№18 (29249) 26 ҚАҢТАР, ЖҰМА 2018 ЖЫЛE-mail: info@egemen.kzwww.egemen.kz TWITTER.COM/EGEMENKZFACEBOOK.COM/EGEMENKZ

1919 жылғы 17 желтоқсаннан

шыға бастады

ЖАЛПЫҰЛТТЫҚ РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ГАЗЕТ

ҚАЗАҚТЫҢ ҚАЙМАҒЫН СЫПЫРҒАН

8-бет

Қорғанбек АМАНЖОЛ

ҚАРЖЫ ОҚУШЫ САНЫНА ҚАРАЙ БЕРІЛЕДІ

7-бет

ДуманАНАШ

РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ

ТОЛҒАНДЫРАР ТАҚЫРЫП

ЗЕРДЕ

ДИДАР

8-бет

12-бет

ҚОҒАМ

5-бет

АСЫЛДАР НЕГЕ ЕЛЕНБЕЙДІ?

7-бет

ҮРІМ-БҰТАҚдемографиялық ой-толғау

МІРЖАҚЫПТЫҢ ТУҒАН АҒАСЫАсқар Дулатов та саяси қуғын-сүргін құрбаны болған

СТУДЕНТТЕР БИОЛОГИЯЛЫҚ БАТАРЕЯ ОЙЛАП ТАПТЫ

EUR/KZT 396.1 USD/KZT 321.07 RUB/KZT 5.7 CNY/KZT 50.37ВАЛЮТАЛАРДЫҢ РЕСМИ (НАРЫҚТЫҚ) БАҒАМДАРЫ:

Кездесуде Мемлекет бас-шысына «Цифрлы Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасының іске асырылу барысы жəне бұған дейін берілген тапсырма-ларды орындау үшін ат қарылған ш а р а л а р ж ө н і н д е б а я н -далды.

– Цифрландырудың арқа сын-да Қазақстан экономикасы 30 пайызға өсуі керек, ол ақша ға

шаққанда 2 триллион теңге ден асады, – деді Қазақстан Прези-денті.

Нұрсұлтан Назарбаев Қа-зақстанда жинақталған тəжірибе мен құзыреттілікті сақтау үшін цифрландыру саласындағы мем-лекеттік тапсырыстарды жүзеге асы ру мəселелерін саралауға отан дық бизнестің қатысуы қажет екенін атап өтті.

– Цифрландыру бағдар ла-масы бекітілді. Мемлекет оған аз ақша бөліп отырған жоқ, сондықтан олар дың тиім ді пай-даланылуын қамтамасыз ету ке-рек, – деді Мем лекет басшысы.

Асқар Жұмағалиев Қазақстан Президентіне «Цифрлы Қазақ-стан» бағдарламасының орын-далуынан күтілетін нəтижелер жөнінде мəлімдеді.

– Цифрландыруды енгі зудің арқасында өндіруші өнер кə сіпте өнімнің өзіндік құны тө мендеп, өндіріс көлемі ұлғая ды. Сондай-ақ электронды ком мерция са-ласында 200 мың ға жуық жаңа

жұмыс орны ашы лады деп отыр-мыз. Біздің есебі міз бойынша, тек кеден жəне салық қызметтерін цифрлан дыру нəтижесінде мем-лекет қазы насына 100 миллиард теңгеден астам қаржы түседі, – деді Премьер-Министрдің орын-басары.

Соңында Нұрсұлтан Назар баев «Жаһандану дəуірін дегі цифр лық күн тəртібі» атты халық аралық форумды өткізуге дайын дық жөніндегі есепті тың дап, бірқатар нақты тапсырма берді.

Сурет Президенттің баспас�з қызметінен алынды

Цифрландыруды тиімді жүзеге асыру тапсырылды

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев Премьер-Ми нис-трдің орынбасары Асқар Жұмағалиевті қабылдады, деп ха-барлады Қазақстан Республикасы Президентінің баспас�з қызметі.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

�мір ЕСҚАЛИ,«Егемен Қазақстан»

Олар Ресей Федерациясының субъектілерінде оқығаннан кейін көбінесе туған еліне орала бермей, қалып қояды. Яғни Қазақстан тара-пы басқа мемлекеттің экономикасы мен əлеуметі үшін қаржы шығындап, орта білім берген болып шығады. Бұл – ақыл-ой көші. Экономикаға пайдалы жастық қуаттың, жұмыс əлеуетінің кетуі. Сондықтан бұл мəселеге бей-жай қарауға болмай-ды. Осы орайда біз өз өңірімізде өссе де, өзектен ешкім теппесе де өзгеге телініп бара жатқан бүгінгі буынның бұл бет алысын таразылаған едік.

Облыстық білім басқармасы бер-ген мəліметтер бойынша, былтыр 3614 оқушы мектепті аяқтап, 2094-і ғана ұлттық бірыңғай тестілеуге қатысқан. Бар-жоғы 60 пайыз! Жыл өткен сай-ын бұл көрсеткіш құлдырап барады. Оның бір ұшығы түлектердің өз елінің оқу орнынан гөрі шетелдің білім ордасын таңдауына келіп тіреледі. 2011 жылы 2638 жас өз тағдырларын Қазақстанның жоғары оқу орында-рымен байланыстырса, былтыр бұл деңгей 2 есеге дейін төмендеген. Керісінше, осы мерзім аралығында Ресейге білім іздеп кеткендердің саны 8 есеге жуық көбейген.

– Облыс көрші елдің үш өңірімен шектеседі. Ежелден ауылымыз аралас,

қойымыз қоралас тарихи дəстүріміз бар. Бірыңғай экономикалық кеңістік шеңберінде құжаттық ресімдеу мəселелері оңтайландырылғаннан кейін қарым-қатынас тіпті көбейді. Шекаралас аймақтарға қатысты қабылданған меморандумдар шеңберінде білім саласына қатысты бірқатар жеңілдікті келісімдер қарастырылған. Осы жағын ескермей болмайды. Екіншіден, жастардың таңдау еркіне, талап-тілектеріне шек-теу қоя алмаймыз. Əрине, олардың өзге елдерге жаппай кету толқыны бізді де толғандырады. Оған ба-рынша тосқауыл қою, алдын алу мақсатымен М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан мемлекеттік университетімен бірлесіп, кəсіптік бағдар берудің кешенді жоспары қабылданды. Түрлі кездесулер өткізіліп, еңбек нарығына қажетті салалар мен болашақ мамандықтарды таңдау бой-ынша ақыл-кеңестер беріледі. ЖОО-ның кəсіби бағдарламалары танысты-рылады. Назарбаев университетінен, КИМЭП-тен өкілдер келіп, мек-теп ұжымдарымен, оқушылармен кездесті, – деді əңгімелескенімізде білім басқармасы басшысының орын-басары Күлпаш Қалғожина.

Десек те, шаралардың атқарылып жатқанына қарамастан, олардың жеткіліксіз екендігі, көбіне науқандық сипатпен шектелетіні байқалмай қалмайды.

Жұртшылық арасында «облыс орталығында орналасқан элита-лы орыс мектептері түлектерінің көпшілігі ҰБТ тапсыруға құлықсыз, өйткені оның тəртіп-ережелерін қиынсынады. Оған қарағанда Ресей жағы көптеген жеңілдіктер, артықшылықтар ұсынатындықтан, жастарымыз көбіне сол жаққа қарай ұмтылады. Ең керегі – ақысыз оқуға түсу. Қазақстанда оқу ақысы қымбат, сондықтан шекара асуға мəжбүр. Бəрі жайлы, көңілдегідей болса, өскен ортасын, туған-туыстарын қиып кетпес еді», деген пікірлерер жиі айтылатындықтан «ЛОРД» да-рынды балаларға мамандандырылған облыстық мектеп-лицейдің дирек-торы Гүлжан Жақановаға жолы ғып, сөйлескен едік. Өйткені бұл мектеп – облыстағы маңдайалды ұжым-дардың бірі. Физика-математика, жара тылыстану-математика жəне лингвистикалық бағыттарға бейім-делгендіктен, көршілеріміз ат басын

жиі бұрып, жан-жақты байланыс ор-натуға пейіл.

– Осы қызметке кіріскеніме үш ай ғана. 1993 жылдан бері лицейді 445 түлек бітірген екен. Қазір олардың қандай оқу орындарын аяқтап, қайда жұмыс істейтіндері жайлы толық мағлұматты жинастырып жатырмыз. Түлектеріміздің арасында шетелдер-де білім алып жатқандарының үлесі басым. Мəселен, былтыр 18 тү лек-тің 14-і Ресейдің жоғары оқу орын-дарын таңдап, 11-і тегін оқу мүм кін-дігіне ие болды. Қазақстандағы оқу орындарының базасы да, кадрлық құ рамы да осал емес. Білімге қаржы жеткілікті бөлінеді. Демек, сапалы мамандарды өзімізде де дайындауға болады деген сөз. Менің ойымша, ре-сейліктер, ең алдымен, теріскейлік жас тардың алғырлығын, зейінділігін, білсем-оқысам деген құштарлығын ерекше бағалайтын сияқты.

(Соңы 6-бетте)

Ақыл-ой көші ары асып бара ма?–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––«�згенікі – таңсық, �зінікі – қаңсық». Қазақ мұндай жағдайда осылай дер. Соңғы жылдары теріскей �ңірлердегі шекаралық елді-мекендерде туып-�скен, білім алған балаларымыздың к�рші елдің орта және жоғары оқу орындарына құжат тапсыруы жиі к�рініс бере бастады. Ал әлемде қос елдің арасындағы ең ұзын шекаралардың бірі болғандықтан, бұл проблема орын алған �ңірлер бізде, �кінішке қарай, �те к�п. Оған күншығыстағы �скеменнен Новосібір мен Барнаулға, Павлодардан Омбы мен Томға, солтүстіктегі Қызылжардан Түмен мен Екатеринбургқа, Қостанайдан Челябі мен Уфаға, батыстағы Ақт�беден Орынбор мен Самараға, Оралдан Саратов пен Волгоградқа, Атыраудан Астраханьға бет алатындарды мысал ретінде к�птеп айтуға болады. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Мемлекет басшысының Жарлығымен Барлыбай Кəрімұлы Садықов Қазақстан Республикасының Пəкістан Ислам Республикасындағы Төтенше жəне өкілетті елшісі қызметіне тағайындалды.

Мемлекет басшысының Жарлығымен «Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметі туралы» Қазақстан Республикасы Заңына сəйкес зейнеткерлік жасқа толуына байланысты Бақытбек Сейсебайұлы Шабарбаев Қазақстан Республикасының Пəкістан Ислам Республикасындағы Төтенше жəне өкілетті елшісі қызметінен, Қазақстан Республикасының Бангладеш Халық Республикасындағы Төтенше жəне өкілетті елшісі қызметін қоса атқарудан бо-сатылды.

ТАҒАЙЫНДАУ

ХРОНИКА

Қазақстан бейбітшілік көпірі іспетті

Джонатан ГРАНОФФ, Жаһандық қауіпсіздік институтының президенті (АҚШ)

Қауіпсіздік үшін ядролық қаруға ие мемлекеттердің басқа-ларды одан бас тартуға ша-қыруы əділдік емес. Сон дықтан Нұрсұлтан Назарбаевтың шар-тарапты атом бомбасынан азат ету туралы бастамасы өте маңызды. Əлем елдерінің көш басшылары Қазақстан Пре зидентінің бұл бастама-сына бірауыздан қолдау біл-діруі керек. Мəселен, АҚШ өзі нің ядролық қаруды тарат-пау келісіміне сай өз міндетін орындап, оқтұмсықтарынан бас тартуы тиіс. Мұндай əрекетті Ресей, Қытай, Ұлыбритания жəне Франция елдері де орын-дауы қажет. Былтыр шілдеде 122 мемлекет ядролық қаруға тыйым салу келісіміне қол

қойды. Егер оқтұмсықтары бар мемлекеттер бұған келіспесе, өзара əріптестік орнатып, ядролық қарудан бірлесе бас тартуы тиіс.

Осы орайда, Қазақстанның БҰҰ-дағы қызметі талайларға үлгі бола алады. Əсіресе, Қауіпсіздік Кеңесіне төра-ғалық етуінің маңызы зор. Өйт кені бұл мемлекеттің екі та рапқа көпір болуға қабіле ті бар. Сонымен қатар Қазақ стан Қытай, Ресей, АҚШ, Үндіс-тан сынды əлемнің көпте ген елдерімен жақсы қарым-қатынас орнатқан. Ауған-стандағы мəселені бейбіт жол-мен шешуге батыл қадамдар жа сап жатыр. Қазақстанда көп теген этностар тату-тəтті өмір сүріп жатқаны белгілі. Осы тұрғыдан көпұлтты, бей-біт жəне дамыған қоғам құру-дың озық үлгісін де көрсетіп келеді.

Сурет «Егемен Қазақстанның» архивінен алынды

2 26 ҚАҢТАР 2018 ЖЫЛ

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Алматыда Мемлекеттік хатшы Гүлшара Әбдіқалықованың қатысуымен халықаралық білім көрмесі өтті. Білім және ғылым министрлігінің қолдауымен «Халықаралық бағдарламалар орталығы» АҚ ұйымдастырған Орталық Азиядағы ең ірі «International Education Fair – 2018» атты бұл шараға 100-ге жуық отандық және АҚШ, Ұлыбритания, континенталды Еуропа мен Азия және ТМД-дағы шетелдік жоғары оқу орындары, тіл үйрету мектептері мен білім агенттіктері қатысты. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

САЯСАТ

Нұрлыбек ДОСЫБАЙ,«Егемен Қазақстан»

Төраға Сенат бюросы Елбасы Жолдауындағы міндеттерді тия нақты орындауға байла-нысты бірқатар маңызды іс-шара лар белгіленген Жоғарғы пала таның арнайы жоспары бекітілгенінен хабардар етті. Сондай-ақ Қ.Тоқаев Президент Н.Назарбаевтың Америка Құрама Штаттарына ресми сапары ның қорытындыларына сенатор-лардың назарын аудара келіп, «Елбасының Біріккен Ұлттар Ұйымы Қауіпсіздік Кеңесінің отырысына төрағалық етіп, Кеңес атынан мәлімдеме жасауы, Ақ үйде АҚШ Президентімен келіссөздер барысында ел эко-номикасын дамыту мен өңірдегі қауіп сіздікті нығайту тұр-ғысынан аса маңызды нақты келісімдерге қол жеткізуі, Қазақ-станның дүниежүзілік деңгейдегі жоғары беделін одан әрі нығайта түскені сөзсіз», деді. Сонымен қатар Төраға сенаторлардың алдағы уақытта парламенттік дипломатия әлеуетін кеңінен пайдалана отырып, Елбасының халықаралық және өңірлік қауіп сіздікті қамтамасыз ету жолын дағы тың бастамала-рын ілге рілетуге лайықты үлес қосатынына сенім білдірді.

Жалпы отырыс барысында депутаттар Қазақстан Прези-дентінің ұсынымын қарай келіп, қызметінен кетуіне байланыс-ты Рахымбек Мамырбаевты, Өмірсерік Қожабаевты, Дүйсен Тұмабековті және қайтыс бо-луына байланысты Қалидола Шаухаровты Жоғарғы сот

судьясы қызметінен босатты.Сондай-ақ күн тәртібіне

сай, жиында Қазақстан мен Әзербайжан арасындағы халық-аралық автомобиль қатынасы туралы үкіметаралық келісім ра-тификацияланды. Осы мәселеге қатысты сөз алған Инвестициялар және даму министрі Жеңіс Қасымбек 2017 жылғы 3 сәуірде Баку қаласында жасалған құжат Қазақстан мен Әзербайжан арасындағы халықаралық авто-мобиль қатынасында жолаушы-лар мен жүк тасымалын, олардың аумақтары арқылы транзитті, сондай-ақ үшінші елдерге тасы-малдарын реттеуді қамтамасыз ететіндігін айтты. «Екі мемле-кет арасында тасымалданатын негізгі жүк қара және түсті ме-талдардан жасалған бұйымдар, өсімдіктен және мал өнімдерінен жасалған өнімдер, қағаз және қағаздан жасалған бұйымдар бо-лып табылады», деді ол.

Ал аталған заң жобасы жө-нінде қосымша баяндама жасаған Сенаттың Экономикалық сая-сат, инновациялық даму жә не кәсіпкерлік комитетінің мү-шесі Манап Көбенов Келісім ере желерінде жолдар мен көпірлерді қоспағанда кейбір нысандарды пайдалану бары-сында бірқатар жеңілдіктер қарастырылғанын айтты. Оның түсіндіруінше, тасымалды жүзеге асырушылар қатысушы мемлекеттердің аумақтарында (транзитті қоса алғанда) рұқсат-тар құрамы негізінде автокө-лік құралдары атқаратын халық аралық тасымал жолда-рын пай далануға және күтіп-ұстауға байланыс ты салықтар

мен алымдардан босатылады.Осы күнгі отырыста Қаржы

министрі Бақыт Сұлтанов баяндаған «1996 жылғы 9 жел-тоқ санда Нью-Делиде жасалған Қазақстан мен Үндістан арасын-дағы Қосарланған салық салу-ды болдырмау және табыс пен капиталға салынатын салық-тарға қатысты салық салудан жалтаруға жол бермеу туралы конвенцияға және Хаттамаға өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы үкіметаралық хаттаманы ратификациялау ту-ралы» заң жобасы талқыланып, қабылданды. «Заң жобасында ұсынылып отырған өзгерістерде екі елдің экономикалық мүдде-лері ескеріліп, салық салу мәсе-ле лерін нақтылау немесе қайта қарау көзделіп отыр. Одан басқа, уағ даласушы мемлекеттердің ре-зи денттігін айқындауды реттей -тін баптардың ережелері де өзге -ретін болады», деді Б.Сұл танов.

Ал Қаржы және бюджет к о-ми тетінің мүшесі Дәурен Әділ-бековтің айтуынша, құжатта көрсетілген «Ақпарат алмасу», «Салықтарды жинауға көмек» баптарының жекелеген ережелері Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының үлгі кон-венциясына сәйкес келтірілген. Сол сияқты «Жеңілдіктерді шектеу» бабына салықтан жал-тару дерегі анықталғанда және Конвенцияның ережелерін асы-ра қолданғанда ішкі заңнаманы қолдануға мүмкіндік беретін ереже енгізілген.

Отырыс барысында депу тат-тық сауалын жария еткен сена-тор Ольга Перепечина Мем ле-кет басшысының Жолдау ындағы бизнес ахуалды жақ сар ту және агроөнеркәсіп кеше нін дамыту, оның ішінде өңдел ген өнімдердің экспортын арт тыру жөніндегі аймақтық деңгейде пәрменді іс-қимыл қабылдау туралы алға қойылған міндеттерге Премьер-Министр Б.Сағынтаевтың на-зарын аударды. Сенатор

ша ғын және орта бизнес пен тұр ғындардың құқықтары мен заң ды мүд делерінің сақталуын қам та масыз ету мақсатында үкі-мет тік дең гейде ауқымды шара-лар қа был дануы тиіс екендігін ес кертті.

Сондай-ақ сенатор Дулат Құс-дәулетов өз сауалында аза мат-тардың өмірі мен денсаулығына, білім алуына, қауіпсіздігі мен еңбекке, қолайлы өмір сүру жағ-дайына, ұсынылатын тауар лар-дың, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің сапасына байланыс-ты құқықтарын қорғау жөніндегі мәселені көтерді. Депутат Ербо-лат Мұқаев апаттық деп таныл ған үйлерде тұрып жатқан азамат-тарды тұрғын үймен қамтама-сыз ету мақсатында, тұрғын үй құрылысын «Нұрлы жер» бағ дарламасының бір бағыты реті нде енгізіп, тиісінше қолда-ныс тағы заңнамаға өзгерістер енгізуді қарастыруды сөз етті.

Сенатор Сергей Ершов қа-рыз беретін онлайн-компа ния-лардың заң талаптарын сақ-тауына қатысты тексеру жүргізу қажет десе, депутат Әлім жан Құртаев барлық аймақтар үшін газ, электр энергиясына бірың-ғай тариф енгізу мүмкін дігін қарастыру жөнінде пікір біл-дірді. Сондай-ақ Үкімет бас-шысының атына екі сауал жолдаған Сәрсенбай Еңсегенов Ресеймен шекаралық аймақта орналасқан Атырау облысының Құрманғазы ауданына қарайтын Азғыр өңіріндегі шекарадан өту мәселесін шешудің жолдарын қарастыруды сұрады. Сонымен қатар «Балқұдық» шекара заставасының жерін қоршауға қаражат бөлу қажеттігін айт-ты. Ал Мұхтар Жұмағазиев болса, Балқаш көлі жағасында орналасқан бұрынғы «Дарьял-У» радиолокациялық стансасы аумағында жинақталған өте зиян ды қалдықтарды жоюға шара қолдану туралы депутаттық сауалын жариялады.

Халықаралық қатынастарды нығайтатын заң жобалары қабылданды

Мира БАЙБЕК,«Егемен Қазақстан»

Білім беру саласындағы ха-лық аралық ынтымақтастықты арт тыру, шетелде стипендиялық бағ дар ламалар арқылы білім алу мүм кіндіктері туралы хабардар ету, сонымен қатар халықаралық білім беру жобаларын іске асы-ру бо йынша тәжірибе алмасуды мақ сат тұтқан іс-шара барысын-да қа зақ стандық және шетелдік жоғары оқу орындары мен білім агент тіктері арасындағы B2B-кез-десулер ұйымдастырылды.

Адам капиталының басты құндылығы болып табылатын білім беру саласын дамыту бағытында Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың қол дауымен білім берудің ұлт тық үлгісі құрылып, еліміздің бү гін-гі таңда үлкен жетістіктерге қол жет кізе бастағанын соңғы он жыл ішінде Қазақстанның ЮНЕС КО-ның білім беруді дамыту ин дексі бойынша әлем елдері нің үздік сегіздігіне енгенін дәлел деп отыр-ғанын айтып өткен Мемле кеттік xатшы Гүлшара Әбдіқа лы қова ғаламдық білім беру үр діс теріне сәйкес білім берудің барлық саты-сын тиімді дамыту қолға алынып жатқанына тоқталды.

«Мемлекет басшысының «Төр-тінші өнеркәсіптік революция жағ дайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты Жолдауында ел азаматтарының өмір сүру са-пасын арттыруға бағытталған 10 мін деттің бірі – «Адами капитал – жаңғыру негізі» маңызды ба-сымдық болып табылады. Жол-дауда көрсетілгендей, ендігі айқын мақсат – білім берудің барлық жастағы азаматтарды қамтитын озық жүйесін құруды тездету. Біз ол мақсатқа ел азаматтарының өмір бойы білім алуы мен кәсіби біліктілігін арттыруына қолжетімді мүмкіндіктер ұсыну арқылы жетеміз. Сондықтан бізге білім беру саласын әлемдік үрдістерді ескере отырып, жаңа индустрия-ландыру талаптарына бейімдеу қажет. Отандық оқу орындары ақпараттық технологияларды енгізе отырып, жасанды интеллект және ауқымды деректермен жұмыс істей білуі, шетелдік жетекші оқу орын дарымен және зерттеу орта-лық тарымен бірігіп, түрлі жоба -лар ды жүзеге асыра бастауы керек. Сондай-ақ Қазақстанда орта азия-лық білім беру хабын құру жұ мы-сы жүргізілуде. Ол үшін елі міз дің жоғары оқу орындарын да ағыл-шын тіліндегі оқыту бағдар лама-лары, қос диплом және ака де мия-лық мобильділік бағдар ла малары қолға алынды. Шетелден ға лым-дар көптеп тартылуда. Тек соңғы 5 жылда елімізге 8 мың шет ел дік маман тартылып, біздің ЖОО-да 14 мың шетелдік студент білім алу-да», деп атап өтті Г.Әбді қалы қова.

Елімізде 2014 жылдан бас тап өткізіле бастаған, биыл 30 қа зақ-стандық және 70-тен астам ше-телдік ЖОО-ның, әлемнің 21 елі нің

білім беру агенттіктерінің ба сын қосқан бұл көрме «Болашақ» президенттік стипендиясының 25 жылдығына сәйкес өтіп отыр. 1993 жылдан бері 12800 талантты жастың «Болашақ» стипендиа ты атануына, 10 мыңнан астам жас тың осы бағдарлама бойынша әлем нің үздік университеттерінің түле гі атануына мүмкіндік берген, Пре-зидент Н.Назарбаевтың бастама-сымен ашылған «Болашақ» бірегей жобасы Қазақстанның әлемнің 30 озық елінің қатарына ену мақсатына апаратын зияткерлік ресурс екеніне тоқталып өткен Мемлекеттік хат-шы елімізде ұйымдастырылып жатқан «International education fair – 2018» xалықаралық білім көрмесі де болашақтықтар ізінен ерген жастар санын көбейте түсетінін жеткізді. «Қатысушылар арасында Колумбия университеті, Уорвик университеті, Сьенспо (Sciences Po) университеті сияқты әлемдегі жетекші оқу орындарының бо-луы қазақстандық жастардың білім алу мүмкіндіктерін кеңейтіп, халықаралық білім беру жобала-рын жүзеге асыруда тәжірибе ал-масуына, Қазақстандағы адам ка-питалын дамытуда зор үлес қосуға ықпалын тигізетініне сенемін», – деді Мемлекеттік хатшы.

Бұған дейін Астана және Шым-кент қалаларында өткен, жастардың шетелдік жоғары оқу орындарында білім алуындағы мүмкіндіктерін кеңейтіп отырған халықаралық көшпелі білім көрмесіне, сондай-ақ Францияның Қазақстандағы елшісі Филипп Мартинэ қатысып, күні кеше ғана Білім және ғылым министрі Ерлан Сағадиевпен екі ел арасындағы меморандумға қол қойылғандығын, ол келісім бо-йынша 2018 жылдан бастап жыл сайын қазақстандық 100 студентке «Абай-Верн» стипендиясы та ғай-ындалып отыратынын хабарлады.

«Шетелдік студенттерді қар-жы ландыру жағынан Франция ал дыңғы орынға шығып отыр. Қазақстан 2006 жылдан бастап Еу -ропа кеңістігіндегі жоғары білім беру жүйесіне қатыса бастады. Десек те, қазақстандық студент-тердің 3 пайызы ғана Еуропа да білім алады. Францияда 310 мың шетелдік студент оқыса, соның ішін дегі қазақстандықтар саны 600-ге де жетпейді. Сондықтан Францияда білім алатын қазақ-стандық студенттер санын көбей-ту мақсатында жаңа білім беру бағдарламасы ашыл ды. Фран ция үкіметі Халық ара лық бағдар ла ма-лар орталығы мен бірлесе отырып, 2018 жылға 100 студентке шә-кіртақы бөлді. Оның 90-ы 2-курста оқитын магис трант тарға, қалған 10-ы докторант тар ға бөлінеді», – деп атап өтті Фи лип Мартине.

Көрме қорытындысы бойынша білім беру бағдарламаларын дамы-ту саласындағы ынтымақтастықты кеңейту, студенттер алмасу туралы 5 меморандумға қол қойылды.

АЛМАТЫ

Отырыс барысында мемлекет-жекеменшік әріптестігі негізінде тұрғын үй-коммуналдық инфра-құ рылымды жаңғырту және Мем-лекет басшысының «Төртінші өнеркәсіптік революция жағ-дайындағы дамудың жаңа мүм-кіндіктері» Жолдауында қойылған міндеттерді орындау тұрғысынан қазақстандық мұнай сервисінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру мәселелері талқыланды.

Күн тәртібі бойынша BI Group холдингінің директорлар кеңесінің төрағасы А. Рахымбаев, Centrasia Group директорлар кеңесінің

төрағасы А.Құдайберген және «Сентрас» компаниялар тобының бас директоры Е.Әбдіразақов ба-яндама жасады.

Талқылауға Премьер-Ми-нистрдің орынбасары А.Жұма-ға лиев, Энергетика министрі Қ.Бо зымбаев, Ақпарат және ком-муникациялар вице-министрі Қ.Ба лықбаев, Ұлттық эконо-мика вице-министрі С. Жұман-ғарин, «Атамекен» ҰКП бас қар-ма төрағасы А.Мыр захметов, «AllurAuto Group» АҚ директорлар кеңесінің төрағасы А.Лаврентьев және басқалар қатысты.

Сараптама кеңесінің отырысы өтті

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Кеше Үкімет үйінде Премьер-Министр Бақытжан Сағынтаевтың төрағалығымен Бәсекеге қабілеттілік жөніндегі сараптама кеңесінің отырысы өтті, деп хабарлады Премьер-Министрдің баспасөз қызметі.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Кеңес Төрағасы, Парламент Сенаты Төрағасының орынба-сары Сергей Громов Кеңестің негіз гі міндеті жергілікті мемле-кет тік және өзін өзі басқару мен аймақтарды дамыту сала-сын дағы заңнаманы жетілдіру

жөніндегі ұсыныстар әзірлеу екенін еске салды. С.Громов атап өткендей, Мемлекет басшы сының конституциялық рефор маларын іске асыру ая-сында Парламент пен барлық деңгей дегі мәслихаттар алдына

биліктің әр тармағына жауап-кершілік пен өкілеттікті толық көлемде іске асыру туралы маңызды міндет қойылып отыр.

Отырыс барысында Кеңес-тің 2018 жылғы жұмыс жоспары бекітілді. Президент Н.Назар-баевтың Қазақстан халқына арнаған Жолдауын іске асыруға арналған Кеңес мүшелерінің отырысы, сондай-ақ Қарағанды облысында өтетін көшпелі

отырысы жоспардағы негізгі шаралар қатарында көрсетілген. Көшпелі отырыста аймақтағы жергілікті мемлекеттік басқару жүйесін жетілдіру мәселелері талқыланбақ.

Отырыста ұйымдық мәсе-лелер де қаралды. Сенатор Асқар Бейсенбаев Кеңес төраға-сының орынбасары, ал сенатор Төлеубек Мұқашев хатшысы бо лып сайланды.

Өзара іс-қимыл жөніндегі жұмыс жоспары бекітілді

Ғылыми-консультативтік кеңес құрылды

–––––––––––––––––––––––––Кеше Конституциялық Кеңес-тің отырысы болды. Онда Қа-зақстан Республикасының Конс-титуциялық Кеңесі жанынан Ғы лыми-консультативтік кеңес (бұдан әрі – ҒКК) құру туралы шешім қабылданды. Бұл ғылы - ми-кеңесу органы Республиканың Конс титуциялық Кеңесіне жүк-тел ген өкілеттіктерді жүзеге асы-руда оған ғылыми көмек көрсе ту мақсатында құрылды. –––––––––––––––––––––––––

Конституциялық Кеңестің төр-ағасы Қайрат Мәми атап өткендей, қазір гі заманғы мемлекеттер құқық тық жүйелерінің қарқынды дамуы, жаһан-данудың тереңдетілген процестері конституциялық әділет органдарының алдына жаңа міндеттер қояды, оларды шешу ғылыми-әдістемелік қамтамасыз етуді талап етеді.

ҒКК міндеттеріне Республика ау-мағында Конституцияның үстемдігін қамтамасыз ету, конституционализмнің заманауи проблемаларын әзір леу, адамның және азаматтың конс ти-туциялық құқықтары мен бостан дық-тарын қорғау тетіктерінің тиімділігін арттыру, Конституциялық Кеңес ше-шімдерінің құқықтық салдарларын болжау және оларды орындаудың жай-күйін талдау бойынша ғылыми негізделген ұсыныстар мен ұсынымдар дайындау кіреді.

Кеңес құрамына конституциялық, азаматтық, қылмыстық, халықаралық құқық саласындағы және басқа да заң салаларындағы белгілі құқықтанушы-ғалымдарды қосуға ұсыным берілді. ҒКК мүшелері өз жұмысын қоғамдық бас та маларда жүзеге асырып, оның ше-шімдері ұсынымдық сипатта болады.

ҒКК қызметін үйлестіру үшін Конс титуциялық Кеңес өз құрамынан Конституциялық Кеңес мүшесі В.А.Ма-линовскийді оның Хатшысы деп ай-қындады.

«Егемен-ақпарат»

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Сенатта жергілікті өкілді органдармен (мәслихаттармен) өзара іс-қимыл жөніндегі кеңестің алғашқы отырысы өтті, деп ха-барлады Сенаттың баспасөз қызметі.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Қымбат ТОҚТАМҰРАТ,«Егемен Қазақстан»

Министрдің айтуынша, былтыр Қазақстан туризмді өркендету тұрғысынан жаңа кезеңге қадам басқан. Әсі-ресе, халықаралық маман дан-дырылған ЭКСПО көрмесі осы саланы дамытуға үлкен мүм кіндіктер жасаған. «Көр-мені сәтті өткізудің арқасында еліміз Батыс және Шығыс мәдениетінің қиылысқан тұсындағы жаңа туристік дестинация ретінде таныл-ды. Осылайша, тәуелсіздік алғалы алғаш рет Қазақстан әлемдік туризм картасында айқын кескінге ие болды», деді министр.

Туризм саласын өркендету бағытында атқарылып жат-қан жұмыстарға тоқтал ған А.Мұхамедиұлы осы са ла ның ішкі жалпы өнімдегі үлесін 2016 жылғы 1 пайыз дан 2025 жылы 8 пайыз ға жеткізу жоспарланып отыр ғанын жеткізді. Осыған бай ла нысты былтыр біраз істер тын-дырылған. Айталық, туристік саланы дамытудың 2023 жыл-ға дейінгі жаңартылған тұжы-рымдамасы қабылданған. Саланы дамыту тарихында алғаш рет Мәдениет және спорт министрлігі мен елі-міздің өңірлері арасында ынтымақтастық туралы меморандумдарға қол қо-йыл ған. Сондай-ақ туризмі қар қынды дамыған алдыңғы қатарлы мемлекеттердің

үздік тәжірибелері бойын-ша мемлекеттік деңгейде ту ризмді басқару жөніндегі кеңсе құрылыпты.

Министрлік елімізге ке ле-тін туристер ағымын көбей ту үшін визалық-көші-қон ре-жімін де оңтайландыру жұ-мыстарын бастаған. Мәселен, қазірдің өзінде бірегей ви-засыз режім енгізіліп, ол 2018 жылдың соңына дейін ұзартылған. Мысалы, Ал-маты мен Астана қалалары арқылы өтетін Қытай Халық Республикасы азаматтары үшін 72 сағаттық транзит енгізіліп, соның нәтижесінде тек ЭКСПО көрмесіне осы елден 4,5 мың турист келген екен. Енді осындай режімді Үндістан азаматтары үшін де енгізу жоспарланып отыр.

Еліміздің сыртқы туризмі ғана емес, ішкі туризмді дамытуға да күш салыну-да. Былтырғы тоғыз айдың көрсеткіші бойынша ішкі туризмдегі ағым бұрынғыдан 25 пайызға артып, 3,5 млн адамды құраған.

Министр Қазақстандағы көрікті орындарды әлемге дәріптеп, туризмнің қай на ған ортасына айналдыру ба ғы-тында да бірқатар жұмыстар қолға алынғанын айтты. Мә-селен, Астана мен Щучье-Бурабай курорттық ай-мағының инфрақұрылымын дамытудың бағдарламалық құжаттары қабылданған.

Алайда өз елімізде де мақтан етерлік көрікті ме-кендер көп болғанымен,

ондағы қызмет көрсету са-пасы мен бағасы көңіл көншіте бермейді. Бурабайда демалғаннан гөрі Түркияда тыныққан арзанырақ деп халық бекерден-бекер айт-паса керек. Осы мәселені көтер іп , сауал қойған журналистің сұрағына ми-нистр халықаралық стандарт-тарды енгізу арқылы барлық демалыс орнындағы қызмет көрсету сапасын көтеруді мақсат етіп отырғанын айтты. «Бұл ахуалды түзеп, туристер легін арттыру үшін Щучье-Бурабай курорттық аймағын дамытудың түбегейлі әдісі қабылданды. Бірінші ке-зекте жол инфрақұрылымы жақсарып, қызмет сапасы түзетілетін болады», деді ол. Оның айтуынша, Бурабайда туристерге қолайлы жағдай жасау үшін жаңа нысандар салынады. Бурабай көлінен басқа, Үлкен және Кіші Шабақты көлдерін абат-тандыру да жоспарланып отыр. Министрдің сөзіне сенсек, 2018-2019 жылдары Щучье-Бурабай курортты аймағындағы ахуал мүлдем басқаша түрленіп, адам та-нымастай өзгермек. «Жалпы туризмді дамытуға қатысты жоспар көп. Әсіресе, «Рухани жаңғыру» бағдарламасын іске асыру арқылы ішкі туризмді дамытуды ынталандыруды жалғастырмақпыз. Ішкі және сыртқы туризмді дамыту үшін ауқымды ақпараттық науқанды іске қосу жоспар-ланып отыр. Бұдан өзге, электронды визаны енгізу де турис тер ағымын көбейтеді деген сенімдеміз. Ең бастысы, туризмге деген жаңа көзқарас қалыптасып, әлемдегі ең үздік туристік климат қалыптастыра алуымыз керек», деді ол.

Туризмге жаңа көзқарас қажет

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Елбасы Жолдауында жүктелген міндеттерді жүзеге асыруға қатысты кеше Үкімет үйінде баспасөз мәс ли-хаты өтіп, онда Мәдениет және спорт министрі Арыс -танбек Мұхамедиұлы туризмді дамыту мәселе лері не байланысты қолға алынған жұмыстарға тоқталды. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қасым-Жомарт Тоқаевтың төрағалығымен Парламент Сенатының биылғы жылдағы алғашқы отырысы өтті. Жиынды ашқан Сенат Төрағасы сенаторларды Елбасының төртінші өнеркәсіптік революция қарсаңындағы елімізді одан әрі дамы-ту туралы Жолдауын заңнамалық қамтамасыз ету бойынша жоғары жауапкершілікпен белсенді жұмыс жүргізуге шақырды.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Халықаралық білім көрмесіне қатысты

26 ҚАҢТАР 2018 ЖЫЛ 3

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––«Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты Елбасының 2018 жылғы 10 қаңтардағы Жолдауында негізгі тапсырмалардың бірі бюджет шығыстарының тиімділігін түбегейлі арттыру бойынша талабы болып отыр.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

САЯСАТ

– Жеңіс Махмұдұлы, «Нұрлы жер» тұрғын үй құрылысы бағдар ла ма­сының аяқ алысы туралы айтып бер­сеңіз. 2017 жылдың қорытындысы қан дай?

– Сұрағыңызға рахмет. Жалпы, рес­пуб ликалық деңгейде айтатын болсақ, бағ дарламаның аяқ алысы жақсы деген қо рытынды жасауға болады. Оған өткен жылдың нәтижелері дәлел бола алады. Әрине тиісті жоспарды то лық орындай алмаған облыстар да бар. Үкімет оты­рысында Премьер­Министр Бақытжан Сағынтаев жоспарлы межені толық жүзеге асыра алмаған облыс басшыла­рына сын айтты. Олар алдағы уақытта мұндай кемшіліктерге жол бермейді деп ойлаймын. Өйткені Үкімет басшы­сы бұл бағдарламаға салғырт қарамау керектігін ескертті. Ал енді 2017 жылдың қорытындысына тоқталар болсам, был­тыр тұрғын үй құрылысына 979,8 млрд теңге инвестиция тартылды. Бұл 2016 жылы тартылған инвестиция деңгейінен 18%­ға жоғары. Атап айтқанда, жеке инвестициялардың үлесі 825,8 млрд теңгені, мемлекеттік инвестиция 154 млрд теңгені құрады. Нақты көрсеткішке келсек, былтыр 11,2 млн шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берілді. Негізгі жоспар бойынша 10,1 шаршы метр тұрғын үйді пайдалануға беруіміз ке­рек болатын. Яғни жоспар артығымен орындалды. Салыстырмалы түрде қарастырсақ, 2016 жылдың деңгейінен 6,2%­ға артық. Барлығы 100,8 мың ба­спана салынды. Оның ішінде жеке сектор есебінен 75,8 мың пәтер, мемлекеттік ин­вестиция есебінен 25 мың пәтер салынып тапсырылды. Тағы бір айта кетер жайт, былтыр салынған 100,8 мың баспананың 27,9 мыңы жеке үйлер, қалған 72,9 мыңы көп қабатты үйлердегі пәтерлер.

– Бағдарлама бойынша жақсы

көрсеткішке жеткен өңірлерді атап өтсеңіз.

– Қай салада болсын жақсы көрсет­кішке қол жеткізуге болады. Дегенмен қолбайлау болатын себептер де аз емес. Бұған бір адамды немесе бір ұжымды кінәлауға болмас. Өйткені бұл кешенді жұмыс. Қалай десек те, даму, өрлеу көрсеткіштері басым. Мысалы, тұрғын үйлерді пайдалануға беру тұрғысынан алдыңғы қатарда Астана (2,4 млн шар­шы метр) мен Алматы (1,9 млн шар­шы метр) қалалары, Маңғыстау (833 мың шаршы метр) мен Ақтөбе (792,3 мың шаршы метр) облыстары келеді. Ал Батыс Қазақстан (42,4 %), Оңтүстік Қазақстан (36,2 %), Қостанай (35,9 %) және Павлодар (31,2 %) облыстарының да тұрғын үйлерді пайдалануға беру жағынан айтарлықтай жетістікке жетіп отырғанын көруге болады. Яғни бұрынғы жылдарға қарағанда, барлық облыстар тұрғын үй құрылысы саласының даму­ына белсенді түрде атсалысып келеді. Осы тұста тағы бір қоса кететін жайт, ол өңірлердегі тұрғын үй құрылысы ау­дандарына қажетті инфрақұрылым тар­ту үшін 77,3 млрд теңге бөлінді. Оның 76,9 млрд теңгесі игерілді. Тек үш об­лыста ғана шамалы игерілмеген қаржы бар. Оның да жұмыс жүргізу кестесінен кешігу сияқты бірқатар себептері бар. Алдағы уақытта аз­кем кемшіліктер түзеліп, тиісті межені бағындырамыз де­ген сенім мол.

– Енді бағдарламаның негізгі бағыттары бойынша атқарылған нәтижелі жұмыстарға тоқталсаңыз.

– Бағдарлама бес бағыттан тұратынын жақсы білесіздер. Әр бағыттың өз ерекшелігі бар. Мәселен, бірінші бағыт «Халықтың әлеуметтік әлсіз топтары үшін жалға берілетін тұрғын үй салу» деп аталады. Бұл бағытқа жыл сайын

республикалық бюджеттен 25 млрд теңге бөлінеді және ол қаржы өңірлерге 1,5 миллиард теңгеден тең таратылады. Осы бағыт аясында 2017 жылы өңірлерде са­тып алу құқығынсыз жалға берілетін 5391 пәтердің, яғни 288,7 мың шаршы метр тұрғын үйдің құрылысы бас талып, 2 620 пәтер пайдалануға берілді. Биыл бағдарламаның осы бағыты бо йынша 184,5 мың шаршы метр болатын тұрғын үй құрылысын жүргізу жоспарланып отыр. Бұл шамамен 3507 пәтер болады.

Ал екінші бағыт «Жеке тұрғын үй құрылысын дамыту» деп аталады. Бұл бағыт бойынша 70 мыңнан аса жер учаскесіне инженерлік коммуникация тартылды. Қанатқақты жоба бойынша 6 өңірде 1975 үйдің құрылысы бастал­ды. Биыл ол үйлердің құрылысы толық аяқталады деп жоспарлап отырмыз. Ал 2017 жылдың қорытындысы бойын­ша 164 үй пайдалануға берілді. Оның 124­і Ақтөбе облысының, 40 үй Қостанай облысының үлесінде.

Бағдарламаның үшінші бағыты «Тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесі арқылы кредиттік тұрғын үй салу» деп аталады. Бұл бағыт бойынша жергілікті атқарушы органдар 9010 пәтерді пайдалануға берді. Биыл өңірлерде 134,5 млрд теңгеге 1,1 млн шаршы метр (18 779 пәтер) тұрғын үй құрылысы жүргізіледі. Оның ішінде «Бәйтерек» ҰБХ» және «Самұрық­Қазына» ҰӘҚ» акционерлік қоғамдарынан алынып, қайта бөлінген 43,1 млрд теңге қаржы бар. «Бәйтерек

девелопмент» АҚ 7207 пәтерді тапсыр­ды. Бұл шамамен 278,2 мың шаршы метр тұрғын үй. Негізі 6570 пәтерді пайдалануға беру жоспарланған болатын. Яғни жоспар артығымен орындалды.

Төртінші бағыт «Жеке құрылыс салушыларды тұрғын үй салуға ынта­ландыру» деп аталады. Бағдарламаның бұл бағыты 2017 жылдың 2­тоқсанынан бастап іске асырылып жатыр. Жылдық жоспарға орай жеке құрылыс салушы­ларды 15 млрд теңге қаржымен субси­диялау мәселесі бойынша әкімдіктердің қарамағындағы өңірлік үйлестіруші кеңестер жалпы сомасы 38,9 млрд теңге болатын 29 жобаны субсидиялау тура­лы шешімді мақұлдады. Мұның жал­пы көлемі 450 мың шаршы метр. Биыл оның 50 мың шаршы метрін пайдалануға беру жоспарланып отыр. Құрылыс салушылардың кредиттерін субсидия­лау көрсеткіштері толық көлемде орын­далды.

Бесінші бағыт «Ипотекалық кре­дит берудің қолжетімділігін артты­ру» деп аталады. Бұл бағыт бойынша да қолға алынған жұмыстар мен алға қойылған жоспарлар жетерлік. Мәселен «Қазақстан ипотекалық компаниясы» АҚ екінші деңгейлі банктердің 16%­ға дейін беретін ипотекасының жылдық 6%­дық мөлшерлемесін субсидиялайды. Осылайша ипотекамен үй алатындардың ипотекалық ставкасы жылдық 10%­дан аспайтын болады. Бағдарламаның бұл бағыты да 2017 жылдың 2­тоқсанынан

бастап іске асырылуда. Бұл бағыт іске аса бастаған сәттен бері 14,2 млрд теңге сомасында субсидияланған қарыз алуға ниет білдірген 1388 өтініш қабылданып, оның ішінен 1317 өтініш мақұлданды. Бүгінгі таңда «Банк Центр Кредит», «Сбербанк», «АТФ Банк», «Банк ВТБ» сияқты 4 банк бағдарламаға белсенді түрде атсалысып жатқанын атап өткен жөн деп ойлаймын. Жалпы, негізгі бес бағыт бойынша атқарылып жатқан жұмыстардың көрсеткіштері осындай.

– Жеңіс Махмұдұлы, тұрғын үй құрылысына заманауи технология­ларды енгізу мәселесі де көтерілген еді. Құрылыс саласын осы тұрғыда жетілдірудің қандай жоспарлары бар?

– Сұрағыңыз өте орынды. Біз қай салада болсын озық технологияны пайдалануға тиіспіз. Өркениеттен, дамудан қалмауымыз керек. Қазіргі уақытта ғылым дамып, небір ұтымды әрі энергияны үнемдеудің жолда­рын қамтитын түрлі жетістіктер бар. Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша халыққа қолайлы жағдай жасау мақсатында заманауи технологияларды қолданумен, оларды интеллектуалдық басқару жүйелерімен жабдықтаумен бірге салынатын тұрғын үйлердің са­пасына талаптар артатын болады. Саннан сапаға мән беретін уақыт келді. Дамыған елдердің үлгілерін пайдалану арқылы құрылыстың сапасын арттыра­мыз және халықтың жайлы өмір сүруін қамтамасыз етеміз. Біз ескірген құрылыс нормалары мен ережелерінің орны­на еуро­кодтарды, құрылыс саласына ақпараттық үлгілеу технологияларын (BIM­технологиялар) енгізу бойынша ауқымды жұмыстар жүргізіп жатырмыз. Оның жемісін көретін күн де алыс емес.

Алдағы 15 жылда 1,5 млн отбасын тұрғын үймен қамтамасыз ету жос пар­ланғанын жақсы білесіздер. Мемле­кет басшысының Жолдауында жүк­телген міндеттерге сәйкес, 2030 жылы бір тұрғынға шаққанда тұрғын үймен қамтамасыз ету көрсеткішін 30 шаршы метрге дейін жеткізу қажет. Ол үшін құрылыс көлемін жыл сайын 8­10%­ға арттыруымыз керек. Осы аталған ауқымды істерді уақытында орындау жо­лында атқарар жұмыс аз емес және оған мемлекеттің де, сала мамандарының да әлеуеті жетеді.

– Әңгімеңізге рахмет.

ӘңгімелескенСейфолла ШАЙЫНҒАЗЫ,

«Егемен Қазақстан»

МЕМЛЕКЕТТІК МӘСЕЛЕ

Тұрғын үй құрылысында тоқтау болмайды

Ұлттық қор активтеріне қойылған шектеу алынды

–––––––––––––––––––––––––––2018 жылғы 23 қаңтарда Амстердам қаласы округтік соты Bank of New York Mellon банкінің кастодиандық сақтауындағы 22 млрд АҚШ дол-лары көлеміндегі Ұлттық қордың активтерінен шектеуді алып тастау жөніндегі Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің өтінішхатын қанағаттандырды. Бұл туралы Әділет министрлігінің баспасөз қызметі хабарлады. –––––––––––––––––––––––––––

Ая ӨМІРТАЙ,«Егемен Қазақстан»

Сот Ұлттық банктің және процесте үшінші тарап ретінде қатысқан Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің ұстанымын мойындап, Ұлттық қорға қол сұғылмайтынын мәлімдеді.

«Нидерландтың сот органдары бұдан бұрын Статиге қатысты дәл осы активтер­ге шектеу қоюдан бас тартқан болатын. Стати бұл фактілерді жасыра отырып, сотты жаңылыстырған. Сонымен қатар сот Статидің қазақстандық тараптың сот шығындарын өтеуді ұйғарды. Бельгияның сот органдары да осындай алдын ала шек­теу қойды. Оған шағым жасау жөніндегі жұмыс белгіленген тәртіпте жалғасуда», деп хабарлайды Әділет министрлігінің баспасөз қызметі.

Еске сала кетсек, аз уақыт бұрын Мол­дова кәсіпкері Анатолий Стати мен оның компанияларының Қазақстан Үкіме­тінің үстінен түсірген шағымы негізін де америкалық BNY Mellon банкі Ұлт тық қордың шетелде сақталған активтерін бұғаттаған болатын. Ұлттық банк төр­ағасы Данияр Ақышев Ұлттық қор актив­тері заңсыз бұғатталғанын әрі мәселенің жуық арада шешілетінін айтқан еді.

Абай АСАНКЕЛДІҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

Жиынға Мәжіліс депутаттары, минис тр лік өкілдері, жоғары оқу орын­дарының ректорлары мен өңірлік кәсіп одақ бірлестіктерінің басшылары қатысты. Форумды Қазақстан Респуб­ликасының Кәсіподақтар федерациясы ұйымдастырды.

Форумда кәсіподақтар федерация­сының төрағасы Бақытжан Әбдірайым Жолдаудың негізгі ережелері мен тезистері кәсіподақтардың қызметімен тікелей байланысты екендігін атап

өтті. «Кәсіподақтардың қызметін түбе­гей лі реформалау мақсатында орташа мерзімді кезеңге федерацияны жаңғыр­тудың жол картасы әзірленді. Бұл өз кезегінде Қазақстандағы кәсіп одақтар қозғалысына жаңа леп беруі тиіс», деді Б.Әбдірайым.

Салалық білім және ғылым қызмет­керлері кәсіподағының төрағасы Майра Амантаева биылғы Жолдауда ұстаз дар­дың құқығын қорғау қажеттігін түсіну, олардың білім алу деңгейін арттыру, ұстаздар мен ғалымдардың әлеуметтік­экономикалық әлеуетіне жәрдемдесу мәселелері көтерілгенін сөз етті.

«Президенттің Қазақстан халқына арнаған Жолдауында 10 міндет ай­тылды. Соның 7­ші міндеті білім сала сының қызметкерлеріне арналды. Жалпы, осы 10 міндеттің жүзеге асуы­ның өзі білім саласына, яғни кадр­лардың білікті болуына, қазіргі заман талабына төтеп бере алатын маман дайын дауға және солардың еңбегіне байланысты. Биылғы Жолдау білім саласы қызметкерлеріне үлкен міндет жүктеп отыр», деді М.Амантаева.

Форум барысында көтерілген мәсе­ле лердің бірқатары Кәсіподақтар фе­дерациясы әзірлеген жол картасына енгізілді. Осы құжатта әлеуметтік әділдік және әріптестік қағидаларын да­мыту, әлеуметтік­еңбек қатынастарын арт тыру, кәсіподақтарды күшейту және нығайту үшін нақты міндеттер айқын­далған. Жол картасы еліміздегі құқық­тық жаппай оқудың бірыңғай жүйесін

құруды, Республикалық үшжақты комиссия жұмысын жаңғыртуды, бекітілген ұжымдық шарттардың сапасы мен мөлшерін арттыруды қарастырады.

Қазақстанның кәсіподақтары жұмыс берушілермен тығыз қарым­қатынас орнату арқылы жұмыс орындарының сақталуын қамтамасыз етіп отыр. Қазіргі таңда жұмыс орындарын сақтау жөнінде 115 134 меморандум бекітілген. Бұл еліміз бойынша 2,8 миллион еңбеккерді қамтиды.

Форум аясында облыстардағы білім және ғылым қызметкерлері кәсіподақ­тарының төрағалары сөз сөйледі. Кез десуге қатысушылар Нұрсұлтан Назарбаев тың «Төртінші өнеркәсіптік рево люция жағдайындағы дамудың жаңа мүм кіндіктері» Жолдауында айтыл ған міндеттердің маңыздылығын сөз етті.

Жаңғырудың жол картасы әзірленді

Қазақстан Республикасының бюд­жет тік жүйесі дамуының заманауи кезеңі бағ дарламалық­мақсаттық жүйесін енгі­зу арқылы бюджеттік шығыстардың тиім ділігін арттыру болып табылатын «шығыстарды басқару» үлгісінен «нәти­жені басқару» үлгісіне ауысуымен си­патталады.

Аталған әдіс бюджеттік ресурстарды қоғамдық маңызды нәтижелерге жетуге бағытталған қажеттілік қана емес, мо­ниторинг жүргізе отырып, белгіленген соңғы мақсаттарға жетуді бақылауға да мүмкіндік береді.

Мақсатты бағдарламаларды іске асыру үшін бюджеттік шығыстардың тиімділігін үнемі бағалау Үкімет пен жергілікті атқарушы органдардың алдына қойылған міндеттерді орын­дау, бюджеттік үрдістің айқындық деңгейін жақсарту, сондай­ақ жұмсалған бюджеттік ресурстардың мақсатын, көлемі мен нәтижелердің ақпараттық қолжетімділігін (әрбір адамға түсінікті түрде) қамтамасыз ету үшін қажет.

Елбасының «Қазақстан­2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауына сәйкес тиімділіктің басты критерийі – біздің салымымыздың қайтарым деңгейі.

Бүгінде мемлекеттік қаржыға бас­ты талап – бюджеттік шығыстардың тиімділігі. Өз кезіндегі мемлекеттік

шығыстардың қауырт өсуі еліміздің бұрынғы көптеген маңызды салаларының қызметін жеткіліксіз қаржыландыруды өтеу қажеттілігімен дәлелденді. Бірақ қазіргі кезде туындаған мәселелердің ор­нын бюджеттік қаражатты бөлу ағыны­мен толтыруға болмайды. Еліміздің барлық қызмет саласында бірінші орын­да тиімді, әрбір бюджет теңгесінің нәтижелі жұмсалу критерийі болуы тиіс.

Дебиторлық берешектерді қыс қар­ту бойынша жұмыстар бюджет шығыс­тарының тиімділігін арттыруға бағыт­талуы тиіс. Әр жылда басталған бюджет­тік­инвестициялық жобалар әртүрлі се бептермен тоқтатылған немесе қар­жыландыру толық бөлінбеген, тіпті одан кейінгі жылдарда аталған объектілер бойынша қаражат бюджетке салынбаған.

Осының барлығы дебиторлық не­месе кредиторлық берешектің пайда болуына, объектінің консервациялану­ына, жобалау­сметалық құжаттаманың қымбаттауына, объектіні пайдалануға беру мерзімінің бұзылуына, соңғы нәтижеге жете алмауға, сайып кел­генде, бюджет қаражатының тиімсіз жұмсалуына әкеліп соғады.

Табыстың басты критерийі жоба­ларды уақытында аяқтау болып та­былады. Күн сайынғы кідіріс кірістің алынбаған белгілі бір сомасына қосылып, нәтижеге бағытталған бюджеттеуге жете

алмауға, тіпті аймақтағы әлеуметтік­экономикалық жағдайға да әсер етеді.

Тағы да маңызды сәттің бірі – бюджетті жоспарлау және сараптаманы, қаржылық­экономикалық негіздемені (ҚЭН), техникалық­экономикалық негіздемені (ТЭН) қалыптастыру сапа­сына әртүрлі деңгейдегі басшылардың тікелей жауапкершілігі қолданыстағы заңнамамен қарастырылмаған.

Елбасымыз экономикада мемлекеттің қатысуын неғұрлым азайтуға шақырған болатын. Ведомствоға қарасты ұйымдар көрсететін консалтингтік, сараптамалық қызметтер өздері беретін кеңестер мен қорытындылардың тиімділігіне бай­ланысты тексерілуі тиіс. Қаржылық­экономикалық есептеулер дұрыс жасал­маса, еліміз бен мемлекет бюджетіне келтірілетін зиян орасан болмақ. Оны бюджетті атқарудағы, атап айтқанда, мемлекеттік сатып алу тәртібі бойынша анықталған бұзушылықтармен салыс­тыру мүмкін емес. Ал негіздеменің бас­ты мақсаты – Үкіметке инвестициялық жобаларды басқаратын кірістер өлшемімен орны толтырылатын бюд­жет шығыстарын көрсету.

Заңнамада есептеулер мен басқа негіздемелердің дұрыс жасалуына, сон­дай­ақ нақты негіздемелерге сай құрылыс бойынша жобалар, ұқсас жобалардың іске асырылуына барлық қатысушыларға әкімшілік және қылмыстық жауап кер­шілік қарастырылған жауапкершілік бо­луы тиіс. Бұл ретте декларациялар мен бастамалар емес, бюджеттік инвес ти­циялардың нәтижесі мен қорытындысы маңызды болуы қажет.

Заманауи мемлекетіміздің «100 нақты қадам» бес институттық реформасының «Есеп беретін мемлекетті қалыптастыру» V тарауын іске асыру шеңберінде Қазақстан Республикасында барлық аза­маттар үшін қолжетімділігі заңнамамен қорғалатын, мемлекеттік құпия және ақпараттан басқа, мемлекеттік орган­дардың иелігіндегі әртүрлі ақпарат ты алуға мүмкіндік беретін «Ашық үкімет» құру қарастырылған.

Бүгінде бюджеттік инвестицияның нәтижесі бойынша бюджеттік несиелен­діруде, мемлекет қарызы мен мемле кеттік кепілдіктерде тікелей де, квазимем­лекеттік сектор субъектілерінің жарғы­лық капиталына қатысу түрінде де жет­кілікті айқындылық жоқ.

Барлық мемлекеттік органдар мен квазимемлекеттік сектор субъектілері үшін бюджеттік инвестиция санының нәтижесін, мәселен керует­орындардың, оқушы лардың, зейнеткерлердің, авто­жолдар дың ұзақтығын, тамақтану шы­ғыс тары ның нормасын, дәрі­дәрмекпен қамта масыз ету және т.б. сандық және сапа лық көрсеткіштерімен жариялау үшін бірыңғай ақпараттық жүйе құру қажет.

Бюджеттің ашық болуы еліміздің экономикалық дамуына бірден­бір әсер ететін көптеген факторлардың бірі, осы орайда процестер мен ақпараттардың жасырын болуы мемлекеттік органдарда жемқорлықты тудырады деп есептейміз.

Рахат ТОҚБАЕВ,Астана қаласы бойынша

қазынашылық департаментінің басшысы

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Астанада «Кәсіподақ: жаңару мен жаңғыру жолында» атты республикалық форум өтті. Іс-шара Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты Жолдауын түсіндіру мақсатында ұйымдастырылды. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Негіздеме тиімділігі

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша 2017-2031 жылдарға арналған «Нұрлы жер» тұрғын үй құрылысы бағдарламасы әзірленген болатын. Жалпы, «Нұрлы жер» бағдарламасы бойынша 2031 жылға дейін 1,5 млн адам баспанаға қол жеткізетін болады. Олардың 500 мыңнан астамы таяу бес жылдың ішінде пәтер алады деп жоспарланған. Аталған бағдарлама аясында жеке тұрғын үй құрылысына 10 сотықтан 664 000 жер телімі берілуі тиіс. Ел азаматтары Қазақстан ипотекалық компаниясы мен Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі арқылы 35 000 арендалы баспана, 280 000 несиелік үй алады. 521 000 коммерциялық тұрғын үй ипотека бойынша беріледі. Бұл алдағы уақытта іске асырылуы тиіс нақты меже. «Нұрлы жер» бағдарламасы іске асырыла бастағаннан бері тура бір жыл уақыт өтті. Осы аралықта қандай іс тындырылды, қанша баспана ел игілігіне берілді, биылғы жоспарлар қандай деген сұрақтарға жауап алу үшін Инвестициялар және даму министрі Жеңіс ҚАСЫМБЕКПЕН әңгімелескен едік.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

4 26 ҚАҢТАР 2018 ЖЫЛЖОЛДАУ

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Елбасының жаңа Жолдауында адам капиталын дамыту ең маңызды бағыт болғандықтан, мен білім саласындағы негізгі міндеттер жайлы пікірімді ортаға салмақшымын. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Алматыда Елбасының «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты Қазақстан халқына Жолдауын жүзеге асыруға арналған қалалық актив жи-налысында Бауыржан Байбек «Алматыны дамытудың 50 драйвер жобасы» бастамасының қолға алынғандығын мәлімдеді. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Инфографиканы жасаған Амангелді ҚИЯС, «Егемен Қазақстан»

Ерсұлтан БЕКТҰРҒАНОВ,Парламент Мәжілісінің депутаты

Елбасы өзінің Жолдауында білім беру бағдарламасының жаңар­тылған мазмұны шеңберінде оқы­туға көшкен мұғалімдердің жала қы­сын 2018 жылғы 1 қаңтар дан бас тап 30%­ға көтеру міндетін белгіледі.

Бүгінгі күні Білім және ғы­лым министрлігі лауазымдық жал а қ ыны арттыру білім берудің бағ дар ламасының жаңартылған мазмұнына көшу кестесіне сәйкес жүргізіледі деп жоспарлауда. Алай­да лауазымдық жалақыны артты­ру тетіктерін әзірлеу барысында педагогикалық оқу жүктемесі жоқ қызметкерлердің жалақысына 30% үстемақы қосуды ескеруді жөн деп санаймын.

Жалақыны көтерудің тағы бір шарасы мұғалімдерді аттестат­таудың жаңа моделіне көшуде қарас тырылған. Нәтижесінде, мұ­ғалімдердің жалақысы біліктілігінің

расталуына байланысты тұтастай алғанда 30%­дан 50%­ға дейін өседі. Бұл мәселелерді жүйелі түр­де жүзеге асыру мақсатында білік­тілік тестілеу және аттестат тауды өткізу мерзімін қайта қара с тыру қажет. Сондықтан Білім және ғылым министрлігі педагог қыз­мет керлерді аттестаттаудың жаңа жүйесінің жобасын әзірлегені жөн.

Сонымен қатар мәселенің әлеу­меттік маңыздылығына байланыс­ты 2018 жылғы республикалық бюд жеттің бірінші нақтылауын өт­кізуді тездету қажет деп санаймын.

Тағы бір айта кететін жайт, Елбасы, біздегі оқушылардың жүктемесі ТМД елдерінің ішінде ең жоғары болып отырғанын және Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы елдеріне қара­ғанда да көп екенін ескеріп, оны төмендетуді тапсырды.

Қазіргі таңда мектеп оқушы­сының апталық оқу жүктемесін азай­ту бес күндік оқу аптасына кедергісіз көшуге мүмкіндік бе ре тіні сөзсіз.

Осы бағыттағы жұмыс барысында мектепте оқы тылатын негізгі пәндер бағдар ла маларының мазмұны­ның қыс қармауына, оқушылардың білім сапасының төмендеуіне жол бермеу мәселелерін Білім және ғылым министрлігі басты назарға алуы тиіс. Бұл ретте, оқушылардың оқу жүктемесі қысқарған кезде мұғалім санының да қысқаратынды­ғын ескерген жөн. Сонымен қатар мұғалімнің жаңа заман талабына сай шығармашылықпен жұмыс істеуіне барынша мүмкіндік беру үшін және олардың жауапкершілігінің арту­ын ескере отырып, «Білім туралы» заңның 52­бабында көрсетілген 18 сағаттық мұғалім жүктемесін азайтып, заңға тиісті өзгерістер енгізу қажет немесе осы норманы заңнан алып Үкіметтің білім беру саласындағы құзыретіне беруді жөн деп есептеймін.

Сонымен қатар мектеп бітіру­шілерінің жалпы білім беретін пәндер бойынша оқу нәтижелерін отандық жоғары оқу орындарын­да тану және орта білім деңгейі мен жоғары білім беру деңгейі­нің сабақтастығын қарастыру қажет. Осы мәселенің барлығы мұғалімнің мәртебесін арттыруға

және педагогтарды өздерін ұдайы жетілдіруге ынталандыратын бір­ден­бір құрал екендігі айқын.

Сондай­ақ жоғары білім беру мәселесі де Елбасының ұдайы наза­рында. Жолдауда атап көрсетілген жоғары оқу орындарының акаде­мия лық еркіндігін заңнамалық тұрғы дан бекіту мәселесінің маңы­зы зор деп санаймын.

Қазір Парламент Мәжілісіндегі жұмыс тобы еліміздегі «Жоғары оқу орындарының академиялық және басқару дербестігін кеңейту мәселелері туралы» заң жобасын қарастыру үстінде. «100 нақ ты қадам» Ұлт жоспарының 78­қа да­мына сәйкес, Назарбаев универ­ситетінің тәжірибесі негізінде ЖОО­ның академиялық және өзін өзі басқаруын кеңейту, сонымен қатар халықаралық тәжірибеге сәйкес жекеменшік жоғары оқу орын дарын коммер циялық емес ұйым дарға ауыс тыру мәселесі көзделген.

Заң жобасы қабылданғаннан кейін жоғары оқу орындарының академиялық еркіндігі халықаралық акредиттеу органдарының талапта­рына сай келетін білім берудің жаңа бағдарламаларын сапалы жасауға қолайлы мүмкіндік береді.

Мира БАЙБЕК, «Егемен Қазақстан»

Қала әкімі Жолдаудағы экономи­калық өсім мен азаматтар дың тұ р­мыстық жағдайын жақсарту, адами капиталды дамыту, мемлекеттік басқару тиімділігін арттыру сын­ды үш маңызды мәселені шешуді алға міндет етіп қойғанын атап өтті.

«Елбасының биылғы Жол­дауын да белгіленген 10 нақты мін дет еліміздің әлемдік төртінші өнеркәсіптік революция дәуірінде жаңа технологиялық дамудан қалыс қалмаудың негізгі тетіктері сана­лады. Жаһанданудың түрлі сын­қатерлерін ұтымды еңсеріп қана қоймай, жаңа технологияларды қоғам өмірінде тиімді пайдала­на білу жеңімпаздар қатарынан табылудың даңғыл жолы. Мемлекет басшысының Жолдауын жүзеге асырудың жобалық қағидасы бой­ынша біз эконономиканың одан әрі дамуын және қала келбетінің оң өзгерісін қамтамасыз ететін «Алматыны дамытудың 50 драй­вер жобасы» туралы бастаманы қолға алдық. Әрбір жоба бойын­ша нақтылы мерзімдер, орындау­шылар мен ресурстар анықталды. Әлеуметтік саладағы жобалар саны –30%, көлік саласында – төрттен бірі, энергетика мен абат­тандыру бойынша 10% болып отыр. Бұлардың барлығы жобаның мақсаттары мен міндеттеріне сай келеді, сондықтан оларды міндетті түрде жүзеге асыру қажет», деген Б.Байбек 50 драйвердің ішіндегі маңыздысы – құны 180 миллиард теңгелік 41 жоба іске асырылып жатқан Индустриялық аймақты да­мыту екеніне тоқталды. Жобаларды жүзеге асыру барысында экспортқа

бейімделу, импортты алмастыру, қала экологиясы мен қауіпсіздігі үшін өндірісті қала сыртына шығару мәселелеріне жете назар ау­дарылатынын айтқан қала басшысы Елбасы тапсырмасы бойынша қала меншігіне берілген соң «Алматы» АЭА болып қайта құрылатын «Алатау» инновациялық техноло­гиялар паркі де бір драйверге ай­налатынын жеткізді. Әлеуетті са­лалар тізімін кеңейту жоспарланып, фармацевтика, өндірістік қорғаныс, машина жасау салалары бойынша жобалар қолға алынбақ.

«Мемлекет басшысы кәсіпорын­дардың энергияны тиімді әрі үнемді жұмсауына, қуат өндірушілердің экологиялық тұрғыда таза әрі тиім­ді жұмыс істеуіне қатысты та лап ­тарды күшейтуді тапсырды. Сон­дай­ақ шағын және орта биз несті көптеп тарта отырып, тұр мыс тық қатты қалдықтарды жою және қай­та өңдеудің заманға сай әдіс тері бо йынша нақты шешімдер қа был­дауға қатысты нақты тапсырма лар берілді. Біз қазірден­ақ «жасыл энер­гетикаға» көшу бойынша жұ мыс тар жүргізе бастадық», деді қала әкімі.

Ол бүгінде жеке сектордың 96 пайызы газға көшірілгенін, жыл аяғына дейін толық газбен қамтамасыз етілетінін, 2021 жылы Алматы агломерациясы айма­ғын дағы 4 мың жеке үй газдан­дырылатынын айта келіп, ЖЭО­1 жаңғыртылып жатқанын, тозығы жеткен қазандықтардың орны­на құны 35 млрд теңгеден асатын жаңа газ қазандықтары орнатыла­тынын, қазіргі уақытта «Самұрық­Энергомен» бірге ЖЭО­2 газға көшіруге қатысты техникалық эко ­но микалық негіздеме жасалып жат­қанын мәлімдеді.

Қала тұрғындарын қуантатын тағы бір жаңалық – экологиялық қоғамдық көліктердің көбейетіндігі. Қала әкімінің айтуынша, қазірдің өзінде автопарктердің 60 пайы­зы газбен жүретін автобустар мен троллейбустарға көшкен, 30 пай­ызы жаңартылған, 2 жаңа метро бекеті салынуда. Биыл мемлекет­жекеменшік әріптестігі қағидасы бойынша жеңіл рельсті көліктер құрылысы жобасын қолға алу жос­парланыпты.

Мегаполис басшысы қала эко­но микасын дамытуда көлік­ло гис ­тикалық инфрақұрылымды одан әрі жаңғыртудың маңызы зор еке­ніне тоқталды. Жүзеге асырылып жатқан ауқымды БАКАД жо басы Алматыны «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» жүйесіне енгізіп, қаланың көлік жүктемесін 10 па йыз ға азай­тады. Әуежайды жаңғыр ту да осы бағытты дамытуға ықпал етеді.

Қаладағы 38 жоғары оқу орны­ның ғылыми және білім беру әлеуеті инновация мен жаңа технологиялар мәселелерін шешуге жұмсалуы тиіс екенін де баса айтқан әкім «Алматыны дамытудың 50 драй­вер жобасы» бастамасына екі жаңа халықаралық мектеп құрылысы да енгенін, Оқушылар сарайы ба­засында кәсіпкерлік негіздеріне үйре тетін бизнес­инкубатор құры­латынын мәлімдеді.

«Адами капиталды дамытудың басты көрінісі – ұлт денсаулығы. Сондықтан аурудың алдын алуға жете назар аударылуы тиіс. Бұл ең алдымен, бастапқы диа­гностиканы дамыту және сала­матты өмір салтын насихаттау. Межелеп отырған драйверлерді іске асыру үшін алдағы үш жыл­да онкологиялық орталық, қазақ­жапон диагностикалық орталығы, ЭКО орталығы бар перзентхана, MountSinai халықаралық госпиталі сияқты 4 ірі медициналық нысан са­лынады», деген қала әкімі Жолдау­ды жүзеге асыруда цифр лан дыру көріністері мен Smartcity жобас ы­ның маңызына да тоқталып өтті.

Бүгінде Алматы – цифрланды­ру бойынша Қазақстан қалалары арасында көшбасшы, IT­өнімдер бойынша қала үлесі 50 пайызға жет­кен. Smartcity аясында қауіпсіздік, селдің алдын алу мониторингі, қоғам дық көлік, білім беру және ден сау лық сақтау салаларында циф р лы жобалар жүзеге асырыла бастаған.

Актив жиналысында Алматыны дамыту орталығының басшысы Жанна Төлегенова Индустрия 4.0 мен қазірдің өзінде жүзеге аса бастаған Смарт­Алматы жобала­ры туралы пікір білдірді. Оның айтуынша, қанатқақты режімде CISCO халықаралық компания­сымен бірігіп интеллектуалдық көлік жүйесі қолға алынып, тұрғын үй­коммуналдық шаруашылығы, қоғамдық қауіпсіздік, денсаулық сақтау, білім беру, мемлекеттік қызмет көрсету салаларында смарт­жобалар сәтті түрде іске асырыла бастаған.

Өз кезегінде №71 мектеп­лицей директоры С.Кулик Президенттің халыққа арнаған Жолдауындағы басты міндеттің бірі – қазақ тілін латын әліпбиіне көшіру екенін тілге тиек ете келе, «Әрине басқа графикаға көшкен кезде міндетті түрде тіл жаңарады. Ең алдымен, бұл заманауи технологиялар мен коммуникацияларды енгізуге, ХХІ ғасырдағы ғылым мен білім жүйелеріне қатысты болмақ. Латын графикасы барлық қолданыста мемлекеттік тілдің мәртебесін арттырады. Лингвистердің ай­туынша, осы жағдайда жаңа терминдерді, өзге сөздерді қазақ тіліне енгізу проблемасы жой­ылып, біз өз фонетикамызға ба­рынша жақындайтын бола ­мыз. Ал бұл «Рухани жаңғы ру» бағдарламасында айқын көр­сетіліп, Президент Жол дауын­да айтылғандай, Қазақ стан ның әлемдік білім кеңістігіне енуі болып табылады», деді.

АЛМАТЫ

Күләш ШӘМШИДИНОВА,«Назарбаев зияткерлік мектептері» ДББҰ басқарма төрайымы

Мемлекет басшысы өзі­нің Қазақстан халқына ар­нал ған Жолдауында елі­міздің ұстаздар қауымына аса маңызды міндеттерді жүк­теп, қандай бағытта жұ мыс жүргізілуі қажеттігін нақ ты атап өтті. Елбасы жаңа талап­қа сәйкес «Білім беру бағ дар­ламаларының негізгі басым­дығы үнемі өзгерістерге және жаңа білімді меңгеру қабі­летін дамытуға бейім болуы тиіс», деді.

Расында біздер күрделі де күрмеулі, сәт сайын өзгеріп, жаңаша жағдайлар мен та­лаптар туындатып отырған ғалам да өмір сүрудеміз. Бү­гін де балаларға жалаң база­лық білім беріп қою жет кі­ліксіз. Біліммен қатар функ­циялық сауаттылықты артты­ру мақсаты түнектегі «жарық жұлдыз» сынды біздің негізгі бағдаршамымыз болуы қа­ж ет. Бұл дегеніміз – оқушы бо йында анализ және син­тез жасау, өзін өзі бағалау, сыни ойлау және қорытынды жасай білу сияқты жоғары деңгейдегі машықтарды да­мыту. Осы тұрғыдан алып қарағанда Жолдаудың бар­лық он тармағы, оның ішін де «ақылды техно логия лар ды» дамыту, қар жы сек торын «қайта жаңғыр ту», кө лік­логистика инфра құры лымы­ның тиімділігін арттыру тар­мақтары тікелей немесе жа­нама түрде білім саласын құбылмалы әлемнің, сондай­ақ төртінші өнеркәсіптік ре­вол юция жағдайындағы даму­дың талаптарына сәй кес­тендіру қажеттігін көздейді.

Білім беру саласын жаңар­тылған мазмұнға көшіру ба­рысында алдымызда мынадай төрт міндет тұр. Біріншіден, тұрақты дамып отыру, оқы­тылып жатқан жалпы оқу бағ­дарламаларына талдау жасау. Екіншіден, бағалау жүйесін жетілдіру. Себебі бұл жаңа бағдарламаның қалай іске асып жатқанын және оның нәтижесін көрсететін бірден­бір дүние. Үшіншіден, мек­тептерде игілікті білім ор­тасын қалыптастыру: бала мектепте өзін еркін сезініп, ұстаздары мен құрбылары арасындағы қарым­қатынас мейлінше мейірімді болуы абзал. Соңғы төртінші талап, материалдық­техникалық ба­заны тиімді пайдалану. Бүкіл мектеп зертханалары мен инфрақұрылымдары бірлесіп, пәндерді оқыту мен бала­ны дамытуда барлығы ортақ шығармашылық зертханаға әрі ортақ шығармашылық дамыту орталығына айналып, жұмыла жұмыс атқаруы тиіс.

Президент жас ұрпақты ғы лыми­зерттеу және ө нді­ріс тік технологиялар жұ­мыс тарына тартудың ма­ңыз дылығын атап өтт і .

Балалар үшін жаңа техно­логиялар қолжетімді болуы керек. Оқу бағдарламасы әрдайым элективті курстар­мен толықтырылып отыруы қажет­ақ. Егер мектептен тыс ұйымдар робот­техника ка бинеттерімен, 3D принтер­лермен және басқа да техни­калармен қамтамасыз етілсе, ертең мектептегі білім сапа­сы да дамиды, себебі балада оқуға деген қызығушылық жұмысты техникада өз қолы­мен жасау және бағдар лама­лар құрастыру барысында оянады.

Жолдаудың жет інші ба ғы тында ұстаздардың б іліктілігін арттыру туралы, осы ған байланысты педагоги­калық жоғары оқу орында­рына мамандарды әзірлеу жүйесін толықтай қайта қарау туралы мәселе айтылған. Бұл өте өзекті мәселе, себебі білім саласындағы негізгі тірек – өз ісін, балалардың психоло­гиясы мен жас ерекшелігін және оқыту методикасы мен технологиясын меңгерген мұғалім. Президент оқыту­шы лардың жалақысы мұға­лімнің біліктілігіне сәйкес төленетіндігін айтты, сол се­бепті қазір білім жүйесінде ұлт тық біліктілік тестіне да­йындық басталып кетті. Бұл жағымды жаңалық мұға­лімдерге бұдан әрі өзін өзі дамытып отыруға жол аша­тын болды.

Назарбаев зияткерлік мек теп терінің миссиясы – үз дік қазақстандық дәстүр­лер мен халықаралық тәжі ри ­беге негізделген білім беру ­дің инновациялық жүйе сін әзірлеу және өзіндік тә жі рибені еліміздің жалпы бі лім беру жүйесіне тарату. Басқа сөзбен айтқанда, біз дің мектептер – тәжірибе ала ңы. Мемлекет басшысы зият керлік мектептер білім ж ү йе сіне жаңа стандарт­тарды енгізуге көмектесетін, өңір лердегі негізгі әдістемелік ор та лыққа айналуы керектігін тап сыр ды. Бүгінде олар шын мә нін де көпшілікке бағыт­бағ дар беретін әдістемелік ор та лыққа айналды: біз Назарбаев зияткерлік мектеп­те рінде бағдарламалар әзір леп, оларды түсіндру бо йынша еліміздің түкпір­түк пірін дегі мұғалімдерге арнап көп теген семинар өткізудеміз. Біз де жаңа технологиялардың ар­қа сында онлайн­режімдегі жү йе лік­әдістемелік кешен жұ мыс істейді. «Назарбаев зият кер лік мектептері» ДББҰ жа ны нан ашылған білім беру ре сурсы, педагогикалық ше­бер лік, педагогикалық өл­шем дер, білім беру бағдар­ла ма лары орталықтары елі­міз дің ұстаздарына тұрақты көмектесіп, қолдау білдіріп отырады.

Президент Жолдауы елі­міз дің ұстаздар қауымына беріл ген карт­бланш деп есеп­теймін, яғни Жолдау басым­дығы білімде деп білемін. Осы мүмкіндікті пайдаланып, оқу процесіне білім берудің жаңа мазмұнын енгізуіміз қажет.

Сәбит ДОСАНОВ,Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, жазушы

Елбасының жыл сайынғы Қазақстан халқына Жолдауы – ел өміріндегі елеулі оқиға. «Бұл ән бұрынғы әннен өзгерек» деп Шәкәрім қажы айтқандай, биылғы Жолдаудың – жөні бөлек, жолы басқа. Олай дейтініміз, заманауи технологиялар өзгеріске ұшырап, жаһандық ілгерілеушіліктер өзімен бірге сын­қатерлерді де ала келуде. Әлемді алқымынан алар дағдарыстардың қаупі де аса зор. Қарқынды жүріп жатқан жаһандану да ұлт алдына аса күрделі міндеттер қойып отыр. Осындай сын кезеңде келешек­те болуы әбден ықтимал қиын­дықтардың алдын алып, оны ең­серудің адастырмас ақ жолын көрсеткен, терең ойлы, текті сөз!... Бұл – Жолдау көрегендіктің тағы бір көркем де кермиық, керемет көрінісі!...

«Төртінші өнеркәсіптік ре­волюция жағдайындағы даму­дың жаңа мүмкіндіктері» Ел басы Жолдауында тайға таңба бас­қандай ап­айқын көрініп тұр. Бұл Жолдаудың әр бөлімі, әр абзацы ғана емес, әр жолы – «Мәңгілік Елге» алып баратын «Нұрлы жол».

Бұл жолғы Жолдауда бұ­рын айтылмаған өзекті, өткір мә селелер алшы түсер сақаға

құйылған қорғасындай көкейге қона кетеді. Бір ғана мысал, Елбасы алға қойған жетін­ші міндет: «Адами капитал – жаңғыру негізі». Қазақстанның ең басты байлығы – алтыны, мұнайы, газы ғана емес, жаңарған өмірге сай жаңа сападағы білімді, еңбекқор халқы.

Ел бастаған көсемі – ке­мел ойлы кемеңгер, халқы ел сүйсінген еңбеккер болса, ең­серілмес қиындық, алынбас асу жоқ. Бүгіні – нұрлы, келешегі – кемел Қазақстан соның айқын айғағы!

Президент ерекше мән беріп отырған «адами капитал» жайлы айтсақ, кез келген мемлекеттің үш алып тірегі бар. Олар: жерасты байлығы, өндіріс орындары мен адам капиталы. Осы үш алыптың негізгісі – Елбасы Жолдауында айтылған «адами капитал». Осы тұста, Билл Гейтстің: «Біз баюды мақсат етіп бар күшті байлыққа жұмсадық. Нәтижесінде, ада­ми құндылықтардан айырылып қалдық», – деген сөзі қалам ұшы­на оралып тұр. Президент Жол­дауының әр жолы ерен еңбекке жұмылдырып, жігеріңді жанып, рухыңды асқақтатады.

Бір сөзбен айтсақ, биылғы Жолдау – өткен жолдауларды мүлде қайталамайтын жаңа ой­ларға толы, өзгеше Жолдау!..

Елбасы Жолдауы – ел өмі­ріндегі елеулі оқиға.

Елбасы Жолдауы – ел өміріндегі елеулі оқиға

Білім берудің сапасын арттырады

Алматы келбеті айрықша өзгереді

Биылғы басымдық – білімде

26 ҚАҢТАР 2018 ЖЫЛ 5

––––––––––––––––––––––Қызыл империяның, оның бас идеологы Коммунистік п а р т и я н ы ң а й д а р ы н а н жел есіп тұрған кезде де, тілімізден, дінімізден, салты­мыз дан, тарихымыздан ай­ырыла жаздаған заманда да хал қы мыз дан шыққан атақты қайраткерлеріміздің мерейтойлары алдымен астанамыздың төрінде, одан соң туған жерінде өтіп жа­татын.––––––––––––––––––––––

РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ

Мырзатай ЖОЛДАСБЕКОВ

Бүгінде тұлғаларымыздың мерей-тойларын тек туған жерінде өткізу әдетке айналып барады: Абылайдың тойы – Көкшетауда, Төле бидің тойы – Оңтүстік өңірде, Қаздауысты Қазыбек бидің тойы – Қарағандыда, Абайдың тойы – Семейде, Сүйінбай мен Жам былдың тойы Жетісуда өтті. Сөй тіп асылдарымыз өздерінің ту ған жерлеріне, еліне қарай жік­теле бастады. Осылай жалғаса бер-се, бұл түбінде қазақты бөлуге апа-рып соға ма деп қорқамын. Елдің тізгінін ұстап отырған азаматтар мұны ескергендері жөн. Біз ендігі жерде: «Қазақ Үш жүзге бөлінбейді, Үш жүзден құралады» деп өмір сүруіміз керек.

Өткен жылы Елбасының «Бола­шаққа бағдар: рухани жаң ғыру» дейтін мақаласы жария лан ды. Тари хи мақала. Автор көптен бері кө кей імізде жүрген, үнемі айтып та келе жатқан ұлттық болмыс, рух жаңғыруы, елдің келешегі туралы күрделі, тағдырлы мәселелерді терең толғады. Осыған орай еліміз­де рухани орталықтар ашылып, ту ған жер, Отанымыздың киелі, қа сиетті жерлерін, тарихы мызды, мәде ни етіміз бен дәстүрі міз ді қай­та жаңғыртатын пәрменді жұмыс бас талды.

Десе де, әлі де ойландыра-тын, толғандыратын мәселелер аз емес: ақылға сыймайтын шоулар, жөн­жосықсыз тойлар көбейіп ба-рады. Ән өнерінің, оның ішінде қазақ эстрадасының да қайда кетіп бара жатқаны белгісіз. Бүгінгі композитор дегендеріміздің көбі өзге елдердің әнін ұрлауға көшті. Соның салдарынан қазақ әні өзі­нің табиғатынан, болмысынан, ырғағынан айырылып барады. Ата­бабасына арнап мешіт салу етек алды. Оның есесіне еліне сөзі ем болған, халқының санасына нұр құйған, жүрегіне нәр берген, қазаққа қалтқысыз қызмет еткен ұлыларымыздың көбі әлі елен-бей, атаусыз қалып, басқан іздері білінбей барады. Өкініші, бүгінгі ұрпақ оларды ұмыта бастады. Солардың ішінде Досжан хазірет пен Майлықожа ақын да бар.

Досжан Қашақұлы Ақтөбе облысы, Ойыл өңірі, Қарақамыс (Көкжар) деген жерде 1815 жылы дүниеге келеді, тегі – Жетіру тайпасының ноқтағасы Табыннан, Кіші жүздің пірі болған, Меккеге үш рет барған.

Әкесі Қашақ молда сабырлы, ақылды, білімді, қадірлі кісі болған екен. Досжан он бес жасқа дейін әкесінің қолында оқып, сауатын ашып, кейін Қарғалыда медресе бітіріп, Ойылдағы аулына келіп бала оқытады.

Қазақтың атақты шайыры Әбубәкір Кердерінің «Табын Дос­жан хазіретті жоқтап айтқаны» дей­тін ұзақ жырында Қашақ мол даның да, Досжан хазіреттің де бол мысы, қасиеттері кең жырлана ды.

– Дүниеде бір нәрсеге мұқтаж болмай,

Дәреже, бақыт, ғылым бітті тегіс,

немесе Досеке пірі болды Кіші жүздің,Раушан нұры болды түсіміздің,

– дейді ақын.Досжан хазірет Меккеге қажы­

лық қа алғаш рет 1858 жылы бар­ған. Мұның дерегін Әбубәкір

Кердерінің жоқтау жырынан да, Мәшһүр­Жүсіптің «Қазақ шежіресі» дейтін кітабынан да оқимыз. Әрхам Кәкітайұлының жазуына қарағанда со жолы Дос­жан хазірет, Құнанбай қажы, Мырқы, Аңдамас дейтін кісілер жиналып:

– Біз осында құдай жолы деп келдік. Қаражатымыз бар. Қара­жаты жоқ кісілер келсе қайда жата­ды, қазаққа арнап тәкия (қонақүй) салайық, – деп пәтуаласып, үш жүз кісілік тәкия салған екен. Сөй­тіп оның маңдайшасына «Қазақ Құнан бай тәкиясы» деп жаз дырған екен.

Үшінші рет қажылыққа барған­да Құнанбай қажы:

– Д о с ж а н н ы ң е ң б е г і д е көбірек сіңді, қаржысы да көбі­рек жұм сал ды . Сондықтан тәкия ны сол кісі нің атымен атау керек, – деп, маң дайшасына «Досжан тәкиясы» деп жазды-рады. Осыдан қазақ арасында: «Шіркін, бар қазаққа Құнанбай мен Досжанның достығын берер ме еді» дейтін сөз қалған екен.

1872 жылы (әлде 1870 ж.) Досжан хазірет Меккеге қажы­лық қа екінші рет барады, Медине­ге зиярат етіп қайтады. Бұл жо­лы Жәңгірханның ұлы генерал Ғұбайдулла Шыңғысханмен, Құнан бай Өскенбайұлымен бірге бола ды. Бұл жайында біраз дерек Шә кәрім қажының «Түрік, қазақ­қыр ғыз һәм хандар шежіресі» дей­тін кітабында кездеседі.

Осы жолғы сапардан оралған соң Досжан хазірет Шұбарқұдыққа, Ойылдың бір саласы Шилісудың бойына көшіп келіп, өз қаражатына зәулім, керемет, айшықты, мұна­ра лы, алыстан көз тартатын бес мың кісілік мешіт, мінәжат үйін, 150 орындық медресе салдырады. Мешіттің қабырғалары құраннан, хадистен алынған әдемі қия жазу-лармен нақышталады. Кірпіштерін биенің, түйенің сүтіне илепті. Жұртшылық бұл мешітті «Ақши мешіті» деп атайды.

Ғажайып нақыштары әрбір түрмен,

Жазулы аят, хадис, қызыл сыр мен.

Көргенде тәнің балқып,сүйек еріп,

Толғандай мұсылманның көңілі бүрмен, – деп жырлайды Әбубәкір Кердері.

Досжан хазірет, осылай, қалың елдің батасын алып, жұртты иман-дай ұйытады.

Досжан хазірет дәулетті адам болған. Оны Әбубәкірдің:

– Салтанат, бақыт, дәулет бірдей қонып,

Келісіп біреуіне бірі ұласты – дейтін сөзінен де аңғарамыз.

Ақши мешіті сол заманда Ұлы Даланың діни­ағартушылық, ру-ханият орталықтарының бірі бо-лыпты. Осы мешіттен әр кезеңде қазақ даласына нұр құйып, сәуле шашқан, небір ахундар, қажылар, мақсымдар, халфелер, хазіреттер шығады.

1874 жылы Досжан хазірет қажы сапарына үшінші рет шыға­ды. Бұл жолы Мәшһүр­Жүсіп пен бірге барған.

Қажылықтан оралып, өзінің Шилісудағы қонысына келген сәтін Әбубәкір Кердері былай су­рет тейді:

– Қазаны сахуаттың беті қайнап,

Миуа тұр екен дәрхат күндей жайнап.

Өзінің кең жайына келіп жетті,Қаз ұшып, мамыр қонған,

бұлбұл сайрап.Жырда әрі қарай хазіреттің

бақтағы алпыс екі түрлі құлпырған миуасы, жайқалған орманы сурет­те леді. Хиуадан алма, жүзім алдырып еккен; күріш салып, шәй плантациясын ұстаған. Иісі аңқыған шырын қауын, арша, қызыл ағаш, терек, қарағай, жиде ағаштары төгіліп, мәуелеп тұр екен. Бақтың аумағы он шақырым болған. Қалың тоғайдың арасына жұрт демалатын қарағайдан үй де салдырған.

Әбубәкір Кердері хазіретті асыл сөзді, кең көкірек, орта бой-лы, терең ойлы, жұмсақ мінезді, сабырлы, берекелі, дәулетті, құдай жо лында көп еңбек еткен, дұш­панға пәле ойламаған, бұ қа раға сөзі ем болған; сабырда – хазіреті Аюбқа, мақамда – Дәуітке ұқсас, пиғылда – Расулымдай жайлы, дәулетте – хақ Сүлеймендей салта-натты болған деп суреттейді.

Досжан хазірет 1890 жылы

дүние ден өтеді. Алты алаш бұршақ­таған көзін сүртіп, дұға қылады. Аяқ жетер жерден топырақ салуға ынтызар боп келген жамағатта есеп болмапты. Жер қайысыпты. Жаназаға бес мың адам ұйыпты. Соңында қалған малын халыққа үлестіріп беріпті. Сонда жан ба-сына бір қойдан тиіпті.

Хазіреттің ұрпақтарының дені ата жолын қуады, қажы, хазірет атанады; мешіт, медресе ұстайды, имам болады. Амал не, кеңес дәуірінде олардың басына нәубет келіп – атылады, сотталады, ай-далады.

Бертінде Швейцария банк­терінің бірі баяғы Мекке, Медине­дегі хазіреттің тәкиясынан түс­кен қаржысын бермек боп мұра­герлерін іздестіргенде, жарық тық­тың немере­шөберелері ақшадан ат­тонын алып қашыпты.

Қазақтан шыққан заманының аса ірі қайраткері Досжан Қаша қ ­ ұлы ның артында өнегелі ісі, пәтуалы сөзі, жарқын ізі, биік пара-сат, кісілікті жолы қалды. Ол кісінің мек тебінен талай қазақ жастары оқып, тәлім, білім алды. Солардың ішінен атағы елге кең жайылған Халел Досмұхамедовті, Сағитжан Қаратаевты, Сәтқали Құтқожинді, Сағындық және Аққағаз Дос­жанов тарды, Құдайберген Жұба­нов ты, Ғұмар Есенқұловты, Жиен­ға ли Тілепбергеновті атасақ та жеткілікті.

Хазіреттің өз кіндігінен тараған ұрпағы бүгінде екі жүз түтіннен асатын көрінеді.

Ақтөбе өңіріндегі Шұбар­құдықтан үш шақырым жердегі Шибұлақ мешітінің жанындағы Досжан хазіреттің бейітіне ел бүгін де ағылуда. Құран оқиды, садақа береді. Зиратының басына түнеп, тілейді, аруағына сыйына-ды. Қалың ел жиылып, хазіретке 2000 жылы (қайтыс бол ғанына 110 жыл толғанда), 2015 жы лы (туғанына 200 жыл толғанда) ас беріп, Ақшидегі мешіттің орнын ай қындап, сол мешітті қалпына кел тіру, басына кесене тұрғызу жөнін де пәтуаласқан екен. Осы ша-ралар жүзеге асса, әрі Ақтөбедегі орталық мешітке және облыстағы кейбір руханият нысандарына ғұламаның есімі берілсе құба­құп болар еді. Сонда ұлтына мінсіз қызмет еткен бабамыздың рухы алдындағы парыз да өтелер еді.

«Аруақ риза болмай, тірі бай-ымайды» деген сөз бар қазақта. Осы бір игілікті іске еліміздің ұлт жанды азаматы, жүрген жерін кө гертіп жүретін қадірлі інім, облыс әкімі Бердібек Сапарбаев өзі мұрындық болса дұрыс бо-лар еді.

Енді б ірер сөз Оңтүстік Қазақстан облысы, Отырар ауда-нына қарасты Қожатоғай деген жерде туып­өскен Майлықожа Сұлтан қожаұлы жайында. Майлы­қожаны қазаққа түсіндіріп жату артық болар еді.

Майлықожа – қазақ жырының өрісін кеңейткен, мәртебесін өсір­ген, терменің, мысал өлең дердің бағын жандырған, өсиетімен, на­қыл сөздерімен қалың елді тәрбие­ле ген ұлы ақын.

Қаздай қалқып ерінбей, Өлең тердім жасымнан.Майкөт ақын, Құлмамбет,Орын берді қасынан.Майлықожа, Құлыншақ,Пірім еді бас ұрған.Айтқандары нұсқа еді,Жаралған сөзі асылдан, – дейді

кемеңгер Жамбыл.Майлықожаның кім екенін

бұдан асырып айту мүмкін емес шығар.

Өкініші, Майлықожаның атын­д а Шымкент қаласындағы кіш ­кене көшеден басқа ештеңе жоқ көрінеді. Ұлы ақынның есі мін мәңгі есте қалдыратын тиіс ті шешімдерді облыс әкімі, қа дір лі інім Жансейіт Түймебаев қабыл­дайды, сөйтіп қалың елді риза қы­лады деп сенемін.

Асылдар неге еленбейді?(Сөз Досжан хазірет және Майлықожа ақын жайында)

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Кеңес одағы тұсында жылы мәжбүрлеп енгізілген тіл саясатынан құтылып, ана тілімізді халықаралық деңгейдегі тілдер қатарына енгізетін уақыт келді. Сөз жоқ, қазақ әліпбиін латын графикасына көшірудің терең логикасы бар, ол заманауи технологиялық ортаның, коммуникацияның, ғылыми және білім беру үдерісінің ерекшеліктеріне байланысты. Сонымен қатар интернет жүйесінде үстемдік латын графикасында, ұялы байланыстағы хабарламалардың көбі осы таңбамен жазылуда.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Әліпбилік жазу – жеке дыбыстарды бейнелейтін және сол арқылы тілдегі сөздердің дыбыстық мағынасын беретін жаз ба таңбалар жүйесі. Таңбалар жүйе­сінің жеңіл, тілге орамды болуы, таң­балардың қазақ тіліне тән дыбыс тар­ды қамтамасыз етуі, осы гра фикада жа зылған шығармалардың бас қа тіл­дерге компьютерлік аудару ерек ше лігі, жазудағы ықшамдылығы мен ың ғай­лылығы жаңа әліпбиге өтудегі бас ты мәселе болып, халықаралық жауап­кер шілікке тіреледі, яғни әліпбиді

графикалық үйлестіру қажет. Латын әріп тері орыс, араб әріптеріне қарағанда жұм сақ, әрі оралымды, қазақ фонетикасы­на жақын.

Екінші ұмытуға болмайтын мәселе – қазақ тілі туыстас түркі тілдері тобына кі реді. Түркі халықтары – әдет­ғұрып, салт­сана, тілдері ұқсас туысқан, ежелгі замандағы этнос. Түркі тілдері өзара ту-ыстас болғандықтан, олардың бір­біріне жақындықтары, ортақ қасиеттері мол. Түркі тілдерінің туыстастығы олардың лексикалық құрамынан, фонетикалық

(дыбыстық) жүйесінен, грамматикалық құрылысынан байқалады. Көптеген сөздер түркі тілдеріне ортақ болып келеді.

Туыстас түркі тілдерінің фонети­ка лық (дыбыстық) ерекшелігі – транс­ли терациялық топта екендігі, яғни сөз қалай айтылса, солай жазылады, қалай жазылса, солай айтылады. Көп тілдер, мәселен, ағылшын тілі транскрипциялық топқа кіреді, яғни айтылуы мен жазы-луы сәйкес емес. Мәселен, ағылшын жазушысы Вальтер Скоттың «Айвенго» романының жазылуы «Ivangoe», тікелей оқысақ «Ивангое» болар еді, ал ұлы дра-матург жазушы, ақын Шекспир (1564­1616) «Shakespeare» болып жазылады.

Сондай­ақ түркі тілдері грамма ти ­калық тұрғысынан агглюти нативтік (жал ­ғамалы) тілдер тобына кіреді, яғни тү­бір ге аффикстер жалғау арқылы туынды сөздер және грамматикалық формалар жа сау мүмкін.

Қазақ тілінің латын графикасына өтуіне байланысты өз пікірлерімді жоға­рыда айтылған қағидаттар негізінде кел­тіруді жөн көрдім:

1. Әліпбиде 32 әріп қабылдануды дұ­рыс деп білемін, компьютер тілімен айт­сақ, 32 саны 4 байт, компьютер сый ым ­дылығын тиімді пайдалану мүмкін.

2. Әліпбиде 9 әріптің, яғни ә ,ғ, й, ң, ө, ш, ч, у, ү әріптерінің апостроф (дәйекше) арқылы белгіленуін дұрыс деп айту қиын. Мәселен, «әңгі» сөзі a’n’gi, «өңеш» сөзі o’n’es’, «шәлі» сөзі s’a’li’ болып жазыла-ды, яғни төрт әріптің үшеуі апострофты, бұл аудармаға – қиын, көрінісі – көрімсіз.

Дүниедегі түркі тілді алты мемлекеттен төртеуі – Түркия (1928 жылы), Әзербайжан (1992), Өзбекстан (1994), Түрікменстан (1995) латын әліпбиіне өткен, олардан өзбек әліпбиінде ң, ұ әріптерінде және со-зылмалы айтылатын дауысты дыбыстар-да (маърифат) апос троф қолданылған.

Өркениетті ба тыс мемлекеттерінен тек француз әліпбиінде адам аттарының алдындағы «де» белгісінен соң адам аты дауысты дыбыстан басталса, «де» орны-на «д’» қойылады, мәселен, д’Артанян, д’Аламбер, ал дауыссыз болса, апостроф қойылмайды, мәселен, Оноре де Бальзак, Ги де Мопассан.

3. Әліпби «бір әріп – бір дыбыс» қа ғи­датына сүйенген, көп қолданылатын ағыл­шын, француз, неміс, түрік тілді әліп билерде диграф , яғни «қос әріп – бір дыбыс» пайда-ланынады. Сондай­ақ диакриттік (талғаулы, айырым белгiсi) қағидат, яғни әріп үстіне және астына белгі беру арқылы әріпті сәйкес дыбысты әріпке өткізу.

Н.МӘМБЕТОВ, Ташкент мемлекеттiк техника

университетi

ӨЗБЕКСТАН

Туыстас тілдерді жақындастырады

Нәзира ЖӘРІМБЕТ,«Егемен Қазақстан»

Жас ұрпақ бүгін Тәуелсіз Қазақстанда өмір сүріп жа-тыр. Еркін елдің ұландары ешнәрседен кенде емес. Бүгін колледжде білім алып жүрген жастарды Тәуелсіздік алған жылдардан бергі кездің төлі десек болады, олар жиырма жасқа да толған жоқ. Аталарымыз аңсаған Тәуелсіздік қолға тигеннен кейін оның іргетасын қалаған, тұғырын мықтаған уақыт та бір дәуір саналады. Аз да болса тұтас дәуірге тең кезең туралы «Тәуелсіздік дәуірі» атты кітабында Нұрсұлтан Назарбаев публицистикалық сарынмен кімге болса да тү сінікті, жүрекке жұмсақ жы лы лықпен баяндайды. Жас ұрпақ бұл кезең тари-хын білуге тиіс. Осы мақ­сат пен Қостанай жоғары поли тех никалық колледжі «Тәуел сіз дік дәуірі» кітабы­ның тұсау ке серін жасау үшін облыс тағы қо ғамдық пікірлер көшбас шы ла рының, облыстық мәслихат депу­таттарының, бизнес­құ рылым өкілдерінің, оқу­ағарту са­ласы өкілдері мен облыс та ғы колледждердің студент жас­та ры ның басын қосты.

Облыс колледждерінен 500 студент қатысқан жиында облыстық мәслихаттың хат­шысы Сайлаубек Есжанов ел Тәуелсіздігінің тарихы ту-ралы кітаптың жарық көруі­мен жастарды құттықтап, онда Елбасы баяндаған біз­дің мемлекеттілігіміздің қа лыптасу уақыты туралы ма ңыз ды еңбек екенін айт-ты. Одан кейін білім беру саласының ардагері, белгілі ұстаз Светлана Мачнева кітап­тың алғашқы бөлімі, яғни 1991­1995 жылдар аралығын қам титын Қазақстанның ал­ғаш қы жаңғыруы жөнінде әң гіме қозғады. Алғашқы бес жыл еркіндігін енді алып, қаз басқан ел үшін эконо ми­ка лық жағынан ғана емес, саяси жағынан да аса жеңіл болған жоқ. Бұл жылдары жоспарлы экономиканың күні бітіп, нарық келуімен байланысты экономикалық дағдарыс өз алдына, жас елдің мемлекеттік басты құ­жат тары қалыптасты. Жас мем лекеттің заңнамалық ірге тасы қаланды. Осы бө­лім де нарықтық жаңа ру ке­зінде либералдық рефор­ма ның қажетті жағдай ында Президент заң күші бар 147 Жарлыққа қол қояды. Ал рес публиканың бұрынғы Жоғарғы Кеңесі жыл бойы небары 7 заң ғана шы ға­ратын. Осы мысалдан­ақ Тәуел сіз діктің алғашқы жыл­да рын дағы бел қайыстырар

еңбектің қандай болғаны көз алдыңа келеді.

Тұсаукесерде кітаптың одан кейінгі бөлімдері туралы Қостанай мемлекеттік педа­гогикалық институтының рек-торы, тарих ғылымдарының док торы, профессор Еркін Әбілев, Челябі мемлекеттік уни верситеті Қостанай филиа­ лы директорының ғылыми жұ мыстар бойынша орынба-сары, Қазақстан халқы Ассам­блея сының және Қазақстан Республикасы Пре зи денті­нің жанындағы Адам құқы ­ғы комиссиясы сарапшылар кеңесінің мүшесі Әлімжан Бек мағамбетов сөз қозғады.

– Елбасы Нұрсұлтан Назар баевтың тарихи­публи­цис тикалық жанрда жазған бұл кітабының құнды лығы Тәу елсіздік тұғырын қалып­тас тыру тарихын кешенді түр де алып қарастырады. Ел­дің Тәу ел сіз дік жылдары сая-си, эко но микалық әлеуметтік жүйе сі нің өзге руін жинақтап, ке шен ді түрде зерттеген мұн­дай кі тап Қазақстанда әлі жоқ. Осы 26 жылда Тәуелсіздік ту ­ралы жазылған кітаптарды ав тор лардың әрқайсысы өзі­нің зерттеген саяси немесе эко но ми калық, әлеуметтік тұр ғыдан жекелей алып қана жазды. Ал мынандай жи­нақ тап, бір тұтас айтып бер-ген ешкім жоқ, – деді Еркін Аман жолұлы.

«Тәуелсіздік дәуірі» кіта­бы жас қазақстандықтарға мем ле кеттің қалай қалып та­суы мен елдің қалай өсуін баяндайды. Оны жастар оқып қана қоймайды, одан үйренуі, саяси, экономикалық ой­өрістерін кеңейтуі де керектігі айтылды жиында.

– Бұл кітап оқу үдері сін­де пайдаланылуы тиіс. Ол барлық білім беру дең гей інде, яғни мектептерде, техни ка­лық және кәсіби білім беру, жоғары оқу орындарында оқы тылуы жағын ойластыра-мыз. Бүгінгі оқушы, студент елі міздің ертеңгі мамандары, көшбасшылары деп білсек, бүгінгі жастар бұл кі тап тан өздерін толғандырған сұрақ­тардың барлығына жауап табады деп ойлаймын, – деді Қостанай жоғары поли тех­никалық колледжінің дирек­торы, облыстық мәслихат тың депутаты Алма Досжанова.

Жиында Тәуелсіздік жыл-дары мемлекеттілігіміздің қа­лып тасуын баяндаған Елбас ы Нұрсұлтан Назарбаев тың кіта б ы туралы маңызды пікір­лер айтылып қана қоймай, ол ән мен, бимен өрнек теліп отырды. Кітаптың тұсау­кесерінде патриоттық сезім­ге толы жас тық жігер де бай­қалып тұрды.

ҚОСТАНАЙ

Жас ұрпақ білуге тиіс дәуір тарихы

6 26 ҚАҢТАР 2018 ЖЫЛ

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақстандағы ұлттық аңшылықтың жай-күйі қандай? Елімізде жа-байы табиғатты қорғау мен аңшылық шаруашылықтарының жұмыстары қалай жүргізілуде? Осы бағытта қандай заңнамалық өзгерістер бар? Аталған сұрақтарға жауап алу мақсатында биылғы жылы құрылғанына 5 жыл толып отырған «Қансонар» республикалық қауымдастығының басқарма төрағасы, кезінде үлкен саяси лауазымды қызметтер атқарған қадірменді ағамыз Оралбай ӘБДІКӘРІМОВПЕН әңгімелескен едік. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

МИРАС

ТУҒАН ТІЛДІҢ ТОЛҒАҒЫ

ӘЛЕУМЕТ

– Оралбай Әбдікәрімұлы, 2013 жылы сіз басқаратын «Қансонар» қау ым дастығы құ ры лып еді. Биыл 5 жыл толып отыр. Әуелі оның не қоғам еке нін айтсаңыз, өткенге аз-кем шолу жа сап, болашақ жос пар-ларыңызбен бө ліссеңіз.

– «Қансонар» – өзіндік мін деттері бар қоғамдық ұйым. Басты міндеті – аңшылық саласында мемлекеттік саясатты жүргізу. Тарихына үңілсек, бұрын «Казохотрыболовсоюз» де-ген ұйым бол ған. Аталған бірлестік әлі де бар. Бі рақ «Қан сонардың» ауқымы кең, алға қой ғ ан мақсат-міндеттері баршылық. Ең басты жетістігіміз – қазіргі заңдарға ти іс- ті өзгерістер енгізу. Аңшылық ша-руа шы лықтарын дамыту. Оның ішін де ең өзек тісі – жабайы жану-арларды сақ тап, олар дың бас са-нын көбейту. Фер мерлік аң шылық шаруашылықтарын құ ру. Құ қық тық база құрып, біршама жұмыс ат қаруға мүмкіншілік беріп отырмыз. Біз аңшылық шаруашылықтарын ша ғын және орта бизнес көзі ре тінде қарас-ты руы мыз қажет. Сон дықтан болар, Ауыл ша руа шы лығы министрлігінің Орман ша руа шылығы және жануар-лар дү ние сі комитеті тиісті назар ау-дара бастады.

Ең басты айта кететін жайт, ұлттық аңшылық түрлерін сақтап, оны кейінгі ұрпаққа аманаттауды қолға алдық. Құсбегілік пен саятшылыққа қатысты түрлі шаралар өткізіп келеміз. Жеті қазы наның бірі – тазы мен төбетті тір кеу ге алып, бір жүйеге келтіріп жа тыр мыз. Көр мелер өткіздік. Таза тұқым ды қазақы тө бет терді сақтау мақсатында жүйелі жұ мыстармен айналысып отырған жайы мыз бар. Өткен жылы зерттеу жұ мыс тарын жүргіздік. Себебі қазақы тө бет тер өзге тұқымдармен будандасып кет кен. Айырып болмайсың. Елімізде таза қанды төбеттер өте аз қалды. Назар аударатын жайт. Бес-алты облыстағы зерттеу жұмыстарының нәтижесінде

тө бет ті стандартқа салғанымызда оның қы рыққа жуығы ғана талапқа сай болып шықты. Иттің осы тұ қы-мын сақтап қа луы мыз қажет. Атадан балаға қалатын қа зынаны күтіп-бағатын аңшыларға қолдау таныту-ымыз керек.

Қауымдастық жанында «Қан-сонар» журналы мен арнайы сайты-мыз толық қан ды жұмыс істеп тұр. Аңшылық пен жануарлар дүниесіне

қатысты заңдар мен құжаттар біздің қатысуымызсыз қаралмайды. Ұлттық музейде жануарлар дүниесіне арналған фотосурет көрмелерін өткіздік. Қоғам тарапынан жылы қабылданды.

– Аңшылық шаруашылығын дамыту керек екені анық. Өткен жылы осы бағытта біршама заң қа былданды. Олар аңшылық ша-руашылығына қалай әсер ет ті?

– Біз қоғамдық ұйым болған-дық тан, аңшыларды дайындау орталықтары бар. Тест пен емтихан тапсырып, куәлік алады. Оқу мате-риалдарын жаңартып отыру да біздің міндетімізге жатады. Экологияны сақтай отырып, шет елдік ту рис терге жағдай жа са ғ ан жөн. Мы сал ы, көрші елдер аңшы лыққа көп мүм кіндік берген. Жануарлар дүниесіне то лық-қанды санақ жұмыстарын жүр гі зіп, министрлікке мәселе қойғалы отыр-мыз. Себебі тәуел сіз дік алғалы елі-міздегі жануарларға санақ жұмыс-та ры жүргізілмепті. Былтыр Ауыл ша руашылығы министрлігі жыл құс та ры ның келуімен байланысты-рып, көк тем гі аңшылықты тоқтатып тастады. Халықтың пікірі ескерілген жоқ. Көп теген наразылықтар бол-ды. 160 мың аңшының сөздері есеп-ке алынбады. Олардың бәрі бірден аңшылыққа шық пайды ғой. Қазір аңшылық арқылы жұрт нан таппайды. Ел-жұрт табиғат аясында болғысы, онымен үндескісі келеді.

– Шетел деп қалдыңыз. Білуі-мізше, қауымдастық Лит ва, Чехия елдерімен байланыс орнатқан. Батыс елдерінде атал ған мәселе қалай шешілген?

– Шет жұрттың заңы бойынша жану арларды аңшылық үшін арнайы өсі ре ді. Мысалы, Литвада 700 гектар жерде 2 мыңнан астам бұғы ұстайды. Бір аңшылық шаруашылығында болдық. Мемлекетке шаш-етек тен пайда келтіріп отыр екен. Мейрам-ханалар тарапынан жабайы жануар-лар етіне сұраныс жоғары көрінеді.

Астанада ЭКСПО көрмесі өткенде, шетелдік павильондарда ашылған мейрамханалар жануарлар етіне зар болды. Біз болашақта осындай мә-селелерді шешуіміз керек. Арнайы ша руа шылықта өсірсек, жабайы жа-нуарлар ды сақтап қалу мүмкіндігі ана ғұрлым артады.

– Жуырда Елбасы Н.Ә.Назар-ба ев тың Жолдауы жарық көрді. Кә сіподақ мә селесі сөз болды.

Жұ мыс шылардың жала қысын к ө т е р у ж а й ы а й т ы л д ы . А л аңшылық ша руа шы лы ғы мәселесі оң шешімін тапса, ха лық ты жұмыспен қамту жағы қа рас ты-рыла ма?

– Әрине. Ауылды жерлерде қан-шама адам жұмыспен қамтылар еді. Ша руашылықтарға орманшы, кү зет-ші керек. Вольерлер соғылады. Құры-лыс жұмыстары басталады. Түрлі саладағы арнайы мамандар тартыла-ды. Ветеринарлық қызмет түрлеріне сұ раныс артады. Қысқасы, ауылды жер лер дегі азаматтардың екі қолына бір кү рек табылады.

– Өткен жылы Елбасы Н.Ә.Назар-ба ев тың халықтың са насына сілкініс әкел ген «Бо ла шаққа бағдар: рухани жаң ғыру» бағдарламалық ма қа ла-сы жа рық көрді. Онда ұлттық код туралы ай тылды. Осы мәсе ле ге қа-тыс ты сөз қоз ғасақ, құс бе гілік пен ит жүгіртуден аттап кетпейтініміз анық. Сіз не дейсіз?

– Қазіргі жастардың бойына ұлт-тық сана-сезімді сіңіру үшін бізд-ің ұлттық құндылықтарымызға кө-ңіл бөлуіміз қажет. Саятшылық пен ит жүгіртуді жаңғыртып, жас- тар назарын аударсақ дейміз. Жүй-рік баптап, тазы салып, ұлт тық аң-шылықпен айналысатын орта лық-тарды көбірек ашқан жөн. Бұл мәселеге жергілікті биліктегілер жет кілікті на-зар аударса игі. Елбасы өз Жолдауында туризм мәселесін де қоз ғады. Осын -дай орталықтар жұмыс істе се, ел экономикасына қыруар қар жы түсер еді. Өзіміз Ақмола об лы сында осы

бағыттағы жұмыс тар д ы бас тап та кет тік. Жақында бей не клип түсі рд ік. Ұлт тық дәс түр ді ұлықтайтын бей не-клипті республикалық телеарналардан көр сетеміз. Аңшылық дәстүрді то лық-қан ды көрсетуге Қанат Ахметов, Абай Әли дейтін азаматтар көп еңбек сіңірді.

Жыл сайын тазы мен төбет көр-месін өткізіп, ең таза тұқым да рын өсірсек дейміз. Атқа мініп, ит жүгір-т кен адам ның өзінің өткеніне оралып,

тарихи тәжірибе мен ұлттық дәстүр-лерге шекеден қарамайтыны анық.

Елбасы сөзімен айтар бол сақ, бұл – тар лан тарихтың, жасам-паз бүгінгі күн мен жарқын бола-шақ тың көкжиектерін үйлесімді сабақтастыратын ұлт жадының тұғырнамасы...

– Сөзіңіз аузыңызда, тазы мен төбет тің, қыран құстардың еліміз бойынша нақ ты саны бар ма?

– Еліміздегі таза тұқымды та-зы лардың саны 500-ге жуық. Об-лыстар бойынша нақтылап, серти-фикат тапсырдық. 2014 жылы министрлікпен бірлесе отырып, тазы мен төбеттің стандарт тарын бекіткенбіз. Бүркіт, сұңқар, ите л- гі ұстайтын адам саны 160-тай ғана. Алматы облысы мен Се мей өңірінде, Көкшетау, Бура бай маңында біраз кісі құ сбегілікпен айналысады. Саят шылық – атадан балаға қала тын мирас. Ол дәс-түр бойынша беріледі. Алматы облы-сында бір қатар шара ұйымдастырдық. Бурабайда ха лық аралық қансонар өтті. Бұл мәселемен Ұлттық спорт қау ым-дас тығы айналысады. Бірақ құстар ды тіркейтін біздің қауымдастық. Алматы маңында арнайы құс өсіретін тәлім бақ бар. Табиғаттан ала салуға бол майды. Қызыл кітапқа енген құс бол ғандықтан, оны жабайы жолмен ұстап, аңға салған дұрыс емес. Біз оларды өсіріп, бап та ған соң чип тағып, содан кейін ғана аңшы-лыққа салғанды құп көреміз.

– Оралбай Әбдікәрімұлы, бола-шақ та бүгінгі сөз болған қыран құс-тарымыз бен тазы-тө бет терімізді тү рік меннің ахал текесі мен ала-байы се кілді әлем дік деңгейге шығара аламыз ба?

– Бұл – қауымдастық тарапынан көтеріліп отырған мәселелердің бірі. Ол үшін тазы мен төбет санын көбейту қажет. Бүркітшілік болса, ЮНЕСКО-ның материалдық емес мұрасына енді. Тазы мен төбетті халықаралық көрмелерге жиі апарып, таныстыруы-мыз керек. Қазақтың тазысы 1955-1958 жылдары, Кеңес өкіметінің ке зінде-ақ бекітілген. Бұрыннан бар. Төбет мал бағу үшін ғана пай да ланылғандықтан, бекітілмей қа лып кеткен. Аңшылық ту-ралы заң да да ұлттық иттерді қайтадан кө теруді қолға алдық. Өткен жылы қазан айында Алматыда бүркітке ар нал ған ха лықаралық конферен-ция ұйым дас тырдық. Оның алдын-да ұлттық иттер мәселесіне арнап та осындай іс-шара өт кізген болатынбыз. Аталған ша ра ларды зоология инсти-тутымен бір лесе атқардық. Институт бас шысы Әлихан Мелдебеков қол-дап келеді. Осындай шаралар жиі ұйымдастырылатын болса, әлемдік деңгейге де көтеріліп қалуымыз әбден мүмкін.

– Әңгімеңізге рахмет.

Әңгімелескен Самат МҰСА,

«Егемен Қазақстан»

Ұлттық аңшылық – ұлт коды

Алматыға жол түсіп, №43 пой ыз- ға билет алдық. Билет алу үшін әдет тегідей темір жол вок залы ның кас сасына емес, терминалға жү гін-ген едік. Тер минал түймешігін ба-сып, мем лекеттік тілдегі қызметті таң д а сақ та, алған билетіміздегі мәлі мет үш тілде жазылған екен. Қош ал дық. «Қазақстан азамат-тарына үш тілді үйрету мақсаты болар», де дік. Бірақ, билеттегі жа-зуды к өзімізбен шолып өткенде, көңі лі міз су сепкендей басылды.

Ағылшынша жазылған бір-екі ауыз сөз туралы ештеңе айта алмадық. «Алдымен өз ана тілі-міз дегі сөздің сауатты жазылу-ына көңіл бөліп алайық» дедік. Орыс тілінде жазылған сөздер мен сөз тіркестерін жазуда мін жоқ, ал мемлекеттік тілдегі жазу сау ат сыз, қалай болса солай жа-зылған.

Тасымалдаушының атауы да «ТОО ТУРКСИБ АСТАНА» екен. Бұл тасымалдаушы серіктестік өз атауын мемлекеттік тілде жазуға болмас па еді? Көптің көзіне жиі түсетін және ел аузында жүретін

мемлекеттік тілдегі атаулардың өзге тіл орфографиясы негізінде жазылуы – ұрпақ тәрбиесіне зия-нын тигізіп-ақ келеді. Бір кездері ұн қабынан «УЛАН» ЖШС-і де-ген сөзді де көргенбіз. Енді «Улы дала» халқы болмай тұрғанда есімізді жисақ қайтеді?

Орыс тілінің орфография-сымен жазғысы келсе, орысша атауларды таңдамай ма? Қазақ сөз дерін орыс тілі ережесімен жаз ғаннан не ұтамыз? Мәселен, елі міздің футбол коман дала ры-ның ресми тіркелген атаулары: «Тобол», «Иртыш», «Есиль», т.т. екен. Оларды «Тобыл», «Ертіс», «Есіл» деп өзімізді өзім із алдап жүрміз, өзге жұртқа күлкі болдық. Бұл елдің алдын да үнемі «жалт-жұлт» етіп жүр ген атаулар болғандықтан, өзге тіл ережесімен жазылған қазақ атаулары жас ұрпаққа мем лекеттік тілге деген теріс көз қарас қалыптастырмай ма? Хал қымыздың ана тілін мен-сін беу ге, тіл тағдырына нем құ-райлы қа рауға «шақырып» тұрған жоқ па?

Терминал арқылы билет сату мәселесіне қайта оралсақ. Бұл іске жауапты азамдар билеттегі қазақша сөздердің, сөйлемдердің жазылуына жүрдім-бардым қарағаны соқырға таяқ ұстат қандай көрініп тұр. Тіпті қазақ тілінің мемлекеттік тіл мәртебесіне де пысқырмаған ба

дерсіз. Қазақ тіліндегі сөздерді, сөйлемдерді, мәтіндерді сауатсыз жазу – мемлекеттік тілдің қадірін кетіру үшін қасақана жасалған іс сияқты көрінеді екен. Еліміз бойын ша осындай сауатсыз жазу-лар өте көп. Әр қалада, аудан ор талықтарында, әр ауыл мен кә сіпорында, көшелерде, сауда

орын дарында т.б. бар. Ол туралы жазып та жүрміз, сынап та жүр -міз, бірақ түпкілікті өзгеріс бай -қалмайды.

Тіл қолданысына салдыр-салақ қарайтындардың беті қалың ба, әлде «мейлі, күл болмасаң, бүл бол» деп, өз бетімізбен жүрмей, қайта-қайта осы мәселені көтере беретін біздің бетіміз қалың ба, білмедік. «Айта-айта Алтайды, Жамал апай қардайдының» кебі. Қазақстанның мемлекеттік тілін құрметтеген жандар осындай өрескел қателерге жол берер ме еді? Әрине, жоқ! Ешқашан сауатсыз жазбас еді! Соңғы мысалдағы сөй лемді әрі бері оқып, түк түсін бедік. «Соңдай-ақ» деп қа те жазғаны былай тұрсын, «Является» дегенді қазақша «та-бы лады» деп аударған болған. «Бұл билет фискальды чек орны на жүреді (қолданылады)» деп қа зақ-қа түсінікті жазуға болмас па еді?

Кейбір кеңселерде: «Мем ле-кет тік тілге аудара сал. Про ку ра-тура тек сергенде, «қазақ ша нұс-қасы жоқ» демесе болды» дейді,

бірақ: «Қа зақ ша нұсқасы сауат-ты жа зыл ған болсын!» деген та-лап қоймайды. Қазақ тілі – кең-се дегі аудармашының тілі ғана бол ғандықтан, мәтіннің қа зақша тү сінікті болуына көңіл бөлін-бей ді. Мәтінді сөзбе-сөз аудару талабы қойылады. Құжатты тек прокуратураның тексерісіне ар-нап, қазақ тіліне аударған кең-селерде мемлекеттік тілдегі құ-жаттар папкасы тексеріске дейін ашылмайды да, сол күйі тап-таза болып жата береді.

Енді қайттік? Парламенттен пәр мен, не Үкіметтен қаулы күте-міз. Қазақ халқының ана тілінде сауатсыз жазу елдің намысына тию, мемлекеттік тілді қорлау! Ки ри лицамен жиырма бес жылдан бері сауатты жаза алмасақ, латын әрпіне қалай көше міз? Сауатсыз жазудың «көке сін» сонда көреміз бе?

Төлен РАМАЗАНҰЛЫ

Қостанай облысы, Қарабалық ауданы

Мемлекеттік тілді қорлау жалғаса бере ме?

Ақыл-ой көші ары асып бара ма?

(Соңы. Басы 1-бетте)

Дмитрий Должников қазір АҚШ-тың Чикаго университетінде ұлттық зертхананың меңгерушісі, химия ғылымдарының докторы. Қарындасы Алена химия фило софиясының докторы, Голлан-дияда қызмет атқарады. Екеуі де оқуды Ресейде бітірген. Осындай талантты жастарды тарту үшін небір әлеуметтік жеңілдіктер ұсы нып, алып кетуге тырысады. Тегін білімнің қайтарымы болатынын олар жақсы түсінеді, – деді Гүлжан Шәмілқызы.

Қазірдің өзінде мұнда ресей лік ЖОО-лар тара-пынан ғаламтор арқылы кәсіби бағдарға арналған жарнамалық-ақпараттар толассыз түсіп жатқан көрінеді. Жуық арада өкілдер келіп, жүзбе-жүз кездесулер өткізетіндерін хабарлапты. Қазақстан жағы... әзірге үнсіз.

Талантты жастардың шетелге жаппай кетуі қалалық «БЭСТ» гимназиясында да қалыпты үр-діс ке айналған. Гимназия дире к торы Надежда Заиченконың ай туынша, шетелде білімі мен білік-тілігін жетілдіріп келгеннің еш айыбы жоқ. Мәселе туған жерге оралудан қашқақтайтыны. Өйт кені жұмыспен қамту, тұрғын үй жайы шешімін тап-пай ма деп жү рек сінеді. Қаншама дипломды жа-стар бос сенделіп жүр. Қазақстанда жолы болма-ған дар дың бірсыпырасы сыртта тегін бі ліп алып жүргенд е рі сондықтан. Мысалы, Омбының кез келген жоғары оқу орны теріс кей ліктерге тегін біліммен қатар жұ мыс та ұсынады екен. Ақылы оқудың өзі қолжетімді. Омбы, Том, Қорған, Түмен ЖОО-ның байланысы мықты. Жастарды тартудың небір амалдарын қолданады. Баланың қарым-қабілетін таныса, емтихан алудың орны-на әңгімелесумен ғана шектелетін жағ дайлар да кездеседі. Оқушы ла рымыз СҚМУ-ге экскурсия жасап, овсерваторияны тамашалайтын. Қазір осы байланыстар үзіліп қалды. Былтыр мектеп бітірген 52 түлектің 31-і Ресейде бағын сынап, 22-і тегін оқуға қабылданды. Қазақстан бойынша 12 үміткердің 2-уі ғана грант иеленді. Ащы шындық болса да мойындауға тура келеді, деген Надежда Васильевна тағы бір проблеманың ұшығын шығарды. Ол жергілікті жерлерде сұранысқа ие мамандардың дайындалмайтынын, оның ішінде орыс тілі мен әдебиеті пәндерінің мұғалімі тап-шы екенін қынжыла жеткізді. Қазақстанда кей мамандықтарға басымдық беріліп, грант молынан бөлінетін көзқарасты өзгерту керек, дейді.

Осы жерде мемлекеттен жұм сал ған орасан қаржы осылай сұ раусыз кете бере ме деген ой туады. Мәселен, биыл «ЛОРД» ли цейіне 91 мил-лион, «БЭСТ» гим назиясына 231 миллион теңге бө лінген. Ал бір оқушыға жылына шамамен 250-300 мың теңге қа рас тырылатынын есептесек, бей-не-бір бөгде ел үшін кадр лар әзірлеп жатқандай әсерде қа лады екенсің. Өйткені елге қай тару жайы да мүлдем көңіл көн шітпейді. Оған талдау жасап жатқан бірде-бір мекеме кө рін бейді.

Иә, дәл сол деңгейде білім беретін ЖОО-лар елімізде көптеп са налса, өңірде М.Қозыбаев атын-дағы СҚМУ ғана. Оның аты на сын айтушылар да аз емес. Бұ рын мұнда 12-14 мыңға дейін сту дент дәріс алса, бүгінгі күні үш есеге дейін азайған. Оқу ақы сын кез келгеннің қалтасы кө те ре бермейтіні өз алдына бөлек әң гіме.

Осындайда «Арқада қыс жайлы болса, арқар ауып несі бар» де ген сөз де еріксіз еске оралады екен.

Бізге биыл мектеп бітіргелі отырған бір оқушымен телефон арқылы тілдесудің сәті түсті. Аты-жөнін атамауды қалаған өзі міз дің жасөспірім Қазақстанда емес, Ресейде білім алуға ниет ті-лігін ашық айтты. Оған қазақ стан дық ҰБТ серти-фикатын талап етпейтінін, тілдік кедергінің жоқтығын, оқу ақысының төмен дігін көлденең тартты. Осыған қарағанда, жас талапкерлер үшін шетелде білім алу тиімді болып тұрған секілді.

СҚМУ-дың академиялық мәселелер жөніндегі проректоры Ербол Исақаев гимназия директорының кейбір сындарын жоққа шығарғанымен бәсекеге қабілеттілік қарымымыздың төмендігін, оған бірқатар факторлар әсер етіп отырғанын мойын-дады. Білім басқармасымен бірлесіп жасалған кәсіптік бағдар беруге арналған кешенді жо-спар аясында жүргізілген шаралар барысында М.Жұмабаев ауданындағы мектеп түлектерінің 70-80 пайызы оқу іздеп Ресей асып кететінін, бұл мәселе шекара аймағында түйінді мәселе болып табылатынын алға тартты. Келіспеске шара жоқ..

Солтүстік Қазақстан облысы

ТОЛҒАНДЫРАР ТАҚЫРЫП

Суретті салған Айдарбек ҒАЗИЗҰЛЫ, «Егемен Қазақстан»

Суреттерді түсірген Сәрсенбек ҚЫЗАЙБЕКҰЛЫ

26 ҚАҢТАР 2018 ЖЫЛ 7КӨКЕЙКЕСТІ

МӘСЕЛЕНІҢ МӘНІСІ

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақтың саны көбеймей көсегеміз көгермейтініне көзіміз жететін уақыт болды. «Көп қорқытады, терең батыра-ды» деген өмір ұлағатынан сабақ алатын оқиғалардан да тарих талайымы кенде қылған жоқ. Қазақтың ұлан-ғайыр кең даласында тарыдай шашылған халқымыздың «саны неге осыншама аз?» деген сұрақ достың да, қастың да көңілін күпті қылып келе жатқаны және анық. Өз жерімізде өзіміз саны аз ұлт атанып, рухымыз да, тіліміз де, дініміз де жетімсірегені күні кеше ғана емес пе еді. «Жалғыз баласы бардың шығар-шықпас жаны бар, төрт баласы бардың төбеден салған жолы бар» деген баба-лар өсиетін ұмытып, Қазақстан демографиясының бо-лар-болмас жетістігіне марқая бастаған сыңайымыз бар. «Қазақстандықтардың саны 18 миллион- нан асты» деп бөркімізді аспанға лақтырып жүргенде, халқымыздың табиғи өсімі тағы да төмендеп барады. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Өскеменде Үржар ауданының Шолпан ауылында орын алған жағдайға байланысты брифинг өтті. Брифингке облыс әкімінің орынбасары Әсем Нүсіпова, облыстық денсаулық сақтау басқармасының басшысы Марат Шоранов, облыстық қоғамдық денсаулық сақтау департаментінің басшы-сы Ғазиз Сүлейменов пен оның орынбасары Нұрланғазы Ибраев қатысты. Аталған ауылда тексеру жүргізіп, мән-жайды анықтаған республикалық комиссия елді мекендегі қазіргі ахуал жайында түсініктеме берді. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

ҚОҒАМ

Қаржы оқушы санына қарай беріледі

Биылғы Елбасы Жолдауында қала мектептерінде жан басына қатысты қаржыландыру енгізілетіні айтылды. Бұл білім ошақтары арасындағы бәсекелестікті артты­ру ға, жеке капитал тартуға ба­ғыт талмақ. Өйткені әлемдегі қар­жыландырудың басым бөлігі сұра­ныс негізінде жүргізіледі. Яғни мек тептегі қаржыландыру көлемі оқу шылар санына байланысты бо­лады деген сөз.

Иә, Мемлекет басшысы айтқандай, қазақстандық озық білім беру жүйесін қалыптастыру орайында оның ұйымдастырушылық-экономикалық тетіктерін реформалау басталды. Бұл басқару тәсілдерін де өзгертуді қарастырады. Еліміздегі 2016-2019 жылдарға арналған білім беру мен ғылымды дамытудың мемлекеттік бағдарламасында бекітілген жаңа жүйе бойынша жыл басында білім берудің барлық деңгейін жан басына шаққандағы нормативті қаржыландыру әдістемесі мен ережесі күшіне енді. Ол 2013 жылдан бері орта білім беру са-ласында апробациядан өткен болатын. Онда жұмыскерлерге еңбекақы төлеу шығындары, жұмыс берушінің салық, зейнетақы, әлеуметтік аударымдағы жарналары және оқу мен ғимарат ұстау, кеңсе, шаруашылық тауарла-ры, құрылыс материалдары, жуу және дезинфекциялық құралдарын сатып алу іспетті ағымдағы және коммуналдық қызметтерге, байланыс пен интер-нетке жұмсалатын шығындары да ескерілген. Сонымен қатар инклюзивті білім беруді ұйымдастыруға арналған шығындар, қосымша күрделі қаржы шығыны, техникалық және кәсіптік білім беру бойынша дуалды білім беру шығындары қамтылған.

Жалпы, бюджет қаражатын тиімді әрі оңтайлы пайдалану, үнемдеу мақ-сатында ұйым басшысының белгілі бір дербестігі болуы қажет. Жан ба-сына шаққандағы қаржыландыру басқарушылық және қаржылық шешімдер қабылдау үшін осындай дербестікті қарастырады. Алайда бүгінгі «мемлекеттік мекеме» фор-масы аталған қаржыландыруды енгі-зу ден толық тиімділік алуға мүм-кін дік бермей отыр. Осыған орай мек тептердің ұйымдастырушылық-құқық тық формасының шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік кәсіпорындарға өзгерту мүмкіндігіне байланысты жан басына шаққандағы қаржыландыру мәселелері бойын-ша кейбір заңнамалық актілерге өзгерістер мен толықтырулар әзір-лен ді. Бұл орайда мектептердің бар-лық салықтық, қызметкерлерінің сау ық тыруға төленетін жәрдемақы, бас пана алу кезегі сияқты әлеуметтік же ңілдіктері сақталады. Сонымен қатар мектептерді бюджеттің таза кіріс бөлігіне қатысты аударымдарынан бо-сату қарастырылып отыр.

Тәуелсіздік жылдарында орта білім беру жүйесі бірқатар өзгеріске ұшырады. Халықаралық тәжірибеге сүйенсек, білім беру сапасы жоғары елдерде жекеменшік мектептер жалпы мектептердің 12-ден 29 пайызға дейінгі бөлігін құрайды. Ал Қазақстанда жекеменшік мектептердің үлесі бар-жоғы – 1,5 пайыз.

Орта білім беру саласын ырық-тан дыру аясында «Білім беру тура-лы» заңға толықтырулар енгізілгені белгілі. Соған сәйкес жекеменшік мектептерде де мемлекеттік білім беру тапсырысын орындау мүмкіндігі пайда болды. Бұл ретте жеке бизнесті тарту мақсатында қолданыстағы құ-рылыс нормалары мен ережелерін оңтай ландыру, білім беру нысанын ли цензиялауда біліктілік талаптарын жеңілдету жоспарланып отыр. Сондай-ақ жекеменшік мектептерге жан басы-на шаққандағы қаржыландыру көлемі бойынша алған бюджет қаражатын өз бетінше жұмсау құқығы берілді.

Аталған қадам жекеменшік мек-тептер желісінің дамуына серпін бермек. Бұл өз кезегінде жартылай мемлекеттік мектептердің жүкте-месін азайтып, оқушылар орны тап-шы лығының төмендеуіне әкеледі деп күтілуде. Білім және ғылым министрлігі осы бағыттағы жоспар-лы жұмыстарды атқаруға білек сыба-на кірісіп кетті. Мәселен, Шымкент қаласында биыл қыркүйек айынан бастап жергілікті бюджет қаражаты есебінен жекеменшік мектептерде 3310 орынға мемлекеттік тапсырыс- ты орналастыру жоспарланып отыр. Ал Астана қаласында республикалық бюджет қаражаты есебінен 3721 орынға мемлекеттік тапсырыс орна-ластыру жоспарланған. Астана және Шымкент қалаларындағы мектептерді басқарудың жаңа тәжірибесі өзге өңірлерде, демографиялық өсімі жоғары облыс орталықтарында жан басына шаққандағы қаржыландыруды толығымен енгізуде қолданылатын болады.

Думан АНАШ,«Егемен Қазақстан»

Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

Ұлттық экономика минис тр- лігінің өткен жылы тарат қан мәліметінде, «2017 жылғы қаңтар-қыркүйекте рес публика халқының табиғи өсімі 2016 жылғы қаңтар-қыркүйекпен са лыс тырғанда 18 мың адамға немесе 8, 5 пайызға кеміп, 194,9 мың адамды құ рады», деп атап көрсетілген. Қазір елі міздегі бала туудың жалпы коэф фи-циенті 1000 тұрғынға шаққанда 2,5 нәрестеден келеді. Дәл осы көр сет кіш 2006 жылы 1000 тұрғынға шақ қанда 8,3 (8,1) адамнан келген еді. Осы бір елеусіз деректерден-ақ жері үл-кен, халқы аз Қазақстан үшін де по пуляция қатері бас көтере бастағанын көруге болады.

Әлі есімде, бала кезде ау-ылымызда ақ сақалы белуа-рына түскен, алып тұлғалы Байбөрік есімді қарт болатын. Ауылдың қара сирақ бар бала-сы сол ақсақалға сәлем бергенді қызық көретінбіз. Жа рыса шап-қылап келіп, аузымызды тол -тыра «Ассалаумағалейкум» деп, ата мызға қос қолымызды ұсынамыз. Ол кісі істеп жатқан шаруасын тас тай са лып, та-рамыс қолдарымен бар лығы-мыздың қолымызды алып, «Үрім-бұтағың өссін, айналай-ындар!» дер еді. Күніне неше рет келіп, не ше рет сәлем бер сек те ол осы сө зі нен бір жа ңыл майды. Тіпті Бай бөрік ата мыздың бар-лық реніші мен қуа нышының өлшемі де осы үш ау ыз сөзбен шектелетін. Ерекше риза бо-лып қуанғанда, «Үрім-бұ тағың өссін, айналайыңдар!» де се, қатты ренжіп, күйзелген сәтте «Үрім-бұтағың өскір-ай!» деп кейір еді. Үлкендердің айтуын-ша, сексеннен асып, жарық дү ниеден өтер алдындағы Бай бөрік қарттың соңғы демі «Үрім-бұтағың өссін, айна-лайыңдар!» деген ақ тілек пен бірге үзіліпті. Енді ойлап қа-расам, екі ғасырдың бар лық дүр белеңін басынан өт керіп, халқы көрген бүкіл зұл мат-ты ішіне түйген абыз қарт тың жарық дүниеге арнаған амана-ты, ұрпаққа берген ақ батасы осы үш ауыз сөзден құралған ұлы тілекке сыйған екен-ау!

Әсіресе, Байбөрік атам бел ортасынан кешкен ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы қазақ халқының басына түскен нәубет зауалы бұрын-соңды тарихта бо-лып көрмеген сұмдық еді. Тіпті теңдесі жоқ зарлы ән – «Елім-айды» туғызған сонау «ақтабан шұбырынды, алқакөл сұлама» заманында да хал қымыз мұндай қырғынға ұшырап көр ген жоқ. Тарихшылардың зерттеуі бо- й ынша, 1723 жылғы жоңғардың сұрапыл шапқыншылығында қазақ хал қының жалпы саны 40 пайызға ке місе, жиырма-сыншы ғасырдың бірін ші

жартысындағы аштық, сая-си қу ғын-сүргін және соғыс қырғын да рын да қазақ халқы 74 пайызынан ай ырылған.

Кең сахараны ен жайлап келген халқымыз 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісі зұл ма-тында, 1917-1918, 1920-1921 жылдардағы аштық пен дүр -белеңде қатты күйзеліп, үл кен шығынға ұшырады. Ал 1932 жыл ғы қолдан жасалған ақ сирақ аш тықта, әлі де толық нақ ты лан-баған дерек бойынша, 2 мил-лиондай адамынан айырылған. 1936-1938 жылдарындағы жап-пай қуғын-сүргінге ұшыратқан қызыл қырғында елдің бет-ке шығар қаймағы – 135 мың арыс тай азаматтарынан тағы айырылды. Марқұм Мақаш Тәті мов тің деректері бойын ша, қа зақ халқының Ұлы Отан соғы-сын дағы тікелей және жанама шығындары 1миллионға жуық болған екен. Ешқашан орны толмас осындай құрбандыққа тап болған қазақ халқының ата-мекендегі жалпы саны 1945 жы-лы 1 миллион 975 мың адамға дейін құлдырады.

1926 жылы өткізілген халық са нағы бойынша респуб ли ка-мыздағы қазақ ұлтының са-ны 3627612 адамды құраған екен. Бас-аяғы 20 жыл ішінде хал қы мыз жартысынан аста-мынан айырылып, ұландары сиреген Ұлы дала күңіреніп қалды. Тусыраған кең дала келімсектермен толтырыла ба-стады. Тағдыр тәлкегіне тап бо-лып, қайта-қайта зор нәубетке ұрынған халқының осы бір ауыр халін көзімен көр ген Байбөрік қарт ақ батасын аманатқа ай-налдырып, ақ тіле гін ұрпаққа арнаған үмітіне жал ғаған екен-ау! Абыз қарт ту ған халқының толысар ертеңгі кү ні не кәміл сеніп, асыл арманын анттай қайталаумен өтіпті-ау!?

Абыз қарттың ақ батасы қа-был болды. Ғасырлармен жа-сас қан қазақ халқы қатал заман соққысы қаншама есеңгіретсе де құламады. Сүрініп барып, қайта тұрып, өзінің мәңгілігін т а ғ ы д а п а ш е т т і . Ұ л ы Жеңістен кейін бас-аяғы 20 жыл өткенде, 3,5 миллиондық межеге қайта көтерілді. Ал 1979 жылғы халық санағында республикамыздағы қазақ ұлтының саны 5 миллион 289 мың 349 адамға жетті.

Осы ретте ерекше атап өтетін бір мәселе, соғыстан кейінгі жыл дардағы қазақтардың та-биғи өсу деңгейі өте жоғары бол ды. Мәселен, 1940 жылы Одақ бойынша табиғи өсім әрбір 1000 адамға шаққанда, 13,2 промил, Қазақстанда 19,4 про-мил болса, 1957 жылы респуб-ли камыздағы табиғи өсім 31,4 промилге жетті. Ал 1958 жылы рес публикамыздағы қазақ ұлты-ның табиғи өсімі әрбір мың адамға шаққанда 42 промилді құрап, 1960 жылдардағы «демо-гр а фиялық дүмпудің» негізі

бол ды. Сол кезеңде қазақ тың де-мо графиялық жағдайының жақ-саруына игі ықпал еткен тағы бір үлкен құбылыс, 1950-1960 жыл-дары «Кеңес азамат тары» деп ата латын контин гент есебінен Қытайдағы қазақтардың елге оралу толқы ны болды. Ғалым-дар дың дерегі бой ынша, 1954-1965 жылдары ҚХР-дан Қазақ-стан ға 259,4 мың репатриант ке ліп, қоныстаныпты. Олар негі-зінен қазақ тар еді.

Сөйтіп 1989 жылғы халық сана ғы ның қорытындысында респуб лика мыздағы қазақ тар-дың саны 6 миллион 535 мың, одақ тас республикаларда 1 мил-лион 670 мың, шетелдерде 1 миллион 535 мың адамды құрап, қазақ халқы өзінің өсу тарихын-да тұңғыш рет 10 миллиондық межеге жетті. Көп ұзамай азат-тық тың арайлы ақ таңы атып, Қазақстан тәуелсіздікке қол жет кізді. Енді мемлекетіміздің демо графиялық саясатында түбе г ейлі бетбұрыс жасалып, еге мен елімізде, төл жерімізде ұлты мыздың табиғи өсімінің еселей өсетінін күткен-ақ едік. Әттең, ширек ғасырдан асқан тәуелсіздік кезеңінде бірде-бір рет 1960-шы жылдардағыдай «демографиялық дүмпу» бол-мады.

Қазақстан әлемдегі халық ең аз орналасқан ел болып санала-ды. Қазір еліміздегі бір шаршы шақырым жерде тұратындар са-ны орта есеппен сегіз адамнан ай налады екен. Ендеше Қазақ елі үшін демографиялық өсімнің үл кен геосаяси мәні бар. Халқы

си рек Ұлы далаға көз алартушы-лар төрт бұрышымызда да аз емес. Сондықтан өз қолымыз өз аузымызға жеткен тәуел сіздік жыл дардағы халқымыздың та-би ғи өсімі тоқмейілсуге негіз бола ал майды.

Тағы да нақты цифрға жүгінейік. Тәуелсіздігімізге қол жеткізген 1991 жылы респуб-ли камыздағы халық саны 16 миллионның үстінде болатын (1989 жылғы санақ бойынша 16 464 464 адамды құраған). 2017 жылдың 1 қыркүйегінде Қазақстан Республикасы хал қы-ның саны 18 074 100 адамға жет-ті. Яғни 26 жылдың ішінде ел хал қының өсімі 2 миллионның айна ласында. Рас, осы жыл-дарда рес публикамыздан өз-дерінің тарихи отандарына

қоныс ау дарған өзге ұлт өкілдері аз болған жоқ. Оның есесін атамекеніне оралған қан дастарымыздың ұлы көші толық тыр ды емес пе?! Сонда табиғи өсім қайда?

Бұл орайда тарихи көршіміз өзбек халқының табиғи өсіміне қызыға да, қызғана қарауға мә ж-бүрміз. Өткен ғасырдың ба сын-дағы демографиялық дерек тер бойынша, қазақ халқы нан үш есе аз болған өзбек бауырлар 1970 жылдары сан жағынан те-ңесті. Туысқан халықтар жаппай тәуелсіздік алған 1991 жылы 20 миллионның үстін де болған өзбек халқы 2013 жылы, яғни тәуелсіздігінің 22 жылында 10 миллион ға көбейіп, 30 милли-оннан асты.

Енді осы жылдар ішіндегі қазақ халқының табиғи өсімін саралап көрейік. Тәуелсіздік алған жылы республикамыз-да жеті миллионның үстінде болған қазақ ұлты 2012 жылғы дерек бойынша 10 979 511 адамды құраған екен. Яғни тәуел сіздігіміздің 21 жылын-да республикамыздағы қазақ-тар дың саны 2 980 мың адамға өскен. Дәл осы мерзімде ше-телдерден атамекеніне орал-ған қазақтардың саны 950 мың адамнан асып жығылыпты.

Халықтың табиғи өсімін арт-тырудың жолы біреу – ол бала ту-уды көбейту және сол үшін мем-лекет тарапынан аналарға барын-ша қолдау көр сетіп, жеңілдіктер жасау.

Халқының саны жағынан қазақ ты он орап алатын орыстың

бала туу ды ынталан ды руға арна-ған мем ле кеттік қаржысының қасын да біздікі қасқалдақтың қанындай. Мәселен, Қазақстанда 2018 жылдың 1 қаңтарынан бас- тап бірінші, екінші және үшінші бала туғанда төленетін бір реттік жәрдемақы 91 390 теңгеге (275 АҚШ доллары мөлшерінде) дейін арттырылды (бұрын – 62 255 теңге көлемінде болатын). Ал Ресейде екінші және одан кейінгі бала туғанда төленетін бір реттік жәрдемақы – 453026 рубль (8 мың АҚШ доллары мөлшерінде). Жаңа жылдан бас- тап Ресейде бірінші бала туған отбасыларына президенттік 10 700 рубль мөлшерінде (бізше 60 мың теңгеден астам) ай сайынғы жәрдемақы төленетін болды.

Өткен жылы еліміздің

БАҚ-тары 7 баласын жетек-теп, көше кезген ал ма ты лық ана Шынар Сәр сенбаева, не баспанаға, не ішер асқа жа-рымай отыр ған шым кенттік 8 баланың анасы Нағима Өскенбаева, 4 бала ның ана-сы маң ғыстаулық Күнсұлу Жұмашева, 8 баланың анасы алматылық Толқын Нәмет-құловалардың ауыр халі туралы ашына жазды. Сонда «Батыр ана» Шынар Сәрсенбаева «Жергілікті әкім қаралар ай сайын балаларға алатын 14 мың теңгені көзіме түрткі қылады. Ол 14 мың балалардың күн д-елікті жейтін нанына да жет п-ейді», деп күңіренген еді.

«Алты ұл тапқан ананы ха-ным десе болады», деп алтын құрсақ аналарды ханнан артық қадірлеген қазақ едік қой. Енді не көрінді?! Үкіметке ала қан жаймаңдар, мемлекет сауын сиыр емес қой» деп көп бала лы аналардан мемлекет мүдде сін қорғағыш шенеуніктер оффшор асқан қазақстандық миллиар-д тарды солай қорғамай ма?! Ақи қ атында жаһандану доң ға-лағының тас диірменіне жұты-лып кетпеуіміз де хал қымыздың табиғи өсіміне тікелей бай-ла ныс ты. Қазақтың қатарын көбей т у үшін ешкім бізге бал-шық тан бала жасап бере алмай-ды. Қазақтың болашағын баян-ды ете тін – көпбалалы алтын құрсақ ана лар.

«Өз күніңді өзің көр» ұра ны ортаға тасталған кешегі тоқ са-ныншы жылдары қазақ хал-қы ның табиғи өсімі тоқырауға түсті. Мамандардың болжа-мы бойынша, 90-жылдардағы бала туудың күрт кеміп кетуі, 2020 жылдары халқымыздың демо графиялық өсімін тежей-ді. Оның үстіне бүгінде еліміз-де тұрғындар санының дина-микасы стационарлық дең гей-ге жетіп, балалар мен қа рия-лар саны теңесуге айналды. Яғни регрессивті өсу саль-досының қаупі төнді. Қазақ ұлтын жаһандық бұл тығы-рық тан алып шығатын да ал-тын құрсақ көп балалы аналар. Сондықтан халқымыздың ал-дында тұрған демогра фия лық ауыртпалықтардың салмағын жеңілдету үшін көп балалы аналардың қатарын көбейту парыз. Ол үшін қоғамымызда қалыптасқан көп балалы анаға деген мейірімсіз көзқарасты өзгерту қажет. Бір бала тапқан мен он бала тапқанның бейнеті бір дей емес. Сондықтан «Батыр ана ларға» ай сайын тұрақты түр-де төленетін толыққанды жа-лақы тағайындау керек. Қазақ же рінің қазынасын ұлт игілігіне жаратып, мұнай долларлары-нан көп балалы отбасыларға ар налған «ана капиталын» жа-сақтау қажет. Көп балалы от ба-сыларына, алтын құрсақ ана ларға мемлекет тарапынан берілетін әрбір теңге – ұлт бо ла шағы үшін салынған инвес ти ция.

ҮРІМ-БҰТАҚДемографиялық ой-толғау

ҚАЗАҚСТАНДА 2018 ЖЫЛДЫҢ 1 ҚАҢТАРЫНАН БАСТАП БІРІНШІ, ЕКІНШІ ЖӘНЕ ҮШІНШІ БАЛА ТУҒАНДА ТӨЛЕНЕТІН БІР РЕТТІК ЖӘРДЕМАҚЫ 91 390 ТЕҢГЕГЕ (275 АҚШ ДОЛЛАРЫ МӨЛШЕРІНДЕ) ДЕЙІН АРТТЫРЫЛДЫ (БҰРЫН – 62 255 ТЕҢГЕ КӨЛЕМІНДЕ БОЛАТЫН). АЛ РЕСЕЙДЕ ЕКІНШІ ЖӘНЕ ОДАН КЕЙІНГІ БАЛА ТУҒАНДА ТӨЛЕНЕТІН БІР РЕТТІК ЖӘРДЕМАҚЫ – 453026 РУБЛЬ (8 МЫҢ АҚШ ДОЛЛАРЫ МӨЛШЕРІНДЕ).

Азамат ҚАСЫМ, «Егемен Қазақстан»

Ең алдымен сөз алған Ә.Нүсіпова комиссия құрамында Денсаулық сақтау министрлігінің білікті сарапшылары, нақ тылап айтқанда, Қоғамдық денсаулық сақтау комитетінің басқарма басшысы Р.Қожапова, Инфекциялық және па ра-зиттік ауруларды эпидемиологиялық мо-ниторингілеу департаментінің директо-ры М.Смағұл, Алматыдағы С.Асфендия-ров атындағы Ұлттық медицина универ-си тетінің балалар жұқпалы аурулары кафед расының доценті М.Головенко жұ-мыс істегенін, сонымен қатар облыстық

денсаулық сақтау басқармасы тарапы-нан да арнайы комиссия құрылғанын, оған басқарма басшысының орынбасары Р.Сафиоллинова жетекшілік еткенін атап өтті. Бұдан кейін сөз сөйлеген облыстық денсаулық сақтау басқармасының бас-шысы М.Шоранов республикалық комис-сия ның жұмысына тоқталып, Үржар аудандық орталық ауруханасының бас дәрігері Ж.Тілеуберлиннің БАҚ өкіл деріне балалардың А гепатиті жұқпасын жұқ тыруына қатысты қате ақпарат бер генін, аталған комис-сия сары ауру диа гнозы қойылған 12 баладан бөлек тағы да 19 адамның медициналық көмек ке жүгінгенін

анықтағанын айтты. Аудандық ауруха-на басшылығының эпидемиологиялық жағдайға немқұрайлы қарауынан ауданның қоғамдық денсаулық сақтау басқармасына амбулатория бас шы лығы мәліметті уақытында бермеген. Соның салдарынан А гепатитінің же ңіл түрімен ауырған 19 науқас ресми статистикаға енгізілмей қалған. Олардың бар лығы дер кезінде амбулаторлық дең гейде ем-деуден өткен. Қазіргі уақытта олардың денсаулығы қалыпты және жанындағы адамдарға қауіп төндірмейді. Жалпы, тексеру нәтижесінде аудандық орта-лық аурухана басшылығының өрес кел заң бұзушылықтарға жол бергені, тұр-ғындарға медициналық көмек көрсету мен оның сапасын қадағалау жұмыстары, тір кеуге алу-есеп беру құжаттары дұрыс жүргізілмегені, санитарлық талап ере-желерінің орындалмағаны, диаг нос-тика жасау мен емдеу хаттамасы сақ-тал мағаны анықталды. Анықталған заң бұзушылықтар бойынша алдағы уа қытта Үржар аудандық орталық ау-ру ха насындағы жауапты тұлғаларға

қыз меттік тексеру жүргізіліп, тиісті шара қолданылатын болады», деді басқарма басшысы.

Республикалық комиссияға жетек ші-лік еткен облыстық қоғамдық денсаулық сақ тау департаменті басшысының орын-басары Н.Ибраев мамандар Шолпан ауы-лында қайтыс болған бала гепатиттің А түрінен емес, фульминантты, яғни басқа ауыр түрі мен өткір бауыр некрозы-нан көз жұмуы мүмкін деп болжам жа-сап отырғанын, алайда кесімді байлам тергеу амалдарының қорытын ды сы-нан кейін жарияланатынын жеткізді. Шолпан ауылының тұрғындары респуб-ли калық комиссияға А гепатитімен сыр-қат танған адамдардың медициналық және амбулаторлық құжаттарындағы жазбалардың өзгертілгені туралы да шағ ым жасаған болатын. Н.Ибраев бұл мә селенің және аудандық ауруханадағы орын алған олқылықтардың анық-қанығына көз жеткізу үшін қосымша комиссия құрылатынын мәлімдеді.

Шығыс Қазақстан облысы

Шолпан ауылындағы оқиғаның себебі анықталуда

8 26 ҚАҢТАР 2018 ЖЫЛЗЕРДЕ

Қорғанбек АМАНЖОЛ,«Егемен Қазақстан»

Қазақтың қаймағын сыпырған

Адамзат тарихында нақ жиырма­сын шы ғасырдай әрі ұлы, әрі дү лей ғасыр сирек кездескен­ақ шы ғар. Осынау алапат ғасырда демо графиялық тұрғыдан алғанда дәл қазақтай шығын көрген халық жоқ екендігін жаны жан­натта болғыр бас демограф­ғалымымыз Мақаш Тәті мов ағамыз да әркез ізерлеп айтып отырушы еді. Халқымыздың саны ғана еселеп кеміп қойған жоқ, сапа­сы да құлдырады. Әсіресе 1937­38 жыл­дардың сүргіні қазақтың ақыл­ойына, зиялысына келген ғаламат зауал болды.

1915 жылы Ахмет Байтұрсынов: «Әлхәм дулла, 6 миллион қазақ бармыз!» деп шүкіршілік айтатын Алаш қауымы Ұлы Отан соғысы аяқталған 1945 жылы өзінің демографиялық ең төменгі шегіне – 2 миллион 650 мыңға ойсырап түскен екен. Тағы да табиғи даму заңдылығы бойынша 30 жылда кемінде екі есе көбеюдің орнына екі есе артығымен кеміп кеткен. Ал енді мұндай кепиет атқыр кесапаттарда халықтың халықтық қасиеттері шайқалмағанда қайтпек?

Ертеректе мынадай бір әңгіме ес ті­генім бар еді: егер Францияның, айта­лық, ең мықты деген 50 мемлекет қай­раткерін, 50 физигін, 50 математигін, 50 әскербасысын, қысқасы, әр саланың сор­па бетіне шығар елу адамын жоқ қылып жіберсе, онда біраз уақытқа дейін Франция Франция болуын, мемлекет ретінде өмір сүруін тоқтатады, француздар ұлттық кемелділігімен қоштаса тұрады. Осындай «аз ғана» шығынмен­ақ Франция сияқты алпауыт елдің өзін мүсәпір кейіпке түсіру мүмкін болса, қазақ сияқты ұзын­ырғасы екі жүз жылдық отарлық тепкіде болған саны аз халықты елдігінен айыру үшін әр саладан 10­15 азаматтан «теріп» әкету жеткілікті болғаны ғой.

Қызыл қуғын­сүргіндер уақтысында біз дің буыны жаңа бекіген жас ұлттық интеллигенциямыздың тартқан тақсыре­тін, көрген қорлығын, баудай түсіп, қыршындарынан қиылғанын ойлағанда, осы қасақана қастандық емес пе екен деп еріксіз секем аласың. Қазақ зия­лыларының дүркін­дүркін толассыз қудаланып қиянат шегуінде әлдебір сұмдық сыр, зымиян қысастық жатқан жоқ па екен, әйтпесе неге қайта­қайта... деп кеудеге күмән толтырады екенсің. «Сила народа в его интеллигенции» дей­тін Чехов тәмсілі де осындай шерлі пікір­ге жетелейтіндей.

ХХ ғасырдың алғашқы ширегіндегі қазақ зиялыларының азаматтық, интел­лектуалдық деңгейі аса жоғары болғаны жалпыға мәлім ақиқат. Кеңестік шығыста түркі халықтарының ішінде қазақ зия­лылары ең мықтысы болғандығына ешкім таласа қоймас. «Біздің Әлекеңмен (Әлихан Бөкейхан болар) екі сағат сөйлесуге жараған Ленин де сабаз екен!» дейтін сөздің шығуы да сол мықтылықтан ғой. Осы дегдар парасат иелеріне, қазақ­тың ақыл­ойының қаймағына келген зауал аса қатты болуы, арыстарымыз­ды шетінен жусатып кетуі қарапайым халық тың өзін де әбден үркінді, за­пыс қылып шошындырып тастаған­ды. Әлбетте мұндай жағдайда елде – ие, жерде кие қалмайтыны белгілі. Кеңестік залым саясаттың көздегені де, көксегені де осы болса керек. Осындай зұлым пиғылдан саяси зұлматқа ұласқан қазақтың қаймағын сыпыру науқаны аса қарқынды жүргізілуінің астарлы себебі де сол демеске әддіміз жоқ.

Қызыл үкімет 1929 жылдан бастап бұрынғы Алашорда қайраткерлеріне шүйлікті. Ахмет Байтұрсынов, Міржақып Дулатов, Мағжан Жұмабаев, Жүсіпбек Аймауытов сынды нағыз Алаш арыстары аласталды немесе жер аударылып сот­талды, белсенді өмірден шеттетілді. Ал ежовщинаның қылышынан қан тамған 1937­38 жылдары атылғандардың көбі большевиктер. Осы ретте адамның жа­нын түршіктіретін оқиға – 1938 жыл­дың 25 ақпанынан 13 наурызға дейін Алматыда 631 адамның атылуы. Бұл қазақ үшін – азалы ақпан, налалы нау­рыз. Қызыл саясаттың осы қандықол қылмысы аяулы азамат Санжар Оразұлы Жандосовтың ізерлеуімен, «Әділет» қоғамының ыждағаттауы арқасында Мәскеуден алдырған құнды құжаттар негізінде анықталып, әшкереленген болатын. Күн сайын орта есеппен 43 адамды атып отырған. Сөйтіп қанды қасапты «стахановтық» екпінмен он бес күнде аяқтап шыққан. Осы кезде мұндай зұлматты қасап бойынша Қазақстан бо йынша қызу қарқынмен жүргізіліп жатқан болатын.

Бұлардың бәрі тікелей Мәскеудің пәрменімен, КСРО Жоғарғы соты әскери коллегиясы көшпелі сессиясының үкімі­мен атылған адамдар. Осыншама қазақ зиялысын тып­типыл етіп, қанға бөктіріп қа сап жасау үшін Орталық бір ғана өкі лін, диввоенюрист Горячевті жіберуді әб ден жеткілікті деп тапқан.

Жендет желкесін қиған 631 адам­ның 80 пайызға жуығы қазақ зиялылары. Айталық 1938 жылдың 25 ақпанында С.Аспандияров, Қ.Жұбанов, Т.Жүргенов, Ұ.Қараманов, С.Меңдешев, С.Сейфуллин, І.Қабылов, Б.Майлин, Ж.Шанин, 27­сі күні З.Темірбеков, 28­і күні О.Жандосов, 3 наурыз күні М.Масанши, А.Розыбақиев, Ә.Досовтар атылған.

Осыдан 80 жыл бұрын қазақ халқы­ның зиялыларына келген қанды қырғын осылай жалғаса берген. Ұлт қаймағын сыпырған осы қызыл қылмысқа бүгінгі ұрпақтың қарғыстан басқа айтары жоқ.

АҚТАҢДАҚТАР АҚИҚАТЫ

ҒИБРАТ

Міржақыптың туған ағасыАсқар Дулатов та саяси қуғын-сүргін құрбаны болған

Сүлеймен МӘМЕТ,«Егемен Қазақстан»

Ұлтымыздың салт­санасы, әдет­ғұрпы, үлгі­өнегесі өлшеу­сіз. Оны ешнәрсеге теңгере ал­май сың. Даласындай кең, да­насындай терең мағыналы. Соның бәрін ұрпақтан­ұрпаққа жалғастырған халқымыздың жады қандай мықты еді. Бір замандардағы лайланбаған тазалығынан шығар, бүкіл та­рихын сол жадына жаңылмай жазып, дәстүрлі түрде сақтап, қалыбын бұзбай бүгінгі күнге жеткізген ғой. Осыны даныш­пан Абай қалай тап басып, та­нып айтқан десеңізші! «Алдыңғы толқын – ағалар, Артқы толқын – інілер, Кезекпенен өлінер, Бая­ғыдай көрінер», дейді. Қалыбын бұзбау дегенімізді осы төрт жол­дан аңғару қиын болмаса керек. Алдыңғы толқынның кететінін, кейінгі толқын олардың үлгісінің әрін кетірмей, бояуын оңдырмай артындағыға жалғайтынын, соның арқасында кезекпенен өлінгенмен, салт­сана баяғыдай сақталып отыратынын ақын тайға таңба басқандай айтқан. Мұның өзі атала су болмаған сана сәулесінің мөлдірлігін көрсетеді.

Сол үлгінің бірі – баба­лар батасы еді. «Батамен – ел, жаңбырмен – жер көгереді», «Баталы құл – арымас, батасыз

құл – жарымас» дейді. Осы екі мақал екі том философиялық кітапқа жүк болары хақ.

Қазақтың батасы бейпіл айтылмаған. Мергеннің оғындай көздеген жерге дарыған. Бата – талайдың бағын ашқан, талайдың құтын қашырған. Талайды сөзден жаңылтып, талайды елге танытқан, кейбіреулерді жұртқа қалдырған. Қазақ батаны киелі санайды, селкеусіз сенеді, қадір тұтады. Бата – кісілікке, имандылыққа, мейірімге, жақсы сөзге, ынтымаққа ұйытып отырады. Батаны жұртымыз қасиетті қариядан, абыз ағадан, өнегесі мол үлкеннен күткен. Әр батаның жөн­жоралғысын жазбай таныған. Батаның түрі де мол. Ұл­қыздың өркендеп өсуі, шілдехана, тұсаукесер, тіпті атбайлар ұлға, от жағар қызға беретін бата да сан­саналы. Сол секілді ас қайырғанда, дастарқан иесіне риза болғанда, той­жиында, Наурызда, жарапазан айтқан жастарға беретін бата да аз емес. Бата беру жағынан кел­генде ұлт жақсылары іркілмеген. Әр кез ірілік танытып, кісілік қасиетін көрсетіп отырған.

Осы тұста бір қария айтқан ақиқат сөз ойға оралады. Қазақ жаз­жайлауға шыққанда сауық­сайрансыз, той­жиынсыз отырған ба?! Сондай бір тойда көкпар тар­тылыпты. Ала­құйын шабысқа

қарулы да қабырғалы бір ақсақал төтесінен килігіп, сереңдеген серкені жұлып алып топты жа­рып қазақтың қараша үйіне қарай оқтай атылып барып, ашық тұрған есіктен ішке көкпарды лақтырып жіберіп, баласы тұрмай жүрген қамкөңіл анаға ағыл­тегіл бата беріп, «Көптің қолы тиген бұл көкпарға, Құдай иген бір жақсылық болар» депті. Кейін сол қараша үйден телқоңырдай екі жігіт өсіп шығыпты.

Несін жасырамыз осы күні сол қасиетті батаның кей кезде қадірін кетіріп алып жүргеніміз ақиқат. Бата бер десе, батаның «бағын» байлап ұзынынан қайырып сөз сөйлейміз. Кейде ақсақалды қария келістіріп тұрып бата берсе, асаба қарымтасы деп ол оған бата беретін жайы да кездеседі. Қасында ата­ана­сы отырса да жаттаған бата­сын беретін балалар көрініп қалып жүр. Бұл да заманның бір үрдісі болар. Ондай үрдіс бұрын да болған. Ол дәуірде ақылы асқан бала ақты ақ, қараны қара деп ешкімнің бет­жүзіне қарамай әділін айтқан. Бұған Төле биді тәнті еткен атақты Айдаболдың ұлы Тайкелтірдің жанынан жарқылдап шыққан сөз отын айтар едік. Соған орай сөзге тоқтап, қарғадай балаға сыбағаңа деп әкелген, балдай сүт емген құлынға қасқайып тұрып қалың

жұрттың алдында оның бата беруі, соңынан дауды шешіп, дара көрінуі кімді де болса сүйсінтпей қоймайды. Мұхтар Әуезовтің «Абай жолы» романында Дулат ақынның жас Абайға, «Шырағым, ер жетерсің, Ер жет сең, сірә, нетерсің. Алысқа шырқап кетер­сің, Шындасаң, шыңға жетерсің», деген ба та сы ұлы ақынға жол ашар болғаны ақиқат.

Ұрпағын әспеттеген хал­қымыз сол ұрпағына мейірін төккенде «Бәйтеректей бүрлі бол, Атқан таңдай нұрлы бол! Толған айдай ажарлы бол, Қызығы мол базарлы бол! Ағайынға аялы бол, Айналаңа саялы бол! Ата­анаңа мейірлі бол, Ел жұртыңа пейілді бол! Ақ отауың басқа тол­сын, Қара қазаның асқа толсын» десе, тағы бірде: «Арың болсын жолдасың! Ел бастасаң батыр бол, Ата әруағы қолдасын, Судай тасып дәулетің, Еш жамандық болмасын» дейді. Шілдехана батасына келсек: «Азамат бол­сын көрікті, Ғұмыр ұзын берікті, Қолқанаты көп болып, Артынан ерте берсін серікті», тұсаукесер рәсімінде: «Елін қорғайтын ба­тыр болсын, Шындықты ай­тар ақын болсын. Халқым де­ген жүрегі болсын, Жұртының қамқор тірегі болсын!» дейді. Ұл балаға: «Жорытқанда, балам, жолың болсын, Қалтаң ділдаға толсын! Қатарыңнан озар, ерен

бол, Қыз көзінде терең бол! Сынай қалса құлақ сал, Мақтай қалса – керең бол!», ал қыз балаға «Талдай бой берсін, Сұғыла ой берсін, Елінің ары болсын, Басына өнердің бағы қонсын, Ақ орданың шамы болсын» дейді. Міне, ұлт батасы осылай жалғаса береді.

Бабалар батасының бағын ашар кез келді. Ол үшін әлемдік өркениеттің жақсысын ғана ала отырып, өзіміздің еш асылға теңгермейтін құндылығымыздың құнын білсек, қане! Бірақ алдыңғы ұрпақ өз заманының «жемісі» дейміз. Кейінгі алып толқын ұлтының құндылығын танып білмесе, алдыңғы үл­гіні жалғамаса, бір заманда­ры жұтылып кететін өзгенің қызылына қызыға беру кейде ойлантпай қоймайды. Ұлтты сақтайтын рухани құндылық. Мұны, дәлелдеп жатудың еш қажеті жоқ. Соны кейінгі жас санасына тоқыса, Елбасының рухани жаңғыру жөніндегі идея­сын көңіліне орнықтырса, байтақ далының бағы ашылып қана қоймай, халқымыздың өзгеге ұқсамайтын үлгісі нұрдай ша­шылып, басқаның көзіне оттай басылып, жер бетінде мынандай да байлық бар екен­ау дер еді. Әттең, соған жетсек тіліміз түлеп, батаның бағы ашылып, әлемдік мінберден мінсіз сөйлер едік.

Бабалар батасы

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қасіреттің қаны тамған шеңгелді кезеңнің от бүркуінен Дулатовтар шаңырағы үйітіліп, жойылғалы тұрды... Міржақып тағдыры белгілі... Шаңырағын жалғыз қызы Гүлнар ұстап қалды. Әкесі армандаған Тәуелсіздікті көріп, 97 жасқа қараған шағында өмірден озған Гүлнар апамның бір өкініші ішінде кетіп еді. Әкесінің туған ағасы Асқардың (1868-1933 ж.ж) Карелиядағы Майгуба лагеріне айдалғанын білгенімен, сүйегінің қайда қалғанынан бейхабар болатын. Тек атасының (туғанына биыл 150 жыл толды) 1991 жылы ақталғаны ғана қос ғасыр құрдасының жүрегінде шемен болып қатқан қайғыны сәл-пәл жібіткендей еді.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Қайсар ӘЛІМ,Қазақстан Журналистика академиясының академигі

1934 жылы Мір жа­қыптың әйелі Ғайни­жа мал баласы Әлібегін ертіп Сосновец лагерінде он жыл мерзім жазасын өтеп жатқан күйеуі не ба­ра жатқанда Мәскеу де тұратын Әлихан Бөкей­ханов уайым мүжі ген шар шаңқы жандарды темір жол вокзалында кү­тіп алып, бірер күн үйін ­де тынықтырып, қа йы­ра шығарып салады. Жи­налып жатқанда Әли хан: «Товарищ Гая, мынаны Міржақып шырағыма барған соң қажеттеріңе жұм сарсыңдар», деп Ғай­ни жамалдың қолына қа­лың дау келген конвертті ұс татады. Асыл ағасының сәлемдемесіне разы болып толқыған Міржақып көз жасын көрсетпей сығып­сығып алса керек.

Сосновец стансасын­да Мір жақып үй жалдап (сол үйді 1992 жылы ба­йырғы тұрғын Н.Серегин көрсетіп, ішін аралап көргенбіз – Қ.Ә.) әйелі мен баласы үшеуі бір ай­дай мәре­сәре күй кешеді. Әрине күндізгі лагерь тауқыметінен титықтап оралса да сүйгені мен пер­зентінің қасында сәттік ғайып­бақытқа балқып, масай рап отырыпты. Құ­дай­ау, отбасының барлық қызығын елінің ертеңгі еге­мендігіне тәрк ете салған неткен жанкешті, нартәуе­кел жан еді. Жұбайымен сырласып, аса құпия әң­гіме шертілген бір жо­лы былай ақтарылғаны бар Міржақыптың: «Сот ме ні 58­статьямен айып­тап, он жылға кесті (ал­ғашқы үкімде ату жазасы­на жатқызылған – Қ.Ә.), содан кейін көпшілік отыр ған камераға кө­шірді. Отырғандарға «ас­салаумағалейкүм» бере кірдім, жұрттың ішінде көзіме ыстық болып түс ­кен ол өзімнің Ақай әкем (туған ағасы Асқар Ду­латовты осылай атаған – Қ.Ә.). Ақай әкем орнынан әзер тұрып, белін жазып келіп мені құшты, екеуіміз де балаша солқылдап жы­ладық. Ағамның мұн да отырғанын білген емес­пін, қуанышымызда шек болған жоқ. Ақай әкем бұрынғыдай емес, қар­тайып, жүдеген. Маған мұ­ңын шаққандай көңілі бо­сап, көз жасын көпке дейін

тыя алмады. Ақай әкемнің айтуынша, өзін менен ке­йін 1929 жылдың орта ше нінде тұтқындапты, әр жер де ұстап осы Бутыркаға жеткізіпті. ...Кешікпей екеуімізді екі айырып жі­бер ді. Мен Соловкиге жө­нелтілдім, Ақай әкемнен сод ан бері хабарсызбын»...

Ғайнижамал бұл әңгі­мені өңі сұрланып, тілін тістелеп отырып тыңдайды да Міржақыптың өз ағасы туралы кейінгі деректерден хабарсыздығына көзі жет­кен соң, өздеріне белгілі жайтты жайып салмасқа шарасы қалмайды. Асқар қайнағасының Бутырка түрме сінен Котлас қала­сына жіберіліп, кейін сон­дағы түрмеден Солов киге Мырзағазы Есполовпен бірге айдалғанын елге жолдаған хатынан білген­діктерін айтады. Сол сәтте Міржақып орнынан ұшып тұрып аһ ұрып «жанымда жүргенін сезсемші жан бауы рымның!», деп өк­сік атып, жан дүниесімен қопарылып, жарылып кетердей буырқаныпты­ау! Осы әңгіме тұсында ерлі­зайыптыға белгісіз түйнектелген қаралы сыр дың құлпы ешкімнің де қолында жоқ еді­ау! Қатыгез өмір шерлі жұм­бағын өзінің ішіне ғана бүгіп тұрған! Сыбыр­лағандай болған қос мұң­лықтың құлағына: «Асқар­дай ағаларың Майгуба лагерінде Мағжан Жұма­баевпен, Елдес Омаровпен бірге жазасын өтеп жүрген­де мерт болған!». Қайдан сезсін?! Бәрі кейін белгілі болған жайт қой. Асқар Дулатов Міржақып інісі­нен екі жылдай бұрын 1933 жылы көз жұмған екен...

Асқар Дулатов бұ рын ­ғы Торғай облысы Жан­келдин ауданының Қыз­бел ауылында дүниеге кел ген. Сауатын ауыл мек тебінде ашқан ол әрі қарай қазақша, орысша оқып, білімін өз күшімен толықтырады. 1918 жылға дейін Торғай уезінің биі қызметін атқарған. Ке­з інде патша үк імет і М.Ду латовтың «Оян, қа­зақ!» өлеңдер жинағын тәр кілеп, оқуға тыйым салғанда Асқар бұл пасық пиғылдың үстемдік құруы­на жанын пида етерліктей болып қарсылық таны­тады. Кітапты жасырын түр де ел арасына тара­тып, маз мұнын насихаттап, қазақ жұртының марғау күйінен арылып, озық елдер қатарына қосылу мақсатында іс­әрекет

қылуын уағыздайды. Мұн­дай белсенділігі, әрине, өміріне қауіп­қатер ту­дырарын сезсе де бетінен қайт пай, өршелене әрекет етеді.

Қазақстанда кеңестік билік орнағаннан кейін ол ауыл шаруашылығында жұмыс істеген кезінде де халықты білімге, кәсіпке, өнерге баулу мақсатынан ешқашан айнып көрмеген. Күштеп ұжымдастыру тұ сын да , 1928 жылы А.Дула товтың мал­мүлкі тәркіленіп, 1929­1932 жыл­дары Мәскеудегі Бутырка түрмесіне отырғызылады. 1930 жылы 4 сәуірде ол ату жазасына кесіліп, 1931 жылы 30 сәуірде бұл жаза 10 жылға бас бос тандығынан айыру­мен ауыстырылады да, Каре лиядағы Майгуба ла­геріне айдалады. Сонда 1933 жылы қайтыс болады.

Асқар – Дулаттың ал­ты баласының үлке ні. Алғашқы әйелі Қадиша­дан – Ескендір, Тоты, Бо­тагөз және Айдар туса, екін ші зайыбы Зәуреден – Хайдар, Қайым және Адай өмірге келеді. Мен осы кісілердің екеуін – Ботагөз бен Хайдарды көріп, ете­не жақындасып, соңғы демдері үзілгенше байла­ныста болған едім. Енді сол кісілер жайлы бірер сөз айтуға тура келіп тұр.

Өткен ғасырдың сексе­нін ші жылдарының басы­на таман біздің Қызбелге Таран ауданы жағынан Ботагөз Асқарқызы ке­ліп, бірер ай ел аралап, ау нап­қунап қайтқаны бар. Еңбек демалысымда туған ауылыма келгенде көріп, кім екенінен ха­бардар болғанбыз. Бірақ Дула товтарға қатысты жақ ашпайтын. Кейін Алтын­сарин атындағы кеңшарда тұратын жақын ін іс і Әменов Хамиттің қолында болып, 1988 жылдың 17 ақпанында 80 жасын­да дүниеден өткен. 1992 жылдың қыркүйегінде Гүлнар апам Карелиядан әкелінген әкесінің мүр­десін Бидайық ауылы­на қайта жерлеген соң, елу шақырым жердегі Алтынсарин ауылына әдейі барып, Ботагөз апасының басына дұға оқып, тағзым еткенде қасында бірге жүр ген едік. Ол кісі өзі өмірден өткеннен кейін Міржақып ағасының тоғыз айдан соң ақталатынын, ал әкесі Асқардың есімі араға үш жыл салып ақадал екендігі дәлелденетінін білмей кетті­ау! Тіршілік

жан күйзелісінің шек­мөлшерін анықтауға кей­де дәрменсіз болатынын осыдан­ақ бай қауға болмай ма? Бірақ шындық атаулы түп тің­түбінде бақилық бол ған жанның да рухын шалқытатынын місе тұт­сақ, көңілге сол медет!

Облыстық «Қостанай таңы» газетінің 1992 жылғы 28 наурыздағы санында «Ботагөз – Міржақыптың немере қарындасы» деген мақала жарияладым. Оны жазуға Ботагөз апайдан қалған бір сурет себепкер болып еді. Сурет сыртына апай өз қолымен «Ботагөз, Галя, Нәзиқа, Ақмаржан, Роза. «Коммунизм жолы» газе тінің («Қостанай таңы ­ның» бұрынғы атауы – Қ.Ә.) машинисткалары. 17.03.1957 ж.» деп жа­зыпты. Бұл кезде мен «Егемен Қазақстанның» Торғай облысы бойын­ша меншікті тілшісі едім, Арқа лықта тұратындықтан апайға қатысты өзге де­ректер жиыстыра алма­дым. Көнекөз кейбір жур­налистердің «Ботагөз жұмыс істеген, бірақ фа­милиясы Бұралқиева бо­латын» дегені бар еді. Яғни шындыққа жанасады, апай күйеуінің фамилиясымен (Мұстафа Бұралқиев) жүр­ген боп шықты ғой.

Кейін білдік, Ботагөз Асқарқызы өз өміріне қа­тысты біраз деректерді жа зып қалдырып кет­кен екен. Ашып айтуға қоры нған сол мол мұрасы арыстар ақталғаннан соң кәдемізге жарағанын осы апасынан жеті жас кіші Гүлнар Міржақыпқызы разылықпен мәлімдеген болатын. Ботагөз апай: «Өз әкем Асқар Дулатов ел ішінде беделі зор, жұрт сыйлайтын, оқыған кісі, ел басшысы, атқамінері болған. Біздің үйді «үлкен үй» дейтін. Әкеміз Торғай

дуанының судьясы, яғни биі болып жұмыс істеді. Дуанға жүрерде арнайы тігілген киімін киетін, қос шынжырлы медалін (оны «знак» дейтінбіз) мой­нына салатын, ұмытпай қызыл масаты қалташаға салынған мөрін алатын. Ауылдағы келіндері ол кісіні Би аға деп атайтын» деп жазған еді әкесі ту­ралы кестелеп. Сондай­ақ Асқар әкесінің өз інісі Міржақыпты оқытып, тәр биелеудегі орасан зор еңбегін де нақпа­нақ қа­ғазға бедерлеп түсіріп, оның бала күнінен бас­тап ержетіп саяси көзқа­расы қалыптасып, қазағы үшін аянбай қам жеген кезеңдерін татымды таң­балағаны бүгінде тарихи аса маңызды құжатқа ай­налғанына сүйсінеміз.

Ал Ботагөз апайдың өзім жақсы біліп араласқан інісі Хайдар Дулатовтың (1913­1985) аузынан да тұшымды ешнәрсе есті­меген едім. Үйде қонақ бо­лып отырғанда «Алаш де­ген не өзі, не білесіңдер?» деп сыр тартады. Көзі суық жымияды, қара кісі еді, түрі одан бетер сұрлана түседі. Тілі күрмелетіндей ме? Сөйтсек артынан білдік қой, Дулатовтарға зауал төнгенде, он бес жа­сар Хай дарды да басқа туы старымен бірге Қиыр Шығысқа айдап жіберген екен. Хайдар аға алғаш көріскенде маған өз шешесі Зәуренің біздің жақын апа­мыз болатынын айтып, туыстық мейіріммен бау­рап, сыйлас араластыққа пейіл көрсеткен. Ал Дула­товтарға қатысты жұмған аузын ашпай кетті. Бүгін­дері Хайдар ағаның ұрпақ­тары өсіп­өнген, еліне қалтқысыз қызмет етуде.

Асқарға қатысты Гүл­нар апамның әңгімелерін о й е л е г і н е н ө т к і з е

бас тағанымда, ол кісінің 1989 жылы Мағжан Жұ­мабаевтың зайыбы, 96 жастағы Зылиқамен Ал­ма тыда кездесіп сыр ақ­тарыстырғаны санама орал ды. Майгуба лагеріне Мағ жанын іздеп келіп, қауышқан Зылиқаға бір күні ері бұрын Ташкентте бірге тұрған Алаш ары­сы Елдес Омаровты ертіп келіп таныстырады. Ке лесі күні қазақтың бір ақса­қалын: «Бұл – Асқар Ду­латов, Міржақыптың, өзі­міздің Жақаңның туған аға сы», деп төрге оздырып ет асып, қонақ етіп сый­лайды. Сонда қоштасарда мейманының айтқан сөзін Зылиқа апай дәлме­дәл етіп Гүлнар сіңілісіне ай­тып береді. «Қалқам, менің қазақтың өзіңдей әйелін көріп тұрғанымның алды­арты осы болар, елге жете алар түрім жоқ, қош, ел­жұртқа сәлемімді жеткіз», деп маңдайынан сүйіпті. Атасының аманат сөзін енді естіген Гүлнар көз жа­сына ерік беріпті.

Гүлнар Дулатова 1925 жылы Асқар атасының Қы­зыл ордаға келгенін (Мір ­жақып інісіне енші ре тін де жасаттырған ал ты қанатты отау киіз үй ді екі түйеге теңдеп, өзде рі салт атпен жүріп, желтоқ сан айында жеткен – Қ.Ә.) былайша су­реттеп жазғаны бар еді: «Бір кезде жастыққа шынтақтай жатқан Ақай әкесіне әкем жақынырақ жылжып ба­рып, бір түрлі жас бала­дай еркелеген сыңайын байқап қалдым. Көңіліме: « П а п а м н ы ң м ұ н ы с ы қалай? Үлкен адамдар­дан да балалық, еркелік мінез шы ғады екен­ау», деп таң ғалып, әлгі қылығын кәдім гідей ыңғайсыз көр­дім. Енді ойласам, Ас қар әрі аға, әрі әкедей тәр­биелеп өсіргендіктен, жас жа ғынан он жеті жылдай үлкендігі бар (екеуінің аралығында екі апа, бір аға), өзі кенже бола тұрып неге еркелемесін, оны­сы заңды деп санаймын, еш сөкеті жоқ екенін ен ді ғана түсінгендеймін. Қы­рықтағы Міржақыптың бойын да сол қасиеттің сақ­талып қалуы қандай та­маша!»

...Қайран да қайран есіл ерлер! Асқар мен Мір­жақып! Дәмеш ананың тө сін түрткілеп алты ба­уыр өскен­ді. Осы қос қо­шақан Дулат әулетінің ғана емес, бүкіл қазақ қо­ғамының бетке ұстар ұл­дары, біртуар тұлғалары болып қалыптасқанына мы на тарих куә! Бір ұяда қанат танды, бір түрмеде азаптанды, Карелия жерін екеуі де жастанды... Ағасы сонда қалды, інісі елге оралды... Тағдырлары әрі тарпаң, әрі азалы! Мәңгілік мақтан тұтар бар қазағы!

АСТАНА

26 ҚАҢТАР 2018 ЖЫЛ 9РУХАНИЯТ

Талғат БАТЫРХАН, «Егемен Қазақстан» – Кастамонудан (Түркия)

Мерекелік жиында алғашқы бо-лып сөз алған ТҮРКСОЙ ұйымының Бас хатшысы Дүйсен Қасейінов асығы алшысынан түсіп, айдарынан жел ескен кастамонулық ағайынды арқа-жарқа қуанышымен құттықтады. Енді мұнда әлемнің әр қиырынан қонақтар ағылатынын, олар отандарына әдемі әсерлермен оралса құба-құп болаты-нын айтып, өзінің өзге де игі тілектерін білдірді. Ол сондай-ақ құрылғанына ширек ғасыр толған ТҮРКСОЙ-дың

б ү г і н д е б е д е л д і х а л ы қ а р а л ы қ ұйымға айналғанын үлкен тебіреніс үстінде жеткізді. Оның шартарапқа шашырағандықтан бір-бірінен тым алшақтап кеткен туысқандар арасын жақындатуда айрықша рөл атқарып келе жатқанына тоқталды. Мәселен былтыр дәл осындай мәртебені ие-ленген біздің Түркістанда қырықтан астам халықаралық деңгейдегі мәнді мәдени шаралар ұйымдастырылыпты. Татулық тойына қатысушылар қарасы едәуір көбейген. Ұзын саны 12 елдің өкілдері төлтума өнерлерін ортаға салған. Бауырластардың барыс-келісі артып, рухани алыс-берістері молайған.

Бұйырса бұл дәстүр алдағы уақытта да жарасымды жалғасын таппақ. Соның айғағы ретінде биыл ТҮРКСОЙ ая-сында Алаштың ақтаңгер ақыны Мағжан Жұмабаевтың, әзербайжанның әйгілі композиторы Кара Караевтың, қырғыздың шоң жазушысы Шыңғыс Айтматовтың мерейтойлары аталып өтетініне ерекше екпін түсіргіміз келеді. Қазақтың қамын жегені үшін сталиндік солақай саясаттың қаһарына ұшыраған ұлы тұлғаның өлеңдері бір- қатар түркі халықтарының тіліне аударылатынын естігенде жанымыздың жаз күніндей жайнағанын жасыра алмаймыз.

Мәртебелі жиынның мінберіне көтерілген Түркияның Мәдениет және туризм министрі Нуман Куртулмыш кәнігі саясаткер екенін көрсетіп, көсіле сөйледі.

– Алла жазса, Кастамонудың алдынан

ақ күн туғалы тұр. Басына бақ орнап, көкжиегі кеңеймек. Жаңа жетістіктерге жол ашылмақ. Қаланың тір лігі қазандай қайнамақ. Ұлыстарымызды ұйыс-тыра түсетін әртүрлі бағдарламалар әзірленуде, Кастамону бұл құрметке бұрыннан лайық еді. Жақ сы атақ оған жарасады. Өйткені киелі өңір дің тағылымды тарихы тым тереңде жатыр. Орталық Азияда оянған Қожа Ахмет Ясауи идеялары мен сусындаған әулие-әмбиелеріміз аяулы атаме кеніміздің өркендеуіне өлшеусіз еңбек сіңірді. Солар дың бірі Шейх Шабаны Вели дәл осы жерде өмір сүрді. Кастамону топырағында ілім таратушы небір ғұламалардың ізі қалды. Ай-жұлдызды бай рағы бар Анадолы жұртының абырой-даңқы асқақ тай беретініне сенімім нық, – деді министр мырза.

Салмақты ой сабақтаған мәдениет

саласының басшысы одан әрі өзіміздің ЮНЕСКО-мыз іспетті ТҮРКСОЙ-дың түбі бір түркілердің мәдениетін, әдет-ғұрпын әлемге танытуда талмай жұмыстанып жүргенін алғыс сезімімен алға тартты.

Сонымен тағы бір дүйім түркілік думанның дүбірі естілді. Амандық бол-са, Қара теңіз жағасындағы қасиетті қалада бағзыдан біте қайнасқан қардаштар бас қосып, әрқайсысы өзінде барын базарламақ. Тотынаманың тоқсан толғауындай той қызықтары алқалаған алыс-жақынды тегіс сүйіндірмек. Оның шет жағасын осы жолы-ақ байқап үлгердік. Салтанатты сарай ішін саз кернеп, шаттық әуендері шалқыды. Түркияның мәдениет министрлігі жанындағы «Түрік дүниясы» оркестрі орындаған Құрманғазының «Көрғұлы» күйі көңілімізді көк теңіздей толқытты. Қырғызша, татарша, әзербайжанша әуелеген әндер көрермен қошеметіне б ө л е н д і . М ы ң б ұ р а л ғ а н қ а з а қ қыздарының биі де ешкімді бейжай қалдырған жоқ.

Дүние-ай десеңші... Обалымыз отаршылдыққа болсын. Баяғы заман-дарда бір-бірімен етене араласып, еркін түсініскен ата-бабаларымыз неткен бақытты еді. Ұғынысарға ортақ тіл тап-пай амалсыз орыстілді аудармашының аузына қараған бүгінгі ұрпақтарының пұшайман халін көрсе, жылар ма еді әлде күлер ме еді?

Кешегі Кеңес Одағының құрамында болған республикалардың, қазіргі тәуелсіз мемлекеттердің журналистері түрікше өткен жиыннан түк түсінбей, Анталиядан арнайы алдырған тілмашқа жан-жақтан жамырай жармасқанын көрсеңіз ғой... Тек әзербайжандық әріптестеріміз ғана түріктерге бір табан жақындықтарын танытып, тәржімәшіге тәуелді бола қоймады.

«Бармасаң, келмесең – жат боларсың» деген дана халқымыз. Ендеше ежелден еркіндік аңсаған ер Түрік ұрпақтарының емен-жарқын жүздесулері азаймасын, ағайын!

Айгүл АХАНБАЙҚЫЗЫ,«Егемен Қазақстан»

Ал Мұқан Төлебаев көшесімен төмен қарай құлдиласаңыз, қа-дам басқан сайын екі қапталда ор наласқан үйлердің төменгі қабатындағы қабырғаға тұтаса ілінген ескерткіш-тақталардағы жазуды оқимын деп оңды-сол-ды қараумен-ақ мойныңа сал-мақ түсіп, басыңның айнала бастағанын байқайсың. Қан-ша қызықтағың келсе де, сағы-нышыңды оятатын самсаған ес-керткіштердегі жазудың бәрін оқып тұрудың мүмкін еместігі есіңе түсіп, бойыңды жеңіл мұң билеп, діттеген жағыңа жөней бере сің. Көше емес, құдды бір ескерткіш-тақталардың – қадір-қасиеті бірінен-бірі асатын о дүниелік болған жақсылардың өзінен кейінгілер үшін қалдырған құрмет галереясы ма дерсің. Дақ-пырты мен даңқы дәл осы үй-лерден артық болмаса кем емес, ел аузындағы фольклор іспетті ауыз ша да, жазбаша да әдебиетке арқау болған, иелерінің көзі тірі-сінде-ақ көпшіліктің көңілінде сүй кімді бейнесін «сомдап» ал-ған Алматыда тағы да аяулы екі үй бар. Күн сайын таңертең және кешкілік жүретін жолы-мыз болғандықтан, тым-тырыс тұратын терезелеріне қарап өту әдетімізге айналған. Моп-момақан болып тұрғаны қазір ғой, әйтпесе Жазушылар одағын Әнуар Әлімжанов басқарып тұр ған кезде қаламгерлерге бе-ріл ген атақты «Ақ үй» мен сы-рын ішіне бүккен «Сары үйде» небір тентек мінездер тұрды ғой. Бұл «бүлікшілердің» әрқай-сысы әдебиетке қаншама баға жет пес байлық сыйлап кетті. Сақұр-сұқыр қайнап жатқан әде биетке қатар жүріп қызмет етіп қана қоймай, өмірде «сіз-бізі» жарасқан Құдай қосқан көршілердің бір үйді бөліскендері бақыт болды ма, әлде оның да өзіндік қолайсыздығы бар ма еді,

оны иелерінің өздері білер. Бірақ жанынан өткенде жайсаңдарды еске алып, көңіл иитіні рас.

1977 жылы «Алматы қа ла қ ұ-рылыс» ескі гараждарды күреп тастап, орнына салып берген қос үй бас шайқатып, айта жүретіндей небір қызықты хикаяттарға толы болғанын әдебиетсүйер қауым жақсы біледі. Тіпті салынбай жатып, «осы жерден үй беріледі екен» дегенді естіген бойда кі-лең пәтер жалдап, баспананың қорлығы өткен ағаларымыз күн сайын құрылыстың басына ба-рып, темекісін бұрқыратып, шаң-топыраққа көміліп тұрып әңгіме-дүкен құруды әдетке айналды-рыпты. М.Әуезов театрының дәл артында жатқан Жамбыл кө шесінің осы бөлігі ел аузында «қайынененің тілі» деп аталып кеткен. Себебі ... себебі жіңішке әрі ұзын болып, салақұлаш со-зылып жатқандықтан солай аталған болар деп шамалаймыз. Соның да жанама әсері болды ма, оған енді қалжыңы адам өлтіретін қу тілді қаламгерлер ке ліп қоныстанғаннан кейін бұл үйлерден қалжың да, сырға толы қырлы кітаптар да қазақ ішіне қалықтап тарап жатты. Қалжыңдасатын қатарласы емес піз, сатираға бергісіз талай сылтың сөздің тууына себепкер болған «Ақ үй» мен «Сары үйді» жалпақ жұртқа жайылған тіркеме-тіркесімен айтуға тілімізге теріс-кен шығатындай тартынып, сы-пайылық сақтаймыз, алайда сол бейкүнә атауының өзі-ақ осы үйдің құрметін асырмаса, кемітіп тұрған жоқ.

Заманында Жазушылар ода-ғының өзіне «альтернатива» бола жаздаған бұл екі үй де Одақ тың кішігірім бір бөлімшесі сияқ-ты өлең оқылып, повесть талда-нып, қызылкеңірдек айтыс жү-ріп жататын дүрмегі мол ор та болған. Себебі ақыны бар, жазу-шысы бар, оның ішінде Одақ та қызмет істейтін бірді-екілі хат-шы, терімші, есепшісі бар, қырық

адам «Ақ үйден» үй алса, жиырма қаламгер «Сары үйден» пәтерлі болып, бас-аяғы әдебиеттің айналасындағы 60 адам улап-шулап қатар тұр ған қос үйге бір мезгілде ке ліп қоныстанады. Мысалы, «Ақ үйде» Сәду Машақов, Оспан хан Әубәкіров, Оралхан Бө кеев, Тәкен Әлімқұлов, Қуан дық Шаңғытбаев, Шәміл Мұха метжанов, Өтебай Қанахин, Хиз мет Абдуллин, Амантай Сатаев, Ізтай Мәмбетов, Рамазан Тоқтаров, Марат Қабанбаев, Сайымжан Еркебаев, Ибрагим Исаев, Есенжол Домбаев, Бе кен

Әбдіразақов, Қабдеш Жұ ма ділов (кейінгі жылдары бас қа үйге қоныс аударған), Ғаббас Қабышев, Советхан Ғаб басов тұрса, «Сары үйде» Жай саңбек Молдағалиев, Қадыр Мыр залиев, Мұхтар Мағауин, Асқар Сүлейменов, Әбдірашит Ахметов, Сәтімжан Санбаев, Ісләм Жарылғапов, Әбіраш Жәмішев, Мұрат Әуезов, Үміт Жансүгірова, тағы басқалары тұрған. Миллионнан артық тұр-ғыны бар мегаполисте осынша-ма марғасқаны бауырына басқан бұдан өзге босағасы алтын «зия-лы» үйді табу қиын шығар. Осы авторлардың әрқайсысы әдебиетке екі жылда бір жинақ беріп тұрыпты. Жазудан басқа уайымы болмай, жарыса жұмыс істеген проза мен поэзияның ірі өкілдері қалай еркелесе де жара-сады емес пе? Араның ұясындай гуілдесіп жататын «Қаламгердің» рөлін мұнда алқақотан отыра

қалып әңгімелесуге ыңғайлы ат-шаптырым аула атқара беретін. Ғажап емес пе: есігінің алдына шықса болды – Қадыр Мыр-залиевті көреді, алдынан Асқар Сүлейменов келе жатады, мына подъездің тұсында Оралхан Бө-кеев көлігінен түсіп жатады. Есік ті кілтпен жауып, құлып салу дегенді бұл үйдің тұрғындары білмейді. Әкелері сияқты бала-лары да тонның ішкі бауындай араласып кеткен, сәт сайын до-бын құшақтап, бірін-бірі іздеп келіп тұрады. Мұндайда қайсыбірі қоңырауға жүгіре берсін, одан да

есіктің ашық тұрғаны дұрыс, кел-се, «өз адамы». Амал не, бүгінде жайсаңдардың дерлігі о дүниелік болды, бірқатар қара шаңырақта жақсының көзіндей болып қара ор-манын күзеткен жесір лері мен ба-лалары отырса, көпшілігі пәтерін сатып не ауыс тырып, басқа жаққа көшіп кеткен. Бірақ әдебиетті сүй ген, аталған қаламгерлердің шы ғар маларын жастанып жатып оқы ған әр оқырманға отты да нәзік өлеңнің, яки ойлы да терең әңгіме мен романдардың дәл осы үйдің төрінен тарту етілгені үшін әлі де ыстық тартатын шығар деп ойлаймыз.

Бұл үйдегі қызықтардың бір парасы жазушы Әлібек Ас-қа ров құрастырған «... Деген екен де» былайша баяндала-ды. Жазушылар одағының үйінде Хизмет Абдуллин, Қуан-дық Шаңғытбаев, Шәміл Мұ-хаметжанов, Ізтай Мәмбетов

сияқ ты ақын-жазушылар көрші тұрады екен. Бірде бас қосып, әзіл-қалжың жарастырып отыр-ғанда Қуандық: – Ау, Хиз мет, мына қазақтардың біріне Алтай-дан, біріне Ақжайықтан, енді біріне Арқадан ағылып қой келіп жатады. Сен болсаң ғой, ауылың Алматының іргесінде, өмірі бір қой алдыруды білмейсің, әлде ауыл-аймағың малдың не екенін білмей ме? – деп әзілдейді ғой. Хизмет шыққан ортаның, шындығында, малдан гөрі жерді көбірек күйттегені рас. Алайда ет жөнінде қазақтардан кем

түскісі келмеген Хизмет: – Ә-ә, біздің ауылдың да әр көдесінің түбі мал, қой дегеніңнің күнде біреуін келтіруге болар еді. Бірақ менде сендердікі сияқты балкон жоқ, бірінші қабатта тұрамын ғой, – деп жалтарады. Мұнысына тоқтайтын жігіттер ме, «ойбай-ау, өзің алдымен қой алдыршы, сонсоң ет сақтауға келгенде біз-де балкон дегенің жетеді ғой» деп тақымдап қоймайды. Сонда шегінерге жері қалмаған Хизмет: – Жоқ, қазақ пен қасқырға етті сеніп қоюға болмайды, – деген екен. Арада бірер күн өткенде телефон шыр етеді. Хизмет те-лефон құлағын көтерсе, Сәбит Мұқанов екен. – Уай, Хизмет, мен Сәбит қой, – деп өзінің қырылдай шығатын даусымен біртүрлі сер гек тіл қатады, – қазақ пен қасқырға етті сеніп қоюға болмайды деген сөзің жақсы екен. Сәбең қырылдай

күліп, телефон құлағын қоя са-лады.

Міне, көршілер арасындағы мұндай қызық бұл үйде күнде бо-лып жататын. Үйіндегі үш бала, ауылдан қыдырыстап келіп қонақ болып жататын ағайын-туыстың үстіне пойызда жолшыбай та-ныс қан адамдарды «Алматыда жұ мысы бар екен, бітіргенше біз дің үйде тұра тұрсын» деп ертіп келетін Оспанхан аға-мыздың жомарттығы мен әзіл-кештігінен туған әңгіменің өзі бір төбе. Оспанхан, Хизмет, Шә міл қайтыс болып, қос үй қатар күңіреніп жатқанда, көр-шілерін қара жерге қимаған ақын Бекен Әбдіразақов арнау өлең дер жазып, ел-жұртын тегіс еңіреткенін ақынның ошағының отын өшірмей отырған жары Қазына апай көзіне жас алып отырып еске алды. «Біз мұнда өзіміз бір ауыл сияқты едік қой. Бірі аға, бірі іні секілді, бәрі бір анадан туған бауырдай болып кеткен қимастары кеткенде, Бекен аласұрып оларды қатты іздеді. Әсіресе Осекеңді жаны-нан да жақсы көретін. Ерлеріміз тату болғаннан кейін шығар, біз әйелдер де өзара сыйлас, сырлас өмір сүрдік. Бұлар бірінің үйіне бірі кіріп, жазғандарын оқып, жақсы сыйласты. Араларында қызғаныш, көре алмастық деген пендешілікке жол бермеді. Олар өмірден баяғыда өтіп кетсе де, біз бір-бірімізбен хабарласып, араласып тұрамыз», дейді жасы 81-ге келген Қазына апа.

«Ақ үй» мен «Сары үйді» ерін-бей айналып шықтық. «Ақ үй» әлі де әрін бермепті, тек «сары» ғана заманына қарай сәнденіп, қызыл түске боялып, құлпырып алған. Алпыс қаламгердің ара-сынан «Ай үйде» тек Оралхан Бөкей, Оспанхан Әубәкіров, Тәкен Әлімқұловқа, «Сары үйде» Жайсаңбек Молдағалиев пен Қадыр Мырзалиевке ғана тақта орнатылған. Әрине көп-шілігі көзі тірісінде көшіп кетті, бірақ қадірлі есімді ғана емес, қазақ үшін атқарып кеткен қыз-метін де еске салып тұратын ескерт кіш тақта ілу мәселесі бұл бесеуімен шектелмеуі тиіс. Алматы қаласының әкімдігі алпыстың бәріне болмаса да, еңбегі елеуге тұрарлық ең бол-маса жиырма-отызының есімін жиып-теріп жазып, бір тақта ор-натса, олардың ұрпағы үшін ғана емес, әдебиет үшін әділетті іс бо-лар еді. Қаперге алса, қанекей?..

АЛМАТЫ

Суретті түсірген Нұрманбет ҚИЗАТҰЛЫ

ТУЫСТЫҚ ТУЫ

Кастамону – түркілердің бас кенті

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Түркияның Кастамону қаласы Түркі дүниесінің 2018 жылғы астанасы бо-лып жарияланғаны көзіқарақты көпшілікке белгілі болса керек. Міне, осы айшықты оқиғаға орай аталмыш шаһарда салтанатты шара өтті. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

ӨНЕГЕ ӨРНЕКТЕРІ

Атақты «Ақ үй» мен сырға толы «Сары үй»–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Тастан шекпен киген әр шаһардың ахуал-аурасы, кеңістігі, тұтас тағдыры, тіпті көңіл күйі оның әлеуметтік әлеуетіне, архитектурасына ғана емес, ең алдымен оны мекендейтін адамдардың, әсіресе зиялы адамдарының көптігіне, солар қалыптастырған мәдениеттің мығымдығына, сол жайсаңдардың соңында жаңғырып тұрар жақсы атына қарайлас. Алматыда дәл осындай атақты ғалымдар мен ірі мәдениет пен өнердің өкілдері және белгілі партия, қоғам қайраткерлері үшін ар-найы салынған үйлер, олар қоныстанған көшелерден тұратын «алтын аудандар» аз емес. Бір шеті Сейфуллин көшесінен бас талып Достық даңғылына дейін созылып жатқан, Абай мен Төле би көшелерінің ортасындағы төртбұрыш аумақ үй сататын риэлторлар үшін бағасының биіктігімен қымбат бол-са, қарапайым адамдар үшін қастерлі тұлғалардың өмір сүріп кетуімен қымбат. Жақсының табанының ізі қалған үй екенін ілулі тұрған ескерткіш-тақта айтады. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

10 26 ҚАҢТАР 2018 ЖЫЛАЙМАҚ

Қайрат БАЛАБИЕВ,Оңтүстік Қазақстан облыстық мәслихатының хатшысы, заң ғылымдарының докторы

Зұлмат кесірінен өз елі, өз жерінде оты рып, ұлт ретінде жойы лып кете жаз даған хал­қымыздың бүгінгі жеткен жетіс­тіктерін саралағанда өзіміз де іштей тәубе деп отыратын болдық.

Жақында ғана Елбасымыз АҚШ президенті Дональд Трамптың шақыруы мен әлемдегі ең азулы мемлекетте болып қайтты. Күні кеше ғана тағдыр­талайы белгісіз болған қазақ елінің әлемдегі ең мықты мемлекеттің қатарына қосылып келе жатқанын, дүние жүзі са­насатын, мақсат, мұраты айқын ел екенімізге осы сапардағы оқи ғаларға баға бере отырып көзі міз жетіп, тағы да сүйсіндік, марқайдық.

Қазақстанда жақсылық жағы­на өте ірі өзгерістер болып жа­тыр.

Елбасының жыл сайынғы халыққа Жол дауы – тарихи құжат, елдің да муы на негіз­делетіні мәлім. Онда жыл бойы атқарылған мемлекеттік бағ­дарламалардың орындалу ба­рысы мен алдағы жылдарда шешілуге тиіс ті мә селелер нақ­тыланады. Елбасы Жол дауы жаңа мақсаттарды орындауға не гіз деледі.

Мемлекет басшысының бас ­тамасымен қолға алынған мем­лекеттік бағ дарламалар Оңтүстік Қазақстан облысында белсенді түрде жүзеге асып келеді. Біз осы мақаламызда Жолдау талап­тары өңірде қалай орындалып жатқанына талдау жасап көрдік.

Оңтүстік Қазақстан облысы­ның әкі мі Жансейіт Түймебаев облыстық мәс лихаттың сессия­сында Елбасының Қазақстан хал қына арнаған «Төртінші өнер кәсіптік революция жағ­дайындағы дамудың жаңа мүм­кіндіктері» атты Жолдауын бір­лесе жүзеге асырудың жайын тал қылаған еді.

Жолдаудағы он бағытқа жеке тоқ талған облыс әкімі Мемлекет басшы сының бұл саяси құжаты төртінші өнеркәсіптік революция әлеміне бейім делу мен жетістікке жету жолын табу үшін не істеу қажеттігін айқындап бер генін айтты.

«Бірінші бағыт. «Индус­трияландыру жаңа технология­ларды енгізудің көш басшысына айналуы тиіс» деп атап көрсетті

Елбасымыз. Бұл бағыттағы жұ­мысты Оңтүстік Қазақстан об­лысы барынша жеделдететін болады. Өңірімізде 11 индус­триялық аймақ пен бір ар­найы экономикалық аймақтың әлеуетін барынша тиімді жүзеге асыруымыз керек. 2017 жылы индустриялық аймақты дамы­туда 9,4 млрд теңгені құрайтын 13 жоба жүзеге асты. Енді бұл бағыттағы жұмыстарды одан әрі жетілдіруге міндеттіміз. Бүгінде қолданыстағы кә сіп орындарда жаңа цифрлық технологиялар енгізіліп, өндірістер дамуда. Өн­дірісте заманауи технологияны пайдалану арқылы атмосфераға шығатын қалдықты азайтып, өндіріс циклінің уақыты мен энергия шығынын азайтқан дұрыс. Бұл өнімділікті еселеп, арттырады деген сөз», деді об­лыс әкімі.

Елбасының екінші қойып отыр ған міндеті – «Ресурстық әле уетті одан әрі дамыту». Президент бұл салада таби­ғи ресурстарды тиімді пай­даланып, энер гия көздерін табу мен үнемдеуге үн деп отыр. Өңірімізде бұл бағытта да жұ мыстар ЭКСПО­2017 халықаралық көр месінен кейін белсенді түрде қолға алын ғанын білесіздер. Өткен жылдың өзінде Сайрам, Қазығұрт аудандарын­да гидроэлектр стансалары іске қо сылды. Сонымен бірге Шымкент қаласында кәріз су қалдықтарынан биогаз алатын Орта Азияда баламасы жоқ кешен пайдалануға берілді. Мұның бәрі мемлекеттің қолдауы арқасында жү зеге асып отыр. Қазіргі уа­қытта об лысымыздың бірнеше ауданында шетел инвесторлары­мен біріккен күн нен электр энер­гиясын өндіретін нысандардың құрылысы жүргізілуде. Жасыл экономиканы дамыту бойынша облыста жүзеге асырылатын 26 жоба енді жаңа бағытта қарқын алатын болады.

Жолдаудағы үшінші міндет «Ақылды технологиялар» – агро өнеркәсіп кешенін қар­қынды дамыту мүмкіндігі» бо­лып отырғанын айтқан облыс әкімі Оңтүстік Қазақстан еліміз

бойынша ауыл шаруашылығы са­ласында озық тех нологияларды қолдануда көш басында тұрғанын атап өтті.

«Мәселен, тамшылатып суа­ру әдісі қолданылатын егіс­тік жердің жалпы көлемі 58,5 мың гектарға жетті. Бұл рес­публикалық үлестің 72 пайы­зын құрап отыр. Ал қарқынды баудың көлемі 2,8 мың гектарға жетті. Интенсивті бақ, там­шылатып суару, жылыжайлар бағыт тарында озық технология­лар енгізу арқылы өнімділіктің жоғарғы деңгейіне жетіп отыр­мыз. Биыл да жаңа технология­лар енгізу бойынша жұмыстар жүйелі түрде атқарылатын бо­лады. Ал Мемлекет басшы­сы айтқан төртінші бағыт, яғни көлік­логистика инфра­құрылымының тиімділігін арт ­тыру міндеттемесін жүзеге асы­руда өңірдің мүмкіндігі мол екені өз деріңізге аян. Мәселен, «Жаңа индуст рияландыру: қазақ стандық барыстың қа­дамы» ұлттық телекөпірі ба­рысында Шымкент қаласында орналасқан көлік­логистикалық орталықта А + санатындағы кешен іске қосылған бола­тын. «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» магистралі мен темір жол желісіне жақын орналасқан жаңа көл ік ­логистикалық орталық географиялық тұрғыдан тиімді болды. Бұл өңірді кө­лік ­логистикалық хаб ре тінде қалыптастыруға және Қазақ­станның аумағы арқылы айна­лымды ұлғайтуға ықпал етеді. Қазіргі кезде жалпы аумағы 92 гек тарды құрайтын «Оңтүстік» көлік­логистикалық орталығында инвестиция құны 35,6 млрд теңге болатын 8 жоба жүзеге асыры­луда. Аумағы 242 500 шаршы метрді құрайды. Мұнда кедендік рәсімдеу, фитосанитарлық және ветеринарлық бақылау қызмет­тері бір терезе қағидасымен жүргізілсе, бұған қоса уақыт­ша сақтау қызметі де қарас­тырылған», деп атап көрсетті Жансейіт Қансейітұлы.

Қазақстандықтардың ең өзекті әлеуметтік проблема­сы – баспана. Сон дықтан да

Елбасының Жолдауда тұрғын үй құрылысы саласына ерекше назар ауда рып отырғанын айтқан Ж.Түймебаев биыл оңтүстікте 245 көп қабатты тұрғын үйдің құрылысы жүр гізіліп, оның 91­і немесе 4 733 пәтер пай далануға берілгенін жеткізді. Сондай­ақ әкім өткен жылдан өтпелі болған 154 көпқабатты тұрғын үйден бөлек, осы жылы тағы да 100 көпқабатты үй құрылысы баста­латынын баяндады.

Дамудың 10 бағытын айқын­даған Елбасы Жолдауы – жаңа мақсаттарға жетелейтін ең бас­ты құжат болып табылатынын айтқан өңір басшысы оны жүзеге асыру бойынша желілік кесте, ме­диа­жоспар жасауды тап сырды.

Оңтүстік – аграрлы аймақ. Еңбек өнім ділігі, жалпы түсімді арттыру үшін жаңа технология шаруашылықтарға кірігуі ке­рек. Аграрлық секторды игеру мен инновациялық ізденістерді нығайту барысында оңтүстік ғалымдарымен тығыз жұмыс жасалып келеді. Мемлекет бас­шысы ауыл шаруашылығы бола шақта ел экономикасының драйверіне айна латындығын айтқан болатын. Жуырда облысқа іссапармен келген Премьер­Ми­нистрдің орынбасары, Ауыл шаруашылығы министрі Өмір ­зақ Шөкеев шаруаларға бе­рілген субсидиялардың көле мі айтарлықтай өскенімен, өнім ­діліктің күткендегідей өспе­гендігіне алаң даушылығын білдірген.

Өмірзақ Естайұлы ендігі жер­де субсидияға жаңа роботтанған, компьютерленген технология әдістерін енгізудің жайын айтты.

Алдыңғы қатарлы елдер­мен бәсекеге қабі летті болу үшін бұл шаруашылықтарға өте қажет. Елбасы Жолдауында ауыл шаруашылығы өнімін сырт қа шығарып сату мәселесі айтыла­ды. Бұл мақсат оңтүстікте оң­тайлы орындалып келеді.

Облыс әкімі алдағы уақытта интен сивті бақ, тамшылатып суа­ру, жылыжай көлемін ұл ғайту бағыттарында жаңа технология­лар енгізу арқылы өнімділікті

арттыруға болатынын үнемі ай­тып келеді.

«Қазіргі таңда Сауд Ара­бия сы, БАӘ мен Ирак мем ле­кет теріне қой етін экспорттау бойынша алдын ала келісімдер жа салып отыр. Жалпы 2021 жылға ауыл шаруашылығы та­уарлары экспортын кем деген­де 3 есеге арттыруымыз қажет. Еліміздің Ауыл шаруашылығы, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрліктері, Оңтүстік Қазақстан облысы әкімдігі ара­сында түзілген үш жақты іс­шаралар жоспарында бе кітілген 75 индикаторлық көрсеткіш 158 бірлікке немесе 2,1 есеге орын­далды. Биылғы жылы 3000­нан кем емес үй шаруашылықтарынан біріктірілген 102 кооператив құ­рылады». Облыс әкімі мәсе­леге байланысты ойын осылай тұжырды.

Бүгінде облысымыздағы 21 мекеме өздерінің азық­тү лік өнімдерін тұрақты түрде экс­портқа шығарып келеді.

Қазақта «үйі жоқтың күйі жоқ» деген сөз бар. Биыл облыста тұрғын үй мәселесі айтарлықтай шешілді. Еңселі, көпқабатты үйлер тек облыс ор талығында ғана салынып жатқан жоқ, ау­дан, қалаларда да бой көтеруде. Мәселен, негізінен жеке үйлер са лынып, үлкен ауылға айна­лып кете жаздаған Түркістан

қаласында «Отырар» атты ша­ғын аудан салынып жатыр. Көр­шілес Отырар ауданында жаңа көпқабатты үйлер пайда болды.

Сонымен қатар облыс әкімі­нің бастамасымен қызметтік пәтерлер салу қолға алынды. Бұл мұғалімдер, дәрігерлер мен мемлекеттік қызметкерлердің тұрғын үйге деген сұранысын өтейтін игі жобаға айналды.

Елбасының Жолдаудағы та­лаптарын жүзеге асыру мақ­сатында облыс әкімі аудан, қала әкімдеріне инвестиция тартуды қадап тапсырған болатын. Соның нәтижесінде облысқа 417 млрд теңге инвестиция тартылып, об­лыс бұл жөнінен республикада бірінші орынға шықты.

Осыдан аттай бес жыл бұ­рын шағын және орта бизнес пен айналыса тындардың саны 120 мың болса, бүгінде 180 мың­ға жетіп отыр. Индус трия лық­инновациялық даму бағ дар ламасы бойынша кәсіп кер лікті қолдау арқылы құны 208 млрд теңгеге жететін 162 жоба іске қосылды. Бұл он мың ға жуық жаңа жұмыс орнын ашуға мүмкіндік береді. Осы жұмыстарға қарап Елбасы Жол дауында жүктелген мін деттер облыста жақсы деңгейде орын­далып жатыр деп кәміл сеніммен айтуға болады.

Оңтүстік Қазақстан облысы

Мемлекет қолдауы межелі биіктерге бастайды––––––––––––––––––––Жас кезімізде үлкен қа­риялардың «Құдайдың әр күні жақсы, бүгінгімізге тәубе» деп шүкіршілік айтып отырғанын көп еститін едік. Қазақ өз тарихында небір нәубетті басынан өткізген, «мың өліп, мың тірілген халық» қой. ––––––––––––––––––––

Арман ОКТЯБРЬ,«Егемен Қазақстан

Қазақстан ғалымдары Мемлекет басшысының ғылымды көп қажет­сінетін, экспортқа бағдарланған өнер­кәсібі бар инновациялық экономика қалыптастыру бойынша тапсырмасын іске асыру аясында елдің дамуына және отандық ғылымның әлемде алдыңғы қатарға шығуына өз үлестерін қосуда.

Осылайша әл­Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің ғалым­дары ректор, академик Ғ.М.Мұтановтың басшылығымен бериллий өндірудің жаңа технологиясын әзірледі. Ол ең тиімді, экологиялық және бірегей техно­логия ретінде халықаралық мойындауға – АҚШ патентіне ие болды.

Алынған патент авторлар ұжымы үшін үшінші халықаралық АҚШ патенті болып табылады. Алдыңғы екі патент Өскемен қаласындағы Үлбі металлургиялық зауыты жанындағы бе­риллий зертханасының қызметкерлері және Д.Серікбаев атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік техникалық университетінің ғалымдарымен бірге алынған болатын. Жалпы, авторлық

ұжымның инновациялық зерттемелері әлемдік деңгейдегі 2 жаңалық, 10 тех­нология, 18 патент, 4 алдын­ала патент және 9 енгізу актісі материалдарымен дәлелденген.

Авторлар ұжымы әз ірлеген бериллийді алу, қайта өңдеу және дайын өнімді шығару технологиясы өнеркәсіптік деңгейде өндіріске енгізілді. Жаңа технологияларды ен гізу негізінде авторлар бериллий то тығынан бірегей электрофизико­хи миялық қасиеттерге ие, экспортқа бағ дарланған өнімнің 150­ден астам жаңа түрлерін алуға қол жеткізді. Бұл өнім Ресей, Украина, Беларусь, Польша мен Израиль елдері әскери­өнеркәсіптік кешендерінің қорғаныс орындарына экспортталады.

Қазіргі кезде осы өңдеуді өз кәсіп­орындарында енгізуге әлемнің жетекші елдері – АҚШ, Қытай, Израиль, Үндістан және т.б. асқан қызығушылық танытуда.

Алынған жетістіктер ұжымның көп жылдық ынтымақтастығының нәтижесі әрі ғылым­білім­өндірістің нақты ықпалдастығының көрсеткіші болып табылады және отандық ғылымның жаңа даму белесіне шығуына мүмкіндік береді.

Қазақстан ғалымдарының жетістіктерін әлемдік мойындау

БӘРЕКЕЛДІ!

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақстандық авторлар ұжымы қысқа уақыт аралығында бериллий өндірудің бірегей технологиясы бойынша үш АҚШ патентіне ие бол­ды. Мұндай бір ғылыми­технологиялық бағытта үш патентті бірінен соң бірін растау жетістігіне Қазақстанның ғана емес, бүкіл посткеңестік кеңістіктің бірде­бір зерттеу тобы бұрын­соңды қол жеткізбеген. Бұл кезекті рет отандық ғалымдардың халықаралық деңгейде жүргізіп жатқан зерттеулерінің жоғары басымдығын көрсетеді. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Бекен ҚАЙРАТҰЛЫ, «Егемен Қазақстан»

Аталмыш кітапқа қа­зақ этносына қатысты оның бет­ бейнесі, қан жүйе сі, тіс құры лысы, сезімі, тері бе­дер лері мен қаңқа сүйекте­ріне ұзақ жыл жүргізілген ке шенді салыстырмалы зерт­теудің нәтижесі топ тас тырыл­ған. Соның нәтиже сін де Еуразияның апайтөс жазира­сында өмір сүріп келе жатқан қазақ халқының бұзылмай­сызылмай, бүлін бей­жарылмай сақталған қы рық ғасырлық

тарихы ба ры анықталып отыр. Мәдени шараны ұйым дас ­

тырушылар тара пынан сөз алған Л.Н.Гумилев атын дағы ЕҰУ рек торы Ер лан Сыдықов төрт мың жылдық та рих қоры жинақ талған мұн дай құнды кітапты жа рыққа шығару ісіне университет мұрындық бо­лып отыр ғанын айтып, жасы тоқсанға тартса да ғылым жолында жанкештілік таны­тып, еңбек етіп келе жатқан академиктің ісі кейін гі жас­тарға үлгі дегенге тоқ тал ды.

Расында антропология­мен айналысу екінің бірінің

қо лы нан келе бермейді. Өйт ­кені бұл ғылым мен ком ­мунистік идеология ара сын да қайшылық көп болды. Сон ­дықтан да болар 1977 жылы Оразақ Смағұловтың маң дай терін төгіп жазған «Этни ческая геногеография Казах стана» атты еңбегі кі тап болып

шыққаннан кейін қай та дан жинап алынып, өртел ді.

Жоғарыдағыдай қиын сәт­терді басынан өткізген ака­демик өзінің ғылым жолын­да жанкештілік танытуына Қаныш Сәтбаевтың «Оразақ қарағым, әрбір жан иесінің биологиялық ата­анасы бо­латын секілді, әр халықтың биологиялық ата­ана сы бар. Сен қазақтың био тегін дәлел­де» деген бір ауыз сөзі қуат бер генін тебіреніспен еске ал ды.

Тұсаукесер рәсімінде ака­демик Сейіт Қасқабасов, био­лог­ғалым Рахмет қажы Бер­сінбай кітаптың құн дылығы аса жоғары екеніне тоқталды.

Суретті түсірген Орынбай БАЛМҰРАТ,

«Егемен Қазақстан»

ТЫҢ ТУЫНДЫ

Құнды еңбектің тұсауы кесілді––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Кеше Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде белгілі антрополог, ҰҒА академигі Оразақ Смағұлов пен қызы Айнагүл Смағұлова бірлесіп жазған «Қазақ халқының шығу тегі» атты туындының тұсаукесер рәсімі өтті.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Бақытгүл БАБАШ,«Егемен Қазақстан»

Атырау облысында өткен жылы 30 мың нан астам адам әлеуметтік қолдау ша­раларымен қамтылды. 22 мың жұмыссыз еңбекке араласты. Өңірлік коммуника­циялар қызметінің мәліметіне сүйенсек, жұмыспен қамту орталықтарына өтініш білдірген 5 441 адам ақылы қоғамдық

жұмыстарға тартылған. 2 793 адам қайта даярлау және біліктілігін арттыру курста­рына жіберілді. Әлеуметтік жұмыс орында­рына 716 жұмыс орны бөлініп, 14 802 адам жұмысқа орналастырылды.

2017 жылға арналған облыс тұрғында­рын жұмыспен қамтуды қолдаудың ке­шенді жоспары 145 пайызға орындалған. Қыз меткерлерді қысқартуға жол бермеу мақсатында жұмыс берушілер арасында

түсіндіру жұмыстары жүргізілді. Облыс әкімдігі, 2 539 жұмыс беруші мен кәсіподақтар арасында меморандумдарға қол қойылды. Нәтижесінде 869 жұмыс орны сақталды.

Қызметке орналасудың бір тетігі ретінде бос жұмыс орындары жәр меңкелері ұйымдастырылып келеді. Былтыр осын­дай 53 жәрмеңке өтіп, екі мыңнан астам атыраулық жұмысқа орналасқан. Бұл үрдіс биыл да жалғасын табады.

АТЫРАУ

ЖОЛДАУ ЖҮГІ

Жұмыспен қамту – назарда

26 ҚАҢТАР 2018 ЖЫЛ 11

Егер сіз «Егемен Қазақстан»

газетіне жарнама бергіңіз келсе,

мына телефондарға хабарласыңыз:

Астана 37-64-48, 37-60-49. Электронды пошта: advert@egemen.kz

Алматы 273-74-39, ф. 341-08-11. Электронды пошта: adv@egemen.kz

ЖАРНАМА

Республикалық меншік объектілерін сату Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 9 тамыздағы №920 қаулысымен бекітілген Жекешелендіру объектілерін сату қағидасына сәйкес жүзеге асырылады.

Аукционның өткізілу күні мен уақыты: 2018 жылғы 13 ақпанда Астана қаласының уақыты бойынша сағат 10.00-ден 17.00-ге

дейін.Шығыс Қазақстан мемлекеттік мүлік

және жекешелендіру департаменті бойынша (Өскемен қаласы, Тоқтаров көшесі, 35)Сауда-саттықтың бағасын төмендету

әдісімен ең төменгі бағасы белгіленбей аукционға қойылады:

Теңгерім ұстаушы – «Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі Төтенше жағдайлар комитеті ШҚО төтенше жағдайлар департаментінің өрт сөндіру және апаттық-құтқару жұмыстары қызметі» ММ, ШҚО, Өскемен қаласы, Протозанов көшесі, 97/1-үй.

1. ЗИЛ-131В маркалы автокөлік, м/н 635 ВA 16, 1990 ж/ш, ШҚО, Өскемен қаласы, Буров көшесі, 4-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 1 418 000,00 теңге, кепілдік жарна – 212 700,00 теңге.

2. ЗИЛ-131 маркалы автокөлік, м/н 413 AН 16, 1974 ж/ш, ШҚО, Өскемен қаласы, Буров көшесі, 4-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 1 035 000,00 теңге, кепілдік жарна – 155 250,00 теңге.

3. ЗИЛ-130 маркалы автокөлік, м/н 484 КР 16, 1973 ж/ш, ШҚО, Зырян ауданы, Серебрянск қаласы, Коммунальная көшесі, 2 үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 480 000,00 теңге, кепілдік жарна – 72 000,00 теңге.

4. ЗИЛ-131А маркалы автокөлік, м/н 562 ВA 16, 1989 ж/ш, ШҚО, Өскемен қаласы, Буров көшесі, 4-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 551 000,00 теңге, кепілдік жарна – 82 650,00 теңге.

5. ЗИЛ-131А маркалы автокөлік, м/н 583 ВA 16, 1990 ж/ш, ШҚО, Өскемен қаласы, Буров көшесі, 4-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 1 197 000,00 теңге, кепілдік жарна – 179 550,00 теңге.

6. ЗИЛ-433475 маркалы автокөлік, м/н 971 AН 16, 1974 ж/ш, ШҚО, Тарбағатай ауданы, Ақсуат ауы лы, Қабанбай көшесі, 45-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 2 269 575,00 теңге, кепілдік жарна – 340 437,00 теңге.

7. ЗИЛ-133 Ац-40(133) Г2 маркалы автокөлік, м/н 479 AТ 16, 1982 ж/ш, ШҚО, Шемонаиха ау-даны, Первомай ауылы, Полевая көшесі, 1 үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 1 098 969,00 теңге, кепілдік жарна – 164 846,00 теңге.

8. УАЗ-31512 маркалы автокөлік, м/н 621 AТ 16, 1990 ж/ш, ШҚО, Тарбағатай ауданы, Ақжар ауылы, Құрманғазы көшесі, 1-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 315 000,00 теңге, кепілдік жарна – 47 250,00 теңге.

9. УАЗ-396259 маркалы автокөлік, м/н 358 AВ 16, 2004 ж/ш, ШҚО, Семей қаласы, Дулатов көшесі, 137-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 562 000,00 теңге, кепілдік жарна – 84 300,00 теңге.

10. ГАЗ-53 маркалы автокөлік, м/н 454 AН 16, 1987 ж/ш, ШҚО, Өскемен қаласы, Буров көшесі, 4-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 477 000,00 теңге, кепілдік жарна – 71 550,00 теңге.

11. ГАЗ-5312 маркалы автокөлік, м/н 667 AR 16, 1989 ж/ш, ШҚО, Курчатов қаласы, Ленин көшесі, 2а-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 261 000,00 теңге, кепілдік жарна – 39 150,00 теңге.

12. ГАЗ-5312 маркалы автокөлік, м/н 724 AР 16, 1989 ж/ш, ШҚО, Үржар ауданы,

Мақаншы ауылы, Әуезов көшесі, 1-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 261 000,00 теңге, кепілдік жарна – 39 150,00 теңге.

13. ГАЗ-66 Асо 5(66) маркалы автокөлік, м/н 453 AН 16, 1977 ж/ш, ШҚО, Семей қаласы, Бозтаев көшесі, 1а-үй. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 1 342 000,00 теңге, кепілдік жарна – 201 300,00 теңге.

Анықтама телефоны: 8(7232) 26-87-15.Қызылорда мемлекеттік мүлік және

жекешелендіру департаменті бойынша(Қызылорда қаласы, Д.Қонаев көшесі, 7А)

Сауда-саттықтың бағасын көтеру әдісімен аукционға қойылады:

Теңгерім ұстаушы – Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің «Қазақ республикалық лепрозорийі» мемлекеттік мекемесі. Тел: 8 (7242) 301592.

1. Audi C4 маркалы автокөлігі, м/н N118ВВ, 1995 ж.ш. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 323 000 теңге. Кепілдік жарна – 48 450 теңге. Тұрған

жері: Қызылорда облысы, Қызылорда қаласы, Талдыарал қыстағы.

Сауда-саттықтың бағасын төмендету әдісімен ең төменгі бағасы белгіленбей аукционға қойылады:

Теңгерім ұстаушы – Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің «Қазақ республикалық лепрозорийі» мемлекеттік мекемесі. Тел: 8 (7242) 301592.

2. Кавз-3976 маркалы автокөлігі, м/н N179AB, 1993 ж.ш. Бастапқы (алғашқы) бағасы – 223 000 теңге. Кепілдік жарна – 33 450 теңге. Тұрған жері: Қызылорда облысы, Қызылорда қаласы, Талдыарал қыстағы.

Анықтама телефоны: 8(7242) 301164.Аукционның өткізілу күні мен уақыты:

2018 жылғы 15 ақпанда Астана қаласының уақыты бойынша сағат 10.00-ден 17.00-ге дейін.

Астана қаласының мемлекеттік мүлік және жекешелендіру департаменті бойынша

(Астана қаласы, Әуезов көшесі, 14)Сауда-саттықтың бағасын төмендету

әдісімен ең төменгі бағасы белгіленбей аукционға қойылады:

Теңгерім ұстаушы – «Трансфузиология ғылыми-өндірістік орталығы» ШЖҚ РМК. Мекенжайы: Астана қ., Керей Жәнібек хандар көшесі, 10. Тел. 57 04 08

1. «УАЗ-396259» маркалы автокөлік, м/н Z993ВК, 2004 ш.ж. Бастапқы баға – 837 000 теңге. Кепілдік жарна – 125 550 теңге.

2. «УАЗ-396259» маркалы автокөлік, м/н Z982ВК, 2004 ш.ж. Бастапқы баға – 820 000 теңге. Кепілдік жарна – 123 000 теңге.

Анықтама үшін телефондар: 8 (7172) 32-13-33, 32-44-82.

Сауда-саттыққа қатысушыларды тіркеу ха-барлама жарияланған күннен бастап жүргізіледі және аукцион басталғанға дейін екі сағат бұрын аяқталады, содан соң қатысушылар берген өтінімдерін кері қайтара алмайды.

Сауда-саттыққа қатысу үшін кепілдік жарналар мемлекеттік мүлікті есепке алу саласындағы бірыңғай оператордың шо-тына төленеді: Кепілдік жарнаны алушы – «Ақпараттық-есептеу орталығы» АҚ; БСН:050540004455; КНП: 171; Кбе:16;

Банк атауы:« Қ а з к о м м е р ц б а н к » А Қ ; Ж С К

КZ529261501102032004; БСК: KZKOKZKX;« А с т а н а Б а н к і » А Қ ; Ж С К

КZ914500339860000351; БСН: ASFBKZKA.Назар аударыңыз! Қатысушының хабарла-

мада көрсетілген талаптарды сақтамауы, сондай-ақ бірыңғай оператордың арнайы транзиттік шо-тына сауда-саттықты өткізу туралы хабарламада көрсетілген кепілдік жарнаның сауда-саттық басталғанға дейін екі сағат бұрын түспеуі тізілім веб-порталының өтінімді қабылдаудан бас тартуы үшін негіз болып табылады.

Аукционға қатысу үшін мыналарды:1) жеке тұлғалар үшін: жеке сәйкестендіру

нөмірін (бұдан әрі – ЖСН), тегін, атын, әкесінің атын (бар болса);

2) заңды тұлғалар үшін: бизнес сәйкестендіру нөмірін (бұдан әрі – БСН), толық атауын, бірінші басшының тегін, атын, әкесінің атын (бар болса);

3) кепілдік жарнаны қайтару үшін екінші деңгейдегі банктегі есеп айырысу шотының деректемелерін;

4) байланыс деректерін (почталық мекенжайы, телефоны, факс, е-mail) көрсете отырып, тізілімнің веб-порталында алдын ала тіркелу қажет.

Жоғарыда көрсетілген деректер өзгерген кезде қатысушы бір жұмыс күні ішінде тізілімнің веб-порталына енгізілген деректерді өзгертеді.

Аукционға қатысушы ретінде тіркелу үшін объект бойынша қатысушының ЭЦҚ қойылған сауда-саттыққа қатысуға өтінімді тізілімнің веб-порталында тіркеу қажет.

Тізілімнің веб-порталы автоматты тексеру нәтижелері бойынша тізілімнің веб-порталында көрсетілген қатысушының электронды мекенжайы-на өтінімді қабылдау не өтінімді қабылдаудан бас тарту себептері туралы электрондық хабарлама жібереді.

Аукционға жіберілген қатысушыға тізілімнің веб-порталы беретін аукцион нөмірі бойынша аук-цион залына кіруге рұқсат беріледі.

Аукционға қатысушылар аукцион басталғанға дейін бір сағат ішінде ЭЦҚ мен аукцион нөмірін

пайдалана отырып аукцион залына кіреді. Аукцион жекешелендіру объектісінің бастапқы құнын аукцион залында автоматты түрде орналас-тыру жолымен сауда-саттықты өткізу туралы ха-барламада көрсетілген Астана қаласының уақыты бойынша басталады.

Аукционды өткiзу кезiнде жекешелендiру объектiсiнiң бастапқы бағасы жекешелендіру объектісінің алғашқы бағасына тең болады.

Бағаны көтеру әдісін қолдана отырып аукцион-ды өткізу тәртібі:

1) егер аукцион залында аукцион бастал-ған сәттен бастап жиырма минут ішінде қа-тысушылардың бірде-біреуі қағидаға сәйкес белгіленген қадамға жекешелендіру объектісі нің бастапқы бағасын арттыру жолымен жекеше-лендіру объектісін сатып алу ниетін растамайтын болса, онда осы жекешелендіру объектісі бойынша аукцион өткізілмеген болып танылады;

2) егер аукцион залында аукцион бастал ған сәттен бастап жиырма минут ішінде қатысу-шылардың біреуі қағидаға сәйкес белгіленген қадамға жекешелендіру объектісінің бастапқы бағасын арттыру жолымен жекешелендіру объектісін сатып алу ниетін растайтын болса, онда бастапқы баға белгіленген қадамға артады;

3) егер ағымдағы баға артқаннан кейін жиыр-ма минут ішінде қатысушылардың бірде-біреуі жекешелендіру объектісінің ағымдағы құнын арттыру жолымен жекешелендіру объектісін сатып алу ниетін растамайтын болса, онда жекешелендіру объектісін сатып алу ниетін соңғы растаған қатысушы жеңімпаз болып танылады, ал осы жекешелендіру объектісі бойынша аукцион өткізілген болып танылады.

Жекешелендіру объектісі бойынша бағаны көтеру аукционы қатысушылардың бірі ұсынған ең жоғары бағаға дейін жүргізіледі.

Жекешелендіру объектісінің бастапқы бағасы бағаны арттырудың кемінде екі қадамына өскен жағдайда ғана жекешелендіру объектісі бойынша бағаны көтеру аукционы өткізілген болып танылады, бұл ретте бастапқы бағаның екі қадамға көтеруді кемінде екі қатысушы жүзеге асырады.

Бағаны төмендету әдісін қолдана отырып аукционды өткізу тәртібі:

1) егер аукцион басталған кезден бастап екі ми-нут ішінде қатысушылардың бірде-біреуі аукцион-да жекешелендіру объектісін сатып алу ниетін растамайтын болса, жекешелендіру объектісінің бастапқы бағасы қағидаға сәйкес белгіленген қадамға азаяды;

2) егер баға азайғаннан кейін екі минут ішінде қатысушылардың бірде-біреуі жекешелендіру объектісін сатып алу ниетін растамайтын болса, жекешелендіру объектісінің соңғы жарияланған бағасы белгіленген қадаммен азаяды.

Жарияланған баға бойынша жекешелендіру объектісін сатып алу ниетін бірінші бо-лып растаған қатысушы бағаны төмендету аукционының жеңімпазы болып танылады және осы жекешелендіру объектісі бойынша аукцион өткізілген болып танылады;

3) егер жекешелендіру объектісінің бағасы белгіленген ең төменгі мөлшерге жетсе және қатысушылардың бірде-біреуі жекешелендіру объектісін сатып алу ниетін растамаса, онда аук-цион өткізілмеген болып танылады.

Әрбір сатылған жекешелендіру объектісі бойынша аукцион нәтижелері сауда-саттық нәтижелері туралы электрондық хаттамамен ресімделеді, оған сатушы және жеңімпаз ЭЦҚ-ны пайдалана отырып, сауда-саттық өткiзiлген күнi тізілімнің веб-порталында қол қояды.

Сауда-саттық нәтижелері туралы хатта-ма аукцион нәтижелерін және жеңімпаз бен сатушының жекешелендіру объектісін сату бағасы бойынша сатып алу-сату шартына қол қою міндеттемесін белгілейтін құжат болып табылады. Сатып алу-сату шарты электрондық форматта тізілімнің веб-порталында жасалады және сатушы мен сатып алушы ЭЦҚ-ны пай-далана отырып сауда-саттық нәтижелері ту-ралы хаттамаға қол қойылған күннен бастап күнтізбелік он күннен аспайтын мерзімде оған қол қояды. Бұл ретте сатушы сатып алушыға сауда-саттық нәтижелері туралы хаттамаға қол қойған күннен бастап күнтізбелік бес күннен аспайтын мерзімде қол қоюға сатып алу-сату шартының жобасын ұсынады.

«GALANZ bottlers» акционерлік қоғамы, 040705, Қазақстан Республикасы, Алматы обл., Іле ауданы, Байсерке ауылы, С.Бейбарыс к-сі., 27 уч. «Акционерлік қоғамдар жөніндегі» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес өз акционерлеріне Директорлар кеңесінің бастамасы бойын-ша 28.02.2018 жылы акционерлердің кезектен тыс ашық жалпы жиналысы мына мекенжайда: Қазақстан Республикасы, Алматы қ., Сүйінбай д-лы, үй 239 б, 3 қабат, конференц-залда сағат 11.00-де өткізетіндігін хабарлай-ды. Акционерлерді тіркеу 28.02.2018 жылы 10.00-де мына мекенжайда: Қазақстан Республикасы, Алматы қ., Сүйінбай д-лы., үй 239 б., 3 қабат конфе-ренц залда жүргізіледі. Егер бірінші жиналыс өтпейтін болса, акционерлердің қайталама жалпы жиналысы 02.03.2018 жылы сағат 11.00-де мына мекенжай-да. Қазақстан Республикасы, Алматы қ., Сүйінбай д-лы., үй 239 б, 3 қабат кон-ференц-залда өткізіледі. Қоғам акционерлерінің кезектен тыс жалпы жиналы-сына қатысу құқығы бар акционерлердің тізімі 27.02.2018 жылғы жағдай бой-ынша жасалады. Күн тәртібі: 1. Директорлар Кеңесінің жұмыс істеп тұрған құрамының өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтату; 2. Директорлар Кеңесінің жаңа құрамын сайлау; 3. Директорлар Кеңесі мүшелерінің өз міндеттерін орындау барысындағы шығындарын өтеудің және сыйақылар төлеудің шарттарын және мөлшерін анықтау; 4. Директорлар Кеңесі Төрағасын сайлау; 5. Қоғамның жаңа мәтіндегі Жарғысын бекіту; 6. Корпоративтік басқарудың Кодексін бекіту; 7. «Цеснабанк» АҚ бекіткен банк заемының Шарты бойынша орындауын қамтамасыз ету Т.Т.Алагузовке міндеттелген, «GALANZ bottlers» АҚ және «Цеснабанк» АҚ арасындағы кепілдік Шартын жасау; 8. Қоғамның Директорлар Кеңесі бұрын 2017 жылы бекіткен «Capital Bank Kazakhstan» АҚ-тың «Цеснабанк» АҚ-пен жасаған мәміле бойынша шешімді мақұлдау. Күн тәртібіндегі мәселелер бойынша барынша толық ақпаратты мына телефон арқылы: 7 (727) 346-91-18 алуға болады. Қоғам акционерлері акционерлердің кезектен тыс жалпы жиналысының күн тәртібіндегі мәселелер бойынша материалдармен жиналыстың өткізілу күніне кемінде 10 күн қалғанға дейін дайын болғанда мына мекенжайда: Қазақстан Республикасы, Алматы қ., Сүйінбай д-лы., үй 239 б әкімшілік корпусы, 3 қабат конференц-залда демалыс күндерінен басқа күндері сағат 9.00-ден 18.00-ге дейін таныса алады. Акционерлердің жалпы жиналы-сын өткізу тәртібі Қазақстан Республикасының «Акционерлік қоғамдар жөніндегі» заңымен реттеледі.

В соответствии с Законом РК «Об акционерных обществах», Акционерное общество «GALANZ bottlers», 040705, Казахстан, Алматинская обл, Илийский р-н, с.Байсерке, ул. С. Бейбарс, уч. 27 изве-щает акционеров о предстоящем проведении внеочередного очного обще-го собрания акционеров, созываемого по инициативе Совета Директоров, которое состоится 28.02.2018 г., по адресу: Казахстан, г. Алматы, пр. Суюнбая, д. 239 б, 3 этаж, конференц-зал в 11.00 часов. Регистрация акцио-неров начнется в 10.00 часов 28.02.2018 г. по адресу: Казахстан, г. Алматы, пр. Суюнбая, д. 239 б, 3 этаж, конференц-зал. Если первое собрание не со-стоится повторное общее собрание акционеров состоится 02.03.2018 г. в 11.00 часов по адресу: Казахстан, г. Алматы, пр. Суюнбая, д. 239 б, 3 этаж, конференц-зал. Список акционеров, имеющих право принимать участие во внеочередном общем собрании акционеров Общества, составляется по со-стоянию 27.02.2018 г. Повестка дня: 1. Досрочное прекращение полномо-чий действующего состава Совета директоров; 2. Избрание нового состава Совета Директоров; 3. Определение размера и условий выплаты вознаграж-дений и компенсации расходов членам Совета Директоров за исполнение ими своих обязанностей; 4. Избрание Председателя Совета Директоров; 5. Утверждение Устава Общества в новой редакции; 6. Утверждение Кодекса корпоративного управления; 7. Заключение Договора гарантии, между АО «Цеснабанк» и АО «GALANZ bottlers», в обеспечение исполнения обяза-тельств Алагузова Т.Т. по Договорам банковского займа, заключенным с АО «Цеснабанк»; 8. Одобрение решений по сделкам, заключенным с АО «Цеснабанк», АО «Capital Bank Kazakhstan», ранее утвержденным Советом директоров Общества в 2017 году. Более подробную информа-цию по вопросам повестки дня можно получить по тел. 7(727)346-91-18. Акционеры Общества могут ознакомиться с материалами по вопросу по-вестки дня внеочередного Общего собрания акционеров, которые будут готовы и доступны в срок не менее чем за 10 дней до даты проведения собрания по адресу: Республика Казахстан, г. Алматы, пр. Суюнбая, 239 Б административный корпус, 3 этаж, конференц-зал, с 9.00 до 18.00 часов, кроме выходных дней. Порядок проведения Общего собрания акционеров определен Законом Республики Казахстан «Об акционерных обществах».

«Чартис Казахстан Страховая компания» («Компания») АҚ-тың бірден-бір акционерінің 26.08.2016 жылғы шешімімен Қазақстан Республикасының заңнамаларының талаптарына сәйкес Компанияны ерікті түрде тарату процесінің басталғаны туралы шешім қабылданған болатын.

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 26.09.2016 жылғы №231 Қаулысымен компанияға ерікті түрде тарату науқанын бастауға рұқсат етілді. 23.11.2016 жылы шаралардың бекітілген жоспарына сәйкес сақтандыру ұйымын тарату рәсімдерін іс-жүзіне асыру жөніндегі Компанияның тарату комиссиясы құрылды.

22.06.2017 жылы сақтандыру компаниясының бірден-бір акционерінің шешімімен бекітілген аралық тарату балансын тарату комиссиясы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкіне табыс етті.

Тарту үдерісінің барысында белгіленген мерзім ішінде несиегерлердің ешқайсысы Компанияға өздерінің өтініш-талаптарын білдірген жоқ, соған сәйкес несиегерлер талаптарының реестрі жасалған жоқ.

Бюджетке салық және басқа да міндетті төлемдерді дер кезінде және дұрыс төлеу мәселелері бойынша 01.01.2012 жылдан 30.06.2017 жылға дейінгі мерзім аралығындағы компанияның салықтық тексерісінің тарату құжаттары 26.12.2017 жылы аяқталды.

Қазіргі уақытта Компанияның тарату комиссиясы тарату және тара-ту балансы туралы есеп беру жөніндегі жұмысты бастады, сонымен бірге Қазақстан Республикасының заңнамаларында көрсетілгендей, компанияны ерікті түрде тарату бойынша іс-шаралар жүзеге асырылуда.

Решением единственного акционера АО «Чартис Казахстан Страховая компания» («Компания») от 26.08.2016 г. было принято ре-шение о начале процесса добровольной ликвидации Компании согласно требованиям законодательства Республики Казахстан.

Постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан РК №231 от 26.09.16 г. было выдано Компании разрешение на проведение добровольной ликвидации.

23.11.16 г. создана ликвидационная комиссия Компании, которая осу-ществляет процедуру ликвидации страховой организации в соответствии с утверждённым планом мероприятий.

22.06.17 г. ликвидационной комиссией представлен в Национальный Банк Республики Казахстан промежуточный ликвидационный баланс, ут-вержденный решением единственного акционера Страховой компании.

В ходе ликвидационного процесса в течение установленного срока кре-диторы не заявляли свои требования Компании и, соответственно, реестр требований кредиторов не формировался.

26.12.17 г. завершена документальная ликвидационная налоговая про-верка Компании за период с 01.01.12 г. по 30.06.17 г. по вопросу правиль-ности исчисления и своевременности уплаты налогов и других обязатель-ных платежей в бюджет.

В настоящее время ликвидационной комиссией Компании начата работа по составлению отчета о ликвидации и ликвидационного баланса, а также меры по реализации шагов по добровольной ликвидации Компании как это предусмотрено законодательством Республики Казахстан.

АҚПАРАТТЫҚ ХАБАРЛАМАҚазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитеті аумақтық

департаменттерінің республикалық меншік объектілерін сату бойынша www.gosreestr.kz Мемлекеттік мүлік тізілімінің веб-порталында аукцион өткізетіндігін хабарлайды

Утерянные оригиналы документов: Свидетельство о госрегистрации ТОО «Детский центр Даму» № 35765-1901-ТОО, от 12.01.2010г., БИН 100140003850, Устав ТОО от 12.01.2010г., считать недействительным.

Қазбек ҚҰТТЫМҰРАТҰЛЫ«Егемен Қазақстан»

Орал қаласында «Нұрлы жер» бағдарламасы аясында 180 пәтерлі және 96 пәтерлі екі үй пайдалануға берілді. Бұл үй-лердің алғашқысы – тұрғын үй кезегінде тұрған азамат тар бол-са, екінші үй – «Тұрғын үйқұры-лысжинақбанкі» АҚ салымшы-ларына арналған.

Неміс технологиясы бойын-ша ірі панелді қабырғалардан салынған 9 қабатты, 180 пәтерлі жаңа үйді «Болашақ-Т» компа-ния сы 8 ай ішінде салып үлгерген. Ал кірпіштен қаланған 96 пәтерлі екінші үйді «Домостроитель» өндірістік кооперативі салған. Мұның алғашқысына 1,3 млрд теңге қаражат кетсе, екінші құры-лыс 830 млн теңгеден астам қар-жыға бағаланған.

– Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев жақында ғана Қазақстан халқына

арналған «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы даму-дың жаңа мүмкіндіктері» атты Жолдауында тұрғын үй-ком-мунал дық кешенге, халықтың тұрғын үй құрылысына ерекше көңіл аударуды тапсырды. Міне, Елбасы қабылдаған «Нұрлы жер» бағдарламасы аясында бүгін

біз 300-ге жуық пәтерді жаңа иелеріне табыстағалы тұрмыз. Бұл – үлкен қуаныш. Бұл – мемлекеттің қам қор лығы. Бұл мемлекеттік бағдар ламалардың халық игілігіне жұ мыс істеп жатқанының көрінісі. Көп тен күткен қуаныштарыңыз құтты болсын! – деді пәтер кілтін

табыс тауға арналған салтанат-ты шарада облыс әкімі Алтай Көлгінов.

Оралда ауа температурасы ми нус 30 градусқа жуықтап тұр. Күннің аязына қарамастан жи-нал ған халықтың қуанышында шек жоқ, шашу шашып, тойлап жатыр.

Ө ң і р б а с ш ы с ы А л т а й Көлгінов, облыстық мәслихат хатшысы Мәлік Иманқұл, Орал қаласының әкімі Мұрат Мұқаев жаңа пәтер иелеріне баспана кілттерін салтанатпен табыс етті. Су жаңа ша ңырақ кілтін алдымен алған көп балалы отбасылар аты-нан Сәуле Рахметова, Александр Ма хорин, Қырмызы Меңдешева мемлекет тарапынан көрсе-тіліп жатқан қамқорлық үшін Елбасына, өңір басшылығына және құры лысшыларға алғыс айтты.

Суретті түсірген Темірболат ТОҚМӘМБЕТОВ

Өмір ЕСҚАЛИ,«Егемен Қазақстан»

Қызылжар ауданы мен Ресейдің шекаралас аймақтағы Түмен облысын байланыстыратын күре жолда орналасқан көпір өткен ғасырдың 60-жылдары салынғанына қарамастан осы мерзім аралығында бірде-бір жөндеу жүргізілмеген екен. Әбден тозығы жеткен нысан былтыр апатты деп танылып, қалпына келтіру жұмыстарына қомақты қаражат бөлінген. «Қазавтожол» ҰК» АҚ жергілікті филиалы директорының орынбасары Әмір

Кәрімбаевтың айтуынша, республикалық маңыздағы көпір Петропавл-Соколовка-Түмен арасын жалғастырады. Қалпына келтіруге 400 миллион теңгеден астам қаржы қарастырылып, жартысына жуығы игерілген. Биыл пайдалануға беру көзделіп отыр.

– Омутки өзені арқылы өтетін нысанның әбден тозғаны соншалық, жол қозғалысына шектеу қойылып, жолаушылар көп уақытты алатын айналма жол арқылы қатынауға мәжбүр. Қалпына келтіру шараларына 80-ге жуық техника мен адам күші жұмылдырылып, жақын маңайдағы елді мекен тұрғындары да

тартылған. Техникалық бақылау қызметтері сапа жайын үнемі қадағалап отырады. Жұмыс кестеге сай атқарылып, негізгі жоспар еңсеріліп қалды, –дейді Рязанов атындағы «Көпірқұрылыс» мекемесінің учаске басшы-сы Александр Попов.

Мердігер компания орташа жөндеу жұмыстарын да атқаруға кепілдік берумен қатар Бармаши өзені арқылы өтетін екінші көпірді де қалпына келтіру үшін жобалау-сметалық құжаттарды әзірлеп қойыпты.

Солтүстік Қазақстан облысы

ЖАҒЫМДЫ ЖАҢАЛЫҚ

Апатты көпір қалпына келтіріледі

Екі үй пайдалануға берілді

12 26 ҚАҢТАР 2018 ЖЫЛ

ІЗГІЛІК ИІРІМДЕРІ

ҚАЗ-ҚАЛПЫНДА

ЖАҢАШЫЛДЫҚ ЖАРШЫСЫ

БІР СУРЕТТІҢ СЫРЫ

Жалпыұлттық республикалық газет. 1919 жылғы 17 желтоқсаннан шыға бастады.

Меншік иесі:«Егемен Қазақстан» республикалық газеті» акционерлік қоғамы

Басқарма төрағасыДархан ҚЫДЫРӘЛІ

Басқарма төрағасының орынбасарыАйбын ШАҒАЛАҚ

Газет мына қалалардағы:Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «Ernur» Медиа холдингі» ЖШС,Алматы қ., Гагарин к-сі, 93 А, «Дәуір» РПБК ЖШС,Қарағанды қ., Сәтбаев к-сі, 15, «Типография Арко» ЖШС,Қостанай қ., Мәуленов к-сі, 16, «Қостанай полиграфия» ЖШС, Қызылорда қ., Сұлтан Бейбарыс к-сі, 4, «Сыр медиа» ЖШС,Ақтөбе қ., Смағұлов к-сі, 9/2 «Хабар-Сервис» ЖШС, Атырау қ., Ж.Молдағалиев к-сі, 29 А, «Атырау-Ақпарат» ЖШС,Шымкент қ., Т.Әлімқұлов к-сі, 22, «Ernur prіnt» ЖШС,Павлодар қ., Ленин к-сі, 143, «Дом печати» ЖШС,Тараз қ., Төле би д-лы, 22, «ЖБО «Сенім» ЖШС,Орал қ., Достық-Дружба даң., 215 А, «WESTA» ЖШС,Өскемен қ., Абай д-лы, 20, «Печатное издательство-агентство Рекламный Дайджест» ЖШСбаспаханаларында басылып шықты.

Индекс 65392. Аптасына 5 рет шығады.«Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ компьютер орталығында теріліп, беттелді. Көлемі 12 баспа табақ. Нөмірдегі суреттердің сапасына редакция жауап береді. «Егемен Қазақстанда» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды. Газетті есепке қою туралы №01-Г куәлікті 2007 жылғы 5 қаңтарда Қазақстан Республи касының Мәдениет және ақпарат министрлігі берген. «Егемен Қа зақ стан» республикалық газеті» АҚ ҚР СТ ИСО 9001-2009 Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар» талаптарына сәйкес сертификатталған.

Таралымы 206 459 дана

Нөмірдің кезекші редакторыНұрлыбай ДОСЫБАЙ

Mекенжайымыз: 010008 АСТАНА, «Егемен Қазақстан» газеті көшесі, 5/13 050010 АЛМАТЫ, Абылай хан даңғылы, 58аАнықтама үшін:Астанада: АТС 37-65-27, факс 8 (7172) 37-19-87; Электронды пошта: info@egemen.kz Интернет-редакция: portal@egemen.kz Алматыда: 8 (727) 273-07-87, факс 8 (727) 273-07-87; Электронды пошта: almaty@egemen.kz Маркетинг бөлімі: Астанада – 8 (717 2) 37-60-49, 37-64-48, advert@egemen.kzАлматыда – 8 (727) 273-74-39, факс – 273-07-26, adv@egemen.kzА Материалдың жариялану ақысы төленген. Жарнама, хабарландырудың мазмұны мен мәтініне тапсырыс беруші жауапты.Газеттің жеткізілуіне қатысты сұрақтар үшін байланыстелефоны: 1499 («Қазпошта» АҚ)

Меншікті тілшілер:Астана – 8 (717-2) 37-54-21;Ақтау – 8 (701) 593-64-78;Ақтөбе – 8 (775) 336-47-57;Талдықорған – 8 (778) 652-24-02;Атырау – 8 (701) 553-36-53;Көкшетау – 8 (707) 778-01-72;Қарағанды – 8 (777) 949-64-77;Қостанай – 8 (701) 150-94-43;Қызылорда – 8 (701) 772-70-74;Орал – 8 (702) 886-01-87;Өскемен – 8 (777) 355-41-14;Павлодар – 8 (777) 449-74-78;Тараз – 8 (705) 915-60-04;Шымкент – 8 (701) 362-63-76; 8 (702) 608-91-98;Петропавл – 8 (777) 197-14-06.

ДИДАР

ФОТОЭТЮД

Бекен ҚАЙРАТҰЛЫ, «Егемен Қазақстан»

Халқымыздың көрнекті ой­шыл­ақыны Шәкәрім Құдай­бердіұлын көзі тірісінде ел­жұрты атын атамай «қажы» дейтін болған. Осы қажы атамыздың бәрімізге белгілі үш фотосы бар. Соның бірі 1924 жылы түскен суреті: Шыңғыстаудың жатаған жота­қырқаларының бірінде Шәкәрім Құдайбердіұлы тұр. Қажы жалаңбас, бас киімін шешіп қолына ұстаған. Фотосының астында орысша «т.№ 37. Хребет Чингиз. Верховья речек. На пе­ред ным плане каз. поэт и писа­тель Шакерим Қудайбердин» деп жазылған. Аталмыш жәдігерді тапқан адам Лаура Қадырова атты қарындасымыз дегенді көп естуші едік.

Өткен айда Семейге барған сапарымызда қалалық қазіргі заман тарихын құжаттандыру орталығы ғылыми­анықтама­лық және құжаттарды пайда­лану бөлімінің басшысы Лаура Қаб дыл ғазықызына жолы ғып «Қажы ның фотосын қалай тап­ты ңыз?» деген сұрақ қойып, мәсе ленің мән­жайына қаныққан едік.

Қарындасымыздың жауа­бынан ұққанымыз, ол 2009 жылы Семей қаласындағы Қазіргі заман тарихи құжаттама орталығы ның оқу залында археограф қызметін атқарып жүріпті. Міндеті – архив құжаттарымен танысуға кел ген ізденушілерге қажетті ақпар та­уып беру. Сол тұста ұлт тарихы­на қатысты архивтік құжаттар­ды іздеушілер де көп болыпты. Дені ғылым жолын қуған жас­тар мен байырғы зерттеушілер екен. Бірде Семей­Ертіс аумағын суландыру мәселесі бойынша

материал қарастырып жүрген зерттеуші­ізденуші Кенже ғазы Шүленбаев дейтін азамат келіп, өлкені суландыру тарихына қа­тыс ты құжаттарға тапсырыс беріпті.

Бұл кісіге қажет папка лар ды өз қолыммен әкеліп беріп едім, дейді Лаура қарындасымыз, аздан соң ағай «қызым, мына құжаттар маған қажет емес екен» деп екі папканы қайтарып бер­ді. Әлгілерді алдым да іс­құжат ретінде қорда тіркелген мекен­жайы бойынша өткізуге алып бара жатып, кенет түйсігіме «осы лардың ішінде не бар екен қарап шығайыншы» деген ой ұя­лай қалғаны. Сөйтіп қо лым дағы папкаларды айналдырып әкеліп, үстелдің тартпасына салып қойып, жұмыстың соңына таман қарап шығуға бекіндім. Соның ішінде назарымды айырықша аударған дүние 1925 жылы түсірілген фото, құжаттар топтамасы бол­ды. Жұмыстың аяғында папка­ны қолыма алдым да, ондағы

әрбір фотоға мұқият зер салып үңілдім. Кенет қыратты­адырдың ортасында тұрған ақсақалдың бейнесі көзіме оттай басылды. Бірден таныдым. «Мәссаған, мы­нау Шәкәрім ата ғой» деп фотоны көкірегіме басып ұзақ отыр дым. Осылай қажы атамыздың үшін­ші фотосын тауып алу бақыты бұйырды...

Ал фото табылған архив­тік құжаттың сипатына келер болсақ, Қазақ автономиялық социалистік кеңестік респуб­ликасы Жер халық комиссариа­ты Семей губерниялық жер басқармасының тапсырмасымен 1924­1925 жылдары Шыңғыстау уезіне қарасты Бақанас пен Байқошқар өзендерінің бойын және Шыңғыстаудың күнгей жағын суландыру жұмысын зерт­теген экспедицияның атқарған жұмысы жөнінде қорытынды есеп екен.

АСТАНА – СЕМЕЙ – АСТАНА

Ғалымжан ЕЛШІБАЙ,«Егемен Қазақстан»

Шымкенттік жас өнертап­қыштар жарыққа кететін шы­ғынды он есеге азайтатын био­логиялық батареялар ойлап тап­ты. Күріштің қауызын ыды­рату арқылы энергия көздерін алуға болатынын дәлелдеген 20 жастағы Ілияс Мұраттың ай­туынша, бір батареяны орнату электр энергиясын 49 жыл бойы тегін пайдаланумен бірдей. Яғни батареялардың экологияға да, экономикаға да пайдасы ора­сан. Биологиялық батареялар қарапайым күріштің қауызына таза биологиялық бактериялар­ды қосуды ғана қажет етеді. Осы кезде ыдырау процесі жүріп, электр энергиясы пайда бола­ды. Ешқандай шығынсыз қуат алуға болады. «Биологиялық батареялар біріншіден, қаражат өте аз жұмсалып, өзін өзі ақтау мерзімі қысқа уақытты қамтиды. Біз күріштің қауызын ыдыра­ту кезінде химиялық энергия­ны тікелей электр энергиясына ауыстырдық. Осылайша ұзақ мерзімге шыдайтын аккумуля­торлар ойлап шығардық», дейді Ілияс.

Биологиялық батареялардың басты артықшылығы – ұзақ мерзімге жарамды. Бұл жобаның

теориясын Ілиястың әкесі жазған. Баласы достарымен әкесінің бастаған ісін тәжірибеге енгізіп, нәтиже шығарған. «Біздің бата­реяларды орналастыруға 60 млн теңгедей инвестиция керек. Егер инвесторлар табылып, қолдау көрсетсе, батареяларды зерттеуді жалғастырып, тек Қазақстан емес, әлемдік рынокқа шығарғы­мыз келеді. Біздің жобаға АҚШ­тан мамандар қызығып отыр, мамыр айында жұмысымызды таныстыруға шетелге аттанғалы отырмыз. Десе де, осындай пай­далы дүниені өз еліміздің азамат­тары қолдаса, Елбасымыз айтқан «Төртінші өнеркәсіптік рево­люция жағдайындағы дамыған Қазақстан» болуға бір адым жақындар едік», дейді М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінің 4­ші курс студенті І.Мұрат. Сон дай­ақ ол батареялардың пай далы әсер коэффициентін көтеруді жоспарлап отыр. Сол арқылы ноутбук және ұялы те­лефондарды арзан әрі кез кел­ген жерде қуаттауға болатын мүмкіндік туғызбақ.

Айта кетелік, жас өнертап­қыштардың бұл жобасы жуыр­да облыстық кәсіпкерлер пала­тасының бастамасымен өткен байқауда бас жүлде алып, 1 млн теңге ұтқан.

––––––––––––––––––––––Алтай мен Алатаудың арасын кезіп, сақ-сақ к ү л г е н с а р ы а я з б і р жағы нан талай жанды әуре ге салып, қыспаққа алғаны мен, екінші жағы-нан адам дардың жүр-егіне мейі рімділік, қайы-рым ды лық сезімдерін ұялатқандай. ––––––––––––––––––––––

Азамат ҚАСЫМ, «Егемен Қазақстан»

Кеше ғана бұқаралық ақпа рат құралдарынан аялдамада тұрып шыңылтыр аяздың шырмауы­на түскен елорда тұрғындары­на ыстық шай таратылғанын оқып едік. Мұндай ізгі істер біздің өңірде де бастау алды. 23 қаңтар күні Өскемендегі Халифа Алтай мешіті, Өскемен орталық мешіті, Мұхамади және Защита мешіттері бастаған қаладағы барлық мешіттерден 20­дан астам такси шығып, аялдамада автобус күтіп аяз қарыған тұрғындарды

қалаған жерлеріне дейін жеткізіп салды. «Имамдарымыз күндіз және кешкі мезгілдерде кісі көп жиналатын жерлерге ар­найы барды. Игі іске атсалысуға мешіт жамағаттарымен қатар, көлігі бар қала тұрғындары да қосылып жатыр. Бүгін амандық болса 53 орындық үлкен автобус шығаруды жоспарлап отырмыз.

Бұл автобус «Өзен вокзалы» аялдамасынан Ахмер ауылы­на дейінгі бағытта жүретін бо­лады. Сонымен қатар қалалық ішкі саясат бөлімімен бірлесіп аялдамаларға барып, адамдар­ға ыстық шай тараттық», дейді Өскемендегі Халифа Алтай меші тінің наиб­имамы Дәулет Қабиболдин.

Өскемен қалалық ішкі сая­сат бөлімінің қызметкері Әлібек Тұрсымбетов «имам­такси» жо­басы 23 қаңтар күні түскі сағат 1­ден бастап ұйымдастырылып, «Өзен вокзалы» – Ахмер ауылы, облыстық мешіт – ЖМК (Жібек маталар шағын ауданы), орталық базар – Аблакет шағын ауданы секілді үш бағытта жүргенін айтады. «Таксилер көшеде қол көтерген кісілерді де отырғы­зып алып, қалаған жерлеріне жеткізді. Кешкі сағат бес жа­рымнан бастап Өскемендегі жастар ресурстық орталығының еріктілері облыстық мешіттің имамдарымен бірге қаладағы ең үлкен аялдамаларда ыстық шай таратты. Бұл акция аяздың беті қайтқанша жалғасатын болады», дейді ол.

Реті келгенде айта кетейік, «имам­такси» жобасын облыс­тық мешіт қызметкерлері бұ ған дейін Рамазан айында ұйым­дастырған болатын.

ӨСКЕМЕН

Нұрғали ОРАЗ,«Егемен Қазақстан»

Әкем екеуміз жазғытұрым Анталияға демалуға келгенбіз. Таңертеңгілік қонақүйдің бал­конынан теңізге, кемелерге, көшедегі апельсин, лимон ағашта­рына, құмырсқаның илеуіндей қайнап жатқан жағажайға қызық­тай қарап тұрып басын шайқап, таңғалғандай кейіп танытты.

Сол сәтте тілімнің ұшына бір әзілдің орала кеткені.

– Иә, қалай, қарт коммунист? Капи тализмнің жетістіктері таң­дай қақтырды ма? – дедім күліп.

Әкем жымиды. Оның да көңілінде бір әзілдің тұтана кеткені сезілді. Бірақ, үн қатпа­ды. Сабыр сақтады. Бәлкім, кейінге қалдырды.

Тек, түс кезінде ғана ептеп көңілі жадырап:

– Сендер бізді кінәламаңдар, – деді маған. – Жүйе – жүйесімен, кие – киесімен жалғасады. Бірақ... ол кезде де жұрттың нан жеп, жам­бас мүжігенін ұмыт паң дар. Біз сияқты қара шаруа қай кезде де е гінін егіп, малын бағып жүре бер­ген. Содан басқа жазығымыз жоқ...

Бұл, әрине, даусыз шындық қой.

* * * Екі күннен соң әкемнің іші

пысып, зеріге бастады. Себебі, мұнда екеумізден басқа қазақша сөйлейтін тірі жан жоқ. Қонақ үйдегі демалушылардың тоқсан тоғыз пайызы еуропалықтар.

«Тең теңімен, тезек қабы­мен» дегендей, әкеме емін­еркін оты рып, емен­жар қын

әң гімеле се тін өзі қатар лы бір ақ сақал керек­ақ.

Кешкілік жағажайда бір неміс шалмен «тілдесіп» көр­мек болып еді. Онысынан түк шықпады. Себебі әлгі шал «ымды түсінбеген – дымды түсінбейдінің» керін келтіріп, әкеміздің қолына, қимылына қарап, ыржалақтап күле берді.

Сонсоң теңіз жағасындағы сәкіге келіп жайғасып, ақ бас тол­қын дары тербетіліп, аунақшып

жат қан көгілдір айдынның бір қиы рына қарап, ұзақ ойға шо­мып қалды.

Жағажайдағы алтын құмды табаныммен сызып, әрі­бері жүрдім де, бір кезде қасына қайтып оралып:

– Не ойлап отырсыз? – деп сұрадым.

– Е­е, шырағым­ай, – деді әкем ақырын ғана күрсініп. – Теңіз де біздің даламыз сияқты кең екен ғой!..

Қажының фотосы қалай табылды?

Студенттер биологиялық батарея ойлап тапты

Сақылдаған сары аяздағы сауапты іс

Ақсақал және Ақ теңіз

Суретті түсірген Ерлан ОМАР, «Егемен Қазақстан»

26 ҚАҢТАР 2018 ЖЫЛ 13РЕСМИ

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЕҢБЕК ЖӘНЕ ХАЛЫҚТЫ ӘЛЕУМЕТТІК ҚОРҒАУ МИНИСТРЛІГІНІҢ БҰЙРЫҒЫ

2017 жылғы 7 қараша №374 Астана қаласы

«Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті мерзімдік аттестаттау қағидаларын бекіту туралы»

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28

желтоқсандағы № 1057 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы

2015 жылғы 23 қарашадағы Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 16-бабының 29) тармақшасы мен 183-бабының 3-тармағына сəйкес бұйырамын:

1. «Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті мерзімдік ат-тестаттау қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау жəне əлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы № 1057 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 12743 болып тіркелген, «Əділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2016 жылғы 26 қаңтарда жарияланған) мы-надай өзгеріс енгізілсін:

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бой-ынша міндетті мерзімдік аттестаттау қағидалары осы бұйрыққа қосымшаға сəйкес жаңа редакцияда жазылсын.

2. Қазақстан Республикасы Еңбек жəне халықты əлеуметтік қорғау министрлігінің Еңбек жəне əлеуметтік əріптестік департаменті заңнамада белгіленген тəртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін бір данада қағаз жəне электрондық түрде қазақ жəне орыс тілдерінде Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне ресми жариялау жəне енгізу үшін «Республикалық құқықтық ақпарат орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кəсіпорнына жіберуді;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін мерзімді баспа басылымдарында ресми жариялауға жіберуді;

4) осы бұйрықты ресми жарияланғаннан кейін Қазақстан Республикасы Еңбек жəне халықты əлеуметтік қорғау министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

5) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Еңбек жəне халықты əлеуметтік қорғау министрлігінің Заң қызметі департаментіне осы тармақтың 1), 2), 3) жəне 4) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мəліметтер ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Еңбек жəне халықты əлеуметтік қорғау вице-министрі Б.Б. Нұрымбетовке жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақст ан Республикасының Еңбек жəне халықты əлеуметтік қорғау министрі Т.ДҮЙСЕНОВА

КЕЛІСІЛДІҚазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрі________________ Е. Біртанов 2017 жылғы 16 қараша

Қазақстан Республикасы Еңбек жəне халықты əлеуметтік қорғау министрінің 2017 жылғы 7 қарашадағы №374 бұйрығына қосымша

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау жəне əлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы №10 57 бұйрығымен бекітілген

Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті мерзімдік аттестаттау қағидалары

1 тарау. Жалпы ережелер1. Осы Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті мерзімдік аттес-

таттау қағидалары (бұдан əрі – Қағидалар) Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 23 қарашадағы Еңбек кодексінің (бұдан əрі – Еңбек кодексі) 16-бабы 29) тармақшасына жəне 183-бабы 3-тармағына сəйкес əзірленді жəне өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті мерзімдік аттестаттау тəртібін айқындайды.

2. Осы Қағидаларда мынадай ұғымдар пайдаланылады:1) еңбектің қауіпсіз жағдайлары – жұмыс істейтіндерге өндірістік факторлардың

əсерінің деңгейлері белгіленген нормативтерден аспайтын еңбек жағдайлары;2) еңбек қауіпсіздігі – еңбек қызметі процесінде жұмыскерлерге зиянды жəне (не-

месе) қауіпті өндірістік факторлардың əсерін болғызбайтын іс-шаралар кешенімен қамтамасыз етілген, жұмыскерлердің қорғалуының жай-күйі;

3) еңбек гигиенасы – жұмыскерлердің денсаулығын сақтау, өндірістік орта мен еңбек процесінің қолайсыз əсерлерінің профилактикасы жөніндегі санитариялық-эпидемиологиялық шаралар мен құралдар кешені;

4) еңбек қауіпсіздігі жəне еңбекті қорғау саласындағы нормативтер – эргономикалық, санитариялық-эпидемиологиялық, психофизиологиялық жəне еңбектің қалыпты жəне қауіпсіз жағдайларын қамтамасыз ететін өзге де талаптар;

5) еңбекті қорғау – құқықтық, əлеуметтік-экономикалық, ұйымдастыру-техникалық, санитарлық-эпидемиологиялық, емдеу-профилактикалық, оңалту жəне өзге де іс-шаралар мен құралдарды қамтитын, еңбек қызметі процесінде жұмыскерлердің өмірі мен денсаулығының қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесі;

6) жұмыскерлердiң өкiлдерi – кəсiптiк одақтардың, олардың бiрлестiктерiнiң ор-гандары, ал олар болмаған кезде жұмыскерлердiң жалпы жиналысында (конфе-ренциясында) жұмыскерлердiң (конференция делегаттарының) кемінде үштен екісі қатысқан кезде қатысушылардың көпшілік дауысымен сайланған жəне уəкiлеттiк берілген сайланбалы өкiлдер;

7) жұмыс орны – жұмыскердің еңбек қызметі процесінде еңбек міндеттерін орын-дауы кезінде оның тұрақты немесе уақытша болатын орны;

8) жеке қорғаныш құралдары (бұдан əрі – ЖҚҚ) – жұмыскерді зиянды жəне (не-месе) қауіпті өндірістік факторлардың əсерінен қорғауға арналған құралдар, оның ішінде арнайы киім;

9) зиянды еңбек жағдайлары – зиянды өндірістік факторлардың болуымен сипат-талатын еңбек жағдайлары;

10) қауіпсіздік нормалары – жұмыскерлердің еңбек қызметі процесінде олардың өмірі мен денсаулығын сақтауға бағытталған ұйымдастырушылық, техникалық, санитариялық-гигиеналық, биологиялық жəне өзге де нормаларды, қағидаларды, рəсімдер мен өлшемшарттарды қамтамасыз ету тұрғысынан өндіріс жағдайларын, өндірістік жəне еңбек процесін сипаттайтын сапалық жəне сандық көрсеткіштер;

11) өндірістік объектілер – өнім шығарумен жəне жасаумен, пайдалы қазбаларды игерумен, өндірумен жəне қайта өңдеумен, құрылыспен жəне өндірістік қызметтің басқа да түрлерімен айналысатын ұйымдардың цехтары, учаскелері жəне өзге де бөлек орналасқан өндірістік бөлімшелері;

12) өндірістік объектілерді аттестаттауды жүргізу жөніндегі мамандандырылған ұйымдар – өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттауды жүргізу жөніндегі қызметті жүзеге асыратын, білікті кадрлары жəне өзінің құрамында Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес аккредиттелген сынақ зертхана-лары бар ұйымдар;

13) өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау (бұдан əрі – аттестаттау) – өндірістік объектілерде (цехтарда, учаскелерде, жұмыс орын-дарында, сондай-ақ ұйымдардың бөлек тұрған, өндірістік қызметті жүзеге асы-ратын өзге де бөлімшелерінде) орындалатын жұмыстар қауіпсіздігінің жай-күйін, зияндығын, ауырлығын, қауырттығын, еңбек гигиенасын айқындау жəне өндірістік орта жағдайларының еңбек қауіпсіздігі жəне еңбекті қорғау нормативтеріне сəйкестігін айқындау мақсатында бағалау жөніндегі қызмет;

14) ұжымдық қорғаныш құралдары – екі немесе одан да көп жұмыс істеушілерді зиянды жəне (немесе) қауіпті өндірістік факторлардың əсерінен бір мезгілде қорғауға арналған техникалық құралдар.

2 тарау. Аттестаттауды жүргізу тəртібі3. Аттестаттауды Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес аккредиттелген

өндірістік объектілерді аттестаттауды жүргізу жөніндегі мамандандырылған ұйымдар 5 жылда бір реттен сиретпей мерзімділікпен жүргізеді.

4. Аттестаттауға Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс істейтін барлық ұйымдардың өндірістік объектілері жатады.

Қайта құрылған (жаңа технологиялық жабдықтарды, процестерді ауыстыру, енгізу, орнату) өндірістік объектілерді аттестаттау оларды пайдалануға енгізгеннен соң күнтізбелік 90 күннен кейін кешіктірілмей жүргізіледі.

5. Еңбек жөніндегі уəкілетті мемлекеттік орган өндірістік объектілерді аттестатта-уды жүргізу жөніндегі мамандандырылған ұйымдар туралы ақпаратты (атауы, заңды мекенжайы, байланыс телефоны, қызмет түрлері, білікті кадрлары туралы мəліметтер) интернет-ресурста орналастырады.

6. Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттауды жүргізуді ұйымдастыру үшін жұмыс беруші құрамында төраға, мүшелер жəне өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау жөніндегі құжаттаманы жасауға, жүргізуге жəне сақтауға жауапты хатшы бар аттестаттау комиссиясын құру туралы тиісті бұйрық шығарады.

7. Ұйымның аттестаттау комиссиясының құрамына басшы не оның орынбасары, еңбек қауіпсіздігі жəне еңбекті қорғау қызметтерінің жəне ұйымдардың құрылымдық бөлімшелерінің мамандары келісім бойынша, сондай-ақ жұмыскерлерінің өкілдері кіреді.

8. Ұйымның аттестаттау комиссиясы:1) орындайтын жұмыстары мен еңбек жағдайларының сипаттамасы бойынша

ұқсас жұмыс орындарын бөле отырып, аттестаттауға жататын өндірістік объектілердің толық тізбесін жасайды;

2) өндірістік ортаның, еңбек жəне технологиялық процестердің сипаттамаларына, қолданылатын жабдықтар мен механизмдердің, шикізат пен материалдардың түрлеріне қарай зерттеуге (зертханалық жəне аспаптық зерттеу мен бағалауға) жататын қауіпті жəне зиянды факторлардың толық тізбесін жасайды;

3) өндірістік объектілерді аттестаттауды жүргізу жөніндегі мамандандырылған ұйымды айқындайды жəне онымен тиісті шарт жасасу жөнінде жұмыс берушіге ұсыныс енгізеді;

4) ұйымның өндірістік объектілерін аттестаттауды жүргізу кестесін жасайды жəне жұмыс берушіге бекітуге ұсынады;

5) еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау нəтижелерін автоматты өңдеуді жүргізу үшін цехтарға, учаскелерге, жұмыс орындарына кодтар береді;

6) Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2016 жылғы 6 маусымдағы № 239 бұйрығымен бекітілген «Өндірістік бақылауды жүзеге асыруға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» Санитариялық қағидаларына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 13896 болып тіркелді) сəйкес жүргізілетін соңғы 12 айға өндірістік жарақаттану жəне кəсіби ауру-сырқаудың себептерін, сондай-ақ өндірістік бақылау нəтижелерін бағалау жүргізеді;

8) өндірістік жарақаттануды жəне өндірістік бақылау нəтижелерін бағалау негізінде жарақаттану қаупі басым жұмыстарды, зиянды еңбек жағдайларымен жұмыс орындарының учаскелерін, технологияларды, машиналарды, механизмдерді, станок-тар мен жабдықты айқындайды;

9) аттестаттау жөніндегі жұмыс көлемін ескере отырып, тартылатын өндірістік объектілерді аттестаттауды жүргізу жөніндегі мамандандырылған ұйыммен жəне жұмыс берушімен өндірістік объектілерді аттестаттауды жүргізу мерзімін келіседі;

10) өндірістік объектілерін аттестаттауды жүргізудің сапасына ұйымда ішкі бақылауды жүзеге асырады.

11) зиянды өндірістік факторларды өлшеу, сондай-ақ жарақат қауіпсіздігі мен ар-найы киім, арнайы аяқ киім жəне жеке қорғаныш құралдарымен қамтамасыз етілуін бағалауды жүргізген кезде қатысады;

9. Аттестаттау ұйымның өндірістік объектілері еңбек жағдайларының нақты жай-күйін еңбек қауіпсіздігі жəне еңбекті қорғау саласындағы қолданылып жүрген норма-тивтерге сəйкестігін кешенді бағалауды жəне мынадан тұратын:

1) еңбек зияндылығының жəне қауіптілігінің, еңбек гигиенасының дəрежесін бағалауды;

2) еңбек процесінің ауырлығы мен қауырттылығын бағалауды;3) жарақат қауіпсіздігінің дəрежесін бағалауды;4) жұмыскерлердің жеке қорғаныш құралдарымен жəне ұжымдық қорғаныш

құралдарымен қамсыздандырылуын бағалауды қамтиды. 10. Қауіпті жəне зиянды өндірістік факторлардың параметрлерін өлшеуді, еңбек

процесінің ауырлығы мен қауырттылығының көрсеткіштерін, жарақат қауіпсіздігінің деңгейін айқындауды, жеке қорғаныш құралдарымен жəне ұжымдық қорғаныш құралдарымен қамсыздандырылуын қамтитын еңбек жағдайларының нақты жай-күйін бағалау «Халық денсаулығы жəне денсаулық сақтау жүйесі туралы» 2009 жылғы 18 қыркүйектегі № 193-IV Қазақстан Республикасы Кодексінің 144-бабының 6-тармағына сəйкес бекітілген санитарлық қағидаларда, гигиеналық нормативтерде көзделген тəртіпте жəне көлемде жұмыс берушінің өкілімен айқындалған жұмыс орындарында жүзеге асырылады.

Еңбек жағдайларының нақты жай-күйін бағалау келесі көрсеткіштерді бағалауға негізделеді:

1) өндірістік орта факторларының зияндылығы мен қауіптілігі дəрежесін;2) еңбек процесінің ауырлығы мен қауырттылығы дəрежесін;3) жарақат қауіпсіздігінің жəне ұжымдық қорғаныш құралдарымен қамсыздандырылуы

дəрежесін;4) жеке қорғаныш құралдарымен қамсыздандырылуын, олардың сапасы мен еңбек

жағдайларына сəйкестігін.Еңбек жағдайларының нақты жай-күйін бағалауды қауіпті жəне зиянды өндірістік

факторлардың өлшенген параметрлерінің санитариялық қағидаларға жəне гигиеналық нормативтерге сəйкестігі негізінде аттестаттау комиссиясы жүргізеді.

Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 184-бабына сəйкес жұмыс орында-рында қауіпті жəне зиянды өндірістік факторлар болмағанда немесе олардың нақты мəндері қауіпсіздік нормаларына сəйкес болғанда, сондай-ақ жарақат қауіпсіздігінің талаптары орындалғанда жəне жұмыскерлер ЖҚҚ-мен қамтамасыз етілгенде, жұмыс орындарында еңбек қауіпсіздігі жағдайлары белгіленген еңбек қауіпсіздігі талаптарына сəйкес келеді деп есептеледі.

11. Еңбек зияндылығының жəне қауіптілігінің, еңбек гигиенасының дəрежесін бағалау зертханалық жəне аспаптық өлшеулер негізінде айқындалады. Физикалық, химиялық, биологиялық жəне технологиялық факторлардың зертханалық жəне аспаптық өлшеулері өндірістік жəне технологиялық процестер жағдайларында, ұжымдық жəне жеке қорғаныш құралдары жарамды болған кезде орындалады.

Жерасты көмір шахталарындағы жұмыс орындарында зертханалық жəне аспаптық өлшеулер жүргізілмейді.

Зиянды жəне қауіпті өндірістік факторлардың параметрлерін өлшеуді жүргізген кез-де белгіленген мерзімдерге сəйкес мемлекеттік тексеруден өткен өлшеу құралдарын пайдалану қажет.

12. Еңбек процесінің ауырлығы мен қауырттылығы ағзаның функционалдық күш түсіру дəрежесімен сипатталады.

Еңбек процесінің ауырлығы осы процеске қатысатын адамның жеке ерекшеліктеріне қарамастан еңбек процесін сиаттайтын эргонометриялық шамаларда көрсетілген көрсеткіштер бойынша бағаланады.

Еңбек процесінің ауырлығының негізгі көрсеткіштері: 1) физикалық динамикалық жүктеме;2) қолмен көтерілетін жəне тасымалданатын жүктің массасы;

3) стереотипті жұмыс қозғалысы; 4) статикалық жүктеме; 5) жұмыс қалпы;6) корпустық еңкеюлері; 7) кеңістікте орын ауыстыру болып табылады.Жұмыскерлердің кəсіби тобының еңбек процесінің қауырттылығын бағалау еңбек

қызметі жəне оның құрылымын талдауға негізделеді, олар бүкіл жұмыс күні ауқымында хронометраждық бақылау арқылы кем дегенде бір апта кезеңде зерделенеді.

Еңбек процесінің қауырттылығын бағалау келесі көрсеткіштер бойынша жүргізіледі:1) орта есеппен 1 сағат жұмыс үшін сигналдар мен хабарламалардың тығыздығы;2) бір уақытта бақыланатын өндірістік объектілердің саны;3) оптикалық аспаптармен жұмыс (% ауысым уақыты);4) дауыстық аппаратқа жүктеме (аптасына айтылатын жиынтық сағат саны); 5) бірқалыпты жүктемелер;6) жұмыс ауысымдылығы.Еңбек процесінің ауырлығы мен қауырттылығын бағалау осы Қағидаларға 2,

3-қосымшаларға сəйкес нысан бойынша бағалау хаттамаларымен ресімделеді.13. Өндірістік жабдықтың, құрылғылардың жəне құрал-саймандардың жарақат

қауіпсіздігін бағалау нормативтік техникалық құжаттар, ұлттық стандарттар, еңбек қауіпсіздігі жəне еңбекті қорғау жөніндегі қағидалар мен нұсқаулықтар негізінде жүргізіледі жəне олардың техникалық жай-күйіне, паспорттық параметрлеріне жəне өндірістік процесс технологиясының талаптарына сəйкестігіне байланысты болады.

Жарақат қауіпсіздігін бағалаудың негізгі объектілері:1) өндірістік жабдық;2) құрылғылар мен құрал-саймандар;3) ұжымдық қорғаныш құралдарымен қамтамасыз етілу;4) жеке қорғаныш құралдарымен қамтамасыз етілу;5) оқу жəне нұсқау құралдарымен қамтылу болып табылады.Техникалық паспорттар мен сертификаттар болмаған кезде өндірістік жабдықтың

қауіпсіздіктің нормативтік талаптарына сəйкестігі осы жабдықта қолданылатын нақты конструкциялық қауіпсіздік элементтерін көрсете отырып, жабдық бірліктерінің əрқайсысына сəйкестік актісімен (бұдан əрі – сəйкестік актісі) расталады.

Сəйкестік актісін жұмыс беруші құрған комиссия еркін нысанда жасайды.Жабдықтың жекелеген түрлеріне техникалық паспорттар, сертификаттар не-

месе актілер болмаған кезде, олардың техникалық жағдайына қарамастан жарақат қауіпсіздігіне теріс баға беріледі жəне оларды пайдалануды тоқтата тұру қажеттілігі туралы мəселе қаралады.

Өндірістік жабдықтың, құрылғылар мен құрал-саймандардың жарақат қауіпсіздігін, ұжымдық қорғаныш құралдарымен қамтамасыз етілуді, сондай-ақ оқу мен нұсқау құралдарымен қамтылуды бағалау осы Қағидаларға 4-қосымшаға сəйкес нысан бой-ынша бағалау хаттамасымен ресімделеді.

14. Жұмыскерлердің жеке қорғаныш құралдарымен қамтамасыз етілуін бағалау.Əр кəсіп үшін жұмыскерлердің арнайы киіммен, арнайы аяқкиіммен жəне ЖҚҚ

қамтамасыз етілуі айқындалады. Жұмыскерлердің ЖҚҚ-мен қамтамасыз етілуін бағалау нақты берілген құралдарды өндірістік ортаның зиянды факторларын ескере отырып, жұмыскерлерге жұмыс берушінің қаражаты есебінен арнайы киім, арнайы аяқкиім жəне басқа ЖҚҚ берудің нормаларымен салыстыру арқылы айқындалады.

Жұмыскерлердің ЖҚҚ-мен қамтамасыз етілуін бағалау кезінде бір уақытта берілген ЖҚҚ-ның еңбек жағдайларының нақты жай-күйіне сəйкестігін бағалау жүргізіледі. ЖҚҚ-ның сапасы сəйкестік сертификаттарымен расталады.

«Қамтамасыз етілді» деген баға ұйым жұмыскерлері Еңбек кодексінің 16-бабының 35) тармақшасына сəйкес бекітілген жұмыскерлерге ЖҚҚ беру нормаларына сəйкес ЖҚҚ-мен толық қамтамасыз етілген кезде ғана қойылады.

Жеке жəне ұжымдық қорғаныс құралдармен жұмыскерлердің қамтамасыз етілуін бағалау осы Қағидаларға 5-қосымшаға сəйкес нысан бойынша бағалау хаттамасы-мен ресімделеді.

15. Өлшеулер мен бағалаулар хаттамаларының негізінде еңбек жағдайларының нақты жай-күйін жалпы бағалау үшін осы Қағидаларға 6-қосымшаға сəйкес нысан бойынша өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті мерзімдік атте-статтау жөніндегі қорытынды есеп дайындалады.

16. Өндірістік объектілерді аттестаттау нəтижелері мына мақсаттарда:1) өндірістік объектілерді қолданыстағы нормативтік құқықтық актілердің талапта-

рымен сəйкестікке келтіру үшін еңбек жағдайлары мен қауіпсіздігін жақсарту жөніндегі ұйымдастырушылық-техникалық іс-шаралар кешенін жүргізу;

2) өндірістік орта мен жұмыс орындарындағы еңбек қауіпсіздігі жағдайларының нақты жай-күйін бағалау;

3) жұмыскерлердің қажетті жеке жəне ұжымдық қорғаныш құралдарымен қамтамасыз етілуін, олардың нақты еңбек жағдайларына жəне оларға қойылатын та-лаптарына сəйкестігін айқындау;

4) кəсіптік ауруға күдік туған жəне кəсіптік аурудың диагнозын белгілеген кезде, оның ішінде даулар мен өзге де келіспеушіліктерді сот тəртібімен шешкен кезде аурудың кəсіппен жəне орындайтын жұмысымен байланысын айқындау кезде еңбек жағдайларының санитарлық-эпидемиологиялық сипаттамасын жасау жəне беру үшін зиянды немесе қауіпті еңбек жағдайларындағы жұмыс фактісін растау;

5) өндірістік объектінің немесе жабдықтың пайдаланылуын тоқтату (тоқтата тұру), сондай-ақ технологияны өзгерту туралы шешім қабылдау;

6) еңбек жағдайларының жай-күйі туралы статистикалық есептілікті жасау;7) еңбек жағдайлары зиянды жəне қауіпті жұмыстарда істейтін жұмыскерлердің

еңбегіне ақы төлеуді жəне Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасында көзделген жеңілдіктер мен өтемақылар беруді негіздеу;

8) жұмыскерлердің еңбек жағдайлары, қауіпсіздігі жəне еңбекті қорғаудың жай-күйі, зиянды өндірістік факторлар жəне олардың əсерінен қорғану шаралары туралы дəйекті ақпарат алу үшін пайдаланылады.

17. Жұмыс орындары еңбек қауіпсіздігі жəне еңбекті қорғау саласындағы белгіленген нормаларға анықталған көрсеткіштердің сəйкессіздігі кезде еңбек қауіпсіздігінің белгіленген талаптарына сəйкес емес болып есептеледі.

18. Жұмыс орындағы еңбек жағдайлары зиянды жəне қауіпті еңбек жағдайларына жатқызылған кезде аттестаттау комиссиясы ұйымда еңбек жағдайларын жақсарту жəне сауықтандыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын қалыптастырады, оны жұмыс беруші бекітеді олар зиянды өндірістік факторларының əсер ету деңгейін төмендетуге, не олардың əсер ету уақытын азайтуға бағытталған шараларды, сондай-ақ жарақатқауіпсіздігі мен ЖҚҚ бойынша талаптарды қамтамасыз ету бойынша талап-тар, оның ішінде ескірген техника мен жабдықты ауыстыру жəне өндірістік процесс технологиясын жетілдіруге бағытталған шараларды көздейді.

3 тарау. Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау нəтижелерін ресімдеу жəне беру тəртібі

19. Аттестаттау нəтижелері төмендегілерді қамтитын есеп түрде мамандандырылған ұйымдармен ресімделеді:

1) жалпы мəліметтерді (ұйымның толық заңды атауы, мекенжайы, ұйымның ұйымдық-құқықтық нысаны, жұмыс істейтіндердің жалпы жəне жеке өндірістік бөлімшелер бойынша санын, оның ішінде зиянды жəне қауіпті еңбек жағдайларында жұмыс істейтіндерді көрсете отырып, ұйымның құрылымы, аттестаттауды жүргізу негіздемесі, тартылатын өндірістік объектілерді аттестаттауды жүргізу жөніндегі мамандандырылған ұйымдар туралы мəліметтер, аттестаттау комиссиясының құрамы);

2) өндірістің қысқаша технологиясын (өндіріс қызметінің сипаты, қолданылатын технологиялар, барлық зиянды, қауіпті өндірістік факторлардың, қауіпті өндірістік жабдықтың жəне процестердің тізбесі);

3) осы Қағидаларға 1, 2, 3, 4, 5-қосымшаларға сəйкес нысандар бойынша бағалау жəне өлшеулер хаттамалары;

4) осы Қағидаларға 6-қосымшаға сəйкес нысан бойынша ресімделген бағалаудың барлық көрсеткіштерінен тұратын өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті мерзімдік аттестаттау нəтижелері жөніндегі есеп.

20. Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінің 183-бабының 7-тармағына сəйкес өндірістік объектілерді аттестаттауды жүргізу жөніндегі мамандандырылған ұйым өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау аяқталғаннан кейін күнтізбелік он күн ішінде қағаз жəне электрондық жеткізгіштерде өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау нəтижелері туралы есепті еңбек жөніндегі уəкілетті мемлекеттік органға осы Қағидаларға 7-қосымшаға сəйкес нысан бойынша жібереді.

21. Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 182-бабы 2-тармағының 13) тармақшасына сəйкес жұмыс беруші өндірістік объектіні еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау аяқталғаннан кейін бір айлық мерзімде ұйымның орналасқан жеріндегі еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті органға қағаз жəне электрондық жеткізгіштерде осы Қағидаларға 8, 9, 10, 11-қосымшаларына сəйкес нысан бойынша оның нəтижелері туралы есептерді, сондай-ақ 12-қосымшаға сəйкес соңғы 12 айға өндірістік бақылау нəтижелері туралы есепті ұсынады.

Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті мерзімдік аттестаттау қағидаларына 1-қосымша

нысан

Аккредиттеу белгісі үшін

орын

_________________________________________________________ (өндірістік объектілерді аттестаттаудан өткізу жөніндегі мамандандырылған ұйымның атауы)Қазақстан Республикасы, ____________ қаласы, ________көшесі, _____________, индекс үй № телефон.:__________; e-mail:_________Аккредиттеу аттестаты № _____________ __________ бастап ___________ дейін

Зиянды өндірістік факторларды өлшеу№ _____ ХАТТАМАСЫ

__ бетбарлығы___бет

1. Тапсырыс берушінің атауы, мекенжайы: _______________________________2. Өлшеуді жүргізу орны (өндіріс, цех, учаске): ____________________________3. Өлшеуді жүргізу күні: ___________4. Үй-жайдың сипаттамасы:- ауданы: __________- ұжымдық қорғаныш жүйесі: ___________________________________________- жабдықтардың түрі жəне олардың саны: ________________________________- кəсіптердің, лауазымдардың атауы: ____________________________________5. Өлшеу құралдары:

Р/с№

Атауы Зауыт нөмірі Тексеру күні

6. Өнімге (объектіге) нормативтік құжат:7. Қоршаған ортаның жағдайлары: температура - ____0С, салыстырмалы

ылғалдылық - ____%, атм. қысым – сынап бағанасының ____ миллиметрі8. Зиянды өндірістік факторларды өлшеу нəтижелері:

Жұм

ыс орнын

ың ко

дыКəсіп

тер,

лауазым

дар

атауы

Жұм

ыс оры

ндарын

ың

саны

Өндіріст

ік орта

факторларын

ың ата

-уы

, өлш

ем бірлігі

Өлш

еу əдісіне

норм

ативтік

құжа

тРұ

қсат

етіл

ген шекті

концентрация

/ рұқсат

етілген шекті деңгейі

норм

асы

Нақты деңгейі Еңбек жағдайларының сыныптары

рұқсат етілген зиянды

Қауіпті (экстре-малды)

2 3.1 3.2 3.3 3.4 4

Бағалауды жүргізген: ______________ ___________________________________ қолы тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)

Ұйымның / жұмыскерлердің өкілі: _______________ _________________________ қолы (тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)

Құжаттың соңы

Өлшеу нəтижелері өлшеуден өткен объектілерге ғана таралады.Өлшеу хаттамасы сынақ зертханасының рұқсатынсыз ішінара қайта шығарылмайды

Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті мерзімдік аттестаттау қағидаларына 2-қосымша

нысан_____________________________________________________________________ (өндірістік объектілерді аттестаттаудан өткізу жөніндегі мамандандырылған ұйымның атауы)Қазақстан Республикасы, ___________ қаласы, ____________көшесі, __________, индекс үй № тел.:__________; e-mail:_________

Аккредиттеу аттестаты № _____________ __________ бастап ___________ дейін

Еңбек процесі ауырлығының көрсеткіштері бойынша еңбек жағдайларын бағалау

№ _____ ХАТТАМАСЫ ___бет

барлығы___бет 1. Тапсырыс берушінің атауы, мекенжайы: _______________________________2. Бағалауды жүргізу орны (өндіріс, цех, учаске): __________________________3. Тегі, аты, əкесінің аты (бар болса) ______________________________________ жынысы ____________4. Бағалауды жүргізу күні: ___________5. Орындалатын жұмыстың қысқаша сипаттамасы:_____________________________6. Еңбек процесі ауырлығының көрсеткіштері бойынша еңбек жағдайларын бағалау

нəтижелері:

Жұмыс орны-ның коды

Кəсіптердің, лауазымдардың

атауы

Еңбек процесі ауырлығының көрсеткіштері

Нақты мəн-дері

Еңбек жағдайларының сы-ныптары

оңтайлы рұқсат етілген

зиянды

1 2 3.1 3.2

Бағалауды жүргізген: ________ ________________________________________ қолы тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)

Ұйымның/ жұмыскерлердің өкілі: _______ _______________________________ қолы тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)

Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті мерзімдік аттестаттау қағидаларына 3-қосымша

нысан_____________________________________________________________________ (өндірістік объектілерді аттестаттаудан өткізу жөніндегі мамандандырылған ұйымның атауы)Қазақстан Республикасы, __________ қаласы, _____________көшесі, __________, индекс үй № тел.:__________; e-mail:_________

Аккредиттеу аттестаты № _____________ __________ бастап ___________ дейін

Еңбек процесі қауырттылығының көрсеткіштері бойынша еңбек жағдайларын бағалау

№ _____ ХАТТАМАСЫ ___бет

барлығы___бет1. Тапсырыс берушінің атауы, мекенжайы: _______________________________2. Бағалауды жүргізу орны (өндіріс, цех, учаске): __________________________3. Тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)____________________________________ жынысы_____________4. Бағалауды жүргізу күні: ___________5. Орындалатын жұмыстың қысқаша сипаттамасы:________________________6. Еңбек процесі қауырттылығының көрсеткіштері бойынша еңбек жағдайларын

бағалау нəтижелері:Жұмыс орнының коды

Кəсіптердің, лауазымдардың

атауы

Еңбек процесі қауырттылығының көрсеткіштері

Еңбек жағдайларының сыныптарыоңтайлы рұқсат

етілгензиянды

1 2 3.1 3.2 3.3

Бағалауды жүргізген: ________ ___________________________________________ қолы тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)

Ұйымның/ жұмыскерлердің өкілі: _______ __________________________________ қолы тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)

Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті мерзімдік аттестаттау қағидаларына 4-қосымша

нысан_____________________________________________________________________ (өндірістік объектілерді аттестаттаудан өткізу жөніндегі мамандандырылған ұйымның атауы)Қазақстан Республикасы, __________ қаласы, _____________көшесі, __________, индекс үй № тел.:__________; e-mail:_________

Аккредиттеу аттестаты № _____________ __________ бастап ___________ дейін

Жарақат қауіпсіздігін бағалау № ____ ХАТТАМАСЫ

__ бет барлығы___бет

1. Тапсырыс берушінің атауы, мекенжайы: _______________________________2. Бағалауды жүргізу орны (өндіріс, цех, учаске): __________________________3. Бағалауды жүргізу күні: ___________4. Жарақат қауіпсіздігін бағалау нəтижелері:

Жұмыс орны-ның коды

Кəсіп-тер, лауа-зымдар атауы

Жұмыс орында-рының саны

Жабдықтар, құрылғылар мен құрал-

саймандардың, ұжымдық қорғаныш

құралдарының атауы

Техникалық құжаттамасы (паспорт, сер-тификат жəне

т.б.)

Бағалау нəтижелері

(сəйкес келеді/ сəйкес

келмейді)

Сəйкес келмеу себеп-тері

Бағалауды жүргізген: ________ ___________________________________________ қолы тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)

Ұйымның/ жұмыскерлердің өкілі: _______ __________________________________ қолы тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)

Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті мерзімдік аттестаттау қағидаларына 5-қосымша

нысан_____________________________________________________________________ (өндірістік объектілерді аттестаттаудан өткізу жөніндегі мамандандырылған ұйымның атауы)Қазақстан Республикасы, __________ қаласы, _____________көшесі, __________, индекс үй № тел.:__________; e-mail:_________

Аккредиттеу аттестаты № _____________ __________ бастап ___________ дейін

Жұмыскердің арнайы киіммен, арнайы аяқкиіммен жəне жеке қорғаныш құралдарымен қамтамасыз етілуін бағалау

№ _____ ХАТТАМАСЫ___бет

барлығы___бет

1. Тапсырыс берушінің атауы, мекенжайы: _______________________________2. Бағалауды жүргізу орны (өндіріс, цех, учаске): __________________________3. Бағалауды жүргізу күні: ___________4. Жеке қорғаныш құралдарымен (бұдан əрі –ЖҚҚ) қамтамасыз етілуін бағалау

нəтижелері:Жұмыс орны-ның коды

Кəсіп-тердің,

лауазым-дардың атауы

Жұмыс орында-рының саны

Арнайы киім, арнайы аяқ киім мен жеке қорғаныш құралдарының тізбесі

ЖҚҚ-мен қамтамасыз етілуін баға-лау (қамтама-сыз етілген/ қамтамасыз етілмеген) Ес

кертпе

қолданыс-тағы

нормаларға сəйкес (атауы)

нақты берілгені (иə/жоқ)

МЕМСТ, серти-фикаты

Бағалауды жүргізген: ________ ___________________________________________ қолы тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)

Ұйымның/ жұмыскерлердің өкілі: _______ __________________________________ қолы тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)

Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті мерзімдік аттестаттау қағидаларына 6-қосымша

нысан_____________________________________________________________________ (өндірістік объектілерді аттестаттаудан өткізу жөніндегі мамандандырылған ұйымның атауы)Қазақстан Республикасы, __________ қаласы, _____________көшесі, __________, индекс үй № тел.:__________; e-mail:_________

Аккредиттеу аттестаты № _____________ __________ бастап ___________ дейін

Бағалаудың барлық көрсеткіштерінен тұратын өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті мерзімдік аттестаттау

нəтижелері жөніндегі есеп___бет

барлығы___бет

1. Тапсырыс берушінің атауы, мекенжайы: _______________________________2. Бағалауды жүргізу орны (өндіріс, цех, учаске): __________________________3. Жұмыс орнының коды ___, жұмыс орнының саны ___оның ішінде: ерлер___ əйелдер____4. Бағалауды жүргізу күні: ___________5. Еңбек жағдайларын бағалау нəтижелері:

Фактор

Еңбек жағдайларының сыныптары

Рұқсат етілген

Зиянды, ауыр жəне қауыртты

Қауіпті (экстре-малды)

2 3.1 3.2 3.3 3.4 4 Химиялық Биологиялық Басым фиброгенді əрекет ететін аэрозольдар

Шу Вибрация Иондаушы сəулелену Иондаушы емес сəулеленуЖарықтандыруИнфрадыбысУльтрадыбысМикроклиматЖалпы вибрацияЖергілікті вибрацияЭлектростатикалық өрісТұрақты магнит өрісіӨнеркəсіптік жиіліліктің электр өрістері (50 герц)Өнеркəсіптік жиіліліктің магнит өрістері (50 герц)Бейнедисплей терминалы мен дербес компьютермен құры-латын электромагниттік өрісРадиожиілікті диапазонның электромагниттік сəулеленулеріЛазерлік сəулеленуУльтракүлгін сəулеленуЕңбектің ауырлығы: ерлерəйелдерЕңбектің қауырттылығы ерлерəйелдерЕңбек жағдайларын жалпы бағалау:

ерлерəйелдер

Бағалауды жүргізген: ______________ ___________________________________ қолы тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)

Ұйымның / жұмыскерлердің өкілі: _______________ _________________________ қолы (тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)

Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті мерзімдік аттестаттау қағидаларына

7-қосымша

нысан

Бекітемін _________________________

Мамандандырылған ұйымның басшысы ________ __________________________________

(қолы) (тегі, аты, əкесінің аты (бар болса) 20___ жылғы _____ __________

Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлар бойынша аттестаттауды жүргізу

нəтижелері жөніндегі есеп

Мамандандырылған ұйымның атауы _____________________________________

Мамандандырылған ұйымның мекенжайы _________________________________

Аттестаттау жүргізген ұйымның атауы __________ __________________________

Аттестаттау жүргізген ұйымның мекенжайы ________________________________

Жалпы мəліметтер

Аттестаттау жү

ргізілген

күн

Эконом

икалық

қызмет

түрі Аттестатталған жұмыс орындарының саны

барлығы

Олардың ішінде белгіленген еңбек қауіпсіздігі талаптарына сəйкес келмейтіндер

Белгіленген еңбек қауіпсіз

дігі

талаптарын

а сəйкес

келеді

Өндіріст

ік орта

факторларын

ың

зиянды

лығы

жə

не қа

уіптіл

ігі

көрсеткіш

тері

бой

-ын

ша

Беру

норма

-сы

на сəйкес

жеке

қорғаныш

құралдарым

ен

қамтам

асыз

етіл

уі бойы

нша

Жарақат

қауіп

сіздігі

көрсеткіш

тері

бой

-ын

ша

Еңбек п

роцесін

ің

ауыр

лығын бағалау

Еңбек п

роцесін

ің

қауы

ртты

лығын

бағалау

Оқу

жəне нұсқау

құралдарым

ен

қамтыл

уын бағалау

Аттестаттау жүргізген лабораторияның басшысы __________ ________________________ қолы тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)

Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті мерзімдік аттестаттау қағидаларына 8-қосымша

нысанБекітемін

_________________________ұйымның басшысы

________ _____________________________ (қолы) (тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)

20___ жылғы _____ __________

Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша жүргізілген аттестаттау нəтижелері жөніндегі кəсіпорынның есебі

Кəсіпорынның атауы ___________________________________________________Кəсіпорынның мекенжайы ______________________________________________Мамандандырылған ұйымның атауы _____________________________________Экономикалық қызмет түрі ______________________________________________Мамандандырылған ұйымның атауы жəне мекенжайы _______________________Аттестаттауды өткізу күні _______________________________________________

Жалпы мəліметтер

Жұм

ыс орнын

ың ко

дыЛа

уазы

мның

, кəсіптің

атауы

Цех

, учаске

Аттестатталған жұмыс орындарының саны

барлығы

өндірістік орта фактор-ларының

зияндылығы жəне

қауіптілігі көрсет-кіштері бойынша

беру норма-сына сəйкес

жеке қорғаныш құрал-дарымен қамтамасыз етілуі бой-ынша

жарақат қауіпсіздігі көрсет-кіштері бойынша

еңбек процесінің ауырлығын бағалау

еңбек процесінің қауырт-тылығын бағалау

сəйкес

келу

сəйкес

келм

еу

сəйкес

келу

сəйкес

келм

еу

сəйкес

келу

сəйкес

келм

еу

сəйкес

келу

сəйкес

келм

еу

сəйкес

келу

сəйкес

келм

еу

Ұйымның əкімшілік өкілі __________ ____________________________________ қолы тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)Ұйымның еңбек ұжымының (кəсіподақ комитетінің) өкілі

__________ ___________________________________________________ қолы тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)

Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті мерзімдік аттестаттау қағидаларына 9-қосымша

нысанБекітемін:

_____________________________ұйымның басшысы

__________ _____________________________ (қолы) (тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)

20___ жылғы____ ________

Өндірістік факторлар бойынша еңбек қауіпсіздігі талаптарына сəйкес келмейтін жұмыс орындары жөніндегі есеп

Жұмыс орнының коды

Лауа-зымның, кəсіптің атауы

Цех, уча-ске

Өндірістік орта факторларының атауы*

Рұқсат етілген шекті концен-трация, рұқсат етілген шекті

деңгейі

Нақты мағы-насы

ХимиялықБиологиялық Басым фиброгенді əрекет ететін аэрозольдар ШуИнфрадыбыс Иондаушы сəулеленуИондаушы емес сəулеленуЖарықтандыруИнфрадыбысУльтрадыбысМикроклиматЖалпы вибрацияЖергілікті вибрацияЭлектростатикалық өрісТұрақты магнит өрісіӨнеркəсіптік жиіліліктің электр өрістері (50 герц).Өнеркəсіптік жиіліліктің магнит өрістері (50 герц).Бейнедисплей терминалы мен дербес компьютермен құры-латын электромагниттік өрісРадиожиілікті диапазонның электромагниттік сəулеленулеріЛазерлік сəулеленуУльтракүлгін сəулелену

* - рұқсат етілген шекті деңгей жəне концентрация нормалардан асатын факторлар бойынша толтырылады

Ұйым əкімшілігінің өкілі _______________ ________________________________ қолы тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)Ұйымның еңбек ұжымының (кəсіподақ комитетінің) өкілі _____________ _________________________________ қолы тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)

Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті мерзімдік аттестаттау қағидаларына 10-қосымша

нысанБекітемін:

____________________ұйымның басшысы

_________ _________________________ (қолы) (тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)

20___ жылғы____ ________

Жарақат қауіпсіздігі талаптарына сəйкес келмейтін жұмыс орындары бойынша есеп

Жұмыс орнының коды

Лауазымның, кəсіптің атауы

Цех, учаске

Жұмыс орын-дарының саны

Жарақат қауіпсіздігі көзі

Сəйкес кел-меу себебі

Ұйым əкімшілігінің өкілі _______________ __________________________________ қолы тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)Ұйымның еңбек ұжымының (кəсіподақ комитетінің) өкілі _____________ ________________________________ қолы тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)

Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті мерзімдік аттестаттау қағидаларына 11-қосымша

нысанБекітемін:

__________________________ұйымның басшысы

_________ ________________________________ (қолы) (тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)

20___ жылғы____ ________

Арнайы киіммен, арнайы аяқ киіммен жəне жеке қорғаныш құралдарымен қамтамасыз етілмеген жұмыс орындары бойынша есеп

Жұмыс орнының коды

Лауазымның, кəсіптің атауы

Цех, учаске

Жұмыс орындарының

саны

Жеке қорғаныш құралдарының

атауы

Қамтамасыз етілмеу себебі

Ұйым əкімшілігінің өкілі _____________ _______________________________ қолы тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)Ұйымның еңбек ұжымының (кəсіподақ комитетінің) өкілі ____________ _______________________________ қолы тегі, аты əкесінің аты (бар болса)

Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша міндетті мерзімдік аттестаттау қағидаларына 12-қосымша

нысанӨндірістік бақылау нəтижелері туралы есеп

Объектінің атауы____________________________________________________Объектінің қызмет саласы____________________________________________________________ (жартыжылдық, жыл ішіндегі) есепті кезең

Р/с №

Өндірістік бақылауды жүзеге асыратын адам туралы мəліметтер,

оның ішінде Өндірістік бақылау нəтижелері

Объектінің өндірістік зертханасы базасында

Зертха-наны

(сынақ орталы-ғын) тарта отырып

Жұмыс орнының, жабдық-тың атауы

Барлығы зерттелді

(сыртқы орта объектілерін санамалау, ауа жəне басқалары)

Сəйкессіздіктер анықталды

(сəйкессіздік анықталған қауіпсіздік

көрсеткіштерін санамалау - уытты зат-тар жəне

басқалары)

Жою бой-ынша

қабылдан-ған шара-лар жəне жүргізілген іс-шаралар

Ұйым əкімшілігінің өкілі _____________ _______________________________ қолы тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)Ұйымның еңбек ұжымының (кəсіподақ комитетінің) өкілі ____________ _______________________________ қолы тегі, аты əкесінің аты (бар болса)

Бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде 2017 жылғы 30 қа рашада Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №16042 болып енгізілді.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКА МИНИСТРЛІГІНІҢ БҰЙРЫҒЫ

2017 жылғы 7 желтоқсан №395 Астана қаласы

«Ауылдық елді мекендерге жұмыс істеу және тұру үшін келген денсаулық сақтау, білім беру, әлеуметтік

қамсыздандыру, мәдениет, спорт және агроөнеркәсіптік кешен саласындағы мамандарға әлеуметтік қолдау

шараларын ұсыну қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2014 жылғы

6 қарашадағы № 72 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

бұйырамын:1. «Ауылдық елді мекендерге жұмыс істеу жəне тұру үшін келген денсаулық сақтау,

білім беру, əлеуметтік қамсыздандыру, мəдениет, спорт жəне агроөнеркəсіптік кешен саласындағы мамандарға əлеуметтік қолдау шараларын ұсыну туралы» Қазақстан

(Соңы 14-бетте)

14 26 ҚАҢТАР 2018 ЖЫЛРЕСМИ

(Соңы. Басы 13-бетте)

(Соңы 15-бетте)

Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2014 жылғы 6 қарашадағы №72 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 9946 болып тіркелген, «Əділет» құқықтық-ақпараттық жүйесінде 2014 жылғы 26 желтоқсанда жарияланған) мынадай өзгерістер мен толықтырулар ензгізілсін:

тақырыбы мынадай редакцияда жазылсын, орыс тіліндегі мəтін өзгермейді:«Ауылдық елдi мекендерге жұмыс iстеуге жəне тұруға келген денсаулық сақтау,

бiлiм беру, əлеуметтiк қамсыздандыру, мəдениет, спорт жəне агроөнеркəсіптік ке-шен саласындағы мамандарға əлеуметтiк қолдау шараларын көрсету қағидаларын бекіту туралы»;

1-тармақ мынадай редакцияда жазылсын, орыс тіліндегі мəтін өзгермейді:«1. Ауылдық елдi мекендерге жұмыс iстеуге жəне тұруға келген денсаулық сақтау,

бiлiм беру, əлеуметтiк қамсыздандыру, мəдениет, спорт жəне агроөнеркəсіптік кешен саласындағы мамандарға əлеуметтік қолдау шараларын ұсыну қағидалары бекітілсін.»;

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Ауылдық елді мекендерге жұмыс істеу жəне тұру үшін келген денсаулық сақтау, білім беру, əлеуметтік қамсыздандыру, мəдениет, спорт жəне агроөнеркəсіптік кешен саласындағы мамандарға əлеуметтік қолдау шараларын ұсыну қағидаларында:

тақырыбы мынадай редакцияда жазылсын, орыс тіліндегі мəтін өзгермейді:«Ауылдық елдi мекендерге жұмыс iстеуге жəне тұруға келген денсаулық сақтау,

бiлiм беру, əлеуметтiк қамсыздандыру, мəдениет, спорт жəне агроөнеркəсіптік ке-шен саласындағы мамандарға əлеуметтiк қолдау шараларын көрсету қағидалары»;

1-тармақ мынадай редакцияда жазылсын, орыс тіліндегі мəтін өзгермейді:«1. Осы Ауылдық елдi мекендерге жұмыс iстеуге жəне тұруға келген денсаулық

сақтау, бiлiм беру, əлеуметтiк қамсыздандыру, мəдениет, спорт жəне агроөнеркəсіптік кешен саласындағы мамандарға əлеуметтiк қолдау шараларын көрсету қағидалары (бұдан əрi – Қағидалар) «Агроөнеркəсiптiк кешендi жəне ауылдық аумақтарды дамыту-ды мемлекеттiк реттеу туралы» 2005 жылғы 8 шiлдедегi Қазақстан Республикасының Заңына (бұдан əрі - Заң) жəне Қазақстан Республикасының бюджет заңнамасына сəйкес əзiрлендi, ауылдық елдi мекендерге жұмыс iстеуге жəне тұруға келген денсаулық сақтау, бiлiм беру, əлеуметтiк қамсыздандыру, мəдениет, спорт жəне агроөнеркəсіптік кешен саласындағы мамандарға (бұдан əрі – мамандар) бюджет қаражаты есебінен көтерме жəрдемақы жəне тұрғын үй сатып алуға немесе салуға бюджеттік кредит түрiнде əлеуметтiк қолдау шараларын ұсыну шарттары мен тəртiбiн айқындайды.»;

мынадай мазмұндағы 4-1-тармақпен толықтырылсын:«4-1. Мамандарға көтерме жəрдемақы жəне тұрғын үй сатып алуға немесе салуға

бюджеттік кредит беру тиісті қаржы жылына арналған міндетемелер мен төлемдер бой-ынша қаржыландыру жоспарларына сəйкес бөлінген сома шегінде жүзеге асырылады.»;

мынадай мазмұндағы 8-1-тармақпен толықтырылсын:«8-1. Маман немесе нотариалды куəландырылған сенімхат бойынша оның өкілі

əлеуметтік қолдау шараларын алу үшін жүгінген кезде осы Қағидалардың 8-тармағында көрсетілген қажетті құжаттарды қабылдау, сондай-ақ баламалы негізде əлеуметтік қолдау шараларын көрсету (бас тарту) туралы хабарламаны алу «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы» комерциялық емес акционерлік қоғамы (бұдан əрі – Мемлекеттік корпорация) арқылы жүзеге асырылады.»;

9 жəне 10-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:«9. Əкімші əлеуметтік қолдау шараларын алуға үміткер мамандардың құжаттарын

қабылдауды жəне тіркеуді жүзеге асырады, ұсынылған құжаттардың дұрыстығын тексереді, қаржы қаражатының қажеттілігін есептеуді жүргізеді жəне құжаттарды қабылдаған күннен бастап үш жұмыс күні ішінде комиссияға жібереді.

10. Комиссия Əкімшіден құжаттар келіп түскен күннен бастап жеті жұмыс күні ішінде ұсынылған құжаттарды қарайды жəне аудан (облыстық маңызы бар қала) əкімдігіне маманға əлеуметтік қолдау шараларын көрсетуге ұсыным жасайды.

Əлеуметтік қолдау шараларын көрсетуден бас тартылған жағдайда, Əкімші комиссияның ұсынысы түскен күннен бастап үш жұмыс күні ішінде:

маманға (егер маман құжаттарды Əкімшіге тапсырса);Мемлекеттік корпорацияға (егер маман құжаттарды Мемлекеттік корпорация

арқылы тапсырса) əлеуметтік қолдау шараларын беруден бас тарту туралы дəлелді жауап жолдайды.

Маман осы Қағидалардың 8-тармағында көзделген тізбеге сəйкес құжаттардың толық топтамасын ұсынбаған жағдайда, Əкімші немесе Мемлекеттік корпорацияның жұмыскері өтінішті қабылдаудан бас тартады жəне осы Қағидалардың 3-қосымшасына сəйкес нысан бойынша құжаттарды қабылдаудан бас тарту туралы қолхат (бұдан əрі – Қолхат) береді.

Қолхат Тараптардың əрқайсысы үшін бір данадан екі данада жасалады.Маман осы Қағидалардың 8-тармағында көрсетілген құжаттар топтамасын жəне

(немесе) оларда қамтылған деректерді (мəліметтерді) дұрыс жəне (немесе) толық ұсынбаған, сонымен қатар маман Заңның 18-бабы 8-тармағының талаптарына сəйкес келмеген жағдайда Əкімші мемлекеттік қызмет көрсетуден бас тартады.»;

мынадай мазмұндағы 10-1 тармақпен толықтырылсын:«10-1. Мамандарға əлеуметтік қолдау шараларын көрсету үшін бюджет қаражаты

жетіспеген жағдайда, Комиссия аудан (облыстық маңызы бар қала) əкімдігіне əлеуметтік қолдау шараларын алушы үміткерлердің қатарынан мамандардың өтініш берген күні бойынша кезектілікті қалыптастыру жолымен əлеуметтік қолдау шараларын беруді тоқтатуға ұсыным жасайды.

Əлеуметтік қолдау шараларын алуға кезекте тұрған мамандардың құжаттарын қайта қарау мерзімін Əкімші белгілейді жəне ол бір жылдан артық болмайды.

Əкімші əлеуметтік қолдау шараларын беру мерзімін тоқтату туралы хабарламаны:маманға (егер маман құжаттарды Əкімшіге тапсырса);Мемлекеттік корпорацияға (егер маман құжаттарды Мемлекеттік корпорация арқылы

тапсырса) жолдайды.»;11, 12 жəне 13-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:«11. Аудан (облыстық маңызы бар қала) əкімдігі комиссияның ұсынымы келіп түскен

сəттен бастап жеті жұмыс күні ішінде мамандарға əлеуметтік қолдау шараларын көрсету жəне/немесе мамандарды əлеуметтік қолдау шараларын алуға есепке жəне кезеккке қою туралы қаулы қабылдайды.

12. Осы Қағидалардың 11-тармағында көрсетілген қаулы қабылданғаннан кейін бес жұмыс күні ішінде Əкімші, маман жəне сенім білдірілген өкіл (агент) арасында осы Қағидаларға 2-қосымшаға сəйкес нысан бойынша Ауылдық елдi мекендерге жұмыс істеуге жəне тұруға келген денсаулық сақтау, бiлiм беру, əлеуметтiк қамсыздандыру, мəдениет, спорт жəне агроөнеркəсіптік кешен саласындағы мамандарға əлеуметтiк қолдау шараларын көрсету туралы келісім (бұдан əрі – Келісім) жасалады.

13. Келісім жасалғаннан кейін:1) Əкімші бес жұмыс күні ішінде көтерме жəрдемақы сомасын мамандардың жеке

есеп шоттарына аударады;2) сенiм бiлдiрiлген өкiл (агент) жиырма бес жұмыс күнi iшiнде Қазақстан

Республикасының заңнамасында белгiленген тəртiппен маманға тұрғын үй сатып алуға немесе салуға кредит бередi.»;

20, 21 жəне 22-тармақтар мындай редакцияда жазылсын:«20. Аудан (облыстық маңызы бар қала) əкімдігі комиссиядан ұсыным келіп түскен

сəттен бастап үш жұмыс күні ішінде маманға мынадай шарттарды ескере отырып, тұрғын үйлердің үлгілік жобаларының нұсқаларын ұсынады:

1) тұрғын үйдің бір шаршы метрінің құны қырық алты айлық есептік көрсеткіштен аспайды;

2) тұрғын үй құрылысының жалпы сметалық құны берілетін кредиттің екі еселік мөлшерінен аспауға тиіс;

3) тұрғын үй құрылысының ең ұзақ мерзімі кредит берген сəттен бастап он екі айдан аспауға тиіс.

21. Маман үлгілік жобалардың ұсынылған нұсқаларымен жазбаша түрде келіскен жағдайда аудан (облыстық маңызы бар қала) əкімдігі келісім алған сəттен бастап төрт жұмыс күні ішінде тұрғын үй салуға бюджеттік кредит беру туралы қаулы қабылдайды.

22. Осы Қағидалардың 21-тармағында көрсетілген қаулы қабылданғаннан кейін бес жұмыс күні ішінде Əкімші, маман жəне сенім білдірілген өкіл (агент) арасында Келісім жасалады.»;

1 жəне 2-қосымшалар осы бұйрыққа 1 жəне 2-қосымшаларға сəйкес редакцияда жазылсын;

осы бұйрыққа 3-қосымшаға сəйкес 3-қосымшамен толықтырылсын.2. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Өңірлік даму

департаменті заңнамада белгіленген тəртіппен:1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде мемлекеттік

тіркеуді;2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның

қағаз жəне электрондық түрдегі көшірмесін қазақ жəне орыс тілдерінде ресми жа-риялау жəне Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін «Республикалық құқықтық ақпарат орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кəсіпорнына жіберуді, сондай-ақ осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін ресми жариялауға мерзімді баспасөз басылымдарына жіберуді;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

4) осы бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Ұлттық экономи-ка министрлігінің Заң департаментіне бұйрықтың осы тармағының 1), 2) жəне 3) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мəліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республика-сының Ұлттық экономика вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан РеспубликасыныңҰлттық экономика министрі Т.СҮЛЕЙМЕНОВ

«КЕЛІСІЛДІ»Қазақстан РеспубликасыныңАқпарат жəне коммуникациялар министрі_________________ Д. Абаев2017 жылғы 11 желтоқсан

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2017 жылғы 7 желтоқсандағы №395 бұйрығына 1-қосымша

Ауылдық елдi мекендерге жұмыс iстеуге жəне тұруға келген денсаулық сақтау, бiлiм беру, əлеуметтiк қамсыздандыру, мəдениет, спорт жəне

агроөнеркəсіптік кешен саласындағы мамандарға əлеуметтiк қолдау шараларын көрсету қағидаларына 1-қосымша

Нысан

____________________________ облысы_________________________ ауданының

(облыстық маңызы бар қаланың) əкiмi___________________________________

тегi, аты-жөнi___________________________________

мекенжайы бойынша тұратын___________________________________

жұмыс орны, лауазымы___________________________________

өтiнiш берушiнiң тегi, аты, əкесiнiң аты (болған жағдайда) (бұдан əрі –Т.А.Ə.)

Өтініш

Сiзден Келiсiмде (қоса берiледі) көрсетілген мөлшерде жəне шарттарда маған көтерме жəрдемақы төлеуiңiздi жəне/немесе тұрғын үй сатып алуға/салуға (қажеттісін сызу) бюджеттiк кредит ресiмдеуге құқық беруiңiздi сұраймын.

__________ ____________ күнi қолы Құжаттар қабылданды: 20__ жылғы «___» _______ ________ ____________________________________________________ қолы құжаттарды қабылдаған лауазымды тұлғаның Т.А.Ə.____________________________________________________________________ (кесу сызығы) Өзгерiстер туындаған жағдайда, олар туралы 15 жұмыс күн iшiнде хабарлауға

мiндеттенемiн. Дұрыс емес мəлiметтер жəне/немесе жасанды құжаттар бергенiм үшiн жауапкершiлiк туралы ескертiлдiм.

Азамат ____________ өтiн iшi қоса берiлген саны ________ дана құжаттармен бiрге 20__жылғы «__»_________________ қабылданды.

Ақпараттық жүйелердегі заңмен қорғалатын құпияны құрайтын мəліметтерді пайдалануға келісемін.

________ ___________________________________________________ қолы құжаттарды қабылдаған лауазымды тұлғаның Т.А.Ə.

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2017 жылғы 7 желтоқсандағы №395 бұйрығына 2-қосымша

Ауылдық елдi мекендерге жұмыс iстеуге жəне тұруға келген денсаулық сақтау, бiлiм беру, əлеуметтiк қамсыздандыру, мəдениет, спорт жəне

агроөнеркəсіптік кешен саласындағы мамандарға əлеуметтiк қолдау шараларын көрсету қағидаларына 2-қосымша

Нысан

Ауылдық елдi мекендерге жұмыс істеуге жəне тұруға келген денсаулық сақтау, бiлiм беру, əлеуметтiк қамсыздандыру, мəдениет, спорт жəне агроөнеркəсіптік

кешен саласындағы мамандарға əлеуметтiк қолдау шараларын көрсету туралы келісім

Елдi мекен _________ 20 ___ жылғы «__»__________Бұдан əрі «Əкiмшi» деп аталатын «__________________» мемлекеттiк мекемесi

атынан басшы ________________________________ бiр тараптан, бұдан əрi «Алушы» деп аталатын əлеуметтiк көмек алушы _________________________, екінші тараптан жəне бұдан əрi «Сенiм бiлдiрiлген өкiл (агент)» деп аталатын ____________________________ үшiншi тараптан төмендегiлер туралы осы Өзара мiндеттемелер келiсiмiн жасасты:

1. Келiсiмнiң мəніТараптар өзара жауапкершiлiктi жəне келiсiмдi ескере отырып, ешқандай тараптан

мəжбүр етiлмей тараптар толық көлемде орындауы тиiс мiндеттемелер қабылдайды, атап айтқанда:

1.1 Əкiмшi, ________________________________ мəслихатының (20 ___ жылғы «__»_______ №_____) шешiмiнiң негiзiнде өзiне мынадай:1) _____________________________________________________ теңге мөлшерiнде

көтерме жəрдемақы;2) ___ жыл мерзiмге __________________________________________ теңге со-

масында тұрғын үй сатып алуға/салуға бюджеттiк кредит түріндегi əлеуметтiк қолдау шараларын ұсыну мiндеттемелерін қабылдайды.

1.2 Алушы өзiне жоғарыда көрсетiлген əлеуметтiк қолдау шараларын алған кез-де ___________ ауылдық елдi мекенiнде орналасқан (денсаулық сақтау, бiлiм беру,

əлеуметтiк қамсыздандыру, мəдениет, спорт, агроөнеркəсіптік кешен) ұйымында кемiнде үш жыл қызмет iстеуге мiндеттемелер қабылдайды.

1.3 Сенiм бiлдiрiлген өкiл (агент) өзiне тапсырма шарты негiзiнде əкiмшiнiң атынан жəне оның есебiнен жəне оның нұсқауларына сəйкес бюджеттiк кредит беруге байла-нысты белгiлi бiр тапсырмаларды орындауға мiндеттеме қабылдайды.

2. Тараптардың құқықтары мен мiндеттерi2.1 Əкiмшi:1) алушыдан осы Келiсiмге сəйкес өзiне алған мiндеттемелердi адал жəне тиiсiнше

орындауды талап етуге құқылы.2.2 Əкiмшi:1) аудан (облыстық маңызы бар қала) əкiмдiгiнiң қаулысы қабылданғаннан кейiн он

жұмыс күнi iшiнде жəне осы Келiсiм негiзiнде көтерме жəрдемақысының тағайындалған сомасын алушының жеке есеп шотына аударуға мiндеттi.

2.3 Алушының:1) қажеттi құжаттарды тапсыру кезiнде əлеуметтiк қолдау шараларын ерiктi түрде

таңдауға;2) үш жылдық мерзiм өткенге дейiн, өндiрiстiк жағдайларға немесе əкiмшiлiктiң

баста масына байланысты басқа ауылдық елдi мекендерге (немесе бір ауылдық елді мекен нің шегінде) жұмысқа ауысқан кезде, қосымша келісім бойынша міндеттемелер қабыл дай отырып, алынған əлеуметтiк қолдау шараларына құқығын сақтауға құқығы бар.

2.4 Алушы:1) тұрғын үй сатып алуға/салуға бюджеттік кредит түрінде əлеуметтiк қолдау ша-

раларын алған күннен бастап 60 жұмыс күні iшiнде комиссияның Əкімшіге бюджет қаражатының мақсатты пайдаланылғаны туралы растау құжаттарын беруге;

2) меншiгiне сатып алынған/салынған жылжымайтын мүлiктi əдiлет органдарында тiркегеннен кейiн Əкімшіге тұрғын үй құжаттарының түпнұсқаларын алған бюджеттік кредитті толық өтегенге дейін осы Келiсiмдi кемiнде үш жыл мерзiмге қамтамасыз ету жөнiндегi кепiл ретiнде беруге;

3) Əкімшіге тоқсан сайын жұмыс орнынан анықтама ұсынуға;4) жыл сайын Əкімшіге мекенжай анықтамасын ұсынуға;5) осы Келiсiмнiң шарттары орындалмаған жағдайда əлеуметтiк қолдау шара-

лары ретiнде алынған бюджет қаражатын толық көлемде қайтаруды қамтамасыз етуге мiндеттi.

2.5 Сенiм бiлдiрiлген өкiлдiң (агент):1) алушымен есеп айырысуды жүргiзуге;2) алушының қаржылық жағдайына мониторинг жүргiзуге құқығы бар.2.6 Сенiм бiлдiрiлген өкiл (агент):1) Қазақстан Республикасының бюджеттік заңнамасына сəйкес бюджеттiк кредит-

ке қызмет көрсетуге;2) кредиттiк шарт бойынша əлеуметтiк қолдау шараларын алған маман мiндеттеме-

лерiнiң орындалуына мониторинг жүргiзуге;3) Қазақстан Республикасының бюджеттік заңнамасына сəйкес осы Келiсiмнiң шарт-

тары орындалмаған жəне орындаудан бас тартылған жағдайда алушыдан берешектi өндiрiп алуды жүзеге асыруға мiндеттi.

3. Дауларды шешу3.1 Осы Келiсiмдi орындау кезiнде туындауы мүмкiн барлық мəселелер мен

келiспеушiлiктер мүмкiндiгiне қарай Тараптардың арасында келiссөздер жолымен шешiлетiн болады.

3.2 Егер даулар мен келiспеушiлiктер келiссөздер жолымен реттелмейтiн болса, олар Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сəйкес сот тəртiбiмен шешiлуге тиiс.

4. Келiсiмнiң қолданылу мерзiмi4.1 Осы Келiсiм тараптар қол қойған күннен бастап күшiне енедi.Келiсiм 20___ жылғы «__»____________ бастап қолданылады. 4.2 Келiсiм əр тарап үшін бiрдей заң күшi бар үш данада жасалды.

5. Тараптардың заңды мекенжайлары

Əкiмшi Алушы Сенiм бiлдiрiлген өкiл (агент)__________________ _______________ ____________________________________________ _______________ ____________________________________________ _______________ __________________________

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2017 жылғы 7 желтоқсандағы № 395 бұйрығына 3-қосымша

Ауылдық елдi мекендерге жұмыс iстеуге жəне тұруға келген денсаулық сақтау, бiлiм беру, əлеуметтiк қамсыздандыру, мəдениет, спорт жəне

агроөнеркəсіптік кешен саласындағы мамандарға əлеуметтiк қолдау шараларын көрсету қағидаларына 3-қосымша

Нысан

Құжаттарды қабылдаудан бас тарту туралы қолхат

«Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» 2013 жылғы 15 сəуірдегі Қазақ-стан Республикасы Заңының 20-бабының 2-тармағын басшылыққа ала оты-рып, ____________________________ облысы _________________________ ауданының (облыстық маңызы бар қаланың) əкiмдігi / Мемлекеттік корпорация ________________________ (мекенжайын көрсету керек), Сіздің мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартында көзделген тізбеге сəйкес құжаттар топтамасын толық ұсынбауыңызға байланысты, __________________________ мемлекеттік көрсетілетін қызмет үшін құжаттарды қабылдаудан бас тартады, атап айтқанда:

Жоқ құжаттардың атауы:1) ______________________;2) ______________________;3) ….Осы қолхат əрбір тарап үшін бір-бірден екі данада құрастырылған.___________________________________ _____________(Мемлекеттік корпорация жұмыскерінің) (қолы)тегі,аты,əкесінің аты (болған жағдайда) (бұдан əрі – Т.А.Ə.)

Орындаушы: Т.А.Ə.____________Телефон нөмірі____________Қабылдадым: Т.А.Ə. / қызметті алушының қолы

«___» ___________ 20__ ж.

Бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде 2017 жылғы 26 желтоқсанда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №16131 болып енгізілді.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКА МИНИСТРЛІГІНІҢ БҰЙРЫҒЫ

2017 жылғы 7 желтоқсан №396 Астана қаласы

«Ауылдық елді мекендерге жұмыс істеуге және тұруға келген денсаулық сақтау, білім беру, әлеуметтік

қамсыздандыру, мәдениет, спорт және агроөнеркәсіптік кешен саласындағы мамандарға әлеуметтік қолдау

шараларын көрсету» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы

Ұлттық экономика министрінің міндетін атқарушының 2015 жылғы 27 наурыздағы

№ 275 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы

бұйырамын:1. «Ауылдық елді мекендерге жұмыс істеуге жəне тұруға келген денсаулық сақтау,

білім беру, əлеуметтік қамсыздандыру, мəдениет, спорт жəне агроөнеркəсіптік ке-шен саласындағы мамандарға əлеуметтік қолдау шараларын көрсету» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің міндетін атқарушының 2015 жылғы 27 наурыздағы № 275 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10805 болып тіркелген, 2015 жылғы 12 мамырда «Əділет» құқықтық-ақпараттық жүйесінде жарияланған) мынадай өзгеріс ензгізілсін:

көрсетілген бұйрықпен бекітілген «Ауылдық елді мекендерге жұмыс істеуге жəне тұруға келген денсаулық сақтау, білім беру, əлеуметтік қамсыздандыру, мəдениет, спорт жəне агроөнеркəсіптік кешен саласындағы мамандарға əлеуметтік қолдау шара-ларын көрсету» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарты осы бұйрыққа қосымшаға сəйкес редакцияда жазылсын.

2. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Өңірлік даму департаменті заңнамада белгіленген тəртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның қағаз жəне электрондық түрдегі көшірмесін қазақ жəне орыс тілдерінде ресми жа-риялау жəне Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін «Республикалық құқықтық ақпарат орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кəсіпорнына жіберуді, сондай-ақ осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін ресми жариялауға мерзімді баспасөз басылымдарына жіберуді;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің интер-нет-ресурсында орналастыруды;

4) осы бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Ұлттық экономи-ка министрлігінің Заң департаментіне бұйрықтың осы тармағының 1), 2) жəне 3) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мəліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республика-сының Ұлттық экономика вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан РеспубликасыныңҰлттық экономика министрі Т.СҮЛЕЙМЕНОВ

«КЕЛІСІЛДІ»Қазақстан РеспубликасыныңАқпарат жəне коммуникациялар министрі_________________ Д. Абаев2017 жылғы 11 желтоқсан

Қазақ стан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2017 жылғы 7 желтоқсандағы №396 бұйрығына қосымша

Ұлттық экономика министрінің міндетін атқарушының 2015 жылғы 27 наурыздағы №275 бұйрығымен бекітілген

«Ауылдық елді мекендерге жұмыс істеуге жəне тұруға келген денсаулық сақтау, білім беру, əлеуметтік қамсыздандыру, мəдениет, спорт жəне

агроөнеркəсіптік кешен саласындағы мамандарға əлеуметтік қолдау шарала-рын көрсету» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарты

1-тарау. Жалпы ережелер1. «Ауылдық елді мекендерге жұмыс істеуге жəне тұруға келген денсаулық сақтау,

білім беру, əлеуметтік қамсыздандыру, мəдениет, спорт жəне агроөнеркəсіптік ке-шен саласындағы мамандарға əлеуметтік қолдау шараларын көрсету» мемлекеттік көрсетілетін қызметі (бұдан əрі – мемлекеттік көрсетілетін қызмет).

2. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартын Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі (бұдан əрі – Министрлік) əзірледі.

3. Мемлекеттік қызметті аудандардың жəне облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқару шы органдарының ауылдық аумақтарды дамыту саласындағы уəкілетті органдары (бұдан əрі – көрсетілетін қызметті беруші) көрсетеді.

Құжаттарды қабылдау жəне мемлекеттік қызмет көрсету нəтижелерін беру:1) көрсетілетін қызметті берушінің кеңсесі;2) «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы» коммерциялық емес

акционерлік қоғамы (бұдан əрі – Мемлекеттік корпорация) арқылы жүзеге асырылады.2-тарау. Мемлекеттік қызметті көрсету тəртібі

4. Мемлекеттік қызметті көрсету мерзімі:1) көрсетілетін қызметті берушіге құжаттар топтамасын тапсырған немесе олар

Мемлекеттік корпорациядан түскен сəттен бастап:көтерме жəрдемақы төлеу – 27 (жиырма жеті) жұмыс күні ішінде;тұрғын үй сатып алу немесе салуға бюджеттік кредит беру – 47 (қырық жеті)

жұмыс күні ішінде.Мемлекеттік корпорацияға жүгінген кезде құжаттарды қабылдау күні мемлекеттік

қызмет көрсету мерзіміне кірмейді. Көрсетілетін қызметті беруші мемлекеттік көрсетілетін қызметтің нəтижесін Мемлекеттік корпорацияға мемлекеттік қызметті көрсету мерзімі аяқталғанға дейін бір тəуліктен кешіктірмей жеткізуді қамтамасыз етеді;

2) көрсетілетін қызметті берушіге жəне Мемлекеттік корпорацияға көрсетілетін қызметті алушының құжаттарды тапсыруы үшін күтудің рұқсат етілген ең ұзақ уақыты – 15 минут;

3) көрсетілетін қызметті алушыға қызмет көрсетудің рұқсат етілген ең ұзақ уақыты көрсетілетін қызметті берушіде – 30 минут, Мемлекеттік корпорацияда – 20 минут.

5. Мемлекеттік қызмет көрсету нысаны – қағаз жүзінде.6. Мемлекеттік қызмет көрсету нəтижесі: 1) көрсетілетін қызметті берушіге жүгінген кезде – осы мемлекеттік көрсетілетін

қызмет стандартына 1-қосымшаға сəйкес нысан бойынша ауылдық елдi мекен-дерге жұмыс істеуге жəне тұруға келген денсаулық сақтау, бiлiм беру, əлеуметтiк қамсыздандыру, мəдениет, спорт жəне агроөнеркəсіптік кешен саласындағы мамандарға əлеуметтiк қолдау шараларын көрсету туралы келісім (бұдан əрі – Келісім) жасасу немесе «Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» 2013 жылғы 15 сəуірдегі Қазақстан Республикасының Заңының (бұдан əрі – Заң) 19-1 тармағында көзделген жағдайларда жəне негіздер бойынша мемлекеттік қызмет көрсетуден бас тарту не-месе есепке жəне кезектілікке қою туралы дəлелді жазбаша жауап болып табылады;

2) Мемлекеттік корпорацияға жүгінген кезде – көрсетілетін қызметті алушының көрсетілетін қызметті берушіге (мекенжайы жəне байланыс деректері көрсетілген) Келісім жасасу үшін жүгінуі қажет екені туралы хабарлама немесе Заңның 19-1 тармағында көзделген жағдайларда жəне негіздер бойынша мемлекеттік қызмет көрсетуден бас тарту немесе есепке жəне кезектілікке қою туралы дəлелді жазбаша жауап болып табылады.

Мемлекеттік қызмет көрсетудің нəтижесін ұсыну нысаны – қағаз жүзінде.7. Мемлекеттік қызмет тегін көрсетіледі.

8. Жұмыс кестесі:1) көрсетілетін қызметті берушінің – Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына

сəйкес демалыс жəне мереке күндерін қоспағанда, дүйсенбіден бастап жұманы қоса алғанда сағат 13.00-ден 14.30-ға дейінгі түскі үзіліспен сағат 09.00-ден 18.30-ға дейін.

Құжаттарды қабылдау жəне мемлекеттік көрсетілетін қызметтің нəтиже лерін беру сағат 13.00-ден 14.30-ға дейінгі түскі үзіліспен сағат 09.00-ден 17.30-ға дейін жүзеге асырылады.

Мемлекеттік қызмет алдын ала жазылусыз жəне жеделдетіп қызмет көрсетусіз кезек күту тəртібім ен көрсетіледі.

2) Мемлекеттік корпорацияның – Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сəйкес жексенбі жəне мереке күндерінен басқа, дүйсенбіден бастап сенбіні қоса алғанда жұмыс кестесіне сəйкес түскі үзіліссіз сағат 9.00-ден 20.00-ге дейін.

Мемлекеттік қызмет жеделдетіп қызмет көрсетусіз, «электрондық» кезек тəртібінде көрсетіледі, «электрондық үкімет» веб-порталы арқылы электрондық кезекті броньдауға болады.

9. Көрсетілетін қызметті алушы немесе нотариат куəландырған сенімхат бойынша оның өкілі жүгінген кезде мемлекеттік қызметті көрсету үшін қажетті құжаттардың тізбесі:

көрсетілетін қызметті берушіге:1) көтерме жəрдемақы алған кезде: осы мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына 2-қосымшаға сəйкес нысан

бойынша өтініш;көрсетілетін қызметті алушының жеке басын куəландыратын құжаттың көшiрмесi;жаңа жұмыс орны бойынша кадр қызметi растаған еңбек кiтапшасының көшiрмесi;бiлiмi туралы дипломның көшiрмесi;көші-қон қызметінен алдыңғы тіркелген жері туралы мəліметтер;тұрғылықты жерінен тиісті елді мекенде тұратындығын растайтын мекенжай анық-

тамасы (тиісті мемлекеттік ақпараттық жүйелерден мəліметтер болмаған жағдайда);2) көтерме жəрдемақыны жəне тұрғын үй сатып алуға бюджеттік кредит алған кезде:осы мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына 2-қосымшаға сəйкес нысан

бойынша өтiнiш;жеке басын куəландыратын құжаттың көшiрмесi;жаңа жұмыс орны бойынша кадр қызметi растаған еңбек кiтапшасының кө шiрмесi;бiлiмi туралы дипломның көшiрмесi;сатып алынатын жылжымайтын мүлікті бағалау актісі;көші-қон қызметінен алдыңғы тіркелген жері туралы мəліметтер;тұрғылықты жерінен тиісті елді мекенде тұратындығын растайтын мекенжай

анықтамасы (тиісті мемлекеттік ақпараттық жүйелерден мəліметтер болмаған жағдайда);

неке туралы куəліктің көшірмесі (некеде тұрған мамандар үшін) (тиісті мемлекеттік ақпараттық жүйелерден мəліметтер болмаған жағдайда);

аталған ауылдық елді мекенде маманның, оның жұбайының жəне балаларының жылжымайтын мүлкінің болмауы (болуы) туралы анықтама (тиісті мемлекеттік ақпараттық жүйелерден мəліметтер болмаған жағдайда);

3) көтерме жəрдемақы жəне тұрғын үй салуға бюджеттік кредит алған кезде:осы мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына 2-қосымшаға сəйкес нысан

бойынша өтiнiш;жеке басын куəландыратын құжаттың көшiрмесi;жаңа жұмыс орны бойынша кадр қызметi растаған еңбек кiтапшасының көшiрмесi;бiлiмi туралы дипломның көшiрмесi;көші-қон қызметінен алдыңғы тіркелген жері туралы мəліметтер;тұрғылықты жерінен тиісті елді мекенде тұратындығын растайтын мекенжай

анықтамасы (тиісті мемлекеттік ақпараттық жүйелерден мəліметтер болмаған жағдайда);

неке туралы куəліктің көшірмесі (некеде тұрған мамандар үшін) (тиісті мемлекеттік ақпараттық жүйелерден мəліметтер болмаған жағдайда);

аталған ауылдық елді мекенде маманның, оның жұбайының жəне балаларының жылжымайтын мүлкінің болмауы (болуы) туралы анықтама (тиісті мемлекеттік ақпараттық жүйелерден мəліметтер болмаған жағдайда);

маманның атына тұрғын үй салу үшін берілген жер учаскесін пайдалану құқығына акт;

кепілге қойылған мүлікті бағалау актісі;кепілге қойылған мүлікті сақтандыру шарты;берілетін кредит мөлшерінен асатын тұрғын үй құрылысы бөлігін бірлесіп

қаржыландыруға жазбаша келісім;Мемлекеттік корпорацияға:1) көтерме жəрдемақы алған кезде: көрсетілетін қызметті алушының жеке басын куəландыратын құжат (жеке басын

сəйкестендіру үшін талап етіледі);осы мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына 2-қосымшаға сəйкес нысан

бойынша өтiнiш;жаңа жұмыс орны бойынша кадр қызметi растаған еңбек кiтапшасының көшiрмесi;бiлiмi туралы дипломның көшiрмесi;көші-қон қызметінен алдыңғы тіркелген жері туралы мəліметтер;2) көтерме жəрдемақыны жəне тұрғын үй сатып алуға бюджеттік кредит алған кезде:көрсетілетін қызметті алушының жеке басын куəландыратын құжат (жеке басын

сəйкестендіру үшін талап етіледі);осы мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына 2-қосымшаға сəйкес нысан

бойынша өтiнiш;жаңа жұмыс орны бойынша кадр қызметi растаған еңбек кiтапшасының көшiрмесi;бiлiмi туралы дипломның көшiрмесi;сатып алатын жылжымайтын мүлікті бағалау актісі;көші-қон қызметінен алдыңғы тіркелген жері туралы мəліметтер;неке туралы куəліктің көшірмесі (некеде тұрған мамандар үшін) (2008 жылға дейін

некеге тұрған жағдайда);3) көтерме жəрдемақы жəне тұрғын үй салуға бюджеттік кредит алған кезде:көрсетілетін қызметті алушының жеке басын куəландыратын құжат (жеке басын

сəйкестендіру үшін талап етіледі);осы мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына 2-қосымшаға сəйкес нысан

бойынша өтiнiш;жаңа жұмыс орны бойынша кадр қызметi растаған еңбек кiтапшасының көшiрмесi;бiлiмi туралы дипломның көшiрмесi;көші-қон қызметінен алдыңғы тіркелген жері туралы мəліметтер;неке туралы куəліктің көшірмесі (некеде тұрған мамандар үшін) (2008 жылға дейін

некеге тұрған жағдайда);маманның атына тұрғын үй салу үшін берілген жер учаскесін пайдалану құқығына

акт;кепілге қойылған мүлікті бағалау актісі;кепілге қойылған мүлікті сақтандыру шарты;берілетін кредит мөлшерінен асатын тұрғын үй құрылысы бөлігін бірлесіп

қаржыландыруға жазбаша келісім.Құжаттар салыстырып тексеру үшін төлнұсқада жəне көшірмелерімен ұсынылады,

содан кейін құжаттардың төлнұсқалары көрсетілетін қызметті алушыға өтініш берілген күні қайтарылады.

Тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), пошталық мекенжайы, телефон нөмірі, өтініш берген күні көрсетілген жəне өтінішті қабылдаған адамның қолы қойылған қолхат көрсетілетін қызметті алушының өтінішін қабылдауды растау болып табылады.

Көрсетілетін қызметті алушының жеке басын куəландыратын құжат туралы, неке туралы куəлік (2008 жылға дейін некеге тұрған жағдайда), көрсетілетін қызметті алушының тұрғылықты жерінен мекенжай анықтамасы, аталған ауылдық елді мекенде маманның, оның жұбайының жəне балаларының жылжымайтын мүлкінің болмауы (бо-луы) туралы анықтаманың мəліметтерін Мемлекеттік корпорацияның жұмыскері жəне көрсетілетін қызметті беруші тиісті мемлекеттік ақпараттық жүйелерден «электрондық үкімет» шлюзы арқылы алады.

Көрсетілетін қызметті беруші жəне Мемлекеттік корпорацияның жұмыскері, егер Қазақстан Республикасының заңнамасында өзгеше көзделмесе, мемлекеттік қызметті көрсету кезінде ақпараттық жүйелердегі заңмен қорғалатын құпияны құрайтын мəліметтерді пайдалануға көрсетілетін қызметті алушының келісімін алады.

Мемлекеттік корпорация арқылы құжаттарды қабылдаған кезде көрсетілетін қызметті алушыға тиісті құжаттардың қабылданғаны туралы қолхат беріледі.

Мемлекеттік корпорацияда дайын құжаттарды беру жеке басын куəландыратын құжат (не нотариалды куəландырылған сенімхат бойынша оның өкілінің) ұсынылған кезде тиісті құжаттарды қабылдағаны туралы қолхат негізінде жүзеге асырылады.

Мемлекеттік корпорация нəтиженің бір ай бойы сақталуын қамтамасыз етеді, одан кейін оларды көрсетілетін қызметті берушіге одан əрі сақтау үшін береді. Көрсетілетін қызметті алушы бір ай өткен соң жүгінген жағдайда Мемлекеттік корпорацияның сұранымы бойынша көрсетілетін қызметті беруші бір жұмыс күні ішінде көрсетілетін қызметті алушыға беру үшін дайын құжаттарды Мемлекеттік корпорацияға жібереді.

10. Көрсетілетін қызметті алушы осы мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының 9-тармағында көзделген тізбеге сəйкес құжаттардың толық топтамасын ұсынбаған жағдайда, көрсетілетін қызметті беруші немесе Мемлекеттік корпорацияның жұмыскері өтінішті қабылдаудан бас тартады жəне осы мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандар-тына 3-қосымшаға сəйкес нысан бойынша құжаттарды қабылдаудан бас тарту туралы қолхат (бұдан əрі – Қолхат) береді.

Қолхат Тараптардың əрқайсысы үшін бір данадан екі данада жасалады.Көрсетілетін қызметті алушы осы мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының

9-тармағында көрсетілген құжаттар топтамасын жəне (немес е) оларда қамтылған деректерді (мəліметтерді) дұрыс жəне (немесе) толық ұсынбаған, сонымен қатар көрсетілетін қызметті алушы «Агроөнеркəсiптiк кешендi жəне ауылдық аумақтарды дамытуды мемлекеттiк реттеу туралы» 2005 жылғы 8 шiлдедегi Қазақстан Республикасының Заңының 18-бабы 8-тармағының талаптарына сəйкес келмеген жағдайда көрсетілетін қызметті беруші мемлекеттік қызмет көрсетуден бас тартады.

Əлеуметтік қолдау шараларын көрсетуден бас тартылған жағдайда, көрсетілетін қызметті беруші көрсетілетін қызметті алушының құжаттарын қарағаннан кейін үш жұмыс күні ішінде əлеуметтік қолдау шараларын көрсетуден бас тарту туралы:

маманға (егер көрсетілетін қызметті алушы құжаттарын көрсетілетін қызметті берушіге тапсырса);

Мемлекеттік корпорацияға (егер көрсетілетін қызметті алушы құжаттарын Мемлекеттік корпорация арқылы тапсырса) дəлелді жауап жолдайды.

Мемлекеттік қызмет көрсету үшін бюджет қаражаты жетіспеген жағдайда көрсетілетін қызметті беруші мемлекеттік қызметті алуға үміткерлер қатарынан көрсетілетін қызметті алушылардың өтініш берген күні бойынша кезектілікті қалыптастырады.

3-тарау. Көрсетілетін қызметті берушілердің жəне (немесе) олардың лауа-зымды адамдарының, Мемлекеттік корпорацияның жəне (немесе) оларды ң

жұмыскерлерінің мемлекеттік қызмет көрсету мəселелері бойынша шешімдеріне, əрекеттеріне (əрекетсіздігіне) шағымдану тəртібі

11. Көрсетілетін қызметті берушінің мемлекеттік қызмет көрсету мəселелері бой-ынша шешімдеріне, əрекеттеріне (əрекетсіздігіне) шағымдану: шағым көрсетілетін қызметті берушінің, Министрлік басшысының атына не осы мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының 13-тармағында көрсетілген мекенжайлар бойынша тиісті жергілікті атқарушы органның атына беріледі.

Шағым жазбаша нысанда жасалады. Шағымда тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), пошталық мекенжайы, телефон нөмірі, шағымды берген күні көрсетіледі жəне шағым берген адамның қолы қойылады.

Шағым жазбаша нысанда почта бойынша, «электрондық үкімет» веб порталы арқылы (бұдан əрі – портал) не жұмыс күндері кеңсе арқылы қолма-қол қабылданады.

Қолма-қол, сол сияқты поштамен келіп түскен шағымның қабылданғанын растау оның тіркелуі (мөртабан, кіріс нөмірі жəне тіркеу күні шағымның екінші данасына не-месе шағымға ілеспе хатқа қойылады) болып табылады.

Көрсетілетін қызметті алушыға оның шағымының қабылданғандығын растау ту-ралы шағымның көшірмесіне кіріс нөмірі, күні, шағымды қабылдаған адамның тегі жəне аты-жөнінің бірінші əріптері, тиісті кеңсенің байланыс телефоны көрсетілген мөртабан қойылады.

Шағымды қарау нəтижелері туралы көрсетілетін қызметті алушыға жазбаша түрде пошта арқылы хабарланады.

Портал арқылы жүгінген кезде шағымдану тəртібі туралы ақпаратты Бірыңғай бай-ланыс орталығының 1414, 8 800 080 7777 телефоны арқылы алуға болады.

Шағым портал арқылы жіберілген кезде көрсетілетін қызметті алушыға «жеке каби-неттен» өтініш туралы ақпарат қолжетімді болады, ол көрсетілетін қызметті берушінің өтінішті өңдеуі (жеткізу, тіркеу, орындау туралы белгілер, қарау немесе қараудан бас тарту туралы жауап) барысында жаңартылып тұрады.

Мемлекеттік корпорация жұмыскерінің əрекетіне (əрекетсіздігіне) шағым Мемлекеттік корпорацияның басшысына осы мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартының 13-тармағында көрсетілген мекенжайлар жəне телефондар бойын-ша жолданады.

Мемлекеттік корпорацияға қолма-қол, сол сияқты почтамен түскен шағымның қабылданғанын растау оны тіркеу (мөртабан, кіріс нөмірі жəне тіркеу күні шағымның екінші данасына немесе шағымға ілеспе хатқа қойылады) болып табылады.

Мемлекеттік қызмет көрсету нəтижелерімен келіспеген жағдайларда көрсетілетін қызметті алушының «Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» 2013 жылғы 15 сəуірдегі Қазақстан Республикасының Заңына сəйкес сотқа жүгіну құқығы бар.

4-тарау. Мемлекеттік қызметті, оның ішінде Мемлекеттік корпорация арқылы көрсетілетін қызметті көрсету ерекшеліктері

ескерілген өзге де талаптар12. Заңнамада белгіленген тəртіппен өзіне өзі қызмет көрсетуді, өз бетімен

қозғалуды, бағдаралуды жүзеге асыру қабілетін немесе мүмкіндігін толық немесе ішінара жоғалтқан көрсетілетін кызметті алушыларға мемлекеттік қызметті көрсету үшін құжаттарды қабылд ауды Мемлекеттік корпорация қызметкері 1414, 8 800 080 7777 Бірыңғай байланыс орталығына жүгіну арқылы тұрғылықты жері бойынша шығумен жүргізеді.

13. Мемлекеттік қызметті көрсету орындарының мекенжайлары:1) Министрліктің www.economy.gov.kz интернет-ресурсында, «Мемлекеттік

қызметтер» бөлімінің «Өңірлік саясат саласындағы мемлекеттік қызметтер» кіші бөлімінде;

2) Мемлекеттік корпорацияның www.gov4c.kz интернет-ресурсында орналасқан.14. Мемлекеттік қызметті көрсету мəселелері бойынша анықтама қызметтерінің

байланыс телефондары www.economy.gov.kz, Бірыңғай байланыс орталығы – 1414, 8 800 080 7777.

«Ауылдық елді мекендерге жұмыс істеуге жəне тұруға келген денсаулық сақтау, білім беру, əлеуметтік қамсыздандыру, мəдениет, спорт жəне

агроөнеркəсіптік кешен мамандарына əлеуметтік қолдау шараларын ұсыну» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына 1-қосымша

Нысан

Ауыл дық елдi мекендерге жұмыс істеуге жəне тұруға келген денсаулық сақтау, бiлiм беру, əлеуметтiк қамсыздандыру, мəдениет, спорт жəне агроөнеркəсіптік

кешен саласындағы мамандарға əлеуметтiк қолдау шараларын көрсету туралы келісім

Елдi мекен _________ 20 ___ жылғы «__»__________Бұдан əрі «Əкiмшi» деп аталатын «__________________» мемлекеттiк мекемесi

атынан басшы ________________________________ бiр тараптан, бұдан əрi «Алушы» деп аталатын əлеуметтiк көмек алушы _________________________, екінші тараптан жəне бұдан əрi «Сенiм бiлдiрiлген өкiл (агент)» деп аталатын ____________________________ үшiншi тараптан төмендегiлер туралы осы Өзара мiндеттемелер келiсiмiн жасасты:

1. Келiсiмнiң мəніТараптар өзара жауапкершiлiктi жəне келiсiмдi ескере отырып, ешқандай тараптан

мəжбүр етiлмей тараптар толық көлемде орындауы тиiс мiндеттемелер қабылдайды, атап айтқанда:

1.1 Əкiмшi, ________________________________ мəслихатының (20 ___ жылғы «__»_______ №_____) шешiмiнiң негiзiнде өзiне мынадай:

1) _____________________________________________________ теңге мөлшерiнде көтерме жəрдемақы;

2) ___ жыл мерзiмге __________________________________________ теңге со-масында тұрғын үй сатып алуға/салуға бюджеттiк кредит түріндегi əлеуметтiк қолдау шараларын ұсыну мiндеттемелерін қабылдайды.

1.2 Алушы өзiне жоғарыда көрсетiлген əлеуметтiк қолдау шараларын алған кез-де ___________ ауылдық елдi мекенiнде орналасқан (денсаулық сақтау, бiлiм беру, əлеуметтiк қамсыздандыру, мəдениет, спорт, агроөнеркəсіптік кешен) ұйымында кемiнде үш жыл қызмет iстеуге мiндеттемелер қабылдайды.

1.3 Сенiм бiлдiрiлген өкiл (агент) өзiне тапсырма шарты негiзiнде əкiмшiнiң атынан жəне оның есебiнен жəне оның нұсқауларына сəйкес бюджеттiк кредит беруге байла-нысты белгiлi бiр тапсырмаларды орындауға мiндеттеме қабылдайды.

2. Тараптардың құқықтары мен мiндеттерi2.1 Əкiмшi:1) алушыдан осы Келiсiмге сəйкес өзiне алған мiндеттемелердi адал жəне тиiсiнше

орындауды талап етуге құқылы.2.2 Əкiмшi:1) аудан (облыстық маңызы бар қала) əкiмдiгiнiң қаулысы қабылданғаннан кейiн он

жұмыс күнi iшiнде жəне осы Келiсiм негiзiнде көтерме жəрдемақысының тағайындалған сомасын алушының жеке есеп шотына аударуға мiндеттi.

2.3 Алушының:1) қажеттi құжаттарды тапсыру кезiнде əлеуметтiк қолдау шараларын ерiктi түрде

таңдауға;2) үш жылдық мерзiм өткенге дейiн, өндiрiстiк жағдайларға немесе əкiмшiлiктiң

бастамасына байланысты басқа ауылдық елдi мекендерге (немесе бір ауылдық елді мекеннің шегінде) жұмысқа ауысқан кезде, қосымша келісім бойынша міндеттемелер қабылдай отырып, алынған əлеуметтiк қолдау шараларына құқығын сақтауға құқығы бар.

2.4 Алушы:1) тұрғын үй сатып алуға/салуға бюджеттік кредит түрінде əлеуметтiк қолдау ша-

раларын алған күннен бастап 60 жұмыс күні iшiнде комиссияның Əкімшіге бюджет қаражатының мақсатты пайдаланылғаны туралы растау құжаттарын беруге;

2) меншiгiне сатып алынған/салынған жылжымайтын мүлiктi əдiлет органдарында тiркегеннен кейiн Əкімшіге тұрғын үй құжаттарының түпнұсқаларын алған бюджеттік кредитті толық өтегенге дейін осы Келiсiмдi кемiнде үш жыл мерзiмге қамтамасыз ету жөнiндегi кепiл ретiнде беруге;

3) Əкімшіге тоқсан сайын жұмыс орнынан анықтама ұсынуға;4) жыл сайын Əкімшіге мекенжай анықтамасын ұсынуға;5) осы Келiсiмнiң шарттары орындалмаған жағдайда əлеуметтiк қолдау шара-

лары ретiнде алынған бюджет қаражатын толық көлемде қайтаруды қамтамасыз етуге мiндеттi.

2.5 Сенiм бiлдiрiлген өкiлдiң (агент):1) алушымен есеп айырысуды жүргiзуге;2) алушының қаржылық жағдайына мониторинг жүргiзуге құқығы бар.2.6 Сенiм бiлдiрiлген өкiл (агент):1) Қазақстан Республикасының бюджеттік заңнамасына сəйкес бюджеттiк кредит-

ке қызмет көрсетуге;2) кредиттiк шарт бойынша əлеуметтiк қолдау шараларын алған маман

мiндеттемелерiнiң орындалуына мониторинг жүргiзуге;3) Қазақстан Республикасының бюджеттік заңнамасына сəйкес осы Келiсiмнiң шарт-

тары орындалмаған жəне орындаудан бас тартылған жағдайда алушыдан берешектi өндiрiп алуды жүзеге асыруға мiндеттi.

3. Дауларды шешу3.1 Осы Келiсiмдi орындау кезiнде туындауы мүмкiн барлық мəселелер мен

келiспеушiлiктер мүмкiндiгiне қарай Тараптардың арасында келiссөздер жолымен шешiлетiн болады.

3.2 Егер даулар мен келiспеушiлiктер келiссөздер жолымен реттелмейтiн болса, олар Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сəйкес сот тəртi бiмен шешiлуге тиiс.

4. Келiсiмнiң қолданылу мерзiмi4.1 Осы Келiсiм тараптар қол қойған күннен бастап күшiне енедi.Келiсiм 20___ жылғы «__»____________ бастап қолданылады. 4.2 Келiсiм əр тарап үшін бiрдей заң күшi бар үш данада жасалды.

5. Тараптардың заңды мекенжайлары Əкiмшi Алушы Сенiм бiлдiрiлген өкiл (агент)__________________ _______________ ____________________________________________ _______________ ____________________________________________ _______________ __________________________

«Ауылдық елді мекендерге жұмыс істеуге жəне тұруға келген денсаулық сақтау, білім беру, əлеуметтік қамсыздандыру, мəдениет, спорт жəне

агроөнеркəсіптік кешен мамандарына əлеуметтік қолдау шараларын ұсыну» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына 2-қосымша

Нысан

____________________________ облысы_________________________ ауданының

(облыстық маңызы бар қаланың) əкiмi___________________________________

тегi, аты-жөнi___________________________________

мекенжайы бойынша тұратын___________________________________

жұмыс орны, лауазымы___________________________________

өтiнiш берушiнiң тегi, аты, əкесiнiң аты (болған жағдайда) (бұдан əрі –Т.А.Ə.)

Өтініш

Сiзден Келiсiмде (қоса берiледі) көрсетілген мөлшерде жəне шарттарда маған көтерме жəрдемақы төлеуiңiздi жəне/немесе тұрғын үй сатып алуға/салуға (қажеттісін сызу) бюджеттiк кредит ресiмдеуге құқық беруiңiздi сұраймын.

__________ ____________ күнi қолы Құжаттар қабылданды: 20__ жылғы «___» _______ ________ ____________________________________________________ қолы құжаттарды қабылдаған лауазымды тұлғаның Т.А.Ə.____________________________________________________________________ (кесу сызығы) Өзгерiстер туындаған жағдайда, олар туралы 15 жұмыс күн iшiнде хабарлауға

мiндеттенемiн. Дұрыс емес мəлiметтер жəне/немесе жасанды құжаттар бергенiм үшiн жауапкершiлiк туралы ескертiлдiм.

Азамат ____________ өтiнiшi қоса берiлген саны ________ дана құжаттармен бiрге 20__жылғы «__»_________________ қабылданды.

Ақпараттық жүйелердегі заңмен қорғалатын құпияны құрайтын мəліметтерді пайдалануға келісемін.

________ ___________________________________________________ қолы құжаттарды қабылдаған лауазымды тұлғаның Т.А.Ə.

«Ауылдық елді мекендерге жұмыс істеуге жəне тұруға келген денсаулық сақтау, білім беру, əлеуметтік қамсыздандыру, мəдениет, спорт жəне

агроөнеркəсіптік кешен мамандарына əлеуметтік қолдау шараларын ұсыну» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына 3-қосымша

НысанҚұжаттарды қабылдауданбас тарту туралы қолхат

«Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» 2013 жылғы 15 сəуірдегі Қазақ-стан Республикасы Заңының 20-бабының 2-тармағын басшылыққа ала оты-рып, ____________________________ облысы _________________________ ауданы ның (облыстық маңызы бар қаланың) əкiмдігi / Мемлекеттік корпорация ________________________ (мекенжайын көрсету керек), Сіздің мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартында көзделген тізбеге сəйкес құжаттар топтамасын толық ұсынбауыңызға байланысты, __________________________ мемлекеттік көрсетілетін қызмет үшін құжаттарды қабылдаудан бас тартады, атап айтқанда:

Жоқ құжаттардың атауы:1) ______________________;2) ______________________;3) ….Осы қолхат əрбір тарап үшін бір-бірден екі данада құрастырылған.__________________________________ _____________(Мемлекеттік корпорация жұмыскерінің) (қолы)тегі,аты,əкесінің аты (болған жағдайда)(бұдан əрі – Т.А.Ə.)

Орындаушы: Т.А.Ə.____________Телефон нөмірі____________Қабылдадым: Т.А.Ə. / қызметті алушының қолы

«___» ___________ 20__ ж.

Бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде 2017 жылғы 26 желтоқсанда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №16128 болып енгізілді.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫБІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІНІҢ БҰЙРЫҒЫ

2017 жылғы 24 шілде №349 Астана қаласы

«Білім және ғылым саласындағы мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын бекіту туралы» Қазақстан

Республикасы Білім және ғылым министрінің 2015 жылғы 16 сәуірдегі № 212 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы бұйырамын:1. «Білім жəне ғылым саласындағы мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарт-

тарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрінің 2015 жылғы 16 сəуірдегі № 212 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді тіркеу тізілімінде № 11260 болып тіркелген, 2015 жылғы 23 маусымда «Əділет» Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің ақпараттық-құқықтық жүйесінде жарияланған) мына-дай өзгерістер енгізілсін:

көрсетілген бұйрықпен бекітілген «Білім туралы құжаттарды тану жəне нострифи-кациялау» көрсетілетін мемлекеттік қызмет стандартында:

4 - тармақ мынадай редакцияда жазылсын:«4. Білім туралы құжаттарды тану/нострифкациялау туралы көрсетілетін

мемлекеттік қызметті көрсету мерзімдері Орталыққа немесе Мемлекеттік корпорацияға жүгінген кезде (егер білім туралы құжат құжатты берген елде заңдастырылған немесе апостильденген болса):

1) Астана қаласы үшін – 15 (он бес) жұмыс күнін;2) басқа өңірлер үшін – 30 (отыз) жұмыс күнін құрайды (Орталыққа немесе

Мемлекеттік корпорацияға жүгінген кезде құжаттарды қабылдау күні мемлекеттік қызметті көрсету мерзіміне кірмейді).

Ресми құжаттарды заңдастырудың күшін жоюды көздейтін халықаралық шартқа (келісімге) қатысушы елде берілген білім туралы құжаттарды қарау мерзімдері Орталыққа немесе Мемлекеттік корпорацияға жүгінген кезде:

1) Астана қаласы үшін – 30 (отыз) жұмыс күнін;2) басқа өңірлер үшін – 45 (қырық бес) жұмыс күнін құрайды (Орталыққа немесе

Мемлекеттік корпорацияға жүгінген кезде құжаттарды қабылдау күні мемлекеттік қызметті көрсету мерзіміне кірмейді).

Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрінің 2008 жылғы 10 қаңтардағы № 8 бұйрығымен бекітілген Білім туралы құжаттарды тану жəне нострификациялау қағидаларының 9 жəне 20 - тармақтарында көзделген жағдайларда өтініштерді қарау мерзімі 10 (он) жұмыс күніне ұзартылады.

Құжаттар топтамасын тапсыру үшін кезек күтудің рұқсат етілген ең ұзақ уақыты – 15 (он бес) минут.

Көрсетілетін қызметті алушыға қызмет көрсетудің рұқсат етілген ең ұзақ уақыты – 20 (жиырма) минут.»;

8 жəне 9 - тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:«8. Жұмыс кестесі:көрсетілетін қызметті берушіде – 2015 жылғы 23 қарашадағы Қазақстан

Республикасының Еңбек кодексіне (бұдан əрі – Кодекс) сəйкес демалыс жəне мереке күндерін қоспағанда, дүйсенбі мен жұма аралығында, белгіленген жұмыс кестесі бой-ынша сағат 13.00-ден 14.30-ға дейінгі түскі үзіліспен сағат 09.00-ден 18.30-ға дейін;

Орталықта – Кодекске сəйкес демалыс жəне мереке күндерін қоспағанда, дүйсенбі мен жұманы қоса алғанда сағат 13.00-ден 14.30-ға дейінгі түскі үзіліспен сағат 09.00-ден 18.30-ға дейін.

Көрсетілетін қызметті алушыны алдын ала жазу жəне оған жеделдетіп қызмет көрсету қарастырылмаған.

Мемлекеттік корпорацияда: Кодекске сəйкес демалыс жəне мереке күндерін қоспағанда, дүйсенбі мен сенбі аралығында, белгіленген жұмыс кестесіне сəйкес түскі үзіліссіз сағат 09.00-ден 20.00-ге дейін.

Қабылдау «электронды» кезек тəртібімен, жеделдетіп қызмет көрсетусіз, көрсетілетін қызметті алушының таңдауы бойынша жүзеге асырылады, портал арқылы кезекті броньдауға болады.

9. Көрсетілетін қызметті алушы Орталыққа немесе Мемлекеттік корпорацияға жүгінген кезде мемлекеттік қызметті көрсету үшін қажетті құжаттар тізбесі:

1) осы көрсетілетін мемлекеттік қызмет стандартына 2-қосымшаға сəйкес нысан бойынша білім туралы құжаттарды тану/нострификациялау туралы өтініш;

2) білім туралы құжаттың жəне оның қосымшасының заңдастырылған немесе апостильденген көшірмесі (түпнұсқа салыстыру үшін, қайтарылып беріледі) жəне білім туралы құжаттың жəне оның қосымшасының, мөрдің аудармасын қоса алғанда нотариалды куəландырылған аудармасы (егер құжат толығымен шет тілінде болса).

Білім туралы құжаттың жəне оның қосымшасының заңдастырылған немесе апо-стильденген көшірмесін ұсыну мүмкін болмаған жағдайда білім туралы құжаттың жəне оның қосымшасының нотариалды куəландырылған көшірмесі жəне нотариалды куəландырылған аудармасы (егер құжат толығымен шет тілінде болса).

26 ҚАҢТАР 2018 ЖЫЛ 15РЕСМИ

(Соңы. Басы 14-бетте)

(Соңы 16-бетте)

Білім туралы құжат Қазақстан Республикасы қатысушы болып табылатын рес-ми құжаттарды заңдастырудың күшін жоюды көздейтін құқықтық көмек туралы халықаралық шартқа (келісімге) қатысушы елде берілген жағдайда білім туралы құжаттың жəне оның қосымшасының нотариалды куəландырылған көшірмесі жəне нотариалды куəландырылған аудармасы (егер құжат толығымен шет тілінде болса) ұсынылады, мұндай құжаттарды заңдастыру немесе апостильдендіру талап етілмейді.

Құжаттың қазақ немесе орыс тіліндегі аудармасының дұрыстығын Қазақстан Республикасының аумағындағы нотариус немесе құжат берілген елдегі Қазақстан Республикасының дипломатиялық қызмет органдары куəландырады;

3) бiлiм туралы құжат иесiнің жеке басын растайтын құжаты (жеке басын сəйкес-тендіру үшін) немесе нотариальды куəландырылған сенімхат негізінде уəкілетті өкілдің жеке басын куəландыратын құжаты.

Қазақстан Республикасының резиденті емес адамдар үшін білім туралы құжат иесінің жеке басын растайтын құжаттың немесе паспорттың нотариалды расталған көшірмесі (мемлекеттік немесе орыс тіліндегі аудармасымен бірге жəне тиісті түрде расталған).

Егер білім туралы құжат иесі оны алғаннан кейін тегін, атын немесе əкесінің атын (бар болған жағдайда) ауыстырса тегін, атын немесе əкесінің атын (бар болған жағдайда) ауыстырғаны туралы немесе неке туралы немесе некені бұзу туралы акт жазбасын мемлекеттік тіркеу туралы куəлігінің нотариалды куəландырылған көшірмесін ұсынуы қажет;

4) төлем туралы түбіртек.Көрсетілетін қызметті алушы өзінің дайындығын дəлелдейтін, оның ішінде кəсіби

қызметке рұқсат беретін, практикалық тəжірибесі туралы дəлелді құжаттарын ұсынады. Аталған құжаттар олардың белгіленген тəртіппен нотариалды куəландырылған аудар-масымен, оның ішінде мөрдің аудармасымен бірге ұсынылады (егер құжат толығымен шет тілінде болса).

Мемлекеттік корпорация арқылы мемлекеттік көрсетілетін қызметті алу кезінде көрсетілетін қызметті алушы, егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, ақпараттық жүйелерде қамтылған заңмен қорғалатын құпия мəліметтерді пайдалануға жазбаша келісім береді.

Мемлекеттік ақпарат жүйелерінде қамтылған жеке басын куəландыратын құжаттар, неке туралы немесе оны бұзу туралы куəліктер (2008 жылдан кейін берілген) туралы мəліметтерді Мемлекеттік корпорацияның қызметкері Мемлекеттік корпорацияның ақпараттық жүйелері арқылы тиісті мемлекеттік ақпарат жүйелерінен алады.

Құжаттарды қабылдау кезінде Мемлекеттік корпорацияның қызметкері құжаттардың түпнұсқасын мемлекеттік ақпараттық жүйелерден ұсынылған мəліметтермен салысты-рады, содан кейін түпнұсқаларды көрсетілетін қызметті алушыға қайтарады.

Мемлекеттік корпорацияда дайын құжаттарды беру тиісті құжаттарды қабылдағанын растайтын қолхат негізінде жеке басын куəландыратын куəлігін көрсеткен жағдайда (немесе уəкілетті өкілдің наториалды куəландырылған сенімхаты негізінде) жүзеге асырылады.

Мемлекеттік корпорация қорытындыны өзінде бір ай бойы сақтайды, содан кейін көрсетілетін қызметті берушіге одан əрі сақтау үшін жолдайды. Көрсетілетін қызметті алушы бір ай өткен соң хабарласқан жағдайда, Мемлекеттік корпорацияның сұрауы бойынша көрсетілетін қызметті беруші бір күн ішінде дайын құжаттарды көрсетілетін қызметті алушыға беру үшін Мемлекеттік корпорацияға жолдайды.

Мемлекеттік корпорацияға өтініштің қабылданғанын растау тиісті құжаттардың қабылданғаны туралы қолхат болып табылады.»;

13- тармақ мынадай редакцияда жазылсын:«13. Мемлекеттік қызмет көрсету орындарының мекенжайлары:1) көрсетілетін қызметті берушінің: control.edu.gov.kz;2) орталықтың: www.enic-kazakhstan.kz;3) Мемлекеттік корпорацияның: www.gov4c.kz интернет-ресурстарында

орналастырылған.»;осы көрсетілетін мемлекеттік қызмет стандартына 1-қосымша осы бұйрыққа

1-қосымшаға сəйкес редакцияда жазылсын;осы көрсетілетін мемлекеттік қызмет стандартына 2-қосымша осы бұйрыққа

2- қосымшаға сəйкес редакцияда жазылсын.2. Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің Білім жəне ғылым

саласындағы бақылау комитеті (А.Ə. Пірімқұлов) заңнамада белгіленген тəртіппен:1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік

тіркеуін;2) осы бұйрықтың мемлекеттік тіркеуден өткен күннен бастап күнтізбелік он күн

ішінде оның көшірмесін қағаз жəне электронды түрде қазақ жəне орыс тілдерінде ресми жариялау жəне Қазақстан Республикасы нормативтік

құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне е нгізу үшін «Республикалық құқықтық ақпарат орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кəсіпорнына жіберуді;

3) осы бұйрықты мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмелерін мерзімді баспа басылымдарына ресми жариялауға жіберуді;

4) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің интер-нет-ресурсында орналастыруды;

5) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің Заң қызметі жəне халықаралық ынтымақтастық департаментіне осы тармақтың 1), 2), 3) жəне 4) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мəліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің Білім жəне ғылым саласындағы бақылау комитетінің төрағасы А.Ə. Пірімқұловқа жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан РеспубликасыныңБілім жəне ғылым министрі Е.САҒАДИЕВ

«КЕЛІСІЛДІ» «КЕЛІСІЛДІ»Қазақстан Республикасының Қазақстан РеспубликасыныңАқпарат жəне коммуникациялар Ұлттық экономика министріминистрі ____________ Д. Абаев _____________Т. Сүлейменов2017 жылғы 27 шілде 2017 жылғы 5 қыркүйек

Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрінің 2017 жылғы

24 шілдедегі № 349 бұйрығына 1-қосымша

«Білім туралы құжаттарды тану жəне нострификациялау» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына 1-қосымша

Білім туралы құжаттарды тану жəне нострификациялау бойыншамемлекеттік қызмет көрсету құны

№п/п

Қызмет атауы Көрсетілетін мемлекеттік қызметтер бір бірлігінің бағасы айлық есептік көрсеткішпен (АЕК)

1 Негізгі орта жəне жалпы орта білім туралы құжаттарды тану жəне нострификациялау

6 АЕК

2 Техникалық жəне кəсіптік білім туралы құжаттарды тану жəне нострификациялау

8 АЕК

3 Жоғары жəне жоғары оқу орнынан кейінгі білім туралы құжаттарды тану жəне нострифика-циялау

10 АЕК

4 Тану жəне нострификациялау куəліктерінің телнұсқасын жасау

3 АЕК

Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрінің2017 жылғы 24 шілдедегі № 349 бұйрығына 2-қосымша

«Білім туралы құжаттарды тану жəне нострификациялау» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына 2-қосымша

Нысан

Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі Білім жəне ғылым

саласындағы бақылау комитеті__________________________________________

(Тегі, аты, əкесінің аты (бар болса)) ____________________________________________________________________________________

Азаматтығы: __________________________________________________________________________

Жеке басын растайтын құжаты (паспорт/жеке куəлік):______________________________________________________________________________

(нөмірі, сериясы, күні жəне кім бергені)__________________________________________

Тұрғылықты мекенжайы:_____________________________________________________________

(ел, облыс, қала, аудан, көше атауы, __________________________________________

үй жəне пəтер нөмрі)Байланыс деректері__________________________ ___________________________________________

(ұялы, жұмыс/үй телефондары, электронды пошта адресі)_________________________________________________

__________________________________________Жұмыс немесе оқу орны :____________________ __________________________________________

Өтініш

Сізден_______________________________________________________________ (тану, нострификациялау)Мақсат_______________________________________________________________ (жұмысқа орналасу, оқуды жалғастыру) Білім туралы құжаттың түрі, сериясы жəне нөмірі _________________________ (диплом, аттестат, куəлік, сертификат)______________________________________________________________________________________________________________________________________

Кім берген__________________________________________________________ (білім беру ұйымының, елдің толық атауы)мамандық бойынша _________________________________________________ (толық атауы)Берілген біліктілік/академиялық дəреже________________________________________________________________________________________________________________ (толық атауы)___________________________________________________________________________________________________________________________________________

Ақпараттық жүйелерде қамтылған заңмен қорғалатын құпия мəліметтерді пайдалануға келісім беремін.

«___» ____________ 20___жыл ______________________________ (қолы) Бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде 2017 жылғы

29 қыркүйекте Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №15824 болып енгізілді.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫБІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІНІҢ БҰЙРЫҒЫ

2017 жылғы 17 қазан №530 Астана қаласы

«Білім және ғылым саласындағы азаматтық қызметшілерді аттестаттаудан өткізу қағидалары мен шарттарын,

сондай-ақ Мектепке дейінгі, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білімнің жалпы білім беретін оқу бағдарламаларын, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білімнің

білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында жұмыс істейтін педагог қызметкерлер мен

оларға теңестірілген тұлғаларды аттестаттаудан өткізу қағидалары мен шарттарын бекіту туралы» Қазақстан

Республикасы Білім және ғылым министрінің 2016 жылғы 27 қаңтардағы №83 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы

бұйырамын:1. «Білім жəне ғылым саласындағы азаматтық қызметшілерді аттестаттаудан

өткізу қағидалары мен шарттарын, сондай-ақ Мектепке дейінгі, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білімнің жалпы білім беретін оқу бағдарламаларын, техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында жұмыс істейтін педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғаларды аттестаттаудан өткізу қағидалары мен шарттарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрінің 2016 жылғы 27 қаңтардағы № 83 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 13317 болып тіркелген, «Əділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2016 жылғы 11 наурызда жарияланған) мынадай өзгерістер енгізілсін:

бұйрықтың тақырыбы мынадай редакцияда жазылсын:«Мектепке дейінгі, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білімнің жалпы білім беретін

оқу бағдарламаларын, техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында жұмыс істейтін пе-дагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғаларды жəне білім жəне ғылым саласындағы басқа да азаматтық қызметшілерді аттестаттаудан өткізу қағидалары мен шарттарын бекіту туралы»;

1-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:«1. Қоса беріліп отырған Мектепке дейінгі, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта

білімнің жалпы білім беретін оқу бағдарламаларын, техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру

ұйымдарында жұмыс істейтін педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғаларды жəне білім жəне ғылым саласындағы басқа да азаматтық қызметшілерді аттестаттаудан өткізу қағидалары мен шарттары бекітілсін.»;

көрсетілген бұйрыққа 1-қосымша осы бұйрыққа қосымшаға сəйкес редакцияда жазылсын;

көрсетілген бұйрыққа 2-қосымша алынып тасталсын. 2. Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі Мектепке дейінгі жəне

орта білім департаменті (Ш.Т. Каринова) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тəртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін қағаз жəне электронды түрде қазақ жəне орыс тілдерінде Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне ресми жа-риялау жəне енгізу үшін «Республикалық құқықтық ақпарат орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кəсіпорнына жіберуді;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркеуден өткен күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмелерін мерзімді баспа басылымдарына ресми жариялауға жіберуді;

4) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасының Білім жəне ғылым министрлігінің интернет-ресурсында орналастырылуын;

5) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің Заң қызметі жəне халықаралық ынтымақтастық департаментіне осы тармақтың 1), 2), 3) жəне

4) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мəліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Білім жəне ғылым вице-министрі А.Қ. Аймағамбетовке жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Білім жəне ғылым министрі Е.САҒАДИЕВ

Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрінің 2017 жылғы17 қазандағы № 530 бұйрығына қосымша

Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрінің 2016 жылғы 27 қаңтардағы №83 бұйрығымен бекітілген

Мектепке дейінгі, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білімнің жалпы білім беретін оқу бағдарламаларын, техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында жұмыс істейтін педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғаларды жəне білім жəне ғылым саласындағы басқа да азаматтық қызметшілерді

аттестаттаудан өткізу қағидалары мен шарттары

1-тарау. Жалпы ережелер1. Осы Мектепке дейінгі, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық жəне

кəсіптік, орта білімнен кейінгі білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын мемлекеттік білім беру ұйымдарында жұмыс істейтін педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғаларды жəне білім жəне ғылым саласындағы басқа да азаматтық қызметшілерді аттестаттаудан өткізу қағидалары мен шарттары (бұдан əрі – Қағидалар) Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 23 қарашадағы Еңбек кодексі 139-бабының 7-тармағына, «Білім туралы» 2007 жылғы 27 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына (бұдан əрі – Заң) сəйкес əзірленді жəне мектепке дейінгі, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында жұмыс істейтін педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғаларды жəне білім жəне ғылым саласындағы басқа да азаматтық қызметшілерді аттестаттаудан өткізу қағидалары мен шарттарын айқындайды.

2. Осы Қағидаларда мынадай терминдер мен анықтамалар қолданылады: 1) аттестаттау комиссиясы – аттестаттау рəсімін жəне педагог қызметкерлер мен

оларға теңестірілген тұлғалардың біліктілік санаттарын беру (растау) рəсімін өткізуге уəкілетті алқалы орган;

2) біліктілік санаты – жұмысты орындау нəтижелілігін көрсететін қызметкерге қойылатын біліктілік талаптарының деңгейі;

3) біліктілік тестілеу (бұдан əрі - тестілеу) – Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің Ұлттық тестілеу орталығы əзірлеген тестілер бойынша педагог қызметкерлерді қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғаларды мезгілінен бұрын аттестаттау кезінде кəсіби құзыреттілік деңгейін анықтау үшін өткізілетін міндетті кезеңдердің бірі;

4) қызметтің қорытындыларын кешенді талдамалық жалпылау – педагог қызметкердің кəсіби қызметін жүйелі, бірізді жəне объективті зерделеу негізінде оның кəсіби құзыреттілігін зерттеу;

5) педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғалардың біліктілігін арттыру – білім беру мен оқытудың сапасын арттыру үшін бұрын алған кəсіби білімін, біліктілігін, дағдыларын жəне құзыреттілігін жаңарту, сондай-ақ қолдау, кеңейту, тереңдету жəне жетілдіруге мүмкіндік беретін кəсіби оқытудың нысаны;

6) педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғаларды біліктілік санаттарын (растау) беру үшін аттестаттау – қызметкердің мамандық бойынша кəсіби қызметті орындау үшін қажетті кəсіби құзыреттілігін кешенді бағалауды белгілейтін бірізді əрекеттердің тəртібі;

7) педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғалар – «Мемлекеттік білім беру ұйымдары қызметкерлерінің үлгі штаттарын жəне педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген адамдар лауазымдарының тізбесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 30 қаңтардағы № 77 қаулысымен бекітілген педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғалар лауазымдарының тізбесінде көрсетілген лауазымды атқаратын тұлғалар;

8) сараптау – педагогтің кəсібилік деңгейін жəне педагогикалық қызметінің нəтижелерін кешенді бағалау;

9) сараптамалық кеңес – аттестаттаудан өтетін педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғалардың тапсырған құжаттарын сараптамадан өткізуді жəне аттестаттаудың барлық кезеңдерінің өткізілу мерзімі мен орнын анықтауды, сондай-ақ аттестаттауды ұйымдастыру жəне өткізуді ақпараттық сүйемелдеуді жүзеге асыратын біліктілікті арттыру институты, ғылыми-педагогикалық кеңес, əдістемелік кабинеттің өкілдерінен құрылған жұмыс органы.

2-тарау. Мектепке дейінгі, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білімнің жалпы білім беретін оқу бағдарламаларын, техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен

кейінгі білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында жұмыс істейтін педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген

тұлғаларды жəне білім жəне ғылым саласындағы басқа да азаматтық қызметшілерді аттестаттаудан өткізу қағидалары мен шарттары

1-Параграф. Мектепке дейінгі, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білімнің жалпы білім беретін оқу бағдарламаларын, техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім

беру ұйымдарында жұмыс істейтін педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғаларды аттестаттаудан өткізу қағидалары мен шарттары4. Мектепке дейінгі, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білімнің жалпы білім

беретін оқу бағдарламаларын, техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында жұмыс істейтін педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғаларды (бұдан əрі – педагог қызметкер мен оларға теңестірілген тұлғалар) аттестаттау кезекті жəне мерзімінен бұрын болып бөлінеді.

5. Педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғаларға біліктілік санатын беру (растау) үшін кезекті аттестаттау Заңның 51-бабына сəйкес кемінде бес жылда бір реттен сиретпей өткізіледі.

6. Педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғаларға біліктілік санатын беру (растау) үшін кезекті аттестаттау «Педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғалардың лауазымдарының үлгілік біліктілік сипаттамаларын бекіту туралы» білім саласындағы уəкілетті органның 2009 жылғы 13 шілдедегі № 338 бұйрығымен бекітілген (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 5750 болып тіркелген) Педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғалардың лауазымдарының үлгілік біліктілік сипаттамаларына сəйкес педагог қызметкерлер қызметінің қорытындыларын кешенді талдамалық жалпылау жолымен бір кезеңде жүзеге асырылады.

7. Педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғаларды аттестаттаудан өткізу кезінде мыналар айқындалады:

1) білім беру деңгейіне сəйкес мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарды орындау;

2) мəлімделген біліктілік санаттарына сəйкес педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғалардың біліктілік деңгейлеріне қойылатын біліктілік талаптарын сақтау;

3) өзінің кəсіби қызметінде Қазақстан Республикасының білім беру саласындағы нормативтік құқықтық актілердің талаптарын орындау.

8. Педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғалардың біліктілік санаттарын көтеру үшін Заңның 51-бабы 2-тармағының 7) тармақшасына сəйкес біліктілік талаптарына сай өтініш негізінде мерзімінен бұрын аттестаттау өткізіледі.

9. Педагог қызметкерлер жəне оларға теңестірілген тұлғалар мынадай біліктілік талаптарына сəйкес өтініші негізінде біліктілік санатын алу үшін мерзімінен бұрын аттестаттаудан өтеді:

1) екінші біліктілік санатына:жоғары оқу орнын «үздік» бітірген жəне кемінде бір жыл педагог қызметінің өтілі

бар тұлғалар;«Болашақ» бағдарламасы бойынша жоғары оқу орнын бітірген жəне кемінде бір

жыл педагог қызметінің өтілі бар тұлғалар;кəсіптік орта (техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі) оқу орнын «үздік»

бітірген жəне кемінде бір жыл педагог қызметінің өтілі бар тұлғалар;өндірістен техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарына

педагогикалық жұмысқа ауысқан, кемінде үш жыл өндірістік жұмыс өтілі бар тұлғалар;біліктілікті арттыру курстарынан өткен тұлғалар;2) бірінші біліктілік санатына:ЖОО-дан білім беру ұйымдарына педагогикалық жұмысқа ауысқан, кемінде 3

жыл педагогикалық жұмыс өтілі жəне магистр академиялық дəрежесі бар тұлғалар;облыстық деңгейдегі кəсіби конкурстардың, педагогикалық олимпиадалардың

жеңімпаздары болып табылатын екінші біліктілік санаты бар тұлғалар; қатысу нысандары əртүрлі (күндізгі, сырттай, қашықтан) облыстық деңгейдегі пəн

олимпиадаларының, шығармашылық, кəсіби конкурстардың, ғылыми жəне спорттық жарыстардың қатысушыларын даярлаған екінші біліктілік санаты бар тұлғалар;

облыстық деңгейде өзінің педагогикалық тəжірибесін жинақтаған екінші біліктілік санаты бар тұлғалар;

біліктілікті арттыру курстарынан өткен екінші біліктілік санаты бар тұлғалар;өндірістен техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарына

педагогикалық жұмысқа ауысқан, кемінде төрт жыл өндірістік жұмыс өтілі бар тұлғалар;3) жоғары біліктілік санатына:қатысу нысандары əртүрлі (күндізгі, сырттай, қашықтан) облыстық деңгейдегі пəн

олимпиадаларының, шығармашылық, кəсіби конкурстардың, ғылыми жəне спорттық жарыстардың қатысушыларын немесе республикалық немесе халықаралық деңгейдегі қатысушыларын даярлаған бірінші біліктілік санаты бар тұлғалар;

қатысу нысандары əртүрлі (күндізгі, сырттай, қашықтан) облыстық деңгейдегі кəсіби конкурстардың, педагогикалық олимпиадалардың қатысушылары немесе республикалық немесе халықаралық деңгейдегі қатысушылары болып табылатын бірінші біліктілік санаты бар тұлғалар;

облыстық немесе республикалық немесе халықаралық деңгейде өзінің педагогикалық тəжірибесін жинақтаған бірінші біліктілік санаты бар тұлғалар;

біліктілікті арттыру институтынан, техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарынан білім беру ұйымдарына педагогикалық жұмысқа ауысқан, кемінде төрт жыл педагогикалық жұмыс өтілі, бірінші біліктілік санаты бар тұлғалар;

ЖОО-дан білім беру ұйымдарына педагогикалық жұмысқа ауысқан, магистр академиялық дəрежесі бар жəне кемінде төрт жыл педагогикалық жұмыс өтілі бар тұлғалар;

Біліктілікті арттыру курстарынан өткен бірінші біліктілік санаты бар тұлғалар;өндірістен техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарына

педагогикалық жұмысқа ауысқан, кемінде бес жыл өндірістік жұмыс өтілі бар тұлғалар.10. Мерзімінен бұрын аттестаттауға үміткер педагог қызметкерлер жəне оларға

теңестірілген тұлғалар екі кезеңдік аттестаттаудан өтеді:1) бірінші кезең – біліктілік тестілеу;2) екінші кезең – қызмет қорытындыларын кешенді талдамалық жинақтау.11. Тестілеу сұрақтарының саны 60-ты құрайды:1) Қазақстан Республикасының білім саласындағы заңнамаларын білу – 20 сұрақ;2) педагогика жəне психология негіздері – 20 сұрақ;3) пəндік білім негіздері – 20 сұрақ.12. Тестілеудің жалпы уақыты жүз елу (150) минутты құрайтын математика, физика,

химия бойынша пəндік білім негіздері бойынша тестіленетін педагог қызметкерлер жəне оларға теңестірілген тұлғалар, сондай-ақ, арнайы, жалпы кəсіптік пəндердің оқытушыларын жəне өндірістік оқыту шеберлерін қоспағанда, жалпы тестілеу уақыты жүз жиырма (120) минутты құрайды.

Тестілеу нəтижесі дұрыс жауаптар негізгі пəн бойынша кемінде 70%, педагогика жəне психология негіздері бойынша - 50%, білім саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша - 50% болса, оң деп есептеледі. Тестілеу кезінде төмен нəтиже көрсеткен немесе дəлелді себептермен қатыспаған педагог қызметкерлер жəне оларға теңестірілген тұлғалар бірінші тестілеуден кейін екі айдан кешіктірмей қайта тестілеуден өтеді.

Дəлелді себептер мыналар болып табылады:1) ұзақ уақыт бойы еңбекке жарамсыздық (2 айдан аспайтын); 2) жүктілік жəне бала туу, бала күту демалысында болу; 3) шетелде қызметтік іссапарда болу.Қайта тестілеу кезінде төмен нəтиже көрсеткен педагог қызметкерлер жəне оларға

теңестірілген тұлғалар аттестаттаудың екінші кезеңіне жіберілмейді.Тестілеудің өткізілу мерзімі тестілеу рəсімін өткізуге кемінде 2 апта қалғанда педагог

қызметкерлерге жəне оларға теңестірілген тұлғалар хабарланады.Тестілеу жыл сайын 15 қазан мен 15 желтоқсан аралығында облыстардың, Астана

жəне Алматы қалаларының білім басқармалары, білім саласындағы уəкілетті орган, қарамағында білім ұйымдары бар салалық мемлекеттік органдар бекіткен кестеге сəйкес өткізіледі.

Өндірістен техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарына педагогикалық жұмысқа ауысқан тұлғалар біліктілік тестілеуден босатылады.

13. Келесі оқу жылында аттестаттаудан (кезекті жəне мерзімінен бұрын) өтуге ағымдағы жылғы 25 мамырға дейін педагог қызметкерлер жəне оларға теңестірілген тұлғалар осы Қағидаларға 1-қосымшаға сəйкес нысан бойынша білім беру ұйымының аттестаттау комиссиясына өтініш береді.

14. Аттестатталатын педагог қызметкерлер жəне оларға теңестірілген тұлғалардың тізімдік құрамы білім беру органының алқалық шешімімен жыл сайын 10 маусымға дейін бекітіледі жəне аудандық (қалалық) білім бөлімдеріне, облыстардың, Астана, Алматы қалаларының білім басқармаларына, білім беру саласындағы уəкілетті органға (республикалық ведомстволық бағынысты ұйымдар үшін) ұсынылады.

15. Педагог қызметкерлер жəне оларға теңестірілген тұлғалардың қызмет қорытын дыларына кешенді талдамалық жинақтауды жыл сайын біліктілік санатының сұранысына сəйкес 1 қаңтар мен 31 наурыз аралығында сараптама кеңесі жүргізеді:

екінші біліктілік санатына – білім беру ұйымының деңгейінде ұйымдастырылатын сараптама кеңесі, оның құрамына: əдістемелік бірлестіктердің, кафедралардың өкілдері, əдіскерлер, білім беру ұйымдарының тəжірибелі педагог қызметкерлері, «Атамекен» Қазақстан Республикасының ұлттық кəсіпкерлер палатасының, қоғамдық ұйымдардың, кəсіподақтардың, ата-аналар қауымдастығының, жұмыс берушілердің өкілдері кіреді;

бірінші біліктілік санатына – аудан (қала) деңгейінде ұйымдастырылатын сараптама кеңесі, оның құрамына: əдістемелік кабинеттердің əдіскерлері, əдістемелік бірлестіктердің басшылары, ауданның (қаланың) тəжірибелі педагог қызметкерлері, біліктілікті арттыру институттарының өкілдері, «Атамекен» Қазақстан Республикасының ұлттық кəсіпкерлер палатасының, қоғамдық ұйымдардың, кəсіподақтардың, ата-аналар қауымдастығының, жұмыс берушілердің өкілдері кіреді;

облыстық маңызы бар білім беру ұйымдары педагог қызметкерлерінің жəне оларға теңестірілген тұлғалардың бірінші біліктілік санатына жəне жоғары біліктілік санатына облыстық деңгейде ұйымдастырылатын сараптама кеңесі, оның құрамына: «Атамекен» Қазақстан Республикасының ұлттық кəсіпкерлер палатасының, əдісте-мелік кабинеттердің, біліктілікті арттыру институтының, қоғамдық ұйымдардың, кəсіп-одақтардың өкілдері, жұмыс берушілер, облыстың тəжірибелі педагог қызметкерлері кіреді.

16. Педагог қызметкерлер жəне оларға теңестірілген тұлғалардың аттестаттаудан өтуі үшін тиісті деңгейлердің аттестаттау комиссиялары: білім беру ұйымдарында; аудандық (қалалық) бөлімдерде; облыстық, Астана жəне Алматы қалаларының білім басқармаларында; білім саласындағы уəкілетті органдарда (республикалықбағынысты ұйымдар үшін); тиісті саланың уəкілетті органдарында құрылады.

17. Аттестаттау комиссияның құрамына аттестаттау комиссиясының төрағасы, төрағаның орынбасары жəне аттестаттау комиссиясының мүшелері кіреді. Хатшы аттестаттау комиссиясының мүшесі болып табылмайды.

18. Білім беру ұйымының аттестаттау комиссиясының құрамын тиісті алқалық орган (мектептің, техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білім беретін оқу орындарының педагогикалық кеңесі) анықтайды жəне білім беру ұйымы басшысының бұйрығымен бекітіледі.

Аттестаттау комиссиясының құрамына аттестаттау комиссиясының төрағасы, төраға орынбасары, аттестаттау комиссиясының хатшысы жəне мүшелері енгізіледі. Аттестаттау комиссиясына білім беру ұйымдарында кемінде 5 жыл педагогикалық өтілі бар педагог қызметкерлер, ғылыми-педагогикалық кеңестердің, оқу-əдістемелік бірлестіктердің, біліктілікті арттыру институттарының, кəсіподақтардың, өндірістік ұйымдардың (техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білім нысандары үшін), «Атамекен» Қазақстан Республикасы ұлттық кəсіпкерлер палатасының өкілдері (техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білім үшін) кіреді.

19. Білім беруді басқару органының аттестаттау комиссиясының құрамы білім беруді басқару органы басшысының бұйрығымен бекітіледі.

Білім беруді басқару органының аттестаттау комиссиясының құрамына білім беруді басқару органының мамандары, кадрлық қызметтердің өкілдері, ғылыми-педагогикалық кеңестердің, оқу-əдістемелік бірлестіктердің, біліктілікті

арттыру институттарының, кəсіподақтардың, өндірістік ұйымдардың (техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білім нысандары үшін), «Атамекен» Қазақстан Республикасы ұлттық кəсіпкерлер палатасының өкілдері (техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білім үшін) кіреді.

20. Аттестаттау комиссиясының мүшелері тақ саннан тұрады. Аттестаттау комиссиясының мүшесі болып табылатын аттестатталушы қызметкер

өз кандидатурасын қарау кезінде дауыс беруге қатыспайды. 21. Тиісті деңгейдегі аттестаттау комиссиялары аттестаттау процесінде: 1) аттестаттаудан өтетін педагог қызметкерлер жəне оларға теңестірілген тұлғалар

қызметінің қорытындысын қарастырады жəне талдайды; 2) аттестаттаудан өтетін педагог қызметкерлер жəне оларға теңестірілген

тұлғалардың кəсіби құзыреттілігін бағалайды. 22. Тиісті деңгейдегі аттестаттау комиссиялары педагог қызметкерлерге біліктілік

санаттарын беру (растау) процесінде мынадай функцияларды жүзеге асырады: 1) білім беру ұйымының аттестаттау комиссиясы сараптамалық кеңестің

қорытындысы негізінде екінші біліктілік санатын бекітеді (растайды), бірінші жəне жоғары санатты беру (растау) үшін педагогтердің материалдарын дайындайды;

2) аудандық (қалалық) білім бөлімінің аттестаттау комиссиясы сараптамалық кеңестің қорытындысы негізінде мектепке дейінгі оқыту мен тəрбиелеу, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, қосымша білім беру ұйымдары педагогтерінің бірінші біліктілік санатын береді (растайды);

3) облыстардың, Астана жəне Алматы қалалары білім басқармаларының атте-статтау комиссиясы сараптамалық кеңестің қорытындысы негізінде мектепке дейінгі оқыту мен тəрбиелеу, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, қосымша, арнайы білім беру ұйымдары педагогтерінің жоғары біліктілік санатын бекітеді, техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдары, сондай-ақ облыстық бағыныстағы білім беру ұйымдары педагогтерінің бірінші жəне жоғары санаттарын береді (растайды).

Республикалық ведомстволық бағынысты білім беру ұйымдарының педагог қызметкерлеріне бірінші жəне жоғары біліктілік санатын білім беру ұйымының басқару органы береді (растайды).

23. Аттестаттау комиссиясының отырыстарын хатшы хаттамамен рəсімдейді. Хаттамаларда аттестаттау комиссиясының шешімдері жəне оның мүшелерінің

дауыс беру нəтижелері тіркеледі. Аттестаттау комиссиясы отырысының хаттамасына аттестаттау комиссиясының төрағасы, төраға орынбасары, хатшысы жəне отырысқа қатысушы мүшелері қол қояды.

Аттестаттау комиссиясының шешімі отырысқа оның мүшелерінің кемінде 2/3-сі қатысқан жағдайда қабылданды деп есептеледі. Дауыс беру нəтижелері қорытынды отырысқа қатысқан аттестаттау комиссиясы мүшелерінің көпшілік дауысымен айқындалады. Дауыстар саны тең болған жағдайда төрағаның дауысы шешуші бо-лып табылады.

24. Білім беру ұйымдарының басшылары, олардың орынбасарлары, білім беру ұйымдарының құрылымдық бөлімшелерінің басшылары, əдістемелік қызметкерлер, білім беру бөлімдері мен басқармаларының қызметкерлері, мемлекеттік жəне азаматтық қызметшілер, қосымша қызмет бойынша сабақ беретін басқа тұлғалар жалпы негізде оқытатын пəні бойынша аттестаттаудан өтеді.

25. Салалық мемлекеттік органдардың білім басқармаларының педагог қызмет-керлері жəне оларға теңестірілген тұлғаларды аттестаттауды білім басқармаларының жəне тиісті мемлекеттік органдардың аттестаттау комиссиясы жүзеге асырады.

26. Педагог қызметкерлерді жəне оларға теңестірілген тұлғаларды аттестаттау білім туралы дипломда көрсетілген мамандыққа сəйкес жүзеге асырылады.

Білім туралы дипломда бір мамандық ретінде көрсетілген пəннен сабақ берген жағдайда педагог қызметкерлер жəне оларға теңестірілген тұлғаларды аттестаттау дипломда көрсетілген мамандыққа сəйкес пəндерді көрсетумен негізгі лауазым бойынша жүргізіледі.

27. Шағын жинақты мектептің педагог қызметкерлері дипломда көрсетілмеген пəннен сабақ берген жағдайда жеке куəлігі немесе біліктілікті арттыру курстарында кəсіби оқудан, тиісті біліктілігі бар қайта даярлау курсында кəсіби оқу туралы сертификаты негізінде атқарып отырған лауазымы бойынша аттестаттаудан өткізіледі.

28. Педагог жоғары оқу орны (бұдан əрі – ЖОО) немесе техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарында мамандарды кəсіптік даярлау жүзеге асырылмайтын пəн бойынша сабақ берген жағдайда, оның бұрын алған санаты сақталады, ал аттестаттау біліктілігін арттыру туралы тиісті сертификат болған кезде жалпы негіз бойынша өткізіледі.

29. Арнайы білім беру ұйымдарында жəне арнайы сыныпта (топта) жұмыс істейтін педагог қызметкерлер білім туралы дипломда көрсетілген мамандық бойынша аттестаттаудан өтеді.

Арнайы білім беру ұйымдарында немесе арнайы сыныпта (топта) білім туралы дипломда көрсетілмеген мамандық бойынша қызмет жүргізген жағдайда біліктілікті арттыру жəне білім беру ұйымдарында қайта даярлау курстарынан өту нəтижесінде алған сертификатының негізінде атқарып отырған лауазымы бойынша аттестаттаудан өткізіледі.

30. Арнайы білім беру ұйымдарында дипломда көрсетілген пəннен сабақ беретін педагог қызметкерлер сабақ беріп отырған пəні бойынша біліктілікті арттыру курстарынан, білім беру ұйымдарында қайта даярлаудан өту нəтижесінде алған сертификаты негізінде аттестаттаудан өткізіледі.

31. Инклюзивті білім беруді іске асыратын жалпы білім беретін мектептің педагог қызметкерлері дипломда көрсетілген мамандыққа сəйкес жəне қосымша пəндер (арнайы педагогика, арнайы психология жəне басқалары) бойынша біліктілікті арттыру курстарынан өткендігі ескеріле отырылып, аттестаттаудан өткізіледі.

32. Мектепте дейінгі білім беру ұйымдарында жұмыс істейтін педагог қызметкерлерді аттестаттау олардың біліктілікті арттыру жəне қайта даярлау курстарынан өткенін жəне педагогикалық білімін ескере отырып жүргізіледі.

33. Тиісті органдарда білікті мамандар болмаған жағдайда, ұйым басшысы білім беру органына педагог қызметкерді аттестаттау туралы өтінімхатпен жүгінеді.

34. Əдістемелік жұмыстан оқытушылық қызметке ауысқан кезде əдіскердің біліктілік санаты дипломда көрсетілген оқыту пəні бойынша біліктілік санатына теңестіріледі жəне оның қолдану мерзімі аяқталғанға дейін сақталады. Аудандық, қалалық, облыстық əдістемелік кабинеттердің əдіскерлері жалпы негізде аттестаттаудан өтеді.

35. Оқытушылық қызметтен əдістемелік жұмысқа ауысу кезінде пəн бойынша біліктілік санаты əдіскердің біліктілік санатына теңестіріледі жəне оның қолдану мерзімі аяқталғанға дейін сақталады.

36. «Өзін-өзі тану» пəнінен сабақ берген кезде педагог қызметкердің біліктілік санаты бұрынғы сабақ беріп жүрген пəні бойынша біліктілік санатына теңестіріледі жəне оның мерзімі аяқталғанға дейін сақталады.

37. Педагог қызметкерлердің жəне оларға теңестірілген тұлғалардың өтініш берген біліктілік санатына қызметінің сəйкестігін белгілеу үшін сараптама кеңесінің қарауына мынадай құжаттар ұсынылады:

1) аттестаттауға өтініш; 2) барлық аттестатталатын педагог қызметкерлердің міндетті ұсынуға қажетті

құжаттар көшірмелері: жеке басты куəландыратын құжат; білімі туралы диплом; қызметкердің еңбек қызметін растайтын құжаты; бұрын берген біліктілік санаты туралы куəлік; біліктілікті арттыру курстарынан өту туралы құжаттар;3) кəсіптік жетістіктері туралы мəліметтер (болған жағдайда):педагогикалық тəжірибені жинақтау материалдары: эссе, шығармашылық есеп,

кəсіптік қызметіне өзіндік талдау жасау;педагогтің ғылыми-əдістемелік қызметі туралы куəландыратын құжаттар: ғылыми-

практикалық конференцияларға, шығармашылық конкурстарға, семинарларға, дөңгелек үстелдерге, əртүрлі деңгейдегі педагогикалық оқуларға қатысу; мерзімді басылымдардағы, бұқаралық ақпарат құралдарындағы ғылыми-əдістемелік матери-алдар жарияланымдарының көшірмелері;

педагог қызметкерлердің жəне оларға теңестірілген тұлғалардың қызметінің кешенді талдамалық жинақтаудың қорытындылары: пікірлер, оқушылар мен тəрбиеленушілерден, ата-аналардан, əріптестер мен əкімшіліктен алынған сауалнамалар нəтижелері; практика базаларының басшылары, жұмыс берушілер та-рапынан пікірлер, ЖОО-ға түсу немесе еңбекке орналасу туралы ақпарат;

соңғы үш жылдағы қызметкердің кəсіптік қызметі нəтижелілігінің динамикасы (мерзімінен бұрын аттестаттауда–1-2 жыл).

38. Аттестатталатын педагог қызметкерлердің жəне оларға теңестірілген тұлға-лардың қызмет қорытындысына талдау сараптама кеңесінің отырысында хаттамамен тіркеледі. Білім беру ұйымының əрбір педагог қызметкері бойынша сараптама кеңесі қорытынды (аттестаттау үшін ұсыну/ұсынбау) жасайды, ол білім беру ұйымының аттестаттау комиссиясына жыл сайын 31 наурыздан кешіктірмей ұсынылады.

Білім беру саласындағы уəкілетті органның (республикалық бағынысты ұйымдар үшін) сараптамалық кеңесінің құрамына əдістемелік кабинеттің (орталықтардың) əдіскерлері, тиісті бағыттағы қызмет бойынша бағынысты ұйымдардың өкілдері кіреді.

39. Барлық деңгейдегі аттестаттау комиссияларының қарауына мына құжаттардың көшірмелері ұсынылады:

1) аттестаттауға өтініш;2) жеке басын куəландыратын құжат көшірмесі;3) білімі туралы диплом көшірмесі;4) біліктілікті арттыру туралы құжат көшірмесі;5) қызметкердің еңбек қызметін растайтын құжатының көшірмесі;6) бұрын берген біліктілік санаты туралы куəлік көшірмесі (жоғары білім беру

ұйымдарынан ауысқан жəне біліктілік санаттары жоқ педагог қызметкерлерден басқа);7) сараптама кеңесінің қорытындысы. 40. Осы Қағидалардың 48-тармағында көрсетілген жəне жұмысқа шыққан педагог қызметкерлердің жəне оларға теңестірілген тұлғалардың біліктілік

санаттарының қолданыс мерзімін ұзарту туралы мəселені шешу үшін білім беру ұйымының аттестаттау комиссиясының қарауына мынадай құжаттар ұсынылады:

1) біліктілік санатының қолданыс мерзімін ұзарту туралы өтініш (ерікті нысанда);2) жеке басын куəландыратын құжат көшірмесі;3) білімі туралы диплом көшірмесі;4) біліктілікті арттыру туралы құжат көшірмесі; 5) қызметкердің еңбек қызметін растайтын құжатының көшірмесі; 6) осы Қағидаларға 2 - қосымшада көрсетілген нысан бойынша біліктілік санатын

беру (растау) үшін педагог қызметкерлердің жəне оларға теңестірілген тұлғалардың аттестаттау туралы куəлігінің көшірмесі (жоғары білім беру ұйымдарынан ауысқан жəне біліктілік санаттары жоқ педагог қызметкерлер жəне оларға теңестірілген тұлғалардан басқа).

Аттестаттау комиссиясының отырысы өтініш түскен күннен бастап бес жұмыс күні ішінде өткізіледі. 41. Білім беру ұйымының əр педагог қызметкері бойынша аттестаттау комиссиясы

келесі шешімдердің бірін шығарады: 1) біліктілік санаттың талаптарына сəйкес; 2) біліктілік санаттың талаптарына сəйкес емес. 42. Педагог қызметкерлерге жəне оларға теңестірілген тұлғаларға біліктілік

санатын беруді (растауды) болдырмау туралы шешім толық негіздемемен жеке хаттама арқылы рəсімделеді.

43. Аттестаттау комиссиясы «біліктілік санатының талаптарына сəйкес келмейді» деген шешім қабылдаған жағдайда санат бір деңгейге төмендейді, мерзімінен бұрын аттестаттаудан өткен жағдайда қазіргі біліктілік санаты оның қолдану мерзімі аяқталғанға дейін сақталады.

44. Біліктілік санатын төмендету туралы шешім, тиісінше, еңбекақы аттестаттау комиссиясының шешімдері негізінде білім беру ұйымы басшысының бұйрығымен рəсімделеді.

45. Педагог қызметкерлерге жəне оларға теңестірілген тұлғаларға біліктілік санаттарын беру (растау) туралы бұйрықты барлық деңгейдегі басшылар

1 шілдеден кешіктірмей шығарады жəне Мектепке дейінгі тəрбие мен оқыту, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, арнайы (түзеу), қосымша, техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарының педагог қызметкерлеріне жəне оларға теңестірілген тұлғаларға біліктілік санатының берілуіне (расталуына) сəйкес еңбекақы төлеу деңгейі жаңа оқу жылының 1 қыркүйегінен бастап белгіленеді.

46. Біліктілік санатын беру (растау) үшін педагог қызметкерлерді жəне оларға теңестірілген тұлғаларды аттестаттау туралы куəліктерді беру осы Қағида лар-ға 2-қосымшаға сəйкес нысан бойынша 31 тамыздан кешіктірілмей жүзеге асырылады.

47. Аттестатталған педагог қызметкерлерге жəне оларға теңестірілген тұлғаларға біліктілік санатын беру (растау) туралы куəліктерді беру осы Қағидаларға 3-қосымшаға сəйкес нысан бойынша тіркеу журналында тіркеледі.

48. Біліктілік санаттары педагог қызметкерлердің жəне оларға теңестірілген тұлғалардың өтініштері негізінде үш жылдан аспайтын уақытқа келесі жағдайларда ұзартылады:

1) педагог қызметкердің уақытша еңбекке жарамсыздығы; 2) жүктілік жəне бала туу, баланы күту бойынша демалыста болуы;

3) қызметтік іссапарда, мамандығы бойынша Қазақстан Республикасынан тыс жерде оқуда (тағылымдамада) болуы;

4) тоқтатқан себептеріне қарамастан, біліктілік санаты берілген лауазымдағы қызметіне қайта келуі;

5) Қазақстан Республикасы шегінде жұмыс орнының ауысуы; 6) білімін, еңбек өтілі мен біліктілік санатын растайтын құжаттары бар болған

жағдайда алыс жəне жақын шет елдерден Қазақстан Республикасына келген тұлғалардың педагог қызметін жүзеге асыруы;

7) білім беру саласындағы уəкілетті органнан, білім беруді басқару органдарынан, əдістемелік кабинеттерден, біліктілікті арттыру институт-

тарынан ауысуы. 49. Педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғалардың біліктілік санат-

тары Қазақстан Республикасының барлық аумақтарында бес жыл бойы сақталады.Педагогикалық салада Қазақстан Республикасының шегінде жаңа жұмысқа ауысқан

кезде педагог қызметкерлердің жəне оларға теңестірілген тұлғалардың қазіргі кездегі біліктілік санаты оның қолдану мерзімі аяқталғанға дейін сақталады.

50. Білім беру ұйымына жұмысқа ауысқан кезде екінші біліктілік санатына спорт шеберіне кандидат теңестіріледі, бірінші біліктілік санатына спорт шебері жəне халықаралық дəрежедегі шебер теңестіріледі.

Білім беру ұйымына жұмысқа ауысқан кезде ғылым кандидаты, PhD ғылыми дəрежесі бірінші біліктілік санатына теңестіріледі, ғылым докторы дəрежесі жоғары біліктілік санатына теңестіріледі.

51. Зейнеткерлік жасқа дейін 3 жылдан аспайтын уақыт қалған педагог қызмет-керлердің жəне оларға теңестірілген тұлғалардың біліктілік санатының қолдану мерзімі аяқталған жағдайда, кезекті аттестаттаудан босату туралы өтінішіне (еркін нысанда) сəйкес оның біліктілік санаты зейнеткерлік жасқа жеткенше сақталады.

2-Параграф. Білім жəне ғылым саласындағы басқа да азаматтық қызметшілерді аттестаттаудан өткізу қағидалары мен шарттары

52. Білім жəне ғылым саласындағы азаматтық қызметшілерді аттестаттау мынадай кезеңдерді қамтиды:

1) аттестаттауға дайындық жəне өткізу; 2) аттестаттау комиссиясының қызметшімен əңгіме жүргізуі; 3) аттестаттау комиссиясының шешім шығаруы. 53. Аттестаттауды өткізуге дайындықты орган басшысының тапсырмасы бойынша білім жəне ғылым саласындағы мемлекеттік мекемелер мен қазыналық

кəсіпорындардың (бұдан əрі – аттестаттау органы) кадр қызметі ұйымдастырады жəне ол келесі іс-шараларды қамтиды:

1) аттестатталатын білім жəне ғылым саласындағы азаматтық қызметшілерге қажетті құжаттарды дайындау;

2) аттестаттаудан өткізу кестесін əзірлеу;3) аттестаттау комиссияларының құрамын айқындау;4) əңгімелесу өткізуге арналған сұрақтарды дайындау. 54. Аттестаттайтын органның кадр қызметі аттестаттауға жататын қызметшілерді

алты ай ішінде бір рет айқындайды. 55. Аттестаттайтын органның басшысы аттестаттайтын органның кадр қызметінің ұсынымы бойынша бұйрық шығарады, онымен аттестатталатын

адамдардың тізімі, аттестаттауды өткізу кестесі мен аттестаттау комиссияларының құрамы бекітіледі.

56. Аттестаттайтын органның кадр қызметі аттестаттаудан өткізу мерзімдері туралы оны өткізу басталғанға дейін бір айдан кешіктірмей қызметшілерді жазбаша хабардар етеді.

57. Аттестаттауға жататын қызметшінің тікелей басшысы қызметтік мінездемені рəсімдеп, оны аттестаттайтын органның кадр қызметіне жібереді.

58. Қызметтік мінездеме аттестатталатын қызметшінің кəсіби, жеке басының қасиет-тері мен қызметтік іс-əрекеті нəтижелеріне негізделген шынайы бағаны қамтуы тиіс.

59. Аттестаттайтын органның кадр қызметі аттестаттау комиссиясының отырысына дейін үш аптадан кешіктірмейтін мерзімде қызметшіні оған берілген қызметтік мінездемемен таныстырады.

60. Қызметші өзіне берілген қызметтік мінездемемен келіспеген жағдайда өзін си-паттайтын ақпаратты аттестаттайтын органның кадр қызметіне ұсынады.

61. Аттестатталатын қызметшіге аттестаттайтын органның кадр қызметі осы Қағидағаларға 4-қосымшаға сəйкес нысан бойынша аттестаттау парағын рəсімдейді.

62. Аттестаттайтын органның кадр қызметі жиналған аттестаттау материалдарын аттестаттау комиссиясына жібереді.

63. Аттестаттау комиссиясын аттестаттайтын органның кадр қызметінің ұсынысы бойынша аттестаттайтын органның басшысы құрады жəне комиссия мүшелерінің саны бес адамнан кем емес тақ санды құрайды.

Аттестаттау комиссиясы мүшелерінің ішінен төраға жəне хатшы тағайындалады. Аттестаттау комиссиясының төрағасы оның қызметіне басшылық жасайды, оның отырыстарында төрағалық етеді, оның жұмысын жоспарлайды, жалпы бақылауды жүзеге асырады.

64. Аттестаттау комиссиясының құрамына құрылымдық бөлімшелердің жəне атте-статтаушы органның кадр қызметінің басшылары, кəсіподақтың жəне ұйымды алқалық басқару кеңесінің өкілдері кіреді.

Аттестаттау комиссиясының болмаған мүшелерін алмастыруға жол берілмейді. Аттестаттау комиссиясының хатшысы аттестаттайтын органның кадр қызметінің

өкілі болып табылады, оны аттестаттайтын органның кадр қызметінің басшысы айқындайды.

Аттестаттау комиссиясының хатшысы аттестаттау комиссиясының отырысына тиісті материалдарды, қажетті құжаттарды дайындайды жəне ол өткеннен кейін хаттаманы əзірлейді жəне рəсімдейді, техникалық қызмет көрсетуді жүзеге асырады жəне дауыс беруге қатыспайды.

65. Аттестаттау комиссиясының отырысы, егер оның құрамының кемінде үштен екісі қатысса, заңды деп есептеледі.

66. Дауыс беру нəтижелері аттестаттау комиссиясы мүшелерінің көпшілік даусымен айқындалады. Дауыстар тең түскен жағдайда, аттестаттау комиссиясы төрағасының дауысы шешуші болып табылады.

67. Аттестаттау комиссиясы мүшелері келіспеген жағдайда өз ерекше пікірін біл-діре алады.

68. Аттестаттау комиссиясы аттестаттауды аттестатталатын қызметшінің қатысуы-мен өткізеді.

Аттестатталушы аттестаттау комиссиясының отырысына дəлелді себеппен қатыс-паған жағдайда оны аттестаттау мəселесін қарау комиссия көрсеткен неғұрлым кешірек мерзімге ауыстырылады.

Аттестатталушы аттестаттауға дəлелсiз себептермен келмеген жағдайда қайта аттестаттау тағайындалады. Мемлекеттік қызметші қайтадан дəлелсiз себептермен келмеген жағдайда ол аттестатталмады деп есептеледi.

69. Отырыс барысында аттестаттау комиссиясы ұсынылған материалдарды зерделейді, аттестатталатын адамды тыңдайды.

Аттестатталатын адамға қойылатын сұрақтар кəсіби даярлық, іскерлік қасиеттер мəселелеріндегі оның құзыреттілігінің деңгейін анықтауға бағытталған.

70. Аттестаттау комиссиясының əрбір мүшесі ұсынылған материалдарды зер-делеп, аттестатталушымен əңгімелескен соң аттестатталушы қызметшіге осы Қағидалардың 5-қосымшасына сəйкес бағалау парағын толтырады, содан кейін аттестаттау комиссиясы мынадай шешімдердің бірін қабылдайды:

1) атқаратын лауазымына сəйкес келеді;2) қайта аттестаттауға жатады.71. Ұйым басшысы лауазымындағы қызметкерді аттестаттауды өткізу үшін аттестат-

тау комиссиясын оны осы лауазымға тағайындау құқығы бар лауазымды тұлға құрады. 72. Аттестаттау комиссиясының шешімі ашық дауыс беру арқылы қабылданады.

Аттестаттау комиссиясы құрамына енген аттестаттаудан өтетін қызметші өзіне қатысты дауыс беруге қатыспайды.

73. Қайта аттестаттау бастапқы аттестаттау өткен күннен бастап үш айдан кейін осы Қағидада айқындалған тəртіппен өткізіледі.

Қайта аттестаттауды өткізген аттестаттау комиссиясы келесі шешімдердің бірін қабылдайды:

1) 10 - атқаратын лауазымына сəйкес келеді;2) 20 - атқаратын лауазымына сəйкес келмейді.74. Қызметші аттестаттау комиссиясының шешімімен танысады.75. Аттестаттау комиссиясының шешімдерін лауазымға тағайындауға құқығы бар

тұлға бекітеді жəне оның отырысына қатысқан аттестаттау комиссиясы мүшелерінің қолы қойылған хаттамамен рəсімделеді.

76. Аттестатау комиссиясының бекітілген шешімдері қызметшілердің аттестаттау парағына енгізіледі.

77. Аттестаттаудан өткен қызметшінің аттестаттау парағы жəне оған берілген қызметтік мінездеме жеке ісінде сақталады. Ұйымның басшысы бекіткен аттестаттау комиссиясының шешімі де қызметшінің қызмет тізіміне енгізіледі.

78. Жүктілігі жəне босануы бойынша демалыстағы жəне бала үш жасқа толғанша оған күтім жасау үшін жалақысы сақталмайтын демалыстағыларды қоспағанда, барлық қызметшілер аттестаттауға жатады.

79. Қызметшілер азаматтық қызметте болған əр үш жыл өткен соң, бірақ осы лауазымға орналасқан күннен бастап алты айдан кейін аттестаттаудан өтеді.

Бұл ретте аттестаттау көрсетілген мерзім басталған күннен бастап алты айдан кешіктірілмей өткізіледі.

Бала күтімі бойынша демалыста жүрген қызметшілер қызметке шыққаннан соң алты айдан кейін аттестатталады.

Қызметшілерді аттестаттау олардың өтініштері негізінде көрсетілген мерзім аяқталғанға дейін өткізіледі.

Мектепке дейінгі, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында жұмыс істейтін педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғаларды, жəне білім жəне ғылым саласындағы

басқа да азаматтық қызметшілерді аттестаттаудан өткізу қағидалары мен шарттарына 1-қосымша

Нысан____________________________________________________________________ санаттарды растау (беру) жөніндегі аттестаттау комиссиясының атауы)____________________________________________________________________ (педагогтың Т.А.Ə. (болған жағдайда))____________________________________________________________________ (лауазымы, жұмыс орны)

Өтініш Мені 20 ____ жылы ____________________________ лауазымы бойынша біліктілік

санатына _________________________________________________ аттестаттауды сұраймын.

Қазіргі уақытта _____ санаттамын, ол ____ жылға дейін жарамды Келесі жұмыс нəтижелерін негізге аламын ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________Өзім туралы келесі мəліметті хабарлаймын:Білімі:Оқу орнының атауы Оқу кезеңі Диплом бойынша мамандық

Жұмыс өтілі: Жалпы Мамандық бойынша Педагогикалық Осы білім беру ұйымында

Наградалар, атағы, ғылыми дəрежесі, ғылыми атағы алынған (берілген) жылын көрсете отырып____________________________________________________________________________________________________________________________

Аттестаттаудан өткізу қағидаларымен таныстым20____жылғы «____»________________ ______________________ (Қолы)

Мектепке дейінгі, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында жұмыс істейтін педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғаларды жəне білім жəне ғылым саласындағы

басқа да азаматтық қызметшілерді аттестаттаудан өткізу қағидалары мен шарттарына 2-қосымша

Нысан

Біліктілік санаттарын беру (растау) үшін педагог қызметкерді аттестаттау туралы КУƏЛІК

Осы куəлік ________________________________________________________________________________________________________________________ берілді (Т.А.Ə. (болған жағдайда)) Біліктілік санаттарын беру (растау) жөніндегі аттестаттау комиссиясының 20____жылғы «___»_____________ шешіміне жəне ________________________

________________________________________ (білім беру ұйымының толық атауы) 20____жылғы «___»______________ бұйрығына сəйкес ______________________________________________________ біліктілік санаты берілді (расталды) (лауазым атауы)

Комиссия төрағасы _____________________________________________ (Т.А.Ə. (болған жағдайда)) (қолы) Комиссия хатшысы _____________________________________________ (Т.А.Ə. (болған жағдайда)) (қолы) Мөр орны Тіркеу нөмірі ________ Берілген күні 20___ жылғы «____» ________________ Беру орны

Мектепке дейінгі, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында жұмыс істейтін педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғаларды жəне білім жəне ғылым саласындағы

басқа да азаматтық қызметшілерді аттестаттаудан өткізу қағидалары мен шарттарына 2-қосымша

Біліктілік санаттарын беру (растау) туралы куəліктерді тіркеу жəне беру журналыр/с Тегі, аты,

əкесінің аты

(болған кезде)

Лауазым атауы жəне берілетін біліктілік санаты

Аттестаттау комиссиясы шешімінің

күні

Біліктілік санаттарын беру/растау туралы бұйрықтың күні мен нөмірі

Куəліктің берілген күні

Алған педа-гогтың қолы

16 26 ҚАҢТАР 2018 ЖЫЛРЕСМИ

Мектепке дейінгі, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білімнің білім беру бағдарламаларын іске

асыратын білім беру ұйымдарында жұмыс істейтін педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғаларды жəне білім жəне ғылым саласындағы басқа да азаматтық қызметшілерді аттестаттаудан өткізудің қағидалары мен

шарттарына 4-қосымша Нысан

Аттестаттауға жататын азаматтық қызметшіні аттестаттау парағы Аттестаттау түрі: кезекті - ; қайта - . (қажеттісін X белгісімен белгілеу керек) 1.Т.А.Ə.(бар болған кезде) _______________________________________ 2.Туған күні ___ж. «___» ________________ 3. Білімі туралы, біліктілігін арттыру, қайта даярлау туралы мəліметтер (қашан жəне

қандай оқу орнын аяқтады, білімі бойынша мамандығы жəне біліктілігі, біліктілігін арт-тыру, қайта даярлау, ғылыми дəрежесі, ғылыми атағы, берілген күні туралы құжаттар)

________________________________________________________________________________________________________________________________ 4. Атқаратын лауазымы жəне тағайындалған күні, біліктілік санаты(разряды) ________________________________________________________________ 5. Жалпы еңбек өтілі ______________________________________________ 6. Мемлекеттік жəне азаматтық лауазымдардағы жалпы жұмыс өтілі ________________________________________________________________ 7. Аттестаттау комиссиясы мүшелерінің айтқан ескертулері мен ұсыныстары:________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 8. Аттестатталушының пікірі ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 9. Аттестатталушының қызметтік мінездемесіне сəйкес азаматтық қызметшінің

қызметін тікелей басшысының бағалауы ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 10. Отырысқа аттестаттау комиссиясының ______ мүшесі қатысты. 11. Дауыс беру нəтижелері бойынша аттестаттау комиссиясының əрбір мүшесі

толтыратын азаматтық қызметшінің қызметін қоса берілетін бағалау парағына сəйкес бағалау:

1) атқаратын лауазымына сəйкес келеді (дауыс саны) ________; 2) қайта аттестаттауға жатады (дауыс саны) _________;* 3) атқаратын лауазымына сəйкес келмейді (дауыс саны) _________. 12.Біліктілік санаты (разряды): 1) ________ (жазумен) біліктілік санатына (разрядына) сəйкес келеді _____________ (дауыс саны)_________________________________ (əр біліктілік санаты бойынша жеке) біліктілік

санатын (разрядын) белгілеуге негіз жоқ (дауыс саны) __________________________________________________________________

Қорытынды бағалау _____________________________________________ ________________________________________________________________(біліктілік санатының (разрядының) сандық белгісі жазумен жазылады) ________________________________________________________________ 13. Аттестаттау комиссиясының ұсынымдары (олар беретін дəлелдемелерді көрсете отырып) ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 14. Ескертпелер ____________________________________________________________________________________________________________

Аттестаттау комиссиясының төрағасы: _____________________ (қолы) Аттестаттау комиссиясының хатшысы: _____________________ (қолы)Аттестаттау комиссиясының мүшелері: _____________________ (қолы) Аттестаттау өткізілген күн 20___ж. «___» _______________________

Ұйым басшысының аттестаттау қорытындысы бойынша шешімі _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Аттестаттау парағымен таныстым: _______________________________ (азаматтық қызметшінің қолы жəне күні) Ұйым мөрінің орны * қайта аттестаттаудан өткен кезде баға қойылмайды

Мектепке дейінгі, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық жəне кəсіптік, орта білімнен кейінгі білімнің білім беру бағдарламаларын іске

асыратын білім беру ұйымдарында жұмыс істейтін педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғаларды, жəне білім жəне ғылым саласындағы басқа да азаматтық қызметшілерді аттестаттаудан өткізудің қағидалары мен

шарттарына 5-қосымша нысан

Аттестаттаудан өтетін азаматтыққызметшіні аттестаттау парағы(аттестаттау комиссиясының мүшесі толтырады)

Аттестаттау түрі: кезекті - ; қайта - (қажеттісін Х белгісімен белгілеу керек) Т.А.Ə. (бар болған кезде)__________________________________________ Лауазымы ______________________________________________________ Аттестатталушының бағасы _______________________________________ (өте жақсы, жақсы, қанағаттанарлық, қанағаттанғысыз) Аттестаттау комиссиясы мүшелерінің шешімі (төмендегінің бірі: атқаратын

лауазымына сəйкес, қайта аттестаттауға жатады*, атқаратын лауазымына сəйкес келмейді): ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Аттестаттау комиссиясы мүшелері шешімінің негіздемесі: ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Біліктілік санатына (разрядына) лайықты _______________________ Біліктілік санатын (разрядын) белгілеуге негіз жоқ _________________________________________________________________ Негіздеме:__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Аттестаттау комиссиясының мүшесі ______________________________ (Т.А.Ə. (бар болған кезде), қолы) Аттестаттау комиссиясының хатшысы _____________________________ (Т.А.Ə. (бар болған кезде), қолы) Күні 20___ жылғы «___» ______________

*қайта аттестаттау өткізу кезінде шығарылмайды

Бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде 2017 жылғы 14 қарашада Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №15993 болып енгізілді.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫБІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІНІҢ БҰЙРЫҒЫ

2017 жылғы 3 қараша №561 Астана қаласы

«Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру саласында көрсетілетін мемлекеттік қызмет стандарттарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым

министрінің 2015 жылғы 9 сәуірдегі №186 бұйрығына өзгерістер мен толықтыру енгізу туралы

бұйырамын:1. «Жоғары жəне жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру саласында көрсетілетін

мемлекеттік қызмет стандарттарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрінің 2015 жылғы 9 сəуірдегі № 186 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11212 болып тіркелген, «Əділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2015 жылғы 15 маусымда жарияланған) мынадай өзгерістер мен толықтыру енгізілсін:

көрсетілген бұйрықпен бекітілген «Жоғары оқу орнының үздік оқытушысы» атағына құжаттарды қабылдау жəне тағайындау» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартында:

9-тармақтың 4) тармақшасы алынып тасталсын;8-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:«8. Көрсетілетін қызметті берушінің жұмыс кестесі Қазақстан Республикасының

Еңбек заңнамасына сəйкес демалыс жəне мереке күндерін қоспағанда, дүйсенбі мен жұма аралығында сағат 13.00-ден 14.30-ға дейінгі түскі үзіліспен сағат 09.00-ден 18.30-ға дейін.

Құжаттарды қабылдау жəне мемлекеттік көрсетілетін қызметтің нəтижесін беру сағат 13.00-ден 14.00, 14.30-ға дейінгі түскі үзіліспен сағат 09.00-ден 17.30-ға дейін жүзеге асырылады.

Қабылдау алдын ала жазылусыз жəне жеделдетіп қызмет көрсетусіз кезек күту тəртібімен жүзеге асырылады.»;

мынадай мазмұндағы 9-1-тармақпен толықтырылсын:«9-1. Көрсетілетін қызметті алушы осы мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандар-

тының 9-тармағында көзделген тізбеге сəйкес құжаттардың топтамасын толық ұсын-баған жағдайларда, көрсетілетін қызметті беруші өтінішті қабылдаудан бас тартады.

Көрсетілетін қызметті берушілер мынадай мемлекеттік қызметтерді көрсетуден бас тартады:

1) көрсетілетін қызметті алушының мемлекеттік көрсетілетін қызметті алу үшін ұсынған құжаттардың жəне (немесе) олардағы деректердің (мəліметтердің) дұрыс еместігін анықтау кезінде;

2) көрсетілетін қызметті алушы Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрі міндетін атқарушының 2015 жылғы 16 наурыздағы № 124 бұйрығымен бекітілген «Жоғары оқу орнының үздік оқытушысы» атағын беру қағидаларымен белгіленген талаптарға сəйкес келмеген жағдайда (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10506 болып тіркелген).»;

көрсетілген мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына 2,3-қосымшалар осы бұйрыққа 1, 2-қосымшаларға сəйкес редакцияда жазылсын.

2. Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің Жоғары жəне жоғары оқу орнынан кейінгі білім департаменті (Г.І.Көбенова) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тəртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде осы бұйрықтың көшірмесін қағаз жəне электронды түрде қазақ жəне орыс тілдерінде ресми жариялау жəне Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкінде орналастыру үшін «Республикалық құқықтық ақпарат орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кəсіпорнына жолдауды;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін он жұмыс күні ішінде оның көшірмесін ресми жариялау үшін мерзімді баспа басылымдарына жолдауды;

4) осы бұйрықты ресми жарияланғаннан кейін Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

5) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің Заң қызметі жəне халықаралық ынтымақтастық департаментіне осы тармақтың 1), 2) жəне 3) тармақшаларында қарастырылған іс-шаралардың орындалуы туралы мəліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Білім жəне ғылым вице-министрі А.Қ. Аймағамбетовке жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрінің

міндетін атқарушы Б.АСЫЛОВА

«КЕЛІСІЛДІ» Қазақстан Республикасының Ұлттық экономикаминистрі _________________ Т. Сүлейменов20 қараша 2017 жыл

Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрі міндетін атқарушының2017 жылғы 3 қарашадағы №561 бұйрығына 1-қосымша

«Жоғары оқу орнының үздік оқытушысы» атағына құжаттарды қабылдау жəне тағайындау» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына 2-қосымша

«Жоғары оқу орнының үздік оқытушысы» атағын беруге үміткердің жұмысын бағалаудың сапалық жəне сандық көрсеткіштері

№ Көрсеткіштер Бал-дар

Негізгі сипаттамасы

1 2 3 41 Академиялық, ғылыми

дəрежесінің, ғылыми атағының болуы

Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің Білім жəне ғылым саласындағы бақылау комитеті (бұдан əрі – Комитет) немесе

(Соңы. Басы 15-бетте) (екі тармақтан артық белгілемеу)

Қазақстан Республикасының Жоғарғы аттестат-тау комитеті (бұдан əрі - ЖАК) немесе бұрынғы Кеңестік Социалистік Республикалар Одағының (бұдан əрі - КСРО) ЖАК тағайындаған ғылым докторы:Комитет немесе Қазақстан Республикасының немесе бұрынғы КСРО ЖАК берген профессор: Комитет немесе Қазақстан Республикасының немесе бұрынғы КСРО ЖАК бекіткен ғылым кандидаты: ҚР БҒМ Білім жəне ғылым саласындағы бақылау комитеті немесе Қазақстан Республикасының ЖАК тағайындаған PhD докторы: Комитет немесе Қазақстан Республикасының немесе бұрынғы КСРО ЖАК берген қауымдастырылған профессор (доцент):

2 Соңғы жылы «Оқытушы студенттер көзқарасымен» тəуелсіз сауалнама нəтижесімен бірге анықталатын оқыту сапасы (бір тармақты белгілеу)

Сауалнама нəтижесінің орташа балы 10 балды бағалау шəкілі бойынша құрады:

2.1 7,1-ден 10,0-ге дейін 2.2 5,0-ден 7,0-ге дейін

3 Күндізгі бөлімнің білім алушыларының үлгерімі (бір тармақты белгілеу)

Соңғы оқу жылында барлық пəндер бойынша күндізгі бөлімде білім алушылардың орта балл үлгерімі (GPA) (Grade Point Average – Грэйд Пойнт Эверейдж): 3.1 3,67-ден 4 балға дейін:3.2 2,67-ден 3,33 балға дейін:

4 Соңғы бес жылдағы ашық видео-дəріс жəне оқытылатын пəндердің оқу-əдісте-мелік қамтамасыз етілуі қоса берілген пəндерді ағылшын тілінде оқыту (тілдік пəндерден дəріс жүргізетін оқыту-шыларды қоспағанда)

Соңғы бес жылдағы пəндерді ағылшын тілінде оқыту

5 Соңғы бес жылдағы əзірлеу, қатысу жəне басып шығару (атқарылған жұмыстың көлемі көрсетілген жеке өзі немесе бірлестік авторлық)

5.1.1 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі ұсынған оқулық: 5.1.2 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі ұсынған ағылшын тіліндегі оқулық 5.2.1 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің Республикалық оқу-əдістемелік кеңесі ұсынған оқу құралы 5.2.2 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің Республикалық оқу-əдістемелік кеңесі ұсынған ағылшын тіліндегі оқу құралы 5.3.1 Монография 5.3.2 Ағылшын тіліндегі монография 5.4 Үлгілік оқу бағдарламалары 5.5 ЖОО-ның ғылыми кеңесі ұсынған оқу құралы 5.6 Авторлық құқығы уəкілетті органмен расталған электрондық оқулық жəне/немесе оқу құралы (Зияткерлік меншік құқығы комитеті)

6 Соңғы үш жылдағы кəсіби қызметі бойынша шет тіліндегі ашық онлайн курстардың платформасы базасында курстан табысты өткені туралы сертификаттың бар болуы

Coursera (Курсэра), EdX (Эдекс), Udacity (Юдасити), FutureLearn (Фьючелён) базасының платформаларында

7 Соңғы екі жылдағы шет тілін меңгергенін растайтын сертификаттың бар болуы (бір тармақты белгілеу)

7.1 TOEFL, PBT (Test of English as a foreign language, Paper-based Test – Тест оф Инглиш эс э форин лангуадж, Пэйпер-бэйсд-Тест) (жазбаша)

Балдар640 - 677 590 - 637 550 - 587 513 - 547 477 - 510

7.2 TOEFL, CBT (Test of English as a foreign language, Сomputer-based Test – Тест оф Инглиш эс э форин лангуадж, Компьютер-бэйсд-Тест)

273 - 300 243 - 270 213 - 240 183 - 210153 - 180

7.3 TOEFL, IBT (Test of English as a foreign language, Internet-based Test – Тест оф Инглиш эс э форин лангуадж, Интернет-бэйсд-Тест)

111 - 12096 - 11079 - 9565 - 7853 - 64

7.4 IELTS (International English Language Testing System – Интернешнл Инглиш Лангуадж Тестинг Систем)

8.5 - 97.5 - 86.5 - 7 5.5 - 64.5 - 54

7.5 TFI (Test de Francais International – Тест де Франсэ Интернешнл)

605-990 445-604

7.6 DELF (Diplome d’Etude en Langue Francaise – Диплом Дэтьюд эн Лён Франсэс) (A1, A2, B1, B2)

90-100 75-89 50-74

7.7 DALF (Diplome Approfondi de Langue Francaise – Диплом Апрофонди дэ Лён Франсэс) (C1,C2)

90-100 75-89 50-74

7.8 TCF (Test de connaissance du francais – Тест дэ конэссанс ду франсэ)

500-699 300-499

7.9 Dsh (Deutsche Sprachprufung fur den Hochschulzugang – Дойче Шпрахпрефун ден Хохшульцуган)

82 -100 67 - 81 57 -66

7.10 TestDaF- Prufung (ТестДаФ – Прюфун)

5,0 4,0 3,0

7.11 TestDaFиDSDII (ТестДаФиДэЭсДэII)

90-10080-89 67 -79

8 Соңғы бес жылда студенттің ғылыми-зерттеу жəне шығармашылық жұмыстарына басшылық ету (қажетті тармақтарды белгілеу)

8.1 Үміткердің басшылығымен дайындалған дайындық бейіні бойынша пəндік олимпиадалардың, сондай-ақ республикалық жəне халықаралық орындаушылық конкурстардың («Өнер» мамандықтарының топтары үшін) жəне спорт-тық жарыстардың (Дене шы нықтыру жəне спорт мамандығы үшін) жеңімпаз студенттердің саны (дипломдардың, грамота-лардың көшірмелерін ұсыну): 8.1.1 халықаралық деңгейде 8.1.2 республикалық деңгейде8.1.3 ЖОО деңгейінде8.2 Үміткердің басшылығымен дайындалған ғылыми-зерттеу жəне дайындық бейіні бойынша студенттердің шығармашылық жұмыстары-ның жеңімпаз студенттерінің саны (дипломдардың, грамота-лардың көшірмелерін ұсыну):8.2.1 халықаралық деңгейде8.2.2 республикалық деңгейде8.2.3 ЖОО деңгейінде 8.3 Үміткердің басшылығымен дайындық бейіні бойынша мақалалар немесе баян-дама тезистерін жария-лаған студенттердің саны (конференция бағдарла ма-ларының жəне мақа лалардың көшірмелері немесе тезистері көшірмелерін ұсыну): 8.3.1 халықаралық деңгейде8.3.2 республикалық деңгейде8.3.3 облыстық жəне қалалық деңгейде8.3.4 ЖОО деңгейінде

9 Соңғы бес жылда ғылыми жəне ғылыми-педагогикалық кад-рларды даярлау

Даярлау:9.1 PhD докторлары 9.2 магистрлер

10 Соңғы бес жылдағы ғылыми зерттеулерді орындау

10.1 Халықаралық жобалар: 10.1.1 жоба жетекшісі 10.1.2 жоба орындаушысы 10.2 Республикалық жоба-лар (іргелі жəне қолданбалы ғылыми зерттеулер, гранттық, бағдарламалық-нысаналы қаржыландыру):

10.2.1 жоба жетекшісі 1 10.2.2 жоба орындаушысы

10.3 Шарттық жұмыстар көлемі кемінде 50 айлық есептік көрсеткіш:(жобалардың орындалуы туралы шарттарды ұсыну) 10.3.1 жоба жетекшісі 10.3.2 жоба орындаушысы

11 Соңғы бес жылдағы ғылыми жетістіктері

11.1 Жарияланымдар:11.1.1 Томсон Рейтер (Web of Science (Вэб оф Сайнс),Thomson Reuters (Томсон Рэйтер)) ақпараттық компаниясының деректер базасында нөлдік емес импакт-факторы бар басылымдарда: 11.1.2 Scopus (Скопус), Pubmed (Пабмед), zbMath (зэтбиМас), MathScinet (МасСайнет), Agris

(Агрис), Georef (Геореф), Astrophysical journal (Астрофизикал Джорнал) деректер базасында11.1.3 Web of Science (Вэб оф Сайнс), Scopus (Скопус) базаларында индекстелетін конференция материалда-рында 11.1.4 Комитет тізбесіне енгізілген басылымдарда (кон-ференция материалдарынан басқа): 11.1.5 Қазақстан Республика-сының басқа ғылыми басы-лымдарында (конференция материалдарынан басқа):

11.1.6 басқа елдердің ғылыми басылымдарында: 11.2 Thomson Reuters (Томсон Рэйтер) базасы бойынша Хирша индексінің бар болуы:ИндХ 4-тен жоғары ИндХ 3-тен 4-ке дейінИндХ – 2 ИндХ 1 11.3 Кəсіби жəне педагогика-лық біліктілігін арттыру, ғылы-ми нəтижелерді апробациялау:

11.3.1 алыс жəне жақын шет елдердің конференцияла-рында:

11.3.2 шет елдерде гранттық ғылыми тағылымдамаларда 1 ай жəне одан жоғары:

11.3.3 Қазақстан Республика-сының аумағындағы конферен-цияларға, симпозиумдарға, семинарларға:

11.4 Патенттердің жəне алдын ала патенттердің, авторлық өнертабыстардың, зияткерлік меншік объектілерінің бар болуы:

12 Соңғы үш жылдағы ұйымдастырушылық жəне ұйымдастырушылық-əдістемелік жұмыстар (12.2 бөлімінде бір тармақты белгілеу)

12.1 Диссертациялық кеңес-тердің, кеңестердің, комиссия-лардың, комитеттердің, жұ-мыс топтарының жұмысына қатысуы:

12.1.1 республикалық деңгейде:

12.1.аймақтық деңгейде: 12.2 Эдвайзер ретіндегі жұмыс, бекітілген студенттердің саны:

12.2.1 50 жəне одан жоғары: 12.2.2 50-ге дейін:

13 Соңғы бес жылдағы тəрбие жұмысы

13.1 Білім алушыларды адам-гершілік-отансүйгіштік жəне дене тəрбиесі тұрғысынан қамтамасыз ететін кешенді іс-шараларды іске асыру:

13.1.1 республикалық деңгейде:

13.1.2 өңірлік деңгейде:

Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрі міндетін атқарушының 2017 жылғы 3 қарашадағы №561 бұйрығына 2-қосымша

«Жоғары оқу орнының үздік оқытушысы» атағына құжаттарды қабылдау жəне тағайындау» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына 3-қосымша

НысанЖұмыстардың жылдық жоспар-кестесі

№ Жұмыс түрлерінің атауы Өл-шем бір-лігі

Көрсетілген жұмыс түрін іске асыруға негіздеме

(болжамды атауы

көрсетілген)

Орындау мерзімі

бас-талуы

аяқта-луы

1. Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі ұсынған оқулықты əзірлеу, қатысу жəне басып шығару/ ағылшын тілінде

2. Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің Республикалық оқу-əдістемелік кеңесі ұсынған оқу құралын əзірлеу, қатысу жəне басып шығару/ ағылшын тілінде

3. Монографияны əзірлеу, қатысу жəне ба-сып шығару/ ағылшын тілінде

4. Ғылыми зерттеулерді орындау, оның ішінде халықаралық, республикалық жо-балар, шарттық жұмыстар

5. (Web of Science (Веб оф Сайнс),Thomson Reuters (Томсон Рейтер)) ақпараттық компаниясының деректер базасын-да нөлдік емес импакт-факторы бар басы лымдарда / Scopus (Скопус), Pubmed (Пабмед), zbMath (зэтбиМас), MathScinet (МасСайнет), Agris (Агрис), Georef (Геореф), Astrophysical jour-nal (Астрофизикал Джорнал) деректер ба за сында мақалалар жазу жəне жа-риялау

6. Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің Білім жəне ғылым саласындағы бақылау комитеті тізбесіне енгізілген басылымдарда

7. Шетелдік конференцияларға қатысу жəне материал жариялау

8. Қазақстан Республикасының аумағындағы конференцияларға, симпозиумдарға, семинарларға қатысу жəне материал жариялау

9. Патенттер жəне алдын ала патенттерді, авторлық өнертабыстарды, зияткерлік меншік объектілерін алу

10. Бейіні бойынша кəсіби жəне педагогикалық біліктілігін арттыру

11. Ағымдағы жылы QS World University Rankings (КьюЭс Ворлд Юниверсити Рэнкингс) нəтижелері бойынша ТОР-500-ге енетін шетелдің жетекші жоғары оқу орындарында тағылымдамадан өту

12. Шетелдің жетекші ғылыми орталықтары мен зертханаларында тағылымдамадан өту

13. Білім алушыларды адамгершілік-отансүйгіштік жəне дене тəрбиесі тұрғысынан қамтамасыз ететін кешенді іс-шараларды іске асыру

Конкурсқа қатысушы _________________________________________ (Т.А.Ə. (бар болған жағдайда), қолы) Толтыру күні «____»______________201_ жылғы

Бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде 2017 жылғы 6 желтоқсанда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №16058 болып енгізілді.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫБІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІНІҢ БҰЙРЫҒЫ

2017 жылғы 13 қараша №570 Астана қаласы

«Тәуелсіз сараптамалық комиссия жұмысын ұйымдастыруды бекіту туралы» Қазақстан Республикасы

Білім және ғылым министрінің 2017 жылғы 9 маусымдағы № 268 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы

бұйырамын:1. «Тəуелсіз сараптамалық комиссия жұмысын ұйымдастыруды бекіту туралы»

Қазақстан Республикасының Білім жəне ғылым министрінің 2017 жылғы 9 маусымдағы № 268 бұйрығына (Нормативтiк құқықтық актiлерiнiң мемлекеттiк тізілімінде № 15253 бо-лып тіркелген, Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiнiң эталондық бақылау банкінде 2017 жылғы 26 маусымда жарияланған) мынадай өзгерістер енгізілсін:

көрсетілген бұйрықпен бекітілген тəуелсіз сараптамалық комиссия жұмысын ұйымдастыруда:

12-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:«12. Комиссия мүшелеріне (мемлекеттік қызметшілерді қоспағанда) үміткерлердің

уəждемелік жəне ұсыным хаттарын бағалау бойынша қызметақы төлеу «Азаматтық қызметшілерге, мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен ұсталатын ұйымдардың қызметкерлеріне, қазыналық кəсіпорындардың қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 31 желтоқсандағы № 1193 қаулысына (бұдан əрі – № 1193 қаулы) сəйкес жүзеге асырылады.»;

25-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:«25. Комиссия мүшелерінің (мемлекеттік қызметшілерді қоспағанда) үміткерлермен

жеке əңгімелесуді өткізу бойынша көрсеткен қызметтеріне ақы төлеу № 1193 қаулыға сəйкес жүзеге асырылады.»;

тəуелсіз сараптамалық комиссия жұмысын ұйымдастыруға 1-қосымша осы бұйрыққа 1-қосымшаға сəйкес жаңа редакцияда жазылсын.

2. Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің Заң қызметі жəне халықаралық ынтымақтастық департаменті (Н. А. Байжанов) Қазақстан Республикасы заңнамасында белгіленген тəртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде осы бұйрықтың қазақ жəне орыс тілдеріндегі қағаз жəне электронды түрдегі көшірмелерін ресми жариялау жəне Қазақстан Республикасы нормативтiк құқықтық актiлерiнiң эталондық бақылау банкiне енгізу үшін Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінің «Республикалық құқықтық ақпарат орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кəсіпорнына жолдауды;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде осы бұйрықтың көшірмесін ресми жариялау үшін мерзімді баспа басылымдарына жолдауды;

4) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін Қазақстан Республикасының Білім жəне ғылым министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Білім жəне ғылым вице-министрі Б. А. Асыловаға жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан РеспубликасыныңБілім жəне ғылым министрі Е.САҒАДИЕВ

Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрінің 2017 жылғы13 қарашадағы № 570 бұйрығына 1-қосымша

Тəуелсіз сараптамалық комиссия жұмысын ұйымдастыруға 1-қосымшаНысан

Бағалау өлшемшарттарыУəждемелік хат

Бағалау өлшемшарттары Баға1. Уəждеме деңгейі.

Уəждеме деңгейі толығымен ашылған (атап айтқанда, кəсіби, жеке мақсаттар, біліктіліктер, келешек; шетелде оқу аясында даярлану барысын-да алынған тəжірибені пайдаланып, қандай мəселе немесе міндет шешілуі қажет). Коммуникативтік ниет байқалады.

2

Уəждеме деңгейі үстіртін ашылған, коммуникативтік ниет байқалады. 1Уəждеме деңгейі ашылмаған, жауап мазмұны оның уəждеме деңгейі жөнінде түсінік бермейді.

0

2. Дəлелдеме.Деректер мен мысалдар əртүрлі дереккөздерден алынған: академиялық ғылыми əдебиет, бұқаралық ақпарат құралдары ақпараты, оқу əдебиеті ма-териалдары, жеке əлеуметтік тəжірибе мен өз бақылаулары қолданылады (əртүрлі дереккөздерден кем дегенде 2 мысал келтірілген).

2

Дəлелдеме тек қана жеке əлеуметтік тəжірибеге жəне өз бақылауларына сүйене отырып берілген немесе мысал(дар) бірсарынды дереккөзден келтірілген.

1

Дəлелдеме жоқ немесе келтірілген деректер дəлелденетін тақырыпқа сəйкес келмейді.

0

3. Ойлау логикасы.Пікірлерді баяндау қисындылығымен жəне бөлімдерінің мөлшерлестігімен ерекшеленеді, мағыналық бөлімдер ішінде бірізділік бұзушылықтары мен негізсіз қайталанымдар жоқ.

2

Уəждемелік хат бөлімдері өзара қисынды байланысқан, бірақ мағыналық бөлімдер ішінде бірізділік жоқ жəне/немесе ой қайталанып, дамымайды.

1

Қисындылықтың өрескел бұзушылықтары жазылғанның мағынасын түсінуге кедергі жасайды немесе уəждемелік хаттың бөлімдері өзара қисынды бай-ланысты емес.

0

4. Сөз сапасы.Үміткер түрлі грамматикалық құрылымдар мен əртүрлі лексиканы пайда-лана отырып, ойын нақты жеткізеді, қажет болған жағдайда терминдерді орынды қолданады, даяр сөз орамдарына (штамптар) жол бермейді.

2

Үміткер ойын нақты жеткізеді, бірақ оның тілі сөздік қоры кедейлігімен жəне тілдің грамматикалық құрылымының біртектілігімен сипатталады.

1

Сөз сапасының төмендігі оның мағынасын түсінуді елеулі түрде қиындатады.

0

5. Біртумалық.Үміткер уəждемені ашу үшін ерекше шығармашылық тұрғыны (қызықты ой-лар байқалады немесе күтпеген жəне сонымен бірге, сендірерлік дəлелдер немесе жаңа бақылаулар жəне т.б.) немесе стиль жарқындылығын көрсетеді.

2

Үміткер уəждемені ашудың қалыпты тəсілдемесін қолданады, жалпыға мəлім деректерді пайдаланады, сонымен бірге айтарлықтай сендірерлік дəлелдерді келтіреді.

1

Үміткер өздігінен ойлануды жəне/немесе шығармашылық, ерекше əдісті жəне/немесе стиль біртумалылығын көрсетпейді.

0

Ұсыным хатБағалау өлшемшарттары Баға

1. Ұсыным берушінің бағасы.Ұсыным беруші ретінде үміткермен ұзақ уақыт аралығында таныс (оқытушы, ғылыми жетекші, əріптес) жəне үміткер таңдаған мамандық бой-ынша біліктілігінің деңгейі жеткілікті болған тұлға болады.

2

Ұсыным беруші ретінде үміткермен ұзақ уақыт аралығында тікелей таныстықта болмаған, бірақ үміткер таңдаған мамандық бойынша біліктілігінің деңгейі жеткілікті болған тұлға болады.

1

Ұсыным беруші ретінде үміткер таңдаған мамандық бойынша біліктілігінің деңгейі жеткіліксіз болған тұлға болады.

0

2. Мінездеме.Үміткердің жетістіктері мен табыстарын, сондай-ақ кəсіби жəне жеке қасиеттері жайлы ақпаратты қамтиды, таңдаған мамандығына қатысты қызметті жүзеге асыру бойынша мысалдар (жағдайлар) келтірілген.

2

Жеткілікті түрде толық жəне нақты, онда үміткердің дағдыларына жəне жетістіктеріне, қасиеттеріне қатысты пікірлер берілген жəне мысалдармен (жағдайлармен) бекітілген.

1

Үміткердің барлық мүмкінді сипаттары мысалдар (жағдайлар) келтірілмей жəне/немесе біліктіліктер (жетістіктер) көрсетілмей берілген жəне таңдалған мамандыққа қатысты емес.

0

3. Ұсыным беруші дəлелдемесі мен əділдігінің деңгейі.Ұсыным беруші үміткердің таңдаған мамандануының өзектілігін оның болашақта көрсетілген тақырыптағы маңызды мəселелерді шешу үшін қажеттілігінің ерекшелігін дəлелдеумен ашып көрсетеді. Үміткердің бағасында оқудың нақты бағдарламасын зерттеуге қойылатын арнайы та-лаптар ескеріледі.

2

Ұсыным үміткердің жеке жəне кəсіби қасиеттері негізінен шығады. 1Үміткерді ештеңемен расталмаған мақтаудан тұрады. 0

Бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде 2017 жылғы 30 қарашада Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №16024 болып енгізілді.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫБІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІНІҢ БҰЙРЫҒЫ

2017 жылғы 21 қараша №588 Астана қаласы

«Білім және ғылым саласындағы мемлекеттік көрсетілетін қызметтер регламенттерін бекіту туралы» Қазақстан

Республикасы Білім және ғылым министрінің 2015 жылғы 13 тамыздағы №528 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы

бұйырамын: 1. «Білім жəне ғылым саласындағы мемлекеттік көрсетілетін қызметтер регламент-

терін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрінің 2015 жылғы 13 тамыздағы № 528 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 12066 болып тіркелді, 2015 жылы 22 қазанда «Əділет» нормативтік құқықтық актілердің ақпараттық-құқықтық жүйесінде жарияланған) мынадай өзгеріс енгізілсін:

көрсетілген бұйрықпен бекітілген «Ғылыми жəне (немесе) ғылыми-техникалық қызмет субъектілерін аккредиттеу» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті осы бұйрыққа қосымшаға сəйкес редакцияда жазылсын.

2. Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің Ғылым комитеті (Б.С. Абдрасилов) заңнамада белгіленген тəртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықты мемлекеттік тіркелген күнінен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін баспа жəне электронды түрде қазақ жəне орыс тілдерінде Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне ресми жа-риялау жəне енгізу үшін «Республикалық құқықтық ақпарат орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кəсіпорнына жіберілуін;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде осы бұйрықтың көшірмесін мерзімді баспа басылымдарында ресми жариялауға жолдауды;

4) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасының Білім жəне ғылым министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

5) осы бұйрық мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің Заң қызметі жəне халықаралық ынтымақтастық департаментіне осы тармақтың 1), 2), 3) жəне 4) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мəліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым вице-министрі А.К. Əмринге жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Білім жəне ғылым министрі Е.САҒАДИЕВ

Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрінің 2017 жылғы21 қарашадағы №588 бұйрығына қосымша

Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрінің 2015 жылғы13 тамыздағы №528 бұйрығына 3-қосымша

«Ғылыми жəне (немесе) ғылыми-техникалық қызмет субъектілерін аккредиттеу» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті

1-тарау. Жалпы ережелер1. Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрінің 2015 жылғы 16 сəуірде

№ 212 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілердің мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11260 тіркелген) «Ғылыми жəне (немесе) ғылыми-техникалық қызмет субъектілерін аккредиттеу» мемлекеттік қызмет көрсету стандартына сəйкес (бұдан əрі – Стандарт), «Ғылыми жəне (немесе) ғылыми-техникалық қызмет субъектілерін аккредиттеу» мемлекеттік көрсетілетін қызметті (бұдан əрі – мемлекеттік көрсетілетін қызмет) Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің Білім жəне ғылым саласындағы бақылау комитеті (бұдан əрі – көрсетілетін қызмет беруші) көрсетеді.

Өтінішті қабылдау жəне мемлекеттік қызмет көрсету нəтижесін беру қызметі: 1) көрсетілетін қызметті берушінің кеңсесі; 2) «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы» коммерциялық емес

акционерлік қоғамы (бұдан əрі - Мемлекеттік корпорациясы) арқылы жүзеге асырылады. 2. Мемлекеттік қызмет көрсету нысаны: қағаз жүзінде. 3. Мемлекеттік қызмет көрсетудің нəтижесі: Стандарттың 1- қосымшасына сəйкес

нысандағы аккредиттеу туралы куəлік, ғылыми жəне шарттары мен талаптарына сəйкес еместігіне байланысты дəлелді бас тарту жауабы, сонымен қатар мемлекеттік қызметті көрсету нысаны - қағаз түрінде.

4. Көрсетілген қызметті алушының арызы түскен мезеттен мемлекеттік қызмет көрсету мерзімі:

1) заңды тұлғаларға – күнтізбелік 30 (отыз) күннің ішінде; 2) жеке тұлғаларға - күнтізбелік 10 (он) күннің ішінде; 3) жеке тұлғаның тегі, аты, əкесінің аты жəне (немесе) заңды тұлғаның атауы жəне

орналасқан жері өзгерген жағдайда аккредиттелген субъектілер көрсетілетін қызметті беруші мемлекеттік қызмет стандарттың 10 - тармағына сəйкес мəліметтерді растайтын құжаттармен бірге аккредиттеу туралы куəлікті қайта ресімдеу туралы өтініш береді - күнтізбелік 20 (жиырма) күн ішінде;

4) аккредиттеу туралы куəлік жоғалған жағдайда көрсетілетін қызметті беруші аккредиттелген субъектінің жазбаша өтініші бойынша аккредиттеу туралы куəліктің телнұсқасын береді - күнтізбелік 15 (он бес) күн ішінде.

Мемлекеттік корпорацияға жүгінген кезде қабылдау күні мемлекеттік қызмет көрсету мерзіміне кірмейді.

2-тарау. Мемлекеттік қызмет көрсету процесінде көрсетілетін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің) іс-қимыл тəртібінің

сипаттамасы5. Мемлекеттік қызмет көрсету бойынша рəсімді (іс-əрекетті) бастау үшін

көрсетілетін қызметті алушының Стандарттың 9-тармағына сəйкес қажетті құжаттар тізбесін (бұдан əрі – құжаттар тізбесі) ұсынуы негіз болып табылады.

6. Мемлекеттік қызмет көрсету процесінің құрамына кіретін əрбір рəсімнің (іс-қимылдың) мазмұны:

1) жеке тұлғалар үшін: 1-процесс - көрсетілетін қызметті берушінің күнтізбелік 1 (бір) күн ішінде көрсетілетін

қызметті алушының құжаттарын қабылдауы жəне кеңседе тіркеуі; 2-процесс - көрсетілетін қызметті берушінің мемлекеттік қызметті алуға келіп

түскен өтінішті қарауы жəне ұсынылған құжаттардың толықтығын анықтауы, күнтізбелік 3 (үш) күн ішінде сараптау актісін жасай отырып, көрсетілетін қызметті алушының құжаттарының;

3-процесс - көрсетілетін қызметті берушінің күнтізбелік 1 (бір) күн ішінде көрсетілетін қызметті алушыны ғылыми жəне (немесе) ғылыми-техникалық қызмет субъектісі ретінде аккредиттеу туралы шешім қабылдауы.

2) заңды тұлғалар үшін: 1-процесс - көрсетілетін қызметті берушінің күнтізбелік 1 (бір) күн ішінде көрсетілетін

қызметті алушының құжаттарын қабылдауы жəне кеңседе тіркеуі; 2-процесс - көрсетілетін қызметті берушінің күнтізбелік 28 (жиырма сегіз) күн ішінде

мемлекеттік қызметті алуға келіп түскен өтінішті қарауы жəне ұсынылған құжаттардың толықтығын анықтауы, сараптау актісін жасай отырып, көрсетілетін қызметті алушының құжаттарының Қағидалардың шарттары мен талаптарына сəйкестігін сараптауы;

3-процесс - көрсетілетін қызметті берушінің күнтізбелік 1 (бір) күн ішінде көрсетілетін қызметті алушыны ғылыми жəне (немесе) ғылыми-техникалық қызмет субъектісі ретінде аккредиттеу туралы шешім қабылдауы.

3) заңды жəне жеке тұлғалар үшін, жеке тұлғаның тегі, аты, əкесінің аты жəне (не-месе) заңды тұлғаның атауы жəне орналасқан жері өзгерген жағдайда:

1-процесс - көрсетілетін қызметті берушінің күнтізбелік 1 (бір) күн ішінде көрсетілетін қызметті алушының құжаттарын қабылдауы жəне кеңседе тіркеуі;

2-процесс - көрсетілетін қызметті берушінің күнтізбелік 18 (он сегіз) күн ішінде мемлекеттік қызметті алуға келіп түскен өтінішті қарауы жəне ұсынылған құжаттардың толықтығын анықтауы, сараптау актісін жасай отырып, көрсетілетін қызметті алушының құжаттарының Қағидалардың шарттары мен талаптарына сəйкестігін сараптауы;

3-процесс - көрсетілетін қызметті берушінің күнтізбелік 1 (бір) күн ішінде көрсетілетін қызметті алушыны ғылыми жəне (немесе) ғылыми-техникалық қызмет субъектісі ретінде аккредиттеу туралы шешім қабылдауы.

4) заңды жəне жеке тұлғалар үшін, аккредиттеу туралы куəлік жоғалған жағдайда: 1-процесс - көрсетілетін қызметті берушінің күнтізбелік 1 (бір) күн ішінде көрсетілетін

қызметті алушының құжаттарын қабылдауы жəне кеңседе тіркеуі; 2-процесс - көрсетілетін қызметті берушінің күнтізбелік 13 (он үш) күн ішінде

мемлекеттік қызметті алуға келіп түскен өтінішті қарауы жəне ұсынылған құжаттардың толықтығын анықтауы, сараптау актісін жасай отырып, көрсетілетін қызметті алушының құжаттарының Қағидалардың шарттары мен талаптарына сəйкестігін сараптауы;

3-процесс - көрсетілетін қызметті берушінің күнтізбелік 1 (бір) күн ішінде көрсетілетін қызметті алушыны ғылыми жəне (немесе) ғылыми-техникалық қызмет субъектісі ретінде аккредиттеу туралы шешім қабылдауы.

7. Келесі рəсімдерді бастау үшін негіз болатын мемлекеттік қызмет көрсету рəсімдерінің нəтижелері:

1) көрсетілген қызмет берушінің кеңсесінде өтініш тіркеу; 2) өтінішті қарау жəне көрсетілетін қызмет алушыны аккредиттеу туралы шешім

қабылдау; 3) аккредиттеу туралы куəлік ресімдеу немесе мемлекеттік қызмет көрсету туралы

дəлелді жауап бас тарту жауабы ресімдеу.3-тарау. Мемлекеттік қызмет көрсету процесінде көрсетілетін қызметті

берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің) өзара іс-қимылы тəртібінің сипаттамасы

8. Мемлекеттік қызмет көрсету процесіне мынадай бөлімшелер қатысады: 1) көрсетілген қызмет берушінің кеңсе қызметкері; 2) көрсетілген қызмет берушінің басшысы; 3) көрсетілген қызмет беруші басшысының орынбасары; 4) көрсетілген қызмет берушінің жауапты құрылымдық бөлімшесінің басшысы; 5) көрсетілген қызмет берушінің жауапты орындаушысы.9. Мемлекеттік қызмет көрсету процесінде рəсімдер (іс-қимылдар) ретінің,

көрсетілетін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің) өзара іс-қимылдарының жəне мемлекеттік қызмет көрсету процесінде ақпараттық жүйелерді қолдану тəртібінің толық сипаттамасы осы Регламентке 1, 2, 3 жəне 4-қосымшаларға сəйкес мемлекеттік қызмет көрсетудің бизнес-процестерінің анықтамалығында көрсетілген.

(Соңы 17-бетте)

26 ҚАҢТАР 2018 ЖЫЛ 17РЕСМИ

4-тарау. Мемлекеттік қызмет көрсету процесінде халыққа қызмет көрсету орталығымен өзара іс-қимыл жүргізу тəртібінің сипаттамасы

10. Мемлекеттік корпорацияға жүгіну тəртібінің сипаттамасы: 1) қызметті алу үшін көрсетілетін қызметті алушы Мемлекеттік корпорацияға

тұрғылықты жері/ тіркелген мекен-жай бойынша жүгінеді; 2) көрсетілетін қызметті алушы құжаттардың толық пакетін Мемлекеттік корпорация

қызметкеріне 15 минут ішінде ұсынады; 3) Мемлекеттік корпорацияның қызметкері 15 минут ішінде ұсынылған құжаттарды

қабылдайды жəне мемлекеттік қызмет түрін анықтайды, мемлекеттік қызметті алушыға қолхат береді;

4) Астана қаласының Мемлекеттік корпорациясына жүгінген кезде Мемлекеттік корпорацияның қызметкері 1 (бір) жұмыс күні ішінде құжаттар топтамасын қабылдайды жəне курьер арқылы қызметті берушіге жібереді;

басқа аймақтардың Мемлекеттік корпарациясына жүгінген кезде Мемлекеттік корпорацияның қызметкері 1 (бір) жұмыс күні ішінде құжаттар топтамасын қабылдайды жəне жинақтаушы секторға жібереді;

5) жинақтаушы сектордың қызметкері 5 (бес) жұмыс күні ішінде құжаттар топтама-сын пошта байланысы арқылы қызмет берушіге жібереді;

6) көрсетілетін қызметті беруші мемлекеттік қызметті көрсетуден бас тартқан жағдайда Мемлекеттік корпорация қызметкері 1 (бір) жұмыс күні ішінде көрсетілетін қызметті алушыны қызмет көрсетуден бас тартылғаны туралы ескертеді;

7) аккредиттеу туралы куəлікті беру көрсетілетін қызметті алушының тұрғылықты ме-кен-жайы немесе тіркелген мекен-жайы бойынша орналасқан халыққа қызмет көрсету орталықтарында 1 (бір) жұмыс күні ішінде жүзеге асырылады.

«Ғылыми жəне (немесе) ғылыми-техникалық қызмет субъектілерін аккредит-теу» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне 1-қосымша

«Ғылыми жəне (немесе) ғылыми-техникалық қызмет субъектілерін аккредиттеу» мемлекеттік көрсетілетін қызметтің бизнес-процесінің

анықтамасы (жеке тұлғалар үшін)

«Ғылыми жəне (немесе) ғылыми-техникалық қызмет субъектілерін аккредит-теу» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне 2-қосымша

«Ғылыми жəне (немесе) ғылыми-техникалық қызмет субъектілерін аккредит-

теу» мемлекеттік көрсетілетін қызметтің бизнес-процесінің анықтамасы(заңды тұлғалар үшін)

«Ғылыми жəне (немесе) ғылыми-техникалық қызмет субъектілерін аккредиттеу» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне 3-қосымша

«Ғылыми жəне (немесе) ғылыми-техникалық қызмет субъектілерін аккредит-теу» мемлекеттік көрсетілетін қызметтің бизнес-процесінің анықтамасы

(заңды жəне жеке тұлғалар үшін)

«Ғылыми жəне (немесе) ғылыми-техникалық қызмет субъектілерін аккредиттеу» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне 4-қосымша

«Ғылыми жəне (немесе) ғылыми-техникалық қызмет субъектілерін аккредит-теу» мемлекеттік көрсетілетін қызметтің бизнес-процесінің анықтамасы

(заңды жəне жеке тұлғалар үшін)

Бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде 2017 жылғы 6 желтоқсанда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №16059 болып енгізілді.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІНІҢ БҰЙРЫҒЫ

2017 жылғы 23 қараша №590 Астана қаласы

«Патронаттық тәрбие туралы ережені бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің

2015 жылғы 16 қаңтардағы № 14 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

бұйырамын:1. «Патронаттық тəрбие туралы ережені бекіту туралы» Қазақстан Республикасы

Білім жəне ғылым министрінің 2015 жылғы 16 қаңтардағы № 14 бұйрығына (Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде 2015 жылы 18 ақпанда № 10285 болып тіркелген, «Əділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2015 жылғы 3 наурызда ресми жарияланған) мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Патронаттық тəрбие туралы ережеде:9, 10, 11-тармақтар мынадай редакцияда жазылсын: «9. Мына тұлғаларды:1) сот əрекетке қабiлетсiз немесе əрекетке қабiлеті шектеулi деп таныған адам-

дарды;2) сот ата-ана құқықтарынан айырған немесе ата-ана құқықтарын шектеген адам-

дарды;3) өзіне Қазақстан Республикасының заңында жүктелген мiндеттердi тиісінше

орындамағаны үшiн қорғаншы (қамқоршы) мiндеттерін орындаудан шеттетiлгендердi;4) егер бала асырап алуды сот олардың кiнəсi бойынша жойса, бұрынғы асырап

алушыларды; 5) денсаулық жағдайы бойынша баланы қорғаншы немесе қамқоршы мiндеттерін

орындай алмайтын адамдарды; 6) тұрақты тұрғылықты жері жоқ адамдарды;7) қорғаншылықты (қамқоршылықты) белгілеу кезінде қасақана қылмыс жасағаны

үшін жойылмаған немесе алынбаған соттылығы бар адамдарды, сондай-ақ осы тармақтың 12) тармақшасында көрсетілген адамдарды;

8) азаматтығы жоқ адамдарды; 9) анасының қайтыс болуына немесе оның ата-ана құқықтарынан айырылуына

байланысты баланың кемінде үш жыл іс жүзінде тəрбиелену жағдайларын қоспағанда, тіркелген некеде тұрмаған (ерлі-зайыпты болмаған) еркек жынысты адамдарды;

10) қорғаншылықты немесе қамқоршылықты белгілеу кезінде қамқорлыққа алынған баланы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төмен күнкөріс деңгейімен қамтамасыз ететін табысы жоқ адамдарды;

11) наркологиялық немесе психоневрологиялық диспансерлерде есепте тұратын адамдарды;

12) адам өлтіру, денсаулыққа қасақана зиян келтіру, халық денсаулығына жəне адамгершілікке, жыныстық тиіспеушілікке қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтары, экстремистік немесе террористік қылмыстары, адам саудасы қылмыстық құқық бұзушылығы үшін соттылығы бар немесе болған, қылмыстық қудалауға ұшырап отырған немесе ұшыраған адамдарды (Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің 35-бабы бірінші бөлігінің 1) жəне 2) тармақшалары негізінде өздеріне қатысты қылмыстық қудалау тоқтатылған адамдарды қоспағанда) қоспағанда, Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрінің 2009 жылғы 13 шілдедегі № 338 бұйрығымен бекітілген (Қазақстан Республикасының Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 5750 болып тіркелген) педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген тұлғалардың лауазымдарының үлгілік біліктілік сипаттамаларын-да көзделген біліктілікке қойылатын талаптарға сəйкес келетін тек кəмелетке толған тұлғалар патронат тəрбиешілер болып табылады.

10. Баланы (балаларды) патронаттық тəрбиеге алуға тілек білдірген адам органға мынадай құжаттарды:

1) осы Ережеге 1-қосымшаға сəйкес нысан бойынша баланы патронаттық тəрбиелеуге беру туралы шартты жасасу мүмкіндігі (мүмкін еместігі) туралы қорытынды беру туралы өтінішті (бұдан əрі – өтініш);

2) тұлғаны куəландыру құжатын (тұлғаны сəйкестендіру үшін);3) егер патронат тəрбиешi болуға тiлек бiлдiрген адам некеде тұратын болса,

зайыбының (жұбайының) нотариалды куəландырылған келiсiмiн;4) Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау жəне əлеуметтік даму министрінің

2015 жылғы 28 тамыздағы № 692 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 12127 болып тіркелген) бекітілген Адамның бала асырап алуы, оны қорғаншылыққа немесе қамқоршылыққа, патронатқа қабылдап алуына мүмкін болмайтын аурулардың тізбесіне сəйкес ауруының жоқ екендігін рас-тайтын патронат тəрбиешi болуға тілек білдірген адамның денсаулық жағдайы туралы анықтаманы, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін атқарушының 2010 жылғы 23 қарашадағы № 907 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 6697 болып тіркелген) бекітілген бастапқы медициналық құжаттама нысандарына сəйкес наркологиялық жəне психиатриялық диспансерлерде тіркеуде тұрғандығы туралы мəліметтің жоқтығы туралы анықтаманы;

5) білімі туралы дипломның көшірмесін;6) «Мемлекеттік көрсетілетін қызметтерінің стандарттарын бекіту туралы»

Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының 2015 жылғы 27 шілдедегі № 95 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 12055 болып тіркелген) сəйкес баланы (балаларды) патронаттық тəрбиеге алуға тілек білдірген адамның, сондай-ақ егер ол некеде тұрса, оның жұбайының соттылығының болуы не болмауы туралы мəліметтерді;

7) егер некеде тұрса, некеге тұру туралы куəліктің көшірмесі;8) тұрғын үйге меншік құқығын немесе тұрғын үйді пайдалану құқығын растайтын

құжаттардың көшірмесін ұсынады. 11. Құжаттарды тексеру қорытындылары бойынша орган өтініш берілген күннен

бастап күнтізбелік он күн ішінде баланы (балаларды) патронаттық тəрбиелеуге қабылдауға тілек білдерген тұлғалардың тұрғын үйін тексереді, нəтижелері бойынша осы Ережеге 2-қосымшаға сəйкес нысан бойынша тұрғын үй-тұрмыстық жағдайын тексеріп-қарау актісін жасайды жəне осы Ережеге 3-қосымшаға сəйкес нысан бойын-ша баланы патронаттық тəрбиелеуге беру туралы шартты жасау мүмкіндігі (мүмкін еместігі) туралы қорытынды (бұдан əрі – Қорытынды) шығарады.

(Соңы 15-бетте) Қорытындыға қол қойылған күннен бастап күнтізбелік бес күн ішінде орган оның түпнұсқасын баланы (балаларды) патронаттық тəрбиелеуге алуға тілек білдірген тұлғаларға береді жəне оң қорытынды алған тұлғалар туралы мəліметтерді Кодекстің 118-3-бабына сəйкес Жетім балалардың, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың, сондай-ақ балаларды өз отбасына тəрбиелеуге қабылдауға тілек білдірген адамдардың республикалық деректер банкіне (бұдан əрі – Республикалық деректер банкі) енгізеді.

Баланы патронаттық тəрбиелеуге қабылдауға тілек білдірген, оң қорытынды алған тұлғалар Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрінің 2016 жылғы 16 қарашадағы № 661 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 14666 болып тіркелген) бекітілген Республикалық деректер банкін қалыптастыру жəне пайдалану қағидаларына сəйкес балаларды Республикалық де-ректер банкінде іріктеуді жүзеге асырады.»;

16-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:«16. Баланы (балаларды) патронаттық тəрбиеге алуға тiлек бiлдiрген адам (патро-

нат тəрбиешi) мен орган арасында баланы (балаларды) патронаттық тəрбиеге алуға тiлек бiлдiрген адамдардың тұрғылықты жері бойынша жасалатын шарт:

1) баланы (балаларды) күтіп-бағу, тəрбиелеу жəне оқыту жағдайларын;2) патронат тəрбиешiлердiң құқықтары мен мiндеттерiн;3) органның патронат тəрбиешiлерге қатысты мiндеттерiн;4) шартты тоқтатудың негiздерiн көздейді.Патронаттық тəрбиеге берілген əрбір балаға (балаларға) жеке (дербес) шарт

жасалады.Шарттың қолданылу мерзімі аяқталған жағдайда оны ұзартуға болады.»;26-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:«26. Патронат тəрбиешілердің еңбегіне ақы төлеу шарттары «Азаматтық

қызмет шілерге, мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен ұсталатын ұйымдардың қызметкерлеріне, қазыналық кəсіпорындардың қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2015 жылғы 31 желтоқсандағы № 1193 қаулысына сəйкес мемлекеттiк білім беру мекемелерi тəрбиешілерінің еңбегіне ақы төлеу шарттарына ұқсас анықталады.»;

38-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:«38. Патронат тəрбиеші қамқорлыққа алынушының денсаулық жағдайы жəне оны

тəрбиелеу, сондай-ақ оның мүлкін басқару бойынша жұмыс туралы есептерді органға алты айда кемінде бір рет ұсынады.».

осы бұйрыққа 1, 2 жəне 3-қосымшаларға сəйкес 1, 2 жəне 3-қосымшалармен толықтырылсын.

2. Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі Балалардың құқықтарын қорғау комитеті (Н.Ə. Оршубеков) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тəртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркеуден өткен күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмелерін қағаз жəне электронды түрде қазақ жəне орыс тілдерінде ресми жариялау жəне Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін «Республикалық құқықтық ақпарат орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кəсіпорнына жіберуді;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмелерін мерзімді баспа басылымдарына ресми жариялауға жіберуді;

4) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін оны Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

5) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің Заң қызметі жəне халықаралық ынтымақтастық департаментіне осы тармақтың 1), 2), 3) жəне 4) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мəліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Білім жəне ғылым вице-министрі Б.А. Асыловаға жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Білім жəне ғылым министрі Е.САҒАДИЕВ

Патронаттық тəрбие туралы ережеге 1-қосымша Нысан

Астана жəне Алматы қалаларының, аудандардың жəне облыстық маңызы

бар қалалардың жергілікті атқарушы органы

_____________________________________ мекенжайы бойынша тұратын, телефоны

_____________________________________ азамат (ша) _____________________________________

_____________________________________(өтініш берушінің Т.А.Ə. (бар болғанда)

жəне жеке сəйкестендіру нөмірі)____________________________________________________________________

Баланы патронаттық тəрбиелеуге беру туралы шартты жасасу мүмкіндігі(мүмкін еместігі) туралы қорытынды беру туралы өтініш

Мен, ____________________________________________________________________________________________________________________________________(Т.А.Ə. (бар болғанда), маған баланы (балаларды) патронаттық тəрбиелеуге беру ту-

ралы шартты жасау мүмкіндігі (мүмкін еместігі) туралы қорытынды шығаруды сұраймын. Тұрғын үй-тұрмыстық жағдайымды тексеріп-қарауға қарсы емеспін. Ақпараттық жүйелердегі заңмен қорғалатын құпияларды қамтитын мəліметтерді

пайдалануға келісімімді беремін.

20__жылғы «___» ____________ тұлғалардың қолы.

Патронаттық тəрбие туралы ережеге 2-қосымша Нысан

«Бекітемін»

Астана жəне Алматы қалаларының, аудандардың жəне облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органының

басшысы _____________________________________

(Т.А.Ə. (бар болғанда) ________________________________

20___ жылғы «__» ______________ күні, қолы, мөрдің орны

Баланы (балаларды) патронаттық тəрбиелеуге қабылдауға ниет білдірген тұлғалардың тұрғын үй-тұрмыстық жағдайын тексеріп-қарау

актісі

Тексеріп-қарау жүргізілген күн ______________________________________Тексеріп-қарауды жүргізген __________________________________________ (тексеріп-қарауды жүргізген адамдардың тегі, аты, əкесінің аты (бар болған жағдайда), лауазымы, жұмыс орны) ______________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________________________________________________

Қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратынорганның мекенжайы жəне телефоны:___________________________________________________________________1. ____________________________________________________________________ (Т.А.Ə. (бар болған жағдайда), туған жылы) тұрғын үй-тұрмыстық жағдайлары тексерілді.Жеке басын куəландыратын құжат ______________________________________Тұрғылықты жері (тіркеу орны бойынша) _______________________________Нақты тұрғылықты жері _______________________________________________Білімі ______________________________________________________________Жұмыс орны ________________________________________________________(Т.А.Ə. (бар болған жағдайда), туған жылы) ______________________________________________________________________________________________Жеке басын куəландыратын құжат ______________________________________Тұрғылықты жері (тіркеу орны бойынша) _______________________________Нақты тұрғылықты жері _______________________________________________Білімі ______________________________________________________________Жұмыс орны ________________________________________________________2. Тұрғын үй-тұрмыстық жағдайларының жалпы сипаттамасыТұрғын үйді пайдалану құқығын растайтын құжат____________________________________________________________________________________________Тұрғын үйдің меншік иесінің Т.А.Ə. (бар болған жағдайда), ____________________

____________________________________________________________________________________________________________________

Жалпы көлемі __________ (ш.м.) тұрғын көлемі ___________ (ш.м.) Тұрғын бөлмелердің саны _________, тіркеуде тұрғандар________________ (тұрақты, уақытша)Тұрғын үйдің жайлылығы____________________________________________________________________ (абаттандырылған, абаттандырылмаған, ішінара жайлы) Санитариялық-гигиеналық жай-күйі ____________________________________________________________________ (жақсы, қанағаттанарлық, қанағаттанарлықсыз)Тұрғын үй туралы қосымша мəліметтер (балаға арналған жеке жатын орны, сабақ

дайындауға, демалуға арналған орынның, жиһаздардың жəне т.б. бар болуы) ______________________________________________________________________________________________________________________________3. Отбасының бірге тұратын басқа мүшелері:

Тегі, аты, əкесінің аты (бар болған жағдайда)

Туған күні

Жұмыс орны, қызметі немесе оқу орны

Туыстық қатынастары

Ескерту

4. Отбасының табысы туралы мəлімет: жалпы сома __________, оның ішінде жалақы, басқа да табыстар ____________________________________________ (жазу).

5. Отбасының сипаттамасы (отбасындағы адамдар арасындағы өзара қарым-қатынас, олардың жеке қасиеттері, қызығушылығы, балалармен қарым-қатынас тəжірибесі, барлық отбасы мүшелерінің балаларды қабылдауға дайындығы)

_______________________________________________________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________6. Баланы отбасына тəрбиелеуге қабылдау себептері:______________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________________________________________________

7. Қорытынды (балаларды отбасына патронатқа беру үшін жағдайдың бар болуы)__________________________________________________________________________________________________________________________________ (қолы) (тегі,аты-жөні) (күні)Таныстық: ________________________________________________________ (баланы (балаларды) отбасына патронатқа қабылдауға тілек білдірген тұлғалардың Т.А.Ə. (бар болған жағдайда), күні, қолы)

Патронаттық тəрбие туралы ережеге 3-қосымша Нысан

Астана жəне Алматы қалаларының, аудандардың жəне облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органының

басшысы _____________________________________

(Т.А.Ə. (бар болғанда) ________________________________

20___ жылғы «__» ______________ күні, қолы, мөрдің орны

Баланы патронаттық тəрбиелеуге беру туралы шартты жасау мүмкіндігі (мүмкін еместігі) туралы

« » _______ №___ қорытынды

Т.А.Ə. (бар болғанда), туған жылы, ___________________________________________________________________Тұрғылықты жері: ___________________________________________________________________Отбасының сипаттамасы: _______________________________________________________________________________________________________________________________________Білімі жəне кəсіби қызметі:____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________Денсаулық жағдайының сипаттамасы:___________________________________________________________________Баланы отбасына тəрбиелеуге қабылдау себептері:________________________________________________________________________________________________________________________________________Баланың кандидатурасы бойынша тілектері______________________________________________________________________________________________________________Қорытынды:____________________________________________________________________

Бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде 2017 жылғы 13 желтоқсанда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №16086 болып енгізілді.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІНІҢ БҰЙРЫҒЫ

2017 жылғы 24 қараша №593 Астана қаласы

«Техникалық, кәсіптік және орта білімнен кейінгі білімі бар кадрларды даярлауға арналған мемлекеттік білім беру

тапсырысын орналастыру бойынша конкурсқа құжаттарды қабылдау» мемлекеттік көрсетілетін қызмет

регламентін бекіту туралы

«Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» 2013 жылғы 15 сəуірдегі Қазақстан Республикасы Заңының 10-бабының 2) тармақшасына сəйкес бұйырамын:

1. Қоса беріліп отырған «Техникалық, кəсіптік жəне орта білімнен кейінгі білімі бар кадрларды даярлауға арналған мемлекеттік білім беру тапсырысын орнала-стыру бойынша конкурсқа құжаттарды қабылдау» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің Техникалық жəне кəсіптік білім департаменті (Н.Ж. Оспанова) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тəртіппен:

1) осы бұйрықты ң Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркеуден өткен күнінен бастап күнтізбелік он күн ішінде осы бұйрықтың көшірмесін қағаз жəне электронды түрде қазақ жəне орыс тілдерінде ресми жариялау жəне Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкінде орналастыру үшін «Республикалық құқықтық ақпарат орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кəсіпорнына жолдауды;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін он жұмыс күні ішінде осы бұйрықтың көшірмесін ресми жариялау үшін мерзімді баспа басылымдарына жолдауды;

4) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

5) осы бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің Заң қызметі жəне халықаралық ынтымақтастық департаментіне осы тармақтың 1), 2), 3) жəне 4) тармақшаларында қарастырылған іс-шаралардың орындалуы туралы мəліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Білім жəне ғылым вице-министрі А.К. Аймағамбетовке жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрінің

міндетін атқарушы А.АЙМАҒАМБЕТОВ

Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрінің міндетін атқарушының 2017 жылғы 24 қарашадағы №593 бұйрығына қосымша

«Техникалық, кəсіптік жəне орта білімнен кейінгі білімі бар кадрларды даярлауға арналған мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыру

бойынша конкурсқа құжаттарды қабылдау» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті

1-тарау. Жалпы ережелер1. «Техникалық, кəсіптік жəне орта білімнен кейінгі білімі бар кадрларды даярлауға

арналған мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыру бойынша конкурсқа құжаттарды қабылдау» мемлекеттік қызметі (бұдан əрі – мемлекеттік көрсетілетін қызмет) Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрінің 2017 жылғы 7 тамыздағы № 397 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 15740 болып тіркелген) бекітілген «Техникалық, кəсіптік жəне орта білімнен кейінгі білімі бар кадрларды даярлауға арналған мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыру бойынша конкурсқа құжаттарды қабылдау» мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына (бұдан əрі – Стандарт) сəйкес техникалық жəне кəсіптік білім беру ұйымдарына көрсетіледі.

2. Мемлекеттік қызметті Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі (бұдан əрі – көрсетілетін қызметті беруші) көрсетеді.

3. Мемлекеттік қызметті көрсету нысаны: қағаз жүзінде.4. Мемлекеттік қызмет көрсету нəтижесін беру нысаны: техникалық, кəсіптік жəне

орта білімнен кейінгі білімі бар кадрларды даярлауға арналған мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыру бойынша конкурсқа құжаттардың қабылданғаны туралы хабарлама не Стандарттың 10-тармағында қарастырылған жағдайлар мен негіздер бойынша мемлекеттік қызметті көрсетуден бас тарту туралы дəлелді жауап.

2-тарау. Көрсетілетін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің) мемлекеттік қызмет көрсету процесіндегі іс-қимыл

тəртібінің сипаттамасы5. Көрсетілетін қызметті алушының Стандарттың 9-тармағында көрсетілген тізбеге

сəйкес толық құжаттар топтамасын ұсынуы мемлекеттік қызмет көрсету бойынша рəсімнің (іс-қимылдың) басталуына негіз болып табылады.

6. Мемлекеттік қызмет көрсету процесінің құрамына кіретін рəсімдер (іс-қимылдар), оларды орындау ұзақтығы:

1) көрсетілетін қызметті берушінің кеңсесі құжаттар қабылдауды жəне өтінішті тіркеуді жүзеге асырады – 1 (бір) жұмыс күні;

2) көрсетілетін қызметті берушінің жауапты құрылымдық бөлімшесі құжаттарды қарастырады, жауапты орындаушыны белгілейді – 1 (бір) жұмыс күні;

3) көрсетілетін қызметті берушінің жауапты орындаушысы құжаттарды қарастырады жəне мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыру бойынша конкурсқа құжаттардың қабылданғаны туралы хабарламаны не мемлекеттік қызметті көрсетуден бас тарту туралы дəлелді жауапты дайындайды – 6 (алты) жұмыс күні;

4) көрсетілетін қызметті берушінің басшысы хабарламаға не мемлекеттік қызметті көрсетуден бас тарту туралы дəлелді жауапқа қол қояды – 1 (бір) жұмыс күні;

5) көрсетілетін қызметті берушінің кеңсесі көрсетілетін қызметті алушыға конкурсқа құжаттардың қабылданғаны туралы хабарламаны не мемлекеттік қызметті көрсетуден бас тарту туралы дəлелді жауапты береді – 1 (бір) жұмыс күні.

7. Мемлекеттік қызметті көрсету бойынша рəсімдердің (іс-қимылдардың) нəтижелері келесі рəсімдерді (іс-қимылдар) орындауды бастау үшін негіздеме болып табылады:

1) құжаттарды қабылдау жəне тіркеу;2) жауапты орындаушыны белгілеу;3) хабарламаны немесе мемлекеттік қызметті көрсетуден бас тарту туралы дəлелді

жауапты дайындау;4) хабарламаға немесе мемлекеттік қызметті көрсетуден бас тарту туралы дəлелді

жауапқа қол қою;5) хабарламаны немесе мемлекеттік қызметті көрсетуден бас тарту туралы дəлелді

жауапты беру. 3-тарау. Мемлекеттік қызметті беруші құрылымдық бөлімшелерінің

(қызметкерлерінің) мемлекеттік қызмет көрсету процесіндегі іс-қимыл жүргізу тəртібінің сипаттамасы

8. Мемлекеттік қызмет көрсету процесіне қатысатын көрсетілетін қызметті берушінің құрылымдық бөлімшелерінің (қызметкерлерінің) тізбесі:

1) көрсетілетін қызметті берушінің кеңсесі;2) көрсетілетін қызметті берушінің басшысы;3) көрсетілетін қызметті берушінің жауапты орындаушысы.9. Əрбір рəсімнің (іс-қимылдың) ұзақтығын көрсете отырып, құрылымдық

бөлімшелер (қызметкерлер) арасындағы рəсімдердің (іс-қимылдардың) реттілік си-паттамасы:

1) көрсетілетін қызметті берушінің қызметкері 1 (бір) жұмыс күні ішінде Стандарттың 9-тармағында қарастырылған тізбеге сəйкестігіне құжаттарға талдау жасайды, тізбеге сəйкес болған жағдайда құжаттарды қабылдайды, тіркейді жəне оны көрсетілетін қызметті берушінің басшысына қарастыруға жолдайды;

2) көрсетілетін қызметті берушінің басшысы 1 (бір) жұмыс күні ішінде құжаттарды қарастырады жəне көрсетілетін қызметті берушінің орындаушысына мемлекеттік көрсетілетін қызметтің нəтижесін дайындау үшін деген қарарымен жолдайды;

3) көрсетілетін қызметті берушінің орындаушысы 6 (алты) жұмыс күні ішінде техникалық, кəсіптік жəне орта білімнен кейінгі білімі бар кадрларды даярлауға арналған мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыру бойынша конкурсқа құжаттардың қабылданғаны туралы хабарламаны не Стандарттың 10-тармағында қарастырылған негіздер бойынша мемлекеттік қызметті көрсетуден бас тарту туралы дəлелді жауапты дайындайды жəне көрсетілетін қызметті берушінің басшысына ұсынады;

4) көрсетілетін қызметті берушінің басшысы 1 (бір) жұмыс күні ішінде мемлекеттік көрсетілетін қызметтің нəтижесіне қол қояды жəне көрсетілетін қызметті берушінің кеңсесіне жолдайды;

5) кеңсе қызметкері 1 (бір) жұмыс күні ішінде тіркейді жəне көрсетілетін қызметті алушыға мемлекеттік көрсетілетін қызметтің нəтижесін береді.

Көрсетілетін қызметті алушы Стандарттың 9-тармағына сəйкес толық емес құжаттар пакетін жəне (немесе) қолдану мерзімі өткен құжаттар ұсынған жағдайда көрсетілетін қызметті беруші өтінішті қабылдаудан бас тартады.

Мемлекеттік қызмет көрсету процесіндегі рəсімдердің (іс-қимылдардың) реттілігінің жан-жақты сипаттамасы осы Мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентінің қосымшасына сəйкес мемлекеттік қызметті көрсету бизнес-процестерінің анықтама-лығында көрсетіледі.

Мемлекеттік қызметті көрсету бизнес-процестерінің анықтамалығы көрсетілетін қызметті берушінің www.edu.gov.kz интернет-ресурсында орналастырылады.

«Техникалық, кəсіптік жəне орта білімнен кейінгі білімі бар кадрларды даярлауға арналған мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыру

бойынша конкурсқа құжаттарды қабылдау» мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламентіне қосымша

«Техникалық, кəсіптік жəне орта білімнен кейінгі білімі бар кадрларды даярлауға арналған мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыру бойынша конкурсқа

құжаттарды қабылдау» мемлекеттік көрсетілетін қызметін көрсету бизнес-процестерінің анықтамалығы

Бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде 2017 жылғы 12 желтоқсанда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №16077 болып енгізілді.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫБІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІНІҢ БҰЙРЫҒЫ

2017 жылғы 8 желтоқсан №609 Астана қаласы

«Болашақ» халықаралық стипендиясы бойынша шығыс нормаларын, оқуға және тағылымдамадан өтуге арналған

үлгілік шарттарды бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 13 сәуірдегі

№163 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

бұйырамын:1. «Болашақ» халықаралық стипендиясы бойынша шығыс нормаларын, оқуға

жəне тағылымдамадан өтуге арналған үлгілік шарттарды бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрінің 2012 жылғы 13 сəуірдегі № 163 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 7613 болып тіркелген, «Егемен Қазақстан» газетінің 2012 жылғы 29 мамырдағы № 274-278 (27352) санында жарияланған) мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Елдер бөлінісінде «Болашақ» халықаралық стипендиясының көлемін анықтау үшін шығыс нормаларында:

2 жəне 3 тармақтар мынадай редакцияда жазылсын:«2. Өзге де шығыс нормалары:визаны рəсімдеу, ұзарту (консулдық жинақ), виза (консулдық жинақты) рəсімдеу

үшін Елшіліктің талабы бойынша міндетті көрсетілетін қызметтерді;шетелдік жоғары оқу орындарына 5-тен (бестен) аспайтын сауалнама нысанын

ресімдеу жəне беруді;қабылдаушы елдің уəкілетті органдарында жəне шетелдік жоғары оқу орындарында

стипендиаттардың тіркелуін;шет тілін білу деңгейін анықтауға бір тестілеуді қоса алғанда, Шетелде кадрлар

даярлау жөніндегі республикалық комиссияның шешімі бойынша өтуі қажет болған жағдайда тілдік курстарды;

академиялық оқуға түсу үшін шетелдік жоғары оқу орындарының талаптары

бойынша дайындықтың академиялық жəне техникалық деңгейін анықтау бойынша пəндік емтихандарды бір реттен көп емес тапсыруды;

стипендиаттың академиялық оқуға, тілдік курстарға, магистратура алдындағы дайындық курстарына түсу кезінде, сондай-ақ тілдік жəне магистратура алдындағы дайындық, академиялық оқу, тағылымдама процесінде қажетті шетелдік жоғары оқу орындарының, тағылымдамаларды, магистратура алдындағы дайындықты өткізуді жүзеге асыратын шетелдік ұйымның (бұдан əрі – шетелдік ұйым), тілдік курстардың (бұдан əрі – тілдік мектептер) талаптары бойынша міндетті қызметтерді;

тілдік курстардан, магистратура алдындағы дайындықтан өту, академиялық оқу, тағылымдамадан өту елдерінің жəне/немесе шетелдік жоғары оқу орнының, тілдік мектептің, шетелдік ұйымның талаптары бойынша міндетті медициналық тексерісті;

стипендиаттың банктік карточкасын шығару, əрекет ету мерзімінің аяқталуы бой-ынша оны қайта шығару жəне оған қызмет көрсетуді;

шетелдік жоғары оқу орындарының, тілдік мектептер немесе шет мемлекеттердің уəкілетті органдары айқындайтын шетелдік ұйымдардың (бұдан əрі – шетелдік əріптестер) стипендиаттың үлгерімі (транскрипт) туралы ресми құжаттарды ұсынуым, шетелдік студенттерге арналған жазатайым жағдайлардан, аурудың кенеттен туын-дауынан медициналық сақтандыруды, шетелдік əріптестердің академиялық оқуды, тілдік курстарды, магистратура алдындағы дайындықты, тағылымдаманы ұйымдастыру бойынша қызмет көрсету шарттары бойынша өз міндеттемелерін орындауына байла-нысты шығыстарды қамтиды.

Шығыстарды төлеу растаушы құжаттардың негізінде нақты шығыстар бойынша жүргізіледі.

3. Жол жүру бойынша шығыстар «Болашақ» халықаралық стипендиясы тағайындалғаннан кейін Қазақстан Республикасында тұратын жерінен академиялық оқу, тілдік курстардан, магистратура алдындағы дайындықтан, тағылымдамадан өту орнына академиялық оқу немесе тілдік курстардан, магистратура алдындағы дайындықтан, тағылымдамадан өту басталуына дейін күнтізбелік 30 (отыз) күннен ерте емес жəне кері бағытта тілдік курстар, магистратура алдындағы дайындық, академиялық оқу не-месе тағылымдамадан өту аяқталған соң күнтізбелік 15 (он бес) күннен кешіктірмей шыққан кезде жүргізімді. Академиялық оқу 1 (бір) оқу жылынан ұзақ болған жағдайда, жол жүру бойынша шығыстар Қазақстан Республикасында тұратын жерінен оқитын жеріне оқудың əрбір оқу жылы басталуына дейін күнтізбелік 30 (отыз) күннен ерте емес жəне кері бағытта оқудың əрбір оқу жылы аяқталған соң күнтізбелік 15 (он бес) күннен кешіктірілмей, сондай-ақ, Қазақстан Республикасында визаны ресімдеу не ұзарту қажет болған жағдайда, академиялық оқу, тағылымдамадан, тілдік курстардан, магистрату-ра алдындағы дайындықтан өту орнынан жəне кері бағытта шыққан кезде жүргізімді.

Шығыстарды төлеу растаушы құжаттардың негізінде нақты шығыстар бойынша жүк тасымалдау ақысын төлеусіз, жүргізіледі:

1) Қазақстан Республикасының ішінде жол жүру бойынша – тікелей қатынайтын əуе жəне (Қазақстан Республикасына келген сəттен тұру жеріне дейін/тұру жерінен Қазақстан Республикасынан шығу сəтіне дейін күнтізбелік 5 (бес) күннен аспауы қажет) купе вагоны (жүрдек поездардың жұмсақ дивандары төмен орналасқан, қалпын реттейтін құрылғысымен бірге жұмсақ креслолары бар (СВ), сондай-ақ «Турист» жəне «Бизнес» класындағы екіорындық купелі вагондарды қоспағанда) тарифінен жоғары емес теміржол көлігін пайдалану үшін сол аймақта қолданыстағы жол жүру құнымен тас жол жəне қара жол бойынша автокөлікті (таксиді қоспағанда) пайдалану үшін;

2) Қазақстан Республикасынан тыс жерге жол жүру бойынша – үнемділік класы бой-ынша тікелей қатынайтын əуе көлігін пайдалану үшін (жол жүру уақыты күнтізбелік 5 (бес) күннен аспауы қажет), теміржол көлігін пайдалану үшін, сол аймақта қолданыстағы жол жүру құны бойынша тас жол мен қара жол бойынша автокөлікті (таксиді қоспағанда) пайдалану үшін.

Бұл ретте Қазақстан Республикасы шегінен тыс жол жүру кезінде əуе көлігін пайдалану бойынша шығыстарды төлеу стипендиат өтініші бойынша «Болашақ» бағдарламасы əкімшісі билетті брондап қойған сəттегі жол ақысының ең аз құны шеңберінде жүргізімді.

Стипендияны есептеу стипендиаттың нақты тұрған жерінің шығыс нормалары бой-ынша жүргізіледі. Егер стипендиат тілдік курстар, магистратура алдындағы дайындық, академиялық оқу (практика, зерттеу немесе бекітілген оқу жоспарында/жеке оқу жо-спарында көзделген басқа жұмыс) уақытында «Болашақ» халықаралық стипендиясы тағайындалған елден ерекшеленетін елде, штатта немесе қалада болса, есептеу стипендиаттың нақты тұратын елінің бекітілген нормативі бойынша осындай норма-тив елдер бөлінісіндегі шығыс нормаларының бекітілген тізімінде болса, жүргізіледі. Норматив болмаған жағдайда, есептеу тағайындау елі бойынша жүргізіледі. Стипендиат академиялық оқу (практика, зерттеу немесе бекітілген оқу жоспарында/жеке оқу жоспа-рында қарастырылған басқа жұмыс) кезінде Қазақстан Республикасы аумағында болса, есептеу Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 7 ақпандағы № 116 қаулысымен бекітілген Білім беру ұйымдарында білім алушыларға мемлекеттік стипендияларды тағайындау, төлеу қағидалары жəне олардың мөлшерлеріне сəйкес жасалады.

«Болашақ» халықаралық стипендиясы иегерлеріне оқу елінде тұру жəне тамақтану шығыстарының ай сайынғы сомасын есептеу кезеңі шетелдік жоғары оқу орнының / білім беру ұйымының академиялық күнтізбесіне, шақыру хатына (алғаш рет шығатындар үшін), студенттік визаны рəсімдеу үшін иммиграциялық емес нысандарға (DS-2019, 1-20), тағылымдамадан өтудің бекітілген бағдарламасына, бекітілген оқу жоспарына / жеке оқу жоспарына (академиялық оқуын жалғастыруға шығатындар үшін) сəйкес оқу елінде нақты оқудың, тағылымдамадан, тілдік курстардан, магистратура алдындағы дайындықтан өтудің, бірақ оқуды / тағылымдамадан өтуді ұйымдастыру шартымен белгіленген мерзімнен аспайтын кезеңі болып табылады.

Оқу елінде тұру жəне тамақтану шығыстарының ай сайынғы сомаларын есептеу əрбір күнтізбелік айға толық көлемде жасалады.

Академиялық оқудың, тағылымдамадан, тілдік курстардан, магистратура алдындағы дайындықтан өтудің бірінші айы жəне академиялық оқудың, тағылымдамадан, тілдік курстардан, магистратура алдындағы дайындықтан өтудің соңғы айы күндерінің жал-пы саны күнтізбелік 30 (отыз) немесе одан кем күнді құраса, онда төлем академиялық оқудың, тағылымдамадан, тілдік курстардан, магистратура алдындағы дайындықтан өтудің бірінші немесе соңғы айында жүзеге асырылады.

Оқу кезеңінің бірінші немесе соңғы айының оқу күндерінің саны күнтізбелік 3 (үш) күннен аспаса, онда осы айлар үшін төлем жасалмайды.

Академиялық оқу кезеңінде оқу материалдарын сатып алу шығыстарының сома-ларын есептеу бекітілген оқу жоспарына сəйкес жылына екі рет жүргізіледі, тілдік кур-стардан, магистратура алдындағы дайындықтан жəне тағылымдамадан өту кезеңінде ай сайын жүргізіледі.

Тұру, тамақтану жəне оқу əдебиеттерін сатып алу үшін стипендияны есептеу жəне төлеу Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тəртіппен бекітілген нормаларға сəйкес ведомость құру күніндегі валюта айырбастаудың нарықтық курсы бойынша жүргізіледі. Тұру жəне тамақтану шығыстарының ай сайынғы сомаларын төлеу алдыңғы айдың 25-інен бастап ағымдағы айдың 5-іне дейін жүргізіледі.

«Болашақ» халықаралық стипендиясы иегерлерінің жоғары арнаулы білім алу, клиникалық ординатурада, аспирантурада оқу үшін «бакалавриат» бағдарламасы бойынша оқу процесінде оқу əдебиеттерін сатып алу бойынша шығыс нормалары 2012 жылға дейінгі «Болашақ» халықаралық стипендиясын тағайындау конкурсына қатысқан стипендия иегерлеріне қолданылады.»;

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Магистр дəрежесін алу үшін оқуды ұйымдастыруға (өз бетімен түскендер немесе жалпы конкурс санаттары бойынша конкурсқа қатысқан адамдар үшін) арналған үлгілік шарт:

мынадай мазмұндағы 2.3.1-1-тармақпен толықтырылсын:«2.3.1-1. Қазақстан Республикасында тұратын жерінен тілдік курстардан, маги-

стратура алдындағы дайындықтан өту, академиялық оқу орнына виза алғаннан кейін 2 (екі) жұмыс күні ішінде жəне кері бағытта тілдік курстардан, магистратура алдындағы дайындықтан өту, академиялық оқу аяқталуына дейін күнтізбелік 30 (отыз) күннен кешіктірмей жол жүру бойынша билетті сатып алу үшін Орталыққа өтініш беруге.»;

көрсетілген бұйрықпен бекітілген PhD докторы, бейіні бойынша (маман даярлауға жұмыс берушінің тапсырысын ұсынған мемлекеттік қызметшілер, ғылыми, педагог қызметкерлер арасынан) доктор дəрежесін алу үшін оқуды ұйымдастыруға арналған үлгілік шарт:

мынадай мазмұндағы 2.3.1-1-тармақпен толықтырылсын:«2.3.1-1. Қазақстан Республикасында тұратын жерінен тілдік курстардан өту,

академиялық оқу орнына виза алғаннан кейін 2 (екі) жұмыс күні ішінде жəне кері бағытта тілдік курстардан өту, академиялық оқу аяқталуына дейін күнтізбелік 30 (отыз) күннен кешіктірмей жол жүру бойынша билетті сатып алу үшін Орталыққа өтініш беруге.»;

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Магистр дəрежесін алу үшін оқуды ұйымдастыруға арналған (конкурсқа мемлекеттік қызметшілер, ғылыми-педагог қызметкерлер, инженерлік-техникалық қызметкерлер, мəдениет қызметкерлері, шығармашылық қызметкерлер, бұқаралық ақпарат құралдары редакциясының қызметкерлері санат-тары бойынша қатысқан тұлғалар үшін) үлгілік шарт:

мынадай мазмұндағы 2.3.1-1-тармақпен толықтырылсын:«2.3.1-1. Қазақстан Республикасында тұратын жерінен тілдік курстардан, маги-

стратура алдындағы дайындықтан өту, академиялық оқу орнына виза алғаннан кейін 2 (екі) жұмыс күні ішінде жəне кері бағытта тілдік курстардан, магистратура алдындағы дайындықтан өту, академиялық оқу аяқталуына дейін күнтізбелік 30 (отыз) күннен кешіктірмей жол жүру бойынша билетті сатып алу үшін Орталыққа өтініш беруге.»;

көрсетілген бұйрықпен бекітілген тағылымдамадан өтуге арналған үлгілік шарт:мынадай мазмұндағы 2.3.1-1-тармақпен толықтырылсын:«2.3.1-1. Қазақстан Республикасында тұратын жерінен тілдік курстардан,

тағылымдамадан өту орнына виза алғаннан кейін 2 (екі) жұмыс күні ішінде жəне кері бағытта тілдік курстардан, тағылымдамадан өту аяқталуына дейін күнтізбелік 30 (отыз) күннен кешіктірмей жол жүру бойынша билетті сатып алу үшін Орталыққа өтініш беруге.»;

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Резидентурада оқу үшін оқуды ұйымдастыруға (өз бетімен түскендер санаты бойынша конкурсқа қатысқан тұлғалар үшін) арналған үлгілік шарт:

мынадай мазмұндағы 2.3.1-1-тармақпен толықтырылсын:«2.3.1-1. Қазақстан Республикасында тұратын жерінен тілдік курстардан өту,

академиялық оқу орнына виза алғаннан кейін 2 (екі) жұмыс күні ішінде жəне кері бағытта тілдік курстардан өту, академиялық оқу аяқталуына дейін күнтізбелік 30 (отыз) күннен кешіктірмей жол жүру бойынша билетті сатып алу үшін Орталыққа өтініш беруге.»;

көрсетілген бұйрықпен бекітілген PhD докторы, доктор бейіні бойынша доктор дəрежесін алу үшін оқуды ұйымдастыруға (өз бетімен түскендер санаты бойынша конкурсқа қатысқан тұлғалар үшін) арналған үлгілік шарт:

мынадай мазмұндағы 2.3.1-1-тармақпен толықтырылсын:«2.3.1-1. Қазақстан Республикасында тұратын жерінен тілдік курстардан өту,

академиялық оқу орнына виза алғаннан кейін 2 (екі) жұмыс күні ішінде жəне кері бағытта тілдік курстардан өту, академиялық оқу аяқталуына дейін күнтізбелік 30 (отыз) күннен кешіктірмей жол жүру бойынша билетті сатып алу үшін Орталыққа өтініш беруге.».

2. Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің Заң қызметі жəне халықаралық ынтымақтастық департаменті (Н.А. Байжанов) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тəртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелуден өткеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде осы бұйрықтың қазақ жəне орыс тілдеріндегі қағаз жəне электронды түрдегі көшірмелерін ресми жариялау жəне Қазақстан Республикасы нормативтiк құқықтық актiлерiнiң эталондық бақылау банкiне енгізу үшін Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінің «Республикалық құқықтық ақпарат орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кəсіпорнына жолдауды;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелуден өткеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде осы бұйрықтың көшірмесін ресми жариялау үшін мерзімді баспа басылымдарына жолдауды;

4) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін Қазақстан Республикасының Білім жəне ғылым министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды қамтамасыз етсін.

Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Білім жəне ғылым вице-министрі Б.А. Асыловаға жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Білім жəне ғылым министрі Е.САҒАДИЕВ

Бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде 2017 жылғы 27 желтоқсанда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №16142 болып енгізілді.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІНІҢ БҰЙРЫҒЫ

2017 жылғы 17 қараша №836 Астана қаласы

Мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық бақылауға және қадағалауға жататын өнім мен эпидемиялық маңызы

бар объектілердің тізбесін бекіту туралы

«Халық денсаулығы жəне денсаулық сақтау жүйесі туралы» 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Қазақстан Республикасы Кодексінің 21-бабының 3-тармағына сəйкес бұйырамын:

1. Мыналар:1) осы бұйрыққа 1-қосымшаға сəйкес Мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық

бақылауға жəне қадағалауға жататын өнімнің тізбесі;2) осы бұйрыққа 2-қосымшаға сəйкес Мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық

бақылауға жəне қадағалауға жататын эпидемиялық маңызы бар объектілердің тізбесі бекітілсін.

2. Мына: 1) «Мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық қадағалауға жататын объектілер

мен өнімдердің тізбесін жəне эпидемиялық маңызы бар объектілердің тізбесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін атқарушының 2013 жылғы 12 желтоқсандағы № 729 бұйрығының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 9100 болып тіркелген, «Егемен Қазақстан» газетінде 2014 жылғы 15 сəуірде № 72 (28296) жарияланған);

2) «Мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық бақылауға жəне қадағалауға жататын өнімдермен жəне эпидемиялық маңызы бар объектілердің тізбесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 30 мамырдағы № 414 бұйрығының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11658 болып тіркелген, «Əділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2015 жылғы 6 тамызда жарияланған) күші жойылды деп танылсын.

3. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Қоғамдық денсаулық сақтау комитеті заңнамада белгіленген тəртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның қағаз жəне электрондық түрдегі мемлекеттік жəне орыс тілдеріндегі көшірмесін рес-ми жариялау жəне Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне қосу үшін «Республикалық құқықтық ақпарат орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кəсіпорнына жіберуді;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін мерзімді баспа басылымдарына ресми жариялауға жіберуді;

4) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

(Соңы 18-бетте)

18 26 ҚАҢТАР 2018 ЖЫЛРЕСМИ

5) осы бұйрық мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күні ішінде осы тармақтың 1), 2), 3) жəне 4) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мəліметтерді Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Заң қызметі департаментіне ұсынуды қамтамасыз етсін.

4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау вице-министрі А.В. Цойға жүктелсін.

5. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтауминистрінің міндетін атқарушы Л.АҚТАЕВА

«КЕЛІСІЛГЕН» «КЕЛІСІЛГЕН»Қазақстан Республикасының Қазақстан РеспубликасыныңҰлттық экономика министрі Энергетика министрі _____________ Т. Сүлейменов ____________ Қ. Бозымбаев2017 жылғы 11 желтоқсан 2017 жылғы 20 қараша

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін атқарушы 2017 жылғы 17 қараша №836 бұйрығына 1-қосымша

Мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық бақылауға жəне қадағалауға жататын өнімдердің тізбесі

1. Эпидемиялық маңыздылығы жоғары өнімдер:1) Тамақ өнімдері (адам тамаққа қолданатын табиғи немесе қайта өңделген түрдегі

өнімдер), оның ішінде гендік-инженерлік түрлендірілген (трансгендік) организмдерді пайдалана отырып алынған тамақ өнімдері;

2) Балаларға арналған өнімдер (тауарлар): ойындар мен ойыншықтар, төсек-орын жабдықтары, киім, аяқкиім, оқу құралдары, жиһаз, арбалар, сөмкелер (арқаға асатын сөмке, рюкзактар, портфельдер), балалар тауарларының ассортиментін дайындауға арналған жасанды полимерлік жəне синтетикалық мектеп материалдары;

3) Шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау саласында жəне жүзу бассейндеріндегі сарқынды суларды тазалау кезінде қолданылатын материалдар, жабдық, заттар, құрылғылар;

4) Парфюмерлік-косметикалық құралдар, ауыз қуысы гигиенасының құралдары;5) Иондаушы сəулелену көзі болып табылатын оның ішінде өндірілетін өнім, бұйым,

сондай-ақ құрамында радиоактивті заттар бар бұйымдар мен өнімдер (тауарлар);6) Тамақ өнімдерімен жанасатын материалдар, бұйымдар жəне жабдық.2. Эпидемиялық маңыздылығы елеусіз өнімдер: 1) Өндірістік мақсаттағы химиялық жəне мұнай-химия өнімдері, тұрмыстық химия

тауарлары, лак-бояу материалдары;2) Құрылыста, көлікте қолдануға, сондай-ақ жиһаз бен басқа да үй тұрмысында

пайдаланатын заттарды дайындауға арналған полимерлік, синтетикалық жəне өзге де материалдар; жиһаз; құрамында химиялық талшықтар мен тоқыма қосалқы заттар бар тоқыма тігін жəне трикотаж материалдары; киім мен аяқ киімді дайындауға арналған жасанды жəне синтетикалық былғары мен тоқыма материалдары;

3) Көлік құралдарының жəне тұрмыстық техниканың қосалқы бөлшектерінен басқа (ауыз сумен жəне тамақ өнімдерімен жанасатындарды қоспағанда) өндірістік, медициналық жəне тұрмыстық мақсаттағы машина жасау жəне аспап жасау өнімі;

4) Баспа өнімі: жалпы білім беретін орта жəне жоғары оқу орындарына арналған оқу басылымдары мен құралдары, балалар мен жасөспірімдерге арналған кітап жəне журнал басылымдары;

5) Өндіру процесінде өңдеуге (бояуға, сіңдіруге) жататын табиғи шикізаттан жасалған бұйымдар;

6) Адамның терісімен жанасатын бұйымдарға (бұйымға) арналған материалдар, киім, аяқкиім;

7) Құрамындағы радиоактивті заттар гигиеналық нормативтермен регламенттелетін құрылыс шикізаты жəне материалдары, оның ішінде қайта өңдеуге жəне халық шаруашылығында пайдалануға арналған өндірістік қалдықтар, қара жəне түсті металл сынықтары (металл сынығы);

8) Темекі бұйымдары мен темекі шикізаты;9) Жеке қорғану құралдары;10) Пестицидтер мен агрохимикаттар;11) Ауа дайындауға, ауа тазартуға жəне сүзгілеуге арналған жабдық, материалдар;12) Мұздаққа қарсы реагенттер.

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін атқарушы 2017 жылғы 17 қараша №836 бұйрығына 2-қосымша

Мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық бақылауға жəне қадағалауға жататын эпидемиялық маңызы бар объектілердің тізбесі

1. Эпидемиялық маңыздылығы жоғары объектілер:1) балалар сүт асүйлері;2) барлық түрдегі мектепке дейінгі тəрбилеу жəне оқыту объектілері; 3) балалар мен жасөспірімдер тұратын барлық түрдегі жəне типтегі білім беру

жəне тəрбиелеу объектілері;4) ұйымдастырылған ұжымдардағы (мектепке дейінгі тəрбиелеу жəне оқыту

ұйымдарындағы, интернат ұйымдарындағы, білім беру жəне денсаулық сақтау ұйымдарындағы, вахталық кенттердегі, құрылыс алаңдарындағы, өнеркəсіптік объектілердегі) қоғамдық тамақтану жəне сауда объектілері;

5) кремді кондитерлік бұйымдарды өндіру объектілері;6) дəрілік заттарды дайындау объектілері;7) көліктегі (теміржол, əуе, су жəне автомобиль) қоғамдық тамақтану объектілері,

борттық тамақтану объектілері;8) жолаушыларды тасымалдауды жүзеге асыратын ұйымдар жəне көлік құралдары

(теміржол, су, əуе);9) радиациялық қауіпті объектілер;10) тері жəне сілемейлі жабынның бұзылулармен қызметтерді, оның ішінде татуаж

жəне татуировка бойынша қызметтерді көрсететін емдік-косметологиялық объектілер, сұлулық салондары, косметологиялық орталықтар;

11) мынадай:стационарлық медициналық көмек көрсететін, оның ішінде наркология

(наркологиялық ауруханалар мен диспансерлер) жəне психиатрия (психиатриялық ауруханалар мен диспансерлер) бойынша;

амбулаториялық-емханалық, консультативтік-диагностикалық көмек көрсететін;қан қызметі саласында қызметті жүзеге асыратын;стоматологиялық қызметтерді көрсететін объектілер денсаулық сақтау объектілері;12) медициналық-əлеуметтік оңалту объектілері;13) балалар мен жасөспірімдер тұрмайтын білім беру объектілері, білім беру

объектілерінің жатақханалары; 14) тəрбиелеу мен білім берудің арнайы, түзету кабинеттері, оңалту орталықтары;15) отыратын орын саны 50-ден асатын тамақ өнімдерін өндіретін, қайта өңдейтін

жəне өткізетін қоғамдық тамақтану объектілері;16) сүт өңдеу объектілері, дайын сүт өнімдерін өндіру объектілері; 17) ет өңдеу объектілері, еттің жартылай фабрикаттарын жəне/немесе дайын ет

өнімдерін өндіру объектілері;18) балық өңдеу объектілері, балықтың жартылай фабрикаттарын жəне/немесе

дайын балық өнімдерін өндіру объектілері;19) құс өңдеу объектілері, құс етінің жартылай фабрикаттарын жəне/немесе құс

етінің дайын өнімдерін өндіру объектілері;20) май өнімдерін өндіру объектілері;21) алкоголь өнімдерін, алкогольсіз өнімдерді, сыйымдылықтарға өлшеп-құйылған

ауыз суды (оның ішінде минералды) өндіру объектілері;22) жемісті қайта өңдеу объектілері, өсімдіктен алынатын ауыл шаруашылығы

өнімдерін, оның ішінде соя өнімдерін қайта өңдеу объектілері; 23) арнайы тамақ өнімдерін өндіру, сақтау жəне (немесе) өткізу объектілері;24) аспаздық жəне йодталған тұзды өндіру объектілері;25) ұн тарту объектілері;26) нан жəне нан-тоқаш өнімдерін пісіру объектілері;27) қант өндіру объектілері; 28) тамақ өнімдерін көтерме сақтау жəне (немесе) өткізу объектілері; 29) өндірістік объектілердің санитариялық сыныптамасына сəйкес 1 жəне 2 қауіптілік

сыныптарына жататын қызмет түрлері (химиялық өндірістер, металлургиялық, машина жасау жəне металл өңдеу объектілері, кен, кенсіз қазбаларды, табиғи газ жəне мұнай өндіру, мұнай өңдеу өнеркəсібі, құрылыс өнеркəсібі жəне құрылыс материалдары өнеркəсібі, 1 жəне 2 қауіптілік сыныбының қатты тұрмыстық қалдықтарын жəне уытты өндіріс жəне тұтыну қалдықтарын орналастыру, залалсыздандыру, көму полигондары, сағатына 120 жəне одан астам килограмм медициналық қалдықтарды жинау, сақтау, шығару, сұрыптау, қайта өңдеу, зарарсыздандыру, кəдеге жарату (өртеу) объектілері, минералды отынды жағу кезіндегі электр жəне жылу энергия өндірісі, жиілігі 30 килогерц - 300 гигагерц диапазонда жұмыс істейтін стационарлық таратушы радиотехникалық объектілері, радиобайланыс, радиохабар, телевизия, радиолокация жəне радиобасу объектілері, 3-30 мегагерц диапазондағы радио əуесқойлық радиостанциялары ан-тенналары, 100 ваттан астам 1000 ватты қоса алғандағы тиімді сəулеленетін қуаты бар жиілігі 26,5-27,5 мегагерц азаматтық диапазондағы радиостанциялар, 1000-нан 5000 ватқа дейін тиімді сəулеленетін қуаты бар радио əуесқойлық радиостанциялары антенналары жəне азаматтық диапазон радиостанциялары, спутниктік байланыстың жердегі стационарлық станциялары, таратқыш қуаты 2 ваттан астам WLL-диапазондағы құрылғылар (сымсыз абоненттік қолжетімділік));

30) химиялық заттар мен өнімдерді, агрохимикаттарды жəне пестицидтерді (улы химикаттарды) сақтауға арналған қоймалар, вакциналар мен басқа да иммундық-биологиялық препараттарды, дезинфекциялау, дезинсекциялау, дератизациялау құралдары мен препараттарын сақтау жəне тасымалдау объектілері;

31) спорт-сауықтыру мақсатындағы объектілер, бассейндер, сыйымдылығы 20 орын жəне одан асатын моншалар мен сауналар;

32) вахталық кенттер; 33) 2-санаттағы су объектілері (мəдени-тұрмыстық мақсаттағы), демалыс орын-

дары (жағажайлар); 34) су көздері, шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау үшін су жинау орындары;35) қызмет көрсететін халқының саны 2 мың адамнан асатын орталықтандырылмаған

шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау жүйелері;36) орталықтандырылған шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау жүйелері;37) сауықтыру жəне санаторий объектілері (маусымдық, жыл бойғы), демалыс

базалары мен орындары;38) патогендігі І-ІV топтағы микроорганизмдермен жəне гельминттермен жұмыс

істейтін зертханалар. 2. Эпидемиялық маңыздылығы елеусіз объектілер: 1) техникалық, кəсіптік, ортадан кейінгі жəне жоғары білім беру объектілері;2) балалар мен жасөспірімдердің демалыс, дене тəрбиесі жəне шығармашылық

қасиеттерін дамыту объектілері (қосымша білім беру мекемелері), балалар мен жастардың шығармашылық орталықтары, музыка, спорт жəне көркемөнер мектептері, балалар-жасөспірімдер орталықтары, аула клубтары, жас натуралистер станциялары, оқу-өндіріс комбинаттары жəне басқа да мектептен тыс ұйымдар;

3) балалар мен жасөспірімдерге арналған өнімдерді (аяқкиім, киім, ойыншықтар) дайындау, сақтау жəне өткізу объектілері;

4) халыққа компьютерлер (дербес компьютерлер, планшетті дербес компьютер-лер, ноутбуктар) жəне бейнетерминалдар (компьютер клубтары) арқылы қызмет көрсететін объектілер;

5) отыратын орын саны 50 жəне одан аз тамақ өнімдерін өндіретін, қайта өңдейтін жəне өткізетін қоғамдық тамақтану объектілері;

6) көлік құралдарына (теміржол, автомобиль, су жəне əуе) жəне жолаушыларға қызмет көрсету объектілері;

7) тамақ өнімдерін автоматты түрде дайындауға жəне өткізуге арналған аппараттар;8) кремі жоқ кондитерлік бұйымдарды өндіру объектілері;9) ұнның жартылай фабрикаттарын, макарон бұйымдарын өндіру объектілері;10) чипсілерді, кептірілген нанды, жүгері таяқшаларын, казинактарды, шемішкелерді,

құрғақ таңертеңгілік асты, слайстарды, қант мақталарын, поп-корнды, қуырылған жаңғақтарды өндіру объектілері;

11) дайын тамақ өнімдерін өлшеп-орау объектілері;12) тағамдық концентраттар мен тағамдық қышқылдарды өндіру объектілері;13) шай, ашытқы жəне желатин өндіру объектілері;14) крахмал-сірнелі өнімдерді, крахмалды өндіру объектілері;15) сот медицинасы жəне патологиялық анатомия саласында қызметті жүзеге асы-

ратын денсаулық сақтау объектілері; 16) қалпына келтіру емі жəне медициналық оңалту денсаулық сақтау объектілері;17) дəрілік заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдарды, медициналық техни-

каны сақтау, көтерме жəне бөлшектеп өткізу объектілері;18) медициналық жедел жəрдем жəне санитариялық авиация денсаулық сақтау

объектілері;19) апаттар медицинасы денсаулық сақтау ұйымдары;20) паллиативтік көмек жəне мейіргер күтімін көрсететін денсаулық сақтау

объектілері; 21) дəстүрлі жəне халық медицинасы (емшілік) объектілері;22) дезинфекциялау, дезинсекциялау, дератизациялау құралдары мен препарат-

тарын, вакциналар мен басқа да иммундық-биологиялық, диагностикалық препарат-тарды дайындау, өндіру, қайта өңдеу, сондай-ақ оларды пайдаланумен байланысты жұмыстар мен көрсетілетін қызметтер түрлерін көрсететін объектілер;

23) шаштараздар, сұлулық салондары, тері жəне сілемейлі жабынды бұзбай косметикалық қызметтерді, оның ішінде маникюр жəне педикюр бойынша қызметтер көрсететін косметологиялық орталықтар;

24) сыйымдылығы 20 орынға дейін спорт-сауықтыру мақсатындағы объектілер, моншалар, сауналар;

25) əлеуметтік-тұрмыстық инфрақұрылым объектілері (мəдени-ойын-сауық объектілері, зират, жерлеу мақсатындағы объектілер, адамдар уақытша тұратын объектілер (қонақүйлер, мотельдер, кемпингтер, жатақханалар), əкімшілік, тұрғын (баспана) ғимараттары, тұрғын жəне қоғамдық ғимараттарды, кеңселерді пайдала-ну бойынша ұйымдар, үйлерді басқаратын ұйымдар, үй-жайлар меншік иелерінің кооперативтері, қоғамдық дəретханалар, кір жуу, химиялық тазарту орындары, тазарту құрылыстары жəне өзгелері);

26) қызмет көрсететін халықтың саны 2 мың адамға дейінгі орталықтандырылмаған шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау жүйелері;

27) су құбыры, кəріз, жылу жүйелеріне, қазандыққа қызмет көрсету объектілері; 28) кəріздік тазарту құрылыстары жəне олардың желілері (оның ішінде жауын-

шашын кəрізі);29) өндірістік объектілердің санитариялық сыныптамасына сəйкес 3-5 қауіптілік

сыныптарына жататын қызмет түрлері (химиялық өндірістер, металлургиялық, ма-шина жасау жəне металл өңдеу объектілері, кен, кенсіз қазбаларды, табиғи газ-ды өндіру, құрылыс өнеркəсібі, 3 жəне 4 қауіптілік сыныбының уытты өндіріс жəне тұтыну қалдықтарын орналастыру, залалсыздандыру, көму полигондары, сағатына 120 килограммға дейін медициналық қалдықтарды жинау, сақтау, шығару, сұрыптау, қайта өңдеу, зарарсыздандыру, кəдеге жарату (өртеу) объектілері, минералды отынды жағу кезіндегі электр жəне жылу энергиясының өндірісі, байланыс объектілері жəне радиотехникалық объектілер (жиілігі 27 – 2400 мегагерц диапазондағы жер бетіндегі жылжымалы радиобайланыс құралдары (радиостанциялар), көлік құралдарында (ұшу аппараттарында, теңіз жəне өзен кемелерінде, поездарда) орнатылған таратушы радиотехникалық объектілер мен радиостанциялар, таратқыш қуаты 2 ваттқа дейінгі

(Соңы. Басы 17-бетте) WLL-диапазондағы құрылғылар (сымсыз абоненттік қолжетімділік), сүрек өңдеу, тоқыма өндірістері жəне жеңіл өнеркəсіп өндірістері, автомобильге май құю станциялары);

30) саябақтар; 31) «Халық денсаулығы жəне денсаулық сақтау жүйесі туралы» 2009 жылғы 18

қыркүйектегі Қазақстан Республикасы Кодексінің 144-бабының 6-тармағына сəйкес бекітілген «Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» санитариялық қағидаларының талаптарында көздел-геннен төмен маңыздылығы ең аз белсенділігі бар иондаушы сəулелену көздері бар радиациялық объектілер, радиоактивті қалдықтар;

32) тамақ өнімдерін, азық-түлік шикізатын, шаруашылық-ауыз суды, қауіпті жүктерді тасымалдауды жүзеге асыратын ұйымдар мен көлік құралдары (теміржол, автомо-биль, су жəне əуе);

33) парфюмерлік-косметикалық өнімдерді, гигиеналық құралдарды сақтауға арналған қоймалар;

34) парфюмерлік-косметикалық өнімдерді жəне гигиеналық құралдарды өндіру объектілері;

35) азық-түлік базарлары, көтерме жəне бөлшек сауда объектілері;36) патогендігі І-ІV топтағы микроорганизмдермен жəне гельминттермен жұмыс

істейтін зертханаларды қоспағанда, зертханалардың барлық түрлері.

Бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде 2017 жылғы 26 желтоқсанда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №16119 болып енгізілді.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІНІҢ БҰЙРЫҒЫ

2017 жылғы 22 қараша №857 Астана қаласы

Медицина қызметкерлерiнiң кезекшiлiгiн ұйымдастыру және ақы төлеу қағидаларын бекiту туралы

«Азаматтық қызметшілерге, мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен ұсталатын ұйымдардың қызметкерлеріне, қазыналық кəсіпорындардың қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 31 желтоқсандағы № 1193 қаулысына 5-қосымшаға ескертпенің 2-тармағына сəйкес бұйырамын:

1. Қоса беріліп отырған Медицина қызметкерлерiнiң кезекшiлiгiн ұйымдастыру жəне ақы төлеу қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Қаржы департаменті заңнамада белгіленген тəртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықты мемлекеттік тіркеген күннен бастап күнтізбелік он күннің ішінде оның көшірмесін қазақ жəне орыс тілдерінде қағаз жəне электрондық түрде Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің Эталондық бақылау банкіне ресми жариялау жəне енгізу үшін «Республикалық құқықтық ақпарат орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кəсіпорнына жіберуді;

3) осы бұйрықты мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күні ішінде оның көшірмесін мерзімдік баспа басылымдарында ресми жариялауға жіберуді;

4) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің ресми интернет-ресурсына орналастыруды;

5) осы бұйрықты мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Заң қызметі департаментіне осы тармақтың 1), 2), 3) жəне 4) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мəліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау вице-министрі Л.М. Ақтаеваға жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан РеспубликасыныңДенсаулық сақтау министрі Е.БІРТАНОВ

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2017 жылғы22 қарашадағы №857 бұйрығымен бекітілген

Медицина қызметкерлерiнiң кезекшiлiгiн ұйымдастыру жəне ақы төлеу қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер1. Медицина қызметкерлерінің кезекшiлiгiн ұйымдастыру жəне ақы төлеу қағидалары

(бұдан əрі-Қағидалар) «Азаматтық қызметшілерге, мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен ұсталатын ұйымдардың қызметкерлеріне, қазыналық кəсіпорындардың қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 31 желтоқсандағы № 1193 қаулысына 5-қосымшаға ескертпенің 2-тармағына сəйкес əзірленді жəне медицина қызметкерлерiнiң кезекшiлiгiн ұйымдастыру жəне ақы төлеу тəртібін айқындайды.

2. Осы Қағидаларда мынадай ұғымдар пайдаланылады:денсаулық сақтау ұйымы – денсаулық сақтау саласындағы қызметті жүзеге асы-

ратын заңды тұлға;еңбекке ақы төлеу – Қазақстан Республикасының Еңбек кодексіне (бұдан əрі – Еңбек

кодексі) жəне Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiне, сондай-ақ келiсiмдерге, еңбек, ұжымдық шарттарға жəне жұмыс берушiнiң актiлерiне сəйкес жұмыс берушiнiң қызметкерге еңбегi үшiн берiлетiн сыйақының мiндеттi төлеуін қамтамасыз етуге байланысты қатынастар жүйесi;

кезекшілік – Еңбек кодексіне, жұмыс берушінің актісіне жəне еңбек шарты жағдайларына сəйкес түнгі уақытта, мереке жəне демалыс күндері еңбек міндеттерін атқару уақытының кезеңі;

медицина қызметкерлері – кəсіптік медициналық білімі бар жəне медициналық қызметті жүзеге асыратын жеке тұлғалар;

мереке күндерi – Қазақстан Республикасының ұлттық жəне мемлекеттік мереке күндерi.

2-тарау. Медицина қызметкерлерiнiң кезекшiлiгiн ұйымдастыру жəне ақы төлеу тəртібі

3. Медициналық ұйымдарда медициналық көмекті тəулiктің кез келген уақытына жəне апта күндеріне қарамастан көрсету кезінде, медицина қызметкерлері үшін түнгі уақытта, демалыс жəне мереке күндері бекітілген кезекшілік кестесіне сəйкес кезекшілік тағайындалады.

4. Кезекшілік кестесі Еңбек кодексінің 68-бабына сəйкес жұмыс уақытының ұзақтығына қойылатын талаптарды ескере отырып, əр айдың соңында дəрігерлер, орта жəне кіші медицина қызметкерлері үшін жеке дайындалады жəне медициналық ұйымның басшысы бекітеді.

5. Медицина қызметкерлерін кезекшілікке тарту бекітілген кезекшілік кестесінің жəне денсаулық сақтау ұйымы басшысының бұйрығы негізінде жүзеге асырылады.

6. Ұйым басшысы тəуліктік көмекті қамтамасыз ету жəне кезекшілікті қамтамасыз ету үшін штат кестесін қосымша дəрігерлік жəне мейірбикелік лауазымды енгізеді не дəрігерлердің, орта жəне кіші медицина қызметкерлерінің бар құрамымен кезекшілікті қамтамасыз етеді.

7. Түнгі уақыттағы, демалыс жəне мереке күндеріндегі, сондай-ақ үстеме уақыттағы кезекшілікке ақы төлеу Еңбек кодексіне сəйкес жүргізіледі.

Бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде 2017 жылғы 11 желтоқсанда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №16071 болып енгізілді.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІНІҢ БҰЙРЫҒЫ

2017 жылғы 27 қараша №876 Астана қаласы

«Аударымдарды және (немесе) жарналарды есептеу (ұстап қалу) және аудару қағидалары мен мерзімдерін және

Аударымдар және (немесе) жарналар бойынша берешекті өндіріп алу қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан

Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2017 жылғы 30 маусымдағы № 478 бұйрығына өзгерістер мен

толықтырулар енгізу туралы

бұйырамын: 1. «Аударымдарды жəне (немесе) жарналарды есептеу (ұстап қалу) жəне аудару

қағидалары мен мерзімдерін жəне Аударымдар жəне (немесе) жарналар бойынша берешекті өндіріп алу қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2017 жылғы 30 маусымдағы № 478 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 15361 болып тіркелген, Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің Эталондық бақылау банкінде 2017 жылы 3 тамызда жарияланған) мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Аударымдар жəне (немесе) жарналар бойынша берешекті өндіріп алу қағидаларында:

3-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:«3. Аударымдар жəне (немесе) жарналар бойынша берешек қалыптасқан кез-

де мемлекеттік кірістер органдары төлеушiге мемлекеттік кірістер органына осы Қағидаларға 1-қосымшаға сəйкес нысан бойынша жұмыскерлердің тізімдерін ұсыну туралы хабарлама жібереді.

Төлеушілер осындай хабарламаны алған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде мемлекеттік кірістер органына аударымдар жəне (немесе) жарналар жүргізілетін жұмыскерлердің тізімін (бұдан əрі – жеке тұлғалардың тізімі) ұсынады.

Мұндай хабарлама, егер аударымдар жəне жарналар бойынша берешек республикалық бюджет туралы заңмен тиісті қаржы жылына белгіленген бір айлық есептік көрсеткіш мөлшеріндегі сомадан аспаса, жіберілмейді.»;

8-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:«8. Төлеушінің кассасы бойынша шығыс операцияларын тоқтата тұру кейіннен

салық берешегін, кедендік берешекті, міндетті зейнетақы жарналары, міндетті кəсіби зейнетақы жарналары, əлеуметтік аударымдар, міндетті əлеуметтік медициналық сақтандыруға аударымдар жəне (немесе) жарналар бойынша берешектерді өтеу шотына аудару үшін банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын, банкке немесе ұйымдарға ақша тапсыру бойынша операциялардан басқа, кассадағы қолма-қол ақшалардың барлық шығыс операцияларына қолданылады.

Төлеушінің кассасы бойынша шығыс операцияларын тоқтата тұру туралы өкім осы Қағидаларға 2-қосымшаға сəйкес нысан бойынша екі данада жасалады, оның бірі төлеушіге қол қою арқылы немесе жіберу жəне алу фактісін растайтын өзге де тəсілмен беріледі.

Төлеуші касса бойынша шығыс операцияларын тоқтата тұру туралы өкімді алған сəттен бастап, кассаға түсетін барлық қолма-қол ақша Қорға аударуға жатады.

Мемлекеттік кірістер органының касса бойынша шығыс операцияларын тоқтата тұру туралы өкімін төлеуші сөзсіз орындауы тиіс.» ;

осы бұйрыққа 1 жəне 2 - қосымшаларға сəйкес 1 жəне 2 - қосымшалармен толықтырылсын.

2. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Медициналық қызметке ақы төлеу комитеті заңнамада белгіленген тəртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықты мемлекеттік тіркеген күннен бастап, күнтізбелік он күннің ішінде оның мемлекеттік жəне орыс тілдеріндегі қағаз жəне электрондық түрдегі көшірмесін Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің Эталондық бақылау банкінде ресми жариялау жəне қосу үшін «Республикалық құқықтық ақпарат орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кəсіпорнына жіберуді;

3) осы бұйрықты мемлекеттік тіркегеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін мерзімдік баспасөз басылымдарына ресми жариялауға жіберуді;

4) осы бұйрықты ресми жариялағаннан кейін оны Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

5) осы бұйрықты мемлекеттік тіркегеннен кейін күнтізбелік он күннің ішінде Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Заң қызметі департаментіне осы тармақтың 1), 2), 3) жəне 4) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мəліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау вице-министрі Л. М. Ақтаеваға жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрі Е.БІРТАНОВ

«КЕЛІСІЛДІ» «КЕЛІСІЛДІ»Қазақстан Республикасының Қазақстан РеспубликасыныңАқпарат жəне коммуникациялар Қаржы министріминистрі______________Д. Абаев _____________Б. Сұлтанов2017 жылғы 8қараша 2017 жылғы 28 қараша

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2017 жылғы27 қарашадағы №876 бұйрығына 1-қосымша

Аударымдар жəне (немесе) жарналар бойынша берешекті өндіріп алу

ережелеріне 1-қосымша Нысан

Жұмыскерлердің тізімдерін мемлекеттік кірістер органына ұсыну туралы

хабарлама 20__ жылғы «___» _____________ № ______________ «Міндетті əлеуметтік медициналық сақтандыру туралы» 2015 жылғы 16 қарашадағы

Қазақстан Республикасы Заңының 31-бабына сəйкес___________________________________________________________________ (мемлекеттік кірістер органының атауы)Сізге ______________________________________________________________ (тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), төлеушінің атауы, сəйкестендіру нөмірі (ЖСН/ БСН), мекенжайы)___________________________________________________________________

20 ___жылғы «____» __________ жағдай бойынша

теңгеАтауы Берешектің

барлық сомасы

Негізгі төлемнің сомасы

Өсімпұл сомасы

Міндетті əлеуметтік медициналық сақтан-дыруға аударымдар жəне (немесе) жарналар

мөлшеріндегі Əлеуметтік медициналық сақтандыру қорына аударымдар жəне (немесе) жарналар бойынша берешектің бар екендігі туралы хабарлайды.

Соған байланысты осы хабарламаны алған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде Сіз___________________________________________________________________ (мемлекеттік кірістер органының атауы)___________________________________________________________________

аударымдар жəне (немесе) жарналар жүргізілетін жұмыскерлердің тізімін ұсы-нуыңыз қажет.

Аударымдар жəне (немесе) жарналар жүргізілетін жұмыскерлердің тізімі тапсырыл-маған жағдайда

___________________________________________________________________ (мемлекеттік кірістер органының атауы)

төлеушінің банк шоттары, кассасы бойынша шығыс операцияларын тоқтата тұру туралы өкім шығарады.

Мемлекеттік кірістер органының басшысы(басшының орынбасары): ______________________________________ (Т.А.Ə. (болған жағдайда), қолы, мөрі)Хабарламаны алдым: ______________________________________ (Т.А.Ə. (болған жағдайда), төлеушінің атауы, қолы, күні)

Хабарлама төлеушігетапсырылды: ______________________________________ (мемлекетік кірістер органының лауазымды тұлғасының (Т.А.Ə. (болған жағдайда), қолы, күні)Хабарлама төлеушігежіберілді: ____________________________________ (жіберу жəне (немесе) алу фактісі туралы растаушы құжат)

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2017 жылғы27 қарашадағы №876 бұйрығына 2-қосымша

Аударымдар жəне (немесе) жарналар бойынша берешекті өндіріп алу ережелеріне 2-қосымша

Нысан Төлеушінің кассасы бойынша шығыс операцияларын тоқтата тұру туралы 20__ жылғы «___» _____________ № ______________ «Міндетті əлеуметтік медициналық сақтандыру туралы» 2015 жылғы 16 қарашадағы

Қазақстан Республикасы Заңының 31-бабына сəйкес______________________________________________________________________________________________________________________________________ (мемлекеттік кірістер органының атауы)______________________________________________________________________________________________________________________________________

(тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда), төлеушінің атауы,сəйкестендіру нөмірі (ЖСН/ БСН), мекенжайы)

төлеушінің банктік шоттары жəне кассасы бойынша (Əлеуметтік медициналық сақтандыру қорына аударымдар жəне (немесе) жарналар бойынша берешегін өтеу жөніндегі операцияларынан басқа) барлық шығыс операцияларын тоқтата тұрады.

Осы өкімді алған сəттен бастап төлеушінің кірісіне түсетін қолма-қол ақша қаражатты Əлеуметтік сақтандырудың мемлекеттік қорына жəне (немесе) Əлеуметтік медициналық сақтандыру қорына аударылуы тиіс.

Мемлекеттік кірістер органының басшысы(басшының орынбасары): ______________________________________ (Т.А.Ə. (болған жағдайда), қолы, мөрі)Өкімді алдым: ______________________________________ (Т.А.Ə. (болған жағдайда), төлеушінің атауы, қолы, күні)Өкім төлеушіге тапсырылды: _______________________________________ (мемлекетік кірістер органының лауазымды тұлғасының Т.А.Ə. (болған жағдайда), қолы, күні)

Өкім төлеушіге жіберілді: ______________________________________ (жіберу жəне (немесе) алу фактісі тұралы растаушы құжат)

Бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде 2017 жылғы 13 желтоқсанда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №16084 болып енгізілді.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ МИНИСТРЛІГІНІҢ БҰЙРЫҒЫ

2017 жылғы 27 қараша №882 Астана қаласы

«Денсаулық сақтау ұйымдары желісінің мемлекеттік нормативін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы

Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 сәуірдегі № 284 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы

«Халық денсаулығы жəне денсаулық сақтау жүйесі туралы» 2009 жылғы 18 қыр-күйектегі Қазақстан Республикасы Кодексінің 7-бабы 1-тармағының 86) тармақшасына сəйкес бұйырамын:

«Денсаулық сақтау ұйымдары желісінің мемлекеттік нормативін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау ж əне əлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 сəуірдегі № 284 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11231 болып тіркелген, «Əділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2015 жылғы 19 маусымда жарияланған) мынадай өзгеріс енгізілсін:

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Денсаулық сақтау ұйымдары желісінің мемлекеттік нормативі осы бұйрыққа қосымшаға сəйкес жаңа редакцияда жазылсын.

2. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Инвестициялық сая-сат департаменті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тəртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның қағаз жəне электрондық түрдегі қазақ жəне орыс тілдеріндегі көшірмесін ресми жария-лау жəне Қазақстан Республикасының Нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне қосу үшін «Республикалық құқықтық ақпарат орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кəсіпорнына жіберуді;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін мерзімді баспа басылымдарына ресми жариялауға жіберуді;

4) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің интернет-ресурсына орналастыруды;

5) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Заң қызметі департаментіне осы тармақтың 1), 2), 3) жəне 4) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мəліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау вице-министрі А. В. Цойға жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жар ияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрі Е.БІРТАНОВ

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрінің 2017 жылғы27 қарашадағы №882 бұйрығына қосымша

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау жəне əлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 28 сəуірдегі № 284 бұйрығымен бекітілген

Денсаулық сақтау ұйымдары желісінің мемлекеттік нормативі

1. Аудандық деңгейде:1) амбулаториялық-емханалық көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымдары жəне

(немесе) олардың құрылымдық бөлімшелері:халықтың орташа жылдық саны 50 (елу) бастап 800 (сегіз жүз) адамға дейін болатын

əрбір елді мекенде (ауылдық округте) құрылатын медициналық пункт*;халық саны 800-ден (сегіз жүз) бастап 1500 (бір мың бес жүз) адамға дейін болатын

əрбір елді мекенде (ауылдық округте) құрылатын фельдшерлік-акушериялық пункт; бекітілген халық саны 1500 (бір мың бес жүз) бастап жəне 10000 (он мың) адамға

дейін болатын елді мекенде (ауылдық округте) құрылатын дəрігерлік амбулатория;бекітілген халық саны 10000 (он мың) адамнан бастап 30000 (отыз мың) адамға

дейін болатын елді мекенде (ауылдық округте) құрылатын алғашқы медициналық-санитариялық көмек орталығы;

аудандық аурухана немесе ауданаралық аурухана құрамында аудандық орталықта құрылатын аудандық емхана;

халық саны 30000 (отыз мың) адам жəне одан жоғары ауылдық елді мекендері бар аудандық аурухана жанынан құрылатын нөмірлік аудандық емхана;

2) стационарлық көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымдары жəне (немесе) олардың құрылымдық бөлімшелері:

аудан орталығында жəне аудандық маңызы бар қалаларда құрылатын аудандық аурухана**;

халық саны 30000 (отыз мың) жəне одан жоғары ауылдық елді мекендері бар ау-данда құрылатын нөмірлік аудандық аурухана;

қызмет көрсетілетін халықтың саны 50000 (елу мың) жəне одан жоғары бірнеше жақын орналасқан аудандардың халқына қызмет көрсету үшін жұмыс істеп тұрған аудандық ауруханада құрылатын көп бейінді ауданаралық аурухана**;

оңалту орталықтары, паллиативтік көмек, мейіргерлік күтім аудандық немесе ауданаралық аурухананың құрылымдық бөлімшесі (төсек) түрінде құрылады;

3) патологиялық анатомия (цитопатология) саласында қызметті жүзеге асыратын ұйымдар аудандарда орталықтандырылған патологиялық- анатомиялық бөлімше ретінде аудандық немесе ауданаралық ауруханада құрылады;

4) жедел медициналық көмек облыстық жедел медициналық жəрдем станциясының құрылымдық бөлімшесі нысанында құрылады;

5) халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы қызметті жүзеге асыратын республикалық денсаулық сақтау ұйымдары:

аудандық деңгейде құрылатын ұлттық сараптама орталығының құрылымдық бөлімшелері;

инфекциялық аурулардың табиғи ошақтарында құрылатын обаға қарсы мекеме-лердің бөлімшелері.

2. Қалалық деңгейде:1) амбулаториялық-емханалық көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымдары жəне

(немесе) олардың құрылымдық бөлімшелері:бекітілген халық саны 1500-ден (бір мың бес жүз) бастап 10000 (он мың) адамға

дейін болатын аумақтық қызмет көрсету аймағының шегінде қалаларда құрылатын дəрігерлік амбулатория;

бекітілген халық саны 10000-нан (он мың) бастап 30000 (отыз мың) адамға дейін болатын аумақтық қызмет көрсету аймағының шегінде қалаларда құрылатын алғашқы медициналық-санитариялық көмек орталығы;

бекітілген халық саны 30000 (отыз мың) адамнан асатын аумақтық қызмет көрсету аймағының шегінде қалаларда құрылатын қалалық емхана (бұдан əрі – ҚЕ), бірақ кемінде бір ҚЕ;

алғашқы психикалық денсаулық орталығы бекітілген халық саны 60000 (алпыс мың) адам жəне одан жоғары, оның ішінде бір немесе бірнеше жақын орналасқан амбу латориялық-емханалық ұйымдардың халқына қызмет көрсету үшін ҚЕ құрамында құрылады;

республикалық маңызы бар қалада жəне астанада құрылатын стоматологиялық емхана;

республикалық маңызы бар қалада жəне астанада көп бейінді аурухананың құрылымдық бөлімшесі ретінде консультациялық - диагностикалық орталық;

2) стационарлық көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымдары жəне (немесе) олардың құрылымдық бөлімшелері:

халқының саны 100000 (жүз мың) адамнан аспайтын қалаларда құрылатын қалалық аурухана;

қызмет көрсетілетін халықтың саны 100000 (жүз мың) адамнан асатын жақын орналасқан аудандардың халқына қызмет көрсету үшін республикалық маңызы бар қалада, астанада жəне қалаларда құрылатын көп бейінді қалалық аурухана;

халықтың саны 300000 (үш жүз мың) мың адамнан асатын қалаларда, республикалық маңызы бар қалада жəне астанада құрылатын көп бейінді қалалық балалар ауруханасы;

республикалық маңызы бар қалада жəне астанада құрылатын психикалық денсаулық орталығы;

республикалық маңызы бар қалада жəне астанада құрылатын туберкулезге қарсы диспансер;

көп бейінді ауруханалардың құрылымдық бөлімшесі ретінде перинаталдық (бо-сандыру бөлімшесі), онкологиялық, инфекциялық, тері-венерологиялық, травма-тогиялық, инсульттік, ревматологиялық, офтальмалогиялық, кардиологиялық жəне кардиохирургиялық орталықтар құрылады;

3) республикалық маңызы бар қалада жəне астанада құрылатын жедел меди-циналық жəрдем станциясы. Республикалық маңызы бар қала мен астанадан басқа қалаларда облыстық жедел медициналық жəрдем станциясының құрылымдық бөлімшесі ретінде құрылады;

4) көп бейінді аурухана жанынан ұйымдастырылатын қалпына келтіріп емдеу жəне медициналық оңалту ұйымдары - санаторий, мамандандырылған санаторий, профи-лакторий, оңалту орталығы немесе оңалту бөлімшесі (төсектері);

5) көп бейінді аурухана, туберкулезге қарсы диспансер жанынан ұйымдастырылатын паллиативтік көмек жəне мейіргерлік күтім көрсететін ұйымдар – хоспис, мейіргерлік күтім ауруханасы немесе бөлімшесі, төсектері;

6) қан қызметі саласында қызметті жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымдары қала халқының саны 300000 (үш жүз мың) адамнан асатын қалаларда, республикалық маңызы бар қалада жəне астанада құрылады, оларда қан қызметі саласында қызметті жүзеге асыратын республикалық денсаулық сақтау ұйымдары болмаған кезде;

7) республикалық маңызы бар қалада жəне астанада, сондай-ақ халық саны 300000 (үш жүз мың) адамнан асатын қалаларда құрылатын патологиялық анатомия (цитопа-тология) саласында қызметті жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымдары. Халық саны 300000 (үш жүз мың) адамнан асатын қалаларда қалалық немесе ауданаралық ауруханалар құрылымында орталықтандырылған патологиялық-анатомиялық бөлімше ретінде құрылады;

8) республикалық маңызы бар қалада жəне астанада құрылатын АИТВ/ЖИТС-тің профилактикасы саласында қызметті жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымдары;

9) республикалық маңызы бар қалада жəне астанада құрылатын жетім балаларға, туылғаннан бастап үш жылға дейін ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларға, туғаннан бастап төрт жылға дейін психикалық жəне физикалық дамуында ауытқулары бар балаларға арналған, баладан бас тарту қаупі бар отбасылармен психологиялық-педагогикалық сүйемелдеу жүргізетін денсаулық сақтау ұйымдары;

10) қалаларда, республикалық маңызы бар қалада жəне астанада құрылатын денсаулық сақтау саласындағы техникалық, кəсіптік жəне орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдары;

11) халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы қызметті жүзеге асыратын республикалық денсаулық сақтау ұйымдары:

астанада, республикалық маңызы бар қалада құрылымдық бөлімшелерімен аста-нада құрылатын ұлттық сараптама орталығы;

республикалық маңызы бар қалада құрылатын ғылыми ұйымдар;инфекциялық аурулардың табиғи ошақтарында құрылатын обаға қарсы мекемелер;12) Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес республикалық деңгейде

астанада құрылатын денсаулық сақтау саласындағы ұлттық холдинг.3. Облыстық деңгейде:1) амбулаториялық-емханалық көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымдары жəне

(немесе) олардың құрылымдық бөлімшелері:стоматологиялық емхана;көп бейінді облыстық аурухананың құрылымдық бөлімшесі ретінде консультациялық

- диагностикалық орталық;2) стационарлық көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымдары жəне (немесе)

олардың құрылымдық бөлімшелері:облыс орталығында құрылатын көп бейінді облыстық аурухана;облыс орталығында құрылатын көп бейінді облыстық балалар ауруханасы;облыс орталығында құрылатын облыстық психикалық денсаулық орталығы;облыс орталығында құрылатын облыстық туберкулезге қарсы диспансер;перинаталдық (босандыру бөлімшесі), онкологиялық, инфекциялық, тері-

венерологиялық, травматогиялық, инсульттік, ревматологиялық, офтальмалогиялық, кардиологиялық жəне кардиохирургиялық орталықтар көп бейінді ауруханалардың құрылымдық бөлімшесі ретінде құрылады;

3) санитариялық авиация бөлімшесін қоса алғандағы облыстық жедел медициналық жəрдем станциясы;

4) көп бейінді аурухананың жанынан құрылатын қалпына келтіріп емдеу жəне медициналық оңалту ұйымдары-санаторий, мамандандырылған санаторий, профи-лакторий, оңалту орталығы немесе оңалту бөлімшесі (төсектері);

5) көп бейінді аурухана, туберкулезге қарсы диспансер жанынан ұйымдастырылатын паллиативтік көмек жəне мейіргерлік күтім көрсететін ұйымдар – хоспис, мейіргерлік күтім ауруханасы немесе бөлімшесі, төсектері;

6) қан қызметі саласында жұмысты жүзеге асыратын ұйымдар;7) патологиялық анатомия (цитопатология) қызметін жүзеге асыратын ұйымдар;8) АИТВ/ЖИТС-тің профилактикасы саласында қызметті жүзеге асыратын денсау-

лық сақтау ұйымдары;9) жетім балаларға, туғаннан бастап үш жылға дейін ата-аналарының қамқорлы-

ғынсыз қалған балаларға, туғаннан бастап төрт жылға дейін психикалық жəне физика-лық дамуында ауытқулары бар балаларға арналған, баладан бас тарту қаупі бар от-басылармен психологиялық-педагогикалық сүйемелдеу жүргізетін облыстық деңгейде құрылатын денсаулық сақтау ұйымдары;

10) қалаларда, республикалық маңызы бар қалада жəне астанада құрылатын денсаулық сақтау саласындағы техникалық, кəсіптік жəне орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдары.

Ескерту:* «Халық денсаулығы жəне денсаулық сақтау жүйесі туралы» 2009 жылғы

18 қыркүйектегі Қазақстан Республикасы Кодексінің (бұдан əрі – кодекс) 9-бабы 2-тармағының 7) тармақшасына сəйкес 5 километрден асатын радиуста медициналық ұйым болмаған жағдайда халық саны 50-ден (елу) аз елді мекенде медициналық пункт құрылады;

** кодекстің 9-бабы 2-тармағының 7) тармақшасына сəйкес халқының саны кемінде 5000 (бес мың) адам шалғай ауылдық елді мекендерде аудандық аурухана немесе ауданаралық аурухана бөлімшелері құрылады.

Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау ұйымдары желісінің мемлекеттік нормативі тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемінің, сондай-ақ міндетті əлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінің шеңберінде медициналық көмекті көрсететін денсаулық сақтау субъектілеріне қолданылады жəне «Ең төмен əлеуметтік стандарттар жəне олардың кепілдіктері туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 31-бабына сəйкес «Денсаулық сақтаудың көрсетілетін қызметтерінің халыққа қолжетімді болуын қамтамасыз ету» ең төмен əлеуметтік стандартын қамтамасыз етеді.

Бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде 2017 жылғы 13 желтоқсанда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №16087 болып енгізілді.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫМӘДЕНИЕТ ЖӘНЕ СПОРТ МИНИСТРЛІГІНІҢ БҰЙРЫҒЫ

2017 жылғы 11 желтоқсан №330 Астана қаласы

«Туристік қызмет саласындағы мамандарды қайта даярлау және біліктілігін арттыру қағидаларын бекіту туралы»

Қазақстан Республикасы Туризм және спорт министрінің міндетін атқарушының 2008 жылғы 23 қазандағы №

01-08/181 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы

«Құқықтық актілер туралы» 2016 жылғы 6 сəуірдегі Қазақстан Республикасы Заңының 50-бабының 2-тармағына жəне «Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы» 2001 жылғы 13 маусымдағы Қазақстан Республикасы Заңының 11-бабының 12) тармақшасына сəйкес бұйырамын:

1. «Туристік қызмет саласындағы мамандарды қайта даярлау жəне біліктілігін арттыру қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Туризм жəне спорт министрінің міндетін атқарушының 2008 жылғы 23 қазандағы №01-08/181 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 5357 болып тіркелген, «Заң газеті» газетінде 2008 жылғы 27 қарашада № 181 (1407) болып жарияланған) мынадай өзгеріс енгізілсін:

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Туристік қызмет саласындағы мамандарды қайта даярлау жəне біліктілігін арттыру қағидаларында:

7-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:«7. Мамандардың біліктілігін арттыруды жəне қайта даярлауды жүзеге асыру

кезінде білім беру ұйымымен «Білім беру қызметтерін көрсетудің үлгілік шартының жəне кəсіптік практикадан өткізуге арналған үлгілік шарт нысандарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрінің 2016 жылғы 28 қаңтардағы № 93 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 13227 болып тіркелген) бекітілген үлгілік шартқа сəйкес жасалған білім беру қызметін көрсету шарты жасалады.».

2. Қазақстан Республикасы Мəдениет жəне спорт министрлігінің Туризм индустрия-сы комитеті Қазақстан Республикасы заңнамада белгіленген тəртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрықты мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін қағаз жəне электронды түрде қазақ жəне орыс тілдерінде Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне ресми жа-риялау жəне енгізу үшін «Республикалық құқықтық ақпарат орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кəсіпорнына жіберілуін;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін мерзімді баспа басылымдарына ресми жариялауға жіберілуін;

4) осы бұйрықты ресми жарияланғаннан кейін Қазақстан Республикасы Мəдениет жəне спорт министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

5) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде осы тармақтың 1), 2), 3) жəне 4) тармақшаларымен көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мəліметтерді Қазақстан Республикасы Мəдениет жəне спорт министрлігінің Заң қызметі департаментіне ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасы Мəдениет жəне спорт вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан РеспубликасыныңМəдениет жəне спорт министрі А.МҰХАМЕДИҰЛЫ

Бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде 2018 жылғы 4 қаңтарда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №16175 болып енгізілді.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫИНВЕСТИЦИЯЛАР ЖӘНЕ ДАМУ МИНИСТРЛІГІ ҚҰРЫЛЫС

ЖӘНЕ ТҰРҒЫН ҮЙ-КОММУНАЛДЫҚ ШАРУАШЫЛЫҚ ІСТЕРІ КОМИТЕТІНІҢ БҰЙРЫҒЫ

2017 жылғы 14 қараша №249-нқ Астана қаласы

Құрылыстағы баға белгілеу бойынша нормативтік құжаттарды бекіту туралы

«Қазақстан Республикасындағы сəулет, қала құрылысы жəне құрылыс қызметі ту-ралы» 2001 жылғы 16 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының 20-бабының 6-2) тармақшасына, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 19 қыркүйектегі №995 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрлігі туралы ереженің 17-тармағының 460) тармақшасына сəйкес бұйырамын:

1. Келесі құрылыстағы баға белгілеу бойынша нормативтік құжаттар:1) осы бұйрыққа 1-қосымшаға сəйкес Қазақстан Республикасында құрылыстың

сметалық құнын айқындау жөніндегі нормативтік құжат;2) осы бұйрыққа 2-қосымшаға сəйкес Құрылыстағы үстеме шығыстардың жəне

сметалық пайданың шамасын айқындау жөніндегі нормативтік құжат;3) осы бұйрыққа 3-қосымшаға сəйкес Құрылысты ұйымдастыру жобасының

шешімімен байланысты қосымша шығындарды айқындау жөніндегі нормативтік құжат бекітілсін.

2. «Баға белгілеу жəне сметалар бойынша мемлекеттік нормативтерді бекіту ту-ралы» Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Құрылыс, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері жəне жер ресурстарын басқару комитеті төрағасының 2015 жылғы 3 шілдедегі № 235-нқ бұйрығының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11905 болып тіркелген, 2015 жылы 25 қыркүйекте «Əділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде жарияланған) күші жойылсын.

3. Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрлігі Құрылыс жəне тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитетінің Құрылыстағы сметалық нор-малар басқармасы заңнамада белгіленген тəртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күнінен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның қазақ жəне орыс тілдеріндегі қағаз тасығыштағы жəне электрондық нысандағы көшірмелерін Қазақстан Республикасы Нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне ресми жариялау жəне енгізу үшін «Республикалық құқықтық ақпарат орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кəсіпорнына жіберуді;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмелерін мерзімді баспа басылымдарына ресми жариялауға жіберуді;

4) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрлігі Құрылыс жəне тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитетінің интернет-ре-сурсында орналастыруды;

5) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде осы тармақтың 1), 2), 3) жəне 4) тармақшаларына сəйкес іс-шаралардың орындалуы туралы мəліметтерді Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрлігі Құрылыс жəне тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитетінің Құқықтық қамтамасыз ету басқармасына ұсынуды қамтамасыз етсін.

4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Құрылыс жəне тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті төрағасының орынбасарына жүктелсін.

5. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан РеспубликасыИнвестициялар жəне даму министрлігі Құрылыс жəне тұрғын

үй-коммуналдық шаруашылықістері комитетінің төрағасы М.ЖАЙЫМБЕТОВ

Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрлігінің Құрылыс жəне тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті

төрағасының 2017 жылғы 14 қарашадағы №249-нқ бұйрығына 1-қосымша

Қазақстан Республикасында құрылыстың сметалық құнын айқындаужөніндегі нормативтік құжат

Жалпы ережелерОсы Қазақстан Республикасында құрылыстың сметалық құнын айқындау жөніндегі

нормативтік құжат (бұдан əрі – Нормативтік құжат) Қазақстан Республикасының сəулет,

(Жалғасы 19-бетте)

26 ҚАҢТАР 2018 ЖЫЛ 19РЕСМИ

қала құрылысы жəне құрылыс қызметі саласындағы заңнамасының талаптарына сəйкес əзірленді жəне мемлекеттік инвестициялар есебінен немесе квазимемлекеттік сектор субъектілерінің қаражаты есебінен тұрғызылатын объектілер бойынша жоба-лау (жобалау-сметалық) құжаттамасын əзірлеу кезінде құрылыстың сметалық құнын айқындауға арналған.

Басқа да қаржыландыру көздерінің есебінен тұрғызылатын объектілер бойынша Нормативтік құжаттың ережелері ұсынымдық сипатқа ие жəне анықтамалық материал ретінде пайдаланылуы мүмкін.

2. Нормативтік құжат құрылыстың құнын айқындау үшін нормативтік негіз болып та-былады жəне құрылыстағы баға белгілеу мен объектілердің құрылысына арналған сме-таларды (сметалық есептерді) жасау бойынша негізгі қағидаттардан жəне əдістемелік ережелерден тұрады.

3. Осы Нормативтік құжаттың нормативтік-əдістемелік ережелері ағымдағы бағалар-дағы құрылыстың құнын айқындау бойынша қолданыстағы сметалық-нормативтік базаның негізінде жасалды.

4. Осы Нормативтік құжатта мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады: 1) ағымдағы бағалар – нақты кезеңге (тоқсанға, жарты жылға, жылға) арналған

құрылыс ресурстарының бағалары;2) болжанбаған жұмыстар мен шығындар – орындау сипаты мен əдістері жо-

балау кезінде, сондай-ақ, бекітілген (сараптамадан өткен) жобалау-сметалық құжаттамасындағы қателерді құрылыс процесінде табу жəне жұмыс сызбаларын-да жəне/немесе смет алық құжаттамада есепке алынбаған шығындарды анықтау кезінде құрылыс-монтаж жұмыстарының көлемдері мен құнын құрылыс процесінде нақтылаумен байланысты шығындарды өтеуге арналған қаражат сомасы;

3) ғимарат – табиғи немесе жасанды кеңiстiк шекаралары бар жəне өндiрiстiк процестердi орындауға, материалдық құндылықтарды орналастыруға жəне сақтауға немесе адамдарды, жүктердi уақытша орналастыруға (орын ауыстыруға), сондай-ақ жабдықтарды немесе коммуникацияларды орналастыруға (төсеуге, жүргiзуге) арналған жасанды жасалған ауқымды, тегiстiктi немесе желiлiк объект (жер үстi, су бетi жəне (немесе) жер асты, су асты). Ғимарат көркемдiк-эстетикалық, əшекей-қолданбалы не мемориалдық мақсатта да болуы мүмкiн.

Сызықтық құрылыстарға темір жəне автомобильдік жолдар, электр берілісі жəне байланыс желілері, магистралдық құбыр өткізгіштер жатады.

4) ғимараттар мен құрылыстарды күрделі жөндеу – олардың физикалық тұрғыдан тозуына жəне бұзылуына байланысты ғимараттардың ( құрылыстардың) жекелеген бөліктерін немесе тұтас конструкцияларды, бөлшектерді жəне инженерлік-техникалық жабдықты қалпына келтіру немесе олардың пайдалану көрсеткіштерін жақсартатын неғұрлым ұзақ уақытқа төзімді жəне үнемділерге ауыстыру жөніндегі жұмыстар;

5) ғимараттардың (құрылыстардың) инженерлік жабдығы – материалдық құндылықтардың сақталуын қамтамасыз ететін адамдардың өмір сүруінің (тұрмысы), еңбек қызметінің (болу), сондай-ақ технологиялық жадықты жəне өндірістік процестерді инженерлік қамтамасыз етудің нормативтік не қолайлы шарттарын қалыптастыратын инженерлік жүйелер мен техникалық құрылғылардың кешені. Ғимараттардың (құрылыстардың) инженерлік жабдығы сумен жабдықтау (суық жəне ыстық), кəріз, жылу, ауаны желдету, баптау, газбен жабдықтау жүйелерінің құрылғыларын, электр жабдығын, көтеру-көлік құрылғыларын (лифтілер, эскалаторлар), қоқыс жинау, шаң жинау, өрт сөндіру, дабыл, телефондандыру, радиоландыру құралдарын жəне ішкі абаттандырудың басқа да түрлерін қамтиды;

6) жабдық – объектілердің технологиялық жəне инженерлік жабдығы;7) жаңа құрылыс – жаңа объект немесе жаңа өндірістік қуат құру мақсатында жаңа

алаңдарда жүзеге асырылатын, пайдалануға берілгеннен кейін дербес теңгерімде бо-латын жаңадан құрылатын кəсіпорындардың, жеке өндірістердің жеке объектілерінің, ғимараттар мен құрылыстарының, негізгі, қосалқы жəне қызмет көрсету объектілері кешенінің құрылысы, таратылатын кəсіпорынның орнына жаңа алаңда сондай неме-се одан да көп қуаттағы (өнімділігі, өткізу қабілеті, ғимараттың немесе құрылыстың сыйымдылығы) кəсіпорынның құрылысы;

8) жұмыс істеп тұрған кəсіпорынды, ғимаратты немесе құрылысты (бұдан əрі - объ-ект) кеңейту – жұмыс істеп тұрған объектідені қосымша өндірістердің, алаңдардың, қуаттардың құрылысы, сондай-ақ, қосымша немесе жаңа өндірістік қуаттар құру мақсатында жұмыс істеп тұрған объектілердің немесе оларға жақын орналасқан алаңдардың аумағына негізгі, қосалқы жəне қызмет көрсету мақсатындағы жаңа жеке цехтар мен объектілердің құрылысы немесе жұмыс істеп тұрғандарын кеңейту. Жұмыс істеп тұрған объектілерді кеңейтуге, сондай-ақ олардың құрамына кіретін филиалдар мен өндірістердің құрылысы жатады, олар пайдалануға берілгеннен кейін дербес теңгерімде болмайды. Егер жобалық пысықтау барысында объектіні кеңейтумен бір уақытта негізгі, қосалқы жəне қызмет көрсету мақсатындағы жұмыс істеп тұрған цехтар мен объектілерді қайта жаңартуды жүзеге асыру қажеттілігі жəне оның экономикалық орындылығы анықталса, тиісті жұмыстар мен шығындар объектіні кеңейту жобасының құрамына енгізіледі. Бұл ретте, жұмыс істеп тұрған цехтар мен объектілерді қайта жаңарту жөніндегі жұмыстар мен шығындар сметалық жəне жиынтық сметалық есеп-терге жеке жолмен енгізіледі;

9) жұмыс істеп тұрған кəсіпорынды, ғимаратты немесе құрылысты қайта жаңарту – өндіріс көлемін ұлғайтуға, жаңа өнім алуға, өндірісті жетілдіруге жəне ғылыми-техникалық прогрестің қазіргі заманғы жетістіктерінің негізінде оның техникалық-экономикалық деңгейін жақсартуға бағытталған негізгі мақсаттағы жаңа объектілер мен цехтардың құрылысынсыз жəне жұмыс істеп тұрғандарын кеңейтпей, бірыңғай кешенді жоба бойынша объектіні қайта жайластыру; негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштердің (пəтерлердің саны мен ауданы, құрылыс көлемі жəне ғимараттың жалпы ауданы, сыйымдылығы немесе өткізу қабілеті немесе оның арналуы) өзгерістерімен оның жұмыс істеуін жақсарту үшін ғимаратты немесе құрылысты қайта құру, үй-жайларды жоспарлауды өзгерту, қондырмаларды, жапсарлас жəне жалғаспа құрыластарды тұрғызу;

10) құрылыс – құрылысы, құрылыс құнының жиынтық сметалық есебімен бірге бірыңғай жобалау-сметалық құжаттама бойынша жүзеге асырылатын əртүрлі мақсаттағы (өндірістік, əлеуметтік, көлік жəне басқа да инфрақұрылым) ғимараттар мен құрылыстардың (объектілердің) жиынтығы;

11) құрылыстағы баға белгілеу – құрылыс өнімінің құнын белгілеу тетігі;12) құрылыс кезегі – ғимараттар немесе құрылыстар тобының бір немесе бірнеше

іске қосу кешендерінен тұратын құрылыстың бір бөлігі, оларды пайдалануға беру жо-бада көзделген өнімдерді шығаруды немесе қызметтерді көрсетуді қамтамасыз етеді. Құрылыс кезегіне арналған жобалау-сметалық құжаттама құрылыс құрамында жəне жеке жобамен белгіленген тəртіппен бекітуге жатады;

13) құрылыс ресурстары – жұмысшылар мен машинстердің еңбек шығындары, құрылыс машиналары мен тетіктерін пайдалану уақыты, құрылыс материалдары, бұйымдар мен конструкциялар, жабдық;

14) материалдық ресурстар – құрылыс материалдары, бұйымдар, конструкциялар жəне инженерлік жабдық;

15) мердігердің сметасы (оферта) – мердігерлік жұмыстар мен қызметтерді сатып алу бойынша конкурстарға қатысу үшін меншікті ұйымдық-технологиялық мүмкіндікті ескере отырып, олар жасайтын мердігердің конкурстық ұсынысының құрамындағы сметалық құжаттама;

16) объект – оған жататын барлық жайластырулармен, жабдықпен, жиһазбен, мүкəммалмен, қосалқы жəне қосымша құрылғылармен, оған іргелес орналасқан инженерлік желілермен жəне жалпы алаңдық материалдармен жеке тұрған ғимарат немесе құрылыс немесе ортақ технологиялық немесе өзге де мақсттағы ғимараттар мен құрылыстардың жиынтығы;

17) объектілердің құрылысы – кəсіпорындардың, ғимараттар мен құрылыстардың жаңа құрылысы, оларды қайта жаңарту, кеңейту, кəсіпорындарды техникалық қайта жарақтандыру, ғимараттар мен құрылыстарды күрделі жөндеу;

18) прайс-парақша – кəсіпорындар (өндірушілер, жеткізушілер) ұсынатын материалдық ресурстарға арналған бағалар тізбесі;

19) ресурстық əдіс – құрылыс жобасын іске асыру үшін шығындар (ресурстар) элементтерінің ағымдағы бағаларында жəне тарифтерінде калькуляциялау жолымен құрылыстың құнын айқындау əдісі;

20) сəулет, қала құрылысы жəне құрылыс істері жөніндегі уəкілетті орган – сəулет, қала құрылысы жəне құрылыс қызметін мемлекеттік басқару саласындағы басшылықты жүзеге асыратын орталық мемлекеттік орган;

21) сметалық құжаттама – құрылыстағы сметалық құнды айқындайтын құрылыс жобасының құрамындағы құжаттама;

22) сметалық құн – құрылысқа арналған жобалық құжаттаманы əзірлеу кезінде сметалық нормативтерге сəйкес айқындалатын объект құрылысының құны;

23) сметалық нормалар – құрылыс, монтаждау жəне басқа да жұмыстардың қабылданған өлшеуішіне белгіленген ресурстардың (құрылыс қызметкерлері еңбегінің, құрылыс машиналарының жұмыс істеу уақытының, материалдарға, бұйымдарға жəне конструкцияларға қажеттіліктің шығындары) жиынтығы немесе есептеудің қабылданған базасынан пайыздарда көрсетілген құрылыс кезіндегі жекелеген шығыстар мен шығындардың мөлшерін көрсететін салыстырмалы шамалар;

24) сметалық нормативтер – құрылыстың сметалық құнын айқындау үшін негіз болып табылатын жəне келесілерді қамтитын баға белгілеу мен сметалар бойынша нормативтік құжаттар кешені:

объектілер құрылысының құнын айқындау жөніндегі əдістемелік нұсқаулар, нұсқаулықтар мен ұсынымдар;

қабылданған өлшеуішке белгіленген құрылыстағы жұмыстарға арналған сметалық нормалар;

есептеудің қабылданған базасынан пайыздарда көрсетілген құрылыстағы жекеле-ген шығыстар мен шығындарға арналған сметалық нормалар;

ірілендірілген сметалық нормалар; құрылыс ресурстарына арналған сметалық бағалар;25) сметалық-нормативтік база – сəулет, қала құрылысы жəне құрылыс істері

жөніндегі уəкілетті мемлекеттік орган белгіленген тəртіпте бекітілетін жəне қолданысқа енгізілетін, уақыттың белгілі бір кезеңінде бірге қолданыста болатын жəне құрылыстың сметалық құнын айқындау үшін нормативтік-құқықтық негізді құрайтын, бірыңғай тұжырымдамалық-əдістемелік негізде əзірленетін мемлекеттік сметалық нормативтер;

26) сметалық пайда – жұмыстардың өзіндік құнына жатқызылмайтын шығыстарды өтеуге, мердігерлік ұйымды дамытуға, оның қызметкерлерін қосымша материалдық ынталандыруға арналған құрылыстың сметалық құнының нормативтік бөлігі болып табылатын қаражат сомасы;

27) тапсырыс берушінің (инвестордың, құрылыс салушының, бюджеттік бағдарламалар əкімшісінің) сметасы – инвестициялық қызметті жоспарлауға жəне объект құрылысы үшін тапсырыс берушінің қаражат лимитін айқындауға, сондай-ақ, құрылыстағы жұмыстар мен қызметтерге сатып алу жүргізуге арналған мемлекеттік сметалық нормативтік құжаттардың негізінде жасалатын сметалық құжаттама;

28) техникалық қайта жарақтандыру – озық технология мен жаңа техниканы енгізудің, өндірісті механикаландыру мен автоматтандырудың, ескірген жəне физикалық тозған жабдықтарды жаңғырту жəне жаңаларына, неғұрлым өнімділеріне ауыстыру негізінде жұмыс істеп тұрған кəсіпорындардың жекелеген өндірістерінің, цехтары мен учаскелерінің техникалық-экономикалық деңгейін арттыру, сондай-ақ, кəсіпорынның шаруашылық жəне қосалқы қызметтерін жетілдіру бойынша іс-шаралар кешені;

29) технологиялық жабдық – əр түрлі технологиялық процестерді іске асыратын технологиялық желілер, станоктар, қондырғылар, аппараттар, машиналар, тетіктер, аспаптар жəне басқа да құрылғылар, олардың нəтижесінде энергия өндіріледі, жарты-лай фабрикат, дайын өнім жасалады немесе оларды өткізу, сондай-ақ, технологиялық процестердің басқарылуын автоматтандыруды қамтамасыз ететін оларға ілеспе про-цестер, байланыс жəне бақылау функциялары қамтамасыз етіледі; технологиялық жабдық пен технологиялық процестердің жұмысын қамтамасыз етумен байланысты санитарлық-техникалық жабдық; негізгі жабдықпен жиынтықта жеткізілетін байлау құбыр өткізгіштері, құбыр өткізгіш арматурасы, металл конструкциялар, ұштары бөлшектенген кабельдердің өлшейтін учаскелері; қолданысқа енгізілетін кəсіпорындарды, ғимараттар мен құрылыстарды пайдалану үшін қажетті құралдың, технологиялық жарақтар мен мүкəммалдың бастапқы қоры, жабдықтың қосалқы бөлшектері;

30) ұқсас объект – өзінің функционалдық арналуы жəне техникалық сиаттамалары бойынша жобаланатын объектімен ұқсас (салыстырмалы) жəне үлгі ретінде неғұрлым тиімді техникалық-экономикалық көрсеткіштері бар объект;

31) үстеме шығыстар – өндірістің жалпы шарттарын қалыптастырумен, оған қызмет көрсетумен, ұйымдастырумен жəне басқарумен байланысты құрылыс-монтаждау ұйымдарының шығындарын өтеуге арналған, сондай-ақ, құрылыстың сметалық құнының басқа да құрамдас бөліктерімен ескерілмеген, Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген салықтарды жəне бюджетке төленетін міндетті төлемдерді төлеуге арналған қаражат сомасы;

32) шефмонтаж – ұйымдастырушылық-техникалық нұсқаулық жəне жабдықты оны пайдалануға беруге дейін монтаждау жəне тапсырыс беруші мамандарының кепілдік көрсеткіштерге қол жеткізу бойынша жұмыстарды орындауын жабдықты дайындаушы-кəсіпорын мамандарының тарапынан қадағалау, консультациялар жүргізу жəне тап-сырыс берушінің мамандарын оқыту;

33) ірілендірілген сметалық нормалар – объект қуатының бірлігіне арналған қажетті ресурстардың санын айқындайтын туынды сметалық нормалар, ірілендірілген конструктивтік элементтер немесе жұмыстардың ірілендірілген түрлері;

34) іске қосу кешені – құрылыстың немесе оның кезегінің бір бөлігі болып табы-латын объектілердің (немесе оның бөліктерінің) тобы, оларды пайдалануға енгізу жобада қабылданған өнім шығаруды немесе қызметтер көрсетуді, қызмет көрсетуші персонал үшін қолданыстағы заңнамаға сəйкес келетін еңбек шарттарын, қоршаған ортаны қорғауды жəне пайдаланудың қалыпты (қолданыстағы нормаларға сəйкес) санитарлық-эпидемиологиялық шарттарын қамтамасыз етеді. Іске қосу кешені жо-бада көзделген өнім шығаруды немесе қызметтер көрсетуді қамтамасыз ететін жаңа құрылыс объектілерінің немесе бөліктерінің жиынтығын білдіреді жəне жеке-дара не-месе қолданыстағылармен кешенде пайдаланылуы мүмкін. Іске қосу кешені бойынша жобалау-сметалық құжаттама құрылыс құрамында жəне жеке жобамен белгіленген тəртіппен бекітуге жатады;

35) элементтік сметалық нормалар – құрылыстағы жұмыстардың жеке түрлерін орындауға арналған заттай көрсеткіштердегі қабылданған өлшеуішке құрылыс ресурстарының шығысын айқындайтын бастапқы деңгейдегі сметалық нормалар. 2. Құрылыстағы баға белгілеу əдістемесінің негізгі талаптары мен шарттары

5. Баға белгілеу əдістемесіне жəне объектілерді салудың сметалық құнын айқындау рəсімдеріне қойылатын негізгі талаптар сенімділік, транспаренттілік (ашықтық), жеделдік, əмбебаптық болып табылады.

6. Сметалық нормалар жұмыстың түрлері бойынша технологиялық карталардың, хронометраждық жұмыстардың нəтижелері, шет елдердің ілгерішіл нормаларын, есеп-теу-талдау əдістері негізінде əзірленеді, олардың нəтижелері бойынша элементтік сметалық нормалар деңгейінде құрылыс ресурстарына қажеттіліктер жəне оларды есептеудің қабылданған базасынан пайыздардағы лимиттелген шығындардың нор-малары айқындалады.

Сметалық нормалар техника мен технологияның қол жеткізілген орташа салалық деңгейін ескереді.

Сметалық нормаларда қалыпты (стандарттық, орташаландырылған) шарттарда жұмыстардың белгілі бір түрін орындау үшін қажетті операциялардың толық кешені ескеріледі. Жұмыстарды ерекше (қысылтаяң, газдылық жағдайларында, жұмыс істеп тұрған жабдыққа жақын жерде) жүргізу кезінде сметалық нормаларға сметалық нор-маларды қолдану жөніндегі техникалық құжаттарда жəне құрылыс жұмыстарына, жабдықты монтаждауға жəне жөндеу-құрылыс жұмыстарына арналған ресурстардың элементтік сметалық нормалардың жинақтарына техникалық бөлімдерде келтірілген коэффициенттер қолданылады.

7. Материалдық ресурстарға жəне машиналар мен тетіктерді пайдаланудың өзіндік құнын құрайтын ресурстарға арналған сметалық бағалар Қазақстан Республикасының барлық өңірлері бойынша олардың ағымдағы бағаларына мониторинг негізінде айқындалады жəне құрылыс жобаларын əзірлеу кезінде сметалық құжаттаманы жасау үшін нормативтік негіз ретінде пайдаланылады.

8. Сметалық жалақы Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасының нормала-рын ескере отырып жəне мемлекеттік статистика деректері бойынша айқындалады.

(Жалғасы. Басы 18-бетте) 9. Құрылыстың сметалық құны жобалау материалдары жəне сметалық-нормативтік база негізінде ағымдағы бағаларда айқындалады.

10. Мыналар құрылыстың сметалық құнын айқындау үшін негіз болады: 1) жобалауға арналған тапсырма (техникалық тапсырма) жəне тапсырыс берушіден

бастапқы деректер; 2) қолданыстағы сметалық нормалар; 3) мониторинг нəтижелері бойынша ресурстарға арналған ағымдағы бағалар. 11. Жобалау сатысындағы сметалық құн конструкцияларға жəне жұмыстардың

түрлеріне арналған сметалық құнның ірілендірілген көрсеткіштерін, ресурстар шығысының элементтік сметалық нормаларын жəне құрылыс ресурстарына арналған сметалық бағалардың қолданыстағы жинақтарын пайдалана отырып, осы Нормативтік құжатқа сəйкес айқындалады. Жобаланатын объект құрылысының сметалық құны са-раптама органдарына жобаны ұсыну кезеңіне ағымдағы бағаларда қалыптастырылады.

12. Тапсырыс беруші жобаны (жобалау-сметалық құжаттамасын) сараптамалық ұйымға ұсынудың алдында құрылыстың сметалық құнын келіседі.

13. Сараптаманың оң қорытындысы алынғаннан кейін тапсырыс беруші заңнамада белгіленген тəртіппен құрылыстың сметалық құнын бекітеді жəне ол құрылысқа мемлекеттік инвестициялар есебінен немесе квазимемлекеттік сектор субъектілерінің қаражаты есебінен инвестициялық жобаларды жəне/немесе құрылыс объектілерін іске асыруға қаражат лимитін айқындау үшін негіз болып табылады.

14. Құрылысы бір күнтізбелік жылдан астам уақытқа жоспарланатын объектілер бойынша құрылыстың сметалық құны нормативтік ұзақтыққа жəне құрылыстағы бітеме нормаларына сəйкес жəне айлық есептік көрсеткіштің өзгерістер индексі арқылы алдағы кезеңдердегі көлемдерін индекстеумен күнтізбелік жылдар бойынша инвестициялардың көлемдерін бөлу жолымен айқындалады. Айлық есептік көрсеткіштің мөлшері Қазақстан Республикасы Президентінің 2009 жылғы 18 маусымдағы № 827 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесінің 22-тармағына сəйкес жыл сайын жаңартылатын жəне Қазақстан Республикасының Үкіметі мақұлдайтын тиісті бес жылдық кезеңге арналған Қазақстан Республикасының əлеуметтік-экономикалық дамуы болжамына сəйкес айқындалды.

15. Мердігерлік шартында тіркелетін құрылыстың шарт бағасы тапсырыс берушінің сметасында белгіленген қаражат лимиті шегінде оның сметасы (офетасы) бойынша мердігердің ұтқан ұсынысының бағасы негізінде мердігерлік жұмыстарды сатып алу нəтижелері бойынша сатып алу саласындағы заңнамаға сəйкес айқындалады.

Шартқа қол қою кезінде сатып алу нəтижелері бойынша шарттың жалпы сомасын айқындайтын жəне шарттың ажырамас бөлігі болып табылатын шарт бағасының ве-домосты тапсырыс беруші мен мердігер қол қояды жəне қалыптастырады.

16. Мердігердің сметасы (оферта) еңбекақы төлеу, құрылыс машиналарын пайда-лану құны, нақты мəмілелер, қолданыстағы келісім-шарттар немесе оларды жеткізуге арналған ұсыныстар бойынша материалдық ресурстардың құны бойынша, үстеме шығыстрдың нақты деңгейі бойынша мердігердің деректері негізінде құрылыс ресур-старын қайта бағалаумен тапсырыс берушінің сметасы негізінде ағымдағы бағаларда ресурстық əдіспен жасалады.

Тапсырыс берушіні сметасы электрондық форматтағы конкурстық (тендерлік) құжаттаманың құрамында əлеуетті мердігерлерге беріледі.

Тапсырыс беруші сметасының негізінде мердігердің сметасын жасау кезінде жоба бойынша жұмыстардың атауы жəне нақты көлемдері, құрылыс ресурстарының нормативтік шығыстары, жоба бойынша құрылыс материалдарының, бұйымдардың, конструкциялардың, жабдықтың сапалық жəне сандық құрамы (тапсырыс беруші сметасының ресурстық бөлігі) өзгеріссіз қалады.

Мердігердің сметасын (офертасын) дайындау кезінде əлеуетті жеткізуші (мердігер) ол құндық жеңілдікті ұсынатын ресурстарға дербес таңдайды. Жиынтық сметалық есептің барлық тараулары бойынша өз құрамында құрылыс объектілері (ғимараттары мен құрлыстары) бар ірі құрылыстарда мердігердің сметасына (офертасына) енгізілген бір текті ресурстар тиісті позициялар бойынша əрбір жеке смета бойынша бөлінуі жəне шарт бағасын қалыптастыру кезінде ескеріледі.

3. Құрылыстың сметалық құнының құрамы жəне құрылымы17. Инвестициялар құрылымына жəне құрылысты жоспарлау жəне ұйымдастыру

тəртібіне сəйкес құрылыстың сметалық құны жұмыстар мен шығындардың мынадай түрлері бойынша бөлінеді:

1) құрылыс-монтаждау жұмыстары;2) жабдыққа, жиһаз бен мүкəммалға арналған шығындар;3) өзге де шығындар.18. Құрылыс-монтаждау жұмыстарының құрамына, Қазақстан Республикасы Ұлттық

экономика министрінің 2015 жылғы 19 наурыздағы № 231 бұйрығымен бекмен бекітілген Құрылыс-монтаждау жұмыстарының құрамындағы жұмыстар (қызметтер) түрлерінің тізбесіне сəйкес (№ 10766 нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде тіркелген) жұмыстар енгізіледі, оның ішінде:

1) уақытша инженерлік желілердің, жолдардың, қойма алаңдарының құрылғысымен, сондай-ақ қолданыстағы ғимараттар мен құрылыстарды бұзумен байланысты дайындық жұмыстары;

2) жер қазу жұмыстары жəне топырақтағы арнайы жұмыстар; 3) ғимараттар мен құрылыстардың (оның ішінде көпірлер, көліктік эстакадалар,

тоннельдер жəне метрополитендер, жол өтпелер, құбыр өткізгіштер, өзге де жасанды құрылыстардың) салмақ түсетін жəне (немесе) қоршау конструкцияларын тұрғызу;

4) сызықтық құрылыстарды төсеу бойынша арнайы құрылыс жəне монтаждау жұмыстары;

5) сыртқы инженерлік желілердің жəне құрылыстардың, сондай-ақ ішкі инженерлік жүйелердің құрылғысы;

6) конструкциялар мен жабдықты қорғау жəне əрлеу бойынша жұмыстар; 7) автомобильдік жəне темір жолдардың құрылысы; 8) оны тұрақты пайдалану орнында құрастыруды жəне жобалық жағдайға орнату-

ды, жеке сынауды жəне жүктемемен сынауды, сондай-ақ бөлшектеуді қоса алғанда, технологиялық жабдықты монтаждау;

9) жұмыс істеп тұрған кəсіпорындарды, ғимараттар мен құрылыстарды қайта жаңарту жəне техникалық қайта жарақтандыру кезінде жүзеге асырылатын бөлшектеу жұмыстары.

19. Құрылыс объектісінің жұмыс істеуін қамтамасыз етуге арналған, оның ішінде жеке дайындаудағы жабдыққа, жиһазға, мүкəммалға қойылатын негізгі талаптар тапсырыс беруші бекітетін жобалауға арналған тапсырмада, сондай-ақ жобаның тиісті бөлімдерін əзірлеу нəтижелері бойынша жобалау барысында белгіленеді.

20. Құрылысқа арналған сметаларда ескерілетін жабдықтың, жиһаздың жəне мүкəммалдың құнына мыналар жатады:

1) мыналарды сатып алудың (дайындаудың) жəне объектінің жанындағы қоймаға жеткізудің құны:

монтаждалатын немесе монтаждалмайтын (технологиялық, энергетикалық, көтеру-көлік, сорғы-компрессорлық жəне басқа да жабдық) жабдықтың, электрондық есептеу орталықтары, зертханалар, əртүрлі мақсаттағы шеберханалар, медициналық каби-неттер жабдығының барлық түрлерінің кешендері;

бақылау-өлшеу аспаптарын, автоматтандыру жəне байланыс құралдарын;қолданысқа енгізілетін өндірістердің бастапқы қорына енгізілетін құрал, мүкəммал,

мөртабандар, құрылғылар, жабдықтар, қосалқы бөлшектер, жартылай фабрикаттар немесе дайын өнімді тасымалдауға арналған арнайы контейнерлер;

жатақханаларды, коммуналдық шаруашылық, ағарту, мəдениет, денсаулық сақтау, сауда объектілерді бастапқы жарақтандыру үшін талап етілетін жабдық, жиһаз, мүкəммал, құрал жəне ішкі бұйымдарының басқа да заттары;

қалалардың жəне өзге де елдімекендердің сыртқы бұйымдарының жəне оларды абаттандыру жабдығы, жиһазы, мүкəммалы (көше жиһазы жəне мүкəммалы, қалалық ортадағы сəндік композициялар жəне өзгелері);

2) стандартты емес жабдықтың құны;3) шефмонтаждың құны (шефмонтаж шарттарында жеткізілетін жабдық үшін).21. Өзге де шығындар тапсырыс берушінің жəне мердігердің шығындарына

(мердігерлік жұмыстарға жататын) бөлінеді. Мердігер орындайтын өзге де жұмыстар мен шығындардың тізбесі осы Нормативтік

құжатқа 1-қосымшада келтірілген.22. Құрылыс-монтаждау жұмыстарының құны мен жабдыққа, жиһазға жəне

мүкəммалға арналған шығындар құрылыс құрамына кіретін жеке объектілер шегінде айқындалады, ал өзге де шығындар жалпы құрылыс бойынша айқындалады. Құрылыс құрамында жеке объектілерді бөлу жəне олардың шекараларын айқындау құрылысты жоспарлау жəне ұйымдастыру үшін құрылыс бойынша сметалық құжаттамадағы шығындарды оңтайлы құрылымдау шартына сүйене отырып, жүзеге асырылады.

Құрылыстың арнайы түрлерінің ерекшеліктері, сондай-ақ осы немесе өзге ғимараттармен құрылыстарды жеке объектілерге жатқызу кезінде ескеріледі. Сметалық құжаттаманы жасау кезінде жеке объектілер ретінде құрылыстардың түрі мен құрылыстың ерекшелігіне байланысты бөлінеді:

өндірістік немесе тұрғын үй-азаматтық кешендердің құрылысы кезінде – оларға қызмет көрсетуші жəне қосалқы құрылыстармен бірге сыртқы желілер (сумен жабдықтау, кəріз, жылу жүргізу, газдандыру, энергиямен жабдықтау), кірме жолдары, орам ішілік жолдар, жалпы алаңдық жұмыстар;

мұнай жəне газ өнеркəсібіндегі арнайы құрылыс кезінде – оған жататын барлық жабдықпен, қосалқы құрылыстармен жəне жұмыстармен мұнай немесе газ ұңғымасы (пайдалану немесе барлау);

көмір жəне тау-кен өнеркəсібіндегі арнайы құрылыс кезінде – тау-кен қазбалары мен шахтаның басқа да жер асты құрылыстарын үңгілеу жəне жабдықтау;

орман жəне ағаш өңдеу өнеркəсібіндегі арнайы құрылыс кезінде – сүректі сұрыптау немесе жинау жөніндегі телім;

жер өңдеудегі жəне су шаруашылығындағы арнайы құрылыс кезінде – арна не-месе барлық құрылыстармен арнаның телімі, барлық құрылыстармен жəне жұмыс түрлерімен өңделетін жер алабы;

темір жол құрылысында – айдап өту немесе бөлшек пункт шегіндегі топырақ төсемі немесе жоғары құрылыс, белгілі бір телімдегі байланыс, дабыл, орталықтандыру, бұғаттау, энергиямен жабдықтау желілері немесе байланыс желісі;

автожол құрылысында – топырақ төсемі, жол жабыны, су өткізу құбырлары жəне автожол телімі шеңберіндегі басқа да құрылыстар;

сызықтық құрылыс кезінде (темір жол жəне автомобиль жолдары, магистральдық құбырлар, электр беру жəне байланыс желілері) – телімдердің бірі шегіндегі ғимараттар мен құрылыстардың тобы (мысалы: тірек қабырғалары, көшкінге қарсы немесе опырылымға қарсы құрылыстар, су өткізу құрылыстары – өтпе шегінде; айырық бекеттері, техникалық бақылау пункттері – бөлшек пункт шегінде; күшейту пункттерінің, байланыс жəне дабыл, орталықтандыру, бұғаттау құрылғылары тобы – белгілі бір телімде).

4. Сметалық құжаттаманың құрамы жəне түрлері23. Сметалық құжаттаманың құрамы əзірленетін жобалау-сметалық құжаттаманың

кезеңділігіне, объектінің ерекшеліктері мен техникалық күрделілігіне байланысты айқындалады.

Жобаның (жұмыс жобасының) құрамына мыналар кіреді:1) шығындар мəліметі (қажет болған кезде);2) жиынтық сметалық есеп;3) құрылыс құнының сметалық есебі;4) объектілік жəне жергілікті сметалар;5) объектілік жəне жергілікті сметалық есептер;6) шығындардың жеке түрлеріне арналған сметалық есептер (қажет болған кезде);7) іске қосу кешеніне кіретін объектілерді салудың сметалық құнының ведомосты;8) материалдық ресурстар мен жабдықтардың жиынтық ведомосты.Сметалық құжаттама нысандары осы Нормативтік құжаттың 2-8-қосымшаларында

келтірілген.Сметалық құжаттаманың нысандары ұсақ құрылыс элементтерінен объект – іске

қосу кешені – құрылыс кезегі – жалпы құрылыс (құрылыс салу) реттілігімен жұмыстардың (шығындардың) түрін білдіретін барынша ірілеріне кезең-кезеңімен өте отырып, оны белгілі бір жүйелілікпен жасауға мүмкіндік береді.

Жобаның құрамындағы сметалық құжаттамаға түсіндірме жазба қоса беріледі, онда мыналар келтірілуге тиіс:

1) құрылыс орналасқан аумақтық ауданға сілтеме;2) оларға сəйкес сметалық құжаттама əзірленетін құжаттарға сілтемелер;3) өзге де шығындарды қалыптастыру үшін негіздеме.24. Жергілікті сметалар бастапқы сметалық құжаттар болып табылады жəне осы

Нормативтік құжаттың 2-қосымшасына сəйкес нысандар бойынша жұмыс жобасын, жұмыс құжаттамасын (жұмыс сызбаларын) əзірлеу кезінде айқындалған көлемдер негізінде ғимараттар мен құрылыстар бойынша немесе жалпы алаңдық жұмыстар бойынша жұмыстар мен шығындардың жеке түрлеріне жасалады.

25. Жергілікті сметалық есептер, сондай-ақ:1) жұмыстардың көлемі мен шығындардың мөлшері əлі түпкілікті анықталмаған

жəне жұмыс құжаттамасын əзірлеу кезінде нақтылауға жататын;2) жұмыстардың көлемі, оларды орындаудың сипаты мен əдістерін жоба-

лау кезеңінде дəлме-дəл айқындау мүмкін болмаған жəне құрылыс барысында нақтыланатын жағдайларда осы Нормативтік құжаттың 2-қосымшасына сəйкес ны-сан бойынша жобаны əзірлеу кезінде айқындалған көлемдер негізінде ғимараттар мен құрылыстар бойынша немесе жалпы алаңдық жұмыстар бойынша жұмыстар мен шығындардың жеке түрлеріне жасалады.

26. Жабдық, жиһаз жəне мүкəммалдың сметалық құны жобалау материалдарының жəне сметалық-нормативтік базаның негізінде айқындалады жəне тиісті жергілікті сме-таларда (жергілікті сметалық есептерде) ескеріледі.

Тапсырыс беруші жоба бойынша жабдық тізбесін жобалауға арналған тапсырманы дайындау кезінде (қажеттілігіне қарай) бастапқы деректердің құрамында айқындайды. Тапсырыс беруші жеткізген жабдықтың, жиһаздың жəне мүкəммалдың сметалық құны туралы мəліметтер қосылған құн салығын есепке алмай құрылыс құнының сметалық есебі анықтама ретінде жиынтық сметалық есеп қорытындысынан кейін келтіріледі: «оның ішінде қосылған құн салығын есепке алмай тапсырыс беруші жеткізген жабдықтың, жиһаздың жəне мүкəммалдың сметалық құны».

27. Объектілік сметалар, жалпы өз құрамында объектіге арналған жергілікті сме-талардан алынған деректерді біріктіреді жəне сметалық құжаттар болып табылады, олардың негізінде жеке объектілердің сметалық құны қалыптастырылады жəне осы Нормативтік құжаттың 3-қосымшасына сəйкес 3-нысан бойынша жасалады.

28. Объектілік сметалық есептер, жалпы өз құрамында жергілікті сметалық есептерден алынған деректерді біріктіреді жəне осы Нормативтік құжаттың 3-қосымшасына сəйкес нысан бойынша жұмыс құжаттамасы негізінде немесе құрылыс барысында нақтылауға жататын құрылыстың жеке объектілерінің құнын қалыптастырды. Объектілік сметалық есептер осы Нормативтік құжаттың 3-қосымшасына сəйкес 3-нысан бойынша жасалады.

29. Шығындардың жеке түрлеріне арналған сметалық есептер сметалық норма-тивтерде ескерілмеген шығындарды өтеу үшін қажетті қаражатты айқындау қажет болатын жағдайларда жасалады.

30. Объектілерді салу немесе олардың кезектері құнының сметалық есебі осы Нормативтік құжаттың 4-қосымшасына сəйкес 2-нысан бойынша шығындардың же-келеген түрлеріне арналған объектілік сметалық есептердің, объектілік сметалық, жергілікті сметалық жəне жергілікті сметалық есептердің негізінде ағымдағы бағаларда жасалады. Кəсіпорындардың, ғимараттардың жəне құрылыстардың құрылыс құны сметалық есебінің позициялары көрсетілген сметалық құжаттардың нөміріне сілтемесі болуы қажет. Жобамен (жұмыс жобасымен) көзделген əрбір объектінің сметалық құны «құрылыс-монтаждау жұмыстарының» «жабдықтың, жиһаздың жəне мүкəммалдың», «өзге де жұмыстар мен шығындардың», «жалпы сметалық құнының» сметалық құнын белгілейтін бағандар бойынша таратылады.

31. Объектілерді немесе олардың кезектерін (іске қосу кешендерін) салу құнының сметалық есебі жобалау (жобалау-сметалық) құжаттамасымен көзделген барлық объектілердің құрылысын толық аяқтау үшін қажетті қаражат лимитін айқындайтын құжат болып табылады жəне мердігерлікке қойылатын тапсырыс берушінің шығындарын қамтымайды. Объектілерді немесе олардың кезектерін (іске қосу кешендерін) салу құнының сметалық есебі бағалардың ағымдағы деңгейінде мердігерлің жұмыстардың, шығындардың жəне қызметтердің құнын айқындайды.

Құрылыс құнының сметалық есебі өндірістік жəне өндірістік емес (тұрғын үй-азаматтық) мақсаттағы объектілердің құрылысына жасалады жəне жеке бекітіледі.

32. Құрылыстың немесе оның кезектерінің (іске қосу кешендерінің) құнының жиынтық сметалық есебі жобалау (жобалау-сметалық) құжаттамасымен көзделген барлық объектілердің құрылысын толық аяқтағау үшін инвестициялық жобаны (құрылыс объектісін) іске асыруға арналған қажетті тапсырыс берушінің (инвестордың) қаражатының сметалық лимитін айқындайтын құжат болып табылады. Заңнамада белгіленген тəртіппен бекітілген құрылыс құнының жиынтық сметалық есебі күрделі салымдар мен құрылысты қаржыландыру үшін негіздеме болып табылады.

Объектілердің немесе оның кезектерінің (іске қосу кешендері) құрылысы құнының жиынтық сметалық есебі жобаны (жобалау-сметалық құжаттамасын) жобалаумен жəне сараптаумен, сондай-ақ, осы Нормативтік құжаттың 5-қосымшасына сəйкес 1-ны-сан бойынша инжинирингтік қызметтермен (жобаны басқару, техникалық қадағалау, авторлық қадағалау) байланысты тапсырыс берушінің шығындары негізінде жасалады.

Құрылыс құнының жиынтық сметалық есептері өндірістік жəне өндірістік емес (тұрғын үй-азаматтық) мақсаттағы объектілердің құрылысына жеке-жеке жасалады жəне бекітіледі.

Жиынтық сметалық есептерде айқындалған кəсіпорындарды, ғимараттарды жəне құрылыстарды салудың сметалық құны, сондай-ақ, олардың кезектері техникалық-экономикалық негіздемелерде (ТЭН) белгіленген құрылыстың есептік құнынан, сондай-ақ, екі сатылы жобалау кезінде бекітілетін «Жоба» сатысындағы сметалық құннан аспауы тиіс.

Құрылыстың немесе оның кезектерінің (іске қосу кешендерінің) жиынтық сметалық есептегі құнында құрылыс аумағын дайындауға (игеруге) жəне объектіні пайдалануға беруге арналған жеке жиынтық сметаға енгізілетін сəулет, қала құрылысы жəне құрылыс қызметі саласындағы заңнамамен реттелмейтін тапсырыс берушінің шығындары ескерілмейді.

33. Шығындар мəліметі өндірістік мақсаттағы объектілермен қатар тұрғын үй-азаматтық жəне басқа да мақсаттағы объектілерге жобалау-сметалық құжаттама жа-салатын жағдайларда құрылыстың құнын айқындайтын сметалық құжат болып табы-лады. Шығындар мəліметінде екі жəне одан көп құнның жиынтық сметалық есептері біріктіріледі. Шығындар мəліметі осы Нормативтік құжаттың 6-қосымшасына сəйкес нысан бойынша жасалады.

34. Жобалық құжаттаманың құрамында осы Нормативтік құжаттың 7-қосымшасына сəйкес нысан бойынша іске қосу кешеніне кіретін объектілердің құрылысы сметалық құнының ведомосы əзірленеді.

Іске қосу кешеніне кіретін объектілердің сметалық құнының ведомосы кəсіпорынды, ғимаратты жəне құрылысты салуды жəне пайдалануға беруді жеке іске қосу кешендерімен жүзеге асыру көзделетін жағдайда жасалады. Бұл ведомость іске қосу кешенінің құрамына кіретін объектілердің сметалық құнын, сондай-ақ, жалпы алаңдық жұмыстар мен шығындарды қамтиды.

35. Құрылысы кезектер (іске қосу кешендері) бойынша жүзеге асыру жоспарланатын кəсіпорындар мен құрылыстарды жобалау кезінде мыналар жасалады:

1) егер өндірістік жəне өндірістік емес мақсаттағы объектілер бар болса, қажеттілігіне қарай толық жəне іске қосу кешендеріне (кезектерге) бөлумен дамытуға арналған шығындар мəліметі;

2) кəсіпорынды жəне құрылысты толық дамытуға арналған құрылыс құнының жиынтық сметалық есебі;

3) бірінші кезек құрылысы құнының жиынтық сметалық есебі;4) кейінгі кезектер құрылысы құнының жиынтық сметалық есебі;5) бірінші кезек құрылысы құнының сметалық есебі; 6) кейінгі кезектер құрылысы құнының сметалық есебі; 7) кейінгі кезектердің сметалық құнының объектілік есептері.Толық дамытуға арналған құрылыстың сметалық құнының есебі бірінші кезектің

құрылысына арналған жобаның құрамына кіреді жəне құрылыстың жиынтық есебінен жəне кейінгі кезектер құрылысының сметалық құнының есептерінен алынған деректерді қамтиды.

Кейінгі кезекке арналған құрылыстың сметалық құнының есебі сметалық құнның объектілік есептерінен алынған деректердің негізінде жасалады.

Сметалық құнның объектілік есептері кейінгі кезектердің құрамында құрылысы жоспарланатын объектілердің əрқайсысына жасалады.

5.Сметалық құжаттаманы жасау36. Объектіні салуға арналған сметалық құжаттама жобалық деректер жəне

сметалық-нормативтік база негізінде жасалады.37. Қазақстан Республикасының қолданыстағы сметалық-нормативтік базасындағы

сметалық нормалардың болмауы кезінде жеке сметалық нормалар (ЖСН) əзірленеді. ЖСН заңнамада белгіленген тəртіппен əзірленеді, бекітіледі, келісіледі.

38. Жергілікті сметалар (жергілікті сметалық есептер), Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Құрылыс жəне тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті төрағасының 2016 жылғы 15 тамыздағы № 59-нқ бұйрығымен бекітілген Құрылыс сметаларындағы шығындарды конструктивтік-технологиялық топтастыру жөніндегі мемлекеттік нормативте жазылған (№ 14240 нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде тіркелген) ережелерді ескере отырып, ғимараттардың (құрылыстардың) конструктивтік элементтеріне, жұмыстар мен құрылғылардың түрлеріне сəйкес бөлімдер бойынша сəйкес жұмыстардың түрлері, ғимараттар мен құрылыстар бойынша жеке-жеке əзірленетін жобалау-сметалық құжаттама бойынша қабылданған жобалық шешімдерге сəйкес жасалады.

Жергілікті сметаны жасау кезеңінде сметалық нормалар мен жоба бойынша ре-сурстарды бөлу (іріктеу) жүргізіледі, нормаларда бекітілген ресурстар жоба бойын-ша ресурстармен салыстырыла отырып, талданады жəне үйлестіріледі, жобалық шешімдерге сəйкес келмейтін ресурстарды ауыстыру жолымен материалдық ресур-старды түзету жүргізіледі.

39. Жұмыстардың, ресурстардың атаулары, олардың шифрлары, кодтары, өлшем бірліктері сметалық нормалардың жинақтарының ұқсас позицияларына сəйкес келтіріледі.

40. Жұмыстардың көлемі құрылыс-монтаждау жұмыстары, жабдықтың номенкла-турасы бойынша тапсырыстық ерекшеліктер, сондай-ақ жобаның жұмыс сызбалары көлемдерінің ведомостары негізінде анықталады.

41. Ресурстарды бөлу (іріктеу) Қазақстан Республикасының аумағында қолданыстағы сметалық нормаларға сəйкес жобалық материалдар (материалдарға, бұйымдарға, конструкцияларға жəне жабдыққа арналған жұмыс сызбалары, ведомо-стар мен ерекшеліктер) бойынша жүргізіледі.

42. Сметалық нормалар элементтік сметалық нормаларды қолдану жөніндегі нормативтік-техникалық құжаттардағы жəне белгіленген тəртіппен бекітілген тиісті жинақтардың техникалық бөліктеріндегі талаптарды, шарттарды жəне шектеулерді ескере отырып, нақты құрылыстың жəне құрылыс жоспарланған аудан үшін қабылданады.

43. Материалдық ресурстарға арналған сметалық бағалар ұтымды логистикаға сүйене отырып, олардың əкімшілік-аумақтық тиістілігіне қарамастан жақын орналасқан карьерлерден немесе өндіруші кəсіпорындардан құрылыс орнына жақын орналасқан қала немесе ауданның əкімшілік орталығы бойынша қабылданады. Материалдық ресурстарды жеткізу сызбаларын (көліктік сызбаларын) тапсырыс беруші бекітеді.

44. Материалдық ресурстардың атаулары жобаға салынған материалды бірдей сəйкестендіруге мүмкіндік беретін марканы, негізгі параметрлерді, техникалық сипат-тамаларды, стандарттың белгіленуін көрсете отырып, келтіріледі.

45. Жоба бойынша ресурстарға жиынтық қажеттілік мынадай жүйелілікпен Жиынтық ресурстық ведомоста көрсетіледі:

1) бір атаудағы позициялардың жиынтық құнын азайту тəртібімен топтастырып жəне дəрежеге бөле отырып, қабылданған өлшем бірліктеріндегі материалдық ресурстар;

2) жабдық (дəрежеге бөлінген тəртіппен).46. Материалдық ресурстар мен жабдықтардың жиынтық ведомості осы Нормативтік

құжаттың 8-қосымшасына сəйкес 7-нысан бойынша объектілер бойынша жалпы құрылыс (объект, ғимарат жəне т.б.) бойынша жасалады.

47. Жергілікті сметалар (жергілікті сметалық есептер) ресурстардың шифрін аш-пай ұсынылады.

48. Жергілікті сметалармен (жергілікті сметалық есептермен) айқындалатын сметалық құн тікелей шығындарды, үстеме шығыстарды жəне сметалық пайданы, жабдықтың құнын енгізеді.

49. Тікелей шығындар жұмысшылар еңбек ақысының, машиналар мен тетіктерді пай-далану (машинистердің еңбекақысын қоса алғанда), материалдардың, бұйымдардың жəне конструкциялардың сметалық құнын ескереді. Тікелей шығындар құрылыс-монтаждау жұмыстарының құнын құрайды.

Тікелей шығындар қорытындыларды одан кейінгі жинақтаумен ағымдағы бағаларда осы ресурстардың бірлік құнына ресурстар көлемідерін қайта көбейту жолымен айқындалады.

Бағалардың ағымдағы деңгейіндегі құрылыстың сметалық құны қолданыстағы сметалық нормалар мен ресурстарға арналған бағалар, сондай-ақ конструктивтердің жəне жұмыстардың түрлері сметалық құнының ірілендірілген көрсеткіштері негізінде айқындалады.

Үстеме шығыстар өндірістің жалпы шарттарын қалыптастырумен, оған қызмет көрсетумен, ұйымдастырумен жəне басқарумен байланысты құрылыс-монтаждау ұйымдарының шығындарын ескереді. Жергілікті сметаларда үстеме шығыстар осы бұйрыққа 2-қосымшада келтірілген нормалар бойынша жəне тəртіпте машиналарды пайдаланудың құрамында жұмысшы-құрылысшылар мен машинистер жалақысының жиынтық шамасынан ескеріледі.

Жабдықтың сметалық құны осы Нормативтік құжатта баяндалған тəртіппен айқындалады жəне жергілікті сметаның тармақтары бойынша жеке позициялармен ескеріледі. Жабдықтың сметалық құны құрылыс-монтаждау жұмыстарының құнына жатпайды.

50. Сметалық құжаттама бойынша жұмысшылардың еңбек ақысы (сметалық жалақы) мынадай түрлерден тұрады:

1) жұмысшы-құрылысшылардың жалақысы;2) машинстердің (құрылыс машиналары мен тетіктерін басқаратын жəне оларға

қызмет көрсететін жұмысшылардың) жалақысы.51. Жұмысшы-құрылысшылардың жалақысы тікелей құрылыс жəне монтаждау

жұмыстарымен айналысатын жұмысшылардың еңбек ақысын қамтиды. 52. Машинистердің жалақысы құрылыс машиналары мен тетіктерін пайдалануға

арналған шығындардың құрамына енгізіледі жəне сметалық тарифтік мөлшерлемелердің жинағы бойынша ағымдағы бағалардағы машиналар мен тетіктердің машина-сағат құнының құрамында есептеледі.

53. Құрылыс машиналарын пайдалануға арналған шығындар қажетті машиналардың нормативтік қажеттілігіне (машина-сағатпен) жəне 1 (бір) машина-сағаттың ағымдағы бағасына сүйене отырып, айқындалады. Құрылыс машиналары мен тетіктерінің 1 (бір) машина-сағатының ағымдағы бағасы кезекті кезеңге құрылыс машиналары мен тетіктерін пайдалануға арналған сметалық бағалар жинағы бойынша айқындалады.

54. Материалдық ресурстардың құны Қазақстан Республикасының өңірлері бой-ынша ағымдағы бағаларда айқындалады жəне кезекті кезеңге құрылыс материал-дарына, бұйымдарына жəне конструкцияларына арналған сметалық бағалардың жинақтарына енгізіледі.

55. Сметалық бағалардың қолданыстағы жинақтарындағы қажетті техникалық өлшемдерімен жəне пайдалану сипаттамаларымен жеке құрылыс материалда-рына жəне бұйымдарына арналған бағалар болмаған жағдайда олардың құнын өндірушілердің, не оларды ресми түрде білдіретін дистрибьюторлардың кемінде екі баға ұсыныстарынан (прайс-парақтарынан) тұратын тапсырыс берушінің қабылданған жəне бекітілген шешімдеріне сəйкес айқындау керек. Прайс-парақтарда ИНКОМЕРМС терминдеріндегі франко түрі немесе жеткізу шарттын көрсету міндетті болып табылады. Егер прайс-парақтарда мұндай шарттар көрсетілмесе, онда баға құрылыс объектісіне дейін жеткізуді ескере отырып, толық берілген болып есептеледі.

56. Кезекті кезеңге құрылыс материалдарына, бұйымдары мен конструкци-яларына арналған сметалық бағалардың жинақтарында ескерілмеген құрылыс материалдарының, бұйымдары мен конструкцияларының сметалық құны бұл матери-алдарды сатып алуға жəне объект жанындағы қоймаға немесе оларды жұмысқа беру орнына жеткізуге жұмсалатын барлық шығындардың жиынтығы ретінде айқындалады жəне өндірушінің көтерме бағасын, көлік шығыстарын, дайындау-қойма шығыстарын қамтиды.

57. Мұндай құрылыс материалдарын, бұйымдары мен конструкцияларын тасымал-даудың сметалық құны көлік-логистикалық сызбаны (тапсырыс беруші бекітеді), жүктің сыныбы мен сипаттамасын, жолдың санатын, көлік құралының типі мен оның жүк көтергіштігін ескере отырып, құрылыс үшін жүктерді тасымалдауға арналған сметалық бағалардың жинағы бойынша айқындалады.

Құрылыс материалдарының, бұйымдары мен конструкцияларының көлік шығыстары оларды объект жанындағы қоймаға жеткізу бойынша барлық шығындарды қамтиды. Көлік шығыстары жеткізудің көліктік сызбасына сəйкес кезекті кезеңге бекітілген құрылыс үшін жүктерді тасымалдауға арналған сметалық бағалар жинағы бойын-ша брутто салмақтың 1 тоннасына жұмсалған көлік шығыстарының калькуляцияла-рын жасау жолымен айқындалады. Мұндай құрылыс материалдарын, бұйымдары мен конструкцияларын жеткізу сызбасын жобалық құжаттама құрамында тапсырыс беруші бекітеді.

58. Сатып алынатын құрылыс материалдарына, бұйымдары мен конструкцияла-рына жұмсалатын дайындау-қойма шығыстары жеткізуге арналған тапсырыстарды орналастыруға, қабылдауға, есепке алуға, қоймада сақтауға жəне жұмысқа беруге байланысты шығындарды қамтиды.

Дайындау-қойма шығыстары құрылыс жəне монтаждық материалдардың босатылу бағасына 2% мөлшерінде жəне металл конструкциялардың босатылу бағасына 0,75% мөлшерінде айқындалады.

59. Сметалық бағалар жинағында ескерілмеген жабдықтың сметалық құны осы жабдықты сатып алуға жəне объекті жанындағы қоймаға немесе жабдықты монтаждауға беру орнына жеткізуге жұмсалатын барлық шығындардың жиынтығы ретінде анықталады. Жабдықтың сметалық құнына мыналар енгізіледі:

1) қосалқы бөлшектердің құнын, ыдыстың, қаптаманың жəне деректеменің құнын қамтитын босатылу бағасы;

2) көлік шығыстары;3) дайындау-қойма шығыстары; 4) кедендік баждар мен салықтар;5) шефмонтаждың құны (шефомонтаж шарттарында жеткізілетін жабдық үшін).Жабдықтың сметалық құнына енгізілетін кедендік баждар мен салықтар Қазақстан

Республикасының кеден жəне салық заңнамасына сəйкес есептеледі.Жабдықтың шефмонтажы бойынша қызметтердің құнын өндіруші жеткізушілер фир-

мада қабылданған нормативтер бойынша өз шығындарын калькуляциялаумен жеке тəртіпте айқындайды жəне жеке жолмен жабдықтың жалпы прайстық құнына енгізіледі.

Мердігердің қызметіне жататын дайындау-қойма шығыстарынан басқа, прайс-парақтарда олардың болуы бойынша жоғарыда аталған құрауыштар бойынша жабдықтың жалпы құнын ашып көрсету жабдықты əлеуетті жеткізушілер үшін міндетті шарт болып табылады жəне жергілікті сметаны жасау кезінде жабдықтың босатылу бағасына есептеледі.

60. Инженерлік жабдықтың құны кезекті кезеңге жасалатын инженерлік жабдыққа арналған сметалық бағалардың жинағы бойынша қабылданады.

Жинақтарда бағалар болмаған кезде инженерлік жабдықтың құны жобаға енгізілген жабдықтың бағасын салыстыру нұсқаларынан, жеткізілуі жəне бəсекеге қабілеттілігі (техникалық жəне сапалық жəне пайдалану сипаттамаларын салыстыру) шарттары-нан тапсырыс берушінің қабылданған жəне бекітілген шешімдерінің негізінде өндіруші зауыттардың деректері бойынша, кемінде екі өндірушінің, не оларды ресми түрде білдіретін дистрибьюторлардың прайс-парақтары бойынша айқындалады. Жабдықтың жалпы прайстық құнына көлік шығындарын енгізе отырып, жабдықты объект маңындағы қоймаға дейін жеткізу импорттық өндірістің инженерлік жабдығының позициялары бой-ынша əлеуетті жеткізушілер үшін сұрау салудың (сауалнама парақтарының, конкурсқа қатысуға арналған хаттар мен шақырулардың) міндетті шарты болып табылады. Прайс-парақтарда ИНКОТЕРМС терминдеріндегі жеткізу шарттары, сондай-ақ, мынадай құрауыштар бойынша жабдықтың жалпы құнын ашып көрсету келтіріледі: босатылу бағасы, көлік шығыстары, кедендік баждар жəне салықтар. Жеткізушіні таңдау, прайс-парақтар бойынша инженерлік жабдықтың типі, маркасы жəне құны бойынша тапсырыс берушінің бекітілген шешімдерін жобалау ұйымы жобалауға арналған тапсырмада (не

сметалық бөлімді əзірлеу басталғанға дейін жобалау барысында) бастапқы деректер ретінде ұсынады.

61. Объектілердің құрылысы үшін технологиялық, электртехникалық, өзге де өнеркəсіптік жабдықтың, жиһаздың жəне мүкəммалдың құны дайындаушы зауыттардың ұсыныстарын сұрату немесе өндірушілердің немесе олардың ресми дистрибьютерлерінің мұндай жабдықты, жиһазды жəне мүкəммалды жеткізуге арналған конкурс нəтижелері негізінде мониторинг нəтижелері бойынша орталық мемлекеттік органдардың жəне олардың ведомстволарының тиісті қызмет саласында жүзеге асы-ратын техникалық саясаты шеңберінде айқындалады. Сұрау салу немесе конкурс шарттары бойынша технологиялық жабдықтың жəне мүкəммалдың прайстық құны оларды объект жанындағы қоймаға дейін жеткізуді, ал жиһаз бойынша - жобалау орнына жеткізуді, құрастыруды жəне орналастыруды қамтиды. Прайс-парақтарда ИНКОТЕРМС терминдеріндегі жеткізу шарттары жəне мынадай құрауыштар бойынша жабдықтың жалпы құнын ашып көрсету келтіріледі: босатылу бағасы, көлік шығыстары, кедендік баждар жəне салықтар.

Технологиялық жабдықты, жиһазды жəне мүкəммалды, сондай-ақ, оларды əлеуетті жеткізуші-өндірушілерді таңдауды жобалау басталғанға дейін немесе жобаның сметалық бөлімін əзірлеу басталғанға дейін жобалау барысында тапсырыс беруші алдын ала жүзеге асырады. Технологиялық жабдықтың, жиһаздың жəне мүкəммалдың құнын тапсырыс беруші жобалау ұйымына бастапқы деректер ретінде ұсынады.

Жобалауға арналған тапсырмада тапсырыс беруші технологиялық жабдықты, жиһазды жəне мүкəммалды таңдау бойынша талаптарды жəне белгіленген тəртіпте кейіннен келісумен жəне бекітумен жобалаушының олардың құн мониторингін белгілеуі мүмкін.

62. Көлік шығыстары жабдықты объект жанындағы қоймаға жеткізу бойынша барлық шығындарды қамтиды. Прайстық құны объект маңындағы қоймаға дейін жеткізуді қамтитын позицияларды қоспағанда, жабдық бойынша көлік шығыстары жеткізудің көліктік сызбасына сəйкес кезекті кезеңге бекітілген құрылыс үшін жүктерді тасымалдауға арналған сметалық бағалар жинағы бойынша жабдықтың 1 тонна брут-то салмағына жұмсалған көлік шығыстарының калькуляцияларын жасау жолымен айқындалады. Материалдарды жəне/немесе жабдықты жеткізу сызбасын жобалық құжаттама құрамында тапсырыс беруші бекітеді.

63. Дайындау-қойма шығыстары жеткізуге тапсырыстарды орналастырумен, жабдықты қабылдаумен, есепке алумен, қоймада сақтаумен жəне монтаждауға беру-мен байланысты шығындарды қамтиды.

Жабдық бойынша дайындау-қойма шығыстары жабдықтың босатылу бағасынан 1,2% мөлшерінде айқындалады.

64. Негізгі қорларда есепте тұратын жəне қайта жаңартылатын немесе техникалық қайта жарақтандырылатын жұмыс істеп тұрған кəсіпорын шеңберінде бөлшектеу жəне салынып жатқан (қайта жаңартылатын) ғимаратқа көшіру жоспарланып отырған жабдықты пайдалану кезінде жергілікті сметаларда тек қана бөлшектеу жəне қайта монтаждау қаражаты көзделеді, ал жабдықтың өзінің теңгерімдік құны ескерілмейді.

65. Жеке конструктивтің немесе жұмыс түрінің өлшем бірлігіне арналған ірілендірілген баға түрінде келтірілген ірілендірілген көрсеткіштер бойынша айқындалатын конструктивтердің жəне жұмыс түрлерінің сметалық құны тікелей шығындар, жабдық, жиһаз жəне мүкəммал құнының кеңейтілген құрылымын білдіреді.

66. Объектілік сметалар осы Нормативтік құжатқа 3-қосымшада келтірілген ны-сан бойынша жасалады. Объектілік сметалар «құрылыс-монтаждау жұмыстары», «жабдық», «өзге де шығындар» сметалық құнының тиісті бағандары бойынша жұмыстар мен шығындарды топтастыра отырып, жалпы жергілікті сметалардың деректерін жиынтықтау жолымен объектілерге жасалады. Объектілік смета қорытындысы бой-ынша анықтама ретінде (оның ішінде) тапсырыс беруші жеткізген (қажеттілігіне қарай) жабдықтың, жиһаздың жəне мүкəммалдың құны көрсетіледі.

Жергілікті сметалардың деректері бойынша объектілік сметаларда нормативтік еңбекті қажетсіну жəне сметалық жалақы көрсетіледі.

Объектінің құны бір жергілікті смета (жергілікті сметалық есеп) бойынша анықталса, онда объектілік смета жасалмайды.

Тұрғын ғимараттарда қоса салынған немесе жалғай салынған сауда, қоғамдық тамақтану жəне коммуналдық-тұрмыстық қызмет көрсету кəсіпорындарын (ұйымдарын), өзге де тұрғын емес үй-жайларды орналастыру кезінде ғимараттың тұрғын бөлігі үшін жəне кəсіпорындарды, ұйымдарды орналастыруға арналған жəне өзге де мақсаттағы қоса салынған (жалғай салынған) тұрғын емес бөлігі үшін объектілік сметалар жеке-жеке жасалады. Ғимараттың тұрғын бөлігі мен кəсіпорынның (ұйымның) қоса салынған үй-жайы арасындағы жалпы конструкциялар мен құрылғылардың құнын бөлуді ғимараттың тұрғын жəне тұрғын емес бөлігінің құрылыс көлеміне пропорционал түрде жобалық де-ректер бойынша жобалаушы жүргізеді. Көрсетілген кəсіпорындар үшін тұрғын үйлерге жалғай салынатын үй-жайлар бойынша жұмыстардың орындауға арналған шығындар тұтастай үйдің тұрғын емес бөлігі құрылысының сметалық құнына жатады.

Сондай-ақ бір ортақ объектілік сметаны, бірақ оның қорытындысы бойынша ғимараттың тұрғын бөлігінің жəне қоса салынған жəне/немесе (жалғай салынған) үй-жайлардың құнын жеке бөлумен жасауға рұқсат етіледі.

67. Жергілікті жəне объектілік сметалық есептер жұмыс жобасын немесе «жұмыс құжаттамасы» кезеңін əзірлеу кезінде кейіннен жұмыстардың көлемін нақтылаумен ірілендірілген сметалық нормалар жəне/немесе ұқсас объектілер негізінде ТЭН кезеңінде немесе екі сатылы жобалау кезінде «Жоба» кезеңінде жасалады. Құрылысты жобалау барысында нақтыланған жұмыс көлемдерінің негізінде жергілікті жəне объектілік сметалар жасалады.

68. Сметалық нормативтерде ескерілмеген шығындардың жеке түрлеріне арналған сметалық есептер ағымдағы бағалардағы осы шығындардың құнын калькуляциялау жолымен жасалады.

Толық сметалық құннан немесе құрылыс-монтаждау жұмыстарының құнынан пай-ыздарда көрсетілген шығындардың жеке түрлеріне арналған нормалар болған кезде сметалық есептер жасалмайды.

69. Құрылыстың немесе оның кезегі (іске қосу кешені) құнының сметалық есебі осы Нормативтік құжатқа 4-қосымшада келтірілген 2-нысан бойынша ағымдағы бағаларда жасалады.

Сметалық есепке барлық объектілік сметалар мен есептер бойынша қорытындылар, сондай-ақ, шығындардың жеке түрлеріне арналған сметалық есептер бойынша қорытындылар жеке жолдармен енгізіледі.

Объектілердің құрылысы құнының сметалық есебінің позициялары көрсетілген сметалық құжаттардың нөміріне сілтемемен келтіріледі. Жобада көзделген əрбір объектінің сметалық құны сметалық құнды білдіретін: «құрылыс-монтаждау жұмыстары», «жабдық», «өзге де шығындар», «жалпы сметалық құн» бағандары бойынша бөлінеді.

70. Құрылыс құнының сметалық есептерінде қаражат мынадай тараулар бойын-ша бөлінеді:

«1-тарау. «Құрылыс аумағын дайындау».«2-тарау. «Құрылыстың негізгі объектілері».«3-тарау. «Қосалқы жəне қызмет көрсету мақсатындағы объектілер».«4-тарау. «Энергетикалық шаруашылық объектілері».«5-тарау. «Көлік шаруашылығы жəне байланыс объектілері».«6-тарау. «Сыртқы желілер жəне сумен жабдықтау, кəріз, жылумен жабдықтау жəне

газбен жабдықтау құрылыстары».«7-тарау. «Аумақты абаттандыру жəне көгалдандыру».«8-тарау. «Уақытша ғимараттар мен құрылыстар».«9-тарау. «Өзгеде жұмыстар мен шығындар».Тиісті тарауда көзделетін объектілер, жұмыстар жəне шығындар болмаған жағдайда,

бұл тарау кейінгі тараулардың нөмірлері өзгертілмей өткізіледі.Құрылыс құнының сметалық есебінде (4-7-бағандарда) келесі қорытындылар

келтіріледі:1) əрбір тарау бойынша (тарауда бөлімдер болған кезде - əрбір бөлім бойынша); 2) 1-7, 1-8, 1-9-тараулардың жиынтығы бойынша; 3) 1-9-тараулардың жəне болжанбаған жұмыстар мен шығындарға арналған

қаражаттың жиынтығы бойынша; 4) 1-9-тараулардың, болжанбаған жұмыстар мен шығындарға арналған қаражаттың,

қосылған құн салығының жиынтығы бойынша; 5) Барлығы сметалық есеп бойынша - болжанбаған жұмыстар мен шығындарға

арналған қаражат жəне қосылған құн салығының сомасы есептелгеннен кейін тиісті жылға (мысалы, 2017 жылға) жай-күйі бойынша ағымдағы бағаларда құрылыс құнының сметалық есебі бойынша жиыны.

Тараулардың құрылымы, сондай-ақ, сызықтық құрылыс объектілері үшін жəне құрылыстың басқа да арнайы түрлері үшін құрылыс құнының сметалық есебінің тара-улары бойынша қаражатты бөлу олардың ерекшеліктеріне сəйкес қалыптастырылады. Олардың əрқайсысында бірнеше объектіден бар аяқталған өндірістердің неме-се кешендердің бірнеше түрлері болған кезде тараулардың ішіндегі объектілерді, жұмыстар мен шығындарды бөлу кезінде тараудың ішінде атауы өндірістердің (кешендердің) атауына сəйкес келетін бөлімдер бойынша топтастыру жүзеге асы-рылуы мүмкін.

«Құрылыс аумағын дайындау» деген 1-тарауға мердігер орындайтын құрылыс салынатын аумақты бөлумен жəне игерумен байланысты жұмыстар мен шығындарға арналған қаражат енгізіледі. Мердігер орындайтын жəне құрылыс құнының сметалық есебінің 1-тарауына енгізілетін өзге де жұмыстар мен шығындардың тізбесі осы Нормативтік құжатқа 1-қосымшада келтіріледі.

«Құрылыстың негізгі объектілері» деген 2-тарауға негізгі мақсаттағы ғимараттар, құрылыстар жəне жұмыстардың түрлері бойынша құрылыс-монтаждау жұмыстарының, шығындар мен қызметтердің сметалық құны енгізіледі. Бұл қаражат 4-7-бағандарға енгізіледі.

«Қосалқы жəне қызмет көрсету мақсатындағы объектілер» деген 3-тарауға мыналардың құрылысы үшін бөлінген аумақ шегінде орналасқан объектілер бой-ынша құрылыс-монтаждау жұмыстарының, шығындар мен қызметтердің сметалық құны енгізіледі:

өнеркəсіптік құрылыс үшін:жөндеу-техникалық шеберханалардың ғимараттары;əкімшілік-тұрмыстық өндірістік ғимараттар;газ-генераторлық үй-жайлар;оттегі үй-жайлары;компрессорлық үй-жайлар;əр түрлі қойма үй-жайлары;эстакадалар, галереялар;зертхана ғимараттары;осыларға ұқсас басқа да ғимараттар мен құрылыстар; тұрғын үй-азаматтық құрылыс үшін:шаруашылық корпустар;аурухана жəне ғылыми қалашықтардағы өтпелер, жылыжайлар;қоқыс жинағыштар жəне т.б.;жұмысшыларға қызмет көрсетуге арналған жəне кəсіпорындардың құрылысы үшін

бөлінген аумақтың шегінде орналасқан мəдени-тұрмыстық мақсаттағы ғимараттар мен құрылыстар (жеке тұрған емханалар, асханалар, дүкендер, халыққа тұрмыстық қызмет көрсету объектілері жəне басқа да объектілер);

табиғат қорғау жұмыстары, мəдени ескерткіштерді қорғау бойынша жұмыстар жəне соларға ұқсас жұмыстар.

Əдетте, кешенді жобаға құрылыс құнының сметалық есебінің 3-7-тарауларында көрсетілетін қазандық, электр беру желісі, жылу желілері, абаттандыру, жолдар жəне т.б. сияқты объектілер құрылысы құнының сметалық есебімен жеке жоба əзірленетін жағдайда, бұл объектілердің сметалық құны (бұл объектілер бойынша құрылыс-монтаждау жұмыстарының, шығындар мен қызметтердің сметалық құны) негізгі объектілерге арналған ретінде 2-тарауға енгізіледі.

Құрылыс құнының сметалық есебінің 4-7-тарауларына тізбесі тараулардың атау-ларына сəйкес келетін объектілер енгізіледі.

«Уақытша ғимараттар мен құрылыстар» деген 8-тарауға көлемі сметалық норма-лар мен шығындардың тиісті жинағының нормалары бойынша немесе егер уақытша ғимараттар мен құрылыстар үшін есептерді нақты салынған объектілер үшін жүзеге асыру жоспарланған жағдайда, құрылысты ұйымдастыру жобасының (ҚҰЖ) деректеріне негізделген есеп бойынша айқындалатын титулдық уақытша ғимараттар мен құрылыстарды тұрғызуға жəне бөлшектеуге арналған қаражат енгізіледі. Көрсетілген əдістерді бір уақытта пайдалануға рұқсат етілмейді.

Жұмыс істеп тұрған кəсіпорындардың аумағында немесе оған жалғасып жатқан жаңа цехтардың, өндірістердің, шаруашылықтардың, коммуникациялардың алаңдарында қайта жаңартуды, кеңейтуді, жаңғыртуды жүргізу, екінші кезектердің құрылысы, күрделі жөндеу кезінде уақытша ғимараттар мен құрылыстарға арналған қаражат сметалық нормаларға 0,8 коэффициентпен анықталады.

«Өзге де жұмыстар мен шығындар» деген 9-тарауға осы Нормативтік құжатта 1-қосымшаны пайдалана отырып, ағымдағы бағаларда өзге де жұмыстар мен шығындарға арналған қаражат енгізіледі.

71. Тапсырыс беруші жеткізген жабдық, жиһаз жəне мүкəммалдың жалпы құны қажеттілігіне қарай жəне бұл жобалауға арналған тапсырмада айқындалған болса, объектілік сметалардың тиісті жолдарының мəндерін жиынтықтаумен анықталады, мұнда анықтама ретінде, оның ішінде əрбір объект бойынша тапсырыс беруші жеткізген жабдық, жиһаз жəне мүкəммал құнының жиынтық мəндері келтірілген. Тапсырыс беруші жеткізген жабдықтың, жиһаздың, мүкəммалдың құны құрылыс құны сметалық есебінің қорытындысы бойынша анықтама ретінде (оның ішінде) көрсетілуі мүмкін.

72. Мердігерлік жұмыстар үшін болжанбаған жұмыстар мен шығындарға арналған қаражат құрылыс құны сметалық есебінің 1÷9-тараулары бойынша құрылыс-монтаждау жұмыстарының құнынан 2% мөлшерінде анықталады. Қаражат құрылыс құны сметалық есебінің 4,7-тараулары бойынша көрсетіледі.

Белгілінген қатаң шарттық бағамен шарттар бойынша орындалған жұмыстар үшін есеп айырысу кезінде орындалған жұмыстарды қабылдау актілеріндегі болжанбаған жұмыстар мен шығындарға арналған қаражат мəні ашылмайды жəне оны тапсырыс беруші белгіленген норма бойынша төлейді.

Болжалды (ашық) шарттық бағамен шарттар бойынша нақты орындалған жұмыстар үшін есеп айырысу кезінде құрылыс құнының сметалық есебінде көзделген болжанбаған жұмыстар мен шығындарға арналған қаражат тапсырыс берушінің басқаруында қалады жəне көрсетілген қаражатты пайдалану қажет болатын əрбір жағдай үшін жеке ресімделетін жобаның бекіткен органның/ұйымның ресми рұқсатымен пайдаланылады.

Объектінің құрылысы жəне оны пайдалануға қабылдау аяқталғаннан кейін болжанбаған жұмыстар мен шығындарға арналған қаражаттың пайдаланылмаған бөлігі тапсырыс берушінің басқаруында қалады жəне тиісті бюджетке қайтаруға жатады.

73. Қосылған құн салығы ағымдағы бағаларда құрылыс құнының сметалық есебіне енгізілетін барлық шығындардың сомасынан Қазақстан Республикасының салық заңнамасында белгіленетін мөлшерде (6,7-бағандарда ескеріледі) қабылданады.

74. Егер объект құрылысы əртүрлі күнтізбелік жылдарда (өтпелі объект) жүзеге асырылған жағдайда, осы Нормативтік құжаттың 14-тармағына сəйкес құрылыс құнының есебі құрылыстың нормативтік ұзақтығына байланысты жылдар бойынша бөлумен жəне құрылыстың басталуымен жүргізіледі. Тапсырыс беруші құрылыстың басталу мерзімін жобалау ұйымына бастапқы деректермен немесе сметалық құжаттаманы жасау кезінде жобалау барысында ұсынады.

Жылдар бойынша бөлу жүйелі түрде келесі тəртіппен 1÷9-тараулар (4÷7-бағандар) бойынша қорытынды негізінде жүргізіледі:

жобаны əзірлеу кезеңіндегі ағымдағы бағаларда 1÷9-тараулар бойынша қорытынды көрсетіледі, одан кейін жылдар бойынша («оның ішінде»: айлық есептік көрсеткіштің өзгеру индексін ескере отырып, тиісті жылға) бөлу жүргізіледі, бөлуді ескере отырып, 1÷9-тараулар бойынша қорытынды көрсетіледі жəне одан əрі осы Нормативтік құжаттың 71-тармағында жазылған тəртіпке ұқсас қорытындылар есептеледі.

75. Қосылған құн салығын қоса есептегенде ағымдағы бағаларда құрылыс құнының сметалық есебі бойынша құн жалпы белгіленген тəртіппен бекітілген жоба (жобалау-сметалық құжаттама) бойынша ғимараттар мен құрылыстарды салу құнын анықтайды жəне тапсырыс беруші мердігерлік жұмыстарды сатып алу үшін бөлетін қаражат лимиті болып табылады.

(Жалғасы 20-бетте)

20 26 ҚАҢТАР 2018 ЖЫЛРЕСМИ

76. Объектінің немесе оның кезегінің (іске қосу кешені) құрылысына арналған жобаға жиынтық сметалық есеп осы Нормативтік құжаттың 5-қосымшасында келтірілген 1-ны-сан бойынша жасалады. Жиынтық сметалық есеп ағымдағы бағаларда жасалады жəне тапсырыс берушінің жоба (жобалау-сметалық құжаттама) бойынша ғимараттар мен құрылыстарды салуға арналған қаражатының жалпы лимитін айқындайды.

77. Жиынтық сметалық есепке келесі қаражат енгізіледі:I бөлім. Жобалау; II бөлім. Мердігерлік жұмыстардың сметалық құны;III бөлім. Инжинирингтік қызметтер;Қосылған құн салығы.78. «Жобалау» деген бөлімге жобалау-іздестіру жұмыстарына жəне жобаның

(жобалау-сметалық құжаттама) сараптамасына арналған қаражат енгізіледі: құрылыс үшін инженерлік іздестірулердің құны: Қазақстан Республикасы Ұлттық эко-

номика министрлігі Құрылыс жəне тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті төрағасының 2016 жылғы 2 желтоқсандағы № 239-нқ бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасында құрылыс үшін инженерлік іздестірулердің құнын айқындау жөніндегі мемлекеттік нормативке сəйкес (№ 14648 нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде тіркелген) құрылыс үшін инженерлік іздестірулерге арналған бағалар жинағының негізінде айқындалады;

жобалау жұмыстарының құны: Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Құрылыс жəне тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті төрағасының 2016 жылғы 28 қарашадағы № 232-нқ бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасында құрылыс үшін жобалау жұмыстарының құнын айқындау жөніндегі мемлекеттік нормативке сəйкес (№ 14642 нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде тіркелген) құрылыс үшін жобалау жұмыстарына арналған бағалар жинағының тиісті бөлімдері бойынша айқындалады;

жоба (жобалау-сметалық құжаттама) сараптамасының құны Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің міндетін атқарушының 2015 жылғы 21 желтоқсандағы № 780 бұйрығы Объектілер құрылысының жобаларына ведомстводан тыс кешенді сараптама, сондай-ақ əртүрлі деңгейдегі аумақтардың қала құрылысын жоспарлау жобаларына кешенді қала құрылысы сараптамасын жүргізу жөніндегі жұмыстардың құнын айқындау (№ 12681 нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде тіркелген) қағидаларына сəйкес айқындалады.

Жиынтық сметалық есепте жобалауға арналған қаражат сатып алу нəтижелері бойынша жұмыстарды орындаушылармен жəне қызметтерді көрсетушілермен жасалған шарттар бойынша емес, алынған есептердің (қаражаттың нормативтік лимиті) нəтижелері бойынша көрсетіледі.

79. Ағымдағы бағалардағы мердігерлік жұмыстардың, шығындар мен қызметтердің сметалық құны қосылған құн салығынсыз құрылыс құны сметалық есебі жиынтық со-масынан жиынтық сметалық есепке ауыстырылады.

80. Инжинирингтік қызметтерге (жобаны басқару, техникалық қадағалау, авторлық қадағалау) арналған қаражат сəулет, қала құрылысы жəне құрылыс істері жөніндегі уəкілетті орган бекіткен нормативтер бойынша айқындалады.

81. Жиынтық сметалық есеп бойынша қосылған құн салығы ағымдағы бағаларда жиынтық сметалық есепке енгізілетін барлық шығындардың сомасынан Қазақстан Республикасының салық заңнамасында белгіленетін мөлшерде (6,7-бағандарда ескеріледі) қабылданады.

82. Объект құрылысының құны жиынтық сметалық есеп бойынша қосылған құн салығын қоса есептегенде, ағымдағы бағаларда жалпы сметалық құн болып есептеледі.

6. Сметалық құжаттаманы ресімдеудің жалпы қағидалары83. Сметалық құжаттамадағы есептеулердің нəтижелері жəне қорытынды деректер

келесі тəртіпте келтіріледі:жергілікті сметаларда (жергілікті сметалық есептерде) жиынтық сандар бүтін теңгеге

дейін дөңгелектенеді; ілеспе (аралық) сандар ақшалай көріністе екі белгіге дейін жəне еңбек шығындарында 4 белгіге дейін дөңгелектенеді;

объектілік сметаларда (объектілік сметалық есептерде) жергілікті сметалардан (жергілікті сметалық есептерден) алынған жиынтық сандар үтірден кейін үш белгіге дейін дөңгелектеумен мың теңгеде көрсетіледі;

құрылыс құнының жиынтық сметалық есептерінде (шығындар мəліметтерінде) объектілік сметалардан (объектілік сметалық есептерден) алынған жиынтық сомалар үтірден кейін үш белгіге дейін дөңгелектеумен мың теңгеде көрсетіледі;

шығындар мəліметтерінде жиынтық сметалық есептерден алынған жиынтық со-малар үтірден кейін үш белгіге дейін дөңгелектеумен миллион теңгеде көрсетіледі.

Құрылыс құнының есептеріндегі есептеулердің нəтижелері жəне қорытынды де-ректер де осындай тəртіпте келтіріледі.

84. Сандарды дөңгелектеу кезінде келесі ереже қолданылады:егер бөлінетін сандардан алғашқысы 5 санынан көп болса, онда қалдырылатын

сандардан соңғысы күшейтіледі, яғни, бірлікке ұлғайтылады. Сондай-ақ алынатын сандардан алғашқысы 5-ке тең, ал одан кейін бір немесе бірнеше мəнді сандар болған кезде күшейту болжанады;

егер бөлінетін сандардан алғашқысы 5-тен аз болса, онда күшейту жүргізілмейді. 85. Егер 5 саны бөлінсе, ал одан кейін мəнді сандар болмаса, онда жақын жұп санға

дөңгелектеу орындалады, басқаша айтқанда, соңғы қалдырылатын сан егер ол жұп болса, өзгеріссіз қалады жəне егер ол тақ болған жағдайда, күшейтіледі.

86. Сметалық құжаттаманы жасау кезінде белгілі бір тəртіпте оны нөмірлеу жүзеге асырылады.

Жергілікті сметаларды (жергілікті сметалық есептерді) нөмірлеу оның құрылыс құны жиынтық сметалық есебінің қай тарауына енгізілетіндігін ескере отырып, объектілік сметаны (объектілік сметалық есепті) қалыптастыру кезінде жүргізіледі.

Алаңдық сипаттағы құрылыстар басым болатын экономика салаларында жергілікті сметаларды (жергілікті сметалық есептерді) нөмірлеу алғашқы екі сан жиынтық сметалық есеп тарауының нөміріне, екінші екі сан – тараудағы жолдың нөміріне сəйкес келетіндей, үшінші екі сан осы объектілік сметадағы (объектілік сметалық есептегі) жергілікті сметаның (жергілікті сметалық есептің) реттік нөмірін білдіретіндей етіп, жүргізіледі. (Мысалы: № 02-04-12. Нөмірлеудің осындай жүйесі бойынша объектілік сметалардың (объектілік сметалық есептердің) нөмірлері жергілікті сметалардың (жергілікті сметалық есептердің) нөмірлеріне сəйкес келетін соңғы екі санды қамтымайды, № 02-04).

Сызықтық сипаттағы ірі кешенді құрылыстар басым болатын экономика салала-рында нөмірлеу, онда жиынтық сметалық есептің номенклатурасындағы белгілі бір кезекті нөмірге барлық мұндай құрылыстар үшін объектінің бірдей түрі сəйкес келетін кезекті нөмірлер бойынша жүргізілуі мүмкін.

Қазақстан Республикасында құрылыстың сметалық құнын айқындау жөніндегі нормативтік құжатқа 1-қосымша

Құрылыс құнының сметалық есебіне енгізілетін өзге де жұмыстар мен шығындардың тізбесі

Р/с №

Тараулардың, жұмыстардың жəне шығындардың атауы

Қазақстан Республикасы заңнамасының саласын көрсете оты-рып, ағымдағы бағаларда өзге де

жұмыстар мен шығындардың құнын айқындау мен негіздеу тəртібі

1 2 3Өзге де шығындар жəне мердігер орындайтын жұмыстар

1-тарау. Құрылыс аумағын дайындау1. 1 Ғимараттар мен құрылыстардың

негізгі остерін бөлу, оларды натураға көшіру жəне пункттер-мен жəне белгілермен бекіту бойынша шығындар.

Құрылыс үшін инженерлік іздестіруге арналған бағалар жинағы негізінде айқындалады (6 жəне 7-бағандар)

1.2 Құрылыстар мен бау-бақша екпелерін, егістерін физикалық ысырумен бай-ланысты, ғимараттар мен құрылыстарды көшіру (немесе ысырылғандардың орнына жаңа ғимараттар мен құрылыстар салу) бойынша шығындар

Есеп жобалық шешімнің (ақаулық ведомосының, бұзу жəне бөлшектеу бойынша жұмыстарды ұйымдастыру жобасының, құрылыстарды бұзу актісінің) негізінде смета бойынша жүргізіледі (4, 6 жəне 7-бағандар)

8-тарау. Уақытша ғимараттар мен құрылыстар8.1 Уақытша ғимараттар мен

құрылыстарға арналған қаражатСметалық нормалар мен шығындардың тиісті жинағының нормалары бойынша немесе ҚҰЖ деректеріне негізделген есеп бойынша айқындалады. 4,7-бағандарға енгізіледі.

8.2 Құрылыс, трасса жанындағы жолдар жəне т.б. маңындағы құрылыс алаңы шеңберінен тыс уақытша кірме жолдардың құрылысына жəне оларды ұстауға арналған қаражат

«Уақытша ғимараттар мен құрылыстарды салу» ҚШН мемлекеттік нормативіне сəйкес ҚҰЖ бойынша тиісті негіздеу кезінде сметалық есеппен айқындалады. Қаражат 4,7-бағандарда ескеріледі.

9-тарау. Өзге де жұмыстар мен шығындар9.1 Қысқы уақытта құрылыс-

монтаждау (жөндеу-құрылыс) жұмыстарын жүргізу кезіндегі қосымша шығындар

Сметалық нормалардың тиісті жинағы бойынша айқындалады (4 жəне 7-бағандар)

9.2 Техниканы жұмылдыруға жəне босатуға арналған шығындар (машиналар мен тетіктердің машина-сағат құнында ескерілген, елдімекен мен құрылыс шеңберінде қайта ба-залауды қоспағанда)

Жергілікті мердігерлік ұйымдардың, ал олардың жеткіліксіз болған кезде құрылыс орнына жақын өңірлердің қуаттарын ұтымды пайдалану шарттарына сүйене отырып, ҚҰЖ шешімдеріне сəйкес жергілікті сметалық есеппен айқындалады (6 жəне 7-бағандар)

9.3 Құрылыс аяқталғаннан кейін оларды қалпына келтірумен қолданыстағы тұрақты жəне салынып жатқан автомобиль жолдарын ұстауға арналған шығындар.

Құрылысты ұйымдастыру жобасы бой-ынша тиісті негіздеу кезінде жергілікті сметалық есеппен айқындалады (4 жəне 7-бағандар)

9.4 Құрылыс жəне монтаждау ұйымдарының қызметкерлерін автомобиль көлігімен тасы-малдау жөніндегі шығындар немесе қалалық жолаушылар көлігінің арнайы бағыттарын ұйымдастыру жөніндегі шығыстарды өтеу

Құрылысты ұйымдастыру жобасының шешімдерімен байланысты қосымша шығындарды айқындау жөніндегі мемлекеттік нормативке сəйкес құрылысты ұйымдастыру жоба-сы негізінде сметалық есептермен айқындалады (6 жəне 7-бағандар)

9.5 Жұмыстарды вахталық əдіспен орындаумен байланысты шығындар

Құрылысты ұйымдастыру жобасының шешімдерімен байланысты қосымша шығындарды айқындау жөніндегі мемлекеттік нормативке сəйкес құры-лысты ұйымдастыру жобасы негізінде сметалық есептермен айқындаладыВахталық жұмысшыларды вахта ор-нына дейін тасамалдауға жəне жолда болу кезеңіндегі тəуліктік төлемдерге арналған шығындар еңбек заңнамасының талаптарын орындауды ескере отырып, сметалық есептермен айқындалады (6 жəне 7-бағандар)

9.6 Құрылыс, монтаждау жəне ар-найы құрылыс жұмыстарын орындау үшін жұмысшыларды іссапарға жіберумен байланы-сты шығындар

Құрылысты ұйымдастыру жобасының шешімдерімен байланысты қосымша шығындарды айқындау жөніндегі мемлекеттік нормативке сəйкес құрылысты ұйымдастыру жоба-сы негізінде сметалық есептермен айқындалады (6 жəне 7-бағандар)

9.7 Ғимараттар мен құрылыстардың жылжуын мен деформацияла-рын геодезиялық бақылауды жүргізуге

Құрылысты ұйымдастыру жобасының шешімдерімен байланысты қосымша шығындарды айқындау жөніндегі мемлекеттік нормативке сəйкес құрылысты ұйымдастыру жобасы жəне жұмыстарды жүргізу жобасы негізінде сметалық есеп бойынша (6, 7-бағандар)

9.8 Осындай сынақтарды жүргізу қажеттілігін негіздей отырып, құрылысқа тапсырыс берушінің техникалық тапсырмасы бой-ынша жобалау құжаттамасын əзірлеу кезеңінде мердігерлік ұйым жүргізетін қадаларды сы-наумен байланысты қаражат

Қаражат жобалық деректер мен сметалық нормалар жинақтарының негізінде айқындалады, онда қадаларды са-тып алуға, оларды тасымалдауға жəне негізге батыруға, жүктемеге арналған құрылғыларды орнатуға, топырақтағы қаданы серпінді жəне орнықты жүктемелермен сынауға, техникалық басшылықты жүзеге асыруға жəне сы-нау кезеңінде бақылауға, сынақтардың деректерін өңдеуге жұмсалатын шығындар жəне осымен байланысты үстеме шығыстар мен сметалық пай-даны есептеумен құрылыс конструкци-яларына жəне жұмыстарға арналған ағымдағы бағалардағы басқа да шығындар ескеріледі. Бұл қаражат 4 жəне 7-бағандарға енгізіледі

9.9 Экологиялық апат жəне радиа-циялық қауіп аймақтарындағы еңбекке қосымша ақы төлеуге

Қазақстан Республикасының заңнамасы негізінде айқындалады жəне 6 жəне 7-бағандарда көрсетіледі

9.10 Сметалық нормативтерде ескерілмеген шығындардың жеке түрлері

ҚҰЖ жəне/немесе басқа да негіздеуші есептерге сəйкес айқындалады.

Қазақстан Республикасында құрылыстың сметалық құнын айқындаужөніндегі нормативтік құжатқа 2-қосымша

4-нысанҚұрылыстың атауы _____________________________________________________Объектінің атауы _____________________________________________________

№ _____жергілікті смета(Жергілікті сметалық есеп)

_________________________________________________(жұмыстар мен шығындардың атауы)

Негіздеме: Сметалық құн ____________мың теңге

Сметалық жалақы, _________ мың теңгеНормативтік еңбекті қажетсінуі, ________ мың адам-сағ

______________20__ж. ағымдағы бағаларда жасалды

(Жалғасы. Басы 18-19-беттерде)

Р/с №

Норм

аларды

ң шиф

ры,

ресурстардың

коды

Жұм

ыстар ме

н шығын

дардың

атауы

Өлш

ем бірлігі

Саны

Бірлік құны, теңге Жалпы құны, теңге

үстеме

шығыс

тар,

теңге

Барлығы НР

жəне СП

-мен

құны

, теңге

Барлығы маши-на-

ларды пайда-лану

Барлығы маши-на-

ларды пайда-лану

мате-риал-дар

жұмысшы-құрылыс-шылардың жалақысы

маши-нис-тердің жала-қысы

жұмысшы-құрылыс-шылардың жалақысы

маши-нис-тердің жала-қысы

жаб-дық

сметалық

пайда,

теңге

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Смета бойынша ЖИЫНЫ:оның ішінде:жұмысшы-құрылысшылардың жалақысымашиналарды пайдалану шығындарыоның ішінде машинистердің жалақысыматериалдар, бұйымдар жəне конструкцияларжабдықүстеме шығыстарсметалық пайдаЖасаған ___________________________________________________________ лауазымы, қолы, (аты-жөні, тегі)Тексерген ___________________________________________________________ лауазымы, қолы, (аты-жөні, тегі)

Қазақстан Республикасында құрылыстың сметалық құнын айқындау жөніндегі нормативтік құжатқа 3-қосымша

3-нысанҚұрылыстың атауы ____________________________

№________ объектілік смета(Объектілік сметалық есеп)

_________________________________________________ құрылысына арналған (объектінің атауы)

Жұмыстар мен шығындардың сметалық құны _________ мың теңгеНормативтік еңбекті қажетсінуі __________ мың адам-сағатСметалық жалақы __________ мың теңге Жеке құнның есептік өлшеуіші ____________Жеке құнның көрсеткіші ____________ мың теңге/есептік өлшеуіш20__жылға жай-күйі бойынша ағымдағы бағаларда жасалды.

Р/с №

Сметаларды

ң нөмірлері

Жұмыстар мен шығындардың атауы

Сметалық құн, мың теңге

Норм

ативтік

ең-

бекті қаж

етсін

уі,

мың адам

-сағат

Сметалық

жал

-ақы,

мың

теңге

Жеке құнның

көрсеткіш

тері

Құры

лыс-

монтаж

дау

жұмы

стары

жабдық

, жи

һаз ж

əне

мүкəмм

ал

өзге

де

шығын

дар

барлығы

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Жиыны:*Оның ішінде тапсырыс беруші жеткізген жабдық, жиһаз жəне мүкəммал (анықтама ретінде) (қажеттілігіне қарай)

Жобаның бас инженері _____________________________________________ лауазымы, қолы, (аты-жөні, тегі)______________________________ бөлімінің бастығы____________________ (атауы) лауазымы, қолы, (аты-жөні, тегі)Жасаған ___________________________________________________________ лауазымы, қолы, (аты-жөні, тегі)Тексерген ___________________________________________________________ лауазымы, қолы, (аты-жөні, тегі)

Қазақстан Республикасында құрылыстың сметалық құнын айқындау жөніндегі нормативтік құжатқа 4-қосымша

2-нысанТапсырыс беруші ______________________________________________________ (ұйымның атауы)Келісілді/БекітілдіҚұрылыс құнының сметалық есебі _______________________мың теңге сомасындаоның ішінде:қосылған құн салығы ______________________ мың теңге__________________________________________________________________ (келісу/бекіту туралы құжатқа сілтеме)20___ ж. «___» _____________

Құрылыс құнының сметалық есебі__________________________________________________________________ (құрылыстың атауы)

20__ж.______________жай-күйі бойынша ағымдағы бағаларда жасалды

Р/с №

Сметалар мен есеп-тердің

нөмірлері, өзге де деректер

Тараулардың, объектілердің, жұмыстардың жəне шығындардың

атаулары

Сметалық құны, мың теңге

Барлығы,

мың

теңге

құры

лыс-

монтаж

дау

жұмы

стары

жабдық

, жи

һаз ж

əне

мүкəмм

алөзге

де

шығын

дар

1 2 3 4 5 6 71 1-тарау.

Құрылыс аумағын дайындау+ + +

1-тарау бойынша жиыны + + +2 2-тарау.

Құрылыстың негізгі объектілері+ + +

2-тарау бойынша жиыны + + +3 3-тарау

Қосалқы жəне қызмет көрсету мақсатындағы объектілер

+ + +

3-тарау бойынша жиыны + + +4 4-тарау.

Энергетикалық шаруашылық объектілері

+ + +

4-тарау бойынша жиыны + + +5 5-тарау

Көлік шаруашылығы жəне байланыс объектілері

+ + +

5-тарау бойынша жиыны + + +6 6-тарау

Сыртқы желілер жəне сумен жабдықтау, кəріз, жылумен жабдықтау жəне газбен жабдықтау құрылыстары

+ + +

6-тарау бойынша жиыны + + +7 7-тарау

Аумақты абаттандыру жəне көгалдандыру

+ + +

7-тарау бойынша жиыны + + +1-7-тараулар бойынша жиыны + + + +

8 8-тарауУақытша ғимараттар мен құрылыстар

+ +

8-тарау бойынша жиыны + +1-8-тараулар бойынша жиыны + + + +

9 9-тарауӨзгеде жұмыстар мен шығындар

+ + +

9-тарау бойынша жиыны + + +1-9-тараулар бойынша жиыны + + + +

10 ҚСҚА МН Тапсырыс берушінің болжанбаған жұмыстар мен шығындарға арналған қаражат резерві

+ + + +

Жиыны сметалық құн + + + +11 ҚР Салық

кодексі Қосылған құн салығы + +

Сметалық есеп бойынша барлығы + + + +Оның ішінде ҚҚС-ты қоспағанда тапсырыс беруші жеткізген жабдық, жиһаз жəне мүкəммал (анықтама ретінде) (қажеттілігіне қарай)

+ +

Жобалау ұйымының басшысы _____________________________________________ қолы (аты-жөні, тегі)

Жобаның бас инженері _____________________________________________ қолы (аты-жөні, тегі) ___________________ бөлімінің бастығы_____________________________________ (атауы ) қолы (аты-жөні, тегі)

Қазақстан Республикасында құрылыстың сметалық құнын айқындау жөніндегі нормативтік құжатқа 5-қосымша

1-нысан

Тапсырыс беруші_____________________________________________________ (ұйымның атауы)Келісілді/Бекітілді

Құрылыс құнының жиынтық сметалық есебі _______________________мың теңге сомасындаоның ішінде:қосылған құн салығы ______________________ мың теңге__________________________________________________________________ (келісу/бекіту туралы құжатқа сілтеме)20___ ж. «___» _____________

Жиынтық сметалық есеп__________________________________________________________________ (құрылыстың атауы)

20__ж.______________жай-күйі бойынша ағымдағы бағаларда жасалды

Р/с №

Сметалар мен есептердің

нөмірлері, өзге де деректер

Тараулардың, объектілердің, жұмыстардың жəне шығындардың

атаулары

Сметалық құны, мың теңге

Жалпы

сме

талы

қ құны

, мың

теңге

құры

лыс-

монтаж

дау

жұмы

стары

жабдық

, жиһаз

жə

не мүкəм

мал

өзге

де жұ

мыс тар

ме

н шығын

дар

1 2 3 4 5 6 7I бөлім. Жобалау *

1 ЖЖҚ МН (есеп) Жобалау жұмыстары + +2 ИІҚ МН (есеп) Құрылыс үшін инженерлік

іздестірулер+ +

3 ЖКВС қағидалары

Жобаның кешенді ведомстводан тыс сараптамасына арналған қаражат

+ +

І бөлім бойынша жиыны + +IІ бөлім. Мердігерлік жұмыстардың сметалық құны

4 ҚҚСЕ Құрылыстың сметалық құны + + + +IІI бөлім. Инжинирингтік қызметтер

5 Инж. қазмет-терді көрсету қағидалары

Тапсырыс берушінің жобаны басқаруға арналған қаражаты

+ +

6 Инж. қазмет-терді көрсету қағидалары

Тапсырыс берушінің техникалық қадағалауға арналған қаражаты

+ +

7 Инж. қазмет-терді көрсету қағидалары

Тапсырыс берушінің авторлық қадағалауға арналған қаражаты

+ +

III бөлім бойынша жиыны + +Жиынтық сметалық есеп бойын-ша жиыны

+ + + +

8 ҚР Салық кодексі

Қосылған құн салығы + +

Жиынтық сметалық есеп бой-ынша барлығы

+ + + +

Оның ішінде ҚҚС-ты қоспағанда тапсырыс беруші жеткізген жабдық, жиһаз жəне мүкəммал (анықтама ретінде)

+ +

* жобалауға арналған қаражат алынған есептердіі нəтижелері (қаражаттың нормативтік лимиті) бойынша көрсептіледі

Жобалау ұйымының басшысы______________________________________________қолы (аты-жөні, тегі)Жобаның бас инженері ____________________________________________қолы (аты-жөні, тегі)__________________ бөлімінің бастығы_____________________________________ (атауы ) қолы (аты-жөні, тегі)

Қазақстан Республикасында құрылыстың сметалық құнын айқындау жөніндегі нормативтік құжатқа 6-қосымша

5-нысанТапсырыс беруші________________________________________________________ (ұйымның атауы)Келісілді/БекітілдіШығындар мəліметі _______________________________________ миллион теңге сомасындаоның ішінде:қосылған құн салығы_______________________________________ миллион теңге__________________________________________________________________ (келісу /бекіту туралы құжатқа сілтеме)

20__ж. «___» ______________

Шығындар мəліметі__________________________________________________________________ (құрылыстың атауы)

20__ж. ______________жай-күйі бойынша ағымдағы бағаларда жасалды

миллион теңгеР/с №

Шығындардың атауы

Өндірістік мақсаттағы объектілер

Тұрғын үй-азаматтық мақсаттағы нысандар

Барлығы

1 2 3 4 5

1.Ағымдағы бағалардағы сметалық құн:1.1. құрылыс-монтаждау жұмыстары1.2. жабдық, жиһаз жəне мүкəммал1.3. өзге де шығындарҚұрылыстың құныоның ішінде қосылған құн салығыЖобалау ұйымының басшысы______________________________________________ қолы (аты-жөні, тегі)Жобаның бас инженері ____________________________________________ қолы (аты-жөні, тегі)__________________ бөлімінің бастығы_____________________________________ (атауы ) қолы (аты-жөні, тегі)

Қазақстан Республикасында құрылыстың сметалық құнын айқындау жөніндегі нормативтік құжатқа 7-қосымша

6-нысан___________________________________________________________________ (құрылыстың атауы)

Іске қосу кешеніне кіретін объектілердің құрылысы сметалық құнының ведомосы

мың теңге

Объектілердің (ғимараттар мен құрылыстардың) жəне іске қосу

кешеніне енгізілген шығындардың

атауы

Объект құрылысының толық құны жəне объект бойынша

шығындар

Объектілер құрылысының жəне іске қосу кешеніне

енгізілген шығындардың құны

Барлығы

оның ішінде:

Барлығы

оның ішінде:

Құры

лыс-

монтаж

дау

жұмы

стары

Жабды

қ

Өзге де

шығын

дар

Құры

лыс-

монтаж

дау

жұмы

стары

Жабды

қ

Өзге де

шығын

дар

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Барлығы:Оның ішінде іске қосу кешенінің объектілері бойынша (объектілердің атауы)Жиыны:Құрылыс құны сметалық есебінің 1, 8-9-тарауларында көзделген қаражат:

Болжанбаған жұмыстар жəне шығындар Жобаның бас инженері ______________________________________________ қолы (аты-жөні, тегі)

Қазақстан Республикасында құрылыстың сметалық құнын айқындау жөніндегі нормативтік құжатқа 8-қосымша

7-нысан

Құрылыстың атауы _____________________________________________________Объектінің атауы_____________________________________________________

_______________________ бойыншаматериалдық ресурстардың жəне жабдықтың жиынтық ведомосы

_________________________________________________(ғимараттың, имараттың, объектінің, құрылыстың атауы)

Негіздеме:Жергілікті сметалар______________________

Р/с №

Ресурстардың коды Ресурстардың атауы Өлшем бірлігі Саны

1 2 3 4 5

Материалдар (дəрежеге бөлінген тəртіппен) Жабдық (дəрежеге бөлінген тəртіппен)

Жасаған ___________________________________________________________ лауазымы, қолы, (аты-жөні, тегі)Тексерген ___________________________________________________________ лауазымы, қолы, (аты-жөні, тегі)

Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрлігінің Құрылыс жəне тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті

төрағасының 2017 жылғы 14 қарашадағы №249-нқ бұйрығына 2-қосымша

Құрылыстағы үстеме шығыстардың жəне сметалық пайданың шамасын айқындау жөніндегі нормативтік құжат

1.Жалпы ережелер1. Осы Құрылыстағы үстеме шығыстардың жəне сметалық пайданың шамасын

айқындау жөніндегі нормативтік құжат (бұдан əрі – Нормативтік құжат) Қазақстан Республикасының сəулет, қала құрылысы жəне құрылыс қызметі саласындағы заңнама талаптарына сəйкес əзірленген жəне Қазақстан Республикасындағы құрылыстың сметалық құнын есептеу кезінде үстеме шығыстардың жəне сметалық пайданың ша-масын айқындауға арналған.

2. Нормативтік құжаттың мақсаты мемлекеттік инвестициялар есебінен жəне квазимемлекеттік сектор субъектілерінің қаражаты есебінен тұрғызылатын объектілер үшін ағымдағы бағалардағы үстеме шығыстардың жəне сметалық пайданың ша-масын айқындау жөніндегі бірыңғай əдістемелік негіз жасау болып табылады. Қаржыландырудың басқа көздері есебінен тұрғызылатын объектілер бойынша осы Нормативтік құжаттың ережелерінің ұсынымдық сипаты болады жəне анықтама ма-териалы ретінде пайдаланылуы мүмкін.

3. Осы Нормативтік құжаттың нормативтік-əдістемелік ережелері ағымдағы бағаларда құрылыстың сметалық құнын айқындау жөніндегі қолданыстағы сметалық-нормативтік базаның талаптарына негізделген.

4. Нормативтік құжат құрылыс-монтаж жұмыстарын жоспарлау, жобалау, орындау сатыларында құрылыстың сметалық құнын айқындау кезінде, сондай-ақ, мердігер ұйымдардың мердігерлік жұмыстарды сатып алуларға қатысуы кезінде құрылыс объек тілері бойынша баға ұсыныстарын дайындауы кезінде құрылыстың барлық қатысушыларының (жобалау ұйымдарының, тапсырыс берушілер мен мердігерлер ұйымдарының) үстеме шығыстардың жəне сметалық пайданың шамасын айқындауына арналған.

5. Нормативтік құжат:1) жалпы ережелерді;2) үстеме шығыстар нормаларын жіктеуді;3) үстеме шығыстардың шамасы есебінің əдістемесін;4) сметалық пайданың есебі əдістемесін қамтиды.6. Осы Нормативтік құжатта мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:1) құрылыс алаңы – ұйымдық оқшауланған учаскені білдіретен жоба бойынша

белгілі бір объектінің немесе объектілер кешенінің құрылысы үшін бөлінген аумақ;2) мердігер (құрылыс-монтаждау жұмыстарын орындаушы) – салынып жатқан

объектіде өз күшімен құрылыс жəне монтаждау жұмыстарын орындайтын құрылыс ұйымы жəне/немесе оның құрылымдық бөлімшесі. Қазақстан Республикасының аумағында сəулет, қала құрылысы жəне (немесе) құрылыс қызметінің тиісті түрлерін жүзеге асыруға арналған лицензиясы бар жеке жəне заңды тұлғалар (бірлескен кəсіпорындарды қоса алғанда) мердігерлер бола алады.

3) құрылыс өнімі – сəулет, қала құрылысы жəне (немесе) құрылыс қызметінің аралық жəне (немесе) соңғы нəтижесі;

4) қосалқы мердігер – мердігермен жасалған қосалқы мердігерлік шарты негізінде құрылыс жəне/немесе монтаждау жұмыстарының белгілі бір түрін орындайтын жəне Қазақстан Республикасының аумағында сəулет, қала құрылысы жəне (немесе) құрылыс қызметінің тиісті түрлерін жүзеге асыруға арналған лицензиясы бар мамандандырылған құрылыс немесе монтаждау ұйымы;

5) тікелей шығындар – материалдардың, бұйымдар мен конструкциялардың, жұмысшылардың еңбекақысын төлеу, машиналар мен тетіктерді пайдалану (машинистердің еңбегін төлеуді қоса алғанда) құны;

6) үстеме шығыстар – өндірістің жалпы жағдайларын жасаумен, оған қызмет көрсетумен, ұйымдастырумен жəне басқарумен байланысты құрылыс-монтаж ұйымдарының шығындары;

7) үстеме шығыстардың нормалары – бұл үстеме шығыстардың шамасын есеп-теу үшін қолданылатын проценттер түріндегі салыстырмалы нысанда көрсетілген сметалық нормалар. Үстеме шығыстардың сметалық нормалары құрылыс өнімі құнының құрамына кіретін орташа салалық қоғамдық қажетті шығындарды көрсетеді;

8) сметалық пайда – бұл өнімнің өзіндік құнына жатқызылмайтын жəне құрылыс өнімі құнының нормативтік (кепілді) бөлігі болып табылатын құрылыс-монтаж ұйымдарының жекелеген (жалпы) шығыстарын өтеу үшін қажетті қаражат;

9) сметалық пайда нормалары – бұл сметалық пайда есебі үшін қолданылатын, проценттер түріндегі салыстырмалы нысанда көрініс берген сметалық нормалар.

2. Үстеме шығыстардың нормаларын жіктеу 7. Инвестициялық үрдістің əртүрлі кезеңдерінде құрылыстың құнын айқындау

кезінде үстеме шығыстардың нормалары олардың арналуына байланысты мынадай түрлерге бөлінеді:

1) құрылыстың негізгі түрлері бойынша үстеме шығыстардың ірілендірілген нор-малары;

2) құрылыс, монтаждау жəне жөндеу-құрылыс жұмыстарының түрлері бойынша үстеме шығыстардың нормалары.

8. Құрылыстың негізгі түрлері бойынша үстеме шығыстардың ірілендірілген нормалары техникалық-экономикалық негіздемелерді (ТЭН), құрылысқа арналған шығындарды жоспарлау жəне негіздеу, өзге де экономикалық жəне талдау іс-əрекеттерін əзірлеу кезінде инвестициялық жобаларды іске асырудың жоба алды сатысында ірілендірілген сметалық нормаларды қолдана отырып, сметалық есептер-де үстеме шығыстардың шамасын айқындауға арналған. Құрылыстың негізгі түрлері бойынша үстеме шығыстардың ірілендірілген нормалары осы Нормативтік құжаттың 1-қосымшасында келтірілген.

9. Құрылыс, монтаждау жəне жөндеу-құрылыс жұмыстарының түрлері бойын-ша үстеме шығыстардың нормалары құрылыс-монтаждау жəне жөндеу-құрылыс жұмыстарын орындаушылардың (мердігерлердің) үстеме шығыстарының шамасын айқындауға арналған. Құрылыс, монтаждау жəне жөндеу-құрылыс жұмыстарының түрлері бойынша үстеме шығыстардың нормаларын жобаны (жобалау-сметалық құжаттамасын) əзірлеу сатысында қолдану қажет. Құрылыс, монтаждау жəне жөндеу-құрылыс жұмыстарының түрлері бойынша үстеме шығыстардың нормалары осы Нормативтік құжаттың 2-қосымшасында келтірілген.

3. Үстеме шығыстардың шамасы есебінің əдістемесі

10. Үстеме шығыстардың шамасы қолданылатын нормалардың түріне байланысты бағалардың ағымдағы деңгейінде құрылыс құнының сметалық есебінде жəне/немесе жергілікті сметаларда (жергілікті сметалық есептерде) анықталады.

11. Құрылыстың негізгі түрлері бойынша үстеме шығыстардың ірілендірілген нормалары құрылыс құнын алдын ала бағалау үшін инвестициялық жобаларды іске асырудың жобалау алдындағы сатысында қолданылады. Оларды пайдалану кезінде үстеме шығыстарды есептеу тікелей шығыстардың қорытындысы үшін құрылысшы жұмысшылар мен машинистердің еңбекақысын төлеу құнынан проценттерде құнның сметалық есептерінде жүргізіледі.

Үстеме шығыстардың шамасы мына формула бойынша анықталады:

, (1)

мұнда:

– объектілер құрылысының құнын бағалау үшін үстеме шығыстардың ша-масы, теңге немесе мың теңге;

- жергілікті сметаның (жергілікті сметалық есептің) тікелей шығындарының құрамында ескерілетін жұмысшы-құрылысшылар мен машинистердің еңбекақысын төлеуге арналған қаражат, теңге немесе мың теңге;

ҮШІН – осы Нормативтік құжаттың 1-қосымшасында келтірілген құрылыстың негізгі түрлері бойынша үстеме шығыстардың ірілендірілген нормасы.

12. Құрылыс, монтаждау жəне жөндеу-құрылыс жұмыстарының түрлері бойынша үстеме шығыстар сметаның бөлімдерінің қорытындылары жəне жергілікті смета (жергілікті сметалық есеп) бойынша жалпы қорытынды бойынша əр жол бойынша да жəне тұтастай алғанда да жергілікті сметаларға (жергілікті сметалық есептерге) енгізіледі.

Құрылыс, монтаждау жəне жөндеу-құрылыс жұмыстарының түрлері бойынша үстеме шығыстардың шамасы мына формула бойынша анықталады:

(2)мұнда

ҮШ- үстеме шығыстардың шамасы, теңге;ҮШНi – осы Нормативтік құжаттың 2-қосымшасында келтірілген құрылыс жəне мон-

таждау жұмыстарының і түрі бойынша үстеме шығыстардың нормасы;ЕАТn – тікелей шығындарының құрамында ескерілетін n позициясы бойынша

жұмысшы-құрылысшылар мен машинистердің еңбекақысын төлеуге арналған қаражат шамасы, теңге.

n – осы объекті бойынша жұмыстар түрлерінің жалпы саны. 13. Құрылыстағы үстеме шығыстар шығындарының тізбесі осы Нормативтік

құжаттың 3-қосымшасында келтірілген. 4. Сметалық пайданың есебі жəне қолдану əдістемесі

14. Сметалық пайда – бұл өнімнің өзіндік құнына жатпайтын жəне құрылыс өнімі құнының нормативтік (кепілді) бөлігі болып табылатын құрылыс-монтаждау ұйым-дарының жекелеген (жалпы) шығыстарын өтеу үшін қажетті қаражат. Сметалық пайда мердігерлік ұйымды дамытуға, оның қызметкерлерінің қосымша материалдық ынталан-дырылуына, міндетті салықтар мен төлемдерді төлеуді қоса алғанда құрылыс құнына жатқызылмайтын шығыстарды өтеуге арналған.

15. Құрылыстағы сметалық пайданың нормасы құрылыс жəне монтаж-дау жұмыстарының барлық түрлері жəне барлық орындаушылар үшін бірыңғай қолданылады жəне сметалық тікелей шығындар мен үстеме шығыстар сомасынан проценттерде көрініс береді.

16. Құрылыстағы сметалық пайданың нормасы сметалық тікелей шығындар мен үстеме шығыстар сомасынан 8% (сегіз процент) мөлшерінде белгіленеді.

17. Тікелей шығындар материалдардың, бұйымдар мен конструкциялардың құнын, жұмысшылардың еңбекақысын, машиналар мен тетіктерді (машинистердің еңбекақысын төлеуді қоса алғанда) пайдалануды қамтиды.

18. Сметалық құжаттамадағы үстеме шығыстардың мөлшері осы Нормативтік құжатта баяндалған нормалар мен тəртіп бойынша айқындалады.

19. Жабдық құнына сметалық пайда есептелмейді.20. Жергілікті сметаларда (жергілікті сметалық есептерде) сметалық пайда

жұмыстардың түрлері бойынша əр жол бойынша сметалық тікелей шығындардың жəне үстеме шығыстардың сомасынан 8% (сегіз процент) нормасы бойынша, сондай-ақ, бөлімдердің қорытындылары бойынша жəне жергілікті сметаның (жергілікті сметалық есептің) бөлімдері бойынша жиынтықты есептеледі.

21. Ғимараттар мен құрылыстарды салу құнының ірілендірілген көрсеткіштерін, сондай-ақ, жұмыстардың конструктивтері мен түрлерінің құнын қолдану кезінде үстеме шығыстар есептелмейді, өйткені ірілендірілген көрсеткіштердің құнында есеп-телген. Сметалық пайда ірілендірілген көрсеткіштердің құнынан 8% нормасы (үстеме шығыстарды ескере отырып) бойынша ескеріледі.

22. Инвестициялық жобаларды іске асырудың жоба алды сатысында құрылыстың есептік құнын айқындау кезінде сметалық пайда тікелей шығындар мен үстеме шығыстардың сомасынан 8% мөлшерінде сметалық пайданың белгіленген жалпы салалық нормасын қолданумен айқындалады.

23. Үстеме шығыстарды жəне сметалық пайданы есептеу тəртібі мынадай: əуелі сметалық тікелей шығындар (негізгі шығыстар) сомасына үстеме шығыстарды есептейді, содан кейін тікелей шығындар жəне үстеме шығыстар сомасына осы Нормативтік құжатта белгіленген мөлшерлерде сметалық пайданы есептейді.

24. Сметалық пайда нормасы мынадай шығындарды ескереді:меншікті айналым қаражатының өсуі (жабдықты жаңғырту, мердігер ұйымның негізгі

қорларының объектілерін қайта жөндеу);банктік кредит үшін проценттерді төлеу;салық заңнамасымен белгіленген жекелеген салықтар, алымдар мен төлемдер

(оның ішінде, ұйымның пайдасына арналған салық, мүлік салығы);кадрларды даярлау жəне олардың біліктілігін арттыру;тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық бойынша шығындарды өтеу;қызметкерлерді материалдық ынталандыру (материалдық көмек, қызметкерлердің

өндірістік процессте қатысуымен тікелей байланысты емес денсаулықты жəне дема-лысты қорғау бойынша іс-шараларды жүргізу);

ғылым мен техниканы дамытудың бірыңғай қорын құру (оқу орындарына көмекті жəне тегін қызметтерді ұйымдастыру).

Құрылыстағы үстеме шығыстардың жəне сметалық пайданың шамасын айқындау жөніндегі нормативтік құжатқа 1-қосымша

Құрылыстың негізгі түрлері бойынша үстеме шығыстардыңірілендірілген нормалары

Норма-тивтің шифрі

Құрылыс түрлері

Негізгі құрылысшы жұмысшы-лардың, машинис-тердің

еңбекақысын төлеуден про-центтерде

Қолдану саласы

1 2 3 4ҮШН-301 Өнеркəсіптік 81 Энергетикалық жəне ауыл шаруашы-

лығы құрылыс объектілерінен басқа халық шаруашылығының барлық салаларына арналған өндірістік мақсаттағы объектілер

ҮШН-302 Тұрғын үй-азаматтық

85 Барлық салаларға арналған тұрғын үй-азаматтық мақсаттағы объектілер

ҮШН-303 Ауыл шаруа-шылығы

90 Су шаруашылығы құрылысын қоспағанда, өндірістік мақаттағы ауыл шаруашылығы объектілері

ҮШН-304 Көліктік 90 Теміржол, теңіз, өзен жəне əуе көлігі нің объектілері, магистралдық жəне кəсіпшілік құбырлар (мұнайгаз құбырлары)

ҮШН-305 Су шаруашылығы

81 Ауыл шаруашылығы сумен жабдық-тауды қоса алғанда, мелиорация объектілері

ҮШН-306 Энергетикалық 82 Гидроэлектрстанциялар, мемлекеттік аудандық электр станциясы, жылу электр орталығы жəне басқа да объектілер

ҮШН-307 Тұрғын үй жəне қоғамдық ғимараттарды күрделі жөндеу

72

ҮШН-308 Тарих жəне мəдениет ескерткіштерін қалпына келтіру жұмыстары

84

ҮШН-309 Құрылыстың өзге де салалары

76 Жаяу жүргіншілердің жер асты өтпелері, абаттандыру жəне көгалдандыру (ағаштар мен бұталардың құнын қоса алғанда) отырғызу орындарын дай-ындаумен ағаштар мен бұталарды отырғызу жəне қайта отырғызу, жағалауды күшейту жəне жағалауды салу, жер асты құрылыстары мен өзгелері үшін коллекторлар.

Құрылыстағы үстеме шығыстардың жəне сметалық пайданың шамасын айқындау жөніндегі нормативтік құжатқа 2-қосымша

Құрылыс, монтаждау жəне жөндеу-құрылыс жұмыстарының түрлері бойынша үстеме шығыстардың нормалары

Норма-тивтің шифрі

Құрылыс жəне монтаждау жұмыс-тарының түрлері

Құры

лысш

ы-

жұмы

сшыла

рдың

жəне

маш

инис

терд

ің

еңбе

кақы

сын төле

уге

қаража

т сом

асынан

проц

енттерде

1 2 3ҮШН-1100 Құрылыс жұмыстары:ҮШН-1101 Құрылыс жер қазу жұмыстары 72ҮШН-1102 Тау-кен аршу құрылыс жұмыстары 77ҮШН-1103 Бұрғылау-жарылыс құрылыс жұмыстары 84ҮШН-1104 Үңғымалардың құрылғысы бойынша құрылыс

жұмыстары 85

ҮШН-1105 Қадалық құрылыс жұмыстары, грунттарды бекіту, төмен түсіру құдықтарының құрылғысы

99

ҮШН-1106 Бетондық жəне темірбетондық монолиттік конструкциялардың құрылғысы бойынша құрылыс жұмыстары

91

ҮШН-1107 Құрастырма бетон жəне темірбетоннан жасалған конструкциялардың құрылғысы бойынша құрылыс жұмыстары

118

ҮШН-1108 Кірпіштен жəне блоктардан жасалған конструкция-лардың құрылғысы бойынша құрылыс жұмыстары

93

ҮШН-1109 Металл конструкциялардың құрылғысы бойынша құрылыс жұмыстары

69

ҮШН-1110 Ағаш, сүреккомпозиттік жəне пластмасса конструкция-ларының құрылғысы бойынша құрылыс жұмыстары

90

ҮШН-1111 Еден конструкциясының құрылғысы бойынша құрылыс жұмыстары

94

ҮШН-1112 Шатырлардың құрылғысы бо йынша құрылыс жұмыстары

92

ҮШН-1113 Құрылыс конструкцияларын жəне жабдықты тоттану-дан қорғау бойынша құрылыс жұмыстары

69

ҮШН-1114 Ауыл құрылысындағы конструкциялардың құрылғысы бойынша құрылыс жұмыстары

99

ҮШН-1115 Əрлеу құрылыс жұмыстары 80

ҮШН-1116Су құбыры, кəріз, жылыту, газбен жабдықтау, жел-детпе жəне ауаны баптау ішкі жүйелерінің құрылғысы бойынша құрылыс жұмыстары

98

ҮШН-1117 Сумен жабдықтау, кəріз, жылумен жабдықтау, газбен жабдықтау сыртқы желілерінің құрылғысы бойынша құрылыс жұмыстары

99

ҮШН-1118 Магистралдық жəне кəсіпшілік газ-мұнай өнімдері құбырларының құрылғысы бойынша құрылыс жұмыстары

91

ҮШН-1119 Жылу оқшаулау құрылыс жұмыстары 76ҮШН-1120 Автомобиль жолдарын салу бойынша құрылыс

жұмыстары108

ҮШН-1121 Теміржолдарды салу бойынша құрылыс жұмыстары 87ҮШН-1122 Тоннельдер мен метрополитендерді тұрғызу бойынша

құрылыс жұмыстары110

ҮШН-1123 Көпірлерді, су өткізу құбыларын тұрғызу бойынша құрылыс жұмыстары

84

ҮШН-1124 Əуеайлақтарды тұрғызу бойынша құрылыс жұмыстары 88ҮШН-1125 Электр берілісі желілерін тұрғызу бойынша құрылыс

жұмыстары 80

ҮШН-1126 Байланыс, радиохабар тарату жəне теледидар құрылыстарын тұрғызу бойынша құрылыс жұмыстары

76

ҮШН-1127 Тау-кен үңгілеу құрылыс жұмыстары 82ҮШН-1128 Гидротехникалық құрылыстардың жер қазу конструк-

ция ларын тұрғызу бойынша құрылыс жұмыстары72

ҮШН-1129 Гидротехникалық құрылыстардың темірбетон конст-рукцияларын тұрғызу бойынша құрылыс жұмыстары

91

ҮШН-1130 Гидротехникалық құрылыстардың тас конструкция-ларын тұрғызу бойынша құрылыс жұмыстары

93

ҮШН-1131 Гидротехникалық құрылыстардың металл конструк-цияларын монтаждау бойынша құрылыс жұмыстары

69

ҮШН-1132 Гидротехникалық құрылыстардың ағаш конструк ция-ларының құрылғысы бойынша құрылыс жұмыстары

90

ҮШН-1133 Гидротехникалық құрылыстардағы гидрооқшаулау құрылғысы бойынша құрылыс жұмыстары

79

ҮШН-1134 Жағалау бекіту құрылыс жұмыстары 68ҮШН-1135 Стапельдер мен слиптердің кеме жүретін жолдарын

тұрғызу бойынша құрылыс жұмыстары74

ҮШН-1136 Суңгуірлік құрылыс жұмыстары 88ҮШН-1137 Өнеркəсіптік пештер мен құбырларды тұрғызу

бойынша құрылыс жұмыстары80

ҮШН-1138 Ғимараттар мен құрылыстарды қайта жаңғырту бой-ынша құрылыс жұмыстары

84

ҮШН-1139 Көгалдандыру 88ҮШН-1200 Инженерлік жəне технологиялық жабдықты мон-

таждау бойынша жұмыстарҮШН-1201 Технологиялық жабдықты монтаждау бойынша

жұмыстар61

ҮШН- 1202 Электротехникалық қондырғыларды монтаждау бой-ынша жұмыстар

72

ҮШН-1203 Автоматтандыру құралдарын жəне есептегіш техниканы монтаждау бойынша жұмыстар

75

ҮШН-1300 Жабдықты іске қосу-орнату бойынша жұмыстарҮШН-1301 Технологиялық жабдықты іске қосу-орнату бойынша

жұмыстар50

(Соңы 21-бетте)

26 ҚАҢТАР 2018 ЖЫЛ 21РЕСМИ

ҮШН-1400 Ғи мараттар мен құрылыстарды жөндеу бойынша жұмыстар

ҮШН-1401 Ғимараттар мен құрылыстарды жөндеу бойынша жұмыстар

72

ҮШН-1700 Аралас құрылыс кəсіпорындарының үстеме шығындары

ҮШН-1701 Автокөлік кəсіпорындары 84ҮШН-1702 Механикаландыруды басқару 72

Құрылыстағы үстеме шығыстардың жəне сметалық пайданың шамасын айқындау жөніндегі нормативтік құжатқа 3-қосымша

Құрылыстағы үстеме шығыстар шығындары баптарының тізбесі 1. Əкімшілік-шаруашылық шығыстар

1. Əкімшілік-шаруашылық персоналдың жалақы шығыстары:басқару аппаратының қызметкерлері (басшылар, мамандар жəне қызметшілерге

жататын басқа да қызметкерлер);желілік персонал: жұмыстарды аға жүргізушілер (учаскелердің бастықтары),

жұмыстарды жүргізушілер, құрылыс учаскелерінің шеберлері, учаскелік механиктер;басқару аппаратына шаруашылық қызмет көрсетуді жүзеге асыратын қызметкерлер

(аула сыпырушылар, аула тазалаушылар, гардеробшылар, курьерлер).2. Заңнамада белгіленген тəртіппен əкімшілік-шаруашылық персонал қызметкер-

лерінің жалақы шығыстарынан əлеуметтік қажеттіліктерге арналған аударымдар.3. Байланыс қызметтерінің, атап айтқанда халықаралық жəне қалааралық телефон-

мен сөйлесулердің, ұялы байланысты пайдалана отырып, сөйлесулердің шығындары, телефон станцияларын, басқару үшін пайдаланылатын жəне ұйымның теңгерімінде есептелетін диспетчерлік, радио жəне басқа да байланыс түрлерінің қондырғыларын ұстау жəне пайдалану шығыстары, көрсетілген байланыс құралдарын жалға алу немесе басқа да ұйымдар ұсынатын тиісті қызметтерге төлем жүргізу шығыстары, факсимильдік жəне спутниктік байланыс, электрондық почта, сондай-ақ ақпараттық жүйелердің қызметтеріне арналаған шығыстар.

4. Ұйымның теңгерімінде есептелетін офистік жəне көбейткіш техниканы ұстау жəне пайдалану шығыстары, құрылыс ұйымының теңгерімінде болмайтын кəсіпорындармен шарттар бойынша орындалатын тиісті жұмыстарға төлем жүргізу шығыстары.

5. Əкімшілік-шаруашылық персонал айналысатын жəне пайдаланатын ғимарат-тарды, құрылыстар мен үй-жайларды ұстау жəне пайдалану шығыстары, сондай-ақ жерге төлеммен байланысты шығыстар.

6. Оларды жүргізу жəне басқару мақсаттары үшін қажетті офис керек-жарақатарын, есепке алу, есептілік бланктерін жəне басқа да құжаттарды, мерзімді басылымдарды, техникалық əдебиетті сатып алу шығыстары.

7. Əкімшілік-шаруашылық персонал пайдаланатын негізгі қорларды жөндеудің барлық түрлерін жүргізу шығыстары.

8. Ұйымның орналасқан жері шеңберінде əкімшілік персонал қызметкерлерінің қыметтік кіріп-шығуларымен байланысты шығыстар.

9. Құрылыс ұйымының теңгерімінде есептелетін жəне осы ұйымның басқару аппаратының қызметкерлеріне қызмет көрсететін қызметтік жеңіл автокөлікті пайда-лану шығыстары, мыналарды қоса алғанда:

1) жеңіл автокөлікке қызмет көрсететін қызметкерлердің жалақысы;2) жағар-жанар май материалдарының, автокөлікке техникалық қызмет көрсету құны;3) гараждарды пайдалану шығыстары, гараждар жəне автомобилдердің тұрақ орын-

дары үшін жалдау ақысы, өтелім аударымдары жəне автомобилдер мен гараждардың ғимараттарын жөндеудің барлық түрлерінің шығыстары.

10. Қызметтік жеңіл автомобильдерді жалдау шығыстары.11. Өндірістік қызметі жүйелі қызметтік сапарлармен байланысты құрылыс ұйымы

əкімшілік-шаруашылық персоналының қызметкерлеріне өтемақы төлеу шығыстары, осы мақсаттар үшін жеке жеңіл көлікті пайдалану бойынша шығыстар.

12. Заңнамада белгіленген нормаларға сүйене отырып, қызметтік жеңіл автокөлікке қызмет көрсететін қызметкерлерді қоса алғанда, əкімшілік-шаруашылық персоналдың өндірістік қызметімен байланысты қызметтік іссапарлар шығыстары.

13. Тез тозатын мүкəммалды жəне басқару аппаратына қызмет көрсетуге арналған басқа да құны төмен заттардың негізгі қорлары, тозуы жəне жөндеу бойынша өтелімдік аударымдар (жалдау ақысы).

14. Ұйымның қызметімен байланысты өкілдік шығыстар жəне ұйым кеңесі (басқарма) мен ұйымның ревизиялық комиссиясының отырыстарын өткізу бойынша шығыстар.

15. Консультациялық, ақпараттық жəне аудиторлық қызметтерге төлем.16. Банк қызметтеріне төлем.17. Құрылыс ұйымының штаттық кестесінде сол немесе өзге де функционалдық

қызметтер көзделмеген жағдайларда өндірісті басқару бойынша бөгде ұйымдар жүзеге асыратын қызметтерге төлем.

2. Құрылыс қызметкерлеріне қызмет көрсетуге арналған шығыстар18. Өндірістік кадрларды даярлаумен жəне қайта даярлаумен байланысты

шығыстар.19. Мердігерлік жұмыстарда, оның ішінде уақытша (титулдық) ғимараттар мен

құрылыстардың құрылысында, құрылыс машиналарын пайдалану жəне қызмет көрсетуде жəне басқа да күрделі емес жұмыстарда қамтылған жұмысшыларға өтемдік жəне ынталандыру сипатындағы төлемдер.

Өтемдік жəне ынталандыру сипатындағы төлемдердің құрамына:жыл сайынғы төленбелі еңбек демалыстарының пайдаланылмаған күндері үшін

қызметкерлердің жыл сайынғы еңбек демалыстарын немесе өтемдік төлемдерін төлеу;қызметкерлерге атмосфералық шарттар бойынша бос тұру уақытына төлем; оларды жеңіл жұмысқа ауыстыру кезінде жүкті əйелдерге орташа жалақыға дейін

үстемеақы;4) еңбек міндеттерін орындаумен байланысты денсаулыққа келтірілген зиянды өтеу;5) бригаданы басқарғаны үшін бригадирлерге үсетемеақы;6) негізгі жұмысынан босатылмаған білікті жұмысшыларға оқушыларды оқыту жəне

жұмысшылардың біліктілігін арттыру үшін үстемеақы;7) біліктілікті арттыру жүйесінде өндірістен қол үзе отырып, оларды оқыту кезінде

құрылыс-монтаждау ұйымының жұмысшыларына орташа жалақыны сақтау;8) заңда көзделген жағдайларда жұмысшыларға тегін немесе жеңілдікті шарттарда

қызметтер ұсынумен байланысты шығыстар;9) донор жұмысшыларға тескеру, қан тапсыру күндері үшін орташа жалақыны сақтау;10) жұмысшыларға мерзімнен тыс жұмыс үшін, сондай-ақ кезекші электромонтер-

лерге, слесарларға, сантехниктерге, от жағушыларға жəне басқа да жұмысшыларға түнгі уақыттағы жұмыс (олар бойынша бұл үстемеақы сметалық нормаларда ескерілген тау-кен үңгілеу жəне кейбір басқа да жерасты жұмыстарын қоспағанда) үшін үстемеақы;

11) жұмысшыларға мəжбүрлі жұмыста болмау немесе заңнамада көзделген жағ-дайларда төмен ақы төленетін жұмысты орындау уақыты үшін орташа жалақыны сақтау;

12) жұмысшыларға мерзімді медициналық тексерулерден өту уақыты үшін орташа жалақыны сақтау кіреді.

20. Мердігерлік жұмыстарда, сондай-ақ, құрылыс машиналары мен тетіктерін пай-далануда жəне үстеме шығындар есебінен жүргізілетін күрделі емес жұмыстарда қамтылған жұмысшылардың жалақы шығындарынан əлеуметтік қажеттіліктерге ау-дарымдар.

21. Санитарлық-гигиеналық жəне тұрмыстық жағдайларды қамтамасыз ету шығыстары:

1) өтелімдік аударымдар (немесе жалдау ақысы), жөндеудің барлық түрлерін жүргізу (жөндеу қорына аударымдар немесе жөндеуге арналған резерв) жəне санитарлық-тұрмыстық мақсаттағы құрыстырма-бөлшекті жəне жылжымалы ғимараттардың оры-нын ауыстыру шығыстары;

2) санитарлық-тұрмыстық үй-жайларды ұстау: сыпырушылардың, кезекші слесарлардың, электриктер мен қызмет көрсететін персоналдың басқа да санаттарының еңбекақысы, жылыту, сумен жабдықтау, кəріз, жарықтандыру шығындары, сондай-ақ душ жəне қол жуғыштар үшін табельде көзделген гигиена заттарының құны;

3) өтелімдік аударымдарды (жалдау ақысы), жөндеудің барлық түрлерінің шығындарын (жөндеу қорына аударымдар немесе жөндеуге арналған резерв), жарықтандыру, жылыту, сумен жабдықтау, кəріз, электрмен жабдықтау, тамақ дай-ындау үшін отын шығындарын, сондай-ақ, тамақты жұмыс орнына жеткізу бойынша шығындарды қоса алғанда, тікелей құрылыс алаңында немесе құрылыс ұйымының аумағында медпунктерді ұйымдастыру үшін медициналық мекемелерге жəне қоғамық тамақтану кəсіпорындарына (құрылыс ұйымының теңгерімінде есептелетін жəне есептелмейтін) тегін ұсынылатын үй-жайларды жəне мүкəммалды ұстау;

4) құрылыс ұйымының қызметкерлерін асханалармен, буфеттермен, медпун-кттермен, санитарлық-тұрмыстық үй-жайлармен қамтамасыз ету бойынша басқа ұйымдардың қызметтеріне төлем жүргізу немесе оларды ұстау бойынша үлестік қатысу шығындары.

22. Еңбекті қорғау жəне қауіпсіздік техникасы шығыстары:1) тозу жəне тегін берілетін арнайы киімді жəне құрылғалардың жеке қорғаныш

құралдарын жөндеу жəне жуу бойынша шығыстары;2) заңнамада көзделген жағдайларда тегін берілетін байтараптандырғыш

заттардың құны;3) дəрі қобдишаларын жəне дəрі-дəрмектерді сатып алумен байланысты шығыстар;4) қауіпсіздік техникасы, оқыс оқиғалардың жəне құрылыстағы аурулардың алдын

алу, сондай-ақ еңбек шарттарын жақсарту бойынша қажетті анықтамалықтарды, пла-каттарды жəне көрнекілік материалдарды сатып алу шығыстары;

5) жұмысшыларды жұмыстың қауіпсіз əдістеріне оқыту бойынша жəне қауіпсіздік техникасы бойынша кабинеттерді жабдықтау шығыстары;

6) еңбекті қорғау жəне қауіпсіздік техникасы бойынша іс-шаралар номенклатура-сында көзделген өзге де шығыстар.

3. Құрылыс алаңдарында жұмыстарды ұйымдастыру шығыстары23. Құрылыс жұмыстарын жүргізуде пайдаланылатын жəне негізгі қорлар жат-

пайтын құны төмен жəне тез тозатын құралдар мен өндірістік мүкəммалды жөндеу бойынша шығыстар.

24. Тозу жəне уақытша (титулдық емес) құрылыстарды, құрал-саймандар мен құрылғыларды жөндеумен, ұстаумен жəне бөлшектеумен байланысты шығыстар, оларға мыналар жатады:

1) прорабтар мен шеберлердің объект маңындағы кеңселері жəне қоймалары;2) қойма үй-жайлары жəне құрылыс объектісі жанындағы аспалар;3) душ, текше, кəрізделмеген əжетханалар жəне жұмысшылардың жылынуына

арналған үй-жайлар;4) төсемелер, сатылар, баспалдақтар, өту көпірлері, жүру тақталары, ғимаратты

бөлу кезіндегі кездемелер;5) құрылыстар, құрал-саймандар жəне қауіпсіздік техникасы бойынша құрылғылар;6) құрылыс жұмыстарына арналған сметалық нормаларда немесе жабдықты

монтаждауға арналған сметалық нормативтерде көзделмеген ағаштар мен басқыштар, жұмыстарды жүргізу үшін қажетті сыртқы аспалы арбалар, дуалдар мен қоршаулар, сақтандыру күнқағарлары, бұрғылау-жарылыс жұмыстарын жүргізу кезіндегі паналар;

7) жоғарыда көрсетілген уақытша (титулдық емес) ғимараттар мен құрылыстарды салудың орнына құрылыс алаңдарында салынып жатқан жəне қолданыстағы ғимараттарды бейімдеумен байланысты шығыстар;

8) жұмыс аймағы шеңберінде электр энергиясының, судың, будың газ бен ауаның магистралдық жəне тармақтағыш желілерінен уақытша ажыратпалар.

25. Өрт жəне қарауыл күзетін ұстап тұру:1) ұйымға белгіленген тəртіппен ведомстволық күзетке ие болу құқығы ұсынылған

жағдайларда əскерилендірілген, қарауыл жəне кəсіби өрт күзетін қоса алғанда, ведомстволық күзет қызметкерлерінің жалақы шығыстары;

2) кеңсе, почта-телеграф жəне ведомстволық күзетті ұстаудың басқа да шығыстары;3) ішкі істер органдары жүзеге асыратын ішкі істер, өрт күзет органдары ұсынатын

ведомстволықтан тыс күзетке, сондай-ақ басқа да ұйымдардың қызметтерді көрсету тəртібімен ұсынылатын күзетке төлем жүргізу шығыстары;

4) өртке қарсы мүкəммалды, жабдықты жəне арнайы киімді ұстау шығыстары жəне олардың тозуы;

5) сыпырушылардың жəне осы үй-жайларға қызмет көрсететін басқа да жұмысшылардың еңбекақысын қоса алғанда, өтелімдік аударымдар, жөндеудің барлық түрлерін жүргізу (жөндеу қорына аударымдар немесе жөндеуге арналған резерв) жəне қарауыл үй-жайларын жəне өрт депосын (гараждар) ұстау шығыстары.

26. Құрылысты ұйымдастыру жəне жүргізудің озық əдістерін енгізу, еңбекті нор-малау бойынша шығыстар.

27. Өнертапқыштықпен жəне рационализаторлықпен байланысты шығыстар, мы-наларды қоса алғанда:

1) тəжірибелік-эксперименттік жұмыстарды жүргізу, өнертапқыштық жəне рациона-лизаторық ұсыныстар бойынша модельдер мен үлгілерді дайындау жəне сынау шығыстары;

2) көрмелер мен байқауларды, конкурстарды жəне өнертапқыштық пен рационали-зация бойынша басқа да іс-шараларды ұйымдастыру бойынша шығыстар;

3) өнертапқыштық жəне рационализаторық ұсыныстардың авторларына сыйлықтар төлеу.

28. Мердігерлік жұмыстарды жүргізу кезінде жүзеге асырылатын геодезиялық жұмыстар бойынша шығыстар. Бұл бап бойынша:

1) геодезиялық жұмыстарда қамтылған қызметкерлердің жалақы шығыстары;2) материалдардың құны;3) өтелімдік аударымдар, тозу, жөндеулердің барлық түрлерінің (жөндеу қорына

аударымдар немесе жөндеуге арналған резерв) жəне геодезиялық жабдық, құралдар мен аспаптарды тасу шығындары;

4) жобалау-іздестіру ұйымдарынан геодезиялық негізді қабылдауды қоса алғанда геодезиялық жұмыстар бойынша көліктік жəне басқа да шығыстар.

29. Жұмыстарды жүргізуді жобалау шығыстар. Бұл бап бойынша жобалау-сметалық топтары жəне жұмыстарды жүргізу жобалау топтары қызметкерлерінің жалақы жəне құрылыс ұйымдарындағы үлгілік уақытша ғимараттар мен құрылыстарды байланыстыру шығыстары, осы топтарды ұстау бойынша шығыстар, сондай-ақ, жобалау ұйымдарының жəне жұмыстарды жүргізу жобаларын жасайтын ұйымдардың қызметтеріне төлем жүргізу ескеріледі.

30. Өндірістік зертханаларды ұстау шығыстары. Бұл бап бойынша мынадай шығыс-тар ескеріледі:

1) өндірістік зертханалар қызметкерлерінің жалақы шығыстары;2) өтелім, зертханалардың үй-жайларын, жабдығын жəне мүкəммалын жөндеулердің

барлық түрлерін жүргізу шығыстары;3) жалпы құрылыстарды сынау бойынша шығыстардан басқа материалдар-

ды, құрылыстардың конструкциялары мен бөліктерін сынау кезінде жұмыстардыжүргізу шығыстары;

4) сынау кезінде шығындалған немесе бүлінген материалдардың, құрылыстардың конструкциялары мен бөліктерінің құны;

5) басқа да ұйымдардың зертханалары көрсететін қызметтерге төлем шығыстары;6) өндірістік зертханаларды ұстаумен байланысты өзге де шығыстар.31. Əскерилендірілген тау-кен құтқару бөлімдерінің қызметтеріне төлеммен бай-

ланысты шығыстар.32. Құрылыс алаңдарын абаттандыру жəне ұстау бойынша шығыстар:1) еңбекақы жəне жолдардың жəне аяқжолдардың учаскелерін, жолдар, көпіршелер

құрылғысын жəне құрылыс алаңдарының аумағын абаттандырумен байланысты басқа да жұмыстарды қоса алғанда, құрылыс аумағын жəне оған жақын орналасқан көше жолағын жинау жəне тазалау (қоқысты шығара отырып) бойынша басқа да шығыстар;

2) электр энергиясы (оның ішінде уақытша электр станцияларынан), электр шамдар, кезекші электромонтерлердің жалақысы жəне құрылыс аумағын жарықтандырумен байланысты басқа да шығыстар.

33. Құрылыс объектілерін тапсыруға дайындау бойынша шығыстар. Бұл бапқа мыналар жатады:

1) кезекші слесарь-сантехниктердің жəне электромонтерлардың, сондай-ақ, қоқыс жинайтын, едендер мен терезелерді жуатын жұмысшылардың жалақы шығыстары;

2) жуғыш құралдарды жəне объектілерді тапсыру кезінде жуып-жинауға шығындалатын басқа да материалдарды сатып алу шығыстары;

(Соңы. Басы 18-20-беттерде) 3) объектінің құрылысы аяқталғаннан кейін алаңнан құрылыс қоқысын шығару бойынша шығыстар;

4) объектілерді тапсыру кезеңіндегі жылыту шығыстары.34. Құрылыс шеңберінде желілік құрылыс ұйымдарын жəне олардың құрылымдық

бөлімшелерін қайта базалау бойынша (машина-ауысым құнында ескерілген құрылыс машиналары мен тетіктерін тасу бойынша шығыстарды, сондай-ақ, құрылыс ұйым-дарын жəне олардың құрылымдық бөлімшелерін басқа да құрылыстарға қайта базалау бойынша шығыстарды қоспағанда) шығыстар.

4. Өзге де үстеме шығыстар35. Негізгі өндірісте, сондай-ақ, құрылыс машиналары мен тетіктерін пайдалануда

жəне басқа да күрделі емес жұмыстарда қамтылған қызметкерлердің жеке санаттарын жəне заңнамада рұқсат етілген басқа да сақтандыру жағдайларында міндетті сақтандыру бойынша төлемдер.

36. Материалдық емес активтер бойынша өтелім.37. Банктердің кредиттері бойынша (негізгі құралдарды, материалдық емес жəне

өзге де айналымнан тыс активтерді сатып алумен байланысты несиелерді қоспағанда), сондай-ақ инвестицияларға жəне конверсиялық іс-шараларға берілген несиелерден басқа бюджеттік несиелер бойынша төлемдер.

38. Жарнамамен байланысты шығыстар. 39. Құрылыс аяқталған объектілерді кепілдікті жөндеу жəне кепілдікті қызмет көрсету

бойынша резервті қалыптастыру шығыстары.40. Құрылыстың сметалық құнын басқа да құрамдастарымен ескерілмеген Қазақстан

Республикасының заңнамасымен белгіленген, жүргізілген салықтар, алымдар, төлемдер жəне басқа да міндетті аударымдар.

5. Үстеме шығыстардың нормаларында ескерілмейтін, бірақ үстеме шығыстарға жатқызылатын шығындар

41. Ұйымның төлем жүйесінде көзделген қызметкерлерге ынталандыру сипатындағы төлемдермен байланысты шығыстар.

42. Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген нормалардан тыс іссапар шығыстарын төлеу.

43. Өнімді жəне қызметтерді сертификаттау шығыстары.44. Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тəртіпке сəйкес көлік

құралдарын (су, əуе, жерүсті, құбыр өткізгіш), құрылыс жүктерін, өндірістік мақсаттағы негізгі құралдарды, материалдық емес активтерді, құрылысы аяқталмаған объектілерді, құрылыс-монтаждау жұмыстарын орындаумен байланысты тəуекелдерді, тауарлық-материалдық қорларды, құрылыс-монтаждау жұмыстарын жүзеге асыру кезінде пай-даланылатын өзге де мүлікті, зиян келтіргені үшін азаматтық жауапкершілікті ерікті сақтандыру бойынша, сондай-ақ өмірді ұзақ мерзімді сақтандыру, зейнеткерлік жəне жеке медициналық сақтандыру шарттары бойынша қызметкерлерді ерікті сақтандыру бойынша төлемдердің (сақтандыру жарналары) шығындары.

45. Қызметкерлерге сот шешімдері негізінде төленетін өндірістік жарақаттар салда-рынан жұмысқа қабілеттіліктен айырылумен байланысты жəрдемақылар.

46. Мердігердің қызметіне қатысты өзге де шығындар есебінен құрылыстардың тапсырыс берушілері өтейтін шығыстар:

қолданыстағы тұрақты автомобиль жолдарын ұстау жəне құрылыс аяқталғаннан кейін оларды қалпына келтіру шығындары;

салынып жатқан автомобиль жолдарын құрылыс аяқталғанға дейін ұстау шығындары;құрылыс жəне монтаждау ұйымдарының қызметкерлерін автомобиль көлігімен тасы-

малдау бойынша шығындар немесе қалалық жолаушылар көлігінің арнайы бағыттарын ұйымдастыру бойынша шығыстарды өтеу;

жұмыстарды вахталық əдіспен жүзеге асырумен байланысты шығындар;құрылыс, монтаждау жəне арнайы құрылыс жұмыстарын орындау үшін

жұмысшыларды іссапарға жіберумен байланысты шығындар;ғимараттар мен құрылыстардың орнын ауыстыруды жəне олардың деформация-

ларын геодезиялық бақылауларды жүргізу шығындары;қадалық іргетастарды тұрғызу кезеңінде мердігерлік ұйым жүргізетін топырақтағы

қадаларды серпінді жəне статикалық жүктемемен сынаумен байланысты шығындар; жергілікті өзін-өзі басқару органдарының талап етуі бойынша салынған инженерлік

желілердің орындаушылық бақылау түсірілімін орындаумен байланысты шығындар; студентік отрядтарды жəне басқа да контингенттерді (жұмысшылардың ұйымдас-

тырылған жинақталымы) пайдаланумен байланысты шығындар;Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес тапсырыс берушілер өтейтін

басқа да шығыстар.

Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрлігінің Құрылыс жəне тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті

төрағасының 2017 жылғы 14 қарашадағы №249-нқ бұйрығына 3-қосымша

Құрылысты ұйымдастыру жобасының шешімімен байланысты қосымша шығындарды айқындау жөніндегі нормативтік құжат

1. Жалпы ережелер1. Осы Құрылысты ұйымдастыру жобасының шешімімен байланысты қосымша

шығындарды айқындау жөніндегі нормативтік құжат (бұдан əрі – Нормативтік құжат):1) вахталық əдіс;2) құрылыс жəне монтаждау жұмыстарын орындау үшін жұмысшыларды іссапарға

жіберу;3) ғимараттар мен құрылыстардың орнын ауыстыруды жəне деформацияларын

геодезиялық бақылауларды жүргізу;4) қолданыстағы тұрақты автомобиль жолдарын ұстау;5) құрылыстың сметалық құнын есептеген кезде құрылыс-монтаждау ұйымдарының

қызметкерлерін автомобиль көлігімен тасымалдау сияқты жұмыстардың түрлерін жүзеге асырумен байланысты шығындарды айқындауға арналған.

2. Нормативтік құжаттың мақсаты құрылысты ұйымдастырумен байланысты шығындардың дұрыс шамасын айқындауға мүмкіндік беретін бірыңғай əдістемелік негіз жасау болып табылады.

3. Осы Нормативтік құжатта баяндалған ережелер мемлекеттік инвестиция-лар есебінен жəне квазимемлекеттік сектор субъектілерінің қаражаты есебінен тұрғызылатын объектілер бойынша сметалық құжаттаманы əзірлеу үрдісінде ресурстық əдіспен құрылыстың сметалық құнын есептеу кезінде міндеті болып табылады.

4. Нарықтың басқа субъектілері үшін Нормативтік құжат ұсынымдық сипатқа ие жəне құрылыстың сметалық құнының жəне орындалған жұмыстар үшін есептердің құрамында қосымша шығындардың шамасын айқындау кезінде анықтамалық мате-риал ретінде пайдаланылуы мүмкін.

5. Нормативтік құжат сəулет, қала құрылысы жəне құрылыс қызметі саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес əзірленді жəне:

1) жалпы ережелерден;2) құрылысты ұйымдастырумен байланысты шығындар жіктемесінен;3) құрылысты ұйымдастырумен байланысты шығындарды есептеу тəртібінен

тұрады.6. Осы Нормативтік құжатта мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:1) жұмыстарды жүргізу жобасы (ЖЖЖ) – құрылыс-монтаж жұмыстарының жал-

пы ұзақтығын жəне аралық мерзімдерін айқындайтын жəне жеке ғимараттарды (құрылыстарды) тұрғызу бойынша өндірістік үрдістерді ұйымдастыру кезінде негізгі басшылық құжат болып қызмет ететін жоба;

2) жұмыстардың вахталық əдісі – олардың тұрақты тұру орнынан тыс еңбек ре-сурстарын пайдалануға, қызметкерлердің жұмыстарды жүргізу орнына, құрылыс ұйымының тұрақты орналасу орындарынан едəуір алшақ объектілерге мерзімді шығуына негізделген жұмыстарды ұйымдастырудың ерекше нысаны;

3) құрылыс бас жоспары (құрылысбасжоспар) – құрылыс алаңын ұйымдастыруды реттейтін құрылыс ұйымы жобасының бөлігі;

4) құрылысты ұйымдастыру жобасы (ҚҰЖ) – құрылыстың жалпы ұзақтығын жəне аралық мерзімдерін айқындайтын жобаның құрамдас бөлігі, күрделі салымдарды жəне құрылыс-монтаж жұмыстарының көлемін бөлу, материалдық-техникалық жəне еңбек ресурстары жəне оларды өтеу көздері, құрылыс-монтаж жұмыстарын орындаудың жəне объект құрылысын басқару құрылымын орындаудың негізгі əдістері.

2. Вахталық əдіспен жұмысты жүзеге асырумен байланысты шығындар7. Вахталық əдісті қолданудың мақсаты объектілерді қолданысқа енгізуді

жылдамдатуға бағытталған құрылысты ұйымдастыруды жетілдіру негізінде күрделі салымдардың тиімділігін арттыру есебінен объект құрылысының мерзімдерін азайту.

8. Вахталық əдіс жұмыстарды жүргізу орны қоныстанбаған, шалғай аудандар-да; немесе табиғат жағдайлары ерекше аудандарда қызметкерлердің тұрақты тұру орнынан (жиналу орны ) едəуір алыстаған кезде қолданылады. Жоба алдындағы кезеңде инвестициялық үрдістің орындылығы негізделген жағдайда, вахталық əдіс құрылыс, қайта жаңарту жəне күрделі жөндеудің барлық түрлеріне кез келген өңірде пайдаланылуы мүмкін.

9. Құрылыс объектілерінде (қайта жаңғырту, күрделі жөндеу) вахталық əдісті қолданудың орындылығын мынадай факторлар анықтайды:

1) жұмыстарды жүргізу орындарында еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілмеу;2) құрылыс мерзімін қысқарту мақсатында жұмыстардың жоғары қарқындарын

ұстап тұру қажеттілігі;3) құрылыс (қайта жаңғырту, күрделі жөндеу) объектілерінің құрылыс ұйымын орна-

ластыру жəне қызметкерлердің тұрақты тұру орнынан едəуір алшақтығы;4) құрылыстың бір титулындағы желілік объектілердің бытыраңқылығы жəне

ұзақтығы;5) көліктік коммуникациялардың күрделілігі жəне тұрақсыздығы;6) құрылыс-монтаждау жұмыстарын жүргізудің маусымдық сипаты;7) тіршілік қызметінің күтпеген жағдайлары.10. Вахталық əдісті қолданудың міндетті шарты уақытша қоныстану – вахталық

кенттің болуы немесе ұйымдастырылуы немесе олардың отбасыларының мүшелерінсіз қызметкерлердің уақытша тұруына жəне олардың күнделікті қажеттіліктерін қанағаттандыруға есептелген əлеуметтік инфрақұрылымның бөлшектерін қамтитын салынып жатқан объектіге жақын елді мекендегі объектінің құрылысы кезінде құрылыс ұйымы жалдайтын тұрғын үй қорының болуы болып табылады.

11. Вахталық əдісті қолдану туралы шешімді жобалау ұйымының ұсыныстары негізінде инвестициялық үрдістің жоба алдындағы немесе жобалау кезеңдерінде Тапсырыс беруші қабылдайды.

12. Жиналу пункті оны жұмыстарды жүргізу орнына немесе вахталық кенттің ор-наласу орнына жөнелту үшін вахталық персоналдың жиналу орны болып есептеледі.

13. Вахталық əдіспен жұмыстарды жүргізуге дайындық ҚҰЖ əзірлеу кезеңінде не-месе Тапсырыс берушімен келісілген жобалау-сметалық құжаттама болған жағдайда, ЖЖЖ əзірлеу кезеңінде басталады.

ҚҰЖ-ға жəне ЖЖЖ-ға мыналар енгізіледі:1) негізгі жұмысшылар мен механизаторлар, инженерлік-техникалық қызметкерлер

(ИТҚ) жəне қызметшілер, кіші қызмет көрсетуші персонал (КҚП) жəне күзет бойын-ша бөле отырып, вахталар бойынша құрылыстың барлық мерзімі ішінде вахталық персоналдың ауысымдық санын, жұмыс күнінің, жұмыс аптасының ұзақтығын, вахта-дағы ауысымаралық демалыс уақытын, бір вахтаның ішінде демалыс күндерінің бо-луы жəне кезектілігін, вахталар арасындағы демалыс уақытын көрсететін ауысымдық кестесі;

2) вахталық персонал үшін қажетті көлемдегі уақытша ғимараттар мен құрылыс-тардың қажеттілік ведомосы. Бұл ретте, ғимараттың немесе құрылыстың арналуын жəне түрін, аумағын немесе құрылыс көлемін, ал уақытша инженерлік желілер үшін қума метрлердегі ұзақтығын көрсету қажет;

3) вахталық кенттің қалыпты тіршілік қызметін қамтамасыз ету үшін, сондай-ақ, вахталық персоналды вахталық кенттен құрылыс алаңына дейін жəне кері күн сайынғы жеткізу үшін қажетті машиналар мен тетіктердің құрамы.

14. Объектінің құрылыс кезеңінің əрбір уақытына (өлшем бірлігіне 1 вахтаны қабылдау керек) жұмыс күшіне қажеттілікті бөле отырып, уақытша кенттің құрылысының шығындары бойынша барынша оңтайлы күнтізбелік кестесін қалыптастыру мақсатында кесте ауысымдық кестесін құрылыстың барлық мерзіміне вахталық кенттің ғимараттары мен құрылыстарының құрылыс (қолданысқа енгізу) күнтізбелік кестесімен байланысты-ру қажет. Мердігерлік ұйымдарда ауысымдық кестесін құрылыстың барлық мерзіміне құрылыс ұйымының басшысы келіседі жəне бекітеді.

15. Вахталық кент жобасы ҚҰЖ жəне ЖЖЖ құрамында əзірленеді, ол кенттің бас жо-спарын, кірме жолдар сызбаларын, вахталық кенттерді салу жəне ұстау шығындарының сметасын, құрылыстың күнтізбелік кестесін, материалдарды, конструкциялар мен жабдықты жеткізудің көліктік сызбаларын, сондай-ақ:

ғимараттар мен құрылыстардың;электрмен-сумен-жылумен жабдықтаудың;байланыс желісінің;кəріз желілерінің; ішкі жолдардың жобаларын қамтиды.16. Жұмыстарды ұйымдастырудың вахталық əдісін қолданумен байланысты

шығын дар жобалау-сметалық құжаттаманы əзірлеу жəне шарт бағаларын негіздеу кезінде анықталады.

17. Құрылыс құнының сметалық есебіне (Сметалық есеп) қосымша шығындардың мынадай түрлері:

1) өзге де жұмыстар мен құрылыс құнын сметалық есептеу шығындарының құрамына:

вахталық персоналдың жиналу жəне ауысып отыру пунктеріндегі қонақүйлерде тұру шығындары;

авиатасымалдау бойынша диспетчерлік қызметтерді ұстау шығындары;визаларды, шақыруларды, тіркеуге рұқсаттарды жəне тұруға ыхтиярхатын, жұмысқа

рұқсатты (шетелдік азаматтар үшін) ресімдеу жəне беру үшін төлем шығындары.2) құрылыс аумағын дайындау бойынша жұмыстардың құрамына: вахталық кент-

тер құрылысы үшін пайдаланылатын уақытша бұрмалардың учаскелерінде жерді қалыпына келтіру шығындары енгізілуі мүмкін. Бұл шығындарды айқындау үшін жер қазу жұмыстарына арналған сметалық нормаларға сəйкес жергілікті ресурстық сме-та жасалады.

18. Құрылыстың шығыстарын оңтайландыру мақсатында құрылысты материалдық-техникалық қамтамасыз етуді ұйымдастыру техникалық-экономикалық негіздемелер құрамында анықталады.

19. Мердігерлік ұйым анықталғанда жұмыстарды вахталық əдіспен жүргізу шығындарын есептеу кезінде құрылыс мерзімін мердігерлік шарт негізінде немесе вахталық əдісті қолдану шарттарын қарау кезеңіне тапсырыс беруші жəне мердігерлік ұйым (бұдан əрі – мердігер) арасында келісілген құрылыс мерзімі негізінде қабылдауға рұқсат етіледі.

20. Құрылысты ұйымдастырудың вахталық əдісі кезінде ауысымның ұзақтығын ұлғайтумен байланысты жұмысшылардың орташа сағаттық еңбек өнімділігін төмендету вахталық қызметкерлердің орташа сағаттық еңбек өнімділігін төмендетудің орташаланған коэффициенттерін қолдана отырып, ескеріледі:

1) 9 сағаттық жұмыс ауысымында - 0,02 - 0,04;2) 10 сағаттық жұмыс ауысымында - 0,04 - 0,06;3) 11 сағаттық жұмыс ауысымында - 0,06 - 0,08;4) 12 сағаттық жұмыс ауысымында - 0,08 - 0,12.21. Вахталық əдіспен құрылыста жұмыспен қамтылған қызметкерлердің вахталық

ағынының саны ҚҰЖ (ЖЖЖ) бөлімінде əзірленетін ауысымдық кестесіне сүйене оты-рып, анықталады.

22. Вахтадағы жұмыс жəне демалыс режимдері вахталық əдісті қолдану кезінде Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сəйкес анықталады. Қызметкерлердің қажетті саны құрылыс-монтаждау жұмыстарының, құрылыс өндірісінің пайдаланы-латын технологияларының, машиналар жəне тетіктер жалпы көлеміне, құрылыс мерзіміне жəне жұмыс режиміне (ауысымның жəне ауысымдық вахтаның ұзақтығы) сүйене отырып, анықталады. Одан əрі, белгіленген еңбек жəне демалыс режимдері бойынша ауысымдық кесте əзірленеді, ауысымдық вахталық персоналдың саны анықталады. Осы деректердің негізінде қызметкерлердің тұруы үшін қажетті вахталық кенттің ғимараттары мен құрылыстарының саны, құрылыс кентінің шығындары, ауысымдық вахталық персоналды вахтаға жəне вахтадан тасымалдау құны, вахта-лық қызметкерлердің үстеме ақылары жəне Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сəйкес жұмыстардың вахталық əдісімен байланысты шығындардың басқа да түрлері белгіленеді.

23. Вахталық əдіспен жұмыстар үшін үстемеақы жұмысшылар мен машинистердің негізгі жалақысына 20% мөлшерінде ұжымдық жəне еңбек шарты негізінде Қазақстан

Республикасының еңбек заңнамасына сəйкес белгіленеді. Үстемеақы тиісті коэффи-циентті қолдана отырып, жергілікті ресурстық сметаларда есептеледі.

24. Вахталық қызметкерлерді жинау орнынан салынып жатқан объектідегі (вахталық кентте немесе осы мақсаттар үшін құрылыс ұйымы арнайы жалдайтын баспанада) тұру орнына дейін жеткізу құрылыс ұйымының өзінің (немесе жалдамалы) көлігімен жəне теміржол көлігі, азаматтық авиация жəне автомобиль көлігі ұйымдар көлік құралдарымен жүзеге асырылады.

25. Көліктің түрі өңірдегі қалыптасқан құрылыс көліктік коммуникацияларды, сондай-ақ, құны бойынша жəне вахталық қызметкерлердің жиналу пунктінен вахталық кент-ке дейінгі жолдағы келу уақыты бойынша барынша аз шығындарды ескере отырып, таңдап алынады.

26. Вахталық қызметкерлерді тасымалдау шығындары төмендегілердің негізінде тасымалдаудың таңдап алынған əдістеріне байланысты анықталады:

1) меншікті көлікті пайдалану кезінде көліктік шығындардың калькуляциясы;2) əрбір вахталық қызметкердің жол жүру құнын растайтын жол жүру құжаттары;3) көліктік ұйымдармен жасалатын шарттар.27. Қызметкерлерді жиналу пунктінен жұмыс орнына дейін жəне кері вахтаға

жеткізу бойынша көлік түрінің экономикалық орындылығы инвестициялық үрдістің жоба алдындағы кезеңінде белгіленеді.

28. Вахталық кенттер қолданыстағы нормаларға сəйкес тиісті санитарлық норма-ларды жəне өрт қауіпсіздігі талаптарын сақтай отырып, салынып жатқан объектіден арақашықтықта орналастырылады. Егер вахталық кент бірнеше объектілердің құрылысында жұмыспен қамтылған қызметкерлердің тұруына арналған болса, ол қызметкерлерді жұмыстарды жүргізу орнына жеткізудің 15-20 минуттық ұзақтығынан жоғары есеппен орналастырылады.

29. Вахталық кенттерді үй-жайлармен толықтыру жəне оларды жайластыру жергілікті шарттарға, жұмыстарды жүргізу мерзімдеріне жəне тұғындардың санына сүйене отырып, жүзеге асырылады. Вахталық кенттің құрамына тұрғын, мəдени-тұрмыстық жəне коммуналдық мақсаттағы объектілер енгізіледі.

30. Вахталық үй-жайларды жиһазбен жəне басқа да мүкəммалмен жабдықтау Қазақстан Республикасындағы сəулет, қала құрылысы жəне құрылыс қызметі саласындағы заңнамаға сəйкес жүзеге асырылады.

31. Өтелімді есептеу сомасын қоса алғанда, еңбек ұжымдарына қызмет көрсететін қоғамдық тамақтану объектілерінің үй-жайларын ұстаумен байланысты шығындар, үй-жайларды жөндеуді жүргізу шығыстары, жарықтандыру, жылу, сумен жабдықтау, элек-трмен жабдықтау, сондай-ақ, тамақ дайындау үшін отын шығындары мердігерлердің үстеме шығындарының құрамында ескерілген.

32. Вахталық қызметкерлерге медициналық қызмет көрсетуді ұйымдастыру шығындары мердігерлердің үстеме шығындарының құрамында ескерілген.

33. Вахталық кенттің пайдалануға беруге дайындығы жəне оны пайдалануға беру Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес анықталады.

34. Вахталық персонал үшін қажет етілетін тұрғын үй, мəдени-тұрмыстық жəне өзге де ғимараттар мен құрылыстардың саны объект құрылысының барлық мерзімі ішінде кентте бір уақытта тұратын ауысымдық вахталық персоналдың ең жоғары - ықтимал санына негізделеді. Бұл сан ауысымдық кестесінің негізінде анықталады.

35. Ауысымдық вахталық персоналдың саны штаттан тыс қызметкерлерге: уақытша; іссапарға жіберілген; тəжірибеден өтушілер жəне құрылыс-монтаждауды жүргізумен байланысты жұмыстарды немесе құрылысты ұйымдастыру жəне қызмет көрсету үшін қажетті өзге де жұмыстарды орындау үшін шақырылған басқа да мамандарға келетін олардың санына 5% қоса отырып, объект құрылысында жұмыспен қамтылған жұмысшылардың, инженерлік-техникалық қызметкерлер мен қызметшілердің, КҚП жəне күзеттің қажетті санының жиынтығы ретінде анықталады.

36. Вахталық кенттердің құрылысы бойынша баға белгілеудің ресурстық əдісі кезінде шығындар (мүкəммалдық тұрғын жəне қоғамдық ғимараттар мен уақытша пайдаланудағы инженерлік құрылыстарды жинау жəне бөлшектеу құны, олардың астына негіздер мен іргетастардың, инженерлік желілер ендірмелерінің құрылғысы, кентті абаттандыру) уақытша ғимараттар мен құрылыстар құрылысы шығындарының сметалық нормаларына сəйкес анықталады. Осы шығындар бойынша бағалардың ағымдағы деңгейінде жергілікті ресурстық сметалар жасалады. Жергілікті ресурстық сметалардың қорытындылары құрылыс құнының сметалық есебіне енгізіледі. Өтелімдік аударымдар немесе жалдау ақысы, тұрғын жəне қоғамдық контейнерлік жəне құрастырма-бөлшекті ұтқыр (мүкəммалдық) ғимараттардың конструкциялары мен бөлшектерін қоймадан құрылыс алаңына жəне қоймаға тасу шығындары мердігерлердің үстеме шығындарының нормаларында ескеріледі.

37. Уақытша қоныстануға арналған ұтқыр (мүкəммалдық) ғимараттар мен құрылыс-тарды, сондай-ақ, шаруашылық мүкəммалды қоса алғанда, жабдықты сатып алу құрылыстың сметалық құнына енгізілмейді. Мердігерлік ұйым қаражаты есебінен сатып алынған мүкəммалдық ғимараттар мен құрылыстардың (жылжымалы, контейнерлік, құрастырма-бөлшекті) құны олардың түсу жəне бухгалтерлік есепке қою қажеттілік шамасына қарай мердігерлік ұйымның негізгі қорларына енгізіледі.

38. Тапсырыс берушінің негізгі қорларында есептелетін ғимараттар мен құрылыс-тардың құны тапсырыс беруші объектісінің құрылыс кезеңіне уақытша қоныстану (вахталық кент) үшін ғимараттар мен құрылыстарды пайдалануға мердігерге (жеке шарт бойынша) ұсынатын жалдау ақысы арқылы құрылыс-монтаждау жұмыстарының құнына көшірілелі.

39. Инвестициялық үрдістің жоба алдындағы кезеңдегі вахталық əдісті енгізуден экономикалық əсер ұқсас нұсқаларды салыстыра отырып, анықталады. Вахталық əдісті енгізуден экономикалық əсерді айқындау теңдестер ретінде:

1) салынып жатқан объект жанында қызметкерлердің жəне олардың отбасы мүшелерінң тұруы үшін уақытша кентті құра отырып, құрылысты ұйымдастыру нұсқасы;

2) қызметкерлер тұрақты тұрғылықты жерінен салынып жатқан объектіге жəне кері күн сайын тасымалдай отырып, құрылысты ұйымдастыру нұсқасы қаралуы мүмкін.

Экономикалық əсердің негізгі факторлары:1) құрылыс ұйымы шығындарының шартты-тұрақты бөлігін үнемдеуді жəне тап-

сырыс берушінің объектіні пайдалануға мерзімінен бұрын енгізу кезеңі үшін қосымша пайда табуын қамтамасыз ететін объект құрылысының ұзақтығын қысқарту;

2) құрылыс аймағында əлеуметтік инфрақұрылымды қалыптастыру жəне ұстау жəне қызметкерлерді тұрғылықты жерінен салынып жатқан объектіге жəне кері тасымалдау шығындарын қысқарту болып табылады.

Вахталық əдісті қолданудың əлеуметтік əсері бытыраңқы құрылыстың ерекше шарт-тарында жəне тіршілік қызметінің күтпеген жағдайларында Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сəйкес қызметкерлердің еңбегінің, демалыс жəне тұрмысының қалыпты жағдайларын қамтамасыз етуден тұрады.

3. Құрылыс, монтаждау жəне арнайы құрылыс жұмыстарын орындау үшін жұмысшыларды іссапарға жіберумен байланысты шығындар

40. Жұмысшыларды іссапарға жіберумен байланысты шығындар құрылыс объектісі құрылыс ұйымын орналастырудың тұрақты аймағынан тыс болған кезде құрылыстың сметалық құнына енгізіледі. Жұмыстарды жүргізудің вахталық əдісімен құрылыс кезінде іссапар шығындары есептелмейді. Іссапарларға жіберілетін қызметкерлерге:

1) іссапарда болған əрбір күнтізбелік күн үшін тəуліктік ақылар;2) бару орнына жəне кері жол жүру шығындары;3) тұрғын үй-жайды жалдау шығындары төленеді.41. Қызметкерлерді іссапарларға жіберу жағдайлары мен мерзімдері Қазақстан

Республикасының еңбек заңнамасына сəйкес анықталады.42. Құрылыс-монтаждау ұйымдарының қызметкерлерін іссапарға жіберумен бай-

ланысты шығындар іссапарға жіберілген қызметкерлердің болжанатын санына жəне ҚҰЖ-да анықталған олардың құрылысқа келу мерзіміне сүйене отырып, жасалатын есеппен анықталады. ҚҰЖ-да сметалық құжаттамада келтірілген нормативтік еңбекті қажетсінуден проценттік қатынасында іссапарға жіберілген қызметкерлер орындай-тын жұмыстардың жоспарлы еңбекті қажетсінуі анықталады. Бұл ретте, іссапарларға жіберілуі қажет қызметкерлердің ұтымды саны ескерілуге тиіс.

43. Тапсырыс беруші мердігермен Қазақстан Республикасының еңбек заңнама-ларына сəйкес іссапар шығындарына есеп айырысуларды жүргізеді. Есеппен анық-талған шығындар сомасы өзге де жұмыстардың жəне құрылыс құнын сметалық есептеу шығындарының құрамына енгізіледі.

4. Ғимараттар мен құрылыстардың орнын ауыстыруды жəне деформацияларын геодезиялық бақылауларды жүргізумен байланысты

шығындар44. Ғимараттар мен құрылыстардың орнын ауыстыруды жəне деформацияла-

рын геодезиялық бақылауларды жүргізумен байланысты шығындарды айқындау қажеттілігі инженерлік зерттеулер материалдарының негізінде ҚҰЖ-да анықталады. ҚҰЖ-да «Ғимараттар мен құрылыстардың орнын ауыстыруды жəне деформацияларын бақылауларды ұйымдастыру жобасы» əзірленуге тиіс.

45. Бақылауларды ұйымдастыру жобасын əзірлеу шығындары қосымша жобалау-іздестіру жұмыстарының құнына енгізіледі. Құрылыс құнының жиынтық сметалық есебіне, сондай-ақ, ғимараттар мен құрылыстардың орнын ауыстыруды жəне дефор-мацияларын геодезиялық бақылаулардың құрылыстағы мемлекеттік нормативтердің талаптарына сəйкестігін қамтамасыз ету бойынша жұмыстармен байланысты шығындар енгізіледі.

46. Құрылыс барысында мердігерлік ұйым орындайтын ғимараттар мен құрылыс-тардың орнын ауыстыруды жəне деформацияларын геодезиялық бақылаулардың шығындары құрылысқа арналған іздестіру жұмыстарына арналған сметалық нормалар бойынша анықталады жəне өзге де жұмыстар мен құрылыс құнын сметалық есептеу шығындарының құрамына енгізіледі.

5. Жаңа жəне қайта жаңғыртылатын автомобиль жолдарының құрылысы кезеңінде уақытша пайдаланылатын автомобиль жолдарын ұстаумен

байланысты шығындар47. Қолданыстағы автомобиль жолдарын ұстау жəне құрылыс аяқталғаннан

кейін оларды қалыпына келтіру шығындарын енгізу қажеттілігі күнтізбелік тұрғыда ҚҰЖ-да жəне Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес түсіндірме жазбада негізделеді. Автомобиль жолдарының құрылысы учаскесінің шекаралары құрылыс бас жоспарында анықталады.

48. Жаңа жəне қайта жаңғыртылатын автомобиль жолдарының құрылысы кезеңінде уақытша пайдаланылатын автомобиль жолдарын ұстау шығындарын айқындау үшін Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес қозғалыс қатысушыларының қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін қажетті жұмыстар көлемінің ведомосы жасалады. Жұмыстар көлемінің ведомосы уақытша пайдаланылатын автомобиль жолдарының тиісті учаскелеріне ақаулық актілер бойынша жасалады. Жұмыстар көлемінің ведомо-сы бойынша жергілікті ресурстық смета жасалады. Тапсырыс берушінің осы жұмыстар көлемін орындау үшін төлем жүргізуі жиынтық сметалық есепте көзделген күтілмеген шығындар есебінен жүзеге асырылады.

6. Құрылыс жəне монтаждау ұйымдарының қызметкерлерін автомобиль көлігімен тасымалдау

49. Құрылыс қызметкерлерін тасымалдау бойынша шығындарды өтеуге арналған қаражат коммуналдық немесе қала маңындағы көлік жұмысшыларды объектіге тасы-малдауды қамтамасыз ете алмайтын, сондай-ақ, қалалық жолаушылар көлігінің ар-найы бағыттарын белгіленген тəртіппен ұйымдастыру мүмкін болмаған жағдайларда құрылыс құнының сметалық есебіне енгізіледі. Жұмыстарды жүргізудің вахталық əдісімен құрылыс кезінде бұл шығындар есептелмейді.

50. Құрылыс қызметкерлерін тасымалдау бойынша шығындарды өтеуге арналған қаражат мөлшері ҚҰЖ деректері, тасымалдау арақашықтығы, тасымалдауға жататын қызметкерлердің саны жəне құрылыстың нормативтік ұзақтығы негізінде анықталады. Есеппен анықталған шығындар сомасы өзге де жұмыстар мен құрылыс құнын сметалық есептеу шығындарының құрамына енгізіледі.

Бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде 2017 жылғы 11 желтоқсанда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №16073 болып енгізілді.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫИНВЕСТИЦИЯЛАР ЖӘНЕ ДАМУ МИНИСТРЛІГІНІҢ

БҰЙРЫҒЫ

2017 жылғы 19 шілде №483 Астана қаласы

Жеңіл және аса жеңіл авиация саласындағы сертификаттау қағидаларын бекіту туралы

«Қазақстан Республикасының əуе кеңістігін пайдалану жəне авиация қызметі тура-лы» 2010 жылғы 15 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының 14-бабы 1-тармағының 41-23) тармақшасына сəйкес бұйырамын:

1. Қоса беріліп отырған Жеңіл жəне аса жеңіл авиация саласындағы сертификат-тау қағидалары бекітілсін.

2. Мыналардың күші жойылды деп танылсын:1) «Азаматтық əуе кемесі данасын сертификаттау жəне оның ұшуға жарамдылық

нормаларына сəйкестігіне куəлік беру қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрінің міндетін атқарушының 2015 жылғы 24 ақпандағы № 193 бұйрығының (Нормативтік құқықтық актілердің мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11723 болып тіркелген, «Əділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2015 жылғы 1 қыркүйекте жарияланған);

2) «Аса жеңіл авиация саласында сертификаттау қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрінің міндетін атқарушының 2015 жылғы 24 ақпандағы № 194 бұйрығының (Нормативтік құқықтық актілердің мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11721 болып тіркелген, «Əділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2015 жылғы 1 қыркүйекте жарияланған).

3. Қазақстан Республикасы Инвестициялар мен даму министрлігінің Азаматтық авиация комитеті:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күнінен бастап күнтізбелік он күн ішінде

оның қазақ жəне орыс тілдеріндегі қағаз тасығыштағы жəне электрондық нысандағы көшірмелерін Қазақстан Республикасы Нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне ресми жариялау жəне енгізу үшін «Республикалық құқықтық ақпарат орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кəсіпорнына жіберуді;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмелерін мерзімді баспа басылымдарына ресми жариялауға жіберілуді;

4) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

5) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде осы тармақтың 1), 2), 3) жəне 4) тармақша-ларына сəйкес іс-шаралардың орындалуы туралы мəліметтерді Қазақстан Респуб-ликасы Инвестициялар жəне даму министрлігінің Заң департаментіне ұсынуды қамтамасыз етсін.

4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республика-сының Инвестициялар жəне даму вице-министріне жүктелсін.

5. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік жиырма бір күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Инвестициялар жəнедаму министрі Ж.ҚАСЫМБЕК

«КЕЛІСІЛДІ» «КЕЛІСІЛДІ»Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасының Ақпарат жəне коммуникациялар Ұлттық экономика министріминистрі Д.Абаев_______________ Т.Сүлейменов ________________2017 жылғы 27 шілде 2017 жылғы 28 шілде

Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрінің2017 жылғы 19 шілдедегі №483 бұйрығымен бекітілген

Жеңіл жəне аса жеңіл авиация саласындағы сертификаттау қағидалары1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Жеңіл жəне аса жеңіл авиация саласындағы сертификаттау қағидалары (бұдан əрі – Қағидалар) «Қазақстан Республикасының əуе кеңістігін пайдалану жəне авиация қызметі туралы» 2010 жылғы 15 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан əрі – Заң) 14-бабы 1-тармағының 41-23) тармақшасына сəйкес əзірленген жəне жеңіл жəне аса жеңіл авиация саласындағы сертификаттау тəртібін белгілейді.

2. Осы Қағидаларда мынадай терминдер мен анықтамалар пайдаланылады:1) азаматтық авиация саласындағы уəкілеттi орган (бұдан əрі – уəкілеттi ор-

ган) – Қазақстан Республикасының əуе кеңiстiгiн пайдалану жəне азаматтық жəне эксперименттiк авиация қызметi саласында басшылықты жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;

2) өтініш беруші – жеңіл авиациядағы ұшуға жарамдылығы сертификатын, аса жеңіл авиациядағы ұшуға жарамдылығы сертификатын, экспорттық ұшуға жарамдылығы сертификатын алу, əуе кемесі данасының куəландыру үшін азаматтық авиация саласындағы уəкілеттi органға өтініш берген жеке немесе заңды тұлға;

3) əуе кемесінің, қозғалтқыштардың жəне негізгі агрегаттарының формуляры – авиациялық техниканың атқарымын (күнтiзбелiк ресурсы, сағаттық ресурсы, қонулар бойынша ресурсы) жəне оның техникалық жай-күйiн есепке алуға арналған негiзгi құжаттар;

4) ұшуға жарамдылық – əуе кемесінің қауiпсiздiгi мен ұшу сапасын қамтамасыз ететiн ұшу-техникалық сипаттамаларға сай келетін оның техникалық жай-күйі;

5) үлгі сертификаты – азаматтық əуе кемесiнің үлгісі конструкциясының ұшуға жарамдылығы нормаларына сəйкестiгiн растайтын құжат;

6) азаматтық əуе кемесі данасын пайдалану құжаттамасы – нақты əуе кемелерді жəне оның компоненттерін техникалық қызмет көрсетуі жəне жөндеуді сонымен бірге пайдалану жағдайы жəне пайдалану шегін қоса алғанда, азаматтық əуе кемесі данасын ұшу жəне техникалық пайдалану регламенттеу құжаттар топтамасы;

7) конструкциясының, сипаттамаларының жəне пайдалану-техникалық құжаттама-сының ұшуға жарамдылығы нормаларына сəйкестігіне куəлік – азаматтық əуе кемесінің данасы конструкциясының сипаттамалары мен пайдалану-техникалық құжаттамасының ұшу жарамдылығы нормаларына сəйкестігін куəландыратын, уəкілеттi орган берген құжат;

8) пайдаланушы – азаматтық əуе кемелерiн пайдаланумен айналысатын немесе осы салада өз қызметтерiн ұсынатын жеке немесе заңды тұлға;

9) ұшуға жарамдылық нормалары – ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған əуе кемелерінің конструкциясына, параметрлері мен ұшу сапаларына жəне олардың құрауыштарына қойылатын талаптар;

3. Қолданыстағы жеңіл жəне аса жеңiл əуе кемелерінің сертификатынсыз əуе кемесін пайдалануға жол берілмейді.

4. Бекітілген үлгі конструкциясы жоқ азаматтық əуе кемесінің əрбір данасы сертифи катталуға жəне оның конструкциясының, сипаттамаларының жəне пайдалану-техникалық құжаттамасының ұшуға жарамдылығы нормаларына сəйкестігіне азаматтық авиация саласындағы уəкілетті орган берген куəлігі болуға тиіс.

Конструкциясының, сипаттамаларының жəне пайдалану-техникалық құжаттама-сының ұшуға жарамдылығы нормаларына сəйкестігіне куəлік берілген əуе кемесі коммерциялық əуе тасымалдарын жүзеге асыруға жіберілмейді.

5. Жалпы мақсаттағы авиация мақсатында авиациялық жұмыстар мен ұшуларды орындайтын жеңіл жəне аса жеңіл əуе кемелерінің ұшуға жарамдылығын, азаматтық əуе кемесінің куəлігінің данасын сертификаттауды əуе кемелерін пайдаланушылар-ды біріктіретін коммерциялық емес ұйымдарды тарта отырып, азаматтық авиация саласындағы уəкілетті орган жүзеге асырады.

2-Тарау. Қазақстан Республикасы жеңіл əуе кемесінің сертификаттау тəртібі6. Сертификаттау рəсімінен өту үшін өтініш беруші уəкілетті органға осы Қағидаларға

1-қосымшаға сəйкес нысан бойынша өтініш береді:Өтінішке келесі құжаттар қоса беріледі:1) осы Қағиданың 2-қосымшасының нысанына сəйкес əуе кемесінің техникалық

жай-күйін тексеру жəне оның ұшуға жарамдылығын айқындау актісі;2) егер əуе кемесі жалға алынатын болса, жалға беру шарты мен қабылдау-тапсыру

актісінің көшірмелері;3) осы Қағиданың 3-қосымшасының нысанына сəйкес əуе кемелерінің эксплуа-

танттарын біріктіретін коммерциялық емес ұйыммен берілген азаматтық əуе кемесін пайдалануға жарамдылық туралы бағалау актісі;

4) қолданылатын түрлендірулерді көрсете отырып, үлгі сертификатының немесе барабар құжаттың көшірмесі;

5) бекітілген техникалық қызмет көрсету бағдарламасы (регламенті) (алғашқы беру кезінде);

6) ұшуда пайдалану жөніндегі нұсқауға сəйкес негізгі орналасқан жеріне дейін ұшуға рұқсат етілген ең төменгі жабдықтың негізгі тізбесі немесе ақаулар мен істен шыққан жерлердің тізбесі болған жағдайда, пайдаланушы жасаған ең төменгі жабдықтың бекітілген тізбесі (алғашқы беру кезінде).

Құжаттардың барлық көшірмелері арқылы өтініш берушінің немесе ол уəкілетті орган берген тұлғаның қолымен жəне мөрімен (бар болған жағдайда) куəландырылады жəне уəкілеттi орган тексеруінен кейін тартылған коммерциялық емес ұйымдарына беріледі.

7. Жеңіл əуе кемесінің техникалық жай-күйін тексеру жəне ұшуларға дайындығын айқындау үшін коммерциялық емес ұйымдар азаматтық авиация саласындағы уəкілеттi орган органмен келісу бойынша əуе кемелерін байқап тексеру жөніндегі тұрақты əрекет ететін техникалық комиссияны құрады.

Техникалық комиссияның құрамына мамандардың біліктілік талаптарына сəйкестігі келетін осы Қағиданың 4 қосымшасының нысанына сəйкес мамандары кіреді.

Пайдалану құжаттарының жəне əуе кемесінің ұшуға жарамдылық нормалары-на сəйкестігін бағалау сараптамасын осы Қағидалардың 5-қосымшасына сəйкес əуе кемесінің ұшуға жарамдылығын бағалаудың үлгі бағдарламасын қолданумен техникалық комиссия жүзеге асырады.

8. Өтінім беруші əуе кемелерінің пайдаланушыларды біріктіретін коммерциялық емес ұйымның техникалық комиссиясының мүшелеріне əуе кемесі мен пайдалану құжаттамасына кедергісіз қол жеткізуді қамтамасыз етеді.

9. Əуе кемелерінің эксплуатанттарын біріктіретін коммерциялық емес ұйыммен берілген əуе кемесін пайдалануға жарамдылық туралы бағалау актісі он екі ай ішінде жарамды.

10. Азаматтық авиация саласындағы уəкілеттi орган əуе кемелерінің пайдаланушы-ларын біріктіретін коммерциялық емес ұйымның техникалық комиссиясымен берілген əуе кемесін пайдалануға жарамдылық туралы бағалау актісінің оң қорытындысы жəне ұсынылған құжаттар негізінде өтінім берушіге осы Қағиданың 6-қосымшасының ныса-нына сəйкес жеңіл əуе кемесінің ұшуға жарамдылық сертификатын береді.

11. Құжаттар толық көлемде ұсынылмаса немесе ұсынылған құжаттар осы Қағидалардың талаптарына сəйкес келмеген жағдайда, азаматтық авиация саласындағы уəкілеттi орган өтінім келіп түскен мезеттен жеті жұмыс күннің ішінде олар-ды өтінім берушіге қайтарады. Бұл ретте, өтініш берушіге жазбаша түрде қабылдамау себебі көрсетіліп, дəлелді жауап беріледі.

Ұшуға жарамдылық сертификаты азаматтық авиация саласындағы уəкілеттi органға өтінім келіп түскеннен он жұмыс күннен аспайтын мерзім ішінде беріледі.

12. Жалпы мақсаттағы авиация үшін авиациялық жұмыстар мен ұшуларды орын-дайтын жеңіл əуе кемесінің мерзімсіз негізде берілген ұшуға жарамдылық сертифика-ты осы Қағиданың 6-қосымшасының нысанына сəйкес коммерциялық емес ұйыммен берілетін əуе кемесін пайдалануға жарамдылық туралы бағалау актісі бар болған жағдайда жарамды.

13. Жеңіл əуе кемесінің ұшуға жарамдылығын қайта бағалауды алдынғы бағалау өткен мезеттен он екі айдан кешіктірмей коммерциялық емес ұйым жүргізеді, пайда-ланушы əуе кемелерінің пайдаланушыларын біріктіретін коммерциялық емес ұйымға өтінімді, осы Қағидалардың 6-тармағының 1), 2), 3), 5), 6) тармақшаларында көзделген құжаттарды береді.

14. Азаматтық авиация саласындағы уəкілеттi орган əуе кемесінің Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрінің міндетін атқарушысының 2015 жылғы 27 наурыздағы № 367 бұйрығының, (нормативті-құқықтық актілердің мемлекеттік реестрде тіркелген № 12038) азаматтық əуе кемесінің ұшу жарамдылық нормала-рына сəйкес келмеуі анықталған жағдайларда ұшуға жарамдылық сертификатының қолданысын тоқтатады.

15. Ұшуға жарамдылық сертификатының қолданысын тоқтатқан жағдайда азаматтық авиация саласындағы уəкілеттi орган ұшуға жарамдылық сертификатының қолданысын тоқтатудың себебін көрсетеді.

Əуе кемесінің ұшуға жарамдылық нормаларына сəйкес келмеуі анықталған жағдайда тоқтатылған күннен алты ай ішінде ұшуға жарамдылық сертификаты кері шақыртылады.

16. Ұшуға жарамдылық сертификатының қолданысы тоқтатылған жағдайда оның жаңартылуы пайдаланушы анықталған сəйкессіздіктерді жойғаннан кейін азаматтық авиация саласындағы уəкілеттi органмен жүзеге асырылады.

17. Ұшуға жарамдылық сертификатының қолданысы тоқтатылған немесе кері шақыртылған жағдайда азаматтық авиация саласындағы уəкілеттi орган эксплуатантқа жəне аэронавигациялық ақпарат қызметіне қабылданған шешім туралы дереу ха-барлайды.

18. Ұшуға жарамдылық сертификаты кері шақыртылған жағдайда эксплуатант үш жұмыс күнінен кешіктірмей ұшуға жарамдылық сертификатының түпнұсқасын азаматтық авиация саласындағы уəкілеттi органға қайтарады.

19. Ұшуға жарамдылық сертификаты бүлінген, жоғалған, ұрланған жағдайда əуе кемесінің пайдаланылуы дереу тоқтатылады. Ұшуға жарамдылық сертификатының телнұсқасын алу үшін, өтінім беруші азаматтық авиация саласындағы уəкілеттi органға еркін нысандағы өтінішті жəне өтінім беруші жүргізген қызметтік тексерудің материалдарын жібереді.

20. Уəкілетті орган, өтінім берушінің барлық қажетті құжаттарды тапсырған мезеттен бастап күнтізбелік екі жұмыс күн ішінде оң бұрышында «Телнұсқа» белгісі қойылған ұшуға жарамдылық сертификатының телнұсқасын бланкіде шығарып береді.

3-Тарау. Аса жеңiл авиацияның əуе кемесiнiң ұшуға жарамдылығын сертификаттау тəртібі

21. Сертификаттау рəсімінен өту үшін өтініш беруші уəкілеттi орган осы Қағидаларға 7-қосымшаға сəйкес нысан бойынша өтініш береді:

Өтінішке аса жеңiл авиацияның əуе кемесi данасының сəйкестiк куəлiгiнiң немесе үлгi сертификатының көшiрмесi қоса беріледі;

Құжаттардың барлық көшірмелері арқылы өтініш берушінің немесе ол уəкілетті орган берген тұлғаның қолымен жəне мөрімен (бар болған жағдайда) куəландырылады жəне уəкілеттi орган тексеруінен кейін тартылған коммерциялық емес ұйымдарына беріледі.

22. Аса жеңiл авиацияның əуе кемесiнiң техникалық жай-күйiн тексеру жəне ұшуға жарамдылығын айқындау үшiн коммерциялық емес тиiстi ұйымдар азаматтық авиация саласындағы уəкiлеттi органмен келiсiм бойынша аса жеңiл авиацияның əуе кемелерiн тексеру бойынша тұрақты жұмыс iстейтiн техникалық комиссия құрады.

Техникалық комиссияның құрамына мамандардың біліктілік талаптарына сəйкестігі келетін осы Қағиданың 4 қосымшасының нысанына сəйкес мамандары кіреді.

23. Пайдалану-техникалық бағалау құжаттамасын сараптау жəне азаматтық əуе кемелерінің ұшуға жарамдылығының нормаларына сəйкестігі жөніндегі жұмыстарды жүргізу үшін уəкілетті орган өтінімнің көшірмесін өтінім тіркелген сəттен үш жұмыс күннің ішінде техникалық комиссияға береді. Өтініш беруші пайдалану құжаттамасына жəне аса жеңiл авиацияның əуе кемесіне техникалық комиссия мүшелерінің кедергісіз қол жеткізуін қамтамасыз етеді.

Техникалық комиссия он бес жұмыс күн ішінде пайдалану құжаттамасын сараптау жəне аса жеңiл авиацияның əуе кемесінің ұшуға жарамдылық нормаларына сəйкестігін бағалау жөніндегі жұмыстарды жүргізеді.

24. Пайдалану құжаттамасын сараптау жəне аса жеңiл авиацияның əуе кемесінің ұшуға жарамдылық нормаларына сəйкестігін бағалау жөнінде жүргізілген жұмыстардың нəтижесі бойынша техникалық комиссия осы Қағидаға 3-қосымшаға сəйкес нысан бой-ынша үш данада аса жеңiл авиацияның əуе кемелерінің пайдалануға жарамдылығы туралы акт (бұдан əрі – акт) жасайды.

Актінің бір данасы уəкілеттi орган өтінімнің көшірмесі алынған күннен бастап жиырма жұмыс күн ішінде азаматтық авиация саласындағы уəкілеттi органға жіберіледі, екінші данасы өтініш берушіге беріледі, үшінші данасы əуе кемелерін пайдаланушыларды біріктіретін коммерциялық емес ұйымда қалады.

25. Техникалық комиссия берген акт ұшуға жарамдылық сертификатын беруге не-месе беруден бас тартуға негіз болады.

Аса жеңіл авиациясы əуе кемесінің ұшу жарамдылығы сертификатын беру, серти-фикатты беруден бас тарту техникалық комиссияның актіде көрсетілген қорытындысы негізінде жүргізіледі.

26. Азаматтық авиация саласындағы уəкілеттi орган актінің оң қорытындысы мен ұсынылған құжаттар негізінде өтініш берушіге осы Қағидаға 8-қосымшаға сəйкес ны-сан бойынша аса жеңiл авиацияның əуе кемесінің ұшуға жарамдылығы сертифика-тын береді.

27. Аса жеңiл авиацияның əуе кемесінің ұшуға жарамдылығы сертификатын беру-ден бас тартылған болса, қайтадан берілген өтінімді азаматтық авиация саласындағы уəкілеттi орган оны беруден бас тартудың себептері жойылған жағдайда қарастырады.

28. Аса жеңiл авиацияның əуе кемесінің ұшуға жарамдылығын сертификаттау жəне сертификат беру мерзімі азаматтық авиация саласындағы уəкілетті органға өтінім берілген күннен бастап жиырма екі жұмыс күннен аспайды.

29. Ұшуға жарамдылық сертификаты мерзімсіз беріледі жəне əуе кемелерiнiң пайдалануға жарамдылығы туралы бағалау актісі растау болып табылады.

30. Аса жеңiл авиацияның əуе кемелерінің ұшуға жарамдылық нормалары-на сəйкессіздіктері анықталған жағдайда, ұшуға жарамдылық сертификатының қолданылуы тоқтатыла тұрады, аса жеңiл авиацияның əуе кемелерінің ұшуға жарамдылық нормаларына сəйкессіздіктері жойылғанға дейін азаматтық авиация саласындағы уəкілеттi орган аса жеңiл авиацияның əуе кемесін пайдаланылуға тыйым салады, уəкілеттi орган сəйкессіздік анықталған кезден бастап бұл туралы дереу пайдаланушыға жəне əуе қозғалысын басқару органына ұшуға жарамдылық сертификатының тоқтатыла тұруы туралы хабарлайды.

Тоқтата тұрған күннен бастап алты ай ішінде əуе кемесінің ұшуға жарамдылық нормаларына сəйкессіздігі жойылмаған жағдайда, ұшуға жарамдылық сертификаты қайтарып алынады. Сертификатты қайтарып алу туралы шешім қабылданған күннен бастап күнтізбелік екі күн ішінде уəкілеттi орган пайдаланушыны хабардар етеді.

Аса жеңiл авиацияның əуе кемесін пайдаланушы өзі хабардар болған кезден бастап күнтізбелік бес жұмыс күні ішінде аса жеңiл авиацияның əуе кемесінің ұшуға жарамдылық сертификатын уəкілеттi органға қайтарады.

31. Бүлiнген немесе жоғалған (ұрланған) жағдайда, өтініш беруші еркін нысанда өтініш берген күннен бастап екі жұмыс күні iшiнде ұшуға жарамдылық сертификаты телнұсқа беру арқылы ауыстырылуға тиіс.

32. Ұшуға жарамдылық сертификатының телнұсқасын алу үшiн пайдаланушы өтiнiшке сертификаттың бүліну немесе жоғалу (ұрлану) фактісінің сипаттамасын қоса беруі қажет.

4-Тарау. Азаматтық əуе кемесі данасының сертификаттау тəртібі33. Өтініш беруші осы Қағидаларға 9-қосымшаға сəйкес нысан бойынша азаматтық

əуе кемесі данасының сертификаттауға азаматтық авиация саласындағы уəкілеттi органға өтінім береді.

Өтінішке келесі құжаттар қоса беріледі:1) əуе кемесі данасының пайдалану құжаттамасының жиынтығы;2) əуе кемесі данасының ерекшелігі, ол қысқаша техникалық сипаттаманы,

жүйелердің басты схемаларын, негізгі сипаттамаларын, сондай-ақ əуе кемесі данасы сертификатталатын ауқымдағы, пайдаланудың күтілетін жағдайлары мен шектеулерін қамтуы тиіс;

3) əуе кемесі-нің үш проекциядағы немесе фотографиядағы түрлі кескіндердегі түрлері: алдынан, бүйірінен, артынан;

4) əуе кемесі немесе құрастыру жиынтығын, қозғалтқышты, қалақты, агрегаттар мен жинақтаушы бұйымдарды сатып алудың заңдылығын растайтын бастапқы төлем құжаттары;

(Жалғасы 22-бетте)

22 26 ҚАҢТАР 2018 ЖЫЛРЕСМИ

5) азаматтық əуе кемесі данасының сəйкестік куəлігін бергені үшін алымның төленгенін растайтын құжаттың көшірмесі қоса беріледі.

Осы Қағидаларда қамтылған рəсімдер мен жалпы техникалық талаптар жеңіл жəне аса жеңіл авиацияның ең ауыр ұшып көтерілу салмағы 2250 кг аспайтын АƏКД (ұшақтар мен тікұшақтар, моторлы планерлер, автожирлер, аэростаттық əуе кемелері) қолданылады.

34. Құжаттардың барлық көшірмелері арқылы өтініш берушінің немесе ол уəкілетті орган берген тұлғаның қолымен жəне мөрімен (бар болған жағдайда) куəландырылады жəне уəкілетті орган тексеруінен кейін тартылған коммерциялық емес ұйымдарына беріледі.

Техникалық комиссияның құрамына мамандардың біліктілік талаптарына сəйкестігі келетін осы Қағиданың 4 қосымшасының нысанына сəйкес мамандары кіреді.

35. Аса жеңiл авиацияның əуе кемесiнiң техникалық жай-күйiн тексеру жəне ұшуға жарамдылығын айқындау үшiн коммерциялық емес тиiстi ұйымдар азаматтық ави-ация саласындағы уəкiлеттi органмен келiсiм бойынша аса жеңiл авиацияның əуе кемелерiн тексеру бойынша тұрақты жұмыс iстейтiн техникалық комиссия (бұдан əрi – техникалық комиссия) құрады.

35.Уəкілетті орган өтінімді алған сəттен бастап бес жұмыс күні ішінде азаматтық əуе кемесі данасының конструкциясының, сипаттамаларының жəне пайдалану-техникалық құжаттамасының ұшуға жарамдылығы нормаларына сəйкестігін бағалауға сертификаттық тексеру бойынша жұмыстар жүргізуге коммерциялық емес ұйымды тартады.

36. Сараптамалық ұйым уəкілеттi орган əзірлеген нұсқаулық материалды пайдала-на отырып, əуе кемесі техникалық жағдайын, аэродинамикалық жəне беріктік сипат-тамаларын, конструкциясын, оның жасалу сапасын (күрделі жөнделуін) бағалайды.

Сертификаттық тексеру аяқталғаннан кейін сараптамалық ұйым осы Қағидаларға 10-қосымшаға сəйкес нысан бойынша азаматтық əуе кемесі данасының техникалық жай-күйін бағалау жəне ұшуға жарамдылығын анықтау актісін ресімдеп, қоса береді:

1) осы Қағидаларға 11-қосымшаға сəйкес нысан бойынша сəйкестік деректер картасы;

2) Азаматтық əуе кемесі данасының ұшу-техникалық тексеру актісі;3) Азаматтық əуе кемесі дансының техникалық қызмет көрсету бағдарламасы

(регла менті).Ескертпе: Азаматтық əуе кемесі данасының ұшу-техникалық тексеру актісі жəне

азаматтық əуе кемесі данасының ұшу сараптамасының хаттамасы екі данада жа са-лады, оның біреуі өтініш берушіге беріледі.

37. Азаматтық əуе кемесі данасының сертификаттаудың жалпы мерзімі өтінім беріл ген күннен бастап күнтізбелік отыз күнді құрайды. Қосымша зерделеуді неме-се тексеруді жүргізу қажет болатын жағдайларда, қарау мерзімі азаматтық авиация саласындағы уəкілеттi органмен күнтізбелік отыз күннен аспайтын мерзімге ұзартылуы мүмкін, бұл туралы қарау мерзімін ұзарту туралы шешім қабылданған сəттен бастап, күнтізбелік үш күн ішінде өтініш берушіге хабарланады.

38. Азаматтық əуе кемесі данасының техникалық жай-күйін бағалау жəне ұшуға жарамдылығын анықтау актісі негізінде уəкілеттi орган өтініш берушіге осы актіні алған күннен бастап он күнтізбелік күні ішінде 12-қосымшаға сəйкес нысан бойынша азаматтық əуе кемесі данасының сəйкестік куəлігін береді.

Азаматтық əуе кемесі данасының техникалық жай-күйін бағалау жəне ұшуға жарамдылығын анықтаудың теріс актісі жағдайында уəкілеттi орган азаматтық əуе кемесі данасының беруден бас тартады. Бұл ретте өтініш берушіге бас тарту себебін көрсете отырып, жазбаша түрде осы актіні алған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде дəлелді жауап беріледі.

Егер сертификаттық тексеру кезінде сəйкессіздіктер анықталған жағдайда, өтініш беруші азаматтық авиация саласындағы уəкілеттi органның бекітуі үшін сəйкессіздіктерді жою бойынша жауапты адамдарды жəне күнін көрсетіп, түзету іс-қимылының жоспарын жасайды.

Азаматтық авиация саласындағы уəкілеттi орган түзету іс-қимылының жоспарын бекіткен сəтінен бастап сертификаттау мерзімінің ағымы анықталған сəйкессіздіктер жойылғанға дейі н тоқтатыла тұрады.

39. Азаматтық əуе кемесі данасының конструкциясына, оның құрауыштарына не-месе пайдалану құжаттамасына өзгерістерді жүзеге асырған азаматтық əуе кемесі данасының сəйкестік куəлігінің ұстаушысы бір ай мерзімнің ішінде уəкілеттi органды осы өзгерістер туралы хабардар етеді жəне азаматтық əуе кемесі данасының қайта сертификаттауға ұсынады.

40. Азаматтық əуе кемесінің данасын сертификаттау үшін 2008 жылғы 10 желтоқ-сандағы «Салық жəне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексінде (Салық кодексі) айқындалатын тəртіппен жəне мөлшерде алым төленеді. Сертификаттау мемлекеттік бюджетке көрсетілген алым төленгеннен кейін жүзеге асырылады.

41. Азаматтық əуе кемесі данасының сəйкестік куəлігінің қолданылуы алты айдың ішінде мына жағдайларда тоқтатылады жəне тоқтатыла тұрады:

1) егер уəкілеттi орган сертификаттаған азаматтық əуе кемесі данасының немесе оның пайдалану құжаттамасына уəкілеттi органмен келісілмеген, осы Қағидаларда көзделген рəсімдер бұзыла отырып, өзгеріс немесе толықтыру енгізілсе;

2) жоғалған немесе бүлінген жағдайда;3) осы азаматтық əуе кемесі данасының пайдалану үдерісінде оның ұшу

жарамдылығын бұзуға жəне ұшудың қауіпсіздігіне қатер төндіруге байланысты кемшіліктер анықталса;

4) ұшу жарамдылығын бұзуға əуе кемесі əкелген авиациялық оқиға болған немесе азаматтық əуе кемесі данасының зақымдалған жағдайда.

Бұл ретте, уəкілеттi орган азаматтық əуе кемесі данасының сəйкестік куəлігінің қолданылуы тоқтатылса жəне тоқтатылғандығы туралы пайдаланушыға осы куəліктің қолданылуының тоқтатыла тұруына жəне тоқтатылуына əуе кемесі əкелген себептер анықталған сəттен бастап бес жұмыс күні ішінде хабарлайды.

Жоғарыда көрсетілген барлық жағдайда азаматтық əуе кемесі данасының сəйкестік куəлігінің ұстаушысы хабарлауы немесе тоқтатыла тұрған жағдайда азаматтық əуе кемесі данасының сертификатын уəкілеттi органға бес жұмыс күні ішінде қайтаруы тиіс.

42. Азаматтық əуе кемесі данасының сертификатының қолданылуын қалпына келтіру өтініш беруші дəлелдеме құжаттамасымен бірге ұсынған оның қолданысын тоқтата тұруға əуе кемесі əкелген себептердің жо йылғаны туралы актіге азам аттық авиация саласындағы уəкілеттi орган келісім берген күннен бастап жүргізіледі.

43. Азаматтық əуе кемесі данасының сертификаты қолданысының тоқтатыла тұруына негіз болған себептер жойылмаған жағдайда уəкілетті орган тиісті өтінімді алғаннан бастап он бес жұмыс күні ішінде АƏКД сертификатының қолданысын жаңар-тудан бас тартады. Бұл ретте, өтініш берушіге жазбаша түрде дəлелді жауап беріледі.

44. Азаматтық əуе кемесі данасының сертификаты ұшу жарамдылығы нормаларына сəйкестік куəлігі жоғалған немесе бүлінген жағдайда уəкілетті органға мына құжаттарды ұсынудың негізінде оның телнұсқасын беру жүргізіледі:

1) əуе кемесі данасының ерек шелігі, ол қысқаша техникалық сипаттаманы, жүйелердің басты схемаларын, негізгі сипаттамаларын, сондай-ақ əуе кемесі данасы сертификатталатын ауқымдағы, пайдаланудың күтілетін жағдайлары мен шектеулерін қамтуы тиіс;

2) егер ол жарамдылықтан өткен болса куəлік.45. Азаматтық əуе кемесі данасының сертификаты ұшу жарамдылығы нормала-

рына сəйкестік куəлігінің телнұсқасын беру өтініш берілген күннен бастап екі жұмыс күні ішінде жүргізіледі. Куəлік телнұсқасының жоғары оң жақ бұрышына «Телнұсқа» белгісі қойылады.

Жеңіл жəне аса жеңіл авиация саласындағы сертификаттау Қағидаларына 1-қосымша

НысанӨТІНІШ

1. Мемлекеттік тізілімге ____ ж. « ___ » ________ № ____ б олып енгізілген əуе кемесінің ұшуға жарамдылығын сертификаттаудан өткізуді жəне сертификат беруді сұраймын.

Үлгісі ______________________________________________________________Əуе кемесінің мақсаты _______________________________________________Əуе кемесінің серия лық (зауыттық) нөмірі ____________________________Əуе кемесінің жасалған күні _________________________________________Дайындаушының атауы ______________________________________________Дайындаушы мемлекет ______________________________________________Үлгі сертификаты (немесе балама құжат): ___ № __ берілген күні ______2. Өтініш беруші туралы мəліметтер:Мекенжайы _________________________________________________________Телефон: _ _________________ Факс: ___________________________________Электрондық поштаның мекен жайы (бар болса) _________________________Егер ƏК пайдаланушы – жеке тұлға болса:Тегі, аты, əкесінің аты _____________________________________________Егер ƏК пайдаланушы – заңды тұлға болса:Заңды тұлғаның толық атауы___________________________________________Басшының тегі, аты, əкесінің аты ____________ ________________________Өзара іс-қимылды қамтамасыз етуге жауапты қызметкердің тегі, аты,əкесінің аты, телефоны ______________________________________________3. ƏК данасының орналасқан жері _______________________________4. ƏК данасын жөндеу мен техникалық қызмет көрсетуді жүргізген техникалық

қызмет көрсету мен жөндеу ұйымының атауы, мекен жайы5. Əуе кемесінің ұшуы _________________________________________ пайдалану

басталғаннан бастап: ______ сағат ______ қонуы ______ жыл- соңғы жөндеуден кейін: ______ сағат _______ қонуы ______ жыл6. Жөндеуге дейін ресурстың қалдығы: ___ сағат __ соңғы ___ жыл7. Салмағы, кг ______________. Орталықтау, % САХ ______________8. RVSM бойынша əуе кемесінің ұшуға жіберу туралы ақпарат:_____9. Əуе кемесі ИКАО _____ санаты бойынша ұшуға рұқсат берілген.10. Əуе кемесінде орнатылған радиотарату аппаратурасы бойынша деректері.11. Əуе кемесінің ұйымдастырылған тректер жүйесіндегі (OTS) рұқсаты бойын-

ша деректер.

Жеңіл жəне аса жеңіл авиация саласындағы сертификаттауҚағидаларына 2-қосымша

Нысан

«Бекітемін»Пайдаланушының бірінші басшысы

___________________________________________ (қолы, Тегі, Аты, Əкесінің аты (бар болса)

20___ ж. «___»_________

Əуе кемесінің техникалық жай-күйін тексеру жəне ұшуға жарамдылығын айқындау АКТІСІ

Мынадай құрамдағы комиссия: Төраға ______________________________________________________________ (лауазымы, Тегі Аты Əкесінің аты (бар болса))Комиссия мүшелері __________________________________________________________________________________________________________________________ (лауазымы, Тегі Аты Əкесінің аты (бар болса))

200__ ж. «___» __________________________________________________ (əуе кемесінің үлгісі жəне мақсаты)мемлекеттік жəне тіркеу белгілері _____________________________________ сериялық (зауыттық)нөмірі___________________________________техникалық

тексеру жүргізді.1. Əуе кемесі туралы мəліметтер:

Əуе кемесінің зауыттан шығарылған күніБелгіленген ресурс ______ ________________

(сағат) (қонуы) (жыл)Пайдалану басталғаннан бері ұшуы ______ ________________

(сағат) (қонуы) (жыл)Жөндеу саны ______ ________________

(сағат) (қонуы) (жыл)Соңғы жөндеу жүргізілген күні мен орны, АЖЗ

______ ________________ (сағат) (қонуы) (жыл)

Соңғы жөндеуден кейінгі ұшуы ______ ________________ (сағат) (қонуы) (жыл)

Жөндеуге дейінгі ресурс қалдығы ______ ________________ (сағат) (қонуы) (жыл)

Жөндеуаралық ресурс ______ ________________ (сағат) (қонуы) (жыл)

2. Азаматтық əуе кемесінің ресурсын ұзарту үшін негіз __________________________________________________________________ 3. Қозғалтқыш ресурсын ұзарту үшін негіз ______________________ 4. Қозғалтқыштар мен əуе винттері туралы мəліметтер:

Қозғалтқыш/əуе винті Үлгісі 1-ші 2-ші 3-ші 4-ші ККО

Зауыттық нөміріПайдалана басталғаннан бері жұмысы (сағат)

Соңғы жөндеу күніСоңғы жөндеуден кейінгі жұмысы (сағат)

Жөндеуге дейінгі ресурс қалдығы (сағат)

Жөндеулер саны

5. Əуе кемесі ____________________________________________________ (кезеңді ТҚ немесе жөндеу нысаны)көлемінде қаралды,ол туралы əуе кемесінің, қозғалтқыштар жəне негізгі агрегаттар

формулярына ____________________ жазу енгізілген. (күні) 6. Əуе кемесінің жасақталуы ______________________________________ 7. Əуеде соқтығысудың алдын алудың борттық жүйесінің болуы __________________________________________________________________ 8. Осы акті жасалған күні орындауға міндетті осы үлгідегі əуе кемесінің барлық

пысықтаулары орындалды; бекітілген құжаттамада көзделмеген үлгілік конструкцияның өзгерістері жоқ.

9. ҰПЖ өзгерістерін бекіткен ұйым, бекітілген күні __________________________________________________________________ 10. Азаматтық əуе кемесінің техникалық жай-күйі, ұшуға жарамдылығы жəне Ұшуға

жарамдылық сертификатын (қолданыс мерзімін ұзарту) беру мүмкіндігі туралы комис-сия қорытындысы _________________

Төраға: _______________________________________________________________ (қолы, күні, Тегі Аты Əкесінің аты (бар болса))

Комиссия мүшелері: __________________________________________________ (қолы, күні, Тегі Аты Əкесінің аты (бар болса))М.О

11. Қорытынды: «Ұшақтың (тікұшақтың) техникалық ақауы жоқ жəне ол пайдалануға жарамды» немесе «Ұшақтың (тікұшақтың) техникалық ақауы бар жəне ол пайдалануға жарамсыз».

Төраға: ________________________________________________________ (қолы, күні, Тегі Аты Əкесінің аты (бар болса))

Комиссия мүшелері: _____________________________________________ (қолы, күні, Тегі Аты Əкесінің аты (бар болса))М.О

Жеңіл жəне аса жеңіл авиация саласындағы сертификаттау қағидаларына 3-қосымша

Нысан

«Бекітемін»Коммерциялық емес ұйымның

бірінші басшысы____________________________Қолы, Т.А.Ə.(болған жағдайды) «.......» ....................... 20 ....... ж.

Азаматтық əуе кемелерін пайдалану жарамдылығын бағалауАКТІСІ

__________________________________________________________________ (əуе кемелерін пайдаланушыларды біріктіретін коммерциялық ЕМЕС ұйым)«.......» ....................... 20 ....... ж. бұйрығына сəйкес, мына құрамдағы техникалық

комиссия:Техникалық комиссияның сарапшысы:________________________________ (Т.А.Ə.)__________________________________________________________________ (ұйымның атауы)ұшу жарамдылығын сертификаттау бағдарламасы бойынша бағалау жүргізді.Азаматтық əуе кемелерінің пайдалануға жарамдылығын бағалау актісінің мəтініАктінің қорытынды бөлігінде пайдалану құжаттамасының, сонымен қатар техникалық

қызмет көрсету бағдарламасының (регламенттің) азаматтық авиация саласындағы нормативтік құқықтық актілерінің талаптарына сəйкестігі, кім əуе кеменің техникалық қызметін жүзеге асырады, сонымен бірге əуе кемесі жəне оның жабдығының ұшулардың мəлімденген түрлеріне жəне/ немесе авиациялық жұмыстардың түрлеріне сəйкестігі (ұшу жарамдылығы нормаларына сəйкестігін/сəйкессіздігін жазу керек) көрсетіледі.

Төраға: __________________________________ __________________ (Т.А.Ə. (бар болса) (қолы)Комиссия мүшелері: _______________________________ _______________ (Т.А.Ə. (бар болса) (қолы) _______________________________ ________________ (Т.А.Ə. (бар болса) (қолы)

Жеңіл жəне аса жеңіл авиация саласындағы сертификаттау қағидаларына 4-қосымша

Мамандарға біліктілік талаптары

1. Жоғары немесе орта техникалық білімі туралы дипломның болуы (немесе авиациялық оқу орталығында оқуды аяқтағанын растайтын куəлік, сертификат жəне басқа құжаттар);

2. Келесі салаларда білімі:Қазақстан Республикасының əуе кеңістігін пайдалану жəне авиация қызметі туралы

Қазақстан Республикасының заңнамасы;əуе кемесінің тиісті түріне қатысты əуе кемелерінің құрылымы туралы жалпы

білімдері;күш қондырғылары, жүйелер жəне аспап жабдығының жұмысы мен пайдалану

қағидаттары;əуе кемелерінің сəйкес түрінің жəне олардың күш қондырғыларын пайдалану

шектеулері;ұшуды пайдалану нұсқаулығы немесе оған балама құжат бойынша пайдалану

деректерді;жүктелімнің жəне масса үлестірудің ұшу сипаттамаларына əсері, ауырлық ортасын

(центрлік) жəне салмақты есептеуді орындау;пайдалану құжаттамасында келтірілген ұшу, қондыру жəне басқа ұшу-техникалық

сипаттамаларды тəжірибеде қолдану;визуальды ұшулар ұшу жоспарын дайындау жəне толтыру ережелері,бойынша

ұшуларды орындау кезінде ұшу алдындағы жəне маршрут бойынша ұшуды жоспарлау;3. Тиісті бағыт бойынша үш жыл үздіксіз жұмыс өтілі.

Жеңіл жəне аса жеңіл авиация саласындағы сертификаттау қағидаларға 5-қосымша

НысанƏуе кемесінің ұшуға жарамдылығын бағалаудың

үлгілік бағдарламасы

1. Жалпы мəліметтер Əуе кемесі: борттық № ___________________ сериялық нөмірі ____________ Əуе кемесін пайдаланушы/өтініш беруші _______________________________ ұйым атауы Əуе кемесін көрсететін тұлға __________________________________________________________________ (лауазымы, Тегі Аты Əкесінің аты (бар болса) Тексеру күні (к/а/ж) ________________________________________________ Тексерушілердің Тегі Аты Əкелерінің аты, лауазымы, тексеруге негіздеме: __________________________________________________________________ __________________________________________________________________Тексеру орны ______________________________________________________ 2. Планер: Ресурстар жəне қызмет ету мерзімдері

Белгіленген қызмет ету мерзімі:

жыл қызметтің жөндеуаралық мерзімі (бірінші жөндеуге дейін):

жыл

Белгіленген ресурс: ұшу сағат-тары

жөндеуаралық мерзімі (бірінші жөндеуге дейін):

ұшу сағаттары

қону қонуəуе кемесі шығарылған/пайдаланыла басталған күні (күн/ай/жыл)

соңғы жөндеу мерзімі (күн/ай/жыл)

күрделі жөндеулер саны:

Атқарылған жұмысы

ПББ _________ ұшу сағаттары қонулар СЖК _________ ұшу сағаттарықонулар

Соңғы мерзімді ТҚ күні (күн/ай/жыл)

ТҚ түрі: кім орын-дады:

соңғы ұшу мерзімі (күн/ай/жыл)

мерзімді ТҚ соңғы түрінен кейінгі атқарым:

ұшу сағаттары қонулар3. Күш құрылғысы:Жалпы мəліметтер __________________________________________________Ресурстар жəне қызмет ету мерзімдері

Қозғалтқыштар 1-қоз-ғалтқыш

2-қоз-ғалтқыш

3-қоз-ғалтқыш

4-қоз-ғалтқыш

ҚКҚДеректерСериялық нөміріПайдалану басталған күнСоңғы жөндеу күніЖөндеу саны Белгіленген ресурс с/а сағат/іріктеу/

іске қосуЖөндеуаралық ресурс с/а (1-ші жөндеуге дейін)

сағат/іріктеу/іс-ке қосу

ПББ атқарылған жұмысы с/аСЖК атқарылған жұмысы с/аСоңғы кезеңді ТҚК күні, түрі

4. АгрегаттарРесурстар жəне қызмет ету мерзімдері (Əуе бұрандалары, бас редуктор, аралық

редуктор, артқы редуктор, салмақ түсетін бұранданың төлкесі, қиғаштық автоматы)АгрегаттарДеректерСериялық нөміріПайдалану басталған күніЖөндеулер саны Соңғы жөндеу мерзімі Белгіленген ресурс сағат/айЖөндеуаралық ресурс (1-ші жөндеуге дейін)ПББ атқарылған жұмысы сағат/айСЖК атқарылған жұмысы сағат/айСоңғы кезеңді ТҚК күні, түрі

5. Əуе кемесін қарап тексеру жəне құжаттарды тексеруР/с №

Тексеру бағдарламасы жəне тексерілетін элементтер Сəйкестікті бағалау (+/-)

Тексеріс күні əуе кемесінің түріПайдаланушы əуе кемесінің сериялық нөмірі

1. Пайдаланушы базасындағы əуе кемесінің құжаттамасын ұшуға жарамдылық сер-тификатын ұзарту тұрғысынан тексеру

1. Əуе кемесінің, қозғалтқыштар жəне негізгі агрегаттардың формулярларының (паспорттардың) жай-күйі жəне жүргізілуі

2. Уəкілетті орган бекіткен ТҚК бағдарламасына (регламентіне) сəйкес ТҚК орындалуының толықтығы жəне уақыттылығы. Орындалған ТҚК құжаттарының жай-күйі жəне жүргізілуі

3. бір реттік тексерулер, ADs жəне тиісті жазбаларды орындау4. ресурстық жиынтық бөлшектерінің жұмыс істеген уақытын

есепке алу, сериялық нөмірлерді салыстырып шығу (ішінара)5. əуе кемесінің түрлендірулері жəне жөндеулері бойынша

құжаттама6. Ұшуды пайдалану басшылығы

Техникалық пайдалану бойынша нұсқаулықТехникалық қызмет көрсету бағдарламасы(регламенті)

7. Əуе кемесінің электр жүйесінің жүктемемен жұмысын талдау2. Əуе кемесін қарап шығу жəне əуе кемесінің құжаттамасын тексеру

1. Ұшқыштар кабинасы

1. Кеме құжаттамасының тізбесі:əуе кемесінің мемлекеттік тіркелуі туралы куəлік;жеңіл жəне аса жеңіл əуе кеменің ұшуға жарамдылық серти-фикаты;пайдаланушы сертификатының, авиациялық жұмыстарды жүргізу куəлігінің немесе ұшуларды орындау құқығын куəліктің (барлық қосымшалармен) расталған көшірмесіұшуда пайдалану жөніндегі нұсқаулық;ұшуды орындау жөніндегі нұсқаулық (4 бөлім); ең төменгі жабдықтың тізбесі; борт журналы; салмағын өлшеу мен орталықтандыру жөніндегі деректер; қаптаманың мүмкін бо-латын майысуы мен зақымдануы жөніндегі деректер; кейінге қалдырылған ақаулар тізімі; командир хабарларының түрлері; пайдалануға жіберу сертификаты (Certifi cate of Release to Service)

2. ұшқыштар кабинасындағы шыныланған фонарьдың тазалығын жəне зақамдану болмауын қарап тексеріңіз, желдеткіштердің (блистерлердің) оңай ашылу тексеріңіз

3. құралдардың сыртқы жай-күйінің тазалығын жəне зақымданудың жоқ екенін қарап тексеріңіз. ЖҚС панельдерінің таңбалануын қарап тексеріңіз

4. ұшқыштар кабинасындағы есіктер мен бекітетін құрылғылардың жай-күйін, жарамдылығын қараңыз. Қорғаныштың болуын

5. ұшқыштар креслоларының сыртқы жай-күйін қарап тексерңіз, қалыпты басқару тетіктерінің жарамдылығын, иық жəне бел қауіпсіздік белбеулерінің болуы мен жарамдылығын тексеріңіз

6. басқару органдарының жалпы жай-күйін тексеріңіз7. авариялық жабдықтың – түтінге қарсы жəне оттегі

маскаларының, авариялық балтаның болуын тексеріңіз8. түтінге қарсы қаптың өз орнында болуын тексеріңіз9. əр пилоттың жұмыс орнынан (екі пилотты экипажы бар

əуе кемелері үшін) экипаж кабинасына кіру есігінің құлпы қашықтықтан басқарылуың жəне жұмыс қабілеттілігін тексеріңіз

10. Мыналардың болуын тексеріңіз: жаһандық позициялау жүйесі (GPS/FMS) мен дерекқордың жаңартылуы (қолданылатын жерлерде); арнайы аймақтарда (MNPS\RVSM\PBN) ұшуларды орындауға арналған навигациялық жабдық (қолданылатын жерлерде); ИКАО 2-3-санаттарының метеоминимум бойынша ұшуларды орындау үшін ұшу-навигациялық жабдықтың екі жиынтығы (қолданылатын жерлерде); жерге қауіпті жақындауды ерте құлақтандыру жүйесінің (ЕGPWS (GPWS)/CPППЗ) жабдығы (сертификатталған ең көп ұшу салмағы 15 т жəне 30 жолаушыдан артық əуе кеме-лер үшін); апатты радиошамшырақ (ELT) 406 MHz, 121,5 MHz (саны, жиілігі 6 бұйрық, 1 б, 6.17 т. жəне 10 бұйрық, 3 б, 5.1 т. сəйкес);

байланыстың тиісті түрі (RCP) орнатылған аудандарда неме-се бағыттар бойынша ұшу жабдығы (қолданылатын жерлерде)

11. жеке құтқару кеудешелерінің болуы мен олардың жарамдылық мерзімін тексеріңіз (қажет болған жағдайда)

12. ұшқыштар экипажы мүшелерінің орындарында қалта шамдарының болуын тексеріңіз

13. ұшу қауіпсіздігі деңгейін арттыру мақсатында тіркелген ұшу деректерін талдау

3. Салон

14.əжетхана есігінің сыртқы жəне ішкі жағында «Темекі шегуге болмайды» деген тақтайшаның болуына көз жеткізіңіз

15. əжетхана орындығында «Қоқыс тастауға болмайды!» деген жазу бар екеніне көз жеткізіңіз

16. түтін детекторының орнатылғанына көз жеткізіңіз17. қоқыс багының үстінде автоматты өрт сөндіргіштің бар

екеніне көз жеткізіңіз18. барлық қоқыс бактарының таза екеніне жəне онда жанбай-

тын материалдан жасалған пакеттер орнатылғанына көз жеткізіңіз

19. Ұшақ салонына кіре берісте əуе кемесінің деректері жазылған жанбайтын тақтайшасының болуы

4. Ас үй20. буфеттік-ас үй жабдығын қараңыз жəне электр

жабдығының, дабыл беру жүйесінің, борттағы тағамды жы-лытатын жердің жарамдылығына көз жеткізіңіз

21. ас үй есіктерінде авариялық науа бар контейнерлердің бо-луын тексеріңіз жəне оларға еркін қол жеткізу мүмкіндігіне көз жеткізіңіз

22. ас үй есігінде оларды ашу тəртібі туралы трафареттердің бар-жоғын тексеріңіз

23. барлық азық-түлікті сақтау контейнерлерінде салмағы бойынша шектеулер туралы ақпараттың бар-жоғына көз жеткізіңіз

24. барлық контейнерлер мен кофе-машиналарда бекітуші құлыптардың бар-жоғына көз жеткізіңіз

25. барлық тақтайшалар оқылатындығына жəне олар өз орын-дарында орналасқандығына көз жеткізіңіз

5. Жолаушылар салоны1. жолаушылар салоны интерьерінің тазалығын жəне

зақымданудың жоқ екенін қарап шығыңыз2. жолаушыларға арналған ақпараттық таблолардың

жолаушылардың көз алдында екендігін тексеріңіз. Көмескі жарық беру жұмыс жағдайында екенін қараңыз

3. авариялық шығатын жерлердің таблолары өз орнында тұрған-тұрмағанын, олардың көмескі жарық беру жүйесінің жұмыс істейтін-істемейттінін тексеріңіз

4. əуе кемелерінен авариялық шығу жүйесінің жұмыс күйін болу-болмауын тексеріңіз

5. есіктерде орналасқан авариялық науалары бар контейнер-лерге еркін қол жеткізу мүмкіндігінің болуын тексеріңіз

6. есіктерді ашу жөніндегі барлық нұсқаулықтардың орнында тұруын жəне дұрыс таңбалануын тексеріңіз

7. жолаушылар орындықтарының еденге бекітілу құлыптарының жабылғаннын тексеріңіз

8. жолаушылар орындықтарындағы қауіпсіздік белбеулерінің жиынтықта болуын, тазалығын жəне жарамдылығын, таңбалануын қарап тексеріңіз

9. авариялық шығатын жерлердегі орындықтардың орналасу дұрыстығын тексеріңіз

10. қанат үстіндегі авариялық шығатын жердің алдында қозғалыс бағыты көрсетілген (егер көзделген болса) тайғанамайтын бөлік бар екеніне көз жеткізіңіз

11. бортсеріктің əрбір жұмыс орны бел жəне иыққа тағылатын ақаусыз қауіпсіздік белбеулерімен жабдықталғанына көз жеткізіңіз

12. бортсеріктің əрбір орындығының қасында авариялық қалта шамының (егер өндіруші көздеген болса) бар екеніне көз жеткізіңіз

13. тасымалданатын оттегі баллондары белгіленген орын-дарда орналасқанына жəне бекітілгеніне, сақтау орын-дары таңбаланғанына көз жеткізіңіз. Баллондардың зарядталғанына, таңбаланғанына, тексерілгеніне көз жеткізіңіз

14. тиісті көлемдегі жəне үлгідегі өрт сөндіргіштер өз орын-дарында екеніне жəне бекітілгеніне көз жеткізіңіз. Баллондардың зарядталғанына, таңбаланғанына, тексерілгеніне көз жеткізіңіз

15. алғашқы медициналық көмек жиынтығы арнайы бөлінген таңбаланған орында тұрғандығы жəне пломба қойылғандығына көз жеткізіңіз

16. шассиді тексеріп қарау терезесіне апаратын есіктің (люктің) таңбаланғанына жəне жарамды жағдайда екеніне көз жеткізіңіз

17. жеке құтқару кеудешелерінің болуын жəне олардың жарамдылық мерзімін (қажет болса) тексеріңіз

18. жолаушылар жаднамасының болуын тексеріңіз19. креслолар арасындағы жолдарда еденде «жүгіртпе жол»

авариялық шамдарының болуын жəне жұмыс істеуін тексеріңіз

6. Планер1 фюзеляждің лак-бояу жабынының жай-күйін қарап

шығыңыз. Айқын жөнделген жерлерге назар аударыңыз жəне жөндеуге арналған құжаттаманы тексеріңіз

2. фюзеляждағы апатты ашу орындарында тиісті таңбалаудың түсірілуін қарап шығыңыз

3. кокта ЛБЖ жарықтары мен зақымданудың бар-жоғын қарап шығыңыз

4. жолаушылар салонындағы (жүк бөлігіндегі, ас үйдегі) иллюминаторлардың шынылануын қарап шығыңыз

5. статикалық жəне динамикалық қысым қабылдағыштарда, антенналарда зақымданудың бар-жоғын, олардың таңбалануын қарап шығыңыз

6. технологиялық тығындардың, «вымпелдердің» болуын жəне жай-күйін тексеріңіз

7. технологиялық панельдердің (люктердің) жабық болуын, таңбалануын тексеріңіз

8. қосымша есіктерде тиісті таңбаланудың болуын қарап тексеріңіз

9. жарық түсіргіш (импульстік) шамшырақ, АНО мен шамдарда зақымданудың болмауын олардың сыртқы жай-күйін қарап тексеріңіз

7. Тік жəне көлденең қанаттану1. киль мен стабилизатордың, бағыт пен биіктік рулінің, артқы

обтекателінің сыртқы жай-күйін зақымданулардың болмау-ына қарап шығыңыз

2. статистикалық электр тогын ажыратқыштарда зақымданудың болмауын қарап тексеріңіз

3. стабилизаторды орнату бұрыштарының лимбтарын (белгілерін) қарап тексеріңіз

8. Пилондар 1. пилондарда зақымданудың болмауын қарап тексеріңіз 2. технологиялық панельдердің (люктердің) жабық болуын,

таңбалануын тексеріңіз

9. Қанат1. қанаттың алдыңғы жиектерінде, бетінде жəне механизация-

сында зақымданудың болмауын қарап тексеріңіз

2. қанатта ЖЖМ ағып кету іздерінің болмауын қарап тексеріңіз 3. технологиялық люктердің жабылуы мен олардың

таңбалануын қарап тексеріңіз

4. статистикалық электр тогын ажыратқыштарда зақымданудың болмауын қарап тексеріңіз

10. Жүк бөліктері5. жүк бөлігінде зақымданудың болмауын, тазалығын қарап

тексеріңіз

6. түтін сигнализаторларының (тұтануды анықтау жүйесінің) болуын тексеріңіз

37. өртке қарсы жүйенің болуын тексеріңіз8. люктерде (жүк есіктерінде) зақымданудың болмауын, бекіту

тетіктерінің жарамдылығын жəне тиісті таңбаланудың болу-ын қарап тексеріңіз

9. тоқтату (бекіту) жəне жүктерді жылжыту құрылғыларының, сақтандырғыш торларды ақаусыздығын жəне жұмысқа қабілеттілігін тұрғысынан қарап тексеріңіз

10. такелаждық жабдықтың жарамдылығын, оларда зақымданудың болмауын қарап тексеріңіз

11. еден асты кеңістікте коррозиялардың бар-болмауын, жалпы жай-күйін қарап тексеріңіз

11. Шасси12. шассидің алдыңғы жəне негізгі тірек пневматиктерінің жай-күйін жəне

тозуын қарап тексеріңіз

13. тежегіш дискілерінің тозу индикаторларының қалпын тексеріңіз 14. амортизациялық тіреулердегі шток айнасының сығымдалуы мен

тазалығын тексеріңіз

15. шасси агрегаттарында, шассидің негізгі жəне алдыңғы тіреу қуыстарында зауыттық трафареттер мен жазбалардың болуын жəне сəйкестігін тексеріңіз

16. шассидің басқару жүйесінің көрінетін бөлігінде зақымданулардың, көрініп тұрған ақаулардың болмауын қарап тексеріңіз

17. шассидің алдыңғы жəне негізгі тіреулерінің арбашалары мен дөңгелектерінде зақымданулардың болмауын қарап тексеріңіз

18 құбырларда жəне олардың бекітулерінде бүлінулер мен гидросұйықтықтар ағуының бар-жоғын қарап тексеріңіз

19. сақтандырғыш қауіпсіздік құрылғыларының (вымпелдің) болуын, орна-тылуын тексеріңіз

12. Қозғалтқыштар, қосалқы күш қондырғысы20. кіру жəне шығару құрылғыларындағы бітеуіштердің жай-

күйін, зақымданудың болмауын жəне таңбалануын қарап тексеріңіз

21. капоттарда зақымданудың болмауын, құлыптардың жабы-луын, ЖЖМ іздерінің болмауын қарап тексеріңіз

22. қозғалтқыштардың капоттарын, ҚКҚ ашыңыз жəне капот асты кеңістікте ЖЖМ іздерінің, бөгде заттардың болмауын қарап тексеріңіз

23. құбыр жолдарының бекітілуін жай-күйін, қозғалтқыштың коммуникация жүйелерінің, ҚКҚ-да зақымданулардың, отын, май ағуының болмауын қарап тексеріңіз

24. түтін шығару құрылғысында бөгде заттардың, зақымданулар мен жарықшақтардың, ЖЖМ іздерінің бол-мауын қарап тексеріңіз

25. реверсивтік құрылғыларда зақымданудың болмауын қарап тексеріңіз

13. Тікұшақтың құйрық жəне шеткі арқалықтары26. құйрық жəне шеткі арқалықтарының сыртқы жай-күйін,

зақымданудың болмауын жəне жөнделген жерлердің бар-жоғын қарап тексеріңіз

7. құйрық жəне шеткі арқалықтардың лак-бояу жабынының жалпы жай-күйін қарап тексеріңіз

8. стабилизатордың (бар болса) жай-күйін зақымдану тұрғысынан қарап тексеріңіз

14. Тікұшақ. Тірек бұранданың қалақшалары1. тірек бұранда қалақшаларының алдыңғы жиектерінде

зақымданудың бар-жоғын қарап тексеріңіз. Тірек бұранда қалақшаларының қыздырғыш элементтерін қарап тексеріңіз

2. тірек бұранда қалақшаларының жиектерінде зақымданудың бар-жоғын, аэронавигациялық шамдардың жарамдылығын қарап тексеріңіз

3. тірек бұранда қалақшаларында триммерлердің (бар болса) жай-күйін қарап тексеріңіз

4. тірек бұранда қалақшаларында бөліктердің, олардың қосылу орындарының жай-күйін, сондай-ақ қалақшалардың қысымның дабыл беру жүйесін (бар болса) қарап тексеріңіз

15. Бас редуктор. Құйрық жəне аралық редукторлар

5. бас редукторда, құйрық жəне аралық редукторларда зақымданудың болмауын, олардың бекітілу жай-күйін қарап тексеріңіз

6. бас редуктордың гидробөлгінде зақымданудың, гидро-сұйық тықтардың аққан ізінің болмауын қарап тексеріңіз

16. Қисаю автоматы, ұстап тұратын бұранда төлкесі7. қисаю автоматының жай-күйін, зақымданудың балмауын

қарап тексеріңіз

8. тірек бұранда төлкесін, көлденең жəне тік шарнирлердің жай-күйін зақымданулардың жəне гидросұйықтықтардың аққан ізінің бар-болмауына қарап тексеріңіз

17. Рульдік бұранда9. рульдік бұранданың жай-күйін, қалақтарда жəне төлкеде

зақымданудың бар-жоғы тұрғысынан қарап тексеріңіз

10. вертикаль жазықтықтағы рульдік бұранда қалақтарындағы ауытқулардың қалыптылығын тексеріңіз

ҚОСЫМША: сəйкессіздіктер тізбесі ________ парақта.Тексерушілер: ____________________________________________ (қолы, Тегі Аты Əкесінің аты (болған жағдайда) ____________________________________________ (қолы, Тегі Аты Əкесінің аты(болған жағдайда)

ТАНЫСТЫМ: Пайдаланушының басшысы: ______ _____________________ (қолы) ( Тегі Аты Əкесінің аты)

Бағалау сертификаттау жүргізілген күні: 20__ жылғы ____ _______________

Əуе кемесінің ұшуға жарамдылығын сертификаттау бағдарламасына сəйкессіздіктер тізбесі, үлгісі, №

К ұшуға жарамдылығын сертификаттау бағдарламасына сəйкессіздік позициясының №

Ссəйкессіздік сипаты

Еескертпе

Тексерушілер: _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ (қолы, Тегі Аты Əкесінің аты)

Таныстым: ___________________________________________________________ (пайдаланушының басшысы, қолы, Тегі Аты Əкесінің аты) Ұшуға жарамдылығын бағалау жүргізілген күні: 20__ жылғы ________ _________________

Жеңіл жəне аса жеңіл авиация саласындағы сертификаттау қағидаларына 6-қосымша

НысанҰШУҒА ЖАРАМДЫЛЫҒЫ СЕРТИФИКАТЫ

CERTIFICATE OF AIRWORTHINESS№

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ REPUBLIC OF KAZAKHSTANИНВЕСТИЦИЯЛАР ЖƏНЕ MINISTRY OF INVESTMENTДАМУ МИНИСТРЛIГI AND DEVELOPMENTАЗАМАТТЫҚ АВИАЦИЯ КОМИТЕТI CIVIL AVIATION COMMITTEE

1. Ұлттық жəне тiркеу белгiлерi

Nationality and registra-tion marks

2. Дайындаушы жəне əуе кемесiн дайындаушының белгiлеуi

Manufacturer and manufacturer’s designation of aircraft

3. Сериялық (зауыттық) нөмiрi

Aircraft serial number

4. Əуе кемесiнiң санаты: ______________________________________Aircraft category5. Əуе кемесi Қаз ақстан Республикасы Азаматтық əуе кемелерiнiң мемлекеттiк

тiзiлiмiне № ____ 20__ ж. _____ болып енгiзiлдi.The aircraft is included into State Register of Civil Aircrafts of the Republic of Kazakhstan

under No. ____ dated_______6. Əуе кемесi ___ ұшуға ИКАО-ның ____ санаты бойынша жiберiлдi. Aircraft has

been permitted to the fl ight according to the ICAO _____ category.7. Осы сертификат жоғарыда аталған əуе кемесiне Қазақстан Республикасының

заңнамасына сəйкес берiлдi, осы əуе кемесi белгiленген техникалық қызмет көр сету жəне жоғарыда көрсетілген жəне бекітілген пайдалану шектеулерiне сəйкес ұсталса ұшуға жарамды деп есептеледi.

This certifi cate has been issued for the above-mentioned aircraft in accordance with the Legislation of the Republic of Kazakhstan of the above-mentioned aircraft which is considered to be airworthy when maintained and operated in accordance with the foregoing and the pertinent operating limitations.

8.Ұшуға жарамдылық сертификаты азаматтық əуе кемесін пайдалануға жарамдылық туралы бағалау актісі болған жағдайда ғана жарамды.

Certifi cate of Airworthiness is valid upon current airworthiness review report is valid.9. Ұшуға жарамдылық сертификаты азаматтық авиация саласындағы уəкілетті ор-

ганмен қайтарып алғанға дейін жарамды.Certifi cate of Airworthiness is valid unless revoked by civil aviation administration.

Азаматтық авиация саласындағыуəкiлеттi органның лауазымды адамы _____________________________________ Мөр орны (қолы /signature) Offi cial body Stamp Of the Competent AuthorityIn Civil Aviation

Берiлген күнi:Date of issue:

Жеңіл жəне аса жеңіл авиация саласындағы сертификаттауҚағидаларына 7-қосымша

НысанӨТІНІШ

1. Тiзiлiмге ____ ж. «___» ____ № ___ енгiзiлген аса жеңiл авиацияның əуе кемесiнiң ұшуға жарамдылық сертификатын берудi сұраймын:

Түрi ______________________________________________________________Əуе кемесiнiң мақсаты ______________________________________________ 1.1. Əуе кемесiнің сериялық (зауыттық) нөмiрi __________________________ 1.2. Əуе кемесi жасалған күні ________________________________________ 1.3. Жасап шығарушының атауы ______________________________________ 1.4. Жасап шығарушы мемлекет ______________________________________ 1.5. Үлгi сертификаты (немесе балама құжат): № ___________________________, берiлген күнi 1. Өтiнiш берушi туралы мəлiметтер:2.1. Мекенжайы ____________________________________________________2.2. Телефоны ____________________ Факсы ___________________________ 2.3. Электрондық поштасының мекенжайы (бар болса) __________________________________________________________________ 2.4. Жеке сəйкестендiру нөмiрi (ЖСН) __________________________________________________________________ 2.5. Бизнес сəйкестендiру нөмiрi (БИН) __________________________________________________________________ 2.6. Егер əуе кемелерін пайдаланушы – жеке тұлға болса:Тегi, аты, əкесінің аты __________________________________________________________________ 2.7. Егер əуе кемелерін пайдаланушы – заңды тұлға болса:Ұйымның толық атауы __________________________________________________________________Басшының тегi, аты, əкесiнiң аты __________________________________________________________________ 3. Əуе кемесінің орналасқан жерi __________________________________________________________________ 4. Соңғы жөндеу жүргiзiлген күнi мен орны _____________________________5. Əуе кемесiнiң ұшуы __________________________________________________________________пайдалану басталғаннан бері: ______ сағ. ____ соңғы _____________ жыл соңғы

жөндеуден кейiн: ____________ сағ. ____ соңғы _____________ жыл 6. Жөндеуге дейiн қалған ресурс: ____ сағ. ____ соңғы _____________ жыл 7. Массасы, кг ________________ Орталықтандыру, % ___________________ 8. Техникалық жай-күйін бағалау актiсi бекiтілген күні ___________________ 9. Техникалық байқауды кiм жүргiздi __________________________________ 10. Əуе кемесiн жетiлдiрудi, өзгертудi орындаған ұйым, орындау күнi __________________________________________________________________ 11. Пайдаланушының заңды мекенжайы, телефоны, факсы __________________________________________________________________ 12. Пошталық мекенжайы: __________________________________________________________________

М.О. (бар болған жағдайда)______________________________________ (лауазымы)

Жеңіл жəне аса жеңіл авиация саласында сертификаттауқағидасына 8-қосымша

Нысан

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ИНВЕСТИЦИЯЛАР ЖƏНЕ ДАМУ МИНИСТРЛIГIАЗАМАТТЫҚ АВИАЦИЯ КОМИТЕТI

АСА ЖЕҢІЛ АВИАЦИЯ ƏУЕ КЕМЕСІНІҢҰШУҒА ЖАРАМДЫЛЫҚ СЕРТИФИКАТЫ

1. Мемлекеттік жəне тiркеу айырым белгiлерi

2. Дайындаушы жəне əуе кемесiн дайындаушының

белгiлеуi

3. Сериялық (зауыттық) нөмiрi

4. Əуе кемесi Қазақстан Республикасы Азаматтық əуе кемелерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмiне № ____ 20__ ж. _____ болып енгiзiлдi. 5. Осы əуе кеме бекітілген пайдала-ну шектеулермен күтіп ұсталса жəне пайдаланылса, онда ол ұшуға жарамды болып есептеледі.

6. Конструкцияның салмағы (масса, кг) __________________________ 7. Орталықтандыру % __________________________________________Берiлген күнi: «_____» _____________ ж.

М.П.Азаматтық авиация саласындағы уəкілетті

органның басшысы немесе онымен уəкілеттік берілген тұлға

______________ ______________________ (қолы) Т.А.Ə.А.

Актінің коммерциялық емес ұйым белгілейтін қолдан жасаудан сақтайтын жүйесі болуы керек.

Жеңіл жəне аса жеңіл авиация саласындағы сертификаттауҚағидаларына 9-қосымша

НысанУəкілетті органның басшысына

ӨТІНІШАЗАМАТТЫҚ ƏУЕ КЕМЕСІНІҢ ДАНАСЫНА СЕРТИФИКАТТАУ ЖҮРГІЗУДІ

Азаматтық əуе кемесінің данасына сертификаттау жүргізуді____________________________________________________________ (Азаматтық əуе кемесін пайдаланушысының атауы)___________ өтінемін,ол ________________________________________________________ тиесілі. (Азаматтық əуе кемесін пайдаланушысының иесі) Мекенжайы жəне телефоны _____________________________Əуе кемесі туралы негізгі мəліметтерді хабарлаймын:Əуе кемесінің түрі __________________________________________________________________ (ұшақ, тікұшақ, планер, аэростатикалық əуе кемесі жəне т.б.)Пайдаланылған конструкторлық құжаттама ____________________________________________________________________ (жеке жоба, прототипі бар, дайын КҚ, қалпына келтірілген ƏК жəне т.б.)Мына жағдайларда жасалған __________________________________________________________________ (жеке, техникалық клубта, зауытта жəне т.б.)Азаматтық əуе кемесін пайдаланушының мақсаты __________________________________________________________________Пайдаланудың күтілетін шарттары __________________________________________________________________Мен Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тəртіппен ұсынылған

мəліметтердің дəйектілігіне жауап беремін.сараптамаға мəлімденген əуе кемесінің оған қойылатын талаптарға сəйкес еместігін

куəландыратын фактілер маған белгілі емес.Өтініш беруші ____________ /____________/ М.О.(бар болған жағдайда) қолы тегі, аты-жөні20___ ж. «___» ___________

Жеңіл жəне аса жеңіл авиация саласындағы сертификаттау қағидаларына 10-қосымша

НысанƏуе кемесі данасының техникалық жай-күйін бағалау

жəне ұшуға жарамдылығын анықтауАКТІСІ

__________________________________________________________________

20__ жылғы «___» ________________ № _______________бұйрығына сəйкес комиссия мынадай құрамда:

(Жалғасы. Басы 21-бетте)

(Соңы 23-бетте)

26 ҚАҢТАР 2018 ЖЫЛ 23РЕСМИ

Төраға: _____________________________________________________________ (Т.А.Ə., лауазымы)Комиссия мүшелері: __________________________________________________ (Т.А.Ə., лауазымы)__________________________________________________________________ (Т.А.Ə., лауазымы)

Ұшу жарамдылығын сертификаттау бағдарламасы бойынша _____________________________________________________________________________________________________________________ бағалау жүргізді. (ұйымның атауы)

Азаматтық əуе кемелерінің пайдалануға жарамдылығын бағалау актісінің мəтініАктінің қорытынды бөлігінде пайдалану құжаттамасының, əуе кемесі мен оның

жабдығының азаматтық əуе кемесінің данасына белгіленген талаптарға жəне Қазақстан Республикасының азаматтық авиация саласындағы нормативтік құқықтық актілеріне, мəлімделетін ұшу түрлеріне сəйкестігі (сəйкессіздігі) көрсетіледі.

Төраға: ____________________________ ___________________ (Т.А.Ə.) (қолы)Комиссия мүшелері: ____________________________ ___________________ (Т.А.Ə.) (қолы) __________________________ ___________________ (Т.А.Ə.) (қолы)

Актімен таныстым:Ұйым басшысы ____________________________ ___________________ (Т.А.Ə.) (қолы)

Жеңіл жəне аса жеңіл авиация саласындағы сертификаттауқағидаларына 11-қосымша

Нысан

Ұшуға жарамдылық нормаларына сəйкестік куəлігініңДЕРЕКТЕР КАРТАСЫ

(Аэростатикалық əуе кемесі данасына жəне азаматтықəуе кемесінің данасы үшін)

Осы деректер картасы № _____ сəйкестік куəлігінің ажырамас бөлігі болып табылады______________________________________________________ жəне _____________________________________________________________ (ұшақ, тікұшақ, автожир жəне т.б., оның атауы)

азаматтық əуе кемесінің жеке-дара данасының негізгі пайдалану шектеулері мен сипаттамаларын қамтиды

1. Қозғалтқыш (қозғалтқыштар)__________________________________________________________________

1) қуаты, л.с. _____________________________________________________2) ең жоғары айналымдары, айн/мин _________________________________2. Əуе винті__________________________________________________3. Отын _____________________________________________________4. əуе кемесінің ең жоғары ұшу салмағы, кг __________________________________________________________________5. теңдестіру:1) ең шекті-алдыңғы, % ___________________________________________2) ең шекті-артқы, % _______________________________________________ 6. Жүк көтергіштігі, кг _________________________________________7. Жылдамдық бойынша шектеулер:1) ең жоғары рұқсат етілген, км/с ____________________________________2) ең төменгі рұқсат етілген, км/с _____________________________________3) ұшып көтерілу кезіндегі ажырау жылдамдығы, км/с _________________4) қону кезіндегі түсу жылдамдығы, км/с ____________________________8. Экипаж құрамы, адам ________________________________________9. Ұшуды орындау үшін метеожағдайлар:1) бұлттардың биіктігі, м ___________________________________________2) көлденең көріну, м _____________________________________________3) жел, м/с: ________________________________________________________4) ұшуға көтерілгендегі, м/с: _________________________________________5) қарсы жел, м/с _________________________________________________6) жолай жел, м/с _________________________________________________7) 90 градустағы, м/с ______________________________________________8) қону кездегі, м/с: _________________________________________________9) қарсы жел, м/с __________________________________________________10) жолай жел, м/с __________________________________________________11) 90 градустағы, м/с _______________________________________________12) қоршаған ауаның температурасы, град. 0С ___________________________10. Тыйым салынған: __________________________________________________________________

Азаматтық əуе кемелерінің пайдаланушысына тексеру жүргізген ұйымның басшысы __________/____________________/ Қолы аты-жөні

М.О (бар болған жағдайда) .20___ ж. «___» ___________

Жеңіл жəне аса жеңіл авиация саласындағы сертификаттауқағидаларына 12-қосымша

Нысан

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ИНВЕСТИЦИЯЛАР ЖƏНЕ ДАМУ МИНИСТРЛIГI

АЗАМАТТЫҚ АВИАЦИЯ КОМИТЕТI

КОНСТРУКЦИЯСЫНЫҢ, СИПАТТАМАЛАРЫНЫҢ ЖƏНЕ ПАЙДАЛАНУ-ТЕХНИКАЛЫҚ ҚҰЖАТТАМАСЫНЫҢ ҰШУҒА ЖАРАМДЫЛЫҒЫ

НОРМАЛАРЫНА СƏЙКЕСТІГІНЕ КУƏЛІК № ______

Азаматтық əуе кемесі үлгісінің ұшу жарамдылық нормаларына сəйкестік куəлігінің күшіне ені мерзімі:

«_____» _____________ ж.

сəйкестендіру № _______________________________ азаматтық əуекемесінің данасы____________________________________________________________________(ұшақ, тікұшақ, автожир, аэростатикалық əуе кемесі жəне т.б., оның пайдаланылуы)

азаматтық əуе кемесінің данасына қойылатын белгіленген талаптарғасəйкес.____________________________________________________________________(ұшақ, тікұшақ, автожир, аэростатикалық əуе кемесі жəне т.б., оның пайдаланылуы)

азаматтық əуе кемесі жеке данасының негізгі пайдалану шектеулері менсипаттамалары деректер картасында қамтылған, ол осы куəліктіңажырамас бөлігі болып табылады.

М.О. Уəкілетті органның басшысы_________________________ (қолы) Т.А.Ə.

Азаматтық əуе кемесі данасының сəйкестік куəлігінің күшінеенген күні: _____ ж. «____» _________

Бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде 2017 жылғы 8 қыркүйекте Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №15633 болып енгізілді.

(Соңы. Басы 21-22-беттерде)

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫИНВЕСТИЦИЯЛАР ЖӘНЕ ДАМУ МИНИСТРЛІГІНІҢ

БҰЙРЫҒЫ

2017 жылғы 25 шілде №494 Астана қаласы

«Қазақстан Республикасының азаматтық әуе кемесін сертификаттау және ұшуға

жарамдылық сертификатын беру қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Инвестициялар және

даму министрінің міндетін атқарушының 2015 жылғы 24 ақпандағы № 198 бұйрығына

өзгеріс енгізу туралы, сондай-ақ «Азаматтық әуе кемесінің шет мемлекет берген ұшуға жарамдылығы

сертификаттарын тану қағидасын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация

министрінің міндетін атқарушының2011 жылғы 3 наурыздағы

№ 112 бұйрығының күшi жойылды деп тану туралы

«Қазақстан Республикасының əуе кеңістігін пайдалану жəне авиация қызметі тура-лы» 2010 жылғы 15 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының 14-бабы 1-тармағының 41-22) тармақшасына сəйкес бұйырамын:

1. «Қазақстан Республикасының азаматтық əуе кемесін сертификаттау жəне ұшуға жарамдылық сертификатын беру қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрінің міндетін атқарушының 2015 жылғы 24 ақпандағы № 198 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілердің мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 12073 болып тіркелген, «Əділет» ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2015 жылғы 8 қазанда жарияланған) мынадай өзгеріс енгізілсін:

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Қазақстан Республикасының азаматтық əуе кемесін сертификаттау жəне ұшуға жарамдылық сертификатын беру қағидалары осы бұйрыққа қосымшаға сəйкес редакцияда жазылсын.

2. «Азаматтық əуе кемесінің шет мемлекет берген ұшуға жарамдылығы серти-фикаттарын тану қағидасын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Көлік жəне коммуникация министрінің міндетін атқарушының 2011 жылғы 3 наурыздағы № 112 бұйрығының (Нормативтік құқықтық актілердің мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 6842 болып тіркелген, 2011 жылғы 22 сəуірдегі «Егемен Қазақстан» газетінде № 160-163 (26565) жарияланған) күші жойылды деп танылсын.

3. Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрлігінің Азаматтық авиация комитеті:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күнінен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның қазақ жəне орыс тілдеріндегі қағаз тасығыштағы жəне электрондық нысандағы көшірмелерін Қазақстан Республикасы Нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне ресми жариялау жəне енгізу үшін «Республикалық құқықтық ақпарат орталығы» шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кəсіпорнына жіберуді;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмелерін мерзімді баспа басылымдарына ресми жариялауға жіберуді;

4) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

5) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде мемлекеттік тіркел-геннен кейін он жұмыс күні ішінде осы тармақтың 1), 2), 3) жəне 4) тармақша ларына сəйкес іс-шаралардың орындалуы туралы мəліметтерді Қазақстан Респуб ликасы Инвестициялар жəне даму министрлігінің Заң департаментіне ұсынуды қамтамасыз етсін.

4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республика-сының Инвестициялар жəне даму вице-министріне жүктелсін.

5. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік жиырма бір күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан РеспубликасыныңИнвестициялар жəне

даму министрі Ж.ҚАСЫМБЕК

«КЕЛІСІЛДІ» «КЕЛІСІЛДІ»Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрі Қаржы министріЕ. Біртанов _________________ Б. Сұлтанов____________________2017 жылғы 28 шілде 2017 жылғы 28 шілде

«КЕЛІСІЛДІ» «КЕЛІСІЛДІ»Қазақстан Республикасының Қазақстан Республик асының Ұлттық экономика министрі Ішкі істер министрі Т. Сүлейменов ________________ Қ. Қасымов _________________2017 жылғы 10 тамыз 2017 жылғы 15 тамыз

«КЕЛІСІЛДІ»Қазақстан РеспубликасыныңЭнергетика министріҚ. Бозымбаев _______________2017 жылғы 29 тамыз

Қазақстан Республикасы Инв естициялар жəне даму министрінің 2017 жылғы 25 шілде №494 бұйрығына қосымша

Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрінің міндетін атқарушының 2015 жылғы 24 ақпандағы №198 бұйрығымен бекітілген

Қазақстан Республикасының азаматтық əуе кемесін сертификаттау жəне ұшуға жарамдылық сертификатын беру қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер1. Қазақстан Республикасының азаматтық əуе кемесін сертификаттау жəне ұшуға

жарамдылық сертификатын беру қағидалары (бұдан əрі – Қағидалар) «Қазақстан Республикасының əуе кеңістігін пайдалану жəне авиация қызметі туралы» 2010 жылғы 15 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан əрі – Заң) 14-бабы 1-тармағының 41-22) тармақшасына, 38 жəне 47-баптарына жəне Халықаралық азаматтық авиация ұйымының (бұдан əрі – ИКАО) талаптарына сəйкес əзірленген.

2. Қағидаларда Қазақстан Республикасының əуе кемесінің ұшуға жарамдылығын сертификаттау жəне сертификат (бұдан əрі – ұшуға жарамдылық сертификаты) беру тəртібі айқ ындалады.

3. Оларды берген сəттен бастап төменде көрсетілген құжаттарға мынадай қолда-нылу мерзімі белгіленеді:

1) ұшуға жарамдылық сертификаты – бір жыл; 2) шуыл бойынша сертификат – мерзімсіз; 3) экспорттық сертификат – жиырма екі жұмыс күні;4) арнайы ұшуға берілетін рұқсат (ұшуға жарамдылығының арнайы сертификаты)

– жиырма екі жұмыс күнінен көп емес;5) радиохабар аппаратурасына берілетін рұқсат – мерзімсіз;6) шет мемлекет берген азаматтық əуе кемесінің ұшуға жарамдылық сертифи-

катын жарамды деп тану туралы шешім (бұдан əрі – Сертификатты тану туралы шешім) – шет мемлекет берген азаматтық əуе кемелерінің ұшуға жарамдылығында көрсетілген мерзім.

4. Ұшу өндірісінде болатын əуе кемелерінің аталған əуе кемесі тіркелген мемлекеттің уəкілетті органы берген немесе таныған ұшуға жарамдылық сертификаттары бола-ды. Əуе кемесі қолданыстағы ұшуға жарамдылық сертификатынсыз пайдалануға жіберілмейді.

5. Осы Қағидаларда мынадай терминдер мен анықтамалар пайдаланылады:1) азаматтық авиация саласындағы уəкілетті орган (бұдан əрі – уəкілетті ор-

ган) – Қазақстан Республикасының əуе кеңiстiгiн пайдалану жəне азаматтық жəне эксперименттiк авиация қызметi саласында басшылықты жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;

2) əуе кемелерінде орнатылған радиотарату аппаратурасын пайдалануға берілетін рұқсат – уəкілетті орган берген азаматтық əуе кемелерінде орнатылған радиотарату аппаратурасының ұшу жарамдылығына сəйкестігін куəландыратын құжат;

3) əуе кемелерінің пайдалану құжаттамасы – техникалық қызмет көрсетілуі мен жөнделуін қоса алғанда, əуе кемелерінің ұшу жəне техникалық пайдаланылуын регламенттейтін, сондай-ақ пайдалану шарттары мен пайдаланушылық шектеулерді қамтитын құжаттама;

4) əуе кемесінің, қозғалтқыштардың жəне негізгі агрегаттарының формуляры – авиациялық техниканың атқарымын (күнтiзбелiк ресурсы, сағаттық ресурсы, қонулар бойынша ресурсы) жəне оның техникалық жай-күйiн есепке алуға арналған негiзгi құжаттар;

5) əуе кемесінің ұшуға жарамдылығы сертификаты – уəкілетті орган берген, азаматтық əуе кемесінің ұшу жарамдылығының нормаларына сəйкестігін куəлан-дыратын құжат;

6) өтініш – өтініш берушінің азаматтық авиация саласындағы уəкілетті органға ұшуға жарамдылық сертификатын, экспорттық сертификатты, арнайы ұшуға рұқсатты (ұшу жарамдылығының арнайы сертификаты) жəне Сертификатты тану туралы шешімді алу үшін жазбаша өтініші;

7) өтініш беруші – ұшуға жарамдылығы сертификатын, ұшуға жарамдылығының экспорттық сертификатын, шуыл бойынша сертификатын, арнайы ұшуға арналған рұқсатты (ұшу жарамдылығының арнайы сертификатын), радиохабар тарататын аппаратураға рұқсат пен сертификатты тану туралы шешімді алу үшін уəкілетті органға жүгінген жеке немесе заңды тұлға;

8) ұшуға жарамдылығы – əуе кемесiнiң қауiпсiздiгi мен ұшу сапасын қамтамасыз ететiн ұшу-техникалық сипаттамаларға сəйкес келетін оның техникалық жай-күйі;

9) ұшуға жарамдылығы директивасы – жай-күйі қауіпсіз емес болып табылатын немесе осындай жай-күй сол үлгідегі конструкцияның басқа да бұйымдарында орын алуы мүмкін, не дамуы мүмкін ж əне қабылдануы тиіс түзету іс-қимылдарын, не осын-дай бұйымдарды одан əрі пайдалануға рұқсат етілетін шарттарды немесе шектеулерді ұйғаратын, авиациялық бұйымды айқындайтын құжат;

10) ұшу жарамдылығының нормалары – ұшу қауіпсізд ігін қамтамасыз ету-ге бағытталған əуе кемеле рі мен олардың құрауыштарының құрастырмаларына, параметрлеріне жəне ұшу сапасына қойылатын талаптар;

11) ұшуға жарамдылығының экспорттық сертификаты – Қазақстан Республикасының азаматтық авиациясы əуе кемелерiнiң мемлекеттік тiзiлiмiнен шығарылған, экспортқа арналған əуе кемесіне азаматтық авиация саласындағы уəкілетті орган берген құжат;

12) ұшу жарамдылығы сертификатының күшін тану туралы шешім (бұдан əрі – Шешім) – азаматтық əуе кемесінің ИКАО стандарттары мен талаптарына жəне Қазақстан Республикасы белгілеген ұшу жарамдылығы нормаларына сəйкестігін рас-тайтын азаматтық авиация саласындағы уəкілетті орган берген белгіленген үлгідегі құжат;

13) үлгі сертификаты – азаматтық əуе кемесi типі конструкциясының ұшу жарамды-лығы нормаларына сəйкестiгiн растайтын құжат;

14) шуыл бойынша сертификат – уəкілетті орган берген, азаматтық əуе кемесінің жергілікті өңірдегі шуылы бойынша сəйкестігін куəландыратын құжат;

15) RNAV (Area navigation) – аймақтық навигация;16) Cat. III (CATEGORY) – шектеулі көріну жағдайы;17) MNPS (minimum navigation performance specifi cation) – навигациялық жабдық

ерекшеліктеріне қойылатын ең төменгі талаптар.6. Азаматтық əуе кемелерінің ұшуға жарамдылығына серт ификаттық байқап тексеру

жүргізу үшін «Салық жəне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 10 желтоқсандағы Кодексінде (Салық кодексі) айқындалатын тəртіппен жəне мөлшерде алым алынады.

2-тарау. Cертификаттау жəне ұшуға жарамдылық сертификатын беру тəртібі

7. Ұшуға жарамдылығына сертификат алу үшін осы Қағидаларға 1-қосымшаға сəйкес нысан бойынша өтінім ресімделеді.

Өтінімге мынадай құжаттар қоса беріледі:1) осы Қағидаларға 2-қосымшаға сəйкес нысан бойынша əуе кемесінің техникалық

жай-күйін тексеру жəне оның ұшуға жарамдылығын айқындау актісі (бұдан əрі – тек-серу актісі);

2) егер əуе кемесі жалға алынатын болса, жалға беру шарты мен қабылдау-тапсыру актісінің көшірмелері;

3) əуе кемесінің ұшуға жарамдылығын сертификаттағаны үшін алым төленгенін растайтын құжаттың көшірмесі;

4) қолданылатын түрлендірулерді көрсете отырып, үлгі сертификатының көшірмесі немесе конструкцияның ұшуға жарамдылық нормаларына сəйкестігін растайтын ба-рабар құжат;

5) бекітілген техникалық қызмет көрсету бағдарламасы (регламенті);6) əуе кемесінің қайта жабдықталғаны жөніндегі ақпарат (қайта жабдықталған кезде);7) жаңа əуе кемесінің үлгі сертификатына сəйкестігін растайтын əзірлеуші зауыттың

сертификаты;8) алдыңғы пайдаланушының техникалық қызмет көрсету бағдарламасынан

(регламентінен) уəкілетті орган бекіткен жаңа техникалық қызмет көрсету бағдарла-масына (регламентіне) көшу жөніндегі қосымша жұмыстар көлемі туралы деректер;

9) орталық жəне жүктеме деректерді көрсете отырып, қолданыстағы құрастырудағы əуе кемесінің салмағын өлшеу жөніндегі деректер;

10) үлгілік конструкцияға жауап беретін ұйым құрастырған ең төменгі жабдықтың негізгі тізбесі бар болған жағдайда пайдаланушы құрастырған ең төменгі жабдықтың бекітілген тізбесі;

11) ұшу жарамдылығының жай-күйі, əуе кемесіне техникалық қызмет көрсету жəне жөндеу туралы ақпарат, сондай-ақ оны пайдалану бойынша деректер;

12) ұшуда пайдалану жөніндегі нұсқау;13) ұшуға жарамдылық директиваларының мəртебесі;14) əзірлеуші ұйым бюллетендерінің мəртебесі;15) ресурстары шектеулі агрегаттардың мəртебесі;16) орындалған түрлендірулердің мəртебесі;17) ұшу сынақтарының нəтижелері туралы баяндама;18) RNAV, MNPS, Cat. III жəне басқалары бойынша əуе кемесіне ұшуға рұқсат

берілгендігін растайтын құжаттар (егер қолданылса);19) барлық борттық тұтынушыларды есепке ала отырып, электрмен жабдықтау

жүйесінде жүктемелерді талдау материалдары;20) техникалық қызмет көрсетудің ақтық нысанының орындалуын растайтын құжат.8. Өтініш беруші ұшуға жарамдылығы сертификатын ұзарту үшін (ИКАО DOC 9760

ұшуға жарамдылығын сертификатын ұзарту) өтінімді осы Қағидаларға 1-қосымшаға сəйкес нысан бойынша өтінімді жібереді.

Өтінімге мынадай құжаттар қоса беріледі:1) əуе кемесінің техникалық жай-күйін тексеру жəне оның ұшуға жарамдылығын

айқындау актісі;2) егер əуе кемесі жалға алынатын болса, жалға беру шарты мен қабылдау-тапсыру

актісінің көшірмелері;3) əуе кемесінің ұшуға жарамдылығын сертификаттағаны үшін алым төленгенін

растайтын құжаттың көшірмесі;4) ұшуға жарамдылық директиваларының мəртебесі;5) əзірлеуші ұйым бюллетеньдерінің мəртебесі;6) ресурстары шектеулі агрегаттардың мəртебесі;7) орындалған түрлендірулердің мəртебесі.Құжаттардың барлық көшірмелері өтініш берушінің немесе олар уəкілеттік берген

адамның мөрімен (бар болса) жəне қолымен расталады.9. Құжаттар толық көлемде тапсырылмаған жəне (немесе) олардың жарамдылық

мерзімінің өткеніне байланысты уəкілетті орган, өтінімді алу сəтінен бастап күнтізбелік жеті күннің ішінде оларды өтініш берушіге кері қайтарады. Бұл ретте, өтініш берушіге жазбаша түрде қабылдамау себебі көрсетіліп, дəлелді жауап беріледі.

10. Ұшуға жарамдылық сертификатын беруден бас тарту үшін негіздер мыналар болып табылады:

1) көрсетілетін қызметті алушының ұшуға жарамдылық сертификатын алу үшін ұсынған құжаттардың жəне (немесе) олардағы деректердің (мəліметтердің) анық еместігін анықтау;

2) өтініш берушіге қатысты оған ұшуға жарамдылық сертификатын беруге тыйым салатын сот шешімі болса;

3) өтініш берушінің жəне (немесе) ұсынылған материалдардың, ұшуға жарамдылық сертификатын алу үшін қажетті деректер мен мəліметтердің осы Қағидалармен белгіленген талаптарға сəйкес еместігі.

11. Əуе кемесінің ұшу жарамдылығын сертификаттық тексеруді уəкілетті орган осы Қағидаларға 3-қосымшаға сəйкес əуе кемесінің ұшу жарамдылығын бағалаудың үлгілік бағдарламасын пайдалана отырып жүзеге асырады.

12. Өтініш беруші мемлекеттік авиациялық инспекторларға сертификатталған əуе кемесіне қолжетімділікті қамтамасыз етеді жəне əуе кемесінің ұшуға жарамдылық нор-маларына сəйкестігін бағалау үшін пайдалану құжаттамасын ұсынады.

13. Пайдалану құжаттамасын тексеру жəне əуе кемесін қарап тексеру бойын-ша жүргізілген жұмыстардың нəтижелері бойынша уəкілетті орган осы Қағидаларға 4-қосымшаға сəйкес нысан бойынша азаматтық əуе кемесінің пайдалануға жарамдылығы туралы бағалау актісін (бұдан əрі – бағалау актісі) құрастырады.

Сертификаттық тексеріс кезінде пайдаланушының ұшуға жарамдылық нормаларына сəйкес еместігін анықтаған жағдайда, уəкілетті орган оның анықталған сəтінен бастап анықталған сəйкессіздіктерді жою үшін үш айдан аспайтын мерзім белгілейді. Өтінім беруші бағалау актісіне қол қойылған күннен бастап он жұмыс күні мерзімінде олар-ды жою бойынша түзету іс-қимылдарының жоспарын ұсынады. Өтінім беруші ұсынған анықталған сəйкессіздіктерді жою бойынша шараларды бағалау негізінде түзету іс-қимылдарының жоспары бекітіледі не негіздемемен бірге пысықтауға қайтарылады.

Түзету іс-қимылдарының жоспарында көрсетілген мерзімді уəкілетті орган өтініш беруші оны өзгерту қажеттілігі туралы негіздеме ұсынатын кезде ұзартады.

14. Уəкілетті орган өтінім берушінің түзету іс-қимылдарының жоспарын ұсынуын жəне (немесе) жоспармен белгіленген мерзімдерде түзету іс-қимылдарының орын-далуын бақылайды.

Егер өтінім беруші түзету іс-қимылдарын қабылдауға болатын жоспарын ұсынбай-тын немесе уəкілетті орган белгілеген мерзімдерде түзету іс-қимылдарын орындамай-тын болса, уəкілетті орган ұшуға жарамдылық сертификатын беруден бас тартады.

Анықталған сəйкессіздіктер жойылғаннан кейін өтінім беруші уəкілетті оргаға тексе-ру үшін растау құжаттамасын қоса бере отырып, жоспармен белгіленген мерзімдерде түзету іс-қимылдарының орындалуы туралы ерікті нысандағы анықтаманы ұсынады.

15. Ұшуға жарамдылық сертификаты осы Қағиданың 5-қосымшасының ныса-нына сəйкес нысан бойынша азаматтық авиация саласындағы уəкілетті органға өтінім берілген күнінен бастап жиырма екі жұмыс күнінен аспайтын мерзімде беріледі. Қосымша зерделеу немесе тексеру жүргізу қажет болған жағдайларда, қарау мерзімі жиырма екі жұмыс күнінен аспайтын мерзімге ұзартылуы мүмкін, ол жөнінде өтініш берушіге қарау мерзімі ұзартылған сəттен бастап үш жұмыс күн ішінде хабарланады.

2-параграф. Ұшуға жарамдылық сертификатының қолданысын тоқтату жəне кері шақырту

16. Азаматтық авиация саласындағы уəкілетті орган əуе кемесінің Қазақстан Респуб-ликасы Инвестициялар жəне даму министрінің міндетін атқарушысының 2015 жылғы 27 наурыздағы № 367 бұйрығының, (нормативті-құқықтық актілердің мемлекеттік реестрде тіркелген № 12038) азаматтық əуе кемесінің ұшу жарамдылық нормала-рына сəйкес келмеуі анықталған жағдайларда ұшуға жарамдылық сертификатының қолданысын тоқтатады.

17. Ұшуға жарамдылық сертификатының қолданысын тоқтатқан жағдайда азаматтық авиация саласындағы уəкілетті орган ұшуға жарамдылық сертификатының қолданысын тоқтатудың себебін көрсетеді.

Əуе кемесінің ұшуға жарамдылық нормаларына сəйкес келмеуі анықталған жағдайда тоқтатылған күннен алты ай ішінде ұшуға жарамдылық сертификаты кері шақыртылады.

18. Ұшуға жарамдылық сертификатының қолданысы тоқтатылған жағдайда оның жаңартылуы эксплуатант анықталған сəйкессіздіктерді жойғаннан кейін азаматтық авиация саласындағы уəкілетті органмен жүзеге асырылады.

19. Ұшуға жарамдылық сертификатының қолданысы тоқтатылған немесе кері шақыртылған жағдайда азаматтық авиация саласындағы уəкілетті орган эксплуатантқа жəне аэронавигациялық ақпарат қызметіне қабылданған шешім туралы дереу ха-барлайды.

20. Ұшуға жарамдылық сертификаты кері шақыртылған жағдайда эксплуатант үш жұмыс күнінен кешіктірмей ұшуға жарамдылық сертификатының түпнұсқасын азаматтық авиация саласындағы уəкілетті органға қайтарады.

3-параграф Ұшуға жарамдылық сертификатының телнұсқасын беру21. Ұшуға жарамдылық сертификаты бүлінген, жоғалған, ұрланған жағдайда əуе

кемесінің пайдаланылуы дереу тоқтатылады. Ұшуға жарамдылық сертификатының телнұсқасын алу үшін, өтінім беруші уəкілетті органға еркін нысандағы өтінішті жібереді.

22. Уəкілетті орган, өтінім берушінің барлық қажетті құжаттарды тапсырған мезеттен бастап күнтізбелік бес күн ішінде оң бұрышында «Телнұсқа» белгісі қойылған ұшуға жарамдылық сертификатының телнұсқасын бланкіде шығарып береді.

3-тарау. Шуыл бойынша сертификатты беру23. Қазақстан Республикасында пайдалануға арналған азаматтық əуе кемесінің

жергілікті жердегі шуылға қатысты ИКАО талаптарына сəйкестігін уəкілетті орган шуыл бойынша сертификатты бере отырып сертификаттайды.

Шуыл бойынша сертификат ұшуға жарамдылық сертификатына қосымша болып табылады.

24. Шуыл бойынша сертификатты уəкілетті орган осы Қағидаларға 6-қосымшаға сəйкес нысан бойынша береді. Шуыл бойынша сертификатты алу үшін өтініш беруші осы Қағидаларға 7-қосымшаға сəйкес нысан бойынша сертификат алу үшін берілетін мəліметтерді ұсынады.

Өтініш беруші сенімсіз мəліметтер ұсынатын жағдайда, уəкілетті орган бас тарту себептерін көрсете отырып, жазбаша түрде Шуыл бойынша сертификатты беруден бас тартады.

25. Шуыл бойынша сертификатты толықтай немесе жартылай шектеу, қолданысын тоқтату жəне кері шақырту, оның телнұсқасын беру тəртібі осы Қағидалардың 2-тарауының 2 жəне 3-параграфтарына сəйкес көзделген тəртіппен жүзеге асырылады.4-тарау. Шет мемлекет берген азаматтық əуе кемелерінің ұшуға жарамдылық

сертификаттарын тану тəртібі1-параграф. Шет мемлекет берген азаматтық əуе кемелерінің ұшуға

жарамдылық сертификаттарын тану 26. Шет мемлекет берген азаматтық əуе кемелерінің ұшуға жарамдылық серти-

фикаттарын тану тəртібі ұшуға жарамдылық сертификаты берілген талаптар ИКАО стандарттарының талаптарына жəне «Қазақстан Республикасының азаматтық əуе кемелерінің ұшуға жарамдылығы нормаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Инвестициялар жəне даму министрінің міндетін атқарушының 2015 жылғы 27 наурыздағы № 367 бұйрығымен (Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 12038 болып тіркелген) бекітілген азаматтық əуе кемелерінің ұшуға жарамдылық нормаларына (бұдан əрі – ұшуға жарамдылық нор-малары) сəйкес келетін жағдайда, азаматтық əуе кемелеріне қолданылады.

27. Өтінім беруші Сертификатты тану туралы шешімді алу үшін, уəкілетті органға осы Қағидаларға 8-қосымшаға сəйкес нысан бойынша өтініш жолдайды.

28. Өтінімге мынадай құжаттар қоса беріледі: 1) шет мемлекет берген əуе кемесінің ұшуға жарамдылық сертификатының

көшірмесі;2) осы Қағидаларға 2-қосымшаға сəйкес нысан бойынша əуе кемесінің ұшуларға

жарамдылығын айқындау жəне техникалық жай-күйін тексеру актісі.29. Сертификатты тану туралы шешім ұсынылған құжаттар негізінде беріледі.

Уəкілетті орган өтініш берген сəттен бастап сегіз жұмыс күні мерзімінде осы Қосымшаларға 9-қосымшаға сəйкес нысан бойынша Сертификатты тану туралы шешімді ресімдеуді жəне беруді жүргізеді.

30. Құжаттарды толық көлемде ұсынбаған жағдайда, уəкілетті орган оларды құжаттарды берген сəттен бастап бес жұмыс күні мерзімінде өтінім берушіге қайтарады.

2-параграф. Сертификатты тану туралы шешімнің телнұсқасын беру31. Сертификатты тану туралы шешім бүлінген, жоғалған немесе ұрланған жағдайда,

əуе кемесін пайдалану тоқтатылады.Сертификатты тану туралы шешімнің телнұсқасын алу үшін өтінім беруші уəкілетті

органға осы Қағидаларға 10-қосымшаға сəйкес нысан бойынша Сертификатты тану туралы шешімнің телнұсқасын алуға өтініш, сондай-ақ бұдан бұрын берілген Сертификатты тану туралы шешімнің түпнұсқасын жолдайды.

32. Уəкілетті орган өтініш берген сəттен бастап үш жұмыс күні мерзімінде өтінім берушіге Сертификатты тану туралы шешімнің телнұсқасын береді, оның оң жақ жоғарғы бұрышында «Телнұсқа» деген белгі жасалады.

5-тарау. Əуе кемесінің арнайы ұшуды орындауына рұқсат (ұшуға жарамдылықтың арнайы сертификаты), азаматтық əуе кемелерінде

орнатылған радиохабар аппаратурасын пайдалануға рұқсатты жəне əуе кемесінің ұшуға жарамдылығының экспорттық сертификатын беру тəртібі

1-параграф. Əуе кемесінің арнайы ұшуды орындауына рұқсат (ұшуға жарамдылықтың арнайы сертификаты) беру

33. Арнайы ұшуға рұқсат (арнайы ұшуға жарамдылық сертификаты) қолданыстағы ұшуға жарамдылық сертификаты болмайтын, бірақ азаматтық авиация саласындағы уəкілетті органның жəне пайдаланушының бағалауы негізінде белгіленгеннен төмен жағдайларда жəне мынадай мақсаттарда орындау күйінде болатын əуе кемесіне беріледі:

1) жаңа əуе кемелері шығарылғаннан кейінгі ұшу сынақтары; 2) пайдалану (жөндеу) құжаттамасына сəйкес техникалық қызмет көрсетуден жəне

(немесе) жөндеуден кейінгі ұшу сынақтары; 3) əуе кемесін жеткізу немесе экспорттау; 4) тапсырыс берушінің немесе азаматтық авиация саласындағы уəкілетті органның

бағалауы үшін əуе кемесінің ұшуы; 5) көрмелер мен авиашоу; 6) əуе кемесінің техникалық қызмет көрсетуді, жөндеуді орындау орнына немесе

сақтау орнына ұшып баруы; 7) қону үшін тиісті жағдайы немесе тиісті отын мөлшері жоқ аймақтарда су үстімен

немесе жер үстімен қауіпсіз ұшу қашықтығының шегінен тыс ұшулар үшін əуе кемесінің сертификатталған ең жоғары ұшып көтерілу массасымен ұшуы;

8) рекордтарға қол жеткізу, авиациялық жарыстарға жəне с оған ұқсас жарыстарға қатысу;

9) Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес ұшуға жарамдылық сертифи-каты немесе соған ұқсас басқа да құжат талап етілмейтін, Қазақстан Республикасының аумағындағы əуе кемелерінің немесе əуе кемелері типтерінің қызметі мақсатында қауіпсіз ұшуды орындай алатын əуе кемесіне беріледі.

34. Өтінім беруші арнайы ұшуға рұқсат (ұшуға жарамдылығының арнайы сер-тификаты) алу үшін уəкілетті органға осы Қағидаларға 11-қосымшаға сəйкес нысан бойынша өтінім береді.

Өтінімге мынадай құжаттар қоса беріледі:1) ұшу мүмкіндіктері туралы қорытындымен қоса, əуе кемесінің ұшуларға

жарамдылығын айқындау жəне техникалық жай-күйін бағалау актісі;2) əуе кемесінің ұшуға жарамдылық норм аларына сəйкессіздіктері жəне пайдалану

шектеулері туралы деректер жазылған анықтама.35. Уəкілетті орган өтінім берілген сəттен бастап сегіз жұмыс күні мерзімінде

осы Қағидаларға 12-қосымшаға сəйкес нысан бойынша арнайы рұқсатты (ұшуға жарамдылығының арнайы сертификаты) ресімдейді жəне өтінім берушіге береді.

36. Арнайы ұшуға рұқсат беруден бас тарту үшін негіздер мыналар болып табылады:1) көрсетілетін қызметті алушының арнайы ұшуға рұқсатын алу үшін ұсынған

құжаттардың жəне (немесе) олардағы деректердің (мəліметтердің) анық еместігін анықтау;

2) өтініш берушіге қатысты оған ұшуға жарамдылық сертификатын бер уге тыйым салатын сот шешімі болса.

2-параграф. Азаматтық əуе кемелерінде орнатылған радиохабар аппаратурасына рұқсат алу тəртібі

37. Егер азаматтық əуе кемелерінде радиохабар аппаратурасы орнатылған бол-са, ондай жағдайда уəкілетті орган радиохабар аппаратурасына рұқсатты береді.

Радиохабар аппаратурасына рұқсат алу үшін, өтінім беруші осы Қағидаларға 13-қосымшаға сəйкес нысан бойынша азаматтық əуе кемелерінде орнатылған радиохабар аппаратурасына рұқсат алу үшін ұсынылатын мəліметтерді ұсынады. Радиохабар аппаратурасына берілетін рұқсат осы Қағидаларға 14-қосымшаға сəйкес нысан бойынша беріледі.

38. Радиохабар аппаратурасына рұқсат беруден бас тарту, егер радиохабар ап-паратурасына рұқсат алу үшін өтінім беруші ұсынған құжаттардың жəне (немесе) оларда жазылған деректердің (мəліметтер) қателігі анықталған жағдайда жүргізіледі.

Радиохабар аппаратурасына рұқсат беруден бас тарту кезінде өтінім иесіне құжаттарды қабылдаған мезеттен бастап сегіз жұмыс күні ішінде бас тарту себептері көрсетілген жазбаша түрдегі дəлелді жауап жолданады.

3-параргаф. Əуе кемелерінің экспорттық ұшуға жарамдылық сертификатты39. Экспорттық сертификатты уəкілетті орган əуе кемесін Қазақстан Республикасының

азаматтық əуе кемелерінің мемлекеттік тізілімінен алып тастағаннан кейін береді. 40. Өтінім беруші экспорттық ұшуға жарамдылық сертификатын алу үшін мынадай

құжаттарды қоса бере отырып, осы Қағидаларға 15-қосымшаға сəйкес нысан бойынша уəкілетті органға өтінім жолдайды:

1) Қазақстан Республикасының азаматтық əуе кемелерінің Мемлекеттік тізілімінен алып тастау туралы куəліктің түпнұсқасы;

2) əуе кемесінің ұшуға жарамдылық сертификатының түпнұсқасы;3) шуыл бойынша серификаттың түпнұсқасы;4) радиохабар аппаратурасына рұқсаттың түпнұсқасы (бар болған кезде).41. Уəкілетті орган өтініш келіп түскен мезеттен бастап сегіз жұмыс күні ішінде

өтінім берушіге осы Қағидаларға 16-қосымшаға сəйкес нысан бойынша экспорттық серти фикат береді немесе беруден дəлелді түрде бас тартады.

42. Уəкілетті орган мынадай жағдайларда экспорттық сертификатты беруден бас тартады:

1) өтінім берушінің қате мəліметтер немесе құжаттардың толық емес пакетін ұсынуы; 2) осы Қағидалармен белгіленген талаптарға өтінім берушінің жəне (немесе)

ұсынылған материалдардың, объектілердің, экспорттық сертификатты беру үшін қажетті деректер мен мəліметтердің сəйкессіздігі;

3) өтінім берушіге қатысты оған экспорттық сертификатты беруге тыйым салатын соттың шешімі болатын болса не экспорттық сертификатты алу үшін талап етілетін қызметке немесе қызметтің жекелеген түрлеріне тыйым салу туралы заңды күшіне енген сот шешімі (үкімінің) болса.

Қазақстан Республикасының азаматтық əуе кемесін сертификаттау жəне ұшуға жарамдылық сертификатын беру қағидаларына 1-қосымша

НысанӨТІНІШ

1. Мемлекеттік тізілімге ____ ж. « ___ » ________ № ____ болып енгізілген əуе кемесінің ұшуға жарамдылығын сертификаттаудан өткізуді жəне сертификат беруді сұраймын.

Үлгісі, борттық №_______________________________ _____________________Əуе кемесінің мақсаты _______________________________________________Əуе кемесінің сериялық (зауыттық) нөмірі ____________________________Əуе кемесінің жасалған күні _________________________________________Дайындаушының атауы _________________________________________________Дайындаушы мемлекет _________________________________________________Үлгі сертификаты (немесе балама құжат): ___ № __ берілген күні ______ 2. Өтініш беруші туралы мəліметтер:Мекенжайы ___________________________________________________________Телефон: __________________ Факс: ___________________________________Электрондық поштаның мекенжайы (бар болса) _________________________Егер ƏК пайдаланушы – жеке тұлға болса:Тегі, аты, əкесінің аты _____________________________________________Егер ƏК пайдаланушы – заңды тұлға болса:Заңды тұлғаның толық атауы___________________________________________Басшының тегі, аты, əкесінің аты ____________________________________Өзара іс-қимылды қамтамасыз етуге жауапты қызметкердің тегі, аты,əкесінің аты, телефоны ______________________________________________ 3. ƏК данасының орналасқан жері _______________________________ 4. ƏК данасын жөндеу мен техникалық қызмет көрсетуді жүргізген техникалық

қызмет көрсету мен жөндеу ұйымының атауы, мекенжайы____________________________________________________________________ 5. Əуе кемесінің ұшуы _________________________________________- пайдалану басталғаннан бастап: ______ сағат ______ қонуы ______ жыл- соңғы жө ндеуден кейін: ______ сағат _______ қонуы ______ жыл6. Жөндеуге дейін ресурстың қалдығы: ___ сағат __ соңғы ___ жыл7. Салмағы, кг ______________. Орталықтау, % САХ ______________8. RVSM бойынша əуе кемесінің ұшуға жіберу туралы ақпарат:____9. Əуе кемесі ИКАО _____ санаты бойынша ұшуға рұқсат берілген.10. Əуе кемесінде орнатылған радиотарату аппаратурасы бойынша деректері.11. Əуе кемесінің ұйымдастырылған тректер жүйесіндегі (OTS) рұқсаты бойын-

ша деректер.

Қазақстан Республикасының азаматтық əуе кемесін сертификаттау жəне ұшуға жарамдылық сертификатын беру қағидаларына 2-қосымша

Нысан«Бекітемін»

Пайдаланушының бірінші басшысы__________________________ (қолы, Тегі Аты Əкесінің аты)

(бар болса)

Əуе кемесінің техникалық жай-күйін тексеру жəне ұшуға жарамдылығын айқындау

АКТІСІМынадай құрамдағы комиссия:Төраға ______________________________________________________________ (лауазымы, Тегі Аты Əкесінің аты)Комиссия мүшелері _______________________________________________________________________________________________________________________ (лауазымы, Тегі Аты Əкесінің аты)200__ ж. « ___ » _______________________ техникалық тексеру жүргізді (əуе кемесінің үлгісі жəне мақсаты)мемлекеттік жəне тіркеу белгілері _______________ сериялық (зауыттық)нөмірі ______________________________________________________________ 1. Əуе кемесі туралы мəліметтер:

ƏК-нің зауыттан шығарылған күніБелгіленген ресурс _____ ____ ____

сағат қонуы жылПайдалану басталғаннан бері ұшуы _____ ____ ____

сағат қонуы жылЖөндеу саны _____ ____ ____

сағат қонуы жылСоңғы жөндеу жүргізілген күні мен орны, АЖЗ _____ ____ ____

сағат қонуы жылСоңғы жөндеуден кейінгі ұшуы _____ ____ ____

сағат қонуы жылЖөндеуге дейінгі ресурс қалдығы _____ ____ ____

сағат қонуы жылЖөндеуаралық ресурс _____ ____ ____

сағат қонуы жыл 2. АƏК-ның ресурсын ұзарту үшін негіз _________________________ 3. Қозғалтқыш ресурсын ұзарту үшін негіз ______________________ 4. Қозғалтқыштар мен əуе винттері туралы мəліметтер: __________

Қозғалтқыш/əуе винтіҮлгісі

1-ші 2-ші 3-ші 4-ші ККО

Зауыттық нөміріПайдаланудан бері жұмысы (сағат)

Со ңғы жөндеу күніСоңғы жөндеуден кейінгі жұмысы

Жөндеуге дейінгі ресурс қалдығы (сағат)

Жөндеулер саны

5. Əуе кемесі _____________________________ көлемінде қаралған, (ТҚ немесе жөндеу кезеңділігінің нысаны)ол туралы __________ формулярына жазу енгізілген ____________________ (күні) 6. Əуе кемесінің жасақталуы ___________________________________ 7. Əуеде соқтығысудың алдын алудың борттық жүйесінің болуы ____ 8. Осы акті жасалған күні орындауға міндетті осы үлгідегі əуе кемесінің барлық

пысықтаулары орындалды; бекітілген құжаттамада көзделмеген үлгілік конструкцияның өзгерістері жоқ. 9. ҰПЖ өзгерістерін бекіткен ұйым, бекітілген күні ____________ 10. Азаматтық əуе кемесінің техникалық жай-күйі, ұшуға жарамдылығы жəне Ұшуға

жарамдылық сертификатын (қолданыс мерзімін ұзарту) беру мүмкіндігі туралы комис-сия қорытындысы _________________

Төраға: _______________________________________________________ (қолы, күні, Тегі Аты Əкесінің аты) Комиссия мүшелері: ____________________________________________ (қолы, күні, Тегі Аты Əкесінің аты)М.О. 11. Пайдаланушының инженерлік-авиациялық қызметі басшысының азаматтық əуе

кемесінің ұшуға жарамдылығы туралы қорытындысы (оның ішінде қажетті жабдықтар болған жағдайда, халықаралық трассалар бойынша ұшуға)

Қорытынды: «Ұшақтың (тікұшақтың) техникалық ақауы жоқ жəне ол пайдалануға жарамды» немесе «Ұшақтың (тікұшақтың) техникалық ақауы бар жəне ол пайдалануға жарамсыз».

Төраға: _______________________________________________________ (қолы, күні, Тегі Аты Əкесінің аты) Комиссия мүшелері: ____________________________________________ (қолы, күні, Тегі Аты Əкесінің аты)

М.О.

Қазақстан Республикасының азаматтық əуе кемесін сертификаттау жəне ұшуға жарамдылық сертификатын беру қағидаларына 3-қосымша

Нысан

Əуе кемесінің ұшуға жарамдылығын бағалаудыңҮЛГІЛІК БАҒДАРЛАМАСЫ

1. Жалпы мəліметтерƏуе кемесі: борттық № ___________________ сериялық нөмірі ___________Ұшуға жарамдылық сертификаты ____________________________________(кім берген, қолданылу мерзімі)ƏК пайдаланушы/өтініш беруші ______________________________________ ұйым атауыƏК-ті білдіретін тұлға _______________________________________________ (лауазымы, Тегі Аты Əкесінің аты)Тексеру күні (к/а/ж) ________________________________________________Тегі Аты Əкесінің аты, лауазымы, сертификациялау үшін негіздеме: _________________________________________________________________________Тексеру орны ______________________________________________________2. ПланерРесурстар жəне қызмет ету мерзімдері

Қызметтің белгіленген мерзімі:

жыл қызметтің жөндеуаралық мерзімі (бірінші жөндеуге дейін):

жыл

Белгіленген ресурс: ұшу сағат-тары

жөндеуаралық мерзімі (бірінші жөндеуге дейін):

ұшу сағаттары

қону қонуƏК шығарылған/пайда-ланыла басталған күні (сағат/ай/жыл)

соңғы жөндеу мерзімі (сағат/ай/жыл)

күрделі жөндеулер саны:

Атқарылған жұмысы

ПББ _________ ұшу сағаттарықонуларСЖК _________ ұшу сағаттарықонулар

Соңғы мерзімді ТҚ күні (сағат/ай/жыл)

ТҚ түрі:

кім орын-дады:

соңғы ұшу мерзімі (сағат/ай/жыл)

мерзімді ТҚ соңғы түрінен кейінгі атқарым:

ұшу сағаттары қонулар

3. Күш құрылғысы:Жалпы мəліметтер ________________________________________________Ресурстар жəне қызмет ету мерзімдері

Қозғалтқыштар 1-қоз-ғалтқыш

2-қоз-ғалтқыш

3-қоз-ғалтқыш

4-қоз-ғалтқыш

ҚКҚДеректерСериялық нөміріПайдалану басталған күнСоңғы жөндеу күніЖөндеу саныБелгіленген ресурс с/а сағат/іріктеу/

іске қосуЖөндеуаралық ресурс с/а (1-ші жөндеуге дейін)

сағат/іріктеу/іске қосу

ПББ атқарылған жұмысы с/аСЖК атқарылған жұмысы с/аСоңғы кезеңді ТҚК күні, түрі

4. АгрегаттарРесурстар жəне қызмет ету мерзімдері (Əуе бұрандалары, Бас редуктор.Аралық редуктор. Артқы редуктор. Салмақ түсетін бұранданың төлкесі, қиғаштық

автоматы)АгрегаттарДеректерСериялық нөміріПайдалану басталған күнЖөндеулер саныСоңғы жөндеу мерзіміБелгіленген ресурс сағат/айЖөндеуаралық ресурс (1-ші жөндеуге дейін)ПББ атқарылған жұмысы сағат/айСЖК атқарылған жұмысы сағат/айСоңғы кезеңді ТҚК күні, түрі

5. Əуе кемесін қарап шығу жəне құжаттарды тексеруР/с№

Тексеру бағдарламасы жəне тексерілетін элементтер Сəй-кестікті бағалау (+/-)

Тексеріс күні ƏК түрі

Пайдаланушы ƏК сериялық нөмірі1. Пайдаланушы базасындағы ƏК құжаттамасын ұшуға жарамдылық

сертификатын ұзарту тұрғысынан тексеру1) Формулярлардың (паспорттардың) жай-күйі жəне жүргізілуі2) Қазақстан Республикасы Көлік жəне коммуникация министрлігінің

Азаматтық авиация комитеті бекіткен ТҚК бағдарламасына сəйкес ТҚК орындалуының толықтығы жəне уақтылылығы. Орындалған ТҚК құжаттарының жай-күйі жəне жүргізілуі

3) бір мəртелік тексерулер, ADs жəне тиісті жазбаларды орындау4) ресурстық жиынтық бөлшектерінің жұмыс істеген уақытын есепке алу,

сериялық нөмірлерді салыстырып шығу (ішінара)5) ƏК түрлендірулері жəне жөндеулері бойынша құжаттама

2. ƏК қарап шығу жəне əуе кемесінің құжаттамасын тексеру2. Ұшқыштар кабинасы

1)Кеме құжаттамасының тізбесі:əуе кемесінің мемлекеттік тіркелуі туралы куəлік;ұшуға жарамдылық сертификаты;əуе кемесінің шу жөніндегі сертификаты əуе кемесінің радиостанци-яларына лицензия;айдаланушы сертификатының куəландырылған көшірмесі, авиациялық жұмыстар жүргізуге куəлік немесе ұшуларды орындау құқығына куəлік (барлық қосымшалармен);ұшуда пайдалану жөніндегі нұсқау;ұшуды орындау жөніндегі нұсқау (4 бөлім);ең төменгі жабдықтың тізбесі;борт журналы;салмағын өлшеу мен орталықтандыру жөніндегі деректер;қаптаманың мүмкін болатын майысуы мен зақымдануы жөніндегі деректер;кейінге қалдырылған ақаулар тізімі;командир хабарларының түрлері;пайдалануға жіберу сертификаты (Certifi cate of Release to Service)

2) ұшқыштар кабинасындағы шыныланған фонарьдың тазалығына жəне зақамдану жоқ екеніне көз жеткізіңіз, желдеткіштердің (блистерлердің) оңай ашылатынынын тексеріңіз

3) аспаптардың сыртқы жай-күйінің тазалығын жəне зақымданудың жоқ екенін қарап шығыңыз. ЖҚС панельдерінің таңбалануын қарап шығыңыз

4) ұшқыштар кабинасындағы есіктер мен бекітетін құрылғылардың жай-күйін, жарамдылығын қараңыз. Қорғаныштың болуы

5) ұшқыштар креслоларының сыртқы жай-күйін қарап шығыңыз, жағдайды реттеу тетіктерінің жарамдылығын, иық жəне бел қауіпсіздік белбеулерінің бар болуы мен жарамдылығын тексеріңіз

6) басқару органдарының жалпы жай-күйін тексеріңіз7) авариялық жабдықтың – түтінге қарсы жəне оттегі маскаларының,

авариялық балтаның болуын тексеріңіз8) түтінге қарсы қаптың өз орнында екенін тексеріңіз9) əрбір ұшқыштың жұмыс орнынан экипаж кабинасына құлыппен

қашықтықтан басқарудың бар екеніне жəне жұмысқа қабілеттілігіне көз жеткізіңіз (екі пилоты экипажы бар əуе кемелері үшін)

11) жеке құтқару кеудешелерінің болуы мен жарамдылық мерзімін тексеріңіз (қажет болған жағдайда)

12) ұшқыштар экипажы мүшелерінің орындарында қалта шамдарының болуын тексеріңіз

13) ұшақтың салонына кірген кезде əуе кемесінің жанбайтын деректер тақтайшасының бар болуын тексеріңіз

14) Медициналық аптечкасының бар болуын, оның пломбылануын жəне жарамдылық мерзімін тексеріңіз

2. Борттық аспаптар мен жабдықтар1) соқтығысулардың алдын алатын борттық жүйе (TCAS)

(Сертификатталған ұшу массасы 5700 кг жоғары əуе кемесі үшін. Немесе 19 жолаушыдан көп тасымалдауға рұқсат етілген бортта БСПС II (TCAS II) жабдықталады

2) жаһандық жайғастыру (GPS/FMS) жəне деректер базасын жаңарту жүйелері (қолданылатын жерінде)

3) RVSM арнайы аймақтарында ұшуларды орындауға арналған навигациялық жабдықтар (қолданылатын жерінде):- ұшуда биіктік өлшегіштердің көрсеткіштерін салыстыру арқылы негізгі өлшеу арналарының ақаусыздығын кезеңдік бақылаудың өткізілгендігі туралы ақпарат;- HMU (GMU) пайдалана отырып, биіктікті ұстап тұру нүктесін бақылау бағдарламасы;- салыстырмалы биіктікте ұстап тұру сипаттамаларынан өткендігін растайтын құжат;- Техникалық көрсетілетін қызметтер бағдарламасы;- Минималды жабдықтар (MEL), MEL пайдалану тізбесіне тиісті өзгертулер енгізілді.

4) (PBN) сипаттауына негізделген навигация (қолданылатын жерінде): - əуе кемесіне аталған жабдықты орнатуға əзірлеушінің рұқсатының бар болуы (қажет болатын кезде);- борттық жабдықтың техникалық стандарттарға (TSO) сəйкестігі;- MEL, MEL пайдалануға тиісті өзгертулер енгізілді;- Техникалық көрсетілетін қызметті бақөылау жөніндегі нұсқау (MCM);- Техникалық көрсетілетін қызметтер бағдарламасы;- əуе кемесінің PBN əуе кеңістігінде ұшуға жарамдылығы қорытындысын дайындау

5) ең төменгі навигациялық сипаттамаларға (MNPS) қойылатын техникалық талаптар (қолданылатын жерінде)

6) ИКАО-ның 2-3-санатының метеоминимумы бойынша ұшуларды орындауға арналған пилоттық-навигациялық жабдықтардың екі жиынтығы (қолданылатын жерінде):- ИКАО-ның САТ II, CAT III бойынша ұшуларына əуе кемесінің рұқсатын растайтын үлгілік сертификаттың немесе өзге құжаттың көшірмелері;- ИКАО-ның САТ II, CAT III бойынша қонуға кіруін жүзеге асыру үшін қажетті борттық жабдықтың құрамы туралы ақпарат;- соңғы 12 ай ішіндегі қонуға автоматты түрде кіру жəне қонулар (сəтті жəне сəтсіз) туралы ақпарат (егер сұрау салынатын DH – 15 м. (50 фут) немесе жоғары болса, əуе кемесінің əрбір типі үшін ИКАО-ның САТ II, CAT III бойынша 30 рет автоматты түрде қонуға кіруі жəне қонулары немесе егер сұрау салынатын DH 15 м. (50 фут) аз болса, əуе кемесінің əрбір типі үшін ИКАО-ның CAT III бойынша 100 авто-матты түрде қонуға кіруі жəне қонулары;

(Соңы 24-бетте)

24 26 ҚАҢТАР 2018 ЖЫЛРЕСМИ

- ИКАО-ның САТ II, CAT III бойынша ұшулары үшін əуе кемесін жабдықтауға қатысты бөлігіндегі MEL-ден үзінді-көшірмелер;- ИКАО-ның САТ II, CAT III бойынша ұшуларын орындауға қатысты Техникалық көрсетілетін қызметтер бағдарламасына жəне РПП-ға енгізілетін өзгерістер мен толықтырулардың бар екендігі туралы ақпарат

7) авариялық радиомаяк (ELT) 406 MHz, 121,5 MHz (саны, жиілігі 6-бағ., Ч1 т. 6.17 жəне 10-бағ., Ч3 т. 5.1 сəйкес)

8) байланыстың (RCP) тиісті типі орнатылған аудандарда немесе марш-руттар бойынша ұшуларға арналған жабдықтар (қолданылатын жерінде)

9) жерге қауіпті жақындауды алдын ала ертерек ескерту жүйесінің жабдықтары (ЕGPWS(GPWS)/CPППЗ) (сертификатталған барынша ұшу массасы 15 т. көп жəне 30 жолаушыдан артық ƏК үшін)

10) ұшу деректерінің борттық өзіндік жазғышы (FDR) жəне борттағы сөздерді өздігінен жазғыш (CVR) (Сертификатталған барынша ұшу массасы 5700 кг көп барлық ұшақтар жəне сертификатталған барын-ша ұшу массасы 3180 кг көп тікұшақтар).

4. Ас үй1) буфеттік-ас үй жабдығын қараңыз жəне электр жабдығының,

дабыл беру жүйесінің, борттағы тағамды жылытатын жердің жарамдылығына көз жеткізіңіз

2) ас үй есіктерінде апатты науасы бар контейнерлердің болуын тексеріңіз жəне оларға еркін қол жеткізу мүмкіндігіне көз жеткізіңіз

3) ас үй есігінде оларды ашу тəртібі туралы трафареттердің бар-жоғын тексеріңіз

4) барлық азық-түлікті сақтау контейнерлерінде салмағы бойынша шек-теулер туралы ақпараттың бар-жоғына көз жеткізіңіз

5) барлық контейнерлер мен кофе-машиналарда бекітуші құлыптардың бар-жоғына көз жеткізіңіз

6) барлық тақтайшалар оқылатындығына жəне олар өз орындарында орналасқандығына көз жеткізіңіз

3. Салон1) жолаушылар салоны интерьерінің тазалығын жəне зақымданудың

жоқ екенін қарап шығыңыз2) жолаушыларға арналған ақпараттық таблолардың жолаушылардың

көз алдында екендігін тексеріңіз. Көмескі жарық беру жұмыс жағдайында екенін қараңыз

3) авариялық шығатын жерлердің таблолары өз орнында тұрған-тұрмағанын, олардың көмескі жарық беру жүйесінің жұмыс істейтін-істемейттінін тексеріңіз

4) ƏК авариялық шығу жүйесінің жұмыс істейтін күйде болу-болмауын тексеріңіз

5) есіктерде орналасқан авариялық науалары бар контейнерлерге еркін қол жеткізу мүмкіндігінің бар екенін тексеріңіз

6) есіктерді ашу жөніндегі барлық нұсқаулықтардың орнында тұрған-тұрмағанын жəне дұрыс таңбаланғанын тексеріңіз

7) жолаушылар орындықтарының еденге бекітілу құлыптарының жабылғаннын тексеріңіз

8) жолаушылар орындықтарындағы қауіпсіздік белбеулерінің жиынтықта болуын, тазалығын жəне жарамдылығын, таңбалануын қарап шығыңыз

9) авариялық шығатын жерлердегі орындықтардың орналасу дұрыстығын тексеріңіз

10) қанат үстіндегі авариялық шығатын жердің алдында қозғалыс бағыты көрсетілген (егер көзделген болса) тайғанамайтын бөлігі бар екеніне көз жеткізіңіз

11) бортсеріктің əрбір жұмыс орны бел жəне иыққа тағылатын ақаусыз қауіпсіздік белбеулерімен жабдықталғанына көз жеткізіңіз

12) бортсеріктің əрбір орындығының қасында авариялық қалта шамының (егер өндіруші көздеген болса) бар екеніне көз жеткізіңіз

13) тасымалданатын оттегі баллондары белгіленген орындарда орналасқанына жəне бекітілгеніне, сақтау орындары таңбаланғанына көз жеткізіңіз. Баллондардың зарядталғанына, таңбаланғанына, тексерілгеніне көз жеткізіңіз

14) тиісті көлемдегі жəне үлгідегі өрт сөндіргіштер өз орындарын-да екеніне жəне бекітілгеніне көз жеткізіңіз. Баллондардың зарядталғанына, таңбаланғанына, тексерілгеніне көз жеткізіңіз

15) шассиді тексеріп қарау терезесіне апаратын есіктің (люктің) таңбаланғанына жəне жарамды жай-күйде екеніне көз жеткізіңіз

16) жеке құтқару кеудешелерінің болуын жəне олардың жарамдылық мерзімін (қажет болса) тексеріңіз

17) жолаушылар жадынамасының бар-жоғын тексеріңіз18) креслолар арасындағы жолдарда еденде «жүгіртпе жол» авариялық

шамдарының болуын жəне жұмыс істеуін тексеріңіз19) əжетхана есігінің сыртқы жəне ішкі жағында «Темекі шегуге болмай-

ды» деген тақтайшаның болуына көз жеткізіңіз20) əжетханаға отыратын жерде «Қоқыс тастауға болмайды» белгісінің

болуына көз жеткізіңіз21) түтін детекторының орнатылғанына көз жеткізіңіз22) қоқыс багының үстінде автоматты өрт сөндіргіштің бар екеніне көз

жеткізіңіз23) барлық қоқыс бактарының таза екеніне жəне онда жанбайтын матери-

алдан жасалған пакеттер орнатылғанына көз жеткізіңіз24) ұшақтың салонына кірер кезде ƏК деректерінің жанбайтын

тақтайшасының болуы 25) Медициналық аптека жиынтығының бар екеніне, оның пломбалануы-

на жəне жарамдылық мерзіміне көз жеткізіңіз5. Планер

1) фюзеляждің лак-бояу жабынының жай-күйін қарап шығыңыз. Айқын жөндеуді қажет ететін жерлерге назар аударыңыз жəне жөндеуге арналған құжаттаманы тексеріңіз

2) фюзеляждағы апатты ашу орындарында тиісті таңбалаудың түсірілуін қарап шығыңыз

3) кокта ЛБЖ жарықтары мен зақымданудың бар-жоғын қарап шығыңыз4) жолаушылар салонындағы (жүк бөлігіндегі, ас үйдегі)

иллюминаторлардың шынылануын қарап шығыңыз5) статикалық жəне динамикалық қысым қабылдағыштарда, антенналар-

да зақымданудың бар-жоғын, олардың таңбалануын қарап шығыңыз6) технологиялық тығындардың, «вымпелдердің» болуын жəне жай-

күйін тексеріңіз7) технологиялық панельдердің (люктердің) жабық екенін, таңбаланудың

болуын тексеріңіз8) қосымша есіктерде тиісті таңбаланудың болуын қарап шығыңыз9) жарық түсіргіш (импульстік) маяктарда, АНО мен шамдарда

зақымданудың болмауы тұрғысынан олардың сыртқы жай-күйін қарап шығыңыз

6. Тік жəне көлденең қанаттану1) киль мен стабилизатордың, бағыт пен биіктік рулінің, артқы

обтекателінің сыртқы жай-күйін зақымданулардың болмауына қарап шығыңыз

2) статистикалық электр тогын ажыратушыларды зақымданудың болма-уы тұрғысынан қарап шығыңыз

3) стабилизаторды орнату бұрыштарының лимбтарын (белгілерін) қарап шығыңыз

7. Пилондар1) пилондарда зақымданудың бар-жоғын қарап шығыңыз2) технологиялық панельдердің (люктердің) жабық екенін, таңбаланудың

болуын тексеріңіз8. Қанат

1) қанаттың алдыңғы жиектерінде, бетінде жəне механизациясында зақымданудың болмауын қарап шығыңыз

2) қанатта ЖЖМ ағып кету іздерінің болмауын қарап шығыңыз3) технологиялық люктердің жабылуы мен олардың таңбалануын қарап

шығыңыз4) статистикалық электр тогын ажыратушыларда зақымданудың бар-

жоғын қарап шығыңыз9. Жүк бөліктері

1) жүк бөлігінде зақымданудың болмауын, тазалығын қарап шығыңыз2) түтін сигнализаторларының (тұтануды анықтау жүйесінің) болуын

тексеріңіз3) өртке қарсы жүйенің болуын тексеріңіз4) люктерде (жүк есіктерінде) зақымданудың болмауын, бекіту

тетіктерінің жарамдылығын жəне тиісті таңбаланудың болуын қарап шығыңыз

5) тоқтату (бекіту) жəне жүктерді жылжыту құрылғыларын, сақтандырғыш торларды ақаусыздық мен жұмысқа қабілеттілігі тұрғысынан қарап шығыңыз

6) такелаждық жабдықтың жарамдылығын, оларда зақымданудың бол-мауын қарап шығыңыз

7) еден асты кеңістікте коррозиялардың бар-жоғын, жалпы жай-күйін қарап шығыңыз

10. Шасси1) шассидің алдыңғы жəне негізгі тірек пневматиктерінің жай-күйін жəне

тозуын қарап шығыңыз2) тежегіш дискілерінің тозу индикаторларының жай-күйін тексеріңіз3) амортизациялық тіреулердегі шток айнасының сығымдалуы мен

тазалығын тексеріңіз4) шасси агрегаттарында, шассидің негізгі жəне алдыңғы тіреу

қуыстарында зауыттық трафареттер мен жазбалардың болуын жəне сəйкестігін тексеріңіз

5) шассидің басқару жүйесінің көрінетін бөлігінде зақымданулардың, көрініп тұратын ақаулардың бар-жоғын қарап шығыңыз

6) шассидің алдыңғы жəне негізгі тіреулерінің арбашалары мен дөңгелектерінде зақымданулардың бар-жоғын қарап шығыңыз

7) құбырларда жəне олардың бекітулерінде бүлінулер мен гидросұйықтықтар ағуының бар-жоғын қарап шығыңыз

8) сақтандырғыш қауіпсіздік құрылғыларының (вымпелдің) болуын, ор-натылуын тексеріңіз

11. Қозғалтқыштар, қосалқы күш қондырғысы1) кіру жəне шығару құрылғыларындағы бітеуіштердің жай-күйін,

зақымданудың болмауын жəне олардың таңбалануын қарап шығыңыз2) капоттарда зақымданудың болмауын, құлыптардың жабылуын,

жанар-жағар май материалдарының іздерінің болмауын қарап шығыңыз

3) қозғалтқыштардың капоттарын, қосалқы көмек қондырғысын ашыңыз жəне капот асты кеңістікте жанар-жағар май материалдарының іздерінің, бөгде заттардың болмауын қарап шығыңыз

4) құбыр жолдарының бекітілуін, қозғалтқыштың коммуника-ция жүйелерінің, қосалқы көмек қондырғысының жай-күйін зақымданулардың, отын, май ағуының болмауына қарап шығыңыз

5) түтін шығару құрылғысында бөгде заттардың, зақымданулар мен жарықшақтардың, жанар-жағар май материалдарының іздерінің бол-мауын қарап шығыңыз

6) реверсивтік құрылғыларда зақымданудың болмауын қарап шығыңыз12. Тікұшақтың құйрық жəне шеткі арқалықтары

1) құйрық жəне шеткі арқалықтарының сыртқы жай-күйін, зақымданудың бар-жоғын жəне жөндейтін жерлердің бар-жоғын қарап шығыңыз

2) құйрық жəне шеткі арқалықтардың лак-бояу жабынының жалпы жай-күйін қарап шығыңыз

3) стабилизатордың (бар болса) жай-күйін зақымдану тұрғысынан қарап шығыңыз

13. Тікұшақ. Тірек бұранданың қалақшалары1) тірек бұранда қалақшаларының алдыңғы жиектерінде зақымданудың

бар-жоғын қарап шығыңыз. Тірек бұранда қалақшаларының қыздырғыш элементтерін қарап шығыңыз

2) тірек бұранда қалақшаларының жиектерінде зақымданудың бар-жоғын, аэронавигациялық шамдардың жарамдылығын қарап шығыңыз

3) тірек бұранда қалақшаларында триммерлердің (бар болса) жай-күйін қарап шығыңыз

4) тірек бұранда қалақшаларында отсектердің, олардың қосылу орындарының жай-күйін, сондай-ақ қалақшалардың қысым жөнінде дабыл беру жүйесін (бар болса) қарап шығыңыз

14. Бас редуктор. Құйрық жəне аралық редукторлар1) бас редукторда, құйрық жəне аралық редукторларда зақымданудың

бар-жоғын, олардың бекітілу жай-күйін қарап шығыңыз2) бас редуктордың гидроотсегінде зақымданудың,

гидросұйықтықтардың аққан ізінің бар-жоғын қарап шығыңыз15. Қисаю автоматы, ұстап тұратын бұранда төлкесі

1) қисаю автоматының жай-күйін, зақымданудың бар-жоғын қарап шығыңыз

2) тірек бұранда төлкесін, көлденең жəне тік шарнирлердің жай-күйін зақымданулардың жəне гидросұйықтықтардың аққан ізінің бар-жоғы тұрғысынан қарап шығыңыз

16. Рульдік бұранда1) рульдік бұранданың жай-күйін, қалақтарда жəне төлкеде

зақымданудың бар-жоғы тұрғысынан қарап шығыңыз2) вертикаль жазықтықтағы рульдік бұранда қалақтарындағы

ауытқулардың қалыптылығын тексеріңіз

Ескертпе:(*) осы пайдаланушы міндетті емес;

ҚОСЫМША: сəйкессіздіктер тізбесі ________ парақта (парақтарда).

Мемлекеттік авиация инспекторы: ____________________________________________ (қолы, Тегі Аты Əкесінің аты) Таныстым: ______ _____________________ (ұйым өкілі) Ұшуға жарамдылығын сертификаттау жүргізілген күні: 20__ жылғы ____ _______________

(Соңы. Басы 23-бетте) Əуе кемесінің ұшуға жарамдылығын сертификаттау бағдарламасына сəйкессіздіктер тізбесі, үлгісі, №

ƏК ұшуға жарамдылығын сертификаттау бағдарламасына сəйкессіздік позициясының №

Сəйкессіздік сипаты

Ескертпе

Тексерушілер: _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ (қолы), Тегі, аты , əкесінің аты (болған жағдайда)Таныстым: ___________________________________________________________ (пайдаланушының басшысы), (қолы), Тегі, аты, əкесінің аты (болған жағдайда)Ұшуға жарамдылығынбағалау жүргізілген күні: 20__ жылғы ________ _________________

Қазақстан Республикасының азаматтық əуе кемесін сертификаттау жəне ұшуға жарамдылық сертификатын беру қағидаларына 4-қосымша

Нысан

Азаматтық əуе кемелерінің пайдалануға жарамдылығы туралы бағалау ____________________________________________________________________ (азаматтық авиация саласындағы уəкілетті орган)20__ жылғы «___» ________ № ________________________ бұйрығына сəйкес мы-

надай құрамдағы ұшуға жарамдылық басқармасының мемлекеттік авиация инспекторы:Мемлекеттік авиация инспекторы: _____________________________________ (тегі, аты, əкесінің аты лауазымы)Ұшуға жарамдылықты сертификаттау бағдарламасы бойынша бағалау жүргізді ____________________________________________________________ (ұйымның атауы)Азаматтық əуе кемелерінің пайдалануға жарамдылығы туралы бағалау актісінің

мəтіні Актінің қорытынды бөлігінде пайдалану құжаттамаларының, оның ішінде азаматтық

авиация саласындағы нормативтік құқықтық актілердің техникалық қызмет көрсету бағдарламасы (регламенті) талаптарына,сонымен бірге əуе кемесінің жəне оның құрал-жабдықтарының көрсетілген ұшу түрлеріне (халықаралық, ішкі), əуе тасымалдау түрлеріне жəне/немесе авиациялық жұмыстарға сəйкестігі (сəйкессіздігі) көрсетіледі.

Тексерушілер: _________________________ ___________________ (Тегі Аты Əкесінің аты) (қолы) _________________________ ___________________ (Тегі Аты Əкесінің аты) (қолы) _________________________ ___________________ (Тегі Аты Əкесінің аты) (қолы)Актімен таныстым:Ұйымның басшысы ____________________________ ___________________ (Тегі Аты Əкесінің аты) (қолы)

Қазақстан Республикасының азаматтық əуе кемесін сертификаттау жəне ұшуға жарамдылық сертификатын беру қағидаларына 5-қосымша

Нысан

РЕСПУБЛИКА КАЗАХСТАН

МИНИСТЕРСТВОПО ИНВЕСТИЦИЯМ И

РАЗВИТИЮКОМИТЕТ

ГРАЖДАНСКОЙАВИАЦИИ

REPUBLIC OF KAZAKHSTANMINISTRY OF INVESTMENT

AND DEVELOPMENTCIVIL AVIATION

COMMITTEE

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ИНВЕСТИЦИЯЛАР ЖƏНЕ ДАМУ МИНИСТРЛІГІАЗАМАТЫҚ АВИАЦИЯ КОМИТЕТІ

СЕРТИФИКАТ ЛЕТНОЙ ГОДНОСТИҰШУҒА ЖАРАМДЫЛЫҒЫ СЕРТИФИКАТЫ

CERTIFICATE OF AIRWORTHINESS№

1. Национальный и регистрационный

знакиҰлттық жəне тiркеу

белгiлерiNationality and regis-

tration marks

2. Изготовитель и обозначе-ние воздушного судна изгото-

вителемДайындаушы жəне əуе кемесiн дайындаушының белгiлеуi

Manufacturer and manufacturer’s designation of aircraft

3. Серийный (заводской) номер

Сериялық (зауыттық) нөмiрi

Aircraft serial number

4. Категория воздушного судна:________________________________ Əуе кемесiнiң санаты:Aircraft category: 5. Воздушное судно внесено в Государственный реестр гражданскихвоздушных судов Республики Казахстан за № ______ от ________20___ г. Əуе кемесi Қазақстан Республикасы Азаматтық əуе кемелерiнiң мемлекеттiк

тiзiлiмiне № ____ 20__ ж. _____ болып енгiзiлдi.The aircraft is included into State Register of Civil Aircrafts of the Republic of Kazakhstan

under No. ____ dated______________ 6. Воздушное судно допущено к полетам с --------------- ворганизованной системе треков (OTS) Северной Атлантики. Əуе кемесiне Солтүстiк Атлантика тректерiнiң ұйымдасқан жүйесiнде (OTS)

---------бастап ұшуға рұқсат етiлдi. Aircrafts has been permitted to ------------fl ights within organized track system (OTS)

of North Atlantic.7. Воздушное судно ______ допущено к полетам по _____ категорииИКАО. Əуе кемесi ___ ұшуға ИКАО-ның ____ санаты бойынша жiберiлдi.Aircraft has been permitted to the fl ight according to the ICAO___ category.8. Воздушное судно _____ допущено к полетам по RVSM. Əуе кемесi ___________________ RVSM бойынша ұшуға жiберiлдi.Aircraft has been permitted to the fl ight according RVSM.9. Настоящий сертификат летной годности выдан в соответствии сКонвенцией о Международной гражданской авиации от 07.12.1944 г. и законо-

дательством Республики Казахстан и относится к вышеупомянутому воздушному судну, которое считается пригодным к полетам, при условии, что его техническое обслуживание и эксплуатация соответствует вышеуказанному и установленным экс-плуатационным ограничениям.

Осы сертификат жоғарыда аталған əуе кемесiне Қазақстан Республикасының заңнамасына жəне 07.12.1944 ж. Халықаралық азаматтық авиация туралы конвенцияға сəйкес берiлдi, осы əуе кемесi белгiленген пайдалану шектеулерiне сəйкес ұсталса жəне пайдаланылса, ұшуға жарамды деп есептеледi.

This certifi cate of Airworthiness is issued pursuant to the Convention on International Civil Aviation dated 7 December 1944 and the regulations given by virtue of the laws of the Republic of Kazakhstan in respect of the above-mentioned aircraft which is considered to be airworthy when maintained and operated in accordance with the foregoing and the pertinent operating limitations

10. Срок действия сертификата до: _____________________________Сертификаттың қолданылу мерзiмi: ____________________ дейiнThe certifi cate is valid till:М.О. Уəкілетті органның лауазымды тұлғасы немесе оның уəкілеттік берген тұлғасыМ.П. Должностное лицо уполномоченного органа либо лица, им уполномоченного Stamp Offi cial person of the authorized organization or authorized person by him Дата выдачи:Берiлген күнi:Date of issue:

Қазақстан Республикасының азаматтық əуе кемесін сертификаттау жəне ұшуға жарамдылық сертификатын беру қағидаларына 6-қосымша

Нысан

Азаматтық əуе кемесініңұшу жарамдылығы

сертификатына қосымша

Номердокумента:

Құжаттың нөмірі:Number

document:

Данный сертификатдолжен находиться

на бортувоздушного судна

при егоэксплуатации

Осы сертификат əуе кемесінің бортында оның пайдалану кезінде болуға

тиісThis certifi cate

Should beAboardAircraftWith his

ExploitationРЕСПУБЛИКА КАЗАХСТАН

МИНИСТЕРСТВО ПО ИВЕСТИЦИЯМ И РАЗВИТИЮКОМИТЕТ ГРАЖДАНСКОЙ АВИАЦИИ

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ИНВЕСТИЦИЯЛАР ЖƏНЕ ДАМУ МИНИСТРЛІГІАЗАМАТЫҚ АВИАЦИЯ КОМИТЕТІ

REPUBLIC OF KAZAKHSTANTHE MINISTRY OF INVESTMENT AND DEVELOPMENT

CIVIL AVIATION COMMITTEEСЕРТИФИКАТ

воздушного суднапо шуму

IESK <JQSYIFƏET RTVTCІYІҢCTHNBABRFNSCERTIFICATE

for aircraft noiseНациональные ирегистрационные

знаки:Ұлттық жəне тіркеу

белгілері:Nationality and

Registration marks:

Изготовитель и обозначениевоздушного судна изготови-

телем:Дайындаушы жəне əуе кемесінің

дайындаушының белгілеуі:Aircraft type and category:

Серийный (заводской) номер

воздушного судна:Əуе кемесінің сериялық

(зауыттық) нөмірі:Aircraft Serial Number:

Двигатель:Қозғалтқыш:Engine:

Воздушный винт:Əуе винті:Propeller:

Максимальнаявзлетная масса: кг.Ең жоғарғы ұшу мас-сасы: кг.MaximumTakeoff weight:

Максимальная посадочная масса:кг.Ең жоғарғы қондыру массасы: кгMaximum landing weight

Стандарт сертификации по шуму:Шу бойынша сертифи-катту стандарты:The certifi cation stan-dard forNoise:

Дополнительная модификация, введенные с целью приведения в соответствие сприменяемыми Стандартами сертификации по шуму:Шуыл жөніндегі қолданылатын стандарттарға сəйкес келтіру мақсатында енгізілген қосымша модификация:Additional modifi cation introduced to bring it into line withApplied Standards of noise certifi cation:Уровень шумасбоку отВПП/нарежимеполноймощности:ƏКК/толық қуаттағы режимде шуылдың бүйірдегі деңгейі:Noise levelOn the side ofRunway / onModeCompleteCapacity:

Уровень шума призаходе напосадке:Қондыру кезіндегі шудың деңгейі:Noise lev-el atEntry intoPlanting:

Уровень шумапри пролете:Ұшып өту кезіндегі шуыл деңгейі:Noise levelAt fl ight:

Уровень шумапри пере-лете:Ұшу кезіндегі шуылдың деңгейі:Noise levelDuring the fl ight:

Уровень шумапри взлете:Ұшқан кездегі шуылдың деңгейі:Noise levelAt take-off:

Примечания:Ескерту:Notes: Настоящий сертификат по шуму выдан вышеупомянутому воздушному судну в соответствии с томом Приложения 16 к Конвенции о международной гражданской авиации, которое считается отвечающим требованиям указанного Стандарта по шуму, если оно обслуживается и эксплуатируется с учетом соответствующих тре-бований и эксплуатационных ограничений. Шуыл бойынша осы сертификат жоғарыда аталған əуе кемесіне, егер ол тиісті талаптар мен пайдалану шектеулерін есепке ала отырып қызмет көрсетілсе жəне пайдаланса, Шуыл бойынша көрсетілген стандарт талабына сай келетін Халықаралық азаматтық авиация туралы Конвенцияның 16-қосымша томына сəйкес беріледі. This noise certifi cate has been issued to the aforementioned aircraft in accordance with With the Annex 16 volume to the Convention on International Civil Aviation, which Is considered to meet the requirements of this noise standard, if it Serviced and operated in accordance with relevant requirements and Operational constraints.М.О. Уəкілетті органның лауазымды тұлғасы немесе оның уəкілеттік берген тұлғасы Берілген күні: 20__ жыл ______ М.П. Должностное лицо уполномоченного органа либо лица, им уполномоченного Дата выдачи: «__»_______ 20 __ г. Stamp Offi cial person of the authorized organization or authorized person by him Date of issue:

Қазақстан Республикасының азаматтық əуе кемесін сертификаттау жəне ұшуға жарамдылық сертификатын беру қағидаларына 7-қосымша

НысанШуыл бойынша сертификат алу үшін

ұсынылатын мəлімет

_______________________ тиесілі ____________________________________________________ тізіліміне _______ жылы « __ » ______ № ________болыпенгізілген ______________________________________________əуе кемесіне (əуе кемесінің түрі, тану белгісі)жердегі шуыл бойынша əуе кемесі сертификатын беруіңізді сұраймын.Əуе кемесі туралы мəліметтер:1. Үлгi _________________ əуе кемесінің мақсаты _____________________2. Ұлттық жəне тіркеу белгілері3. Əуе кемесінің сериялық (зауыттық) нөмiрi __________________________4. Əуе кемесін дайындау күні жəне əуе кемесін дайындаушы _____________5. Қозғалтқыштардың мəліметтері жəне əуе винті (болған жағдайда)____________________________________________________________________6. Əуе кемесінің ең жоғарғы ұшу массасы ______________________________7. Əуе кемесінің ең жоғарғы қондыру массасы __________________________8. Шуыл бойынша сертификаттау стандарты ______________________________9. Шуыл бойынша сертификаттау стандартын қолдануға сəйкес келтіру мақсатында

енгізілген қосымша жаңғырту ______________________________10. ƏКК/толық қуаттағы режимде шуылдың бүйірдегі деңгейі _______________11. Қонуға кіру кезіндегі шуыл деңгейі _______________________________12. Ұшып өту кезіндегі шуыл деңгейі __________________________________13. Ұшып өту кезіндегі шуыл деңгейі __________________________________14. Ұшқан кездегі шуыл деңгейі _______________________________________15. Əуе кемесін пайдаланушының жəне өтініш берушінің мекенжайы, телефоны, факсы _____________________________________________________Қолы ________________________________________________________________

Мөр орны 20___ жыл « __ » __________

Қазақстан Республикасының азаматтық əуе кемесін сертификаттау жəне ұшуға жарамдылық сертификатын беру қағидаларына 8-қосымша

НысанШетел мемлекеті берген азаматтық əуе кемесінің

ұшу жарамдылығы сертификатын тану үшін ӨТІНІМ

Шетел мемлекеті берген азаматтық əуе кемесінің ұшуға жарамдылық сертифи-катын тану үшін

_________________________________, тиесілі ____________________ əуе кемесіне шет мемлекет берген азаматтық əуе кемесінің ұшуға жарамдылық(əуе кемесінің типі, танымдық белгісі)сертификатының жарамдылығын тану туралы шешімді беруді сұраймын __________________________, тізілімге енгізілген ______________________ (мемлекеттің атауы) _______________ __________ жылғы «_______» ______________ № _____Əуе кемесі туралы деректер:1. Үлгілік сертификат немесе балама құжат жəне оның нөміра) əуе кемесі ________________________________________________б) қозғалтқыштары _____________________________________________в) əуе бұрандамалары____________________________________________2. Мемлекеттік жəне тіркеу нөмірлері _________________________3. Əуе кемесінің типі жəне тағайындалымы _________________________4. Əуе кемесінің дайындалған күні жəне сериялық нөмірі ______________5. Соңғы жөндеу жүргізілген күні жəне орны ______________________6. Əуе кемесінің ұшуы:а) пайдаланудан бастап __________ сағат _________ қонулар _____ жылб) соңғы жөндеуден кейін: _______ сағат ________ қонулар _____ жыл7. Жөндеуге дейінгі ресурс қалдығы: _____ сағат _____ қонулар _____жыл8. Қозғалтқыштардың типі жəне саны _______________________________9. Əуе бұрандамаларының типі ____________________________________10. Максималды массасы: а) ұшу ___________ б) қону ______________11. Орындар саны: а) жолаушылар ___________ б) экипаж _____________12. Жергілікті жердегі шу бойынша куəлік _________________________13. Əуе кемесінің иесі жəне оның мекенжайы ________________________14. Əуе кемесін пайдаланушы, пайдаланушы куəлігінің нөмірі жəне оның заңды мекенжайы____________________________________________15. Əуе кемесіне техникалық қызметтер көрсететін ұйымның атауы _____________________________________________________М.О. ______________________________ (лауазымы)20__ жылғы «_____» _________ _________________________ (қойылған қолы, Т.А.Ə.)Əуе компаниясының инженерлік-авиациялық қызметі басшысының əуе кемесінің

ұшуларға жарамдылығы туралы қорытындысы ________________________________М.О. ______________________________ (лауазымы)20__ жылғы «____» _________ ______________________________ (қойылған қолы, Т.А.Ə.)

Қазақстан Республикасының азаматтық əуе кемесін сертификаттау жəне ұшуға жарамдылық сертификатын беру қағидаларына 9-қосымша

НысанРЕСПУБЛИКА КАЗАХСТАН МИНИСТЕРСТВО ПО ИНВЕСТИЦИЯМ И РАЗВИТИЮҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ИНВЕСТИЦИЯЛАР ЖƏНЕ ДАМУ МИНИСТРЛІГІ

REPUBLIC OF KAZAKHSTANTHE MINISTRY OF INVESTMENTS AND DEVELOPMENT

КОМИТЕТ ГРАЖДАНСКОЙ АВИАЦИИАЗАМАТЫҚ АВИАЦИЯ КОМИТЕТІ

CIVIL AVIATION COMMITTEE

РЕШЕНИЕ О ПРИЗНАНИИ ДЕЙСТВИТЕЛЬНЫМ СЕРТИФИКАТАЛЕТНОЙ ГОДНОСТИ

ҰШУ ЖАРАМДЫЛЫҒЫ СЕРТИФИКАТЫНЫҢ ЖАРАМДЫЛЫҒЫНТАНУ ТУРАЛЫ ШЕШІМ

AIRWORTHINESS CERTIFICATE ACCEPTANCE DECISIONВыдано ____________________________________________________________________________________________ берілді.Given to ___________________________________Согласно действующему законодательству Республики Казахстан и на основа-

нии адекватности требований норм летной годности Республики Казахстан Комитет гражданской авиации Республики Казахстан признает действительным выданный _______________________

Қазақстан Pecпубликасының қолданылып жүрген заңдарына сəйкес жəне Қазақстан Республикасының ұшу жарамдылығы нормалары талаптарының парапарлығы негізінде Қазақстан Республикасының Азаматтық авиация Комитеті

________________________________________________________________________________ берілгенді жарамды деп таниды.

In accordance with the Legislation of the Republic of Kazakhstan and for the reason ade-quacy to airworthiness requirements of the Republic of Kazakhstan Civil Aviation Committee accepts issued by __________________

Сертификат летной годности гражданского воздушного судна______________Азаматтық əуе кемесінің ұшу жарамдылығы сертификаты № ___________Civil aircraft Certifi cate of airworthiness______________Воздушное судно_________________Əуе кемесі___________________________Aircraft_______________Серийный (заводской) номер_________________Сериялық (зауыт) нөмірі _________________________________________Serial number___________Государственный и регистрационный опознавательный знак_______________Мемлекеттік жəне тіркеуді анықтау белгісі _______________________Aircraft Nationality and Registration Marks___________Заключение о признании действительно при наличии Сертификата летной год-

ности гражданского воздушного судна и дает право на выполнение транспортных по-летов на воздушном судне на территории Республики Казахстан на период: ________

Азаматтық əуе кемесінің ұшу жарамдылығы сертификаты жəне оны жарамды деп тану туралы осы қорытынды сертификаттың ұшу жарамдылығының қолданыс мерзімінде 20___ж. ___________________ дейінгі кезеңге Қазақстан Республикасы аумағында əуе кемесінде тасымалдап ұшуды орындауға құқық береді.

Decision of acceptance to be carried with the original civil aircraft Certificate of Airworthiness and it gives the right to provide transport fl ights on the aircraft in the territory of the Republic of Kazakhstan in period: ______

Заключение действительно: ___________________Қорытынды 20_____ж. _________________ жарамды.Decision of acceptance valid until ________________М.О. Уəкілетті органның лауазымды тұлғасы немесе оның уəкілеттік берген тұлғасыМ.П. Должностное лицо уполномоченного органа либо лица, им уполномоченного Stamp Offi cial person of the authorized organization or authorized person by him Дата выдачи ___________________Берілген күні _________________________Date of issue _______________________

Қазақстан Республикасының азаматтық əуе кемесін сертификаттау жəне ұшуға жарамдылық сертификатын беру қағидаларына 10-қосымша

НысанҰшуға жарамдылық сертификатын жарамды деп тану

туралы шешімнің телнұсқасын алу үшінӨТІНІМ

Шет мемлекет 201__ жылы «__»_____ əуе кемесіне берген __________________________________________________, (əуе кемесінің типі, танымдық белгісі) № __ Əуе кемесінің ұшуға жарамдылық сертификатын жарамды деп тану туралы

шешімнің телнұсқасын беруді сұраймын 201__ жылы «__» __________ _________ № __ болып тізілімге енгізілген.___________________________________________________ тиесіліАуыстыру (телнұсқаны беру) себептері ____________________________Əуе кемесі туралы деректер:1. Əуе кемесінің типі ______________ тағайындалымы _______________2. Ұлттық жəне тіркеу белгілері ____________________________3. Əуе кемесінің сериялық (зауыттық) нөмірі ______________________4. Əуе кемесінің жасалған күні _______________________________5. Үлгілік сертификат немесе балама құжат жəне оның нөмір ___________6. Əуе кемесі ИКАО-ның ____________санаттары бойынша ұшуларға жіберілді7. Соңғы жөндеу жүргізілген күні жəне орны ________________________8. Əуе кемесінің ұшуы:а) пайдаланудан бастап __________ сағат _________ қонулар _____ жылб) соңғы жөндеуден кейін: _______ сағат ________ қонулар _____ жыл9. Жөндеуге дейінгі ресурс қалдығы: _____ сағат _____ қонулар _____жыл 10. Массасы, кг ___________________ орталықтау, %Орташа аэродинамикалық хордасы (ОАХ) ___________________________11. Пайдаланушы комиссиясының əуе кемесінің техникалық жай-күйі актісін бекіткен күні ____________________________________________12. Пайдаланушының заңды мекенжайы, телефоны, факсы_____________ М.О. ______________________________ (лауазымы) 20__ жылғы «__» _________ ______________________________ (қойылған қолы, Т.А.Ə.)Əуе компаниясының инженерлік-авиациялық қызметі басшысының əуе кемесінің

ұшуларға жарамдылығы туралы қорытындысы _____________________М.О. ______________________________ (лауазымы)20__ жылғы «__» _________ ______________________________ (қойылған қолы, Т.А.Ə.)

Қазақстан Республикасының азаматтық əуе кемесін сертификаттау жəне ұшуға жарамдылық сертификатын беру қағидаларына 11-қосымша

Нысан ӨТІНІШ

Мемлекеттік тізілімге 20____жылы «__» ______ №____енгізілген əуе кемесінің ар-найы ұшуын ороындауға рұқсат (ұшу жарамдылығы сертификаты) беруіңізді сұраймын.

1. Ұшу мақсаты мен маршруты ____________________________________2. Əуе кемесі туралы мəлімет:1) Əуе кемесінің үлгісі_______________________________________2) Əуе кемесінің сериялық (зауыттық) нөмірі _________________3) Мемлекеттік жəне тіркеуді анықтау белгісі ____4) Əуе кемесін дайындау күні _________________________5) Əуе кемесін тағайындау ________________________________6) Базалау орны __________________________________________3. Пайданашуның атауы жəне мекенжайы__________________________Əуе кемесін пайдаланушы:____________________________________________________________ (Тегі Аты Əкесінің аты (бар болған кезде) (қолы)МП20____ылғы «______»______________

Қазақстан Республикасының азаматтық əуе кемесін сертификаттау жəне ұшуға жарамдылық сертификатын беру қағидаларына 12-қосымша

РЕСПУБЛИКА КАЗАХСТАНМИНИСТЕРСТВО

ПО ИНВЕСТИЦИЯМ ИРАЗВИТИЮ

КОМИТЕТ ГРАЖДАНСКОЙАВИАЦИИ

REPUBLIC OF KAZAKHSTAN

MINISTRY OF INVESTMENTAND DEVELOPMENT

CIVIL AVIATIONCOMMITTEE

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ИНВЕСТИЦИЯЛАР ЖƏНЕ ДАМУ МИНИСТРЛІГІСПЕЦИАЛЬНЫЙ СЕРТИФИКАТ ЛЕТНОЙ ГОДНОСТИҰШУҒА ЖАРАМДЫЛЫҒЫ АРНАЙЫ СЕРТИФИКАТЫ

AIRWORTHINES CERTIFICATE FOR SPECIAL FLIGHTSБЕЗ ПРАВА ВЫПОЛНЕНИЯ КОММЕРЧЕСКИХ ПЕРЕВОЗОК

КОММЕРЦИЯЛЫҚ ТАСЫМАЛДАУДЫ ОРЫНДАУ ҚҰҚЫҒЫНСЫЗWITH NO COMMERCIAL AIR OPERATIONS RIGHTS

№ 0001. Тип и назначение воздушного суднаƏуе кемесінің үлгісі жəне мақсатыAircraft type and category

2. Национальный ирегистрационный знакиҰлттық жəне тіркеу белгілеріAircraft’s national &registration marks

3. Серийный (заводской)НомерСериялық (зауыт) нөміріSerial (manufacture) number

4. Цель и маршрут полетов: _____________________________________________Ұшу мақсаты жəне маршруты: _______________________________Purpose and route of fl ight ________________________________________________5. Воздушное судно внесено в Государственный реестр гражданских воздушных судов Республики Казахстан за № 000 от ------------.Əуе кемесі Қазақстан Республикасы азаматтық əуе кемелерінің мемлекеттік тізіліміне __________ № 000 _____ енгізілді.The aircraft is included into State Register of Civil Aircrafts of the Republic of Kazakhstan under № 000 dated -----------.6. Настоящее разрешение выдано на указанное выше воздушное судно в соот-ветствии с Законом «Об использовании воздушного пространства и деятельности авиации Республики Казахстан» и Конвенции о Международной гражданской ави-ации от 07.12.1944.Осы сертификат жоғарыда аталған əуе кемесіне «Қазақстан Республикасының əуе кеңістігін пайдалану жəне авиация қызметі туралы» Заңына жəне 07.12.1944 ж. Халықаралық азаматтық авиация туралы конвенцияға сəйкес берілді.This certifi cate has been issued for the abovementioned aircraft in accordance with the Law «About the use of airspace and aviation activity of the Republic of Kazakhstan» and Convention about International Civil Aviation from 07.12.19447. Эксплуатация радиостанции разрешается позывными сигналами:Approved radio call signs: телеграфом (telegraph) ____________ телефоном (telephone) ---------Радиостанцияны мынадай шақыру сигналдарымен пайдалануға рұқсат етіледі:Approved radio call signs:телеграф (telegraph) ____________телефон (telephone)-----8. Эксплуатационные ограничения______________________________________________________________________Пайдалану шектеулері ____________________________________The operation limitations______________________________________________________________________9. Разрешение на специальный полет недействителен для использования в ино-странном воздушном пространстве без соответствующего разрешения авиацион-ных властей этих государств.Шетелдік əуе кеңістігінде осы мемлекеттердің авиациялық билік орындарының тиісті рұқсатынсыз арнайы ұшуға сертификат жарамсыз болып табылады.The permission for special fl ights is invalid for use in foreign air space without conform-ing permission by aviation authorities of these states.10. Срок действия разрешения c____________до ________________.Сертификаттың қолданылу мерзімі: ---------------- дейін.Validity with to ________________М.О. Уəкілетті органның лауазымды тұлғасы немесе оның уəкілеттік берген тұлғасыМ.П. Должностное лицо уполномоченного органа либо лица, им уполномоченного Stamp Offi cial person of the authorized organization or authorized person by him Дата выдачи: ------------------------Берілген күні: -------------------Date of issue: ----------------------

Қазақстан Республикасының азаматтық əуе кемесін сертификаттау жəне ұшуға жарамдылық сертификатын беру қағидаларына 13-қосымша

Нысан

Азаматтық əуе кемелерінде орнатылған радиохабар тарату аппаратурасын пайдалануға рұқсат алу үшін ұсынылатын мəлімет

______________________________________________________ тиесілі_________________________________________, орнатылған радиохабар (əуе кемесінің үлгісі, тану белгісі) тарату аппаратурасын пайдалануға рұқсат алу үшін ұсынылатын мəліметƏуе кемесі туралы деректер: 1. Үлгісі _____________________ əуе кемесін тағайындау ____________2. Ұлттық жəне тіркеу белгісі _____________________________3. Əуе кемесінің серийялық (зауыттық) нөмірі _______________________4. Авиациялық радиожиілік диапазонында жұмыс істейтін радиохабар тарату

құрылғыларының тізбесі:1)______________________;2)______________________;

5. Өтініш берушінің жəне əуе кемісін пайдаланушының мекенжайы, телефоны, факс___

Қолы__________________ МӨ 20____ жылғы «______»______________

Қазақстан Республикасының азаматтық əуе кемесін сертификаттау жəне ұшуға жарамдылық сертификатын беру қағидаларына 14-қосымша

Нысан

№ _____ МИНИСТЕРСТВА ПО ИНВЕСТИЦИЯМ И РАЗВИТИЮРЕСПУБЛИКА КАЗАХСТАНКОМИТЕТ ГРАЖДАНСКОЙ

АВИАЦИИҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫИНВЕСТИЦИЯЛАР ЖƏНЕ ДАМУ

МИНИСТРЛІГІАЗАМАТТЫҚ АВИАЦИЯ КОМИТЕТІ

REPUBLIC OF KAZAKHSTANCIVIL AVIATION COMMITTEE

MINISTRY OF INVESTMENTS AND DEVELOPMENT

Данное разре-шениедолжно

находиться наборту воздушного

суднаБұл рұқсат

əуе кеменің бортын-да болуы керек

This Licensemust be on board

the aircraftwhen operated

РАЗРЕШЕНИЕ НА ИСПОЛЬЗОВАНИЕ РАДИОПЕРЕДАЮЩЕЙ АППАРАТУРЫ

РАДИОХАБАРЛАУ АППАРАТУРАСЫН ПАЙДАЛАНУ РҰҚСАТЫAIRCRAFT RADIO STATION LICENSE

1. Национальный иреги страционный

знакиҰлттық жəне тіркеу

белгілеріNationality and

Registration Marcs

2. Тип воздушногоСудна

Əуе кемесінің үлгісіType of Aircraft

3. Серийный номер воздушного суднаСериялық (зауыт)

нөміріAircraft Serial

Number

4. Настоящее разрешение выдано на установку и эксплуатацию следующих радио-передающих аппаратур на борту данного воздушного судна:Осы рұқсат Əуе кеменің бортында орналасқан жəне пайдалануға келесі радиоха-барлау аппаратураларына берілген This license is hereby granted to install and operate the following radio receiving equipment on board the this aircraft.5. Радиооборудование на борту вышеуказанного воздушного судна используется только при наличии настоящего разрешения. Жоғарыда көрсетілген əуе кеменің бортында орнатылған радиожабдық осы рұқсат болған жағдайда қолдалынады.The radio station on board of above mentioned aircraft may be used only when present license has been issued. М.О. Уəкілетті органның лауазымды тұлғасы немесе оның уəкілеттік берген тұлғасыМ.П. Должностное лицо уполномоченного органа либо лица, им уполномоченного Stamp Offi cial person of the authorized organization or authorized person by him

Дата выдачи ___________________Берілген күні:__________________Date of issue_______________________

Қазақстан Республикасының азаматтық əуе кемесін сертификаттау жəне

ұшуға жарамдылық сертификатын беру қағидаларына 15-қосымшаНысан

ӨТІНІШ

Ұшуға жарамдылығы экспорттық сертификатын беруді сұраймын Əуе кемесінің үлгісі:____________________________________ Əуе кемесінің сериялық (зауыттық) нөмірі: _______________ Планердың жұмысы: _______________________________________Орнатылған қозғалтқыштары: ______________________________Қозғалтқыштардың сериялық нөмірі: _______________________Жұмысы:__________________________________________________Əуе кемесі экспортқа жіберілетін мемлекет:_______________Əуе кемесін пайдаланушы (иесі): _________________________ _____________________ _________________________ (қолы) (Тегі Аты Əкесінің аты)Мөр орны

Қазақстан Республикасының азаматтық əуе кемесін сертификаттау жəне ұшуға жарамдылық сертификатын беру қағидаларына 16-қосымша

Нысан

РЕСПУБЛИКА КАЗАХСТАНМИНИСТЕРСТВО ПО ИВЕСТИЦИЯМ И РАЗВИТИЮ

КОМИТЕТ ГРАЖДАНСКОЙ АВИАЦИИҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ

ИНВЕСТИЦИЯЛАР ЖƏНЕ ДАМУ МИНИСТРЛІГІАЗАМАТТЫҚ АВИАЦИЯ КОМИТЕТІ

REPUBLIC OF KAZAKHSTANTHE MINISTRY OF INVESTMENT AND DEVELOPMENT

CIVIL AVIATION COMMITTEEЭКСПОРТНЫЙ СЕРТИФИКАТ ЛЕТНОЙ ГОДНОСТИ

ҰШУҒА ЖАРАМДЫЛЫҒЫ ЭКСПОРТТЫҚ СЕРТИФИКАТЫEXPORT CERTIFICATE OF THE CIVIL AIRCRAFT

№ 0001. Изделие:Бұйым:Product

Изготовитель:Дайындаушы:Manufacturer:

Модель:Моделі:Model:

Серийный номер:Сериялық нөмірі:Serial number:

5. Наработка (час)Жұмысы (сағат)Working hours (hours)

2. Воздушное судно:Əуе кемесі:Aircraft:

3. Двигатель:Қозғалтқышы:Engine:

4. Воздушный винт:Əуе винті:Air propeller:

5. Новый: Жаңа: Newly:

Отремонтированный:Жөнделген:Overhauled:

Был в эксплуатации:Пайдалануда болған:

Used aircraft:

[-] [-] [+]6. Государство в которое экспортируется:Экспортталатын мемлекет:The State to which exported:7. Настоящим удостоверяется, что изделие, отвечающее данным, представлен-ным ниже и более детально отображенное в эксплуатационно-технической до-кументации, проверено на дату подписания данного сертификата, считается при-годным к полетам в соответствии с законодательством Республики Казахстан. Настоящий сертификат не удостоверяет соответствие каким-либо соглашениям и договорам между государствами и не дает права на эксплуатацию воздушного судна в другом государстве.Төменде келтірілген жəне пайдалану-техникалық құжаттамаларда нақты көрсетілген деректерге бұйымның сəйкес келетіндігі осымен куəландырылады, осы сертификат қол қою күніне тексерілді, Қазақстан Республикасының заңнамасына сəйкес ұшуға жарамды деп есептеледі. Бұл сертификат қандай да басқа мемлекет-тер арасындағы келісімдер мен шарттарға сəйкестігі куəландырылмайды жəне əуе кемесін басқа мемлекетте пайдалануға құқық бермейді.This certifi es that the aircraft identifi ed below and more particular described in operation documentation has been examined as of this certifi cate is considered airworthy in accor-dance with the Republic of Kazakhstan legislation currently in force. This certifi cate does not attest the compliance with any agreements and contracts between States, and give no right to operate the aircraft in another State.

8. Дата выдачи: Берілген күні: Date of issue:М.О. Уəкілетті органның лауазымды тұлғасы немесе оның уəкілеттік берген тұлғасыМ.П. Должностное лицо уполномоченного органа либо лица, им уполномоченного Stamp Offi cial person of the authorized organization or authorized person by him

Бұйрық Қазақстан Республикасының Əділет министрлігінде 2017 жылғы 3 қазанда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне №15835 болып енгізілді.