.,,Antropologjia Kriminale”.

Koncepcionet themelore të shkollës antropolo -Koncepcionet themelore të shkollës antropolo -gjike Cezaro Lombrozo i shkroi në veprën e tij gjike Cezaro Lombrozo i shkroi në veprën e tij me titull;me titull;

,,Njeriu Kriminel” që u botua në vitin 1876.,,Njeriu Kriminel” që u botua në vitin 1876.

SHKOLLA POZITIVESHKOLLA POZITIVE Shkolla positive paraqitet në fund të shek XIV në Itali. Shkolla positive paraqitet në fund të shek XIV në Itali. Themelues të kësaj shkolle janë: Enriko Feri profesor I së drejtës Themelues të kësaj shkolle janë: Enriko Feri profesor I së drejtës

penale I cili koncepcionet e veta I prezentoi ne veprën “Sociologji penale I cili koncepcionet e veta I prezentoi ne veprën “Sociologji Kriminale” dhe Rafael Gakofalo I cili shkroi veprën me titull Kriminale” dhe Rafael Gakofalo I cili shkroi veprën me titull “Kriminologjia”.“Kriminologjia”.

Sipas shkollës pozitive detyrë kryesore e së drejtës penale duhet të Sipas shkollës pozitive detyrë kryesore e së drejtës penale duhet të jetë ndërmarrja e masvae që do te kontribuojnë në zvoglimin e jetë ndërmarrja e masvae që do te kontribuojnë në zvoglimin e kriminalitetit.kriminalitetit.

Shkolla positive bënë ndarjen e kriminalitetit në dy grupe:Shkolla positive bënë ndarjen e kriminalitetit në dy grupe:a.Ne grupin e V.Penale natyrorea.Ne grupin e V.Penale natyroreb. Në grupin e V.Penale ligjorb. Në grupin e V.Penale ligjor

a. Në grupin e veprave penale natyrore I rradhit ato vepra penale me a. Në grupin e veprave penale natyrore I rradhit ato vepra penale me te cilat cenohen të mirat juridike siç janë: morali, ndjenjat religjioze te cilat cenohen të mirat juridike siç janë: morali, ndjenjat religjioze dhe patriotike.dhe patriotike.

b. Në grupin e veprave penale ligjore- bëjnë pjesë veprat penale të b. Në grupin e veprave penale ligjore- bëjnë pjesë veprat penale të cilat ndryshojnë varësisht prej kohes dhe rregullimit shoqërore-politike cilat ndryshojnë varësisht prej kohes dhe rregullimit shoqërore-politike të nje vendi.të nje vendi.

Si vepra të këtilla konsiderohen:V.P Politike dhe ato kundër Si vepra të këtilla konsiderohen:V.P Politike dhe ato kundër ekonomisë.ekonomisë.

BURIMET E SË DREJTËS PENALEBURIMET E SË DREJTËS PENALE 1. Burimet materiale dhe formale të së drejtës penale.1. Burimet materiale dhe formale të së drejtës penale.

Burimet e së drejtës penale ndahen ne dy lloje në ato: Burimet e së drejtës penale ndahen ne dy lloje në ato: Materiale Materiale dhe Formale.dhe Formale.

Burimet materiale-konsiderohenBurimet materiale-konsiderohen të gjitha mardhënjet shoqërore të gjitha mardhënjet shoqërore eonomike dhe mardhënjet e tjera shoqërore që e karakterizojnë një eonomike dhe mardhënjet e tjera shoqërore që e karakterizojnë një shoqëri.shoqëri.

Burimet formale-Burimet formale- të së drejtës penale janë normat juridike veç e të së drejtës penale janë normat juridike veç e veç dhe tërësia e tyre. Si burim formal I së drejtës penale është veç dhe tërësia e tyre. Si burim formal I së drejtës penale është legjislacioni penal që gjendet në fuqi.legjislacioni penal që gjendet në fuqi.

2.Kushtetuta si burim i së drejtës penale2.Kushtetuta si burim i së drejtës penale

Kushtetuta është ligji më i lart dhe me fuqi juridike më të madhe në Kushtetuta është ligji më i lart dhe me fuqi juridike më të madhe në çdo shtet të civilizuar.çdo shtet të civilizuar.

Me kushtetut përcaktohen rregullimi shoqëror ekonomik dhe politik i Me kushtetut përcaktohen rregullimi shoqëror ekonomik dhe politik i shtetit, të drejtat dhe liritë e qytetarve barazia e tyre.shtetit, të drejtat dhe liritë e qytetarve barazia e tyre.

3. Kontratat ndërkombëtare si burim I së drejtës penale 3. Kontratat ndërkombëtare si burim I së drejtës penale

4. Ligji penal si burim kryesor I së drejtës penale4. Ligji penal si burim kryesor I së drejtës penaleE drejta penale është e drejtë ligjore. E drejta penale është e drejtë ligjore.

Konsiderohet e drejtë ligjore ngase burim kryesor dhe Konsiderohet e drejtë ligjore ngase burim kryesor dhe primar I saj është ligji. primar I saj është ligji.

Si burim I të drejtave penale të shteteve bashkëkohore Si burim I të drejtave penale të shteteve bashkëkohore është kodi penal apo ligji penal.është kodi penal apo ligji penal.

Me nocionin Ligj Penal-nenkuptojm çdo dispozitë ligjore Me nocionin Ligj Penal-nenkuptojm çdo dispozitë ligjore me të cilën rregullohen çështjet nga fusha e së drejtës me të cilën rregullohen çështjet nga fusha e së drejtës penale.penale.

Ndërsa me nocionin Kod Penal-nënkuptojmë ligj të Ndërsa me nocionin Kod Penal-nënkuptojmë ligj të rëndësishëm në të cilin në mënyrë të sistematizuar rëndësishëm në të cilin në mënyrë të sistematizuar përmblidhen dispozitat penalo juridike.përmblidhen dispozitat penalo juridike.

Nocioni ‘Ligj Penal” ka domethënie më të gjërë se Nocioni ‘Ligj Penal” ka domethënie më të gjërë se nocioni “Kod Penal”.nocioni “Kod Penal”.

LIGJI PENALLIGJI PENAL

Të gjitha kodet penale që u nxorrën pas Kodit Penal të Francës të vitit 1791 Të gjitha kodet penale që u nxorrën pas Kodit Penal të Francës të vitit 1791 ndahen në dy pjesë: ndahen në dy pjesë: e përgjithshme dhe të posaçmee përgjithshme dhe të posaçme

Pjesa e përgjithshme-ePjesa e përgjithshme-e legjislacionit penal paraqet një sisitem të normave legjislacionit penal paraqet një sisitem të normave penale-juridike me të cilat përcaktohen parimet e së drejtës penale si dhe penale-juridike me të cilat përcaktohen parimet e së drejtës penale si dhe nocionet dhe institucionet themelore të së drejtës penale siç janë: V. Penal, nocionet dhe institucionet themelore të së drejtës penale siç janë: V. Penal, përgjegjësia penale, dënimet etj.përgjegjësia penale, dënimet etj.

Pjesa e posaçme-Pjesa e posaçme- e legjislacionit penal paraqet sisitem të normave penale- e legjislacionit penal paraqet sisitem të normave penale-juridike me të cilat përcaktohen veprat penale veç e veç si dhe dënimet dhe juridike me të cilat përcaktohen veprat penale veç e veç si dhe dënimet dhe sanksionet e tjera penale që mund tu shqiptohen kryesve të veprave të sanksionet e tjera penale që mund tu shqiptohen kryesve të veprave të këtilla.këtilla.

Normat penale-jurdike të pjesës së posaçme nuk mund te aplikohen pa Normat penale-jurdike të pjesës së posaçme nuk mund te aplikohen pa aplikimin edhe të normave të pjesës së përgjithshme të legjislacionit penal.aplikimin edhe të normave të pjesës së përgjithshme të legjislacionit penal.

Normat e pjesës së përgjithshme I plotësojnë normat penale-juridike të Normat e pjesës së përgjithshme I plotësojnë normat penale-juridike të pjesës së posaçme.pjesës së posaçme.

Karakteristikë e normave penale-juridike të pjesës së posaçme është se Karakteristikë e normave penale-juridike të pjesës së posaçme është se çdonjëra prej tyre I ka dy pjesë:çdonjëra prej tyre I ka dy pjesë:

1. Dispozitiv dhe 2. Sanksionin1. Dispozitiv dhe 2. Sanksionin

Në dispozitiv përcaktohen elementet e veprës penale Në dispozitiv përcaktohen elementet e veprës penale kush mund të jetë kryes dhe çka konsiston veprimi I kush mund të jetë kryes dhe çka konsiston veprimi I kryerjës.kryerjës.

Varësisht prej mënyrës së komponimit njihet dispozitiv-Varësisht prej mënyrës së komponimit njihet dispozitiv-rendomtë, përshkrues dhe udhëzues.rendomtë, përshkrues dhe udhëzues.

Me dispozitivë të rëndomtëMe dispozitivë të rëndomtë –nënkuptojm ato norma –nënkuptojm ato norma me të cilat nuk përcaktohen tiparet e V.P por vetëm me të cilat nuk përcaktohen tiparet e V.P por vetëm emërtimi I tyreemërtimi I tyre

Dispozitiv përshkrues-koniderohenDispozitiv përshkrues-koniderohen ato norma me të ato norma me të cilat caktohen tiparet e veprës penale.cilat caktohen tiparet e veprës penale.

Dispozitiv udhëzues-konsiderohetDispozitiv udhëzues-konsiderohet ajo e cila është ajo e cila është lidhur me disa tipare të veprës penale të caktuar lidhur me disa tipare të veprës penale të caktuar udhëzon në ndonjë normë tjetër të ligjit penal.udhëzon në ndonjë normë tjetër të ligjit penal.

PARIMI I LEGALITETITPARIMI I LEGALITETIT Për futjen e parimit të legalitetit ntë drejtën penale jane angazhuar juristë Për futjen e parimit të legalitetit ntë drejtën penale jane angazhuar juristë

dhe filozofë të njohur të shek XVIII siç janë: dhe filozofë të njohur të shek XVIII siç janë: Montesku, Bekard dhe avokati Servan.Montesku, Bekard dhe avokati Servan.

Formulimin konciz të këtij parimi në gjuhën latine “Nullum Crimen, Nulla Formulimin konciz të këtij parimi në gjuhën latine “Nullum Crimen, Nulla Poena sine lege” për herë të parë e dha penalisti i njohur gjerman Anselm Poena sine lege” për herë të parë e dha penalisti i njohur gjerman Anselm Fojer Bahu.Fojer Bahu.

Parimi i legalitetit ,, Nullum crimen nulla poena sine lege”-ne gjuhën shqipe Parimi i legalitetit ,, Nullum crimen nulla poena sine lege”-ne gjuhën shqipe d.m.th ,, Një vepër nuk mund të konsiderohet vepër penale dhe kryesi i saj d.m.th ,, Një vepër nuk mund të konsiderohet vepër penale dhe kryesi i saj nuk mund të dënohet nëse më parë nuk është paraparë me ligj”.nuk mund të dënohet nëse më parë nuk është paraparë me ligj”.

Për shkak të rëndësisë së shumëfishtë për të drejtat , liritë dhe sigurinë Për shkak të rëndësisë së shumëfishtë për të drejtat , liritë dhe sigurinë juridike të qytetarëve, në sisitemin tonë judike parimi I legalitetit është ngritur juridike të qytetarëve, në sisitemin tonë judike parimi I legalitetit është ngritur edhe në rang të normës kushtetuese dhe është përvetësuar në kushtetutë.edhe në rang të normës kushtetuese dhe është përvetësuar në kushtetutë.

Për tu konsideruar një vepër vëpër penale ajo duhet që para se të jetë kryer Për tu konsideruar një vepër vëpër penale ajo duhet që para se të jetë kryer të përcaktohet me ligj si vepër penale.të përcaktohet me ligj si vepër penale.

INTERPRETIMI I LIGJEVE PENALEINTERPRETIMI I LIGJEVE PENALE Me interpretim në të drejtën penale kuptojmë Me interpretim në të drejtën penale kuptojmë

përcaktimin e kuptimit të drejtë të normës së përcaktimin e kuptimit të drejtë të normës së caktuar penale-juridike.caktuar penale-juridike.

Është veprimtari logjike e të menduarit që ka Është veprimtari logjike e të menduarit që ka për qëllim të gjejë kuptimin e drejtë të ligjit dhe për qëllim të gjejë kuptimin e drejtë të ligjit dhe kuptimin e normave penale-juridike në momentin kuptimin e normave penale-juridike në momentin e aplikimit të ligjit.e aplikimit të ligjit.

Me ane të interpretimit bëhet e mundshme që Me ane të interpretimit bëhet e mundshme që norma penale-juridike që është e përgjithshme norma penale-juridike që është e përgjithshme dhe abstrakte të aplikohet ndaj kryesit të veprës dhe abstrakte të aplikohet ndaj kryesit të veprës penale.penale.

LLOJET E INTERPRETIMEVE TË LIGJEVE PENALELLOJET E INTERPRETIMEVE TË LIGJEVE PENALE Janë:Janë: 1.Sipas subjekteve qe mund ta bëjnë interpretimin1.Sipas subjekteve qe mund ta bëjnë interpretimin

2. Sipas metodave2. Sipas metodave3. Sipas vëllimit3. Sipas vëllimit

1.Subjektet që mund të bëjnë interpretimin janë interpretimi:1.Subjektet që mund të bëjnë interpretimin janë interpretimi:a. Autentika. Autentikb. Gjyqësorb. Gjyqësorc. Doktrinarc. Doktrinar

a. Interpretimi Autentika. Interpretimi Autentik apo të Obligueshëm apo të Obligueshëm e bënë organi I cili ka nxjerrë ligjin që interpretohet. Interpretimin autentik e bënë organi I cili ka nxjerrë ligjin që interpretohet. Interpretimin autentik

mund ta bëjn vetëm parlamenti I shtetit.mund ta bëjn vetëm parlamenti I shtetit.Interpretimi autentik bëhet sipas procedurës që vlen për nxjerrjen e ligjeve.Interpretimi autentik bëhet sipas procedurës që vlen për nxjerrjen e ligjeve.

b.Interpretimi Gjyqësorb.Interpretimi Gjyqësor ështëështë interpretim të cilin e bënë gjykata gjatë aplikimit të ligjit në rastin interpretim të cilin e bënë gjykata gjatë aplikimit të ligjit në rastin

konkret.konkret.

c. Interpretimi Doktrinarc. Interpretimi Doktrinar I ligjeve penale është interpretim që e bënë shkenca e së drejtës penale. Ky I ligjeve penale është interpretim që e bënë shkenca e së drejtës penale. Ky

lloj interpretimi nuk është I obligueshëm për organet që merren me aplikimin lloj interpretimi nuk është I obligueshëm për organet që merren me aplikimin e ligjeve penale.e ligjeve penale.

METODA E INTERPRETIMITMETODA E INTERPRETIMIT

Janë: a.Interpretimi GramatikJanë: a.Interpretimi Gramatikb. Interpretimi Logjikb. Interpretimi Logjikc. Interpretimi Historikc. Interpretimi Historikd. Interpretimi Sistematikd. Interpretimi Sistematik

a. Interpretimi Gramatik-behët me ndihmën e rregullave të gramatikës dhe a. Interpretimi Gramatik-behët me ndihmën e rregullave të gramatikës dhe sintaksës. Intepretimi gramtik sëndërtohet duke analizuar shprehjet dhe nocionet e sintaksës. Intepretimi gramtik sëndërtohet duke analizuar shprehjet dhe nocionet e pjesëve të tekstit.pjesëve të tekstit.b. Interpretimi Logjik-me ndihmën e këtij interpretimi, përcaktimi I përmbajtjes dhe b. Interpretimi Logjik-me ndihmën e këtij interpretimi, përcaktimi I përmbajtjes dhe kuptimit të ligjit bëhet me anë të të menduarir dhe nxjerrjes së konkluzave.kuptimit të ligjit bëhet me anë të të menduarir dhe nxjerrjes së konkluzave.c. Interpretimi Historik-konsiston në përcaktimin e kuptimit të normës penale-juridike c. Interpretimi Historik-konsiston në përcaktimin e kuptimit të normës penale-juridike duke u mbështetur në historikun e lindjen së saj dhe duke I përcaktuar shkaqet që e duke u mbështetur në historikun e lindjen së saj dhe duke I përcaktuar shkaqet që e kanë kushtëzuar nxjerrjen e normës.kanë kushtëzuar nxjerrjen e normës.

Lidhur me interpretimin historik në teorinë e së drejtës penale njihen dy lloje të Lidhur me interpretimin historik në teorinë e së drejtës penale njihen dy lloje të interpretimit:interpretimit:-Interpretimi Objektiv-Interpretimi Objektiv- Interpretimi Subjektiv- Interpretimi SubjektivSipas interpretimit subjektiv-kuptimi I ligjit penal përcaktohet sipas kohës qe është Sipas interpretimit subjektiv-kuptimi I ligjit penal përcaktohet sipas kohës qe është nxjerrënxjerrëNdërsa sipas interpretimit objektiv-kuptimi I ligjit apo normës së caktuar penale-Ndërsa sipas interpretimit objektiv-kuptimi I ligjit apo normës së caktuar penale-juridike përcaktohet sipas kohës kur bëhet aplikimi I tij.juridike përcaktohet sipas kohës kur bëhet aplikimi I tij.

INTERPRETIMI SISTEMATIKINTERPRETIMI SISTEMATIKPërcakton përmbajtjen dhe kuptimin e ndonjë norme penale-juridike Përcakton përmbajtjen dhe kuptimin e ndonjë norme penale-juridike në bazë të vendit që është radhitur në sisitemin e ngushtë dhe të në bazë të vendit që është radhitur në sisitemin e ngushtë dhe të gjërë të legjislacionit penal.gjërë të legjislacionit penal.

INTERPRETIMI SIPAS VËLLIMITINTERPRETIMI SIPAS VËLLIMITInterpretimi sipas vëllimit është atëher kur fjalëve, termave apo Interpretimi sipas vëllimit është atëher kur fjalëve, termave apo nocioneve që janë përdorur në tekstin e normave penale mund tu nocioneve që janë përdorur në tekstin e normave penale mund tu jepet kuptimi I ngushtë apo I gjerë.jepet kuptimi I ngushtë apo I gjerë.

Në të drejtën penale sipas vëllimit njihen dy lloje të Në të drejtën penale sipas vëllimit njihen dy lloje të interpretimeveinterpretimeve1.Interpretimi I ngushtë apo Restriktiv1.Interpretimi I ngushtë apo Restriktiv2.Interpretimi I gjerë apo Ekstensiv2.Interpretimi I gjerë apo Ekstensiv

1. Interpretimi I ngushtë-ekzsiton atëher kur fjalve, termave apo 1. Interpretimi I ngushtë-ekzsiton atëher kur fjalve, termave apo nocioneve që janë përdorur ne ligjin penal u jepet kuptimi I nocioneve që janë përdorur ne ligjin penal u jepet kuptimi I ngushtëngushtë

2. Interpretimi I gjerë-ekziston atëher kur fjalve, termave apo 2. Interpretimi I gjerë-ekziston atëher kur fjalve, termave apo nocioneve të ligjit penal u jepet kuptimi I gjerë.nocioneve të ligjit penal u jepet kuptimi I gjerë.

ANALOGJIAANALOGJIA Në drejtësi analogjia në kuptimin e gjerë paraqet Në drejtësi analogjia në kuptimin e gjerë paraqet

zgjedhjen e mardhënjeve shoqërore në bazë të normave zgjedhjen e mardhënjeve shoqërore në bazë të normave të cilat i rregullojnë mardhënjet e ngjajshme.të cilat i rregullojnë mardhënjet e ngjajshme.

Kurse në të drejtën penale analogjia paraqet rastin kur Kurse në të drejtën penale analogjia paraqet rastin kur një vepër që nuk është paraparë me ligj si vepër penale, një vepër që nuk është paraparë me ligj si vepër penale, të konsiderohet si e këtill në bazë të ngjajshmërisë me të konsiderohet si e këtill në bazë të ngjajshmërisë me vepren penale.vepren penale.

Analogjia si mënyrë e krijimit të veprave të reja penale Analogjia si mënyrë e krijimit të veprave të reja penale është e ndaluar ne të drejtën penale ngase është në është e ndaluar ne të drejtën penale ngase është në kundërshtim me funksionin themelor të parimit “Nullum kundërshtim me funksionin themelor të parimit “Nullum crimen nulla poena sine lege”.crimen nulla poena sine lege”.

Po të lejohej analogjia në të drejtën penale kjo do të Po të lejohej analogjia në të drejtën penale kjo do të shkaktonte pasiguri juridike, do ta dobësonte besimin e shkaktonte pasiguri juridike, do ta dobësonte besimin e qytetarëve në sisitemin juridik.qytetarëve në sisitemin juridik.

Prej kësaj që thamë më lartë nuk duhet nxjerrim Prej kësaj që thamë më lartë nuk duhet nxjerrim përfundim se çdo lloj analogjie është e ndaluar përfundim se çdo lloj analogjie është e ndaluar përkudrazi analogjia është e lejuar në rastet kur përkudrazi analogjia është e lejuar në rastet kur ekzistojnë rrethanat për zbutjen e dënimit.ekzistojnë rrethanat për zbutjen e dënimit.

1. Analogjia e lejuar-1. Analogjia e lejuar- në të drejtën penale në të drejtën penale konsiderohet se është e lejuar analogjia po që konsiderohet se është e lejuar analogjia po që se ajo është në favor të të fajsuarit dhe nëse se ajo është në favor të të fajsuarit dhe nëse interpretimi I tillë nuk është në kundërshtim me interpretimi I tillë nuk është në kundërshtim me normat dhe parimet tjera penale-juridike.normat dhe parimet tjera penale-juridike.Analogjia poashtu është e lejuar në rastet kur Analogjia poashtu është e lejuar në rastet kur ekzistojnë rrethanat për zbutjen e dënimit.ekzistojnë rrethanat për zbutjen e dënimit.

2. Analogjia e ndaluar-është2. Analogjia e ndaluar-është në rastet kur në rastet kur tejkalohet kufiri I kuptimit të normës që është tejkalohet kufiri I kuptimit të normës që është përcaktuar edhe me anë të interpretimitpërcaktuar edhe me anë të interpretimit

VEPRIMI I LEGJISLACIONIT VEPRIMI I LEGJISLACIONIT PENALPENAL

Njihen tri lloje të veprimit të ligjeve penale:Njihen tri lloje të veprimit të ligjeve penale:1.Veprimi I ligjit penale në 1.Veprimi I ligjit penale në kohëkohë2.Veprimi I ligjit penal në 2.Veprimi I ligjit penal në hapsirëhapsirë3.Veprimi I ligjit penal ndaj 3.Veprimi I ligjit penal ndaj personavepersonave

1. Veprimi I ligjit penal në kohë- Ligji penal fillon 1. Veprimi I ligjit penal në kohë- Ligji penal fillon të veprojë prej momentit të hyrjës së tij në fuqi të veprojë prej momentit të hyrjës së tij në fuqi dhe aplikohet gjersa të pushoj së vepruari. Ligji dhe aplikohet gjersa të pushoj së vepruari. Ligji penal hynë ne fuqi tetë ditë pas shpalljes në penal hynë ne fuqi tetë ditë pas shpalljes në gazetën zyrtare.gazetën zyrtare.

Koha prej shpalljes së ligjit në gazetën zyrtare e gjerësa Koha prej shpalljes së ligjit në gazetën zyrtare e gjerësa të hyjë ne fuqi quhet Vocatio Legis.Kjo kohë që siç pamë të hyjë ne fuqi quhet Vocatio Legis.Kjo kohë që siç pamë është 8 ditë bëhet me qëllim që me normat e ligjit penal është 8 ditë bëhet me qëllim që me normat e ligjit penal të njihen ata të cilëve u referohet dhe ata që duhet ta të njihen ata të cilëve u referohet dhe ata që duhet ta aplikojnë.aplikojnë.

Ligji penal vepron derisa të abrogohet me ligjin e ri. Ligji Ligji penal vepron derisa të abrogohet me ligjin e ri. Ligji penal abrogohet në rastet kur ligji I ri parasheh dispozitë penal abrogohet në rastet kur ligji I ri parasheh dispozitë të posaçme me të cilën e abrogojn atë të mëparshmën.të posaçme me të cilën e abrogojn atë të mëparshmën.Poashtu ligji penal pushon së vepruari edhe ne rastet kur Poashtu ligji penal pushon së vepruari edhe ne rastet kur skadon afati për të cilën është nxjerrë. skadon afati për të cilën është nxjerrë.

Kjo ndodh kur ligji penal është nxjerrë me qëllim që të Kjo ndodh kur ligji penal është nxjerrë me qëllim që të veproj vetëm për një kohë të caktuar.veproj vetëm për një kohë të caktuar.

Në rastet kur vepra penale është kryer në kohën kur ka Në rastet kur vepra penale është kryer në kohën kur ka qenë në fuqi një ligj penal, kurse kryesi gjykohet në qenë në fuqi një ligj penal, kurse kryesi gjykohet në kohën kur ligji I mëparshëm ka pushuar së vepruari.kohën kur ligji I mëparshëm ka pushuar së vepruari.

Kryesi I veprës penale do të dënohet sipas ligjit penale Kryesi I veprës penale do të dënohet sipas ligjit penale që ka qenë në fuqi në kohen e kryerjes së veprës. që ka qenë në fuqi në kohen e kryerjes së veprës.

2. Veprimi I legjislacionit penal në 2. Veprimi I legjislacionit penal në hapsirë-Ligjihapsirë-Ligji

penal të një shteti sikurse edhe ligjet në përgjithësi veprojnë në territorin e shtetit në penal të një shteti sikurse edhe ligjet në përgjithësi veprojnë në territorin e shtetit në të cilën edhe janë nxjerrë.Këtu kryesishtë është fjala për veprimin e ligjeve penale në të cilën edhe janë nxjerrë.Këtu kryesishtë është fjala për veprimin e ligjeve penale në territorin tonë ndaj shtetasve të huaj që kryjn vepra penale ne territorin tonë apo territorin tonë ndaj shtetasve të huaj që kryjn vepra penale ne territorin tonë apo jashtë kufive të vendit tonë, por të cilët në ndonjë menyrë gjendet në vendin tonë.jashtë kufive të vendit tonë, por të cilët në ndonjë menyrë gjendet në vendin tonë.

Veprimi I ligjeve penale në hapsirë është shumë aktuale në kushtet e tanishme Veprimi I ligjeve penale në hapsirë është shumë aktuale në kushtet e tanishme shoqërore ngase tani një numër I madh I qytetarëve të një shteti përkohësisht apo shoqërore ngase tani një numër I madh I qytetarëve të një shteti përkohësisht apo përgjithmon jetojnë apo punojnë në shtetin tjetër, kështu që marrë në përgjithësi përgjithmon jetojnë apo punojnë në shtetin tjetër, kështu që marrë në përgjithësi kontaktet midis qytetarve të vendeve të ndryshme janë gjithnjë më të shpeshta.kontaktet midis qytetarve të vendeve të ndryshme janë gjithnjë më të shpeshta.Kështu edhe mundësia e kryerjes së veprave penale të shtetasve të huaj në vendin Kështu edhe mundësia e kryerjes së veprave penale të shtetasve të huaj në vendin është më e madhe.është më e madhe.

Me qëllim që të evitohen konfliktet e mundshme se cili shtetas është kompetent të Me qëllim që të evitohen konfliktet e mundshme se cili shtetas është kompetent të gjykojë kryesin e caktuar të veprës penale me dispozitat penale – juridike të ligjit gjykojë kryesin e caktuar të veprës penale me dispozitat penale – juridike të ligjit penal është rregulluar veprimi I legjislacionit penale në hapsirë.penal është rregulluar veprimi I legjislacionit penale në hapsirë.

Me këto dispozita penale-juridike janë aprovuar pesë parime e këto janë:Me këto dispozita penale-juridike janë aprovuar pesë parime e këto janë:a.Parimi territoriala.Parimi territorialb.Parimi realb.Parimi realc.Parimi I personalitetit aktivc.Parimi I personalitetit aktivd.Parimi I personalitetit pasivd.Parimi I personalitetit pasive.Parimi universale.Parimi universal

a.Veprimi I legjislacionit penal sipas a.Veprimi I legjislacionit penal sipas parimit territorialparimit territorial

Parimi I territorial I veprimit të legjislacionit penal të vendit tonë në Parimi I territorial I veprimit të legjislacionit penal të vendit tonë në hapsirë sikurse edhe në drejtat penale të shteteve tjera është parim hapsirë sikurse edhe në drejtat penale të shteteve tjera është parim themelor, kurse parimet e tjera janë të natyrës plotësuese.themelor, kurse parimet e tjera janë të natyrës plotësuese.Ky parim është themeluar për shkak se më së shpeshti aplikohet në Ky parim është themeluar për shkak se më së shpeshti aplikohet në praktikë.praktikë.Sipas këtij parimi legjislacioni penal I një vendi aplikohet ndaj të Sipas këtij parimi legjislacioni penal I një vendi aplikohet ndaj të gjithë personave që kryejnë vepra penale në teritorrin e tij, pa marrë gjithë personave që kryejnë vepra penale në teritorrin e tij, pa marrë parasysh se a janë shtetas të tij, shtetas të huaj apo persona pa parasysh se a janë shtetas të tij, shtetas të huaj apo persona pa shtetësi.shtetësi.Gjithmon shtrohet pyetja se çka konsiderohet si teritor I nje shteti.Gjithmon shtrohet pyetja se çka konsiderohet si teritor I nje shteti.Sipas dispozitave të legjislacionit penal që janë të natyrës Sipas dispozitave të legjislacionit penal që janë të natyrës interpretuese në territor të një vendi nënkuptojmë:interpretuese në territor të një vendi nënkuptojmë:- Sipërfaqen toksore- Sipërfaqen toksore- Bregdetin- Bregdetin- Sipërfaqen ujore brenda kufijve- Sipërfaqen ujore brenda kufijve- Sipërfaqen ajrore mbi to- Sipërfaqen ajrore mbi to

Sipas ligjit mbi bregdetin është paraparë se zona territoriale e detit shtrihet Sipas ligjit mbi bregdetin është paraparë se zona territoriale e detit shtrihet dhjetë mila nautike nga toka.dhjetë mila nautike nga toka.

Legjislacioni penal I një shteti aplikohet edhe ndaj secilit që kryen vepër Legjislacioni penal I një shteti aplikohet edhe ndaj secilit që kryen vepër penale në anijen e tij, pa marrë parasysh se ku ndodhet në kohën e kryerjes penale në anijen e tij, pa marrë parasysh se ku ndodhet në kohën e kryerjes së veprës penale.së veprës penale.

Ne rastet kur vepra penale është kryer në anijen tonë do të aplikohen ligjet Ne rastet kur vepra penale është kryer në anijen tonë do të aplikohen ligjet tona penale pa marrë parasysh se a është gjendur anija në detin e hapur, tona penale pa marrë parasysh se a është gjendur anija në detin e hapur, në ujrat e huaj territorial.në ujrat e huaj territorial.Veprimi I legjislacionit tonë penal për veprat penale që kryehn jashtë vendit.Veprimi I legjislacionit tonë penal për veprat penale që kryehn jashtë vendit.

Për të mundur të aplikohet legjislacionit ynë penal dhe në rastet kur veprat Për të mundur të aplikohet legjislacionit ynë penal dhe në rastet kur veprat penale kryhen jashtë vendit e drejta jonë penale I ka përvetësuar disa penale kryhen jashtë vendit e drejta jonë penale I ka përvetësuar disa parime, këto janë:parime, këto janë:

1.Parimi real1.Parimi real2.Parimi I personalitetit aktiv2.Parimi I personalitetit aktiv3.Parimi I personalitetit pasiv3.Parimi I personalitetit pasiv4.Parimi universal4.Parimi universal

1.PARIMI REAL APO MBROJTËS1.PARIMI REAL APO MBROJTËS

Veprimi I legjislacionit tonë penal sipas parimit real Veprimi I legjislacionit tonë penal sipas parimit real shprehet në rastet kur veprat penale kryhen jashtë shprehet në rastet kur veprat penale kryhen jashtë territorit të vendit tonë, por me të cilat dëmtohen apo territorit të vendit tonë, por me të cilat dëmtohen apo rrezikohen të mirat juridike të shtetit tonë.rrezikohen të mirat juridike të shtetit tonë.

Sipas dispozitave të ligjit penal legjislacioni ynë penal Sipas dispozitave të ligjit penal legjislacioni ynë penal aplikohet ndaj shtetasit tonë, shtetasit të huaj dhe aplikohet ndaj shtetasit tonë, shtetasit të huaj dhe personave pa shtetësi që jashtë shtetit kryen vepër personave pa shtetësi që jashtë shtetit kryen vepër penale kundër rregullimit shoqëror dhe sigurisë së penale kundër rregullimit shoqëror dhe sigurisë së vendit.vendit.

Gjithashtu sipas parimit real, legjislacioni ynë penal Gjithashtu sipas parimit real, legjislacioni ynë penal aplikohet edhe në rastet kur ndonjë person jashtë shtetit aplikohet edhe në rastet kur ndonjë person jashtë shtetit tonë kryen vepër penale të falsifikimit të parave.tonë kryen vepër penale të falsifikimit të parave.

2.PARIMI I PERSONALITETIT AKTIV2.PARIMI I PERSONALITETIT AKTIV Sipas parimit të personalitetit aktiv apo parimit nacional legjislacioni Sipas parimit të personalitetit aktiv apo parimit nacional legjislacioni

ynë penal aplikohet në rastet kur shtetasit tonë kryejnë vepra penale ynë penal aplikohet në rastet kur shtetasit tonë kryejnë vepra penale jashtë vendit.jashtë vendit.

Me legjislacion tonë penal parimi I personalitetit aktiv është parapar Me legjislacion tonë penal parimi I personalitetit aktiv është parapar kësisoji: legjislacioni ynë penal I vendit tonë aplikohet ndaj shtetasit kësisoji: legjislacioni ynë penal I vendit tonë aplikohet ndaj shtetasit tonë edhe kur kryen ndonjë vepër penale jasht vendit po që se ka tonë edhe kur kryen ndonjë vepër penale jasht vendit po që se ka në territorin tonë apo ekstradohet.në territorin tonë apo ekstradohet.

Sipas legjislacionit tonë penal ndaj shtetasve tonë që i kanë kryer Sipas legjislacionit tonë penal ndaj shtetasve tonë që i kanë kryer vepra penale jashtë vendit ndjekja penale nuk do të ndërrmeret në vepra penale jashtë vendit ndjekja penale nuk do të ndërrmeret në këto raste:këto raste:

Nëse kryesi në tërësi e ka vuajtur dënimin që i është shqiptuar Nëse kryesi në tërësi e ka vuajtur dënimin që i është shqiptuar jashtë vendit.jashtë vendit.

Nëse kryesi jashtë vendit me aktgjykim të formës së plotfuqishme Nëse kryesi jashtë vendit me aktgjykim të formës së plotfuqishme është liruar osë dënimi i është falur.është liruar osë dënimi i është falur.

Nëse për veprën penale sipas ligjit të huaj ndiqet në bazë të Nëse për veprën penale sipas ligjit të huaj ndiqet në bazë të kërkesës së të dëmtuarit, ndërsa kërkesa e tillë nuk është ushtruar.kërkesës së të dëmtuarit, ndërsa kërkesa e tillë nuk është ushtruar.

3.PARIMI I PERSONALITETIT 3.PARIMI I PERSONALITETIT PASIVPASIV

Sipas parimit të personalitetit pasiv legjislacioni Sipas parimit të personalitetit pasiv legjislacioni ynë penal aplikohet edhe ndaj të huajve të cilët ynë penal aplikohet edhe ndaj të huajve të cilët jashtë territorit të vendit kryejnë vepra penale jashtë territorit të vendit kryejnë vepra penale kundër shtetasit tonë ose kundër vendit tonë.kundër shtetasit tonë ose kundër vendit tonë.Për aplikimin e këtij parimi duhet që shtetasi I Për aplikimin e këtij parimi duhet që shtetasi I huaj të haste në territorin tonë ose të ekstra huaj të haste në territorin tonë ose të ekstra dohet.dohet.

Quhet pasim pasiv ngase në aspektin kriminal Quhet pasim pasiv ngase në aspektin kriminal shtetasi apo vendi ynë janë pasivë, janë viktima shtetasi apo vendi ynë janë pasivë, janë viktima të veprave penale.të veprave penale.

4. PARIMI UNIVERSAL4. PARIMI UNIVERSAL Sipas parimit universal legjislacioni ynë penal aplikohet Sipas parimit universal legjislacioni ynë penal aplikohet

edhe ndaj të huajit I cili kryen vepër penale jashtë vendit edhe ndaj të huajit I cili kryen vepër penale jashtë vendit ndaj shtetasit të huaj apo personit të huaj.ndaj shtetasit të huaj apo personit të huaj.

Për të mundur të aplikohet ky pasim duhet që shtetasi i Për të mundur të aplikohet ky pasim duhet që shtetasi i huaj të ketë kryer vepër penale të cilën në legjislacionin huaj të ketë kryer vepër penale të cilën në legjislacionin tonë penal është parapar dënimi me 5 vjet burg. tonë penal është parapar dënimi me 5 vjet burg.

Arsyeshmeria e këtij parimi është obligimi ndërkombëtar Arsyeshmeria e këtij parimi është obligimi ndërkombëtar i çdo shteti që ta luftojnë kriminalitetin pa marrë parasysh i çdo shteti që ta luftojnë kriminalitetin pa marrë parasysh se kur kryhet dhe e mira e kujt dëmtohet.se kur kryhet dhe e mira e kujt dëmtohet.

EKSTRADIMIEKSTRADIMI Që të mund të aplikohet parimi real, parimi I personalitetit aktiv dhe Që të mund të aplikohet parimi real, parimi I personalitetit aktiv dhe

ai pasiv, parimi universal, e sidomos parimi I territorial I veprimit të ai pasiv, parimi universal, e sidomos parimi I territorial I veprimit të legjislacionit penal është e nevojshme që të respektohet legjislacionit penal është e nevojshme që të respektohet bashkëpunimi midis shteteve.bashkëpunimi midis shteteve.Një formë e bashkëpunimit të shteteve në këtë drejtim që mundëson Një formë e bashkëpunimit të shteteve në këtë drejtim që mundëson ekzistimin e dënimit kryesit të veprës penale është edhe Ekstradimi ekzistimin e dënimit kryesit të veprës penale është edhe Ekstradimi I fajtorit.I fajtorit.Me ekstradim nënkuptojm dorzimin e kryesit të veprës penale prej Me ekstradim nënkuptojm dorzimin e kryesit të veprës penale prej një shtetin tjetër me qëllim që kryesi të dënohet për veprën penale një shtetin tjetër me qëllim që kryesi të dënohet për veprën penale të kryer me aktgjykim të plotfuqishëm.të kryer me aktgjykim të plotfuqishëm.Ekstradimi më së shpeshti bëhet në rastet kur ndonjë përson kryen Ekstradimi më së shpeshti bëhet në rastet kur ndonjë përson kryen ndonjë vepër penale në nje shtet dhe para se të zbulohet gjatë ndonjë vepër penale në nje shtet dhe para se të zbulohet gjatë procedurës penale apo pasi që I është shqiptuar dënimi arratiset në procedurës penale apo pasi që I është shqiptuar dënimi arratiset në shtetin tjetër me qëllim që ti shmanget dënimit.shtetin tjetër me qëllim që ti shmanget dënimit.Ne rastet e këtilla shteti në të cilin gjendet ky person ia dorëzon Ne rastet e këtilla shteti në të cilin gjendet ky person ia dorëzon shtetit në të cilin e ka kryer veprën penale.shtetit në të cilin e ka kryer veprën penale.

Ekstradimi është formë kryesore e ndihmës juridike midis shteteve Ekstradimi është formë kryesore e ndihmës juridike midis shteteve në fushën e së drejtës penale dhe ne masë të konsiderueshme në fushën e së drejtës penale dhe ne masë të konsiderueshme mundëson luftimin e kriminalitetit në permasat ndërkombëtare.mundëson luftimin e kriminalitetit në permasat ndërkombëtare.Ne bazë të dispozitave kushtetuese-ekstradimi është rregulluar me Ne bazë të dispozitave kushtetuese-ekstradimi është rregulluar me normat e ligjit të procedurës penale dhe në kontratat normat e ligjit të procedurës penale dhe në kontratat ndërkombëtare.ndërkombëtare.

PARIMET E EKSTRADIMITPARIMET E EKSTRADIMIT

Me legjislacion penal të shteteve bashkekohore Me legjislacion penal të shteteve bashkekohore si dhe në kontratat ndërkombëtare janë sajuar si dhe në kontratat ndërkombëtare janë sajuar disa parime të përgjithshme të cilat respektohen disa parime të përgjithshme të cilat respektohen me rastin e akstradimit.me rastin e akstradimit.

Këto parime në fakt parashohin kushtet e Këto parime në fakt parashohin kushtet e caktuara që duhet të përmbushen për të mundur caktuara që duhet të përmbushen për të mundur të behet dorzimi I fajtorit prej një shteti në shtetin të behet dorzimi I fajtorit prej një shteti në shtetin ku e ka kryer veprën penale.ku e ka kryer veprën penale.

Sipas legjislacionit tonë penal Sipas legjislacionit tonë penal ekstradimiekstradimi

Ekstradimi mbështetet në këto parime themelore:Ekstradimi mbështetet në këto parime themelore:

1.Parimi që shtetasi ynë nuk mund të ekstradohet1.Parimi që shtetasi ynë nuk mund të ekstradohet2.Parimi I identitetit të normave2.Parimi I identitetit të normave

3.Parimi që kryhesit e veprave penale politike dhe 3.Parimi që kryhesit e veprave penale politike dhe ushtarake të mos ekstradohenushtarake të mos ekstradohen

4.Parimi I specialitetit4.Parimi I specialitetit

5.Parimi I mosparashkrimit të veprës penale5.Parimi I mosparashkrimit të veprës penale

2. Parimi I identitetit të normave-sipas këtij parimi 2. Parimi I identitetit të normave-sipas këtij parimi vepra për të cilën kërkohet ekstradimi duhet të vepra për të cilën kërkohet ekstradimi duhet të konsiderohet si vepër penale sipas ligjit të vendit tonë konsiderohet si vepër penale sipas ligjit të vendit tonë dhe ligjit qe kërkohet të bëhet ekstradimi.dhe ligjit qe kërkohet të bëhet ekstradimi.

4. Parimi I specialitetit- sipas këtij parimi personi mund 4. Parimi I specialitetit- sipas këtij parimi personi mund të dënohet vetëm për atë vepër penale për të cilën të dënohet vetëm për atë vepër penale për të cilën është ekstraduar e jo edhe për ndonjë vepër tjetër është ekstraduar e jo edhe për ndonjë vepër tjetër penale (p.sh një person që është ekstraduar p.sh për penale (p.sh një person që është ekstraduar p.sh për vepër penale të vjedhjes të dënohet edhe për vepër vepër penale të vjedhjes të dënohet edhe për vepër penale politike).penale politike).

5. Parimi I mosparashkrimit të veprës penale-sipas 5. Parimi I mosparashkrimit të veprës penale-sipas këtij parimi që të bëhet ekstradimi I kryesit të veprës këtij parimi që të bëhet ekstradimi I kryesit të veprës penale duhet që të mos jetë bërë parashkrimi I penale duhet që të mos jetë bërë parashkrimi I ndjekjes penale apo parashkrimi I ekzekutimit të ndjekjes penale apo parashkrimi I ekzekutimit të dënimit.dënimit.

E DREJTA E AZILITE DREJTA E AZILIT Termi azil rrjedh prej fjalës latine Asylum që do te thot Strehim.Termi azil rrjedh prej fjalës latine Asylum që do te thot Strehim.

Në të drejtën penale me azil nënkuptojmë strehimin e shtetasve të Në të drejtën penale me azil nënkuptojmë strehimin e shtetasve të huaj apo personave pa shtetësi në shtetin e caktuar që ndiqen për huaj apo personave pa shtetësi në shtetin e caktuar që ndiqen për shkak të aktiviteteve të tyre të cilat për interesin e gjithëmbarshëm shkak të aktiviteteve të tyre të cilat për interesin e gjithëmbarshëm të njerzimit nuk konsiderohen vepra të dëmshme por të dobishme.të njerzimit nuk konsiderohen vepra të dëmshme por të dobishme.Vështruar historikisht e drejta e azilit është më e vjetër se Vështruar historikisht e drejta e azilit është më e vjetër se ekstradimi.ekstradimi.

E drejta e azilit është paraqitur në mesin e shekullit XIX me qëllim E drejta e azilit është paraqitur në mesin e shekullit XIX me qëllim që të mbroheshin kryesit e veprave penale politike.që të mbroheshin kryesit e veprave penale politike.Në deklaratën univerzale mbi të drejtat e njeriut parashihet se çdo Në deklaratën univerzale mbi të drejtat e njeriut parashihet se çdo person ka të drejtë të kërkojë azil në shtetin tjetër nësë është I person ka të drejtë të kërkojë azil në shtetin tjetër nësë është I ndjekur nga shteti.ndjekur nga shteti.

Mirëpo të drejtën e azilit nuk mund ta gëzoj personi që ka kryer Mirëpo të drejtën e azilit nuk mund ta gëzoj personi që ka kryer krime kundër të drejtës ndërkombëtare ose nësë ka kryer vepër që krime kundër të drejtës ndërkombëtare ose nësë ka kryer vepër që janë në kundërshtim me parimet dhe qëllimet e veperimeve së janë në kundërshtim me parimet dhe qëllimet e veperimeve së Kombeve të Bashkuara.Kombeve të Bashkuara.

VEPRA PENALEVEPRA PENALE Nocioni dhe elementet e veprës penaleNocioni dhe elementet e veprës penale

Lidhur me përcaktimin e nocionit të veprës penale në teorinë e së Lidhur me përcaktimin e nocionit të veprës penale në teorinë e së drejtës penale janë shqyrtuar mendime të ndryshme.drejtës penale janë shqyrtuar mendime të ndryshme.

Para së gjithash vepra penale trajtohet si fenomen juridik, krahas Para së gjithash vepra penale trajtohet si fenomen juridik, krahas këtij mendimi vepra penale në të drejtë konsiderohet edhe si këtij mendimi vepra penale në të drejtë konsiderohet edhe si fenomen social dhe si veprim apo sjellje e njeriut të caktuar më të fenomen social dhe si veprim apo sjellje e njeriut të caktuar më të cilën dëmtohen vlerat e caktuara shoqërore.cilën dëmtohen vlerat e caktuara shoqërore.

Në aspektin social vepra penale është sjellje e njeriut e cila është në Në aspektin social vepra penale është sjellje e njeriut e cila është në kundërshtim më interesat e shoqëris.kundërshtim më interesat e shoqëris.

Me veprën penale sulmuhen veprat të cilat sipas klasës që gjendet Me veprën penale sulmuhen veprat të cilat sipas klasës që gjendet në pushtet kanë rëndësi të posaçme dhe si të tilla janë të mbrojtura në pushtet kanë rëndësi të posaçme dhe si të tilla janë të mbrojtura edhe me legjislacionin penal.edhe me legjislacionin penal.

Vepra penale është manifestim I mospajtimit të personit të caktuar Vepra penale është manifestim I mospajtimit të personit të caktuar me normat që gjenden në fuqi.me normat që gjenden në fuqi.

NOCIONI MATERIALO-FORMAL I NOCIONI MATERIALO-FORMAL I VEPREËS PENALEVEPREËS PENALE

Nocioni formal i veprës penale njihet që nga shkolla klsike.Nocioni formal i veprës penale njihet që nga shkolla klsike.Sipas këtij nocioni vepra penale konsiderohet si fenomoen juridik apo fakt Sipas këtij nocioni vepra penale konsiderohet si fenomoen juridik apo fakt juridik e cila shkaktonë pasoja juridike në botën e jashtme.juridik e cila shkaktonë pasoja juridike në botën e jashtme.

Nocioni formal veprën penale e shpjegon vetëm në aspektin juridik, kurse Nocioni formal veprën penale e shpjegon vetëm në aspektin juridik, kurse nocioni material jep përgjegjje në atë se për cfarë shkaqesh një vepër nocioni material jep përgjegjje në atë se për cfarë shkaqesh një vepër kosniderohet vepër penale. kosniderohet vepër penale.

Që të mund të konsiderohet një vepër si vepër penale duhet të përmbahen Që të mund të konsiderohet një vepër si vepër penale duhet të përmbahen tri kushte themelore:tri kushte themelore:1. Kushti i parë është që vepra të jetë e rrezikshme për shoqërinë1. Kushti i parë është që vepra të jetë e rrezikshme për shoqërinë2. Kushti i dytë i referohet anës formale të nocionit të veprës penale.2. Kushti i dytë i referohet anës formale të nocionit të veprës penale.

Që të mund të konsiderohet një vepër e rrezikshme si vepër penale duhet Që të mund të konsiderohet një vepër e rrezikshme si vepër penale duhet që ajo vepër të parashihet me ligj si vepër penale.që ajo vepër të parashihet me ligj si vepër penale.

3. Kushti i tretë i përket anës formale, mirëpo këtu kërkohet që vepra jo 3. Kushti i tretë i përket anës formale, mirëpo këtu kërkohet që vepra jo vetëm të përcaktohet me ligj si vepër penale por njëherit gjithashtu me ligj vetëm të përcaktohet me ligj si vepër penale por njëherit gjithashtu me ligj duhet të përcaktohen edhe tiparet apo elementet e tjera të veprës penale.duhet të përcaktohen edhe tiparet apo elementet e tjera të veprës penale.

FIGURAT E VEPRËS PENALEFIGURAT E VEPRËS PENALE

Sipas mendimit të disa autorve me figurë të Sipas mendimit të disa autorve me figurë të veprës penale duhet nënkuptuar tërësin e veprës penale duhet nënkuptuar tërësin e elementeve themelore të veprës penale.elementeve themelore të veprës penale.

Mirëpo sipas disa autorëve tjerë me termin Mirëpo sipas disa autorëve tjerë me termin figurë e veprës penale duhet nënkuptuar tërësin figurë e veprës penale duhet nënkuptuar tërësin e elemeneteve të posaçme të çdo vepër penale.e elemeneteve të posaçme të çdo vepër penale.

ELEMENTET THEMELORE TË VEPRËS PENALEELEMENTET THEMELORE TË VEPRËS PENALE Vepra penale përbëhet prej 5 elementeve themelore:Vepra penale përbëhet prej 5 elementeve themelore:

1.Veprimi I njeriut1.Veprimi I njeriut2.Rrezikshmëria shoqërore2.Rrezikshmëria shoqërore3.Kundërligjshmëria3.Kundërligjshmëria4.Përcaktueshmëria e veprës penale në ligj4.Përcaktueshmëria e veprës penale në ligj5.Përgjegjësia penale e kryesit5.Përgjegjësia penale e kryesit

Çdo vepër për tu konsideruar vepër penale duhet ti posedojë të gjitha këto 5 Çdo vepër për tu konsideruar vepër penale duhet ti posedojë të gjitha këto 5 elemente.Nëse mungon njëri prej këtyre elementeve vepra penale nuk mund të elemente.Nëse mungon njëri prej këtyre elementeve vepra penale nuk mund të ekzistojë. Elementet themelore varësisht se prej çfarë këndi vështrohen mund të ekzistojë. Elementet themelore varësisht se prej çfarë këndi vështrohen mund të ndahen në :ndahen në :

Elemente objektive dhe SubjektiveElemente objektive dhe SubjektiveElementet objektive mund të ndahen në elemente:Elementet objektive mund të ndahen në elemente:

Formale dhe Materiale.Formale dhe Materiale.

Në grupin e elemeneteve objektive bëjnë pjesë: veprimi I njeriut rrezikueshmëria Në grupin e elemeneteve objektive bëjnë pjesë: veprimi I njeriut rrezikueshmëria shoqërore kundërligjshmëria.shoqërore kundërligjshmëria.Kurse në grupin e elementeve subjektive bënë pjesë vetëm nje: Përgjegjësia penale Kurse në grupin e elementeve subjektive bënë pjesë vetëm nje: Përgjegjësia penale e kryesit.e kryesit.

Në kuadrin e elemenetve objektive të karakterit formal janë: veprimi I njeriut me Në kuadrin e elemenetve objektive të karakterit formal janë: veprimi I njeriut me pasojën e shkaktuar, kundërligjshmëria dhe përcaktueshmëria e veprës penale ne pasojën e shkaktuar, kundërligjshmëria dhe përcaktueshmëria e veprës penale ne ligj.ligj.

Kurse rrezikueshmëria shoqërore është element I karakterit material.Kurse rrezikueshmëria shoqërore është element I karakterit material.

NDARJA E VEPRËS PENALENDARJA E VEPRËS PENALE Veprat penale mund të ndahen në disa lloje.Veprat penale mund të ndahen në disa lloje. Duke marr parasysh natyrën e veprës penale këto mund të ndahen Duke marr parasysh natyrën e veprës penale këto mund të ndahen

në :në :1.Vepra penale të përgjithshme1.Vepra penale të përgjithshme2.Vepra penale politike2.Vepra penale politike

Ndërsa nësë merret parasysh numri i veprimeve të cilat e përbëjnë Ndërsa nësë merret parasysh numri i veprimeve të cilat e përbëjnë figurën e veprës penale dallhohen:figurën e veprës penale dallhohen:1.Vepra penale të thjeshta1.Vepra penale të thjeshta2.Vepra penale të përbëra2.Vepra penale të përbëra

Mandej varësisht prej faktit se a është dëmtuar apo vetëm është Mandej varësisht prej faktit se a është dëmtuar apo vetëm është rezikuar e mira juridike, veprat penale ndahen në :rezikuar e mira juridike, veprat penale ndahen në :

1.Vepra reale që dëmtojnë1.Vepra reale që dëmtojnë2.Vepra penale që rrezikojnë2.Vepra penale që rrezikojnë

1.Vepra penale të përgjithshme dhe 1.Vepra penale të përgjithshme dhe politikepolitike

Ndarja e veprës penale në të përgjithshme dhe politike rrjedh nga teoria Ndarja e veprës penale në të përgjithshme dhe politike rrjedh nga teoria natyrore-juridike e Graciusit. natyrore-juridike e Graciusit.

Sipas Ferit të gjithë veprat penale mund të ndahen në vepra penale Sipas Ferit të gjithë veprat penale mund të ndahen në vepra penale Natyrore dhe vepra penale Ligjore.Natyrore dhe vepra penale Ligjore.

1. Vepra penale natyrore- janë ato të cilat I njohin të drejtat penale të të 1. Vepra penale natyrore- janë ato të cilat I njohin të drejtat penale të të gjitha shteteve apo mbarë njerëzimit pa marrë parasysh rregullimin e tyre gjitha shteteve apo mbarë njerëzimit pa marrë parasysh rregullimin e tyre shoqëror. shoqëror.

Kurse veprat penale Ligjore apo (vepra penale politike) zhvillohen prej një Kurse veprat penale Ligjore apo (vepra penale politike) zhvillohen prej një shteti në shtetin tjetër.shteti në shtetin tjetër.

Në grupin e veprave penale të përgjithshme bëjnë pjesë p.sh vepra penale Në grupin e veprave penale të përgjithshme bëjnë pjesë p.sh vepra penale kundër nderit dhe autoritetit.kundër nderit dhe autoritetit.

Sa I përket vepres pënale politike janë të drejtuara kundër të mirave politike Sa I përket vepres pënale politike janë të drejtuara kundër të mirave politike dhe kryen nga motivet politike.dhe kryen nga motivet politike.

Si te mira politike konsiderohen themelet e rregullimit shoqëror të një vendi, Si te mira politike konsiderohen themelet e rregullimit shoqëror të një vendi, pasuria dhe siguria e shtetit.pasuria dhe siguria e shtetit.

NOCIONI I OBJEKTIT TË VEPRËS PENALENOCIONI I OBJEKTIT TË VEPRËS PENALE Veprat penale janë të drejtuara kundër të mirave apo vlerave të cilat janë të mbrojtura Veprat penale janë të drejtuara kundër të mirave apo vlerave të cilat janë të mbrojtura

me sisitemin juridik.me sisitemin juridik. Të mirat juridike që janë të mbrojtura në të drejtën penale janë edhe objekt I veprës Të mirat juridike që janë të mbrojtura në të drejtën penale janë edhe objekt I veprës

penale.penale.

Objekt i veprës penale është e mira juridike kundër së cilës është e drejtuar vepra Objekt i veprës penale është e mira juridike kundër së cilës është e drejtuar vepra penale.penale.

Shtrohet pyetja se çka konsiderohen në të drejtën penale objekt të veprës penale-Shtrohet pyetja se çka konsiderohen në të drejtën penale objekt të veprës penale-objekt të veprës penalë janë të mirat apo vlerat vitale të njeriut, liria. Siguria, barazia, objekt të veprës penalë janë të mirat apo vlerat vitale të njeriut, liria. Siguria, barazia, prona, rregullimi shoqëror politik, martesa, familja, nderi, autoriteti.prona, rregullimi shoqëror politik, martesa, familja, nderi, autoriteti.

Objekt i veprës penale është material i çdo vepre penale, ngase me vepër penale Objekt i veprës penale është material i çdo vepre penale, ngase me vepër penale rrezikohet ndonjë e mirë e cila për shkak të rëndësisë së saj shoqërore mbrohet nga rrezikohet ndonjë e mirë e cila për shkak të rëndësisë së saj shoqërore mbrohet nga e drejta penale.e drejta penale.

Në të drejtën penale njihen dy lloje të objektit të veprës penale dhe atë: Në të drejtën penale njihen dy lloje të objektit të veprës penale dhe atë: 1. Objekti i përgjithshëm1. Objekti i përgjithshëm2. Objekt grupor2. Objekt grupor

1. Objeki i Përgjithshëm- është njeriu dhe bashkësia shoqërore. Objekt i përgjithshëm 1. Objeki i Përgjithshëm- është njeriu dhe bashkësia shoqërore. Objekt i përgjithshëm është tërësia e të gjitha të mirave materiale që janë të mbrojtura me të drejtën është tërësia e të gjitha të mirave materiale që janë të mbrojtura me të drejtën penale.penale.2. Objekti Grupor- është jeta dhe trupi I njeriut- rregullimi shoqëror-juridik, siguria e 2. Objekti Grupor- është jeta dhe trupi I njeriut- rregullimi shoqëror-juridik, siguria e vendit.vendit.

OBJEKTI I VEPRIMITOBJEKTI I VEPRIMIT Me objekt të veprimit nënkuptojm personin apo vlerën tjetër juridike Me objekt të veprimit nënkuptojm personin apo vlerën tjetër juridike

ndaj të cilit është ndërmarrë veprimi i kryerjes me ç’rast dëmtohet ndaj të cilit është ndërmarrë veprimi i kryerjes me ç’rast dëmtohet objekti që mbrohet nga e drejta penale.objekti që mbrohet nga e drejta penale.

Vlera juridike ndaj së cilës është e drejtuar vepra penale paraqet Vlera juridike ndaj së cilës është e drejtuar vepra penale paraqet objektin e veprimit p.sh te vrasja- objekti i veprimit është jeta e objektin e veprimit p.sh te vrasja- objekti i veprimit është jeta e njeriut.njeriut.

Në shkencën e së drejtës penale objekti i veprimit ndahet në Në shkencën e së drejtës penale objekti i veprimit ndahet në objektin Sulmues dhe Gramatik.objektin Sulmues dhe Gramatik.

1. 1. Objekti Sulmues - ështëObjekti Sulmues - është lënda ndaj së cilës është i drejtuar lënda ndaj së cilës është i drejtuar veprimi i veprës penale p.sh te vepr penale e vjedhjes objekti veprimi i veprës penale p.sh te vepr penale e vjedhjes objekti sulmues është prona në sendin e tundshëm, te vrasja është njeriu sulmues është prona në sendin e tundshëm, te vrasja është njeriu etj.etj.

2. 2. Objekti Gramatik -Objekti Gramatik - është lënda në të cilën kryhet veprimi i është lënda në të cilën kryhet veprimi i veprës penale p.sh te vepra penale e falsifikimit të monedhave-veprës penale p.sh te vepra penale e falsifikimit të monedhave-objekt gramatik është monedha e falsifikuar.objekt gramatik është monedha e falsifikuar.

SUBJEKTI I VEPRËS PENALESUBJEKTI I VEPRËS PENALE Njeriu si subjekt i veprës penale Personi që kryen veprër Njeriu si subjekt i veprës penale Personi që kryen veprër

penale quhet subjekt i veprës penale. penale quhet subjekt i veprës penale. Në të drejtën penale bashkëkohre është përvetësuar Në të drejtën penale bashkëkohre është përvetësuar

mendimi se subjekti i veprës penale mund të jetë vetëm mendimi se subjekti i veprës penale mund të jetë vetëm njeriu personi fizik- ndërsa në të drejtën e lashtë subjekti njeriu personi fizik- ndërsa në të drejtën e lashtë subjekti I veprës penale ishin edhe sendet, shtazet etj.I veprës penale ishin edhe sendet, shtazet etj.

Subjekte të veprës penale konsiderohen edhe ndihmësi Subjekte të veprës penale konsiderohen edhe ndihmësi dhe organizatorët e shoqatës kriminale.dhe organizatorët e shoqatës kriminale.

Lidhur me moshën subjekte të veprës penale Lidhur me moshën subjekte të veprës penale konsiderohen vetëm personat që kanë mbushur moshën konsiderohen vetëm personat që kanë mbushur moshën 14 vjeçare, ndërsa personat nën moshën 14 vjeçare në 14 vjeçare, ndërsa personat nën moshën 14 vjeçare në të drejten penale konsiderohen fëmijë-këto janë të të drejten penale konsiderohen fëmijë-këto janë të papërgjegjshëm dhe gjenden jashtë sferës së të drejtës papërgjegjshëm dhe gjenden jashtë sferës së të drejtës penale.penale.

Subjektet e veprës penaleSubjektet e veprës penale Subjektet e veprës penale mund të ndahen në disa kategori: Subjektet e veprës penale mund të ndahen në disa kategori: Sipas kriterit të moshës në legjislacioin penal njihen: Sipas kriterit të moshës në legjislacioin penal njihen: Delikuentët e mitur, Personat madhor të rinjë dhe Delikuentët Delikuentët e mitur, Personat madhor të rinjë dhe Delikuentët

madhor.madhor.

Në të drejtën penale njihen dy lloje subjektesh të veprave penale: Në të drejtën penale njihen dy lloje subjektesh të veprave penale: Subjekti Aktiv dhe Subjekti Pasiv.Subjekti Aktiv dhe Subjekti Pasiv.

1. Subjekti Aktiv-1. Subjekti Aktiv- konsiderohet personi i cili me veprimin e tij konsiderohet personi i cili me veprimin e tij shkakton pasojën e veprës penale.shkakton pasojën e veprës penale.

Subjekti aktiv është kryes i veprës penale. Në të shumtën e rasteve Subjekti aktiv është kryes i veprës penale. Në të shumtën e rasteve veprat penale mund të kryejë çdo person.veprat penale mund të kryejë çdo person.

Veprat penale që mund t’I kryej çdo subjekt quhet Veprat penale që mund t’I kryej çdo subjekt quhet Delikta Delikta KomuniaKomunia..

2. Subjekti Pasiv-2. Subjekti Pasiv- është personi që është I dëmtuar apo I rrezikuar është personi që është I dëmtuar apo I rrezikuar me veprën penale. Subjekti pasiv ndryshe quhet edhe viktimë e me veprën penale. Subjekti pasiv ndryshe quhet edhe viktimë e veprës penale.veprës penale.

Personi juridik si subjekt I veprës Personi juridik si subjekt I veprës penalepenale

Në shkencën e së drejtës penale si dhe në legjislacionin Në shkencën e së drejtës penale si dhe në legjislacionin penal shtrohet pyetja se a munden personat juridik të penal shtrohet pyetja se a munden personat juridik të konsiderohen subjekte të veprës penale.konsiderohen subjekte të veprës penale.

Në të drejtën romake njihej rregulla e vjetër “Societas Në të drejtën romake njihej rregulla e vjetër “Societas Delinquere Non Potest” (Personat juridik nuk mund te Delinquere Non Potest” (Personat juridik nuk mund te jenë subjekte të veprës penale).jenë subjekte të veprës penale).

Mirëpo më vonë në të drejtën penale të mesjetës njihej Mirëpo më vonë në të drejtën penale të mesjetës njihej mundësia që edhe personat juridikë të konsiderohen mundësia që edhe personat juridikë të konsiderohen subjekte të veprës penale.subjekte të veprës penale.

VEPRA PENALE E PËRBËRËVEPRA PENALE E PËRBËRË Një vepër konsiderohet vepër penale e përbërë në rastet kur Një vepër konsiderohet vepër penale e përbërë në rastet kur

me ligj është përcaktuar se ajo kryhet në ndërmarrjen e dy me ligj është përcaktuar se ajo kryhet në ndërmarrjen e dy apo më shumë veprimeve.apo më shumë veprimeve.

Veprat e përbëra veprimet e të cilave paraqesin se cila veç e Veprat e përbëra veprimet e të cilave paraqesin se cila veç e veç vepra penale të posaçme quhen vepra penale të veç vepra penale të posaçme quhen vepra penale të përbëra- vepra të tilla janë p.sh grabitja-figura e së cilës përbëra- vepra të tilla janë p.sh grabitja-figura e së cilës është e përbërë prej dy veprave penale-përdorimit të dhunës është e përbërë prej dy veprave penale-përdorimit të dhunës dhe të vjedhjes.dhe të vjedhjes.

Forma tjetër e veprës penale të përbërë është vepra penale Forma tjetër e veprës penale të përbërë është vepra penale e përbërë jo e drejtë. Vepra e këtill shprehet në rastet kur e përbërë jo e drejtë. Vepra e këtill shprehet në rastet kur figura e veprës penale është e përbër prej dy apo më shumë figura e veprës penale është e përbër prej dy apo më shumë veprimeve mirëpo vetëm njëra prej tyre paraqet vepër veprimeve mirëpo vetëm njëra prej tyre paraqet vepër penale kurse veprimi tjetër jo.penale kurse veprimi tjetër jo.

Si vepër penale e këtillë është (vepra penale e mardhënieve Si vepër penale e këtillë është (vepra penale e mardhënieve seksuale me dhunë) këtu te kjo vepër penale vetëm seksuale me dhunë) këtu te kjo vepër penale vetëm përdorimi I dhunës konisderohet vepër penale.përdorimi I dhunës konisderohet vepër penale.

VEPRAT PENALE FORMALE DHE VEPRAT PENALE FORMALE DHE MATERIALEMATERIALE

Veprat penale formaleVeprat penale formale konsiderohen ato vepra të cilat sipas ligjit konsiderohen ato vepra të cilat sipas ligjit

konsiderohen se janë kryer vetëm në faktin e konsiderohen se janë kryer vetëm në faktin e ndërmarrjes së veprimit të kryerjes.ndërmarrjes së veprimit të kryerjes.Si vepër penale të këtilla janë: matja jo e saktë, Si vepër penale të këtilla janë: matja jo e saktë, cenimi i paprekshmërisë së banesës.cenimi i paprekshmërisë së banesës.

Veprat penale matrialeVeprat penale matriale konsiderohen ato vepra të cilat kanë shkaktuar konsiderohen ato vepra të cilat kanë shkaktuar

pasojën e caktuar me ligj.pasojën e caktuar me ligj.

Si vepëra të këtilla janë: vrasja, plagosja etj.Si vepëra të këtilla janë: vrasja, plagosja etj.

VEPRAT PENALE QË DËMTOJNË DHE RREZIKOJNËVEPRAT PENALE QË DËMTOJNË DHE RREZIKOJNË Veprat penale që dëmtojnë- janë ato vepra të cilat konsiderohen se janë kryer nësë Veprat penale që dëmtojnë- janë ato vepra të cilat konsiderohen se janë kryer nësë

asgjesohet apo dëmtohet e mira juridike që mbrohet në të drejtën penale. asgjesohet apo dëmtohet e mira juridike që mbrohet në të drejtën penale. Si vepra të këtilla janë: vrasja, plagosja, dëmtimi I sendit të huaj etj.Si vepra të këtilla janë: vrasja, plagosja, dëmtimi I sendit të huaj etj.

Veprat penale që rrezikojnë-konsoderohen se kryhen kur shkaktohet rreziku ndaj objektit të Veprat penale që rrezikojnë-konsoderohen se kryhen kur shkaktohet rreziku ndaj objektit të mbrojtur edhe pse nuk është shkaktuar pasoja.mbrojtur edhe pse nuk është shkaktuar pasoja.

Për tu konsideruar një vepër si vepër penale që rrezikon është e nevojshme që kryesi të Për tu konsideruar një vepër si vepër penale që rrezikon është e nevojshme që kryesi të ketë qenë I vetëdijshëm dhe të ketë dëshiruar vetëm rrezikimin e objektit të mbrojtur.ketë qenë I vetëdijshëm dhe të ketë dëshiruar vetëm rrezikimin e objektit të mbrojtur.

Varësisht prej faktit së a ka qenë rreziku I drejtëpërdrejt apo apstrakt në shkencën e së Varësisht prej faktit së a ka qenë rreziku I drejtëpërdrejt apo apstrakt në shkencën e së drejtës penale dhe në legjislacion penal njihen dy lloje të rrezikimit:drejtës penale dhe në legjislacion penal njihen dy lloje të rrezikimit:1.Rrezikimi konkret apo I drejtpërdrejtë 1.Rrezikimi konkret apo I drejtpërdrejtë

2. Rrezikimi abstrakt.2. Rrezikimi abstrakt.

1. Rrezikimi konkret-këtu vepra penale konisderohet se hyn kur shkaktohet rreziku I 1. Rrezikimi konkret-këtu vepra penale konisderohet se hyn kur shkaktohet rreziku I drejtëpërdrejt për jetën apo pasurinë e njerëzve p.sh rrezikimi I komunikimit me mjete të drejtëpërdrejt për jetën apo pasurinë e njerëzve p.sh rrezikimi I komunikimit me mjete të rrezikshme(dëmton paisjet e komunikimit shenjat apo paisjet e sinjalizimit).rrezikshme(dëmton paisjet e komunikimit shenjat apo paisjet e sinjalizimit).

2. Rrezikimi abstrakt- ekziston në rastet kur në veprën penale është përcaktuar se gjendja 2. Rrezikimi abstrakt- ekziston në rastet kur në veprën penale është përcaktuar se gjendja e cila mund të shkaktojë rrezik konkret.e cila mund të shkaktojë rrezik konkret.Vepra të këtilla janë: dëmtimi I pendave, heqja e shenjave të cilat sinjalizojnë rrezikun.Vepra të këtilla janë: dëmtimi I pendave, heqja e shenjave të cilat sinjalizojnë rrezikun.

VEPRAT PENALE MOMENTALE, PERMANENTE DHE VEPRAT PENALE MOMENTALE, PERMANENTE DHE TË GJENDJESTË GJENDJES

11. Veprat penale momentale. Veprat penale momentale janë ato vepra tek të cilat pasoja shkaktohet menjëher pas janë ato vepra tek të cilat pasoja shkaktohet menjëher pas

përfundimit të veprimit të kryerjes.përfundimit të veprimit të kryerjes.Si vepra të këtilla janë: vrasja, vjedhja, grabitja.Si vepra të këtilla janë: vrasja, vjedhja, grabitja.

2. Vepra penale permanente2. Vepra penale permanente janë ato vepra penale të cilat shkaktojnë pasoja që mund të janë ato vepra penale të cilat shkaktojnë pasoja që mund të

zgjashin kohë të shkurtë apo të gjatë, me ç’rast kohëzgjatja e zgjashin kohë të shkurtë apo të gjatë, me ç’rast kohëzgjatja e pasojave konsiderohet element I figurës së veprës penale.pasojave konsiderohet element I figurës së veprës penale.Si vepra penale të këtilla janë: bigamia etj.Si vepra penale të këtilla janë: bigamia etj.

3. Vepra penale të gjendjes3. Vepra penale të gjendjes krijojnëkrijojnë gjendje të kundërligjshme, mirëpo kohëzgjatja nuk është gjendje të kundërligjshme, mirëpo kohëzgjatja nuk është

element I figurës së këtyre veprave penale.element I figurës së këtyre veprave penale.Si vepra të këtilla janë: lëndimi trupor, lendimi I sendit etj.Si vepra të këtilla janë: lëndimi trupor, lendimi I sendit etj.

NDARJA E VEPRAVE PENALE NË KRIME. DELIKTE DHE NDARJA E VEPRAVE PENALE NË KRIME. DELIKTE DHE KUNDËRVAJTJEKUNDËRVAJTJE

Ndarja e veprave penale në krime, delikte dhe kundërvajtje për herë të parë Ndarja e veprave penale në krime, delikte dhe kundërvajtje për herë të parë është përvetësuar në kodin penal të Francës të vitit 1971.është përvetësuar në kodin penal të Francës të vitit 1971.

1. Krime-konsiderohen ato vepra penale për të cilat janë parapar dënime të 1. Krime-konsiderohen ato vepra penale për të cilat janë parapar dënime të rënda (dënime me vdekje apo me burg të rëndë).rënda (dënime me vdekje apo me burg të rëndë).

2. Delikte-konsiderohen veprat penale për të cilat janë paraparë dënime më 2. Delikte-konsiderohen veprat penale për të cilat janë paraparë dënime më të lehta (p.sh dënimi me burg).të lehta (p.sh dënimi me burg).

3. Kundërvajtje-konsiderohen veprat penale për të cilat janë paraparë 3. Kundërvajtje-konsiderohen veprat penale për të cilat janë paraparë dënime edhe më të lehta (p.sh dënimi me burg afat shkurt apo dënimi në të dënime edhe më të lehta (p.sh dënimi me burg afat shkurt apo dënimi në të holla).holla).

Mirëpo në legjislascionin tonë penal nuk është përvetësuar ndarja e veprave Mirëpo në legjislascionin tonë penal nuk është përvetësuar ndarja e veprave penale në tri llojet e përmendura megjithat njihen tri lloje të veprimeve ato penale në tri llojet e përmendura megjithat njihen tri lloje të veprimeve ato janë:janë:

1.Veprat penale1.Veprat penale2.Deliktet ekonomike2.Deliktet ekonomike3.Kundervajtjet3.Kundervajtjet

KUNDËRVAJTJTJET DHE VEPRAT KUNDËRVAJTJTJET DHE VEPRAT PENALEPENALE

KundërvajtjetKundërvajtjet -janë cenime të rendit publik të përcaktuara me ligj dhe -janë cenime të rendit publik të përcaktuara me ligj dhe

dispozita të tjera, për të cilat janë të parapara dënime dispozita të tjera, për të cilat janë të parapara dënime kundërvajtëse dhe masa mbrojtëse.kundërvajtëse dhe masa mbrojtëse.

KundërvajtjetKundërvajtjet paraqesin cenime të disciplinës shoqërore.paraqesin cenime të disciplinës shoqërore.

Objekt mbrojtës te kundërvajtjet është rregullimi publik, Objekt mbrojtës te kundërvajtjet është rregullimi publik, ndërsa te veprat penale janë vlerat themelore të ndërsa te veprat penale janë vlerat themelore të shoqërisë.shoqërisë.

Personi që është i denuar për vepër penale të dënohet Personi që është i denuar për vepër penale të dënohet për të njejtën vepër edhe për kundërvajtje.për të njejtën vepër edhe për kundërvajtje.

NOCIONI PENALO-JURIDIK I VEPRIMITNOCIONI PENALO-JURIDIK I VEPRIMIT

Veprimi apo sjellja e njeriut është një ndër elementet Veprimi apo sjellja e njeriut është një ndër elementet themelore të çdo vepre penale.themelore të çdo vepre penale.

Me termin veprim në të drejtën penale nënkuptojmë të Me termin veprim në të drejtën penale nënkuptojmë të gjitha sjelljet apo veprimet e njeriut që manifestohen në gjitha sjelljet apo veprimet e njeriut që manifestohen në botën e jashtme dhe të cilat janë të përcaktuara me ligj si botën e jashtme dhe të cilat janë të përcaktuara me ligj si veper penale.veper penale.

Për tu konsideruar një veprim relevant në të drejtën Për tu konsideruar një veprim relevant në të drejtën private ai duhet të jetë i vullnetshëm.private ai duhet të jetë i vullnetshëm.

I vullnetshëm është ai veprim i cili është ndërmarrë dhe I vullnetshëm është ai veprim i cili është ndërmarrë dhe dirigjuar nga ana e personit të vetëdijshëm dhe në bazë dirigjuar nga ana e personit të vetëdijshëm dhe në bazë të vullnetit të lirë.të vullnetit të lirë.

VEPRAT PENALE TË KRYERA ME VEPRIMVEPRAT PENALE TË KRYERA ME VEPRIM

Me kuptimin penalo-juridik veprimi është Me kuptimin penalo-juridik veprimi është lëvizje trupin e vullnetshme e njeriut më të lëvizje trupin e vullnetshme e njeriut më të cilin kryhet vepra penale.cilin kryhet vepra penale.

Me anë të veprave penale të kryera me Me anë të veprave penale të kryera me veprim cenohen normat penalo-juridike të veprim cenohen normat penalo-juridike të cilat e ndalojnë veprimin e caktuar.cilat e ndalojnë veprimin e caktuar.

Veprat penale të kryera me mosveprimVeprat penale të kryera me mosveprim

Veprat penale të kryera me mosveprim apo siç quhen Deliktet Omsive kryhen me abstenimin nga Veprat penale të kryera me mosveprim apo siç quhen Deliktet Omsive kryhen me abstenimin nga veprimi që ka qenë I detyruar ta ndërmarrë. Si vepër penale e kryer me mosveprim është psh veprimi që ka qenë I detyruar ta ndërmarrë. Si vepër penale e kryer me mosveprim është psh mosdhënia e ndihmës mjeksore.mosdhënia e ndihmës mjeksore.

Me vepër penale në mosveprim cenohen normat të cilat urdhërojnë apo obligojnë që të Me vepër penale në mosveprim cenohen normat të cilat urdhërojnë apo obligojnë që të ndërmerret veprimi i caktuar.ndërmerret veprimi i caktuar.

Sipas përkufizimit ligjor del se vepra penale me mosveprim mund ta kryejn vetëm ata persona që Sipas përkufizimit ligjor del se vepra penale me mosveprim mund ta kryejn vetëm ata persona që sipas ndonjë baze juridike kanë pasur obligim apo detyrë që t’I ndërrmarrin veprimet e caktuara.sipas ndonjë baze juridike kanë pasur obligim apo detyrë që t’I ndërrmarrin veprimet e caktuara.

Veprat penale të kryera me mosveprim mund të ndahen në dy grupe:Veprat penale të kryera me mosveprim mund të ndahen në dy grupe:1.Veprat penale të drejta, të kryera me mosëveprim1.Veprat penale të drejta, të kryera me mosëveprim2.Veprat penale, jo të drejta, të kryera me mosveprim2.Veprat penale, jo të drejta, të kryera me mosveprim

1. Veprat penale të drejta të kryera me mosëveprim1. Veprat penale të drejta të kryera me mosëveprim –janë ato lloje të veprave penale të cilat –janë ato lloje të veprave penale të cilat edhe në ligjin penal janë përcaktuar se mund të kryhen vetëm me mosveprim.edhe në ligjin penal janë përcaktuar se mund të kryhen vetëm me mosveprim.Vepra penale e këtillë është (mosdhërnia e ndihmës personit jeta e të cilit gjendet në rrezik.Vepra penale e këtillë është (mosdhërnia e ndihmës personit jeta e të cilit gjendet në rrezik.

2. Veprat penale jo të drejta të kryera me mosveprim-janë2. Veprat penale jo të drejta të kryera me mosveprim-janë ato vepra të cilat zakonisht kryhen ato vepra të cilat zakonisht kryhen me veprim, mirëpo në disa raste mund të kryhen edhe me mosveprim.me veprim, mirëpo në disa raste mund të kryhen edhe me mosveprim.Veprat penale jo të drejta me mosveprim-mund të kryejn personat që ndaj sisitemit juridik dhe Veprat penale jo të drejta me mosveprim-mund të kryejn personat që ndaj sisitemit juridik dhe shoqërisë trajtohen si garancë se nuk do të cenohet apo dëmtohet objekti juridik. shoqërisë trajtohen si garancë se nuk do të cenohet apo dëmtohet objekti juridik.

KAUZALITETIKAUZALITETI Në shkencën e së drejtës penale kuazaliteti përkufizohet si lidhje Në shkencën e së drejtës penale kuazaliteti përkufizohet si lidhje

objektive midis veprimit apo mosveprimit dhe pasojës së objektive midis veprimit apo mosveprimit dhe pasojës së shkaktuar.shkaktuar.

Kuazaliteti në të drejtën penale ka rëndësi të madhe ngase për Kuazaliteti në të drejtën penale ka rëndësi të madhe ngase për tu konsideruar një vepër e njeriut si veper penale dhe për te tu konsideruar një vepër e njeriut si veper penale dhe për te mundur t’i ngarkohet atij, duhet të konstatohet se ajo vepër ka mundur t’i ngarkohet atij, duhet të konstatohet se ajo vepër ka shkaktuar pasojën e ndaluar e cila ne ligj është e parapar si shkaktuar pasojën e ndaluar e cila ne ligj është e parapar si veper penale.veper penale.

Pa ekzistimin e kuazalitetit nuk mund të konsiderohet se është Pa ekzistimin e kuazalitetit nuk mund të konsiderohet se është kryer vepra penale dhe nuk mund të sajohet përgjegjësia penale.kryer vepra penale dhe nuk mund të sajohet përgjegjësia penale.

Që të mund të përcaktohet kuazaliteti në të drejtën penale duhet Që të mund të përcaktohet kuazaliteti në të drejtën penale duhet konstatohet se midis veprimit dhe pasojës ekziston lidhja e konstatohet se midis veprimit dhe pasojës ekziston lidhja e domosdoshme kauzale.domosdoshme kauzale.

Veprimi është kauzal atëher kur konstatohet se po të mos ishte Veprimi është kauzal atëher kur konstatohet se po të mos ishte ndërmarrë ai veprim nuk do të shkaktoheh pasoja e ndaluar.ndërmarrë ai veprim nuk do të shkaktoheh pasoja e ndaluar.

VENDI I KRYERJES SË VEPRËS PENALEVENDI I KRYERJES SË VEPRËS PENALE

Si vend I kryerjes së veprës penale konsiderohet vendi Si vend I kryerjes së veprës penale konsiderohet vendi ku është ndërmarrë veprimi dhe ku është shkaktuar ku është ndërmarrë veprimi dhe ku është shkaktuar pasoja. Mirëpo ekzistojnë edhe disa raste ku veprimi I pasoja. Mirëpo ekzistojnë edhe disa raste ku veprimi I kryerjes ndërrmiret një vend, kurse pasoja shkaktohet në kryerjes ndërrmiret një vend, kurse pasoja shkaktohet në vendin tjetër (p.sh personin”B” ne Pejë).vendin tjetër (p.sh personin”B” ne Pejë).

Në këtë rast veprimi ikryerjes së veprës penale të fyerjes Në këtë rast veprimi ikryerjes së veprës penale të fyerjes është ndërmarrë në Prishtinë kurse pasoja është është ndërmarrë në Prishtinë kurse pasoja është shkaktuar ne Pejë.shkaktuar ne Pejë.

Përcaktimi I vendit të kryerjes së veprës penale është Përcaktimi I vendit të kryerjes së veprës penale është me rëndësi për këto shkaqe:me rëndësi për këto shkaqe:1. Prej vendit ku është kryer vepra penale varet se cili ligj 1. Prej vendit ku është kryer vepra penale varet se cili ligj penal do të aplikohet.penal do të aplikohet.2. Sipas vendit të kryerjes së veprave penale 2. Sipas vendit të kryerjes së veprave penale përcaktohet kompetenca territoriale e gjykatave.përcaktohet kompetenca territoriale e gjykatave.3. Te disa vepra penale vendi i kryerjes së veprës 3. Te disa vepra penale vendi i kryerjes së veprës penale konsiderohet element konstituiv.penale konsiderohet element konstituiv.4. Kur veprimi I kryerjes është ndërmarrë në një shtet 4. Kur veprimi I kryerjes është ndërmarrë në një shtet kurse pasoja është shkaktuar në shtetin tjetër.kurse pasoja është shkaktuar në shtetin tjetër.

Për përcaktimin e vendit të kryerjes së veprës penale ne Për përcaktimin e vendit të kryerjes së veprës penale ne shkencën e së drejtës penale njihen tri teori:shkencën e së drejtës penale njihen tri teori:

1.Teoria e veprimit1.Teoria e veprimit2.Teoria e pasojës apo suksesit2.Teoria e pasojës apo suksesit3.Teoria e ubikvitetit3.Teoria e ubikvitetit

1. Sipas teoris së veprimit-si vend I kryerjes së veprës 1. Sipas teoris së veprimit-si vend I kryerjes së veprës penale konsiderohet vendi ku është ndërrmarë veprimi I penale konsiderohet vendi ku është ndërrmarë veprimi I kryerjes.kryerjes.

2. Sipas teorisë së pasojës-si vend I kryerjes së veprës 2. Sipas teorisë së pasojës-si vend I kryerjes së veprës penale konsiderohet vendi ku është shkaktuar pasoja.penale konsiderohet vendi ku është shkaktuar pasoja.3. Sipas teorisë së ubikvitetit-si vend I kryerjes së veprës 3. Sipas teorisë së ubikvitetit-si vend I kryerjes së veprës penale konsiderohet vendi ku është ndërmarrë veprimi I penale konsiderohet vendi ku është ndërmarrë veprimi I kryerjes ashtu edhe vendi ku është shkaktuar pasoja.kryerjes ashtu edhe vendi ku është shkaktuar pasoja.

KOHA E KRYERJES SË VEPRËS PENALEKOHA E KRYERJES SË VEPRËS PENALE Lidhur me përcaktimin e kohës së kryerjes së veprës penale në Lidhur me përcaktimin e kohës së kryerjes së veprës penale në

shkencën e së drejtës penale dhe ne legjislacionin tonë penal është shkencën e së drejtës penale dhe ne legjislacionin tonë penal është përvetësuar teoria e veprimit.përvetësuar teoria e veprimit.

Vepra penale konsiderohet se është kryer në kohën kur personi ka Vepra penale konsiderohet se është kryer në kohën kur personi ka vepruar apo ka qenë i detyruar të veprojë pa marrë parasysh se kur vepruar apo ka qenë i detyruar të veprojë pa marrë parasysh se kur është shkaktuar pasoja.është shkaktuar pasoja.

Nga kjo shihet qartë se koha e kryerjes së veprës penale Nga kjo shihet qartë se koha e kryerjes së veprës penale konsiderohet momenti kur personi ka vepruar kurse te veprat konsiderohet momenti kur personi ka vepruar kurse te veprat penale të kryera në mosveprim kur personi nuk e ka ndërrmarë penale të kryera në mosveprim kur personi nuk e ka ndërrmarë veprimin të cilin ka qenë i detyruar ta ndërmarrë.veprimin të cilin ka qenë i detyruar ta ndërmarrë.

Në rastet kur vepra penale kryhet në bashkëpunim si kohë e Në rastet kur vepra penale kryhet në bashkëpunim si kohë e kryerjes konsiderohet koha kur bashkëpunëtori ka vepruar, e jo kur kryerjes konsiderohet koha kur bashkëpunëtori ka vepruar, e jo kur kryesi ka ndërmarrë veprimin e kryerjes.kryesi ka ndërmarrë veprimin e kryerjes.Te veprat penale permanente si kohë e kryerjes konsiderohet e tërë Te veprat penale permanente si kohë e kryerjes konsiderohet e tërë koha sa ka zgjatur gjendja e kundërligjshme.koha sa ka zgjatur gjendja e kundërligjshme.

Rrezikshmëria shoqërore e veprave penaleRrezikshmëria shoqërore e veprave penale Në të drejtën penale si vepra të rrezikshme konsiderohen Në të drejtën penale si vepra të rrezikshme konsiderohen

ato veprime apo sjellje të cilat dëmtojnë apo rrezikojnë ato veprime apo sjellje të cilat dëmtojnë apo rrezikojnë vlerat themelore siç janë: të drejtat themelore dhe liritë e vlerat themelore siç janë: të drejtat themelore dhe liritë e njeriut, pasuria, barazia dhe siguria e tyre juridike, njeriut, pasuria, barazia dhe siguria e tyre juridike, rregullimi juridik I përcaktuar me kushtetutë etj.rregullimi juridik I përcaktuar me kushtetutë etj.

Për tu konsideruar një veprim i rrezikshëm si vepër penale Për tu konsideruar një veprim i rrezikshëm si vepër penale është e domosdoshme që ai veprim të manifestohet një është e domosdoshme që ai veprim të manifestohet një shkallë më të lartë të rrezikshmërisë shoqërore dhe të jetë i shkallë më të lartë të rrezikshmërisë shoqërore dhe të jetë i përcaktuar me ligj si vepër penale.përcaktuar me ligj si vepër penale.

Një vepër shoqërore e rrezikshme mund të konsiderohet Një vepër shoqërore e rrezikshme mund të konsiderohet vepër penale nëse është kryer në kohën e caktuar dhe në vepër penale nëse është kryer në kohën e caktuar dhe në rrethanat e caktuara ekonomike, politike dhe shoqërore.rrethanat e caktuara ekonomike, politike dhe shoqërore.

Shkallzimi i rrezikshmërisë shoqëroreShkallzimi i rrezikshmërisë shoqërore Rrezikshmëria shoqërore e veprës penale mund të jetë e Rrezikshmëria shoqërore e veprës penale mund të jetë e

intensitetit të ndryshëm, disa vepra penale janë më të intensitetit të ndryshëm, disa vepra penale janë më të rrezikshme e disa më pak të rrezikshme p.sh vrasja është rrezikshme e disa më pak të rrezikshme p.sh vrasja është më e rrezikshme se lëndimi i rëndë trupor.më e rrezikshme se lëndimi i rëndë trupor.

Shkallzimi i rrezikshmërisë shoqërore bëhet duke marrë Shkallzimi i rrezikshmërisë shoqërore bëhet duke marrë parasysh intensitetin dhe rëndësinë e të mirës juridike që parasysh intensitetin dhe rëndësinë e të mirës juridike që është rrezikuar.është rrezikuar.

Shkalla e rrezikshmërisë shoqërore përcaktohet edhe duke Shkalla e rrezikshmërisë shoqërore përcaktohet edhe duke e marrë parasysh mënyrën e kryerjes së veprës, mjetet me e marrë parasysh mënyrën e kryerjes së veprës, mjetet me të cilat është rrezikuar e mira juridike, koha e kryerjes, të cilat është rrezikuar e mira juridike, koha e kryerjes, vendi i kryerjes.vendi i kryerjes.

Në rastet kur rrezikshmëria shoqërore është më e madhe Në rastet kur rrezikshmëria shoqërore është më e madhe edhe vepra penale konisderohet më e rëndë, dhe kur edhe vepra penale konisderohet më e rëndë, dhe kur rrezikshmëria shoqërore është më e vogël edhe vepra rrezikshmëria shoqërore është më e vogël edhe vepra penale konsiderohet më e vogël.penale konsiderohet më e vogël.

Rrezikshmëria shoqërore e përgjithshme dhe e Rrezikshmëria shoqërore e përgjithshme dhe e posaçmeposaçme

Rrezikshmëria shoqërore e përgjithshme është ajo Rrezikshmëria shoqërore e përgjithshme është ajo rrezikshmëri e vepres penale siç është përcaktuar me ligj rrezikshmëri e vepres penale siç është përcaktuar me ligj në mënyrën të përgjithshme.në mënyrën të përgjithshme.

Rrezikshmëria shoqërore e posaçme shprehet me Rrezikshmëria shoqërore e posaçme shprehet me kryerjen e veprës penale konkrete në kuadrin e llojit të kryerjen e veprës penale konkrete në kuadrin e llojit të njejtë të veprës penale.njejtë të veprës penale.

Përcaktimin e shkallës së rrezikshmërisë shoqërore të Përcaktimin e shkallës së rrezikshmërisë shoqërore të posaçme të veprave penale të caktuara e bënë gjykata posaçme të veprave penale të caktuara e bënë gjykata në çdo rast konkret duke marrë parasysh veprën penale në çdo rast konkret duke marrë parasysh veprën penale të kryer.të kryer.

Rrezikshmëria shoqërore e posaçme ka rëndësi edhe Rrezikshmëria shoqërore e posaçme ka rëndësi edhe për matjen e dëmit.për matjen e dëmit.

Rrezikshmëria shoqërore e parëndësishmeRrezikshmëria shoqërore e parëndësishme Për ty konsideruar një vepër me rrezikshmëri shoqërore të pa Për ty konsideruar një vepër me rrezikshmëri shoqërore të pa

rëndësishme duhet të përmbushen dy kushte:rëndësishme duhet të përmbushen dy kushte:1.Që vepra të jetë e rëndësisë së vogël1.Që vepra të jetë e rëndësisë së vogël2.Që pasoja të jetë e parëndësishme ose të mungojë.2.Që pasoja të jetë e parëndësishme ose të mungojë.

Ekzistimi vetëm i njërit prej këtyre dy kushteve nuk mjafton që një Ekzistimi vetëm i njërit prej këtyre dy kushteve nuk mjafton që një vepër të konsiderohet me rrezikshmëri shoqërore të parëndësishme.vepër të konsiderohet me rrezikshmëri shoqërore të parëndësishme.Për tu vlersuar e rëndësisë së vogël janë vendimtare të gjitha Për tu vlersuar e rëndësisë së vogël janë vendimtare të gjitha elementet objektive dhe subjektive që e përbëjnë figurën e posaçme elementet objektive dhe subjektive që e përbëjnë figurën e posaçme të veprës penale të kryer.të veprës penale të kryer.

Këto elemente janë: mënyra e kryerjes së veprës vendi dhe koha e Këto elemente janë: mënyra e kryerjes së veprës vendi dhe koha e kryerjes, mjetet që janë përdorur në rastin e kryerjes, forma e fajsisë, kryerjes, mjetet që janë përdorur në rastin e kryerjes, forma e fajsisë, qëllimi i kryesit, jeta e tij e mëparshme.qëllimi i kryesit, jeta e tij e mëparshme.

Ndërsa sa i përket kushtit të dytë i cili duhet të përmbush për tu Ndërsa sa i përket kushtit të dytë i cili duhet të përmbush për tu konsideruar një vepër penale me rreikshmëri shoqërore të konsideruar një vepër penale me rreikshmëri shoqërore të parëndësishme ose të mos jetë fareparëndësishme ose të mos jetë fare

– – lidhur me këtë kusht si vepra të këtilla mund të kosniderohen lidhur me këtë kusht si vepra të këtilla mund të kosniderohen veprat panel formale të cilat konsiderohen të kryera vetëm me veprat panel formale të cilat konsiderohen të kryera vetëm me rrezikimin e të mirës juridike.rrezikimin e të mirës juridike.

KUNDËRLIGJSHMËRIAKUNDËRLIGJSHMËRIA Kundërligjshmëria është element I përgjithshëm i çdo vepre penaleKundërligjshmëria është element I përgjithshëm i çdo vepre penale..

Disa shkencëtar të së drejtës penale bëjnë dallimin e nocionit të Disa shkencëtar të së drejtës penale bëjnë dallimin e nocionit të kundërligjshmërisë në kundërligjshmërin në :kundërligjshmërisë në kundërligjshmërin në :1.Kuptimin formal dhe 1.Kuptimin formal dhe 2.Në kuptimin material2.Në kuptimin material

1. Kundërligjshmëria në kuptimin formal- është veprim që paraqitet si 1. Kundërligjshmëria në kuptimin formal- është veprim që paraqitet si shkelje e ndonjë norme, e ndonjë urdhrese apo ndalese e cila me ligj është shkelje e ndonjë norme, e ndonjë urdhrese apo ndalese e cila me ligj është përcaktuar si vepër penale.përcaktuar si vepër penale.

2. Kundërlishmëria në kuptimin material- nënkupton ato sjellje të njeriut e 2. Kundërlishmëria në kuptimin material- nënkupton ato sjellje të njeriut e cila është në kundërshtim me normën e caktuar penalo-juridike, e cila në të cila është në kundërshtim me normën e caktuar penalo-juridike, e cila në të njejtën kohë e dëmton apo rrezikon të mirën juridike që është e mbrojtur me njejtën kohë e dëmton apo rrezikon të mirën juridike që është e mbrojtur me atë normë.atë normë.

Kundërligjshmëria sipas brendis së saj është e natyrës objektive.Kundërligjshmëria sipas brendis së saj është e natyrës objektive.

Një vepër mund të konsiderohet e kundërligjshme vetëm me rastin kur Një vepër mund të konsiderohet e kundërligjshme vetëm me rastin kur përmban të gjitha tiparet e figurës së veprës penale të përcaktuar me ligj.përmban të gjitha tiparet e figurës së veprës penale të përcaktuar me ligj.

Mardhënia midis kundërligjshmërisë dhe përcaktueshmërisë së veprës Mardhënia midis kundërligjshmërisë dhe përcaktueshmërisë së veprës penale në ligjpenale në ligj

Në të drejtën penale për tu konsideruar një vepër e Në të drejtën penale për tu konsideruar një vepër e kundërligjshme si vepër penale ajo duhet të jetë e kundërligjshme si vepër penale ajo duhet të jetë e përcaktuar me ligj si vepër penale.përcaktuar me ligj si vepër penale.

Nëse një vepër penale e kunderligjshme nuk është e Nëse një vepër penale e kunderligjshme nuk është e përcaktuar me ligj si vepër penale atëher nuk mund të përcaktuar me ligj si vepër penale atëher nuk mund të konsiderohet vepër penale.konsiderohet vepër penale.

Sa i përket definicionit të këtyre dy elementeve ka edhe Sa i përket definicionit të këtyre dy elementeve ka edhe rëndësi praktike sepse çdo vepër e kundërligjshme nuk rëndësi praktike sepse çdo vepër e kundërligjshme nuk mund të konsiderohet edhe vepër penale mund të konsiderohet edhe vepër penale

(p.sh është e kundërligjshme mospagimi i borxhit mirëpo (p.sh është e kundërligjshme mospagimi i borxhit mirëpo nuk konsiderohet vepër penale nuk është me ligj).nuk konsiderohet vepër penale nuk është me ligj).

Shkaqet të cilat e përjashtojnë Shkaqet të cilat e përjashtojnë kundërligjshmërinëkundërligjshmërinë

Shkaqet më të rëndësishme që mund ta përjashtojnë kundërligjshmërinë Shkaqet më të rëndësishme që mund ta përjashtojnë kundërligjshmërinë ndahen në tri grupe:ndahen në tri grupe:1.Shkaqet e kundërshtimit të kundërligjshmërisë sipas pjesës së 1.Shkaqet e kundërshtimit të kundërligjshmërisë sipas pjesës së përgjithshme të ligjit penalpërgjithshme të ligjit penal2.Shkaqet e përjashtimit të kundërligjshmërisë sipas pjesës së posaçme të 2.Shkaqet e përjashtimit të kundërligjshmërisë sipas pjesës së posaçme të ligjit penalligjit penal3.Shkaqet e përjashtimit të kundërligjshmërisë sipas degëve të tjera të 3.Shkaqet e përjashtimit të kundërligjshmërisë sipas degëve të tjera të drejtësisë.drejtësisë.

1.Shkaqet e kundërshtimit të kundërligjshmërisë sipas pjesës së 1.Shkaqet e kundërshtimit të kundërligjshmërisë sipas pjesës së përgjithshme të ligjit penal - Ligji penal në pjesën e tij të përgjithshme përgjithshme të ligjit penal - Ligji penal në pjesën e tij të përgjithshme parasheh dy norma permirsive me të cilat përjashtohet kundërligjshmëria në parasheh dy norma permirsive me të cilat përjashtohet kundërligjshmëria në rast së përmbushen kushtet e caktuara e këto janë:a. Mbrojtja e nevojshme; rast së përmbushen kushtet e caktuara e këto janë:a. Mbrojtja e nevojshme; b.Nevoja ekstreme.b.Nevoja ekstreme.a. Mbrojtja e nevojshme- është ajo mbrojtje e cila është e domosdoshme që a. Mbrojtja e nevojshme- është ajo mbrojtje e cila është e domosdoshme që kryesi ta zbraps prej vete ose tjetrit sulmin e kundërligjshëm. Mbrojtja e kryesi ta zbraps prej vete ose tjetrit sulmin e kundërligjshëm. Mbrojtja e nevojshme do të ekzistojë p.sh: në rastin kur personi A e sulmon me thikë nevojshme do të ekzistojë p.sh: në rastin kur personi A e sulmon me thikë personin B mirëpo personi B duke mbrojtur jetën e vet e mbyt personin A. personin B mirëpo personi B duke mbrojtur jetën e vet e mbyt personin A. Në nenin 9 alinea 1 të ligjit penal thuhet se nuk është vepër penale ajo Në nenin 9 alinea 1 të ligjit penal thuhet se nuk është vepër penale ajo vepër e cila është kryer në mbrojtjen e nevojshme.vepër e cila është kryer në mbrojtjen e nevojshme.

Në shkencën e së drejtës penale janë të njohura dy teori Në shkencën e së drejtës penale janë të njohura dy teori të cilat e arsyetojnë institucinin e mbrojtjes së nevojshme të cilat e arsyetojnë institucinin e mbrojtjes së nevojshme janë: janë: 1.Teoria subjektive1.Teoria subjektive2.Teoria objektive2.Teoria objektive

1. Sipas teorisë subjektive-personi që kryen vepër pena -1. Sipas teorisë subjektive-personi që kryen vepër pena -le në mbrojtjen e nevojshme nuk duhet të ndëshkohet le në mbrojtjen e nevojshme nuk duhet të ndëshkohet ngase në momentin e zbrapjes së sulmit ai është në ngase në momentin e zbrapjes së sulmit ai është në gjendje të tronditur shpirtërore e cila përjashtin përgjegjë gjendje të tronditur shpirtërore e cila përjashtin përgjegjë sin dhe fajësisnë.sin dhe fajësisnë.

2. Ndërsa sipas teorisë objektive- mbrojtja e nevojshme 2. Ndërsa sipas teorisë objektive- mbrojtja e nevojshme konsiderohet një e drejtë që I takon personit të mirat të konsiderohet një e drejtë që I takon personit të mirat të cilat janë sulmuar.cilat janë sulmuar.

SULMISULMI Sulmi është çdo veprim i njeriut I cili është i drejtuar në dëmtimin apo Sulmi është çdo veprim i njeriut I cili është i drejtuar në dëmtimin apo

rrezikimin e ndonjë të mire juridike.rrezikimin e ndonjë të mire juridike.

Sulmi mund të kryhet vetëm me veprim.Sulmi mund të kryhet vetëm me veprim.Kushtet të cilat duhet të përmbushën me rastin e sulmit janë:Kushtet të cilat duhet të përmbushën me rastin e sulmit janë:

1. Sulmi mund të jetë njeriu-për të ekzistuar mbrojtja e nevojshme 1. Sulmi mund të jetë njeriu-për të ekzistuar mbrojtja e nevojshme sulmi duhet ndërrmiret nga njeriu.sulmi duhet ndërrmiret nga njeriu.

2. Sulmi mund të jetë i drejtuar kundër çdo të mire- nga kjo rezulton 2. Sulmi mund të jetë i drejtuar kundër çdo të mire- nga kjo rezulton se sulmi mundë te jetë i drejtuar jo vetëm ndaj të mirave juridike që se sulmi mundë te jetë i drejtuar jo vetëm ndaj të mirave juridike që janë të mbrojtura me të drejtën penale por edhe ndaj të mirave janë të mbrojtura me të drejtën penale por edhe ndaj të mirave juridike që mbrohen edhe me degët e tjera të drejtësisë.juridike që mbrohen edhe me degët e tjera të drejtësisë.

3. Sulmi duhet të jetë i kundërligjshëm- sulmi është i kundërligjshëm 3. Sulmi duhet të jetë i kundërligjshëm- sulmi është i kundërligjshëm kur është në kundërshtim me ndonjë normë juridike.kur është në kundërshtim me ndonjë normë juridike.

4. Sulmi duhet të jetë aktual-sulmi konsiderohet aktual në rastet kur 4. Sulmi duhet të jetë aktual-sulmi konsiderohet aktual në rastet kur në çdo moment pritet se do të fillojë, kur ka filluar dhe gjersa të në çdo moment pritet se do të fillojë, kur ka filluar dhe gjersa të zgjasë.zgjasë.

5. Sulmi duhet të jetë i vërtetë-për tu konsideruar se ekziston mbrojtja 5. Sulmi duhet të jetë i vërtetë-për tu konsideruar se ekziston mbrojtja e nevojshme, sulmi duhet të jetë i vërtetë që të ekzistojë realisht. e nevojshme, sulmi duhet të jetë i vërtetë që të ekzistojë realisht.

MBROJTJAMBROJTJA

Mbrojtja është çdo veprimtari e njeriut me të cilën lëndohet apo rrezikohet Mbrojtja është çdo veprimtari e njeriut me të cilën lëndohet apo rrezikohet ndonjë e mirë nga sulmuesi.ndonjë e mirë nga sulmuesi.Kushtet të cilat duhet të përmbushen me rastin e mbrojtjes janë:Kushtet të cilat duhet të përmbushen me rastin e mbrojtjes janë:1. Mbrojtja duhet të jetë e drejtuar kundër sulmuesit. Për tu konsideruar se 1. Mbrojtja duhet të jetë e drejtuar kundër sulmuesit. Për tu konsideruar se ekziston mbrojtja e nevojshme veprimet e mbrojtjes duhet të jenë të ekziston mbrojtja e nevojshme veprimet e mbrojtjes duhet të jenë të drejtuara kundër sulmuesit, kundër asaj të mire juridike të sulmuesit e cila drejtuara kundër sulmuesit, kundër asaj të mire juridike të sulmuesit e cila është e nevojshme për zbrapsjen e sulmit.është e nevojshme për zbrapsjen e sulmit.2. Mbrojtja duhet të jetë domosdo e nevojshme për zbrapsjen e sulmit. Për 2. Mbrojtja duhet të jetë domosdo e nevojshme për zbrapsjen e sulmit. Për tu konsideruar një mbrojejt si mbrojtje e nevojshme që personi prej vetës tu konsideruar një mbrojejt si mbrojtje e nevojshme që personi prej vetës apo tjetrit të zbraps sulmin.apo tjetrit të zbraps sulmin.Një mbrojtje konsiderohet e nevojshme në rastet kur konstatohet se nuk ka Një mbrojtje konsiderohet e nevojshme në rastet kur konstatohet se nuk ka mundur të zbrapset sulmi pa iu shkaktuar ndonjë dëmtim sulmuesit.mundur të zbrapset sulmi pa iu shkaktuar ndonjë dëmtim sulmuesit.3. Mbrojtja duhet të jetë procesverbale me intensitetin e sulmit për të qenë 3. Mbrojtja duhet të jetë procesverbale me intensitetin e sulmit për të qenë mbrojtja e nevojshme ajo duhet të ekzistojë në proporcionalitet midis mbrojtja e nevojshme ajo duhet të ekzistojë në proporcionalitet midis intensitetit të sulmit dhe mbrojtjes.intensitetit të sulmit dhe mbrojtjes.

NEVOJA EKSTREMENEVOJA EKSTREME Nevoja ekstreme është rrethanë apo shkak i dytë që e përjashton Nevoja ekstreme është rrethanë apo shkak i dytë që e përjashton

kundërligjshmërinë e veprës edhe pse vepra e kryer permban të gjitha tiparet kundërligjshmërinë e veprës edhe pse vepra e kryer permban të gjitha tiparet e veprës penale.e veprës penale.

Nevoja ekstreme për nga natyra dhe efekti i saj juridiko-penal është shkak i Nevoja ekstreme për nga natyra dhe efekti i saj juridiko-penal është shkak i përgjithshëm që përjashtion kundërligjshmërinë – ekzistimin e veprës penale.përgjithshëm që përjashtion kundërligjshmërinë – ekzistimin e veprës penale.Shkenctarët e drejtës penale pajtohen se edhe për veprat e kryera në nevojat Shkenctarët e drejtës penale pajtohen se edhe për veprat e kryera në nevojat ekstreme personi nuk duhet dënuar.ekstreme personi nuk duhet dënuar.

Miëpo lidhur me këto dilemma në të drejtën penale janë shfaqur dy teori : ajo Miëpo lidhur me këto dilemma në të drejtën penale janë shfaqur dy teori : ajo subjektive dhe objektive.subjektive dhe objektive.

1. Sipas teoris subjektive- vepra e kryer në mënyrë ekstreme është e 1. Sipas teoris subjektive- vepra e kryer në mënyrë ekstreme është e kundërligjshme, miëpo kryesi nuk dënohet për shkaqë subjektive.kundërligjshme, miëpo kryesi nuk dënohet për shkaqë subjektive.Sipas disa ithëtarve të kësaj teorie personi që gjendet në nevojën ekstreme Sipas disa ithëtarve të kësaj teorie personi që gjendet në nevojën ekstreme është në presion të madh psikik ngase i kanoset rreziku.është në presion të madh psikik ngase i kanoset rreziku.

2. Sipas teoris objektive – vepra e kryer në nevojën ekstreme nuk është 2. Sipas teoris objektive – vepra e kryer në nevojën ekstreme nuk është vepër penale, sepse i mungon elementi i kundërligjshëm.vepër penale, sepse i mungon elementi i kundërligjshëm.

Nga përkufizimi i nevojës ekstreme që është përcaktuar me ligj del se për Nga përkufizimi i nevojës ekstreme që është përcaktuar me ligj del se për eksistimin e këtij institucioni duhet të shprehet rreziku dhe menjanimi i eksistimin e këtij institucioni duhet të shprehet rreziku dhe menjanimi i rrezikut.rrezikut.

RREZIKURREZIKU Rreziku përkufizohet si gjendje e cila aty për aty dhe drejtëpërdrejt nuk Rreziku përkufizohet si gjendje e cila aty për aty dhe drejtëpërdrejt nuk

mund ta dëmtojë apo ta asgjësojë të mirën juridike.mund ta dëmtojë apo ta asgjësojë të mirën juridike.

Në mbrojtjen e nevojshme pamë se sulmi mund të vijë prej njeriut ndërsa te Në mbrojtjen e nevojshme pamë se sulmi mund të vijë prej njeriut ndërsa te nevoja ekstreme rreziku mund të jetë rezultati i shkaqeve të ndryshme p.sh: nevoja ekstreme rreziku mund të jetë rezultati i shkaqeve të ndryshme p.sh: vështërsit, tërmetet, acaret e mëdha sulmet e shtazve apo egërsirave.vështërsit, tërmetet, acaret e mëdha sulmet e shtazve apo egërsirave.

Kushtet të cilat duhet të përmbahen me rastin e rrezikut:Kushtet të cilat duhet të përmbahen me rastin e rrezikut:1. Rreziku nuk duhet të jetë I provokuar apo i shkaktuar – nuk mund te 1. Rreziku nuk duhet të jetë I provokuar apo i shkaktuar – nuk mund te konsiderohet se personi i cila ka vepruar në nevojën ekstreme nëse me fajin konsiderohet se personi i cila ka vepruar në nevojën ekstreme nëse me fajin e tij me dashje apo nga pakujdesia e ka shkaktuar rrezikun p.sh nëse e tij me dashje apo nga pakujdesia e ka shkaktuar rrezikun p.sh nëse personi A me dashje apo nga pakujdesia e shkakton zjarrin dhe duke gjetur personi A me dashje apo nga pakujdesia e shkakton zjarrin dhe duke gjetur edhe vetë ne rrezik për ta shpëtuar vetën e lëndon tjetrin.edhe vetë ne rrezik për ta shpëtuar vetën e lëndon tjetrin.

Nëse rreziku është shkaktuar nga pakujdesia gjykata mund që kryesin e tillë Nëse rreziku është shkaktuar nga pakujdesia gjykata mund që kryesin e tillë ta ndëshkojë me dënim më të lartë.ta ndëshkojë me dënim më të lartë.

2. Rreziku mund ti kanoset çdo të mire juridike- parimisht rreziku mund ti 2. Rreziku mund ti kanoset çdo të mire juridike- parimisht rreziku mund ti kanoset çdo të mire juridike që është e mbrojtur nga sisitemi –juridik, mirepo kanoset çdo të mire juridike që është e mbrojtur nga sisitemi –juridik, mirepo në praktikë rreziku më se shpeshti është i drejtuar kundër jetës, trupit, në praktikë rreziku më se shpeshti është i drejtuar kundër jetës, trupit, shëndetit, lirisë dhe pasurisë.shëndetit, lirisë dhe pasurisë.

3. Rreziku duhet të jetë i vërtetë-konsiderohet se është i vërtetë në rastet 3. Rreziku duhet të jetë i vërtetë-konsiderohet se është i vërtetë në rastet kur ai realisht ekziston- është objektiv- rreziku është i vërtetë apo real kur ka kur ai realisht ekziston- është objektiv- rreziku është i vërtetë apo real kur ka filluar të veprojë apo në çdo moment pritet të veprojë.filluar të veprojë apo në çdo moment pritet të veprojë.

Mënjanimi i rrezikutMënjanimi i rrezikut Mënjanimi i rrezikut konsiderohet veprimi që ndërmerret me qëllim Mënjanimi i rrezikut konsiderohet veprimi që ndërmerret me qëllim

që të shpëtohet e mira juridike së cilës i kanoset rreziku.që të shpëtohet e mira juridike së cilës i kanoset rreziku.

Në të shumtën e rasteve mënjanimi i rrezikut bëhet me veprim.Në të shumtën e rasteve mënjanimi i rrezikut bëhet me veprim.

Kushtet që duhet përmbushur me rastin e mënjanimit të rrezikut Kushtet që duhet përmbushur me rastin e mënjanimit të rrezikut janë:janë:

1. Të mos ketë ekzistuar mundësia që rreziku të mënjanohet në 1. Të mos ketë ekzistuar mundësia që rreziku të mënjanohet në ndonjë mënyrë tjetër.ndonjë mënyrë tjetër.

2. Mënjanimi i rrezikur duhet të jetë aktual me ekzistimin e rrezikut.2. Mënjanimi i rrezikur duhet të jetë aktual me ekzistimin e rrezikut.

3. Në mes të keqës së kanosur dhe të keqës së shkaktuar duhet të 3. Në mes të keqës së kanosur dhe të keqës së shkaktuar duhet të ekzistojë proporcionaliteti i caktuar.ekzistojë proporcionaliteti i caktuar.

Dhuna dhe kanosjaDhuna dhe kanosja Dhuna është përdorim i forcës ndaj një personi me qëllim që të detyrohet në Dhuna është përdorim i forcës ndaj një personi me qëllim që të detyrohet në

ndërrmarrë apo të mos ndërmarrë një veprim me të cilin realizohen tiparet e ndërrmarrë apo të mos ndërmarrë një veprim me të cilin realizohen tiparet e një vepre penale. Dhuna e cila ndërmarret ndaj një personi mund të jetë një vepre penale. Dhuna e cila ndërmarret ndaj një personi mund të jetë forcë fizike apo mekanike.forcë fizike apo mekanike.

Në të drejtën penale dhuna konsiderohet si rrethanë e cila përjashton Në të drejtën penale dhuna konsiderohet si rrethanë e cila përjashton ekzistimin e veprës penale në rastet kur e ka detyruar personin në veprimin ekzistimin e veprës penale në rastet kur e ka detyruar personin në veprimin apo mosvepërimin e caktuar dhe nëse ajo ka qenë e papërballueshme.apo mosvepërimin e caktuar dhe nëse ajo ka qenë e papërballueshme.

Dhuna mund të jetë: a). Absolute dhe b). Kompulzive.Dhuna mund të jetë: a). Absolute dhe b). Kompulzive.a. Dhuna absolutea. Dhuna absolute

Është ajo dhunë me të cilën personi në tërësi në mënyrë absolute, është i Është ajo dhunë me të cilën personi në tërësi në mënyrë absolute, është i privuar që lirisht të vendos për sjelljen e vet. Dhuna absolute ekziston kur privuar që lirisht të vendos për sjelljen e vet. Dhuna absolute ekziston kur një person e detyron personin tjetër që të kryejë vepër penale p.sh kur një një person e detyron personin tjetër që të kryejë vepër penale p.sh kur një person e hipnotizon një person tjetër apo e detyron me dhunë që të person e hipnotizon një person tjetër apo e detyron me dhunë që të kosumojë alkool dhe pasi që e bënë të pavetëdishëm kërkon prej tij që të kosumojë alkool dhe pasi që e bënë të pavetëdishëm kërkon prej tij që të kryej një vepër penale.kryej një vepër penale.

b.Dhuna kompulsive ose (dhuna relative)b.Dhuna kompulsive ose (dhuna relative) Kjo lloj dhune shprehet në rastet kur personi ndaj të cilit është e drejtuar nuk Kjo lloj dhune shprehet në rastet kur personi ndaj të cilit është e drejtuar nuk

privohet në tërësi nga mundësia për të vendosur, mirëpo dhuna që apliko privohet në tërësi nga mundësia për të vendosur, mirëpo dhuna që apliko het bën persion dhe është e intensitetit të tillë që e shtërgon të ndërmarrë het bën persion dhe është e intensitetit të tillë që e shtërgon të ndërmarrë veprimin e caktuar. Dhuna relative do të ekzistojë p.sh nëse ndonjë person veprimin e caktuar. Dhuna relative do të ekzistojë p.sh nëse ndonjë person ia drejton revolën nënpunësit në sportelin e bankës dhe kërkon prej tij që t’ia ia drejton revolën nënpunësit në sportelin e bankës dhe kërkon prej tij që t’ia dorzoj të hollat nga arka.dorzoj të hollat nga arka.

KanosjaKanosja Kanosja është deklarat apo ndonjë veprim tjetër me të cilin I vehet në dukje, I bëhet me dije Kanosja është deklarat apo ndonjë veprim tjetër me të cilin I vehet në dukje, I bëhet me dije

dikujt se do ta gjejë një e keqe nëse nuk vepron ashtu si dëshiron personi që kanoset.dikujt se do ta gjejë një e keqe nëse nuk vepron ashtu si dëshiron personi që kanoset. Për tu konsideruar se ekziston kanojsa është e nevojshme që ai që kanoset dhe ta shkaktoj Për tu konsideruar se ekziston kanojsa është e nevojshme që ai që kanoset dhe ta shkaktoj

të keqen e caktuar.të keqen e caktuar.

Kanosja më së shpeshti kryhet me gojë, me shkrim. Në të drejtën penale për tu kosnideruar Kanosja më së shpeshti kryhet me gojë, me shkrim. Në të drejtën penale për tu kosnideruar se kanosja e përjashton fajësinë dhe veprën penale ajo duhet të jetë serioze, aktuale dhe se kanosja e përjashton fajësinë dhe veprën penale ajo duhet të jetë serioze, aktuale dhe paeviturshme.paeviturshme.

1. Kanosja është serioze1. Kanosja është serioze – në rastet kur sipas rrethanave objektive dhe subjektive të rastit – në rastet kur sipas rrethanave objektive dhe subjektive të rastit konkret, realiteti është e mundur të realizohet dhe nëse personi ndaj të cilit është e drejtuar konkret, realiteti është e mundur të realizohet dhe nëse personi ndaj të cilit është e drejtuar formon bindje se vërtet do ti shkaktohet e keqja e kanosur.formon bindje se vërtet do ti shkaktohet e keqja e kanosur.

2. Kanosja aktuale2. Kanosja aktuale – është ajo kanosje e cila pritet të realizohet aty për aty, menjëher për – është ajo kanosje e cila pritet të realizohet aty për aty, menjëher për një kohë shumë të shkurtë.një kohë shumë të shkurtë.

3. Kanosja konsiderohet se është e paevitueshme3. Kanosja konsiderohet se është e paevitueshme – nëse sipas rrethanave konkrete ajo – nëse sipas rrethanave konkrete ajo nuk ka mundur të evitohet në ndonjë mënyrë tjetër.nuk ka mundur të evitohet në ndonjë mënyrë tjetër.

Shkaqet e përjashtimit të kundërligjshmëris që nuk janë të parapara me ligjet panel Shkaqet e përjashtimit të kundërligjshmëris që nuk janë të parapara me ligjet panel janë:janë:

1.Veprat e kryera gjatë ushtrimit të detyrës zyrtare1.Veprat e kryera gjatë ushtrimit të detyrës zyrtare2.Urdhëri ushtarak apo zyrtar2.Urdhëri ushtarak apo zyrtar3.Rreziku I lejuar3.Rreziku I lejuar4.Veprat apo masat që ndërmerren në bazë të së drejtës prindrore dhe të drejtës së edukimit4.Veprat apo masat që ndërmerren në bazë të së drejtës prindrore dhe të drejtës së edukimit5.Intervenimet mjeksore5.Intervenimet mjeksore6.Pëlqimi I të dëmtuarit6.Pëlqimi I të dëmtuarit7.Vetlëndimi7.Vetlëndimi

1. 1. Veprat e kryera gjatë ushtrimit të detyrës zyrtare-Veprat e kryera gjatë ushtrimit të detyrës zyrtare- 1. Veprat e kryera gjatë ushtrimit të detyrës zyrtare- veprat të cilat kryhen gjatë ushtrimit të 1. Veprat e kryera gjatë ushtrimit të detyrës zyrtare- veprat të cilat kryhen gjatë ushtrimit të

detyrës zyrtare me kusht që ajo të jetë kryer ne bazë të ligjit përkatës dhe në bazë të autorizieve detyrës zyrtare me kusht që ajo të jetë kryer ne bazë të ligjit përkatës dhe në bazë të autorizieve të caktuar nuk kosniderohen vepra të kundërligjshme edhe pse ato po të ishin kryer nga personat të caktuar nuk kosniderohen vepra të kundërligjshme edhe pse ato po të ishin kryer nga personat jozyrtar apo në kundërshtim me ligjin do të konsideroheshin vepra penale.jozyrtar apo në kundërshtim me ligjin do të konsideroheshin vepra penale.2. Urdhëri ushtarak apo zyrtar- janë lloji I veprave të kryera gjatë ushtrimit të detyrës zyrtare të 2. Urdhëri ushtarak apo zyrtar- janë lloji I veprave të kryera gjatë ushtrimit të detyrës zyrtare të cilat siç pamë paraqiten si shkak apo rrethanë që e perjashton kundërligjshmërin e veprës.cilat siç pamë paraqiten si shkak apo rrethanë që e perjashton kundërligjshmërin e veprës.Urdhëri ushtarak - për tu përjashtuar kundërligjshmëria e veprës penale e cila kryhet në bazë të Urdhëri ushtarak - për tu përjashtuar kundërligjshmëria e veprës penale e cila kryhet në bazë të urdhërit të eprorit ushtarak duhet të përmbushen tri kushte:urdhërit të eprorit ushtarak duhet të përmbushen tri kushte:a. Që urdhri ti përket detyrës zyrtarea. Që urdhri ti përket detyrës zyrtareb. Qe urdhri të mos jetë I drejtuar në kryerjen e krimit të luftës apo të ndonjë vepër tjetër të rëndë b. Qe urdhri të mos jetë I drejtuar në kryerjen e krimit të luftës apo të ndonjë vepër tjetër të rëndë penalepenalec. Nëse ka qënë e qartë se ekzekutimi I urdhrit paraqet vepër penale.c. Nëse ka qënë e qartë se ekzekutimi I urdhrit paraqet vepër penale.Kur në bazë të urdhrit te eprorot ushtarak vartësi kryen veprën penale sipas praktikës së gjyqeve Kur në bazë të urdhrit te eprorot ushtarak vartësi kryen veprën penale sipas praktikës së gjyqeve ushtarake për vepërn e këtillë konsiderohen penalisht përgjegjës që të dy – eprori për vepër ushtarake për vepërn e këtillë konsiderohen penalisht përgjegjës që të dy – eprori për vepër penale të shtytjes, kurse vartësi për veprën e kryer.penale të shtytjes, kurse vartësi për veprën e kryer.3. Rreziku I lejuar – si parakusht për tolerimin e rrezikut duhet të ekzistojë një propocionalitet 3. Rreziku I lejuar – si parakusht për tolerimin e rrezikut duhet të ekzistojë një propocionalitet midis rëndësisë sociale të veprimtarisë së rrezikshme në një anë dhe shkallës së rrezikut që midis rëndësisë sociale të veprimtarisë së rrezikshme në një anë dhe shkallës së rrezikut që kanoset në anën tjetër.kanoset në anën tjetër.4. Veprat apo masat që ndërrmiren në bazë të së drejtës penale dhe të drejtës së edukimit – 4. Veprat apo masat që ndërrmiren në bazë të së drejtës penale dhe të drejtës së edukimit – edukimi I fëmijëve është e drejtë dhe obligim I prindërve. Kujdestarit dhe edukatorit.edukimi I fëmijëve është e drejtë dhe obligim I prindërve. Kujdestarit dhe edukatorit.Veprimet e prindërve, kujdestarit, edukatorit, mësuesve dhe profesorëve që ndaj fëmijëve dhe Veprimet e prindërve, kujdestarit, edukatorit, mësuesve dhe profesorëve që ndaj fëmijëve dhe nxënësve nuk do të konsiderohen vepra penale nëse janë plotësuar dy kushte:nxënësve nuk do të konsiderohen vepra penale nëse janë plotësuar dy kushte:a. Nëse veprimet apo masat janë ndërrmarrë me qëllim të edukimit dhe arsimimit të të miturve a. Nëse veprimet apo masat janë ndërrmarrë me qëllim të edukimit dhe arsimimit të të miturve dhedheb. Nëse këto masa nuk paraqesin keqpërdorim të së drejtës së edukimit dhe të arsimimit.b. Nëse këto masa nuk paraqesin keqpërdorim të së drejtës së edukimit dhe të arsimimit.

VetëlëndimiVetëlëndimi Vetëlëndimi ekziston në rastet kur një person e dëmton Vetëlëndimi ekziston në rastet kur një person e dëmton

të mirën e vet juridike të mirën personale.të mirën e vet juridike të mirën personale. Të mira juridike konsiderohen p.sh jeta, integriteti trupor, Të mira juridike konsiderohen p.sh jeta, integriteti trupor,

autoriteti, liria e qarkullimit dhe pasuria individuale.autoriteti, liria e qarkullimit dhe pasuria individuale.

Vetëlëndimi nuk kosniderohet vepër penale me kusht që Vetëlëndimi nuk kosniderohet vepër penale me kusht që me të të mos rrezikohet interesi shoqërore.me të të mos rrezikohet interesi shoqërore.

Nëse një person lëndon vetën me qëllim që t’I shmanget Nëse një person lëndon vetën me qëllim që t’I shmanget veprës penale ushtarke kosniderohet se ka kryer vepër veprës penale ushtarke kosniderohet se ka kryer vepër penale të shkamgur nga shërbimi ushtaral duke e bërë penale të shkamgur nga shërbimi ushtaral duke e bërë veten të paaftë.veten të paaftë.

Fazat e kryerjes së veprës penaleFazat e kryerjes së veprës penale

Veprimi I njeriut që është i drejtuar në kryerjen e veprës Veprimi I njeriut që është i drejtuar në kryerjen e veprës penale është proces i ndërlikuar dhe si i tillë kalon nëpër penale është proces i ndërlikuar dhe si i tillë kalon nëpër disa faza ato janë:disa faza ato janë:

1). Vendimi për të kryer vepër penale,1). Vendimi për të kryer vepër penale,

2). Veprimet përgaditore të cilat ndërrmerren me qëllim 2). Veprimet përgaditore të cilat ndërrmerren me qëllim të kryerjes së veprës penale,të kryerjes së veprës penale,

3). Fillimi I kryerjes së veprës penale që mund të ngel 3). Fillimi I kryerjes së veprës penale që mund të ngel edhe në tentativë,edhe në tentativë,

4). Kryerja e veprës penale.4). Kryerja e veprës penale.

1.Vendimi për të kryer vepër penale1.Vendimi për të kryer vepër penale Sipas së drejtës sonë penale në rastet kur personi ka vendosur për të kryer vepër penale nuk Sipas së drejtës sonë penale në rastet kur personi ka vendosur për të kryer vepër penale nuk

mund të dënohet ideja, dëshira, vullneti apo vendimi për te kryer veper penale nuk hynë në mund të dënohet ideja, dëshira, vullneti apo vendimi për te kryer veper penale nuk hynë në sferën e së drejtës penal.sferën e së drejtës penal.

2.Veprimet përgaditore2.Veprimet përgaditore

Me veprimet përgaditore personi manifeston mendimin e vet në botën e jashtme për të kryer Me veprimet përgaditore personi manifeston mendimin e vet në botën e jashtme për të kryer vepër penale.vepër penale.

Veprimet me të cilat përgaditet kryerja e veprës penale mund të shprehen në menyra të Veprimet me të cilat përgaditet kryerja e veprës penale mund të shprehen në menyra të ndryshme, më se shpeshti veprimet përgaditore konsistojnë në furnizimin e mjeteve për kryerjen ndryshme, më se shpeshti veprimet përgaditore konsistojnë në furnizimin e mjeteve për kryerjen e veprës penale në mënjanimin e pagesave që paraqesin vështërsi për kryerjen e veprës e veprës penale në mënjanimin e pagesave që paraqesin vështërsi për kryerjen e veprës penale, në arritjen e marrëveshjes, organizmin me të tjerët me qëllim të kryerjes së veprës penale, në arritjen e marrëveshjes, organizmin me të tjerët me qëllim të kryerjes së veprës penale. penale.

Shkenca e së drejtës penale, legjislacionit penale dhe praktikes gjyqësore njeh dy lloje të Shkenca e së drejtës penale, legjislacionit penale dhe praktikes gjyqësore njeh dy lloje të veprimeve përgaditore:veprimeve përgaditore:

a. Veprimet përgaditore që janë të përcaktuara si vepër penale të posaçme (a. Veprimet përgaditore që janë të përcaktuara si vepër penale të posaçme (Delikta sui generisDelikta sui generis))

b. Ndërlikimi I të gjithë fazave të veprimeve përgaditore të disa veprave penale. b. Ndërlikimi I të gjithë fazave të veprimeve përgaditore të disa veprave penale.

3. Veprimet përgatitore si vepër penale të posaçme3. Veprimet përgatitore si vepër penale të posaçme

Ne ligjin penal veprimet përgaditore janë përcaktuar si vepër penale të posaçme në këto raste: Ne ligjin penal veprimet përgaditore janë përcaktuar si vepër penale të posaçme në këto raste: mbarimi, furnizimi I mjeteve për klasifikimin e parasë, shenjave me vlerë, marrveshja për kryerjen mbarimi, furnizimi I mjeteve për klasifikimin e parasë, shenjave me vlerë, marrveshja për kryerjen e veprës penale, bashkimi për te kryer veprën penale të përcaktuar me ligj.e veprës penale, bashkimi për te kryer veprën penale të përcaktuar me ligj.

Tentativa e veprës penaleTentativa e veprës penale Sipas nenit 19 alinea 1 të ligjit penal tentativa ekziston kur dikush me dashje Sipas nenit 19 alinea 1 të ligjit penal tentativa ekziston kur dikush me dashje

e fillon kryerjen e veprës penale por nuk e përfundon (p.sh personi A shkrep e fillon kryerjen e veprës penale por nuk e përfundon (p.sh personi A shkrep një pushkë në drejtim të personit B me qellim që ta privoj nga jeta mirëpo një pushkë në drejtim të personit B me qellim që ta privoj nga jeta mirëpo nuk e qëllon.nuk e qëllon.

Në aspektin juridikë penal për tu konsideruar së është kryer tentative e Në aspektin juridikë penal për tu konsideruar së është kryer tentative e veprës penale duhet të përmbushen tri kushte:veprës penale duhet të përmbushen tri kushte:

a. Që të ndërrmiret veprimi i kryesit si veper penalea. Që të ndërrmiret veprimi i kryesit si veper penaleb. Që veprimi të merret me dashjeb. Që veprimi të merret me dashjec. Që vepra të mos përfundohetc. Që vepra të mos përfundohet

Në aspektin e së drejtës penale tentative konsiderohet se është kryer vetëm Në aspektin e së drejtës penale tentative konsiderohet se është kryer vetëm ne rastet kur veprimi i kryerjes është ndërmarrë me dashje.ne rastet kur veprimi i kryerjes është ndërmarrë me dashje.

Për tu konsideruar tentativa vepër penale ajo duhet të kryhet me dashje.Për tu konsideruar tentativa vepër penale ajo duhet të kryhet me dashje.

Kushti i tretë i cili duhet të përmbushet për tu konsideruar se ekziston Kushti i tretë i cili duhet të përmbushet për tu konsideruar se ekziston tentative është që të mos shkaktohet pasoja e veprës penale të cilën tentative është që të mos shkaktohet pasoja e veprës penale të cilën personi ka dashur të shkaktojë në vëprimin e ndërrmarrë.personi ka dashur të shkaktojë në vëprimin e ndërrmarrë.

Dallimi midis veprimeve përgaditore dhe Dallimi midis veprimeve përgaditore dhe tentativëstentativës

Dallimi midis veprimeve përgaditore dhe tentativës së veprës penale Dallimi midis veprimeve përgaditore dhe tentativës së veprës penale konsiston në fakt se me veprimet përgaditore vetëm krijohen kushtet për konsiston në fakt se me veprimet përgaditore vetëm krijohen kushtet për kryerjen efikase të veprës penale ndërsa me tentativë fillohet kryerja e kryerjen efikase të veprës penale ndërsa me tentativë fillohet kryerja e veprës penale ndërmirret veprimi I kryer.veprës penale ndërmirret veprimi I kryer.

Si tentativë duhet konsiderohet vetëm ai veprim apo ato veprime që në Si tentativë duhet konsiderohet vetëm ai veprim apo ato veprime që në situatën konkrete të paraqesin fillimin e kryerjes së veprës penale të caktuar.situatën konkrete të paraqesin fillimin e kryerjes së veprës penale të caktuar.

Tentative e plotë dhe e metëTentative e plotë dhe e metëNë të drejtën penale njihen dy lloje të tentativës Në të drejtën penale njihen dy lloje të tentativës

1). Tentativa e plotë dhe 2). Tentativa e metë1). Tentativa e plotë dhe 2). Tentativa e metë

1. Tentativa e plotë1. Tentativa e plotë Konsiderohet se ekziston në rastet kur veprimi i kryerjes ka filluar dhe ka Konsiderohet se ekziston në rastet kur veprimi i kryerjes ka filluar dhe ka

mbaruar, mirëpo pasoja nuk është shkaktuar (psh personi A shkrep me mbaruar, mirëpo pasoja nuk është shkaktuar (psh personi A shkrep me revole në personin B mirëpo nuk godet)revole në personin B mirëpo nuk godet)

2. Tentativa e metë 2. Tentativa e metë Konsiderohet se ekziston atëher kur personi e fillon veprimin e kryerjes por Konsiderohet se ekziston atëher kur personi e fillon veprimin e kryerjes por

nuk e përfundon (psh personi A e merrë në shenjë personin B mirëpo nuk nuk e përfundon (psh personi A e merrë në shenjë personin B mirëpo nuk shkrep)_.shkrep)_.

Veprat penale te të cilat nuk është e mundur Veprat penale te të cilat nuk është e mundur tentativatentativa

Në teorinë e së drejtës penale dhe në praktikën Në teorinë e së drejtës penale dhe në praktikën gjyqësore konsiderohet se të disa vepra penale nuk gjyqësore konsiderohet se të disa vepra penale nuk është e mundur tentativa.është e mundur tentativa.

Njihen dy grupe të veprave penale te të cilat nuk është e Njihen dy grupe të veprave penale te të cilat nuk është e mudur tentativa:mudur tentativa:1. Në grupin e parë bëjnë pjesë ato vepra penale të cilat 1. Në grupin e parë bëjnë pjesë ato vepra penale të cilat në të drejtën penale konsiderohen se janë kryer nëse në të drejtën penale konsiderohen se janë kryer nëse janë të ndërmarrë veprimet përgaditore ose tentative janë të ndërmarrë veprimet përgaditore ose tentative (p.sh. rrezikimi I integritetit territorial).(p.sh. rrezikimi I integritetit territorial).

2. Në grupin e dytë të veprës penale te të cilat nuk është 2. Në grupin e dytë të veprës penale te të cilat nuk është e mundur tentativa bëjnë pjesë ato vepra penale te të e mundur tentativa bëjnë pjesë ato vepra penale te të cilat për shkak të natyrës së tyre tentativa nuk është e cilat për shkak të natyrës së tyre tentativa nuk është e mundur.mundur.

Tentative e papërshtatshmeTentative e papërshtatshme Ekzsiton atëher kur mjete të cilat janë përdorur për kryerjen e veprës Ekzsiton atëher kur mjete të cilat janë përdorur për kryerjen e veprës

penale apo objekti ndaj të cilit është ndërmarr. Veprimi i kryerjes nuk ka penale apo objekti ndaj të cilit është ndërmarr. Veprimi i kryerjes nuk ka mundur të shkaktojë pasojën e veprës penale 9psh tentative e mundur të shkaktojë pasojën e veprës penale 9psh tentative e papërshtatshme lidhur me mjetet me të cilat është tentuar të kryhet vepra papërshtatshme lidhur me mjetet me të cilat është tentuar të kryhet vepra penale). Ekziston kur pushka nuk shkrep ngase gjilpëra ka qenë e thyer penale). Ekziston kur pushka nuk shkrep ngase gjilpëra ka qenë e thyer etj.etj.

Tentative e papërshtatshme lidhur me objektin ekziston kur objekti i Tentative e papërshtatshme lidhur me objektin ekziston kur objekti i veprës penale fare nuk ekzsiton apo kur objekti nuk i ka ato tipare që veprës penale fare nuk ekzsiton apo kur objekti nuk i ka ato tipare që janë të domosdoshmepër të mundur të kryhet vepra penale (p.sh. janë të domosdoshmepër të mundur të kryhet vepra penale (p.sh. hudhja e bombës në dhomën e ndonjë personi që kryesi dëshiron ta hudhja e bombës në dhomën e ndonjë personi që kryesi dëshiron ta privoj nga jeta duke menduar se gjendet aty, mirëpo rastësisht ka dal privoj nga jeta duke menduar se gjendet aty, mirëpo rastësisht ka dal jashtë).jashtë).

Si kriter themelore për tu konsideruar një tentativë e papërshtatshme Si kriter themelore për tu konsideruar një tentativë e papërshtatshme është vlersimi se me mjetet që janë përdorur ndaj objektit përkatës në është vlersimi se me mjetet që janë përdorur ndaj objektit përkatës në situatën dhe rrethanat konkrete askush nuk do të mund të krynte vepër situatën dhe rrethanat konkrete askush nuk do të mund të krynte vepër penale.penale.

Dhe përkundrazi nuk do të konsiderohet se ekziston tentative e Dhe përkundrazi nuk do të konsiderohet se ekziston tentative e papërshtatshme nëse mjetet të cilat janë përdorur kanë mundur të papërshtatshme nëse mjetet të cilat janë përdorur kanë mundur të shkaktojnë pasojën e veprës penale mirëpo kryesi nuk ka ditur ti përdor shkaktojnë pasojën e veprës penale mirëpo kryesi nuk ka ditur ti përdor ato ( psh personi nuk ka ditur ta përdor pushkën për të kryer vepër ato ( psh personi nuk ka ditur ta përdor pushkën për të kryer vepër penale të vrasjes).penale të vrasjes).

Në shkencën e së drejtës penale njihen dy lloje të tentativës së Në shkencën e së drejtës penale njihen dy lloje të tentativës së papërshtatshme:papërshtatshme:1. Tentativa absolute1. Tentativa absolute2. Tentativa relative2. Tentativa relative

1. Tentativa absolute 1. Tentativa absolute ekziston atëher kur mjetet me të cilat është tentuar kryerja e veprës ekziston atëher kur mjetet me të cilat është tentuar kryerja e veprës

penale objekti ndaj të cilit është tentuar të kryher vepra penale penale objekti ndaj të cilit është tentuar të kryher vepra penale kursesi në asnjë rast nuk ka mundur të kryhet vepra penale (psh kursesi në asnjë rast nuk ka mundur të kryhet vepra penale (psh shkrepja nga pushka e shprazët.shkrepja nga pushka e shprazët.2. Tentativa e papërshtatshme relative2. Tentativa e papërshtatshme relative

ekziston atëher kur mjetet të cilat janë përdorur, apo objekti ndaj të ekziston atëher kur mjetet të cilat janë përdorur, apo objekti ndaj të cilit është ndërmarrë veprimi i kryerjes, janë të përshtatshme për cilit është ndërmarrë veprimi i kryerjes, janë të përshtatshme për kryerjen e veprës penale kanë mundur të shkaktojnë pasojën e kryerjen e veprës penale kanë mundur të shkaktojnë pasojën e ndaluar, miëpo në rastin konkret për shkak të ekzistimit dhe efektit ndaluar, miëpo në rastin konkret për shkak të ekzistimit dhe efektit të disa rrethanave ato kanë qenë të papërshtatshme (psh me qëllim të disa rrethanave ato kanë qenë të papërshtatshme (psh me qëllim të kryerjes së veprës penale të vrasjes përdoret sasi shumë e vogël të kryerjes së veprës penale të vrasjes përdoret sasi shumë e vogël e helmit).e helmit).

Tentative e papërshtatshme me ligjin penal ekziston nëse kryerja e Tentative e papërshtatshme me ligjin penal ekziston nëse kryerja e veprës penale ëshhtë tentuar me mjet të papërshtatshëm apo ndaj veprës penale ëshhtë tentuar me mjet të papërshtatshëm apo ndaj objektit të ta përshtatshëm.objektit të ta përshtatshëm.

Heqja dorë vullnetare nga kryerja e veprës penaleHeqja dorë vullnetare nga kryerja e veprës penale Sipas nenit 21 të ligjit penal heqja dorë vullnetare nga kryerja e veprës Sipas nenit 21 të ligjit penal heqja dorë vullnetare nga kryerja e veprës

penale mund të shprehet në dy faza:penale mund të shprehet në dy faza:1.Në fazën e tentativës 1.Në fazën e tentativës 2.Në fazën e përgaditjes2.Në fazën e përgaditjes

1. Heqja dorë vullnetare nga tentative e veprës penale – ekzistojnë dy llojë 1. Heqja dorë vullnetare nga tentative e veprës penale – ekzistojnë dy llojë të tentativës –tentativa e plotë dhe e metë, heqja dorë vullnetare është e të tentativës –tentativa e plotë dhe e metë, heqja dorë vullnetare është e mundur edhe te njërëz edhe te tjetra.mundur edhe te njërëz edhe te tjetra.

Heqja dorë vullnetare nga tentative e plotë shprehet në rastet ku personi Heqja dorë vullnetare nga tentative e plotë shprehet në rastet ku personi pasi që të ketë përfunduar veprimin e kryerjes, ndërrmerr një veprim tjetër pasi që të ketë përfunduar veprimin e kryerjes, ndërrmerr një veprim tjetër me të cilin pengon shkaktarjen e pasojës (psh dikush tjetrir në ushqim I qetë me të cilin pengon shkaktarjen e pasojës (psh dikush tjetrir në ushqim I qetë dozë vdekjeprurse të helmit, mirëpo menjeher I jep edhe kunderhelm apo e dozë vdekjeprurse të helmit, mirëpo menjeher I jep edhe kunderhelm apo e dërgon në spital)dërgon në spital)

Nuk do të konsiderohet se ekziston heqja dorë vullnetare nga kryerja e Nuk do të konsiderohet se ekziston heqja dorë vullnetare nga kryerja e veprës penalë po që se kryesi ka ndërmarrë të gjitha masat me qëllim që të veprës penalë po që se kryesi ka ndërmarrë të gjitha masat me qëllim që të parandalojë shkaktarjen e pasojës, mirëpo përkundër kësaj pasoja është parandalojë shkaktarjen e pasojës, mirëpo përkundër kësaj pasoja është shkaktuar (psh pasi ia jep helmin dhe e dërgon në spital përsonin që e ka shkaktuar (psh pasi ia jep helmin dhe e dërgon në spital përsonin që e ka helmuar mirëpo kundër kësaj shkaktohet pasoja e vdekjes ).helmuar mirëpo kundër kësaj shkaktohet pasoja e vdekjes ).Heqja dorë vullnetare konsiderohet nëse personi me vullnetin e tij të lirë Heqja dorë vullnetare konsiderohet nëse personi me vullnetin e tij të lirë abstenon nga perfundimi I veprës penale.abstenon nga perfundimi I veprës penale.

BashkveprimiBashkveprimi Vepra penale mund të kryher me veprimin e një personi apo të shumë Vepra penale mund të kryher me veprimin e një personi apo të shumë

personave.personave.

Në rastet kur në kryerjen e veprës penale marrin pjesë dy apo më shumë Në rastet kur në kryerjen e veprës penale marrin pjesë dy apo më shumë persona – kjo në të drejtën penale quhet bashkëpunim.persona – kjo në të drejtën penale quhet bashkëpunim.Me termin bashkëpunim nënkuptojmë pjesmarrjen e dy apo më shume Me termin bashkëpunim nënkuptojmë pjesmarrjen e dy apo më shume personave në kryerjen e veprës penale kurse me bashkëpunëtorët personave në kryerjen e veprës penale kurse me bashkëpunëtorët nënkuptojmë çdo person I cili me veprimin apo mosveprimin e tij ka marrë nënkuptojmë çdo person I cili me veprimin apo mosveprimin e tij ka marrë pjesë në realizimin e veprës.pjesë në realizimin e veprës.

Kur vepra penale kryhet nga shumë persona është shumë e rrezikshme se në Kur vepra penale kryhet nga shumë persona është shumë e rrezikshme se në rastet kur kryhet vetëm nga një personrastet kur kryhet vetëm nga një person

Për tu konsideruar në të drejtën penale se ekziston bashkëpunimi nuk mjafton Për tu konsideruar në të drejtën penale se ekziston bashkëpunimi nuk mjafton që në kryerjen e veprës penale të marrin pejsë shumë persona, ngase është e që në kryerjen e veprës penale të marrin pejsë shumë persona, ngase është e mundur. Situate që në kryerjen e veprës penale të marrin pjesë dy apo më mundur. Situate që në kryerjen e veprës penale të marrin pjesë dy apo më shumë persona edhe megjithat te ekzistojë bashkëpunimi.shumë persona edhe megjithat te ekzistojë bashkëpunimi.

Për tu konsideruar se ekziston bashkëpunimi në të drejtën penale midis Për tu konsideruar se ekziston bashkëpunimi në të drejtën penale midis pjesmarrsve duhet të shprehet lidhja e caktuar objektive dhe subjektive.pjesmarrsve duhet të shprehet lidhja e caktuar objektive dhe subjektive.

Lidhja objektive-Lidhja objektive- qëndron në atë se secili bashkëpunëtorë duhet të qëndron në atë se secili bashkëpunëtorë duhet të ndërrmarrë ndonjë veprim me të cilin I kontribuon kryerjes së veprës penale.ndërrmarrë ndonjë veprim me të cilin I kontribuon kryerjes së veprës penale.

Lidhja subjektiveLidhja subjektive – qëndron në atë se të gjithë bashkëpunëtorët duhët të – qëndron në atë se të gjithë bashkëpunëtorët duhët të jenë të vetëdijshëm se në ktyerjen e veprës penale të caktuar do të marrin jenë të vetëdijshëm se në ktyerjen e veprës penale të caktuar do të marrin pejsë do të veprojnë së bashku në mëntyra të ndryshme.pejsë do të veprojnë së bashku në mëntyra të ndryshme.

Format e bashkëpunimitFormat e bashkëpunimit Forma e bashkëpunimit si edhe llojet e bashkëpunëtorve janë Forma e bashkëpunimit si edhe llojet e bashkëpunëtorve janë

përcaktuar në nenin 22-26 të Ligjit penal.përcaktuar në nenin 22-26 të Ligjit penal.

Legjislacioni ynë penal njeh këto katër lloje të bashkëpunimit:Legjislacioni ynë penal njeh këto katër lloje të bashkëpunimit:1.Bashkëkryerjen1.Bashkëkryerjen2.Shtytjen2.Shtytjen3.Ndihmën dhe3.Ndihmën dhe4.Organizimin e shoqatës kriminele4.Organizimin e shoqatës kriminele

Në shkencën e së drejtës penale format e bashkëpunimit ndahen në Në shkencën e së drejtës penale format e bashkëpunimit ndahen në bashkëpunim në kuptimin e gjerë dhe në kuptimin e ngushtë.bashkëpunim në kuptimin e gjerë dhe në kuptimin e ngushtë.

1). 1). Në bashkëpunimin në kuptimin e gjerëNë bashkëpunimin në kuptimin e gjerë bejnë pjesë të gjitha llojet e bashkëpunimit që njihen në të drejtën bejnë pjesë të gjitha llojet e bashkëpunimit që njihen në të drejtën

penale.penale.

2). 2). Ndërsa në bashkëpunimin në kuptimin e ngushtëNdërsa në bashkëpunimin në kuptimin e ngushtë bëjnë pjesë vetëm shtytja, ndihma dhe organizimi i shoqatës bëjnë pjesë vetëm shtytja, ndihma dhe organizimi i shoqatës

kriminale.kriminale.

BashkëkryerjaBashkëkryerja

Sipas nenit 22 të Ligjit penal bashkëkryerja Sipas nenit 22 të Ligjit penal bashkëkryerja ekziston nëse dy apo më shumë persona duke ekziston nëse dy apo më shumë persona duke marrë pjesë në veprimin e kryerjes apo në marrë pjesë në veprimin e kryerjes apo në ndonjë mënyrë tjetër, së bashku kryejnë vepër ndonjë mënyrë tjetër, së bashku kryejnë vepër penale.penale.

Bashkëkryerja nuk konsiderohet se ekziston Bashkëkryerja nuk konsiderohet se ekziston vetëm në rastet edhe tjetri merrë pjesë në vetëm në rastet edhe tjetri merrë pjesë në veprimin e veprës penale.veprimin e veprës penale.

Bashjëkryerja e domosdoshmeBashjëkryerja e domosdoshme Veprat penale të cilat për shkak të natyrës së tyre mund të kryen vetëm Veprat penale të cilat për shkak të natyrës së tyre mund të kryen vetëm

nësë në veprimin e kryerjes kanë marrë pjesë shume persona – bashkë nësë në veprimin e kryerjes kanë marrë pjesë shume persona – bashkë kryerja e tillë quhet bashkëkryerja e domosdoshme.kryerja e tillë quhet bashkëkryerja e domosdoshme.

Nga bashkëkryerja e domosdoshme duhet dalluar bashkëkryerjen faktive.Nga bashkëkryerja e domosdoshme duhet dalluar bashkëkryerjen faktive.

Bashkëkryerja faktike – ekziston në rastet kur dy apo më shumë persona së Bashkëkryerja faktike – ekziston në rastet kur dy apo më shumë persona së bashku rezlizojnë pasojën e veprës penale, por që me atë rastë nuk kanë bashku rezlizojnë pasojën e veprës penale, por që me atë rastë nuk kanë vepruar me vetëdijen e as që e kanë dëshiruar apo pranuar pasojën që vepruar me vetëdijen e as që e kanë dëshiruar apo pranuar pasojën që është shkaktuar.është shkaktuar.

Veprat penale te të cilat është e domosdoshme bashkëkryerja ndahen në dy Veprat penale te të cilat është e domosdoshme bashkëkryerja ndahen në dy grupe:grupe:1.Vepra penale konvergjente1.Vepra penale konvergjente2.Vepra penale divergjente2.Vepra penale divergjente

1. Vepra penale konvergjente1. Vepra penale konvergjente janë ato vepra penale të cilat mund të kryhen vetëm me pjesëmarrjen e janë ato vepra penale të cilat mund të kryhen vetëm me pjesëmarrjen e

shumë personave, me ç’rast veprimi i të gjithë bashkëkryesve ka për qëllim shumë personave, me ç’rast veprimi i të gjithë bashkëkryesve ka për qëllim realizimin e qëllimit të njejtë (psh vepra penale e pjesmarrësve në realizimin e qëllimit të njejtë (psh vepra penale e pjesmarrësve në kryengritjen e armatosur.kryengritjen e armatosur.2. Vepra penale devergjente2. Vepra penale devergjente

konsiderohen ato vepra penale për kryerjen e së cilave gjithashtu është e konsiderohen ato vepra penale për kryerjen e së cilave gjithashtu është e domosdoshme pjesmarrja e shumë personave mirëpo te këto vepra intersat domosdoshme pjesmarrja e shumë personave mirëpo te këto vepra intersat e pjesmarrësve janë të kundërta (psh si vepër penale të këtilla janë e pjesmarrësve janë të kundërta (psh si vepër penale të këtilla janë pjesmarrja në rrahje, luajtja bixhoz).pjesmarrja në rrahje, luajtja bixhoz).

Kryesi indirektKryesi indirekt

Me termin kryes indirekt nënkuptojmë rastet kur një person Me termin kryes indirekt nënkuptojmë rastet kur një person shfrytëzon tjetrin si mjet për ta realizuar qëllimin e vet kriminal, për shfrytëzon tjetrin si mjet për ta realizuar qëllimin e vet kriminal, për ta kryer veprën penale.ta kryer veprën penale.

Kryes indirekt konsiderohet personi i cili qeveris procesin e kryerjes Kryes indirekt konsiderohet personi i cili qeveris procesin e kryerjes së veprës penale nga ana e personit tjetër.së veprës penale nga ana e personit tjetër.

Nuk konsiderohet kryes indirekt rasti kur një person përdor tjetrin si Nuk konsiderohet kryes indirekt rasti kur një person përdor tjetrin si mjet mekanik për kryerjen e veprës penale mjet mekanik për kryerjen e veprës penale

P.sh. nëse personi A e shtyn personin B dhe personi B i shkakton P.sh. nëse personi A e shtyn personin B dhe personi B i shkakton lëndim të lehtë apo të rëndë personi C në këtë rast personi A lëndim të lehtë apo të rëndë personi C në këtë rast personi A konsiderohet kryesi i drejtëpërdrejt i kësaj vepre penale.konsiderohet kryesi i drejtëpërdrejt i kësaj vepre penale.

SHTYTJASHTYTJA

Është njëra ndër format e bashkëpunimit në kuptimin e ngushtë.Është njëra ndër format e bashkëpunimit në kuptimin e ngushtë.

Shtytja -Shtytja - përkufizohet ndërrmarje e veprimeve të atilla me të cilat te personi përkufizohet ndërrmarje e veprimeve të atilla me të cilat te personi tjetër me dashje shkaktohet ose formohet vendimi për të kryer vepër penale.tjetër me dashje shkaktohet ose formohet vendimi për të kryer vepër penale.

ShtytjaShtytja mund të kryhet në rastet kur ndaj një personi i cili nuk ka ndërmen mund të kryhet në rastet kur ndaj një personi i cili nuk ka ndërmen të kryej vepër penale me veprime të caktuara ndikohet që të formojë të kryej vepër penale me veprime të caktuara ndikohet që të formojë vendimin të kryej vepër penale.vendimin të kryej vepër penale.

Ndërsa forma e dytë e shtytjes kryhet në rastet kur personi tjrtër ka Ndërsa forma e dytë e shtytjes kryhet në rastet kur personi tjrtër ka ndërmend të kryej vepër penale por ai akoma nuk ka vendosur definitivisht.ndërmend të kryej vepër penale por ai akoma nuk ka vendosur definitivisht.

ShtytjaShtytja mund të ndërmeret nga një apo më shumë persona. mund të ndërmeret nga një apo më shumë persona. Shtytja mund të kryhet vetem me dashje.Shtytja mund të kryhet vetem me dashje.

NdihmaNdihma Ndihma është ndërrmarje e veprimeve me te cilat një person me dashje ndihmon tjetrin të kryejNdihma është ndërrmarje e veprimeve me te cilat një person me dashje ndihmon tjetrin të kryej

vepër penale (p.sh. shfrytezimi me mjete).vepër penale (p.sh. shfrytezimi me mjete).

Ndihmësi nuk merr pjesë në veprimet e kryerjes së veprës penale por vetëm ndihmon Ndihmësi nuk merr pjesë në veprimet e kryerjes së veprës penale por vetëm ndihmon – konsiderohen që ajo të kryhet.– konsiderohen që ajo të kryhet.

Si ndihmë në kryerjen e veprës penale konsiderohen dhenia e këshillave ose Si ndihmë në kryerjen e veprës penale konsiderohen dhenia e këshillave ose udhëzimeve se sit ë kryhet vepra penale, vënia në disponim kryesit mjetet për udhëzimeve se sit ë kryhet vepra penale, vënia në disponim kryesit mjetet për kryerjen e veprës penale.kryerjen e veprës penale.

Nga dispozita e nenit 24 alinea 2 shihet se ndihma mund të jetë dy llojesh: ndihma Nga dispozita e nenit 24 alinea 2 shihet se ndihma mund të jetë dy llojesh: ndihma fizike dhe psikike.fizike dhe psikike.Si ndihme fizike mund të konsiderohet vënia apo dhënia në disponim kryesit mjetet Si ndihme fizike mund të konsiderohet vënia apo dhënia në disponim kryesit mjetet për kryerjen e veprës penale dhe mënjanimi i pengesave për kryerjen e veprës për kryerjen e veprës penale dhe mënjanimi i pengesave për kryerjen e veprës penale.penale.

Si ndihmë fizike mund të konsiderohen të gjitha ato veprime të tjera me të cilat Si ndihmë fizike mund të konsiderohen të gjitha ato veprime të tjera me të cilat objektivisht ndihmohet personi tjetër që të kryej vepër penale (psh bërja roje gjatë objektivisht ndihmohet personi tjetër që të kryej vepër penale (psh bërja roje gjatë kohës së kryerjes së veprës penale).kohës së kryerjes së veprës penale).

Si ndihmë psikike- mund të konsiderohet dhënia e këshillave apo udhëzimeve si të Si ndihmë psikike- mund të konsiderohet dhënia e këshillave apo udhëzimeve si të kryhet vepra penale dhe premtimi se do të fshehet vepra penale (psh perpilimi I planit kryhet vepra penale dhe premtimi se do të fshehet vepra penale (psh perpilimi I planit për të kryer veper penale).për të kryer veper penale).

Ndihma më së shpeshti kryhet në mënyrë të drejtëpërdrejtë.Ndihma më së shpeshti kryhet në mënyrë të drejtëpërdrejtë.

Nëse një person ndihmon tjetrin në shumë mënyra për të Nëse një person ndihmon tjetrin në shumë mënyra për të kryer një vepër penale psh I jep këshilla, pastaj ia jep kryer një vepër penale psh I jep këshilla, pastaj ia jep mjetin dhe e mëson si duhet ta përdor – konsiderohet se mjetin dhe e mëson si duhet ta përdor – konsiderohet se ka kryer një vepër penale të ndihmës, kurse në rastet kur ka kryer një vepër penale të ndihmës, kurse në rastet kur një person me një veprim u ndihmon dy a më shumë një person me një veprim u ndihmon dy a më shumë personave që ta kryejnë veprën penale atëher do të personave që ta kryejnë veprën penale atëher do të ekzistojë bashkimi ideal e ndihmës.ekzistojë bashkimi ideal e ndihmës.

Ndihma e pasuksesshmeNdihma e pasuksesshmeNdihma e pasuksesshme do të ekzistojë atëher nëse Ndihma e pasuksesshme do të ekzistojë atëher nëse personit që i është dhënë ndihma nuk e ka kryer veprën personit që i është dhënë ndihma nuk e ka kryer veprën penale ose nuk ka tentuar ta kryej psh: personi A veprën penale ose nuk ka tentuar ta kryej psh: personi A veprën penale të vrasjes e kryen me pushkë e jo me helmin që penale të vrasjes e kryen me pushkë e jo me helmin që iu ka dhënë ndihmësi.iu ka dhënë ndihmësi.

Ndihma e pasuksesshme do të konsiderohet se ekziston Ndihma e pasuksesshme do të konsiderohet se ekziston edhe atëher kur me rastin e kryerjes së veprës penale edhe atëher kur me rastin e kryerjes së veprës penale kryesi i vepres nuk i ka shfrytezuar veprimet e ndihmësit.kryesi i vepres nuk i ka shfrytezuar veprimet e ndihmësit.

Organizimi i shoqatës kriminaleOrganizimi i shoqatës kriminale

Me O.SH.K nënkuptojmë krijimin ose shfrytezimin e orgaznizatës bindës me Me O.SH.K nënkuptojmë krijimin ose shfrytezimin e orgaznizatës bindës me qëllim të kryerjes së veprës penale.qëllim të kryerjes së veprës penale.

Kushtet për ekzistimin e O.SH.K – për tu konsideruar se ekziston shoqata Kushtet për ekzistimin e O.SH.K – për tu konsideruar se ekziston shoqata kriminele si formë e vacant e bashkëpunimit është e nevojshme që të kriminele si formë e vacant e bashkëpunimit është e nevojshme që të përmbushen disa kushte:përmbushen disa kushte:

1. Kushti I parë është që një person të formojë një shoqat apo ta shfrytëzoj 1. Kushti I parë është që një person të formojë një shoqat apo ta shfrytëzoj shoqatën ekzistuese me qëllim të kryerjes së veprës penale.shoqatën ekzistuese me qëllim të kryerjes së veprës penale.Personi I cili krijon apo shfrytëzon ndonjë shoqatë me qëlim të kryerjes së Personi I cili krijon apo shfrytëzon ndonjë shoqatë me qëlim të kryerjes së veprës penal quhet organizator i shoqatës kriminele.veprës penal quhet organizator i shoqatës kriminele.

2. Kushti I dytë që duhet të plotësohet për ty konsideruar se ekziston 2. Kushti I dytë që duhet të plotësohet për ty konsideruar se ekziston organizimi i shoqatës kriminele është që të ekzistojë plani krininal.organizimi i shoqatës kriminele është që të ekzistojë plani krininal.

3. Kushti I tretë është që nga ajo shoqatë të jetë kryer së paku një vepër 3. Kushti I tretë është që nga ajo shoqatë të jetë kryer së paku një vepër penale apo të jetë tentuar për një vepër penale që ështhë paraparë me planin penale apo të jetë tentuar për një vepër penale që ështhë paraparë me planin kriminel.kriminel.

Bashkimi i veprave penaleBashkimi i veprave penale Ekziston atëher kur personi me një apo më shumë veprime kryen dy apo më Ekziston atëher kur personi me një apo më shumë veprime kryen dy apo më

shumë vepra penale për të cilat në të njejtën kohë zhvillohet procedura penale dhe shumë vepra penale për të cilat në të njejtën kohë zhvillohet procedura penale dhe për të gjithë veprat e kryera shqiptohet një dënim unik.për të gjithë veprat e kryera shqiptohet një dënim unik.

Për tu konsideruar se ekziston bashkimi I veprës penale duhet të përmbushen këto Për tu konsideruar se ekziston bashkimi I veprës penale duhet të përmbushen këto kushte kryesore:kushte kryesore:a. që të jenë kryer dy apo më shumë vepra penalea. që të jenë kryer dy apo më shumë vepra penaleb. që këto vepra të jenë kryer nga I njejti personb. që këto vepra të jenë kryer nga I njejti personc. për këto vepra kryesi të mos ketë qenë I dënuar me pare.c. për këto vepra kryesi të mos ketë qenë I dënuar me pare.

Nga dispozita e legjislacionit penal del se njihen dy lloje kryesore të bashkimit :Nga dispozita e legjislacionit penal del se njihen dy lloje kryesore të bashkimit :1.Bashkimi edeal1.Bashkimi edeal2.Bashkimi real 2.Bashkimi real 18181. Bashkimi ideal i veprave penale1. Bashkimi ideal i veprave penale

Ekziston në rastet kur personi me një veprim kryen dy a më shumë vepra penale Ekziston në rastet kur personi me një veprim kryen dy a më shumë vepra penale për të cilat gjykohet në të njejtën kohë (psh në një të shkrepur arme një person e për të cilat gjykohet në të njejtën kohë (psh në një të shkrepur arme një person e privon nga jeta kurse tjetrir I shkakton plagë të rënda).privon nga jeta kurse tjetrir I shkakton plagë të rënda).

Lidhur me bashkimin ideal në teorinë e së drejtës janë paraqitur dy koncepcione:Lidhur me bashkimin ideal në teorinë e së drejtës janë paraqitur dy koncepcione: 1. sipas koncepcionit të parë me një veprim mund të kryhet vetëm një vepër penale 1. sipas koncepcionit të parë me një veprim mund të kryhet vetëm një vepër penale

pa marrë parasysh numrin e pasojave që janë shkaktuar- ndërsa pa marrë parasysh numrin e pasojave që janë shkaktuar- ndërsa 2. sipas koncepcionit të dytë në rastet kur më një veprim janë shkaktuar shumë 2. sipas koncepcionit të dytë në rastet kur më një veprim janë shkaktuar shumë

pasoja atëher duhet konsideruar se janë kryer shumë vepra penale.pasoja atëher duhet konsideruar se janë kryer shumë vepra penale.

Bashkimi real i veprave penaleBashkimi real i veprave penale Ekziston në rastet kur një persion me shumë veprime kryen shumë vepra Ekziston në rastet kur një persion me shumë veprime kryen shumë vepra

penale për të cilat në të njejtën kohë me të njejtën procedur penale gjykohet penale për të cilat në të njejtën kohë me të njejtën procedur penale gjykohet dhe I shqiptohet një dënim unik për të gjithë veprat penale.dhe I shqiptohet një dënim unik për të gjithë veprat penale.Bashkimi real i veprave pernale ekziston për shembull nëse një person me Bashkimi real i veprave pernale ekziston për shembull nëse një person me një veprim kryen vepër penale të plagosjes, kurse me veprimin tjetër veprën një veprim kryen vepër penale të plagosjes, kurse me veprimin tjetër veprën penale të vjedhjes.penale të vjedhjes.

Për ekzistoimin e bashkimit real është e domosdoshme që të jenë kryer së Për ekzistoimin e bashkimit real është e domosdoshme që të jenë kryer së paku dy vepra penale me veprime të ndara me veprime te posaçme dhe paku dy vepra penale me veprime të ndara me veprime te posaçme dhe nëse prej asnjërës prej këtyre veprave kryesi të mos jetë dënuar më parë.nëse prej asnjërës prej këtyre veprave kryesi të mos jetë dënuar më parë.Bashkimi real konsiderohet se ekziston edhe atëher kur një vepër penale Bashkimi real konsiderohet se ekziston edhe atëher kur një vepër penale kryhet kurse tjetra mbetet në tentativë.kryhet kurse tjetra mbetet në tentativë.

Bashkimi real ndahet në:Bashkimi real ndahet në:1.Bashkimi real homogjen1.Bashkimi real homogjen2.Bashkimi real heterogjen2.Bashkimi real heterogjen

1. Bashkimi real homogjen – ekziston në rastet kur personi me shumë 1. Bashkimi real homogjen – ekziston në rastet kur personi me shumë veprime kryen shumë vepra penale të nje llojtaveprime kryen shumë vepra penale të nje llojta

2. Bashkimi real heterogjen – ekziston në rastet kur personi me shumë 2. Bashkimi real heterogjen – ekziston në rastet kur personi me shumë veprime kryen shumë vepra penale të llojeve të ndryshme.veprime kryen shumë vepra penale të llojeve të ndryshme.

Bashkimi faktik i veprave penaleBashkimi faktik i veprave penale Ekziston atëher kur me një apo më shumë veprime janë Ekziston atëher kur me një apo më shumë veprime janë

kryer shumë vepra penale mirëpo në aspektin e së kryer shumë vepra penale mirëpo në aspektin e së drejtës penale nuk konsiderohen se janë kryer shumë drejtës penale nuk konsiderohen se janë kryer shumë vepra penale por vetem një vepër.vepra penale por vetem një vepër.

Në të drejtën penale njihen dy lloje të bashkimit fiktiv:Në të drejtën penale njihen dy lloje të bashkimit fiktiv:1.Bashkimi fiktiv ideal 1.Bashkimi fiktiv ideal 2.Bashkimi fiktiv real2.Bashkimi fiktiv real

1.Bashkimi fiktiv ideal1.Bashkimi fiktiv ideal Ekziston në rastet kur personi me një veprim realizon tiparet e dy Ekziston në rastet kur personi me një veprim realizon tiparet e dy

apo më shumë veprave penale mirëpo në të drejtën penale apo më shumë veprave penale mirëpo në të drejtën penale konsiderohet se është kryer vetëm një vepër e jo shumë vepra konsiderohet se është kryer vetëm një vepër e jo shumë vepra penale.penale.

Bashkimi fiktiv ideal i veprës penale ekziston në rastet kur në mes të Bashkimi fiktiv ideal i veprës penale ekziston në rastet kur në mes të figyrave të veprës penale shprehet mardhënia e :figyrave të veprës penale shprehet mardhënia e :

1.Specialitetit1.Specialitetit2.Supsidiaritetit2.Supsidiaritetit3Konsumcionit3Konsumcionit

1. Mardhënia e specialitetit – ekziston në raste kur një vepër penale 1. Mardhënia e specialitetit – ekziston në raste kur një vepër penale parashihet në dy norma, në dy nene, në atë mënyrë që në një parashihet në dy norma, në dy nene, në atë mënyrë që në një normë është paraparë në formë të përgjithshme ndërsa në normën normë është paraparë në formë të përgjithshme ndërsa në normën tjetër është paraparë në formë speciale.tjetër është paraparë në formë speciale.

2. Mardhenia e supsidiaritetit- ekziston në rastet kur një vepër 2. Mardhenia e supsidiaritetit- ekziston në rastet kur një vepër penale si fazë paraprake e veprës penale të dytë.penale si fazë paraprake e veprës penale të dytë.

3. Mardhënia ekonsumcionit – ekziston kur vepra penale e 3. Mardhënia ekonsumcionit – ekziston kur vepra penale e mëparshme konsumohet, përfshihet me vëpër tjetër penale.mëparshme konsumohet, përfshihet me vëpër tjetër penale.

2. Bashkimi fiktiv real i veprës penale – ekziston atëher 2. Bashkimi fiktiv real i veprës penale – ekziston atëher kur me shumë veprime realizohen elementet e shumë kur me shumë veprime realizohen elementet e shumë figurave të veprës penale, mirëpo sipas ligjit penal figurave të veprës penale, mirëpo sipas ligjit penal konsiderohet se është kryer vetëm një vepër penale.konsiderohet se është kryer vetëm një vepër penale.

Kushtet që duhet të përmbushën për ekzistimin e Kushtet që duhet të përmbushën për ekzistimin e veprës së vazhduar penale janë:veprës së vazhduar penale janë:

1.që të jenë kryer shumë vepra penale1.që të jenë kryer shumë vepra penale2. që vepra penale të kryera të jenë të njejta2. që vepra penale të kryera të jenë të njejta3. që i njejti person ti ketë kryer të gjitha ato vepra 3. që i njejti person ti ketë kryer të gjitha ato vepra penalepenale4. që të gjitha ato vepra penale të jenë kryer ndaj të 4. që të gjitha ato vepra penale të jenë kryer ndaj të njejtit person njejtit person 5. që të gjitha veprat penale të jenë kryer brenda një 5. që të gjitha veprat penale të jenë kryer brenda një periudhe të caktuar kohore.periudhe të caktuar kohore.

Veprat penale kolektiveVeprat penale kolektive Me veprat penale kolektive – nënkuptojmë kryerjen e shume Me veprat penale kolektive – nënkuptojmë kryerjen e shume

veprave penale të njejta apo të llojit të njejtë nga disa veprave penale të njejta apo të llojit të njejtë nga disa persona të cilat në të drejtën penale konsiderohen si një persona të cilat në të drejtën penale konsiderohen si një vepër penale.vepër penale.

Në pajtim me parimin e legaliteit vepra penale kolektive Në pajtim me parimin e legaliteit vepra penale kolektive mund të përcaktohet vetëm me ligj.mund të përcaktohet vetëm me ligj.Në teorinë e së drejtës penale njihen tri forma të veprimeve Në teorinë e së drejtës penale njihen tri forma të veprimeve penale kolektive e ato janë:penale kolektive e ato janë:

1. Vepra penale kolektive në formë të zejës1. Vepra penale kolektive në formë të zejës2. Vepra penale kolektive e profesionit2. Vepra penale kolektive e profesionit3. Vepra penale kolektive nga shprehja3. Vepra penale kolektive nga shprehja

Nocioni i përgjegjësisë penaleNocioni i përgjegjësisë penale

Përgjegjësia penale është kusht që medomos Përgjegjësia penale është kusht që medomos duhet të plotësohet për tu konsideruar një vepër duhet të plotësohet për tu konsideruar një vepër si vepër penale dhe për të mundur kryesit të saj si vepër penale dhe për të mundur kryesit të saj ti shqiptohet sanksioni penal.ti shqiptohet sanksioni penal.

Një person konsiderohet penalisht i përgjegjs Një person konsiderohet penalisht i përgjegjs hëm nëse në kohën e kryerjes së vepres penale hëm nëse në kohën e kryerjes së vepres penale ka qenë i përgjegjshëm dhe i fajshëm.ka qenë i përgjegjshëm dhe i fajshëm.

Elementet e përgjegjësisë penaleElementet e përgjegjësisë penale Përgjegjësia penale përbëhet nga keto dy elemente:Përgjegjësia penale përbëhet nga keto dy elemente:

1.Nga vetit e caktuara psikike të kryesit nga përgjegjësia1.Nga vetit e caktuara psikike të kryesit nga përgjegjësia2.Nga qëndrimi apo mardhënia e kryesit ndaj veprës që e ka kryer 2.Nga qëndrimi apo mardhënia e kryesit ndaj veprës që e ka kryer nga fajësia.nga fajësia.

Përgjegjësia penalë në të drejtën penale përbëhet prej përgjegjësisë Përgjegjësia penalë në të drejtën penale përbëhet prej përgjegjësisë dhe fajësisë.dhe fajësisë.

Poqëse një person nuk është i përgjegjshëm nuk është i aftë që të Poqëse një person nuk është i përgjegjshëm nuk është i aftë që të kuptojë rëndësin e veprës dhe ti kontrolloj sjelljet e veta, atëher nuk kuptojë rëndësin e veprës dhe ti kontrolloj sjelljet e veta, atëher nuk mund të konsiderohet i fajshëm.mund të konsiderohet i fajshëm.

Në alinen e parë te nenit 11 të ligjit penal është përcaktuar nocioni i Në alinen e parë te nenit 11 të ligjit penal është përcaktuar nocioni i përgjegjësisë penale, ku në të thuhet :përgjegjësisë penale, ku në të thuhet :

Është penalisht i përgjegjshëm kryesi që është i përgjegjshëm dhe Është penalisht i përgjegjshëm kryesi që është i përgjegjshëm dhe që e ka kryer veprën penale me dashje apo nga pakujdesia.që e ka kryer veprën penale me dashje apo nga pakujdesia.Për tu kunsideruar një person penalisht i papërgjegjshëm dhe që Për tu kunsideruar një person penalisht i papërgjegjshëm dhe që mund të shqiptohet dënimi ai duhet që në kohën momentin e mund të shqiptohet dënimi ai duhet që në kohën momentin e kryerjes së veprës penale të ketë qenë i përgjegjshëm dhe i kryerjes së veprës penale të ketë qenë i përgjegjshëm dhe i fajshëm.fajshëm.

PërgjegjshmëriaPërgjegjshmëria

Për tu konsideruar një person penalisht I përgjegjshëm dhe për të munudur të Për tu konsideruar një person penalisht I përgjegjshëm dhe për të munudur të ndëshkohet për veprën e kryer ai duhet të jetë I përgjegjshëm.ndëshkohet për veprën e kryer ai duhet të jetë I përgjegjshëm.

Në të drejtën penale një person konsiderohet I përgjegjshëm atëher kur posedon ato Në të drejtën penale një person konsiderohet I përgjegjshëm atëher kur posedon ato aftësi intelektuale që I bëjnë të mundshme të mendojë të gjykojë të vendos dhe ti aftësi intelektuale që I bëjnë të mundshme të mendojë të gjykojë të vendos dhe ti kontrolloj sjelljet dhe veprimet e veta.kontrolloj sjelljet dhe veprimet e veta.

Përgjegjësia përbëhet prej dy elementesh:Përgjegjësia përbëhet prej dy elementesh:1.Elemtentit intelektual1.Elemtentit intelektual2.Elementit të dëshirës – vullnetit2.Elementit të dëshirës – vullnetit

1. Elementi intelektual1. Elementi intelektual ekziston atëher kur kryesi I veprës penale është I aftë që të kuptojë rëndësin e ekziston atëher kur kryesi I veprës penale është I aftë që të kuptojë rëndësin e

veprës së vet,veprës së vet,

2. Elementi I dëshirës2. Elementi I dëshirës ekziston atëher kur personi ka aftësi psikike që të vendos dhe ti kontrollojë sjelljet e ekziston atëher kur personi ka aftësi psikike që të vendos dhe ti kontrollojë sjelljet e

veta.veta.

PapërgjegjshmëriaPapërgjegjshmëria Kryesi i veprës penale I cili nuk posedon aftësinë për të kuptuar Kryesi i veprës penale I cili nuk posedon aftësinë për të kuptuar

rëndësin e veprës dhe aftësin për të kontrolluar sjelljet e veta rëndësin e veprës dhe aftësin për të kontrolluar sjelljet e veta konosderohet i papërgjegjshëm .konosderohet i papërgjegjshëm .

Sipas ligjit penal neni 19 alinea 1”nuk është i përgjegjshëm kryesi i Sipas ligjit penal neni 19 alinea 1”nuk është i përgjegjshëm kryesi i cili në kohën e kryerjes së veprës penale nuk ka mundur ti kontrolloj cili në kohën e kryerjes së veprës penale nuk ka mundur ti kontrolloj sjelljet e veta për shkak të sëmundjes psikike.sjelljet e veta për shkak të sëmundjes psikike.

Ligji penal parasheh tri lloje të sëmundjeve psikike që mund ta bëjnë Ligji penal parasheh tri lloje të sëmundjeve psikike që mund ta bëjnë një person të papërgjegjshëm e ato janë :një person të papërgjegjshëm e ato janë :1.Sëmundja psikike kronike (e përhershme)1.Sëmundja psikike kronike (e përhershme)2.Sëmundja psikike e përkohëshme2.Sëmundja psikike e përkohëshme3.Zhvillimi mendor I metë apo demanatia3.Zhvillimi mendor I metë apo demanatia

Sa i përkët smundjes së tretë Demenatia – është gjendje e ngecjes Sa i përkët smundjes së tretë Demenatia – është gjendje e ngecjes së zhvillimit mendor e cila është shkaktuar nga grimosja e sisitemit së zhvillimit mendor e cila është shkaktuar nga grimosja e sisitemit qendror nervor apo nga kushtet e posaçme sociale në të cilat ka qendror nervor apo nga kushtet e posaçme sociale në të cilat ka jetuar një person.jetuar një person.

FAJIFAJI Faji është një ndër determinantët themelore që ë benë të mundshme dhe e Faji është një ndër determinantët themelore që ë benë të mundshme dhe e

arsyeton shqiptimin e dënimit kryesit të veprës penale.arsyeton shqiptimin e dënimit kryesit të veprës penale.

Lidhur me parimin ,,Nullum crimen nulla poena sine culpa” (Nuk ka vepër Lidhur me parimin ,,Nullum crimen nulla poena sine culpa” (Nuk ka vepër penale dhe nuk ka dënim për faj).penale dhe nuk ka dënim për faj).

Fajsia është përgjegjësia personale e kryesit për veprën e vet.Fajsia është përgjegjësia personale e kryesit për veprën e vet.Një person konsiderohet se vepren penale e ka kryer me faj në rastet kur ka Një person konsiderohet se vepren penale e ka kryer me faj në rastet kur ka ditur se me veprimin e tij do të shkaktojë pasojë të ndaluar që në ligj është e ditur se me veprimin e tij do të shkaktojë pasojë të ndaluar që në ligj është e paraparë si vepër penale.paraparë si vepër penale.

Mardhënia apo relacioni psikik i kryesit ndaj veprës në të drejtën penale Mardhënia apo relacioni psikik i kryesit ndaj veprës në të drejtën penale quhet fajësi.quhet fajësi.

Lidhur me veprimin e veprës penale faji ekziston atëher kur personi është i Lidhur me veprimin e veprës penale faji ekziston atëher kur personi është i vetëdijshëm dhe dëshiron ndërmarrjen e veprimit apo kur është i vetëdijshëm dhe dëshiron ndërmarrjen e veprimit apo kur është i vetëdijshëm dhe dëshiron që të mos e ndërrmer veprimin e caktuar.vetëdijshëm dhe dëshiron që të mos e ndërrmer veprimin e caktuar.

Lidhur me pasojë konsiderohet se një person është i fajshëm në rastet kur Lidhur me pasojë konsiderohet se një person është i fajshëm në rastet kur është i vetëdijshëm dhe dëshiron që të shkaktohet pasoja e ndaluar në është i vetëdijshëm dhe dëshiron që të shkaktohet pasoja e ndaluar në botën e jashtme.botën e jashtme.Faji bën të mundshme që të dënohet kryesi i veprës penale ndërsa nëse Faji bën të mundshme që të dënohet kryesi i veprës penale ndërsa nëse mungon fajësia kryesi I veprës mungon fajësia kryesi I veprës

Teorit mbi fajinTeorit mbi fajin Në shkencën e së drejtës penale njihen tri teori:Në shkencën e së drejtës penale njihen tri teori:

1.Teoria psikologjike1.Teoria psikologjike2.Teoria Normative2.Teoria Normative3.Teoria psikologjike normative3.Teoria psikologjike normative

1. Sipas teorisë psikologjike – faji është relacion psikik I kryesit ndaj 1. Sipas teorisë psikologjike – faji është relacion psikik I kryesit ndaj veprës së vet dhe pasojës së asaj vepre e cila shprehet me dashje veprës së vet dhe pasojës së asaj vepre e cila shprehet me dashje dhe nga pakujdesia. Sipas teoris psikike një person konsiderohet I dhe nga pakujdesia. Sipas teoris psikike një person konsiderohet I fajshëm kur psiqikisht është I aftë të bëjë dallimin midis veprës së fajshëm kur psiqikisht është I aftë të bëjë dallimin midis veprës së mirë në një anë dhe veprës së keqe në anën tjetër.mirë në një anë dhe veprës së keqe në anën tjetër.

2. Sipas teorisë normative – një person konsiderohet se e ka kryer 2. Sipas teorisë normative – një person konsiderohet se e ka kryer veprën me faj në rastet kur janë shprehur elementet e përmenduar veprën me faj në rastet kur janë shprehur elementet e përmenduar të teorisë psikologjike dhe të teorisë normative.të teorisë psikologjike dhe të teorisë normative.Me ligjin penal neni 13 dhe 14 faji ka dy forma Dashjen (Dolus) dhe Me ligjin penal neni 13 dhe 14 faji ka dy forma Dashjen (Dolus) dhe Pakujdesinë (Culpa) Pakujdesinë (Culpa)

Në rastet kur vepra penale kryhet me dashje kryesi gjithëherë Në rastet kur vepra penale kryhet me dashje kryesi gjithëherë konsiderohet penalisht përgjegjës.konsiderohet penalisht përgjegjës.Pakujdesia- është forma më e lehtë e fajita dhe për veprën penale Pakujdesia- është forma më e lehtë e fajita dhe për veprën penale të kryera nga pakujdesia kryesi dënohet vetëm në rastet kur me ligj të kryera nga pakujdesia kryesi dënohet vetëm në rastet kur me ligj shprehimisht parashihet se do të dënohet edhe për veprën e kryer shprehimisht parashihet se do të dënohet edhe për veprën e kryer nga pakujdesia. nga pakujdesia.

DashjaDashja Në shkencën e së drejtës penale dhe në praktikën gjyqësore dashja konsiderohet forma Në shkencën e së drejtës penale dhe në praktikën gjyqësore dashja konsiderohet forma

më e rëndë, më e shpeshtë e fajit me të cilën kryen veprat penale.më e rëndë, më e shpeshtë e fajit me të cilën kryen veprat penale.Sipas nenit 13 të ligjit penale vepra penale është kryer me dashje kur kryesi ka qenë I Sipas nenit 13 të ligjit penale vepra penale është kryer me dashje kur kryesi ka qenë I vetëdijshëm për veprën e vet dhe ka dashur që ta kryej.vetëdijshëm për veprën e vet dhe ka dashur që ta kryej.Legjislacioni ynë penal njeh dy lloje dashjes:Legjislacioni ynë penal njeh dy lloje dashjes:1.Dashje direkte1.Dashje direkte2.Dashe eventuale2.Dashe eventuale

1.Dashja direkte (Dolus Direktus)1.Dashja direkte (Dolus Direktus)

Ekziston atëher kkur kryesi është i vetëdijshëm se me veprimin apo mosveprimin e vet do Ekziston atëher kkur kryesi është i vetëdijshëm se me veprimin apo mosveprimin e vet do të kryej vepër të dëmshmetë kryej vepër të dëmshmePër tu konsideruar se personi e ka kryer veprën penale me dashje direkte është e Për tu konsideruar se personi e ka kryer veprën penale me dashje direkte është e domosdoshme që ai të jetë i vetëdijshëm për veprën e vet dhe ta ketë dëshiruar kryerjen e domosdoshme që ai të jetë i vetëdijshëm për veprën e vet dhe ta ketë dëshiruar kryerjen e saj.saj.

2.Dashja eventuale2.Dashja eventualeEkziston atëher kur kryesi ka qenë i vetëdijshëm se për shkak të veprimit apo mosveprimit Ekziston atëher kur kryesi ka qenë i vetëdijshëm se për shkak të veprimit apo mosveprimit mund të shkaktohet pasoja e ndaluar mirëpo me vetëdije është pajtuar që ajo të mund të shkaktohet pasoja e ndaluar mirëpo me vetëdije është pajtuar që ajo të shkaktohet. shkaktohet.

Dashja eventuale – është e përbërë prej dy elementeve:Dashja eventuale – është e përbërë prej dy elementeve:1.Elementi intelektual1.Elementi intelektual2.Elementi I dëshirës2.Elementi I dëshirës

1. Elementi intelektual- ekziston atëher kur kryesi është i vetëdijshëm, supozon se nga 1. Elementi intelektual- ekziston atëher kur kryesi është i vetëdijshëm, supozon se nga veprimi i tij mund të shkaktohet pasoja e ndaluar.veprimi i tij mund të shkaktohet pasoja e ndaluar.2. Elementi i dëshirës - të dashja eventuale shprehet kur kryesi veprën i jep pëlqimin apo 2. Elementi i dëshirës - të dashja eventuale shprehet kur kryesi veprën i jep pëlqimin apo lejen që të shkaktohet pasoja e ndaluar.lejen që të shkaktohet pasoja e ndaluar.

Llojet e posaçme të dashjesLlojet e posaçme të dashjes Legjislacioi penal njeh dy lloje të dashjes:Legjislacioi penal njeh dy lloje të dashjes:

1.Dashjen direkte1.Dashjen direkte2.Dashjen eventuale2.Dashjen eventuale

Krahas këtyre dy llojeve të dashjes së shkencës së drejtës penale njihen Krahas këtyre dy llojeve të dashjes së shkencës së drejtës penale njihen edhe disa lloje të posaçme të dashjes:edhe disa lloje të posaçme të dashjes:

1. Dashja e caktuar1. Dashja e caktuar – shprehet në rastet kur kryesi i ka paraparë pasojat – shprehet në rastet kur kryesi i ka paraparë pasojat dhe tiparet e tjera të figurës së caktuar të veprës penale.dhe tiparet e tjera të figurës së caktuar të veprës penale.

2. Dashja e përgjithshme (Dolus Generalis) – shprehet në rastet kur kryesi e 2. Dashja e përgjithshme (Dolus Generalis) – shprehet në rastet kur kryesi e kryen veprën me një dashje të pacaktuar.kryen veprën me një dashje të pacaktuar.

3. Dashja alternative3. Dashja alternative – shprehet në rastet kur kryesi me veprimin e tij – shprehet në rastet kur kryesi me veprimin e tij parasheh mundësinë e realizimit të dy a më shumë pasojave, parasheh parasheh mundësinë e realizimit të dy a më shumë pasojave, parasheh mundësin se do të kryej dy a më shumë vepra penale.mundësin se do të kryej dy a më shumë vepra penale.

4. Dashja e paramenduar4. Dashja e paramenduar – shprehet në rastet kur mendimi apo vendimi – shprehet në rastet kur mendimi apo vendimi për të kryer veprën penale lund mjaftë kohë para se të kryhet ajo.për të kryer veprën penale lund mjaftë kohë para se të kryhet ajo.

5. Dashje papritmas5. Dashje papritmas – shprehet në rastet kur kryesi vendos të kryej veprën – shprehet në rastet kur kryesi vendos të kryej veprën penale papritmas në momentin.penale papritmas në momentin.

Pakujdesia (Culpa)Pakujdesia (Culpa)PakujdesiaPakujdesia është formë e dytë e fajsisë dhe për nga intensiteti është formë e dytë e fajsisë dhe për nga intensiteti I I përgjegjësis përgjegjësis

penale është formë më e lehtë e fajsisë.penale është formë më e lehtë e fajsisë.

Pakujdesia ekziston atëher kur kryesi nuk dëshiron pasojën e shkaktuar Pakujdesia ekziston atëher kur kryesi nuk dëshiron pasojën e shkaktuar (pasoja shkaktohet kundër vullnetit të tij).(pasoja shkaktohet kundër vullnetit të tij).Në të drejtën penale konsiderohet se nje përson e ka kryer veprën penale Në të drejtën penale konsiderohet se nje përson e ka kryer veprën penale nga pakujdesia në rastet kur nuk I ka respektuar kërkesat e shoqërisë që nga pakujdesia në rastet kur nuk I ka respektuar kërkesat e shoqërisë që në veprimitarinë e tij apo sjelljet e tija të jetë në veprimitarinë e tij apo sjelljet e tija të jetë ii kujdesëshëm. kujdesëshëm.

Në të drejtën penale pakujdesia përcaktohet sipas kriterir: objektiv dhe Në të drejtën penale pakujdesia përcaktohet sipas kriterir: objektiv dhe subjektivsubjektiv

1.1. Sipas kriterit objektivSipas kriterit objektiv – konsiderohet se një person kryen vepër penale – konsiderohet se një person kryen vepër penale nga pakujdesia në rastet kur nuk I respekton kërkesat e shoqërisë që të jetë nga pakujdesia në rastet kur nuk I respekton kërkesat e shoqërisë që të jetë në msë të duhur I kujdesshëm.në msë të duhur I kujdesshëm.

2.2. Sipas kriterit subjektivSipas kriterit subjektiv – konsiderohet se një person kryen vepër – konsiderohet se një person kryen vepër penale nga pakujdesia në rastet kur nuk I ka respektuar kërkesat e penale nga pakujdesia në rastet kur nuk I ka respektuar kërkesat e shoqërisë që të jetë I pakujdesshëm edhe pse sipas aftësisë mendore dhe shoqërisë që të jetë I pakujdesshëm edhe pse sipas aftësisë mendore dhe fizike ka mundur të ishte I kujdesshëm dhe kështu të fizike ka mundur të ishte I kujdesshëm dhe kështu të

Pakujdesia me vetëdije -LuxuriaPakujdesia me vetëdije -Luxuria Sipas nenit 14 të ligjit penal ekziston atëher kur kryesi ka qenë I Sipas nenit 14 të ligjit penal ekziston atëher kur kryesi ka qenë I

vetëdijshëm se për shkak të veprimit mund të shkaktohet pasoja e vetëdijshëm se për shkak të veprimit mund të shkaktohet pasoja e ndaluar mirëpo lehtë mendon se do të mundet me e paramendu apo ndaluar mirëpo lehtë mendon se do të mundet me e paramendu apo ajo nuk do të shkaktohet.ajo nuk do të shkaktohet.

Pakujdesia me vetëdije përbëhet prej dy elementeve:Pakujdesia me vetëdije përbëhet prej dy elementeve:

1.Prej vetëdijës mbi mundësin e shkaktuarjes së pasojës1.Prej vetëdijës mbi mundësin e shkaktuarjes së pasojës2.Prej shpresës apo bindjes se do të mund ta parandaloj 2.Prej shpresës apo bindjes se do të mund ta parandaloj shkakttimin e pasojës.shkakttimin e pasojës.

1. Vetëdija mbi mundësinë e shkaktuarjes së pasojës- konsiderohet 1. Vetëdija mbi mundësinë e shkaktuarjes së pasojës- konsiderohet se personi ka vepruar me pakujdesi me vetëdije kur ka qenë I se personi ka vepruar me pakujdesi me vetëdije kur ka qenë I vetëdijshëm se me ndërmarrjen e veprimit mund të shkaktohet vetëdijshëm se me ndërmarrjen e veprimit mund të shkaktohet pasoja e ndaluar mund të kryhet vepra penale.pasoja e ndaluar mund të kryhet vepra penale.

2. Shpresa apo bindja e kryesit se do të mund ta pengojë 2. Shpresa apo bindja e kryesit se do të mund ta pengojë shkaktuarjen e pasojës: po ta dinte me siguri se nga veprimi I tij do shkaktuarjen e pasojës: po ta dinte me siguri se nga veprimi I tij do të shkaktohet pasoja, ai nuk do të ndërmerrte atë veprim.të shkaktohet pasoja, ai nuk do të ndërmerrte atë veprim.

Pakujdesia pa vetëdijePakujdesia pa vetëdije Ekziston atëher kur kryesi nuk ka qenë I Ekziston atëher kur kryesi nuk ka qenë I

vetëdijshëm se mund të shkaktohet pasoja e vetëdijshëm se mund të shkaktohet pasoja e ndaluar.ndaluar.

Pakujdesia pa vetëdijë ekziston atëher kur personi Pakujdesia pa vetëdijë ekziston atëher kur personi e kryen veprën penale të cilën jo vetëm që nuk ka e kryen veprën penale të cilën jo vetëm që nuk ka dashur ta kryej, por të cilën fare nuk ka menduar.dashur ta kryej, por të cilën fare nuk ka menduar.

Në literaturën e së drejtës penale njihet shkallzimi Në literaturën e së drejtës penale njihet shkallzimi I pakujdesisë me vetëdije: I pakujdesisë me vetëdije: 1.Pakujdesi të rënda – 1.Pakujdesi të rënda – (Culpa Lata)(Culpa Lata)2.Pakujdesi të lehtë – (Culpa Levis)2.Pakujdesi të lehtë – (Culpa Levis)3.Pakujdesi shumë të lehtë – (Culpa Levissima)3.Pakujdesi shumë të lehtë – (Culpa Levissima)

Përgjegjësia për veprën penale të Përgjegjësia për veprën penale të kryera nga pakujdesiakryera nga pakujdesia

Kur vepra penale kryhet nga pakujdesia kryesi nuk Kur vepra penale kryhet nga pakujdesia kryesi nuk dënohet pordënohet por,,

dënohet vetëm atëher kur me ligj shprehimisht është dënohet vetëm atëher kur me ligj shprehimisht është parapar se kryesi do të dënohet edhe për rastet kur parapar se kryesi do të dënohet edhe për rastet kur veprën e kryen nga pakujdesia.veprën e kryen nga pakujdesia.

Sipas legjislacionit tonë penal për pakujdesi dënohen Sipas legjislacionit tonë penal për pakujdesi dënohen kryesit e veprës penale kryesit e veprës penale

kundër shëndetit të njeriut, kundër shëndetit të njeriut, kundër sigurisë së përgjithshme të njerëzve dhekundër sigurisë së përgjithshme të njerëzve dhe të pasurisë në komunikacionin publik etj.të pasurisë në komunikacionin publik etj.

LajthimiLajthimi

Lajthimi donë të thotë kur një person ka Lajthimi donë të thotë kur një person ka përfitirim të gabuar, jo të drejtë për ndonjë përfitirim të gabuar, jo të drejtë për ndonjë rrethanë.rrethanë.

Legjislacioni ynë penal njeh dy lloje të lajthimit:Legjislacioni ynë penal njeh dy lloje të lajthimit:

1.Lajthimi në fakt (rregullohet me nenin 16)1.Lajthimi në fakt (rregullohet me nenin 16)2.Lajthimi juridike (me nenin 17)2.Lajthimi juridike (me nenin 17)

1.1. Lajthimi në fakt (Real)Lajthimi në fakt (Real) Sipas nenit 19 të ligjit penal konsiderohet se ekziston lajthimi ne fakt në rastet Sipas nenit 19 të ligjit penal konsiderohet se ekziston lajthimi ne fakt në rastet

kur kryesi në kohën e kryerjes së veprës penale nuk ka qenë I vetëdijshëm për kur kryesi në kohën e kryerjes së veprës penale nuk ka qenë I vetëdijshëm për ndonjë nga tiparet e saja të caktuara me ligj apo kur gabimishti mendon se ndonjë nga tiparet e saja të caktuara me ligj apo kur gabimishti mendon se ekzistojnë rrethanat sipas të cilave, po të ekzistonin ato ajo vetëpr do lejohej.ekzistojnë rrethanat sipas të cilave, po të ekzistonin ato ajo vetëpr do lejohej.

Lajthimi në fakt njeh dy lloje:Lajthimi në fakt njeh dy lloje:

a.Lajthimi në fakt në kuptimin e ngjushtëa.Lajthimi në fakt në kuptimin e ngjushtë

b.Lajthimi në fakt në kuptimin e gjerëb.Lajthimi në fakt në kuptimin e gjerë

a.Lajthimi në kuptimin e ngushtë – ekziston atëher kur kryesi ka përfitirim të a.Lajthimi në kuptimin e ngushtë – ekziston atëher kur kryesi ka përfitirim të gabuar apo kur nuk di për ndonjë rrethanë, tipare e cila me ligj është gabuar apo kur nuk di për ndonjë rrethanë, tipare e cila me ligj është përcaktuar sei elemenet konstituiv I veprës penale.përcaktuar sei elemenet konstituiv I veprës penale.

Psh kur mund të konsiderohet se vepra penale është kryer në lajthimin në fakt Psh kur mund të konsiderohet se vepra penale është kryer në lajthimin në fakt në kuptimin e ngushtë: personi merr sendin e huaj duke menduar se është e në kuptimin e ngushtë: personi merr sendin e huaj duke menduar se është e tij.tij.

Mjekut I përzihen rrezulatet e dy të sëmurëve.Mjekut I përzihen rrezulatet e dy të sëmurëve.

Lajthimi juridik (Error Juris)Lajthimi juridik (Error Juris) Përkufizohet si lajthim mbi ndalushmërinë e veprës. Përkufizohet si lajthim mbi ndalushmërinë e veprës. Kryesi Kryesi ii veprës konsiderohet se gjendet në lajthim juridik veprës konsiderohet se gjendet në lajthim juridik

në rastet kur nuk di se vepra e tij është e ndaluar.në rastet kur nuk di se vepra e tij është e ndaluar.

Lajthimi juridik ndahet në dy forma:Lajthimi juridik ndahet në dy forma:

1.Forma e parë shprehet në rastete kur kryesi nuk di se 1.Forma e parë shprehet në rastete kur kryesi nuk di se vepra e tij është e kunderligjshme.vepra e tij është e kunderligjshme.

2.Forma e dytë ekziston në rastet kur kryesi gabimisht 2.Forma e dytë ekziston në rastet kur kryesi gabimisht mendon se ekziston ndonjë rrethanë e cila përjashton mendon se ekziston ndonjë rrethanë e cila përjashton kundërligjshmërin dhe veprën e bënë të lejueshme.kundërligjshmërin dhe veprën e bënë të lejueshme.

Sanksionet penaleSanksionet penale Në të drejtën penale masat të cilat zbatohen ndaj kryesve të veprës Në të drejtën penale masat të cilat zbatohen ndaj kryesve të veprës

penale quhen saknsione penale.penale quhen saknsione penale.Masat të cilat janë paraparë net ë drejtën penale dhe ndërrmerren Masat të cilat janë paraparë net ë drejtën penale dhe ndërrmerren nga jurispodenca penale ndaj kryesit të veprës penale duhet të kenë nga jurispodenca penale ndaj kryesit të veprës penale duhet të kenë te vetmin qëllim : mbrojtjen e çdo individi dhe të shoqërisë në te vetmin qëllim : mbrojtjen e çdo individi dhe të shoqërisë në përgjithësi nga kriminaliteti.përgjithësi nga kriminaliteti.Sanksionet penale janë masa të dhunshme penalo-juridike të cilat I Sanksionet penale janë masa të dhunshme penalo-juridike të cilat I shqipton gjyqi në procedurën me ligj ndaj kryesit të veprës penale shqipton gjyqi në procedurën me ligj ndaj kryesit të veprës penale me qëllim të mbrojtjes së shoqërisë dhe individit nga kriminaliteti.me qëllim të mbrojtjes së shoqërisë dhe individit nga kriminaliteti.

Karakteristikat themelore të sanksioneve penaleKarakteristikat themelore të sanksioneve penaleSanksionet penale kanë këto karakteristika:Sanksionet penale kanë këto karakteristika:1. Me anë të saknsioneve penale shoqërisa mbron nga kriminaliteti 1. Me anë të saknsioneve penale shoqërisa mbron nga kriminaliteti vlerat më të rëndësishme të individit dhe të bashkësisë shoqërore.vlerat më të rëndësishme të individit dhe të bashkësisë shoqërore.2. Sanksionet penale mund tu shqiptohen vetëm kryesve të veprës 2. Sanksionet penale mund tu shqiptohen vetëm kryesve të veprës penale.penale.3. Ndaj kryesve të veprës penale mund të shqiptohet vetëm ai 3. Ndaj kryesve të veprës penale mund të shqiptohet vetëm ai sanksion penal sanksion penal ii cili është cili është ii paraparë me ligj në momentin e kryesve paraparë me ligj në momentin e kryesve së veprës penale.së veprës penale.4. Sanksionet penale mund ti shqiptojnë vetëm gjyqet në bazë të 4. Sanksionet penale mund ti shqiptojnë vetëm gjyqet në bazë të procedurës së përcaktuar me ligj.procedurës së përcaktuar me ligj.5. Me anë të sanksioneve penale kryesve të veprave penale u 5. Me anë të sanksioneve penale kryesve të veprave penale u merren apo u kufizohen lirtitë dhe të drejtat e tyre.merren apo u kufizohen lirtitë dhe të drejtat e tyre.

Llojet e sanksioneve penale në përgjithësiLlojet e sanksioneve penale në përgjithësi Në të drejtën penale të siteve bashkëkohore njihen këto pesë lloje të Në të drejtën penale të siteve bashkëkohore njihen këto pesë lloje të

sanksioneve penale:sanksioneve penale:

1.Dënimet1.Dënimet2.Masat siguruese2.Masat siguruese3.Masat edukative3.Masat edukative4.Dënimi me kusht4.Dënimi me kusht5.Vërejtja gjyqësore5.Vërejtja gjyqësore

Dënimi me kusht dhe vrejtja gjyqsore u shqiptohet personave që kryejn Dënimi me kusht dhe vrejtja gjyqsore u shqiptohet personave që kryejn veprën penale të lehta dhe të cilët janë personalisht të përgjegjshëm.veprën penale të lehta dhe të cilët janë personalisht të përgjegjshëm.

1. Dënimet – shqiptohen ndaj personave madhor dhe të cilët janë penalisht të 1. Dënimet – shqiptohen ndaj personave madhor dhe të cilët janë penalisht të përgjegjshëm për vepren penale të kryer.përgjegjshëm për vepren penale të kryer.

2. Dënimi me kusht dhe vërejtja gjyqsore- me këto dy lloje të saknsioneve 2. Dënimi me kusht dhe vërejtja gjyqsore- me këto dy lloje të saknsioneve penale kryesve të veprave penale u tërhiqet vërejtja.penale kryesve të veprave penale u tërhiqet vërejtja.

3. Masat siguruese – janë sanksione plotsuese ngase më së shpeshti 3. Masat siguruese – janë sanksione plotsuese ngase më së shpeshti shqiptohen krahat dënimit.shqiptohen krahat dënimit.

4. Masat edukuese – janë të parapara për personat e mitur të cilët në 4. Masat edukuese – janë të parapara për personat e mitur të cilët në momentin e kryerjes së veprës penale kanë qenë në moshën prej 14-18 momentin e kryerjes së veprës penale kanë qenë në moshën prej 14-18 vjeçare, por mund të shqiptohen edhe ndaj personave madhor gjerë në vjeçare, por mund të shqiptohen edhe ndaj personave madhor gjerë në moshën 21 vjeçare.moshën 21 vjeçare.

DënimetDënimet Dënimi është lljoi më I vjetër I sanksionit penal. Në shkencën Dënimi është lljoi më I vjetër I sanksionit penal. Në shkencën

e së drejtës penale nocioni njihen nocioni formal dhe e së drejtës penale nocioni njihen nocioni formal dhe material I dënimit.material I dënimit.

1. Nocioni formal- përcaktohet dyke pasur parasysh 1. Nocioni formal- përcaktohet dyke pasur parasysh elementet juridike të dënimit siç janë përcaktueshmëria e tij elementet juridike të dënimit siç janë përcaktueshmëria e tij me ligj, organi I cili është kompetent për shqiptimin e tij me ligj, organi I cili është kompetent për shqiptimin e tij procedura gjyqsore.procedura gjyqsore.

2. Nocioni material – I dënimit përcaktohet duke pasur 2. Nocioni material – I dënimit përcaktohet duke pasur parasysh qëllimet e tij.parasysh qëllimet e tij.

Sipas nocionit formalo-material dënimi përkufizohet si masë Sipas nocionit formalo-material dënimi përkufizohet si masë e dhunshme e paraparë në ligj të cilën e shqipton gjyqi ndaj e dhunshme e paraparë në ligj të cilën e shqipton gjyqi ndaj kryesit penalisht të përgjegjshëm të veprës penale me qëllim kryesit penalisht të përgjegjshëm të veprës penale me qëllim të mbrojtjes së vlerave të caktuara të qytetarëve në tërësi të mbrojtjes së vlerave të caktuara të qytetarëve në tërësi dhe I cili konsiston në marrjen e lirive dhe të drejtave të dhe I cili konsiston në marrjen e lirive dhe të drejtave të kryesit të veprës penale.kryesit të veprës penale.

Elementet dhe karakteristikat themelore të dënimitElementet dhe karakteristikat themelore të dënimit 1. Dënimi duhet të paraqes vlersimin negative moralo-etik1. Dënimi duhet të paraqes vlersimin negative moralo-etik

2. Dënimi duhet të ketë qëllimin e caktuar I cili dëshirohet të arrihet 2. Dënimi duhet të ketë qëllimin e caktuar I cili dëshirohet të arrihet me ekzekutimin e tij.me ekzekutimin e tij.3. Dënimi duhet të jetë I përcaktuar me ligj.3. Dënimi duhet të jetë I përcaktuar me ligj.4. Dënimi mund të shqiptohet vetëm ndaj kryesve të veprës penale 4. Dënimi mund të shqiptohet vetëm ndaj kryesve të veprës penale që janë penalisht të përgjegjshëm.që janë penalisht të përgjegjshëm.5. Dënimi mund të shqiptohet vetëm gjyqi sipas procedurës së 5. Dënimi mund të shqiptohet vetëm gjyqi sipas procedurës së përcaktuar me ligj.përcaktuar me ligj.

Karakteristikat themelore të dënimit janë:Karakteristikat themelore të dënimit janë:1. Dënimi duhet të jetë personal.1. Dënimi duhet të jetë personal.2. Dënimi duhet të jetë human.2. Dënimi duhet të jetë human.3. Dënimi duhet të jetë legjitim.3. Dënimi duhet të jetë legjitim.4.Dënimi duhet ti godas njësoj kryesit të veprës penale.4.Dënimi duhet ti godas njësoj kryesit të veprës penale.5.Dënimi duhet të jetë proporcional me peshën e veprës penale dhe 5.Dënimi duhet të jetë proporcional me peshën e veprës penale dhe shkallën e përgjegjësisë penale të kryesit.shkallën e përgjegjësisë penale të kryesit.6. Dënimi duhet të jetë I ndarë.6. Dënimi duhet të jetë I ndarë.7. Dënimi duhet të jetë I revokueshëm.7. Dënimi duhet të jetë I revokueshëm.8. Dënimi duhet të jetë I përmirësueshëm.8. Dënimi duhet të jetë I përmirësueshëm.

Qëllimi Qëllimi ii dënimit dënimit

Në shqyrtimin e kësaj çështje janë shfaqur mendime dhe Në shqyrtimin e kësaj çështje janë shfaqur mendime dhe teori të ndryshme fiziologjike dhe juridike.teori të ndryshme fiziologjike dhe juridike.Të gjithë këto mendime dhe teori mund të rradhiten në tri Të gjithë këto mendime dhe teori mund të rradhiten në tri grupe themelore:grupe themelore:

1.Teoria absolute1.Teoria absolute2.Teoria Relative2.Teoria Relative3.Teoria e përzier apo eklektike.3.Teoria e përzier apo eklektike.

1. Teoria relative – sipas kësaj teorie qëllimi I dënimit 1. Teoria relative – sipas kësaj teorie qëllimi I dënimit është hakmarrja ndaj personit që kryen vepër penale.është hakmarrja ndaj personit që kryen vepër penale.

2. Teoria relative – sipas përfaqësuesve këtyre teorive 2. Teoria relative – sipas përfaqësuesve këtyre teorive dënimi nuk duhet të jetë qëllim në vete por mjet për dënimi nuk duhet të jetë qëllim në vete por mjet për mbrojtjen e shoqërisë nga kriminaliteti.mbrojtjen e shoqërisë nga kriminaliteti.

Teorit relative ndahen në dy nëngrupe:Teorit relative ndahen në dy nëngrupe:

1.Teorit speciale1.Teorit speciale2.Teorite gjenerale2.Teorite gjenerale

1. Sipas teorive speciale – qëllimi I dënimit është që kryesin e 1. Sipas teorive speciale – qëllimi I dënimit është që kryesin e veprës penale ta pengojë që në të ardhmen sërish të mos kryej veprës penale ta pengojë që në të ardhmen sërish të mos kryej vepër penale.vepër penale.

2. Ndërsa sipas teirove gjenerale – qëllimi I dënimit është që të 2. Ndërsa sipas teirove gjenerale – qëllimi I dënimit është që të ushtrojë efekt friksues ndaj kryesve të mundshëm të veprës ushtrojë efekt friksues ndaj kryesve të mundshëm të veprës penale dhe në këtë mënyrë ti zbrapsë nga kriminaliteti.penale dhe në këtë mënyrë ti zbrapsë nga kriminaliteti.

3. Teoritë e përziera – këto teori janë paraqitur duke I 3. Teoritë e përziera – këto teori janë paraqitur duke I përvetusuar elementet positive të teorisë absolute dhe relative.përvetusuar elementet positive të teorisë absolute dhe relative.Sipas teorisë së përzier – kryesi duhet të dënohet për shkak se Sipas teorisë së përzier – kryesi duhet të dënohet për shkak se ka gabuar, ka kryer vepër të dëmshme por ai duhet të dënihet ka gabuar, ka kryer vepër të dëmshme por ai duhet të dënihet edhe me qëllim që në të ardhmën të mos kryej vepër të tillë.edhe me qëllim që në të ardhmën të mos kryej vepër të tillë.

Dënimi me burgDënimi me burg Konsiston në marrjen e lirisë së qarkullimit kryesit të veprës penale për një Konsiston në marrjen e lirisë së qarkullimit kryesit të veprës penale për një

kohë të caktuar.kohë të caktuar.Dënimi me burg për herë të parë është parapar në Kodin penal të Francës Dënimi me burg për herë të parë është parapar në Kodin penal të Francës të vitit 1971.të vitit 1971.Te ne gjerë ne mesin e vitit 1977 janë ekzistuar dy lloje të dë nimit me heqje Te ne gjerë ne mesin e vitit 1977 janë ekzistuar dy lloje të dë nimit me heqje te lirisë:te lirisë:

1.Dënimi me burg dhe1.Dënimi me burg dhe

2.Dënimi me burg të rëndë2.Dënimi me burg të rëndë

Këto dy lloje të dënimit dalloheshin vetëm në praktikën e ekzekutimit u bë Këto dy lloje të dënimit dalloheshin vetëm në praktikën e ekzekutimit u bë unifikimi I tyre.unifikimi I tyre.Tani te ne njihen vetëm një lloj I këtij dënimi me burg.Tani te ne njihen vetëm një lloj I këtij dënimi me burg.

Dënimi me burg në të drejtën penale në fuqiDënimi me burg në të drejtën penale në fuqi

Dënimi me burg në të drejtën tonë penale është Dënimi me burg në të drejtën tonë penale është ii vetmi dënim me të cilin vetmi dënim me të cilin kryesit të veprës penale kryesit të veprës penale i i merret liria.merret liria.Në ligjin penale është përcaktuar minimumi dhe maksimumi Në ligjin penale është përcaktuar minimumi dhe maksimumi ii përgjithshëm përgjithshëm ii kohëzgjatjes së dënimit me burg.kohëzgjatjes së dënimit me burg.

Minimumi Minimumi ii përgjithshëm përgjithshëm ii dëimit me burg është 15 ditë, ndërsa maksimumi dëimit me burg është 15 ditë, ndërsa maksimumi ii përgjithshëm është 15 vjetë.përgjithshëm është 15 vjetë.

Sistemi Sistemi ii dënimit në të drejtën penale dënimit në të drejtën penale Me sistemi të dënimeve në të drejtën penale nënkuptojmë Me sistemi të dënimeve në të drejtën penale nënkuptojmë

llojet e dënimeve, mënyrën e përcaktimit të dënimeve nga llojet e dënimeve, mënyrën e përcaktimit të dënimeve nga ana e gjyqit.ana e gjyqit.

Llojet e dënimeveLlojet e dënimeve

E drejta penale njeh tri lloje të dënimeve:E drejta penale njeh tri lloje të dënimeve:

1.Dënimi me 1.Dënimi me burgim tburgim të përjetshëm (vdekje)ë përjetshëm (vdekje)2.Dënimi me burg2.Dënimi me burg3.Dënimi me të holla3.Dënimi me të holla

Çdo dënim paraqet marrje apo kufizik të të mirave të kryesit Çdo dënim paraqet marrje apo kufizik të të mirave të kryesit të veprës penale.të veprës penale.

Me dënimin me vdekje i merret jeta e njeriut, me dënim me Me dënimin me vdekje i merret jeta e njeriut, me dënim me burg liria e qarkullimit, me dënim me të holla i merret pasuria.burg liria e qarkullimit, me dënim me të holla i merret pasuria.

Ndarja kryesore e dënimeveNdarja kryesore e dënimeve Dënimet ndahen në :Dënimet ndahen në :

1.Dënimet kryesore1.Dënimet kryesore2.Dënimet sekondare2.Dënimet sekondare

1. Dënimet kryesore1. Dënimet kryesore – janë ato të cilat ligji I parasheh se mund të – janë ato të cilat ligji I parasheh se mund të shqiptohet si masë kryesore e ndëshkimit.sipas legjislacionit penal shqiptohet si masë kryesore e ndëshkimit.sipas legjislacionit penal dënimet kryesore janë dënime me vdekje dhe dënimi me burgdënimet kryesore janë dënime me vdekje dhe dënimi me burg2. Dënimi sekondare –2. Dënimi sekondare – janë ato lloje të dënimeve të cilat mund të janë ato lloje të dënimeve të cilat mund të shqiptohen vetëm krahas dënimit kryesor.shqiptohen vetëm krahas dënimit kryesor.

Dënimet po ashtu ndahen në dënime:Dënimet po ashtu ndahen në dënime:

1.Permanente, 2. Kohore1.Permanente, 2. Kohore

1. Dënimet Permanente1. Dënimet Permanente – janë ato të cilat kryesit e veprës penale I – janë ato të cilat kryesit e veprës penale I shqiptohen për gjithë jetën të cilat dënime ndryshe quhen edhe shqiptohen për gjithë jetën të cilat dënime ndryshe quhen edhe dënime të përjetshme.dënime të përjetshme.

2. Dënimet kohore2. Dënimet kohore – janë ato dënime që shqiptohen për një kohë – janë ato dënime që shqiptohen për një kohë të kufizuar.të kufizuar.

Dënimi me vdekjeDënimi me vdekje Është lloji më i rëndë i dënimit në të gjitha legjislacionet që e njohin.Është lloji më i rëndë i dënimit në të gjitha legjislacionet që e njohin.

Dënimi me vdekje është lloji më i vjtetër i dënimit në historinë e së drejtës penale. Dënimi me vdekje është lloji më i vjtetër i dënimit në historinë e së drejtës penale. Ithtarët të cilët angazhohen edhe më tutje të parashikohet edhe të ekzekutohet Ithtarët të cilët angazhohen edhe më tutje të parashikohet edhe të ekzekutohet dënimi më vdekje i cekin këto argumete:dënimi më vdekje i cekin këto argumete:

1. Vetëm me anë të dënimit me vdekje shoqëria mund nga individët që kryejnë 1. Vetëm me anë të dënimit me vdekje shoqëria mund nga individët që kryejnë vepra penale jashtëzakonisht të rënda.vepra penale jashtëzakonisht të rënda.2. Dënimi me vdekje ushtron efekt të madh friksues.2. Dënimi me vdekje ushtron efekt të madh friksues.3. Dënimi me vdekje është sanksion më radiakl ndaj kryesve të 3. Dënimi me vdekje është sanksion më radiakl ndaj kryesve të papërmirësueshëm të veprave panelae jashtëzakonisht të rrezikshme.papërmirësueshëm të veprave panelae jashtëzakonisht të rrezikshme.4. Dënimi me vdekje e përkrah shtresa më e gjërë e popullsisë dhe e 4. Dënimi me vdekje e përkrah shtresa më e gjërë e popullsisë dhe e konsdiderojnë garanci të sigurisë së tyre juridike.konsdiderojnë garanci të sigurisë së tyre juridike.5. Ekzekutimi i fshehtë i dënimit me vdekje mënjanon rrezikun e paraqitjes së 5. Ekzekutimi i fshehtë i dënimit me vdekje mënjanon rrezikun e paraqitjes së motiveve të ulta dhe ndjënjën e dhembshurisë ndaj të ndëshkuartit.motiveve të ulta dhe ndjënjën e dhembshurisë ndaj të ndëshkuartit.

Ndërsa kundërshtarët e dënimit me vdekje të cilët emërohen si ablicionistë cekin Ndërsa kundërshtarët e dënimit me vdekje të cilët emërohen si ablicionistë cekin këto argumente:këto argumente:a. e drejta për jetë është e drejtë natyrore e njeriut, këtë të drejtë nuk ia ka dhënë a. e drejta për jetë është e drejtë natyrore e njeriut, këtë të drejtë nuk ia ka dhënë shteti dhe nuk ka të drejtë t’ia marrë.shteti dhe nuk ka të drejtë t’ia marrë.b. Dënimi me vdekje është i padrejtë jo humanb. Dënimi me vdekje është i padrejtë jo humanc. Dënimi me vdekje është i papërmirsueshëmc. Dënimi me vdekje është i papërmirsueshëmd. Dënimi me vdekje është i pandarë dhe nuk lejon mundësin e matjes së tij në d. Dënimi me vdekje është i pandarë dhe nuk lejon mundësin e matjes së tij në shkall më të ulët.shkall më të ulët.e. Dënimi me vdekje në masë të madhe ka dozë të hakmarrjes së shoqërisë ndaj e. Dënimi me vdekje në masë të madhe ka dozë të hakmarrjes së shoqërisë ndaj kryesve të veprës penale të rënda.kryesve të veprës penale të rënda.f. Dënimi me vdekje është në kundërshtim me qëllimin e dënimit.f. Dënimi me vdekje është në kundërshtim me qëllimin e dënimit.g. Dënimi me vdekje nuk ndikon në zvoglimin e kriminalitetit.g. Dënimi me vdekje nuk ndikon në zvoglimin e kriminalitetit.

Mënyra dhe kushtet që duhet të përmbushen për të mundur të Mënyra dhe kushtet që duhet të përmbushen për të mundur të shqiptohet dënimi me vdekje:shqiptohet dënimi me vdekje:

1. Dënimi me vdekje mund të parashihet si i vetmi sanksion.1. Dënimi me vdekje mund të parashihet si i vetmi sanksion.

2. Dënimi me vdekje mund të shqiptohet vetëm për rastet më të 2. Dënimi me vdekje mund të shqiptohet vetëm për rastet më të rënda për të cilat është parpar me ligj.rënda për të cilat është parpar me ligj.

3. Dënimi me vdekje nuk mund ti shqiptohet kryesit të veprës penale 3. Dënimi me vdekje nuk mund ti shqiptohet kryesit të veprës penale që nuk ka mbushur 18 vjet.që nuk ka mbushur 18 vjet.

4. personit madhor i cili në kohën e kryerjes së veprës penale nuk I 4. personit madhor i cili në kohën e kryerjes së veprës penale nuk I ka mbushur 21 vjet.ka mbushur 21 vjet.

5. Për rastet e veprës penale për të cilat është parapar dënimi më 5. Për rastet e veprës penale për të cilat është parapar dënimi më vdekje, gjyqi është i autorizuar të shqiptojë dënim me burg.vdekje, gjyqi është i autorizuar të shqiptojë dënim me burg.

6. Dënimi me vdekje nuk mund të ekzekutohet para se të 6. Dënimi me vdekje nuk mund të ekzekutohet para se të konstatohet se nuk është abroguar apo nuk është zëvendësuar me konstatohet se nuk është abroguar apo nuk është zëvendësuar me aktin e amnestisë apo faljes.aktin e amnestisë apo faljes.

7. Dënimi me vdekje ekzekutohet me pushkatim, prania e publikut 7. Dënimi me vdekje ekzekutohet me pushkatim, prania e publikut është e përjashtuar.është e përjashtuar.