Мирас АСАН,«Егемен Қазақстан»

Орталық Азиядай алып ырдуанның екі тəртесі – Қа-зақ стан мен Өзбекстанның бұл бауырластығы қос мем-лекеттің тарихи жадысын қайта бір жаңғыртып, бола-шаққа байыпты бағыт алған-дығын білдірді. Екі елге ортақ мереке, ұлыстың ұлы күні қарсаңындағы салтанат-ты шараға Қазақстан , Өзбек стан, Тəжікстан мен Қырғыз Республикасының

б а с ш ы л а р ы қ а т ы с т ы . Мемлекет басшысы

Нұр сұлтан Назарбаев екі ел дің арасындағы бауыр -ластық əрі достық қарым-қа тынастарды ерек ше атап өтті. «Қазақстандағы Өзбек -стан жылы екі xалық тың арасындағы бауыр лас-тықтың айқын көрінісі бол-са керек. Бізде ортақ дүние-таным, ортақ көзқарас, ортақ мəдениет, ортақ дін мен ортақ салт-дəстүр бар. Ал тіл мен дəстүр қашан-да xалықтардың өзара

жақын д асуына негіз болған. Бүгін бауырлас елдің үздік өнер ұжым дары Астанаға өзбек мə дениетінің нағыз жауһар ларын көрсетеді», деді Н.Назарбаев. Президент екі елдің арасындағы сауда-саттық пен экономикалық байланыстардың сəтті да-мып жатқанын жеткізді. Өз сөзінде Елбасы өткен жылдың бірқатар маңызды мəселелері мен келелі келісімдері жайы-на да тоқталды. Соның бірі, өзіміз кеше куə болғандай, ағымдағы жылдың Қазақ-стан дағы Өзбекстан жылы деп жарияланғандығы бол-ды. Сəй кесінше, келесі жылы Өзбек станда Қазақстан жылы өтетін болады. Оны Мем-лекет басшысы Н.Назар баев «Аталған екі үлкен баста-маның арқасында елдер ара-сындағы байланыстар руxани жағынан байып, күшейе тү седі. Мəдениет, білім мен ғылым саласындағы

ынты мақтастық нығаяды деп се не міз», деп атап өтті. Осы дан кейін Мемлекет басшысы Өзбекстан Пре-зиденті Шавкат Мир зиёев-ті I дəрежелі «Достық» ор-денімен марапаттады. Өз кезегінде көрші елдің басшы-сы риза шы лығын білдірді. «Бүгін мен ең бақытты адаммын. Себебі осындай үлкен марапатты Нұрсұлтан Назарбаевтың қолынан алып отырмын. Бұл – мен үшін үлкен абырой əрі шексіз бақыт. Бұл орден – екі елдің ордені, бұл орден – үлкен достықтың көрінісі. Марапат жасап отырғаныңызға шексіз алғы сымды айтамын», деді Ш.Мир зиёев. Көрші елдің Пре зиденті өз сөзінде бір ата-ның баласындай болып отыр-ған екі елдің берік бауыр-ластығын тағы бір еске сал-ды. «Бізді бұрынғыдан да бетер жақындастыра түскен қазақ халқының ғасырлардан ғасыр ларға жалғасып келе жат қан меймандос, қонақжай көңілінің арқасы. Соның нəти жесінде бүгін біз Аста-наны өз үйіміздей сезініп тұр мыз. Бұл ретте Нұрсұлтан Əбіш ұлы Назарбаевқа риза-шылық білдіреміз. Қазақстан Президентінің былтыр көтер-ген берекелі бастамасына бүкіл өзбек халқы дəн риза. Бізді шекаралық жақын-дықтан бөлек рухани ортақ тұлғалар, атап айтқанда, Əбу Райхан əл Бируни, Əбу На-сыр əл-Фараби, Қожа Ахмет Ясауи, Бахороддин На-қышбан, Əлішер Науаи мен Абай Құнанбайұлы, Айбек пен Мұхтар Əуезов сынды ұлы тұлғалар біріктіреді. Біз міндетті түрде бұл руха-ни байлықтарымызды сақ-тауымыз жəне көптеп наси-хаттауымыз қажет», деді ол.

(Соңы 3-бетте)

Қымбат ТОҚТАМҰРАТ, «Егемен Қазақстан»

Бұл – Орталық Азия өңірінде соңғы жылдары болған ең айтулы оқиғалардың бірі болды жəне бесжақты келіссөздердің барлық қатысушы ел үшін ортақ мереке

– Наурыз мейрамы қарсаңында өтуінің де символдық мəні бар.

Тарихы мен мəдениеті, дəстүрі мен дүниетанымы ортақ бауырлас елдердің басқосуы мемлекеттердің ынтымағын жарастырып, байланысын нығайтуда қашанда маңызды орын алады. Орталық

Азия елдері басшыларының мұндай алқалы кездесуі соңғы рет осыдан тоғыз жыл бұрын өткен. Осы мерзім ішінде əлемде талай өзгеріс болып, небір оқи-ғалар өтті. Əсіресе Орталық Азия аума-ғында өзара ақылдаса отырып, ортақ ше шім қабылдайтын өзекті мəселелер аз емес. Сондықтан күллі халықаралық қауым дастықтың назарын өзіне аударып отырған бұл кездесуде мемлекет бас-шылары өңірдегі қауіпсіздікті нығай ту, орнықты дамуды қамтамасыз ету, ел дер-дің əл-ауқатын арттыратын ортақ мəсе-лелерді кеңесе отырып шешуді басты мақсат етті.

Орталық Азия елдері арасындағы ішкі мəселелерді шешу үшін тұрақты консультативтік жұмыс кеңесін өткізу туралы бастаманы Өзбекстан Президенті Шавкат Мирзиёев көтерген. Ал өңір елдері көшбасшылары кездесуінің Астанада өтуі еліміздің бет-беделін айғақтаса керек.

Сонымен Ақордада өткен Орталық Азия елдері басшыларының жұмыс (консультативтік) кездесуінде Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев бұл кездесудің барлығы үшін ортақ көктем мерекесі – Наурызда өтуінің өзіндік мəні бар екенін атай отырып, Орталық Азия елдерімен

тығыз экономикалық ынтымақтастыққа ұмтылудың маңызына тоқталды. Оның ең біріншісі, мұндай келелі кездесу мемле кет теріміздің əлеуетін біріктіріп, ын тыма ғын арттыра түсу үшін аса тиімді. Екін шіден, өңірішілік сауда мен бірін-бірі толықтырып отыратын эко-номика кө лемінің артуына да септігін тигізеді. Үшін шіден, өңірлік қауіпсіздікті нығайтуда септігі мол болса, төртіншіден, тарихи, эт ностық жəне мəдени тығыз бай-ла ныстар өңір халықтарын бір-бірі мен жа қындастыра түсуге ықпалын тигізеді.

(Соңы 2-бетте)

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақ пен збек – түптамырын түркіден тарататын енші бліспеген егіз ел. Ежелден келе жатқан ежеттес достық бүгінгі таңда тіпті жаңа кезеңге ктерілген. Байтағы іргелес, байрағы тұғырлас, Мемлекет бас-шылары етене бауыр екі ұлыстың ол ынтымағы кеше Алаш тріндегі «Астана Опера» театрында ткен �збекстанның Қазақстандағы жылының ресми түрде ашылу салтанатында тағы бір мәрте тамаша крініс тапты. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

№52 (29283) 16 НАУРЫЗ, ЖҰМА 2018 ЖЫЛE-mail: info@egemen.kzwww.egemen.kz TWITTER.COM/EGEMENKZFACEBOOK.COM/EGEMENKZ

1919 жылғы 17 желтоқсаннан

шыға бастады

ЖАЛПЫҰЛТТЫҚ РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ГАЗЕТ

EUR/KZT 397.62 USD/KZT 321.78 RUB/KZT 5.65 CNY/KZT 50.94ВАЛЮТАЛАРДЫҢ РЕСМИ (НАРЫҚТЫҚ) БАҒАМДАРЫ:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢЫ2014 жылғы 29 мамырдағы Еуразиялық экономикалық одақ туралы

шартқа Қырғыз Республикасының қосылуы туралы 2014 жылғы 23 желтоқсанда қол қойылған шарттың жекелеген ережелерін

қолдану туралы хаттаманы ратификациялау туралы2014 жылғы 29 мамырдағы Еуразиялық экономикалық одақ туралы шартқа

Қырғыз Республикасының қосылуы туралы 2014 жылғы 23 желтоқсанда қол қойылған шарттың жекелеген ережелерін қолдану туралы 2017 жылғы 11 сəуірде Мəскеуде жасалған хаттама ратификациялансын.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВ

Астана, Ақорда, 2018 жылғы 14 наурыз №143-VI ҚРЗ

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢЫЕуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттердің

неркәсіптік тауарларға қатысты зіндік ерекшелікті субсидияларды Еуразиялық экономикалық комиссиямен ерікті келісу және

Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттердің зіндік ерекшелікті субсидияларды беруіне байланысты талқылауларды Еуразиялық экономикалық комиссияның жүргізу тәртібі туралы

келісімді ратификациялау туралы2017 жылғы 26 мамырда Қазанда жасалған Еуразиялық экономикалық одаққа

мүше мемлекеттердің өнеркəсіптік тауарларға қатысты өзіндік ерекшелікті субси-дияларды Еуразиялық экономикалық комиссиямен ерікті келісу жəне Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттердің өзіндік ерекшелікті субсидияларды беруіне байланысты талқылауларды Еуразиялық экономикалық комиссияның жүргізу тəртібі туралы келісім ратификациялансын.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВ

Астана, Ақорда, 2018 жылғы 14 наурыз № 144-VI ҚРЗ

Құттықтау жеделхатын жолдады––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Ангела Меркельге Германия Федеративтік Республикасының Канцлері лауазымына қайта сайлануына байланысты құттықтау жеделхатын жолдады, деп хабарлады Президенттің баспасз қызметі. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Нұрсұлтан Назарбаев Ангела Мер-кельді Германия Федеративтік Респуб-ликасының Канцлері лауазымына қайта сайлануымен құттықтады.

«Өткен парламенттік сайлаудағы жеңісіңіз – Германия азаматтарының Сіз ге, сондай-ақ Германия Федеративтік Рес пуб -ликасының Еуропадағы жəне əлем дегі бе-делін нығайтуға, еліңіздің əлеу меттік-эко но-микалық ахуалын жақсартуға бағытталған

саясатыңызға деген сенімінің дəлелі.Сіздің басшылығыңызбен Германия-

ның жаңа Федералдық үкіметі Қазақстан мен Германия арасындағы өзара тиімді ын тымақтастықты одан əрі дамыта түседі деп сенемін.

Сізге осы жауапты қызметте табыс тілей мін, сондай-ақ барша Германия хал қы ның өсіп-өркендеуіне ниеттестік білдіремін», – делінген жеделхатта.

Орталық Азия мемлекеттерін ортақ мүдде тоғыстырады

Байтағы іргелес, байрағы тұғырлас елдер«Астана Операда» Өзбекстанның Қазақстандағы жылы ашылды

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Кеше Астанада Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың қатысуымен Орталық Азия мемлекеттері басшыларының жұмыс (консультативтік) кездесуі тті. Ке лелі мәселелер талқыланған алқалы жиынға �збекстан Республикасының Пре-зиденті Шавкат Мирзиёев, Тәжікстан Республикасының Президенті Эмомали Рахмон, Қырғыз Республикасының Президенті Сооронбай Жээнбеков және Түрікменстанның Меджлис трағасы Акджа Нурбердыева қатысты. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

2 16 НАУРЫЗ 2018 ЖЫЛСАЯСАТ

Біз, Қазақстан Республикасы, Қырғыз Республикасы, Тәжікстан Республикасы, Түрікменстан, Өзбекстан Республикасы Президенттері Орталық Азия халықтарын бүкіл өңірімізге ортақ Наурыз мерекесімен шын жүректен құттықтаймыз.

2010 жылғы 23 ақпанда Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының қарарымен бұл мейрам Наурыз – Халықаралық күні деп танылғанын және оны ЮНЕСКО-ның Адамзаттың материалдық емес мәдени мұралары тізіміне енгізгенін ерек-ше атап өтеміз.

Өзінің мыңжылдық тарихында Наурыз мейрамы табиғаттың және қоғамның қайта түлеуі мен жаңаруының, адамзат баласының рухани тазаруы мен өзін-өзі дамытуының ныша-нына айналды. Осы шуақты да қастерлі мереке амандықты, бірлікті, бауырластық пен өзара қолдауды танытып, біздің елдерімізді біріктіретін барлық мәдени-тарихи құндылықтарды дәріптейді. Бұл – ортақ ата-бабамыздан қалған ұлы мұра. Біз оны сақтауымыз және дамытуымыз қажет.

Наурызды тойлау кезеңі барлық заманда ада-ми және отбасылық қарым-қатынастардың, достық пен тату көршілік байланыстардың нығаюымен, көршілер арасындағы ерекше қонақжайлылықтың көрініс табу-ымен қатар келген. Бұл ортақ тарих, мәдениет, дәстүр,

тұрмыс арқылы біріккен елдеріміз үшін қазір де маңызды. Осы мейрам қарсаңында бүкіл өңіріміздің қауіпсіздігін,

тұрақтылығы мен орнықты дамуын қамтамасыз ету мақсатымен өңірлік ынтымақтастыққа, өзара қолдауға, өзекті мәселелерді бірлесіп шешуге ниет білдіруіміздің зор символдық мәні бар.

Өзара тиімді сауда-экономикалық және инвестициялық ынтымақтастық, өңірлік көлік-транзит инфрақұрылымның кеңеюі, су-энергетикалық, азық-түлік әлеуеттерін ұтымды иге-ру, өндіріс және өңдеу салаларын дамыту, озық технологиялар мен инновацияларды қолдану, цифрлы экономика жолындағы ілгерілеу Орталық Азия елдері әл-ауқатының тұрақты түрде өсуін қамтамасыз етуге септігін тигізеді.

Біз халықтарымыздың арасындағы өзара құрмет, достық пен бауырластық қатынастарды сақтауға және нығайтуға де-ген тарихи жауапкершілікті сезіне отырып, мәдениет пен өнер, білім мен ғылым, туризм және спорт салаларындағы өзара ықпалдастықты тереңдетуге шақырамыз.

Көктемгі күн мен түннің теңелуі, рухани тазару мен жаңару мерекесінің қарсаңында Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түрікменстан, Өзбекстан халықтарына, сондай-ақ жер бетіндегі барша халықтарға бейбітшілік, молшылық және қуаныш тілеп, өсіп-өркендеулеріне ниеттестігімізді білдіреміз.

Наурыз мейрамы әр үйге амандық пен бақ-береке әкелсін!

(Соңы. Басы 1-бетте)

Қазақстан Президенті кездесу ба-рысында Орталық Азия елдерінің арасындағы саяси ынтымақтастықта айтарлықтай ілгерілеу мен күш бірік-тіруге деген ортақ ұмтылыс бар екеніне тоқталды. Бұрыннан жарасымды бай-ланысы бар мемлекеттер бір-бірін қолдауға келгенде де тартынып қалған емес. Соның бір айғағы ретінде Елбасы БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесіне төрағалық еткен кезде Нью-Йоркте Орталық Азия елдері сыртқы істер министрлерінің жиынға қатысқанын жоғары бағалап, елдердің бір-біріне деген мұндай жақ-сы қолдауы ешқашан үзілмеуге тиіс екенін баса айтты. Сондай-ақ Мемлекет басшысы өңірлес елдер арасындағы әріптестіктің нығаюын жоғары бағалап, осы орайда Орталық Азия елдері көшбасшыларының үлесі үлкен екенін ерекше атады. Кездесуде Орталық Азия елдерінің Қазақстанмен байланысы да жоғары деңгейде екені айрықша ай-тылды.

– 2017 жылы Қазақстанның әр елге экспорты 35 пайызды құрады. Бұл – ай тарлықтай көрсеткіш. Бұған қоса, үкіметаралық комиссия мәжілістері де тұрақты өткізіліп жатыр. Шека ра-ларымызда жаңа өткізу пункттері ашы-лып, төлқұжатты бақылау жеңілдей түсті. Елдер арасын жалғайтын жаңа кө пір лер мен жолдар салынып, авиа-рейстер мен жүрдек пойыздар көбейді. Мұның бәрі біздің Орталық Азия мемле-кеттерімен байланысымыздың жандана түскенін айғақтайды, – деді Президент.

Елбасының айтуынша, Орталық Азия елдері басқа мемлекеттермен, соның ішінде Ресей Федерациясымен, Қытай Халық Республикасымен де ынтымақтастықты нығайта түсуі қажет.

Сөзінің соңында Қазақстан Пре-зиденті кездесудің өзара түсіністік пен тұрақтылықты тереңдете түсетініне және оның қорытындысында қабылданған шешімдер елдің игілігіне қызмет ете-тініне сенім білдірді.

Бұдан кейін Қырғыз Республикасының Президенті С.Жээнбеков сөз алып, өңірде қалыптасқан мәселе бойын-ша ортақ шешім қабылдауға деген ұмтылыс елдерді өзара жақындастыра түсетінін атап өтті. «Бұл кездесу мем-ле кеттеріміздің бұрыннан қалыптасқан достық рәуіштегі қарым-қатынасына тың серпін береді деп сенемін. Осы орайда әсіресе Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевқа зор алғысымды білдіргім келеді. Осындай жылы кез-десу ұйымдастырып, қонақжайлылық танытқаныңыз үшін ризашылығымыз шексіз», деді ол.

Ал Тәжікстан Президенті Э.Рахмон Орталық Азия мемлекеттері арасындағы көлік-транзиттік байланысты дамыту мәселелеріне тоқталып, су және энер-гетикалық ресурстарды тиімді пайдалану жайын қаузады. Оның айтуынша, терро-ризм, экстремизм секілді қауіпсіздікке төнген сын-қатерлер Орталық Азия елдерінің жұмыла жұмыс істеп, тиімді шешім қабылдауын талап етеді. Мұндай өзекті мәселені оңтайлы шешу басты басымдық ретінде қарастырылуы тиіс.

Өйткені бір елдегі жағдайдың өзі барлық аумаққа салқынын тигізуі мүмкін.

Өзбекстан Президенті Ш.Мирзиёев елдердің арасындағы сауда-эко но-ми калық байланыстарды үдете түсу қажеттілігіне тоқталды. «Біздің бірлесе қабылдаған бағдарламаларымыз, ше-шім деріміз өзара сенімді нығайтып, бір-бірімізге деген құрметімізді арт-

тыра түсетіні шүбәсіз. Бұл халықтар арасындағы достық пен бауырластықты бекемдей түсуге де әсер етеді. Сондықтан Орталық Азия елдері қай салада да күш-жігерін біріктіріп, бір-біріне деген сыйластығын, қолдауын үдете түсуге тиіс», деді ол.

Түрікменстанның Меджлис төрағасы Акджа Нурбердыева ел Пре зи денті Гур-бан гулы Бердымұхамедовтің үндеуін жа риялады.

– Орталық Азиядағы жақын көр ші-лерімізбен байланысты бекемдей түсу – Түрікменстанның сыртқы сая сат тағы

негізгі басымдықтарының бірі. Біз дің ел кең көлемдегі көп салалы ын тымақ-тастық орнатуға және бірлесе қимыл-дауға қашанда дайын. Сондықтан елдер арасындағы ынтымақтастықтың артуына Түркіменстан да мүдделі, – деді А.Нур-бердыева.

Кездесу аяқталғаннан кейін Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Орталық Азия

мемлекеттері басшыларының жұмыс (консультативтік) кездесуінің қоры тын-дысы бойынша брифинг өткізді.

Мемлекет басшысы алдымен Ор-талық Азия мемлекеттерінің жұмыс (консультативтік) кездесуі өзара түсі-ніс тік пен тату көршілік рәуіште өткенін ерек ше атап өтті. Басқосуда өңірлік және халық аралық деңгейдегі өзекті мәселелер жөнінде пікір алмасылғанын айтқан Пре-зидент олардың кейбіреулеріне нақты тоқталды.

– Біздің өңірлік мәселелерімізді өзі мізден басқа ешкім де шешпейді.

Сондықтан ортақ мүдде тұрғысындағы барлық проблеманы бірлесе шешуіміз қажет. Осыған байланысты ортақ басым-дықтарды қарастырып, алдағы жоспар-ларды кеңінен талқыладық. Соның ішінде қауіпсіздікті сақтау, тұрақтылықты нығайту, көлік-логистикалық, мәдени-гуманитарлық, басқа да салаларды да-мыту мәселелері қаралды, – деді Елбасы.

Нұрсұлтан Назарбаев елдер ара сын-дағы сауда-экономикалық байланыстың нығайып келе жатқанын айтып, әлеуетті арттыруға әлі де мүмкіндіктер жетерлік екеніне назар аударды.

–БҰҰ мәліметі бойынша, соңғы он жыл ішінде Орталық Азия елдерінің ішкі жалпы өнімінің орташа өсімі 6,2 пайызды құраған. Бұл әлемдік орташа көрсеткіштен 2,6 пайызға артық. Өңір елдерінің сыртқы сауда көлемі де өскені байқалады, – деді Мемлекет басшысы.

Орталық Азия елдері арасындағы сауда-экономикалық байланыстың дамуы

халықтың әл-ауқатын жақсартуға да игі ықпалын тигізіп, өңірлік тұрақты экономикаға қол жеткізілген.

Елбасы инвестициялық әріптестікті қолдау бағытында бірлескен шара-лар жүргізу қажеттігін және эконо-миканы жаңа инновациялық-цифрлы платформаға көшіру, тарифтік саясат-ты оңтайландыру, транзиттік тасымал

саласындағы әкімшілік процедуралар-ды жеңілдету секілді мәселелер күн тәртібінде тұрғанын атап өтті. Сондай-ақ трансшекаралық су ресурстарын барлық елдердің мүддесін ескере отырып, ортақ құқықтық көзқарас тұрғысында шешу де маңызды рөл атқаратынын баса айтты.

Президент кездесу барысында вице-премьерлер деңгейінде бесжақты жұмыс комиссиясын құру жөніндегі ұсыныс та қарастырылғанын атап өтті. Бұл ко-миссия өңір елдерінің экономикалық әріптестігін нығайтуды мақсат етпек.

Кездесуде мәдени-гуманитарлық байланыстарды жандандыру бағыттары да жан-жақты талқыланған. Осы орай-да Пре зидент Қазақстан Орталық Азия ел дерінің студенттерін оқуға қабыл-дауға дайын екенін жеткізді. Соны мен қатар ортақ спорттық шараларды жан-дандырып, Орталық Азияның турис тік бағдарларын қалыптастыру жайы да жұмыс (консультативтік) кезде суінде сөз болған. «Бұл бағыттағы ынтымақ-тас тықты одан әрі арттыра түсу қажет. Орталық Азия елдері мәдениетінің фестивалін, жастар кездесуін, спорттық кездесулерді, өңірдегі туризмді дамыту қажет. Осы жиында бұл мәселелердің барлығын талқыладық және нақты жұмыс болады деп сенемін», деді Қазақстан Президенті.

Брифингтің соңында Елбасы Ор-талық Азия елдері басшыларының келесі жұмыс кездесуі 2019 жылдың науры-зында Өзбекстанда өтетінін мәлім деп, мұндай жылы шырайдағы кезде судің тұрақты өткізілуі елдер арасын дағы достықты, өзара сенім мен тұрақ ты лықты нығайта түсетініне сенім білдірді.

Суреттер Президенттің баспасөз қызметінен алынды

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Кеше Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Орталық Азия елдері бас шы­ларының консультативтік жұмыс кездесуі барысында Өзбекстан Республикасының Президенті Шавкат Мирзиёевпен кездесіп, екіжақты қатынастарды дамыту мәселелерін талқылады. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Кеше Ақордада Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Қырғызстан Прези денті Сооронбай Жээнбековпен кездесу өткізді. Кездесу барысында екіжақты қаты нас­тардың және өңірлік күн тәртібінің өзекті мәселелері талқыланды. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Гүлнұр ҚУАНЫШБЕКҚЫЗЫ,«Егемен Қазақстан»

Кездесу барысында Нұрсұлтан Назарбаев екіжақты қатынастарды дамыту мен нығайтудағы Шавкат Мирзиёевтің рөлін ерекше атап өтті. «Сіз Мемлекет басшысы болғалы өзіңізбен бірнеше рет жүздестік, өзара талқылаған мәселелердің бәрі жүзеге асырылып, жұмыстар атқарылып жатыр. Биыл көп жұмыс істедіңіз, көршілермен өзара қарым-қатынасты реттедіңіз, ондаған жылдар бойы шешілмеген мәселелерді шештіңіз.

Өзбекстанда атқарылып жатқан ора-сан зор жұмыстарыңыз үшін ризашы-лы ғымды білдіремін және бұл өңірі-міздегі барлық елдерге әсер етеді», деді Н.Назарбаев. Мемлекет басшы-сының атап өтуінше, Өзбекстан Пре-зиденті осы жылдың ішінде көр-ші лермен қарым-қатынасты жолға қойып, ондаған жылдар бойы шешімі табылмай келген шекара мәселесін жөнге келтірді.

Сонымен қатар Қазақстан Президенті кеше Астанада Орталық Азия елдерінің басшыларымен өткен консультативтік жұмыс кездесуінің маңызды сипатын атап өтіп, оны

өткізу жөніндегі идеяны Өзбекстан Президенті ұсынғанын айтты. «Біз бүгін барлық әріптестерімізбен бірге экономикалық проблемалар мен күнделікті мәселелерді талқылап, шешу үшін кездесіп отырмыз. Биыл мұндай кездесулер көп болмақ: өзіңіз бастамашы болған Ауғанстан жөніндегі кездесу, түрікмен тарапы ұсынған Арал теңізіне қатысты кез-десу және басқа да іс-шаралар өтеді», деді Нұрсұлтан Назарбаев.

Өзбекстан Президенті Қазақ-станға келгеніне ризашылық біл-діріп, Орталық Азия елдері бас шы-ларының консультативтік жұмыс кездесуінің аз уақыт ішінде ұйым-дастырылғаны үшін Нұрсұлтан Назарбаевқа алғыс айтты. «Бүгін мен Сізге консультативтік кездесу өткізу жөніндегі Өзбекстан бастамасын қол дағаныңыз үшін алғыс айтқым келеді. Нұрсұлтан Әбішұлы, Сіз тәуел сіздіктің алғашқы күндерінен бастап әрдайым интеграцияның жақ таушысы болып, барлық кезде-сулерде бірігу, ынтымақтасу және араласу жөнінде айттыңыз», деді ол. Сонымен қатар Шавкат Мирзиёев екіжақты ынтымақтастықтың өзекті мәселелерін шешу ісіндегі Нұрсұлтан Назарбаевтың саяси ерік-жігерін атап өтті. «Өзіңіз атап өткендей, соңғы 1,5 жылдың ішінде бауырлас екі халықтың арасындағы достық байланыстар мүлдем жаңа сипат алып келеді. Бүгінде темір жол та-сымалы 44 пайызға артқанына, жалпы елдеріміз арасындағы та-уар айналымының екі миллиард долларға жеткеніне қуаныштымын. Сізбен өзара келіскеніміздей, бұл көрсеткішті бес миллиард долларға дейін жеткіземіз», деді Өзбекстан Президенті.

Достық байланыстардың жаңа белесі

Өзара серіктестікнығая береді

Орталық Азия мемлекеттерін ортақ мүдде тоғыстырады

Шуақты Наурыз мерекесіне орай Орталық Азия мемлекеттері басшыларының бірлескен мәлімдемесі

Гүлнұр ҚУАНЫШБЕКҚЫЗЫ,«Егемен Қазақстан»

Мемлекет басшысы Қазақстан мен Қыр-ғызстан арасындағы сауда-экономикалық қаты настардың дамып келе жатқанына тоқ-талды. Елдер арасындағы барлық мә се лелер шешімін тауып жатқанын, Жол кар тасы жасалғанын, өзара сауда-саттық жақ сара түскенін айтты.

Елба сы Н.Назарбаев Орталық Азия ел-дері бас шы ларының жоспарланған кезде-суінің маңыз ды екеніне назар аударды. «Бес мемлекеттің басшы лары кездесіп, ішіміздегі жағдайларды, эко но мика, сауда-саттық, инфрақұрылым, логис-тика сынды барлық мәселелерді шешуге

мүм кіншілік болады деп санаймын», деп атап өтті кездесу бары сында Нұрсұлтан Назарбаев.

Өз кезегінде Қырғызстан Президенті Ор-та лық Азия елдері басшыларының Қазақ-станда бас қосуы тарихи сәт екенін айтып, Ас танада Орталық Азия елдері басшылары-ның консультативтік жұмыс кездесуін өт кі-зу жөніндегі бастамаға қолдау білдірді. Со-ны мен қатар Сооронбай Жээнбеков екіжақ-ты қа тынастарды одан әрі нығайтудың және ма ңызды өңірлік мәселелерді шешуге ба-ғыт талған өзара ықпалдастықты күшейтудің ма ңыздылығын атап өтті.

Суреттер Президенттің баспасөз қызметінен алынды

16 НАУРЫЗ 2018 ЖЫЛ 3

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Кеше Астанада Қазақстан халқы Ассамблеясының «Жаңғыру жолы» республикалық жастар қозғалысының конференциясы өтті. Іс-шараға Мемлекеттік хатшы, Қазақстан Президенті жанындағы Жастар саясаты жөніндегі кеңестің төрағасы Гүлшара Әбдіқалықова, ҚХА Төрағасының орынбасары – Хатшылық меңгерушісі Леонид Прокопенко, Дін істері және азаматтық қоғам министрі Нұрлан Ермекбаев, Мәжіліс депу-таттары, республикалық жастар бірлестігі өкілдері мен «100 жаңа есім» жобасының жеңімпаздары қатысты. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

САЯСАТ

Ая ӨМІРТАЙ, «Егемен Қазақстан»

Конференциядағы алғы сө­зінде Г.Әбдіқалықова Нұрсұлтан Назарбаевтың «Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» атты халыққа Үндеуіндегі «Мен өр­кендеген Қазақстан – ең алды­мен мемлекеті өзін қорғап, қол­дайтынын, қамқорлық жасай­тынын сезінетін, тиісінше елін жан жүрегімен сүйетін, өзде ріне сенімді адамдар деп санай мын» деген Елбасы сөзін мысал ға келтіре отырып, қазақстандық­тар дың ауқымды әлеуметтік жаң­ғыруға қадам басқанын атап өтті.

«Осынау өзекті прези дент тік бастамалар ұлттың бақуат ты­лығының негізі болып табылатын әлеуметтік бірлікті нығайтуға

бағытталып отыр. Жоба, ең алды мен, жастарға арналуының өзі кез дей соқтық емес. Өйткені жастар келешекте елдің дамуы­ның нақты қадамдарын анық­тай ды. Сондықтан «Жаңғыру жолы» қозғалысының құры луы Қазақстанның жастарды қол­дауының көрінісі. Қозғалыстың негізгі міндеті белсенді жас­тар дың басын біріктіре оты­рып, «Рухани жаңғыру» бағдар­ламасындағы тапсырмаларды іске асыруға үлес қосуы тиіс», деді Мемлекеттік хатшы.

– «Жаңғыру жолы» жастар қозғалысының құрылған күні Наурыз мерекесімен тұспа­тұс келуінің символдық мәні зор. Жастармен бірігіп жұмыс істеуге Қазақстан халқы Ассамблеясы баса мән беріп келеді. Жастар

қозғалысының мұндай форматы қоғамдық сананы жаңғырту мін­детін іске асырудың дәлме­дәл бейнесі. Жаңғыру жолы – жастар жолы, – деген Л.Прокопенко қоз ғалыстың негізгі мақсаттары мен міндеттері жөнінде кеңінен әңгімелеп берді. Өз сөзінде ол, Мем лекет басшысының батыл қадамы жастардың дамуы үшін әлеуметтік, экономикалық лифт болып отырғанын атап өтті. Ас­сам блеяның жастар қоз ға лы сы осын дай бастамаларға қол дау көр сетуде сенімді әріптес бо лмақ.

Қатысушылар алдында сөй­леген сөзінде Нұрлан Ермек баев жастардың өзекті мәсе ле леріне тоқталып өтіп, оның ішінде жастарға үнемі өздерінің қабі­леттерін дамытып, жаңа білім көздерін меңгеруге, сондай­ақ өзін­өзі жетілдіруге кеңес берді.

«Тек жан­жақты дамыған, білімді, еркін ойлай алатын жас­тар дың арқасында ғана біздің еліміз дамудың даңғыл жолына шы ғады. Сондықтан қазіргі зама­н ауи үрдістерді ескере отырып, жастар үнемі жаңа білім көз дерін іздестіруге, өзін­өзі тәр бие леуге және қабілеттерін дамы туға, уа қытқа байланысты жылдам

өзге ретін әлемде жаңа бай ла­ныстар ды орнатуға ұмтылулары тиіс», деп атап өтті Н.Ер мек баев.

Министрдің айтуынша, «Пре­зиденттің бес әлеуметтік бас­тамасы» жастардың үлкен өмірге қанат қағуына сенімді негіз бола алады. Жаңа «7 – 20 – 25» ипо­текалық бағдарламасы барлық қызметкерлерге, тіпті жалақысы төмен болса да, баспана алуға мүмкіндік береді. Қосымша 20 мың грант бөлу және 75 мың орынға арналған студенттік жа­тақханалар салу ауылдар мен шағын қалалардағы жастардың Қа зақ станның жетекші білім беру орта лықтарында оқуға түсуін жеңіл детеді, сондай­ақ универ­ситеттер мен колледждердің сту­денттері үшін тұрғын үй мәсе­лесін шешеді.

Жиын барысында көпшіліктің қолдауымен қозғалыс төрағасы болып сайланған ҚХА мүшесі Максим Споткайға ҚХА Төр аға­сының орынбасары – Хат шылық меңгерушісі Леонид Прокопенко Ассамблеяның туын табыстады.

«Қазіргі таңда елімізде саяси, экономикалық, әлеуметтік және рухани жаңғыру процестері жү­ріп жатыр. Осыған байланыс ты саяси, экономикалық, қоғам дық күштердің барлығын Мем лекет басшысы идеясының төңі ре гіне топтастыру қажет. Сондық тан біз Астана, Алматы мен Қа­зақстанның барлық өңірлеріндегі этно мәдени бірлестіктердің жас­тары ҚХА­ның жастарға қатысты бар лық қоғамдық ұйымдарының бірі гуімен «Жаңғыру жолы» рес­пуб ликалық жастар қозғалысын құру туралы шешімге кел­дік. Ерікті қозғалысқа Қазақ­станның кез келген азаматы мүше болып, қатыса алады», дей ді аталған қозғалыстың төр­аға сы Максим Споткай. Жиын со ңында «Жаңғыру жо лы» қоз­ға лысының 2018­2020 жыл дарға арналған стратегиясы бекі тіліп, іс­шаралар жоспары келісілді.

Суретті түсіргенЕрлан ОМАР,

«Егемен Қазақстан»

Ынтымақтастыққа ықылас––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Кеше Астанада Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі Бақытжан Сағынтаев елімізге ресми сапармен келген Тәжікстан Республикасының Президенті Эмомали Рахмонмен кездесті, деп хабарлады Премьер-Министрдің баспасөз қызметі.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Қайрат ӘБІЛДА,«Егемен Қазақстан»

Алдымен Мәулен Әшімбаев облыс әкімі Ерлан Қошановпен бірге аталған Металлургия ком­бинатына барды.

«Нұр Отан» партиясы Төр­ағасының бірінші орынбасары өзінің осы қызметке келгелі облыстарға жасаған сапары дәл Қарағандыдан басталғанына на­зар аударып, оның өз мәні бар екенін айтты.

– Қарағанды ел экономика­сында алар орны ерекше ірі өн діріс тік өңірлердің бірі. Бұл жақта ел экономикасына қомақты қар жы құйып отырған ір і

инвесторлар жұмыс істейді. Ал Қазақстан Маг ниткасы санала­тын Теміртауда Елба сымыздың еңбек жолы бастал ғаны баршаға мәлім. Сондықтан бұл сапардың маңызы жоғары деп есептеймін, – деді М.Әшім баев.

Сонымен қатар М.Әшім баев облыстағы тағы бір жетекші өндіріс орны«Maker» Қарағанды құю­машина жасау зауытында болды.

Аталған кәсіпорындардың еңбек ұжымдарымен кездескен «Нұр Отан» партиясы Төр аға­сының бірінші орынбасары «Пре зи денттің бес әлеуметтік баста ма сының» маңызына ерек­ше тоқ талды.

– Бұл бастамалардың маңызы халық үшін өте жоғары. Оны жүзеге асыруға «Нұр Отан» пар­тиясы белсене қатысатын бо­лады. Бұл жұмыстарға барлық нұр отандықтар және осындай ірі кә сіп орындардағы бастауыш партия ұйымдары да белсенді қатысуы тиіс, – деді М.Әшімбаев.

Өңірде индустриялық­өнер­кәсіптік кешендерді қарқынды дамытумен қатар, оларға білікті маман даярлау ісіне де ерекше көңіл бөлінуде. Елбасының дуал­ды білім беру бастамасын жемісті жүзеге асырып отырған сондай оқу орындарының бірі – Теміртау жоғары политехникалық кол­леджі.

Оқу орнына арнайы кел­ген М.Әшімбаев колледждің про фессор­оқытушылар құра­мымен және «Серпін­2050» бағ дарламасы бойынша білім алып жатқан студент жастармен кездесті. Бүгінде мұнда атал­ған бағдарламамен еліміздің

Оңтүстік өңірлерінен келген көп теген жас білім алуда. Олар оқу бітіргеннен кейін жергілікті өнеркәсіп орындарына жұмысқа тұруды көздеп отыр. Ал бүгінде Қа рағанды облысында білікті мамандарға, соның ішінде теx­никалық мамандықтарға деген сұраныс ерекше жоғары. Осы мәселеге назар аударған партия Төрағасының бірінші орынбаса­ры оңтүстіктен келген жастардың орталық өңірде қалуының игі әсері мол екенін айтты.

Колледж студенттері Елбасы бастамаларының арқасында көптеген өзекті мәселелердің ше­шім тапқанына ерекше қуаныш­тарын білдірді.

Мемлекет басшысының «Цифрлы Қазақстан» бағдар­л а м а с ы д а е л і м і з д е г і е ң маңызды бастамалардың бірі екені сөзсіз. Осы бағытта об­лыста айтарлықтай жұмыстар атқарылуда. Бір ғана денсаулық с а қ т а у і с і н е а қ п а р а т т ы қ

технологияны енгізу бойынша кешенді жұмыстар қолға алын­ған. Мұның жарқын мысалы ретінде Қарағанды қалалық №3 ем ха надағы игі істерді айтуға бо лады.

М.Әшімбаев емхана ұжы­мы мен кездесіп, Елбасының бес әлеуметтік бастамасында меди­цина қызметкерлеріне де ерек­ше қолдау көрсетілгенін айтты. Яғни баспана алу мәселесінің жаңа мүмкіндіктері мен салық жүктемесінің төмендеуі осын­дай әлеуметтік сала мамандары­на тікелей қатысты екені белгілі.

Президенттің тағы бір маңыз­ды бастамасы – шағын несие беруді көбейту. Бұл жаппай кәсіпкерліктің дамуына ай тар­лықтай оң әсерін тигізетін игі бастама. Осыған орай М.Әшім­баев Қарағанды қаласын дағы кәсіпкерлерге қызмет көр сету орталығында болып, оның қыз­мет керлерімен және жергілікті кәсіп керлермен кездесті. Кезде су

барысында кәсіпкерлікті да­мытудың жаңа мүмкіндіктері туралы сөз болды. М.Әшімбаев биз несті қолдауға бағытталған пар тиялық жоба жайында да ай­тып өтті.

Облысқа сапары аясында пар­тия Төрағасының бірінші орын­басары бірқатар құрылыс нысан­дарын да аралады.

Сондай­ақ партия Төр­ағасының бірінші орынбасары Теміртау қаласындағы Тұң ғыш Президенттің тарихи­мәде ни орталығында болып, Елбасы мен бірге жұмыс істе ген әріптес­терімен, қанаттас серік тері мен және курстастарымен кездесті.

Сапар соңында М.Әшімбаев партияның Қарағанды об лыс­тық активімен кездесіп, «Пре зи­денттің бес әлеуметтік бастама­сын» халыққа түсіндіру және оны жүзеге асыру жөнінде бірқатар нақты тапсырмалар берді.

Қарағанды облысы

Электронды денсаулық сақтау жайы сөз болды

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Кеше Үкімет үйінде Премьер-Министр Бақытжан Сағынтаев цифрландыру бағдарламасын іске асыру аясында электронды денсаулық сақтауды дамыту жөнінде кеңес өткізді, деп хабар-лады Премьер-Министрдің баспасөз қызметі. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

(Соңы. Басы 1-бетте)

Соңғы уақыттағы қос мем­ле кеттің саяси еркіндігі мен екі­жақты нық қадамы берік дос­тық тың мызғымас мұнарасын­дай болып қаланып келе жат­қаны айқын. Бұл бауырластық басқа жұртқа үрей демейік, үлгі екені анық. Оны Елбасы мыз дың «Орталық Азия елдері басшы­ларының байланысы жандана түсті. Сондай­ақ Орталық Азия мемлекеттерінің басшылары Наурыз мерекесіне орай бірлес­кен мәлімдеме жасады. Кеңестің келесі кездесуі Ташкентте өте ді», деген сөздерінен де анық аңға­руға болады.

Біз бұған дейін де өзбек хал­қының Президенті Шавкат Мир­зиёев мырзаның ұлы ақы нымыз Абай мұрасын насихат тау бо­йынша арнайы қаулы қабыл­дағанын жазған болатынбыз. Онымен қоса өз сөзінде Ш.Мир­зиёев екі елдің татулығын тілге тиек етіп, Таш кент қала сындағы Төле бидің кесенесін де еске алды. «Біз Төле би кесе не сінің Ташкент қаласында тұрғы зыл­ғанын мақ тан тұтамыз. Ол жер ге өзбектер де, бауырлас қазақ тар да барып, тәу етеді. Әлі есімде, Сіз, құрметті Нұрсұлтан Әбіш­ұлы, Өзбекстанға мемлекеттік сапар мен келгенде біз бірге сол қа сиетті жерге барып, екі елдің xалқын татулық мен

бейбітшілікте өмір сүруге үнде­ген ұлы тұлғаны еске алдық. Ата­бабаларымыз біздің қазір­гі достығымызды, шынайы әрі ашық байланыстарымыз ды көргенде қуанатын еді. Бәрімізге – қазақтарға, қырғыздарға, түрікмендерге, тәжіктер мен өзбектерге, жалпы, Орталық Азияда тұратын ұлт пен

ұлыстарға татулықта өмір сүруді жазған екен. Бұл – тағ дыр дың жа зуы. Соған бар күш­жіге рі міз­ді салып, ортақ үйімізді қор ғауы ­мыз қажет», деді Ш.Мир зиёев.

Тарихи рәсім тамашасынан кейін салтанатты кеш мерекелік концертке ұласты. Онда Өзбек­стан мен Қазақстанның халық әртістері Фаррух Закиров және

Өз бекстанның еңбек сіңірген ансам блі «Ялла» бастаған халық әртістері Нормумин Сул то­нов, Самандар Алимов, Сева ра Назорхон сынды сахна саңлақ­тары өнер көрсетті.

Суретті түсіргенОрынбай БАЛМҰРАТ,

«Егемен Қазақстан»

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақстан Президенті Түрікменстан Меджлисі комитетінің төрағасы Сердар Бердімұхамедовпен кездесті, деп хабарлады Президенттің баспасөз қызметі. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Меджлис комитетінің төрағасын қабылдады

Нұрсұлтан Назарбаев Түрік­мен стан Президентіне ізгі ниетін біл ді ріп, қызметіне зор табыс ті­леді.

Мемлекет басшысы Қазақстан мен Түрікменстан арасындағы екіжақты диалогты нығайту мен

дамытудың маңыздылығын атап өтті.

Кездесу барысында Қазақстан Пре зидентіне Түрікменстан Пре­зи денті Гурбангулы Бердімұ ха­ме дов тің жеке жолдауы табыс етілді.

Кездесу барысында энерге­тика, ауыл шаруашылығы, көлік, трансшекаралық суды пайдала­ну, азаматтық авиация, көші­қон, денсаулық сақтау, мәдениет, білім және ғылым салаларындағы екі ел ара сындағы сауда­экономикалық ынтымақтастықтың қазіргі жағ­дайы мен оны кеңейту мәсе­лелері талқыланды. Бұдан өзге, өңіраралық қатынастардың перс­пективалы бағыттары, Қазақстан мен Тәжікстанның іс керлік

құрылымдары ара сын дағы тікелей байланыстар, сон дай­ақ екі елдің экспорттық әлеуе тін жүзеге асыру мәселелері қаралды.

Еске сала кетейік, 14 наурыз да Мемлекет басшысы Н.Назарбаев Тә жікстан Президенті Э.Рах­монмен шағын және кеңейтілген құ рамда кездесу өткізді. Кезде­сулер барысында екіжақты ынты­мақтастық мәселелері және олар­ды одан әрі дамыту перспектива­лары талқыланды.

Кеңес барысында электронды денсаулық сақтау жүйесін төрт сегмент бойынша енгізу мәсе­лелері талқыланды: денсаулықты жақсарту және алдын­ала ем­деу, ауруларды ерте анықтау, медициналық көмек көрсету, ауру­ларды емдеу және оңалту. Цифрлы денсаулық сақтауды дамыту емделушілерге бағдарланатын болады және медициналық

деректерд і , медициналық құжаттарды қағазсыз жүргізуге көшуге, дәрігерлерге электрон­ды түрде емделуші туралы маңызды деректерді алу арқылы шұғыл клиникалық шешімдер қабылдауға мүмкіндік береді, дәрігердің қабылдауында болу уақыты 50­60%­ға қысқарады және зерттеу нәтижелерін алу уақыты екі есеге азаяды.

Жаңғыру жолы – жастар жолы

Елбасы бастамасы қарағандылықтарды қуанышқа бөледі–––––––––––––––––––––––––––––––––––«Нұр Отан» партиясы Төрағасының бірінші орынбасары Мәулен Әшімбаев «Президенттің бес әлеуметтік бастамасын» кеңінен түсіндіріп, талқылау мақсатында арнайы сапармен Қарағанды облысына келді. –––––––––––––––––––––––––––––––––––

Байтағы іргелес, байрағы тұғырлас елдер

Дөңгелек үстел өтті––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Кеше Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясы ЕҚЫҰ Астанадағы бағдарламалар кеңсесімен бірге «Қазақстан Республикасындағы мүмкіндіктері шектеулі азаматтардың сайлау құқығын жүзеге асыру мәселелері: қазақстандық және халықаралық тәжірибе» атты дөңгелек үстел өткізді.

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Дөңгелек үстелді өткізудің

бас ты мақсаты – сайлау және рефе­рендум кезінде Қазақ стандағы мүгедек санатындағы азамат­тардың сайлау құқықтарының жүзеге асырылуын қамтамасыз ету мәселелерін, сондай­ақ сай­лау құқықтарын жүзеге асы­рудың жаңа мүмкіндіктері мен тәжірибелерін қарастыру.

Қ а з а қ с т а н О р т а л ы қ

сайлау комиссиясының төр­ағасы Б.Имашев еліміздің Конс­титуциясы бойынша әрбір аза­матқа сайлау және сайлану құ­қығына кепілдік берілетінін атап өтті. Сайлау органдары мүмкін­діктері шектеулі аза маттардың сайлау процестеріне толыққанды қатысуын қамтамасыз етуі тиіс.

«Егемен-ақпарат»

4 16 НАУРЫЗ 2018 ЖЫЛҚОҒАМ

Балабақшалар жекеменшікке берілмеуі тиіс

Министрліктің жақында өткен бір алқа жиналысында Білім және ғы лым министрі Ерлан Сағадиев «Бізге жетіп жатқан ақпараттар бойын ша, «сенімді басқаруға беру» туралы же леу мен жергілікті жерлерде бала ба қ ша лар мен колледждерді жекеше лен ді ру мә­селесі қолға алына бастаған көрінеді», деп мәлімдеді.

Сонымен қатар ол жекеше лен­діруге үзілді­кесіл ді қарсы екенін айта келіп: «Біз бұрын бір рет бұл жағдайды басымыздан өткеріп, жеке­шеленіп кеткен балабақша ғимарат­тарын қайтадан сатып алуға мәжбүр болғанбыз. Білім беру саласы нысан­дары ның жетімсіздігі әлі де ұзақ уақыт сақталатын болады», деді.

Министр мырзаның дабыл қа ға тын-ақ жөні бар. Біздің елдің шенді-шек пен ді-лері өткеннен сабақ алар тәубесін ұмыт -қан. «Жең ұшынан жалғасқан» жап пай жекешелендіруді желеу етіп, елі м із дегі бүкіл балалар бақшасын талан-таражға салып, қарапайым халық ты тесік астауға телмірткені күні кеше ғана еді ғой.

Сарапшылардың нақты дерегі бойын-ша, тәуелсіздік алғанға дейінгі жылдары Қазақстанда 7 жасқа дейінгі балалардың 70 пайыздан астамын қамтыған Орталық Азиядағы ең үздік мектепке дейінгі білім және тәрбие беру жүйесі болды. 1991 жылы елімізде 8743 балабақша жұмыс істеген екен. Үкімет «оңтайландыру» ұранын ортаға тастап, айналасы жеті сегіз жылдың ішінде 4868 балабақша ғимаратын жекешелендіріп, қалғанын «өз күніңді өзің көр» қағидасымен қараусыз қалдырды. Соның салдарынан 2000 жылға дейін еліміздегі балабақша саны 1144-ке дейін құлдырады. Сөйтіп аз ғана уақытта еліміздегі жылдар бойы жи налған материалдық игілік пен тәжі-рибе құрдымға жіберіліп, мектеп ке дейінгі білім мен тәрбие беру саласы қатты ойсырады. Сөз орайына бай ла-нысты айта кететін болсақ, біз бала бақша саны жағынан күні бүгінге дейін сол 1991 жылдың деңгейіне жеткен жоқ пыз. 2017 жылы еліміз бойынша 7074 мем лекеттік балабақша жұмыс істеді.

2010 жылы Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев еліміздің кәсіпкерлеріне, әртүрлі жолдар арқылы бизнеспен ай-налысатын шенеуніктеріне ашық сөз арнап, 90-шы жылдары жекешеленіп кеткен балабақша ғимараттарын қайта-дан мемлекетке қайтару қажеттігін күн тәртібіне қойды. Сол жылы Астана қаласы бойынша 14 балабақша ғима-раты қалалық білім басқармасының иелігіне қайтарылды. Бірақ жақсы бас-талған бастаманың ғұмыры ұзаққа бар-мады. Уақыт өткен сайын сиыр құйым-шақтананып, 2011 жылы елордамызда 1 балабақша ғимараты ғана қайтарылса, со-дан бергі өткен жылдарда мүлде тоқтады. Жалпы еліміз бойынша, 2010 жылдан бастап 2016 жыл аралығында кезінде жекешеленіп кеткен 246 балабақша ғимараты мемлекетке қайтарылған екен. Жоғарыда атап көрсеткеніміздей, 1991 жылдан 2000 жылға дейін еліміздің білім беру саласы жеті мыңнан астам балабақша ғимаратынан айырылғанын ескерсек, бұл «құмға сіңген судай» мардымсыз көрсеткіш.

Соңғы жылдары балабақша тапшы-лығы туралы аз айтылып жүрген жоқ. Өт кен жылдың соңындағы мәлімет бо-йынша, тек Астана қаласының өзін де ғана 40 мыңнан астам бүлдіршін бала -бақша кезегінде тұрған көрінеді. Үкі -мет бұл өткір әлеуметтік проблема ны шешу жолында қолдан келгенді жа сап жатқан сыңайлы. Атап айтар бол сақ, қазір елімізде 9400-ден ас там бала бақ ша жұмыс істейтін болса, оның 7074-і мемлекеттік, қалғаны жеке мен шік балабақшалар бо-лып табылады. Жергілікті атқарушы билік органдары балабақшадағы орын тапшылыған жекеменшік балабақшалар ашу арқылы жойғысы келеді. «Таяқтың екі ұшы бар» демекші, жекеменшік балабақшалар талабын қарапайым халық көтере ала ма? Мәселен, мемлекеттік балабақшаға тө лей тін бір айлық төлем 15 мың теңге мөлшерінде болса, жекеменшік бала бақ шалар бүлдіршіннің бір айлық тәр бие сіне 60-80 мың теңге көлемінде. қар жы талап етеді. Сапасы ол бағаға лайық емес Ай сайын 100 мың теңгенің о жақ, бұ жағында жалақы алатын жас ма-мандар бүлдіршіндерін мұндай «бизнес балабақшаларға» қалай бермек?

Әлемдік тәжірибе бүлдіршіндердің 3 жастан 6 жасқа дейінгі даму кезеңі мек тепке оқуға дайындау үшін ең қо-лайлы жас екенін көрсетеді. Осы лай ша Францияда 3 – 6 жасқа дейінгі бала-лардың барлығы дерлік балабақшаға барады. Осындай үрдіс Германияда, Канадада, Венгрияда, Англияда орын алған. Өркениет биігіне ұмтылып, әлем дік үрдістегі білім беру жүйесінің 12 жылдық оқыту тәжірибесіне кіргелі отырған Қазақстанда да балаларды мектепке дейін 3 жастан 6 жасқа дейін даярлауды қамтамасыз ету қажет. Ол үшін еліміздегі балабақшалар жүйесінің санын да, сапасын да арттыру керек. Сондықтан, «аузы күйген үрлеп ішеді» демекші, мектепке дейінгі білім беру саласын күйреткен «жекешелендіру» тәжірибесін енді қайтіп қолдануға бол-майды. Жалпы, әлеуметтік әділетілікке басымдық берген елде балабақшаны жекешелендіру жат құбылыс.

Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

–––––––––––––––––––––Кеше Әзербайжан Респуб­л и к а с ы н ы ң П р е з и д е н т і Ильхам Әлиев Халық аралық Түркі академия сының бас­шысы Дархан Қыдырәліні қабылдады. –––––––––––––––––––––

Кездесу барысында Дархан Қыдырәлі Академияның қызметіне кеңірек тоқталды. Түркі акаде-миясы тарапынан Әзербайжанға қатысты жүргізілген жұмыстар мен жарық көрген еңбектер туралы баян дап берді. Сондай-ақ Д.Қыдыр-әлі Әзербайжанның Мемлекет бас-шысына Академия шығарған кітап-тарды тарту етті.

Өз кезегінде Әзербайжан Пре-зиденті де Халықаралық Түркі академиясының жұмысын жоға-ры бағалайтынын айтып, ризашы-лық білдірді. Кездесу соңын-да Ильхам Әлиев Д.Қыдырәліні

Әзербайжанның жоғары мемлекеттік наградасы – «Достық» орденімен ма-рапаттады. Айта кетейік, Қазақстан мен Әзербайжан елдерінің өзара қарым-қатынасын дамытуға қосқан

үлесі үшін марапаттау туралы жар-лыққа И.Әлиев 2017 жылғы 28 жел-тоқсанда қол қойған болатын.

«Егемен-ақпарат»

––––––––––––––––––––––––––––––––––Конституциялық Кеңес «Неке (ерлі­зайып­тылық) және отбасы туралы» кодекстің 47­бабының 5­тармағын конс титуциялық емес деп тану тура лы Қарағанды облысы кәме летке толмағандар істері жө нін дегі мамандандырылған аудан аралық сотының ұсыны сын іс жүргізуге қабылдап алды.––––––––––––––––––––––––––––––––––

Сот ұсынысында аналықты және балалықты әлеуметтік қорғау мәселелері көтерілген. Ұсы-нысты қарауға өтініш берген субъектінің пікірі бойынша кодекстің аталған нормасы заң мен сот алдында жұрттың бәрі тең екендігі туралы қағиданы бұзады және Конституция ның ана мен бала мемлекет тің қор ғауында болады де-ген 27-бабының талаптарына сәйкес келмейді. Бұған жаңа туған баланы күтіп-бағуға алимент және оның анасын асырауға ақшалай қаражат өндіріп алу туралы сотқа түскен азаматтық іс өтiнiш беруге себеп болды. Соттың осы өтініші бойынша Конституциялық Кеңес отырысы өтті, деп хабарлады Конституциялық Кеңестің бас-пасөз қызметі.

Сот ұсынысы қаралды

Түркі академиясының басшысын қабылдады

Тұрбат ауылы ертедегі әйгілі Жібек жолының бойында орналасқан. 1918 жылғы күздің соңына қарай Оңтүстік Қазақстан облысы Қазығұрт ауданы Тұрбат елді мекенінде Төлеқожа қызы-ның шаңырағында шыр еткен нәресте дүниеге келді. Оған осы ауы лдың атауы-мен тамырлас Тураб деп есім қойыл ды.Турабтың балалығы көкорай шал ғынды, бұлбұлы сайраған бау-бақшалы Тұрбатта, Қаржантау етегіндегі шыршалы өңірде, қазақ ауылдарында өтті. Ақынның туысқан ағасы Мехманқожа атамыздың айтуынша Тураб сауатын осы ауылдағы Құрбан мұғалімнен ашқан. «Ол өзінің зор зейінімен қатарластарын таң қалдырушы еді» деп Тураб Туламен бірге оқыған Абдужаббар Сулайманов өткен күндерін сағына еске алады. Тураб Тула өзінің автобиографиялық «Жеті күлше» шы-ғар масында балалық жылдарын са-ғы нышпен айшықтап, Тұрбаттың табиғатын тамылжыта суреттейді.

... Шілде. Тураб бидай орып жат қан-дарға екі мес толтырып есекпен көже әкеле жатады. Әжесінің Кенет өлең оқи-ғасы туралы ертегісін айтқанын еске түсіріп, балалық оты жалындап, көңілі көтеріліп, әндетіп, өлеңдетіп, өзімен-өзі әуре болып келе жатады. Ал сол уақытта Ма тансайда бидай орушылардың қарасы көп еді. Олар мұны көре салып: «Әне, ақын бала келе жатыр. Бәрекелді, көжені әкел! Жаса, ақын!» деген мақтауларды естіген Тураб көжені төгіп алады...

1989 жылғы 24 сәуірде Өзбекстан мен Қазақстан ақын-жазушыларының Тұр бат ауылындағы кездесуінде Тураб Тулаға сөз берілгенде ақын күліп: «Матансай бар ма?» деп сұрайды. Сон да бал балалығында өткен қызықты жайт-тардың есіне түскені ғой... Ақын Тураб Туламен әдеби жиындарда, кездесу мен тойларда талай бірге болдым. Әде би ет, өмір мен шығармашылық төңі ре гін де талай пікірлестік. Ол Тұрбат пен оның тұрғындары әңгіме бола қалса ша быт-та нып кететін. Мен оның әр сөзін қалт жібермей тыңдайтынмын.

Ақын анасынан ерте айырылды. Асыл анасы жайлы айтылған әңгімелерде көз жасына ерік беретін еді. Ол өзінің «Тұрбат» өлеңінде «Ғажайып, көркем

өмір сүргені анық, Менің анам, әрине, менің анам» деп жырлаған еді...Тураб Тула Тәшкендегі балалар үйінде тәр-биеленген. Ақынның алғашқы шығар-ма шылық бұлағының көзі 1934 жылы ашылды. Оның «Алғыстар» деген тұңғыш туындысы «Ленин ұшқыны» газетінде жарияланған. «Жастық пен арман», «Шекарада», «Руставели» сынды өлеңдері 1939 жылы тұңғыш жинағында

жарық көрді. Ақын батыс пен шығыс әдебиетін терең үйренді. «Бақыт таңы», «Тілек», «Жымию», «Дайра», «Қанаттан, әнім» сияқты топтама өлеңдері мен, дастандарымен әдебиетімізге үлес қосты. Ұлы Отан соғысы жылдарында оның жырлары отаншылдыққа, жеңіске арналды. Оған «Волоколамск тасжолы», «Мыңарал әні», «Жиырма алты» сынды туындылары дәлел. Ақын Өзбекстан радиосында диктор болған.

Ақынның өмірінде елу жылдан артық шығармашылығы отанға деген махаббаты негізгі тақырыбына айналған. Ақын өлкеміздің ашық аспаны мен мөлдір суын, көк майса белдері мен аспан сүйген тауларын зор шабытпен жырлады. «Замана көркі», «Хат», «Трамвайдан табылған дәптер» атты толғау лары халық ауыз әдебиеті үлгісі-мен жазылған. «Қуан, ана» жыры ақын-ның кең тынысты қа ламгер екеніне дәлел. Аталмыш шы ғар малары халықтар достығына не гізделген.

Тураб Тула арнау жанрына да қалам тербеген. «Бәйшешек» өлеңі би жұлдызы Мукарамма Турғунбаеваға, «Лазги» өлеңі биші Разия ханымға, «Хади аға тойы екен, барайық» арнауы фольклортанушы Хади Зариф ке арналған. Ол драматургия мен кинодра-матургияда да өзінің еселі еңбегімен көрінген. «Надирабегим», «Қызбұлақ»,

«Жер Ана» драмалары, «Таңсәрі» операсы, «Самарқан аңызы» балет либреттосы, «Фур қат», «Ғашығыңмын» сияқты кино туын дылары көрермендер көзайымына айналды.

Тураб Туланың сөздеріне ән де жазылды. «Нәзіктік», «Кемпірқосақ» топтамаларына композиторлар қызы-ғу шылық танытты. Ақынның «Әже», «Жырлаттың мені», «Жымию», «Ди-ларам», «Самала», «Сен болмасаң», «Махаббат әнұраны», «Көңілім сенде», «Мәжнүнтал», «Ғашығыңмын», «Үш құрбы», «Айлы түн», «Алтын сандық», «Ташкент таңы», «Жолдарым» сияқты жүз деген әндері өзбек халқының шаңы-рағында шырқалды. Ақын «Адам жаны жақсы әнге тоймайды, қанша көп тың-дасаң, соншалықты аз тыңдағандай бо ласың да, қайта іздейсің... » дейтін. Ра сында, ақын сөзіне жазылған әндер та маша еді. Тыңдағанда көңілің кө те-ріледі. Бүкіл отбасы болып айтасың. Тураб аға туралы Уйғун ақын: «Ол әде-би еттің барлық жанрына қалам тартты, со ның бәрінде жетістікке жетті.» деген еді. Расында, Уйғун ақын әділ бағасын берген.

Тураб Тула өзінің мазмұнды өмірінде Мутал Бурханов, Дони Закиров, Мухамеджан Мирзаев, Хамид Рахимов, Наби Хасанов, Икрам Акбаров, Манас Левиев, Сайфи Жалил, Сулай ман Юдаков сынды белгілі компо зи тор лармен 100-ден астам ән шы ғарып, халқына тар-ту етті. Өзбек стан Республикасының мә дениет министрлігінде бөлім қыз-мет кері, Хамза атындағы өзбек мем-лекеттік академиялық драма театры ның директоры болып қызмет еткен. Оның «Жер Ана», «Кәрі қыз», «Қызбұлақ» драмалары көптеген театр сахналарында қойылды. Бүгінгі таңда, қаламгер туып-өскен Тұрбатта оның атымен атала тын орта мектеп бар. Тураб Туланың шығар-машылығы тартылмас бұлақтай. Ақын есімі – мәңгілікке сақталады.

Баходир САБИТ,ақын, Қазақстан Жазушылары

одағының мүшесі,Қазығұрт ауданының

құрметті азаматы

Тұрбатта туған Тураб ТулаӨЗБЕКСТАННЫҢ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖЫЛЫ

Төңірек бүгін ерекше екен,Күлімдер көкте аялап Нұр күн.Асығар көктем әдемі, көркем,Тұрбат келіндері сұлу-ай, шіркін.

Көгілдір көктем көтеріп көңіл,Мен бүгін ерек масайып кетем.Әлемде мына не деген өмір,Жағымды дала, ғажайып мекен.

Жібек пе жүрген, ертелеу ұғар,Бүршікке баяу қонуы мүмкін.Алаулап жанған білтелер

шығар,Ертегі, аңыз болуы мүмкін.

Келетін бәлкім таулардан асып,Сәулемен нұрлы күнгейім.Күмбезді анау бауырына басып,Топырақ күміс, зердейін.Еңбектің әркез шырайы дайын,Көктемгі көңіл – гүл шоғы.Бақыт деп соқсын мінәйі дәйім,Сендегі жүрек біл, соны...Қызылды, жасыл гүлдері,Күлімде, Тұрбат, күлімде.Адамдық – аңғал, көкірек сайрар.Алыстан жеткен дүбірге.

Өзбекшеден аударған Нұрғиса ТӨРЕМҰРАТОВ

Тұрбат гүлзары

Мирас АСАН,«Егемен Қазақстан»

Бүгінде «Төртінші өнер-кәсіптік революция жағда-йын дағы дамудың жаңа мүм-кін діктері» атты Елбасы Жол -дауын дағы он міндеттің бар-лы ғы да цифр ландыруға негі з-дел ген. Еңбек және әлеу меттік са ланы цифрлы жаңғыр ту «Цифрлы Қазақстан» бағдар-ламасы аясында жүзеге асы-рылады. Осы ретте, вице-ми-нистр С.Жақыпова болашақта үш әлеуметтік қызмет, яғни жа сына бай ланысты зейнетақы тағайындау, база лық зейнетақы төлем дері мен БЖЗҚ-дан төле-нетін зейнетақы бойынша құ-жат тарды қабылдау «бір өті-ніш» қағидасымен жүзеге асы-рылатынын атап өтті.

Бүгінде «Еңбек және әлеу-м еттік саланы цифрландыру» та қы рыбы өз кезегінде әлеу-мет тік көмекке мұқтаж жан-дар үшін сенімді серпін екені рас. Цифрлы технология ларды кең ауқымда енгізу бойын-ша Ел басы тапсырмасын

орындау мақсатында еңбек және әлеуметтік қамсыздандыру са-ласында 7 бағытта жоғары тех-нология ға негізделген жобалар қолға алынды. С.Жақыпова-ның мәлімдеуінше, электронды еңбек биржасы, еңбек келі сім-шарттарын электронды тіркеу, өз-өзін еңбекпен қамтығандарды электронды тіркеу, бақылауды ұйымдастыруға электронды рұқсатнама беру, электронды әлеуметтік-медициналық са-раптама, әлеуметтік қызмет-тер дің электронды порталы, мұқтаж азаматтардың әлеу-мет тік регистрі сынды жаңа жо балар болашақта бірың-ғай ақпараттық жүйе арқылы қазақстандықтарды дүниеге келген күнінен бастап өмір бойы «сүйемелдемек». Сон дай-ақ барлық кезеңде автомат тан-дырылған қызметтер көрсетуге мүмкіндік береді.

Жиын барысында вице-ми-нистр мүгедектік пен ең бекке қабілеттілік тен айырылу дең-гейін белгілеудің жаңа ере же-леріне тоқталды. «Біз осы сала-дағы қызметтерді композиттік

фор матта көрсетуге көшіруді жүзеге асыр дық. Егер бұрын мү ге дектікті бел гілеу, жәрдем-ақы ларды тағайындау және еңбек ету қабілетінен айырыл-ған жағдайда әлеуметтік төлем алу үшін адам үш ұйымға жү-гін ген болса, қазір тек бір ұйымға жүгінеді. Келешекте бұл өтіні штер электронды түрде е-gov арқылы қабылданатын болады, яғни медициналық-әлеуметтік сараптама өтініш берушінің жеке қатысуынсыз жүзеге асырылады деп жоспар-лап отыр мыз. Бұл сондай-ақ адами факторды жоя ды және сыбайлас жемқорлық қатер-лерін төмендетеді», деді ол.

Бұдан кейін бірер айда өз тиімділігін көрсетіп үлгерген электронды еңбек биржасына тоқталған вице-министр оның базасында өзін-өзі жұмыс-пен қамтыған барлық адам-дар үшін мем лекеттік кіріс ор ган дарында оңай латылған «тіркелу-рәсімделу» меха низмі іске қосылатындығын атап өтті. Алдағы уақытта жұмыс берушілер мен жұмыскерлердің еңбек шарттарын бірыңғай есепке алу жүйесі ен гізілмек. Мысалы, биржаның алғашқы нәтижелеріне назар салатын болсақ, бір жарым айдың өзінде ол арқылы 15 мың жұмыс іздеуші өздерінің мамандығы мен өтіліне сай келетін жұмыс тапқан.

«Бүгінде электронды биржада 8 мыңнан астам түйіндеме және 30 мыңнан астам бос жұмыс орны орналас тырылған, яғни бир-жа жұмыс істеп тұр, оған қоса барлық 199 жұмыспен қамту орталығы, жұмысқа орналасу жөніндегі 10-нан астам интер-нет алаңы және келесі жылдан бастап іске кіріспек жұмыспен қамту жеке агенттіктерінің саны шамамен екі есеге өседі», дейді С.Жақыпова.

Тағы бір айта кетер жағым-ды жаңалық, бұдан былай элек-тронды форматқа ауыстырыл-ған еңбек шарттары қағаз түрін-дегі еңбек кітапшаларынан бас тартуға мүмкіндік бермек. Ал да ғы уақытта цифрланған ең бек шарттары азаматтардың кіріс терін жалпыға бірдей дек-ла рация лауды енгізу үшін негіз болмақ.

Әрине бір күнде бұл меха-низм дер өз нәтижелерін бере қоймас, дейді С.Жақыпова. Алай да көрсетілетін қызметтер көлемі тұрақты түрде өсуде. «Осы жылы 19 млн-нан астам қызмет, оның ішінде 17 пайы-зы e-gov порталы арқылы көр-се тілген. Барлық қызмет алу-шы лар бойынша деректер он-лайн режімде жаңартылып, аза -мат тардың әлеуметтік құ қық-тарын қамсыздандыруды мони-торингілеуге және қажет болған жағдайда релевантты шешімдер

қабылдауға мүмкіндік береді», деді ол.

Бұдан кейін әлеуметтік сақ-тандыру жүйесіне қатысты ай-тып өткен вице-министр мем-л екеттік әлеуметтік сақ тандан-дыру қорына төленетін жарна -ларға тұрақты түрде мони торинг жүргізу арқылы кәсіпорын-дардың жалақы бо йынша, әрбір жұмыскердің бюджет тік емес қорларға міндет ті төлемдері бойын ша бере ше гін айқындау мүмкіндігі бар екен дігін мәлім-деді. Әзірге бұл ақ парат тек әкім-діктер мен мемлекет тік кіріс тер комитетіне берілген.

С.Жақыпова сондай-ақ әлеу-меттік көмек жүйесіне қатысты мәселелерге тоқталды. Мәсе-лен, бұрынғы атаулы әлеуметтік көмектің, балаларға бері летін мемлекеттік жәрдем ақы мен көп балалы отбасыларға көрсетілетін арнаулы мемлекеттік көмектің орнына жыл басынан бастап жаңа форматтағы атаулы әлеу-мет тік көмек енгізілген болатын. «Оны алу үшін азаматтар жұ мыс-пен қамту орталықтарына жү гі-нетін бола ды. Бұдан әрі атау лы әлеуметтік көмекті өтініш беру емес, проактивті тәсіл ар қы лы көр сету жоспарлануда, яғни әлеу-меттік қызметтер мем ле кет тік қолдау шараларын өмір лік қиын жағ дайға тап болған адам ның жүгінуін күтпей-ақ көр се тетін болады», дейді С.Жақыпова.

Электронды қызмет – ел игілігіне–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Елімізде электронды форматта көрсетілетін қызметтер көлемі жыл сайын өсіп келеді. Айталық, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің мәліметінше, 2017 жылы e­gov порталы арқылы 3,2 млн қызмет көрсетілген.Бұл туралы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау вице­министрі Светлана Жақыпова мәлімдеді.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

ЦИФРЛЫ ҚАЗАҚСТАН

16 НАУРЫЗ 2018 ЖЫЛ 5ҮНДЕУ

Рақымжан ЕЛЕШЕВ,Ұлттық ғылым академиясының академигі, ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор

Адам болып жаралған соң

әр пенденің өз жолы, өз тағ­дыры бар. Өмір дариясында әр кім өзіне тән еншісін алып тір шілік кешеді. Мен саналы ғұмырымды ғылымға арнап, бар күш­жігерімді шәкірт тәр­бие леуге бағыш таған жанмын. Сон дық тан елдегі кез келген жақ сылыққа жан­дүниеммен, бар­болмысыммен қуанам. Таяу күндерде ғана жұртшылыққа жол тартқан Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» атты халыққа Үндеуі мені ерек ше әсерге бөледі. Қатты тол қы­нысымды жасыра алмай қолыма қалам алдым. Тамыры терең­де жатқан тарихымызға үңілер болсақ халқымыз жақсы мен жаманды, бар мен жоқты қатар көрді. Тар заманға тап болып тайғақ кешкен тұстар да аз болған жоқ. Сан сүрінді, бірақ құлаған жоқ. Талықсыды, бірақ талған жоқ. Қилы күндердің қыспағынан аман өтіп ата­баба­ларымыз армандаған асқақ ар­манның биігіне көтерілдік. Азат тықтың ақ таңына жет тік. Егемендік алып, еңселі ел бол­дық. Тәңір ием нұрын шашып, өш кеніміз жағылып, өт кеніміз танылды. Болашаққа бағ дар ал­ған қазақ елі халқының асыл мұ ра тын, асқақ арманын бүкіл әлем ге әйгілеген бір ұлына сенім артты. Сол бір сенім оты маздап жанып, миллиондаған кеуделер­ге жалын сыйлады.

Мемлекет басшысы өз Үн­деуі нің алғысөзінде: «Мен өр­кендеген Қазақстан – ең ал­дымен мемлекеті өзін қорғап, қолдайтынын, қамқорлық жасай­тынын сезінетін, тиісінше елін жан жүрегімен сүйетін, өздеріне сенімді адамдар деп санаймын. Сол себепті біз бүгін жаңа, ауқым ды әлеуметтік жобаларға жол ашамыз», деді.

Иә, Қазақстан халқының игі лігіне бағыттал ған бұл жоба бүкіл еліміз үшін барлық жақ­сы лықтарға жол ашқан дара жол ға айналғалы тұр. Бұл әлеу­меттік жоба шынымен де көп­тен көкейде жүрген сан тарау ой дың тамырын тап басты. Алтай мен Атыраудың, Арқа мен Ала таудың арасын жайлаған тегіс жұртты шапағатқа бөлеген шуақты лепке айналды. Бұған бір ғана себеп, аз уақыттың ішін­де осы бастама жер­жерлерде қызу талқыланып халықтың қол дауы мен ризашылығына бөлен ді. Мемлекет басшысы өз Үндеуінде тайға таңба басқандай атап көрсеткен бес бағыттың барлығы да өсіп­өркендеуіміз үшін, халқымыздың әлеуметтік­эконо микалық әлеуетін көтеруге бағыт талған аса қажетті мәселе­лер деп санаймын. Кемел келе­ше к ке керуен тартқан келелі Үн­деу кең­байтақ даламыз бен хал­қ ы мызды сән­салтанат биі гіне одан сайын жоғарылата түспек.

Елбасы ең алдымен халықты қолжетімді баспанамен қамту мәселесіне тоқталды. Халқымыз «Үйі жоқтың күйі жоқ» деп бе­кер айтпаса керек. Адам қоғам ға қалтқысыз қызмет етіп, өз са­ласына, кәсібіне белсене кірісу үшін оның материалдық жағ­дайы жеткілікті болуы шарт. Мұның ең негізгісі баспана. Осыны тереңнен түсінген Ел­басы бұған дейін де өз жолдау­ларында қолжетімді баспана мәселесіне айрықша мән бе­ріп, осы тақырыпқа бағыттал­ған қаншама бағдарламаның

ұйыт қысы болды. Бірақ уақыт тала бына сай бұл іске бұдан да қуат ты серпін қажет еді. Ол ту­ралы Үндеуінде нақты айтылды.

Президент ұсынған «7 – 20 – 25» бағдарламасы жұрт шы­лық ты тұрғын үймен жаппай қамту ға арналған бірегей ұтқыр жоба. Ең төменгі 7 пайыздық несиеге, бар болғаны 20 пайыз­дық бастапқы жарнасын төлеп қалаған пәтеріңді алып, қалған соманы 25 жылда өтеу баспана алуды армандаған әрбір отбасы­на жасалған үлкен мүмкіндік, зор қолдау. Осы арқылы қан шама жастар қанаттанып, болашаққа серпін алмақ. Еңбекке белсен­ділік артып, көңілдерде рухани тыныштық орнайды.

Қазіргі заман талабы мүл де басқа арнаға бұрылды. Адам­ның материалдық тұрғыдан іл­гері лемей тұрып рухани игілік­терге қол жеткізуі қиынға айнал­ды. Бұл әлем елдерін алаң­дат қан өзекті проблема. Бар мәсе ленің түбі айналып кел­генде қаржыға тірелетін бол­ды. Әлеуметтік теңсіздік талай жұртты тығырыққа тіреді. Осы тұста «Жалақысы төмен жұ мыс­шылардың еңбекақысын көбейту үшін олардың салық жүктемесін азайту» деп аталған Елбасы көтерген екінші мәселенің орны ай рықша. Жалақысы төмен жан­дардың жағдайын жақсарту үшін салықты 10 есе азайтып, бір ғана пайызбен салық салуды ұсынды. Мұның өзі ай сайын ең төменгі есептік көрсеткіштің 25 еселен­ген көлемінен аз жалақы алатын жандарға үлкен қолдау болғалы тұр. Мемлекет басшысының жуыр да ғана халыққа жолдаған «Төртінші өнеркәсіптік рево­люция жағдайындағы даму­дың жаңа мүмкіндіктері» атты биылғы Жолдауы да осыған де­йін ұсынылып елімізде ретімен жүзеге асырылып келе жат­қан «Мәңгілік Ел», «100 нақты қадам» Ұлт жоспары, «Цифрлы Қазақ стан» сияқты маңызды реформалардың заңды жалғасы деп білеміз. Инновациялық мүмкіндіктерді тиімді пайдала­ну арқылы халықтың жағдайын жақсарту, сол арқылы елімізді бәсекеге қабілетті дамыған 30 елдің қатарына кіргізу, руханият пен мәдениетті жетілдіру сияқ­ты идеялардың барлығы мем­лекетімізді дамытушы күш.

Үндеуде айтылған үшінші бағыт болашаққа жасалған ай­қын қадам деп айтуымызға әбден негіз бар. Неге десеңіз, жастар біздің болашағымыз. Оларға жасал ған қолдау, көрсетілген көмек болашаққа салынған үлкен инвестиция. Дана халқымыз «Не ексең, соны орасың» демеуші ме еді. Сол айтқандай, елдігімізді жалғап, бірлігімізді бүтіндеп, тірлігімізді түгендейтін осы жастар. «Жоғары білім алудың қолжетімділігі мен сапасын арттырып, студент жастардың жатақханадағы жағдайын жақ­сарту» жайына арналған бұл бағыт бар өмірін студент жас­тарға арнаған ұстаз ретінде менің көңілімді сүйсінтті. Осындай батыл қадамдарға бару арқылы болашағымыздың іргетасын нығайта түсеміз. «Қазір еліміздің жоғары оқу орындарында 530 мыңнан астам жас оқып жатыр, олардың 30 пайызға жуығы мем­лекет бөлген грантпен білім алу­да» деген Елбасы қазір жыл сайын бөлінетін 54 мың білім грантына 2018­2019 жылдары қосымша 20 мың грант қосылатынын тілге тиек етті. Бұл көптеген ауыл жастарының жоғары сапалы білім алып, бәсекеге қабілетті, талапқа сай маман болуына жол ашатын болады. Мәселен, өзім қаншама жылдан бері еңбек етіп келе жатқан Қазақ ұлт­тық аграрлық университетінде

тәлім алатын жастардың 95 па­йызы қаракөз ауыл балалары. Олардың тұтас бөлігі ауылдарға барып ауыл шаруашылығы саласында қызмет жасайды. Президент былтырғы Жол­дауында аграрлық сектор эко­номиканың драйверіне айна­луы керектігін қадап айтқан болатын. Ел экономикасының іл кім ді ілгерілеуі де ауыл шаруа­шылығын дамытумен тікелей байланысты. Ендеше ауылдан арман арқалап келген осы жа­стар ауыл шаруашылығы ның арбасын алға сүйремек. Осы тұрғыда университетіміздің ғалымдары Елбасы қойып отырған міндеттер бойын­ша еліміздің агроөнеркәсіп кешенінің дамуы үшін заман талабына сай білікті маман­дар даярлап келеді. Оған қоса агроөнеркәсіп кешенінің барлық салаларына инновациялық тех­нологияларды енгізуге, оларды өндірісте кеңінен пайдалану ға күш салынуда. Мемлекет бас­шы сының 2022 жылдың соңы­на дейін студенттерге арнап ке мінде 75 мың орындық жаңа жатақ хана салуды тапсы руы жас тар дың ештеңеге алаңдамас­тан еркін бі лім алуына жасал­ған зор қолдау. Нарықтық эко­номика заңдылықтарына бай­ланысты ел жастары алдын­да сапалы білім алу мәселесі тұр. Бұл тұрғыда Президент әлемдік стан дарттарға сай білім беру жү йесін қалыптастыра отырып, студенттердің білім алуына және тұратын жеріне жағдай жа сауға тиісті назар ау­даруымыз қажет екенін айтып, бұл мәселені оңтайлы шешуді көрсетіп берді.

Президент өзінің Үндеуін­дегі төртінші бастамада ағым­дағы жылдан бастап 20 миллиард теңге бөліп, шағын несиелердің жалпы сомасын 62 миллиард теңгеге жеткізуді тапсырды. Бұл көптеген азаматтардың кәсіп­кер лікпен айналысып, өз ісін

дө ңгелетуіне бұрынғыдан да көбірек мүмкіндік бергелі отыр. Осы арқылы әрбір азамат ойын­дағы мақсатын жүзеге асырып, халықты жұмыс орындарымен қамтуға, отандық өнімдер са­нын арттыруға өз үлесін қоса алады. Елді көгілдір отынмен қамтамасыз етуді жалғастыруға бағытталған бесінші басым­дықтың да орны ерекше. Бұл өз кезегінде халықтың сапа­лы өмірін қамтамасыз етуге серпін берсе, екінші жағынан экологиялық проблемаларды оңтайлы шешуге көмектеседі. Бұл туралы Президент бұл ба­ғыт ойдағыдай іске асар болса, тек Астананың өзінде зиянды қалдықтардың ауаға таралуын 6 есеге немесе жылына 35 мың тоннаға азайтуға болатынын айтты.

Қазіргі уақыттың талабы­на сай елді игілікке апаратын бес бағытты жіпке тізіп саралап берген Нұрсұлтан Назарбаев: «Тарихтың өзі дәлелдеген бір ақиқат бар – халқымыз бірлікте болса күшейген, бірлігі қашса әлсіреген» деп көш басын­да жүретін мерейлі мемлекет болу үшін бәрінен де бірлік пен татулық қымбат екеніне баса тоқталды. Иә, «Ырыс алды – ынтымақ». Елдің бір лігі мен тату тірлігі қандай қиын­дықты да еңсеріп, кез келген келеңсіздіктен шығудың көркем жолы. Тарихтағы небір аласа­пыранды бастан кешкен қазақ елі рухани жаңғырып, тари­хы мызды түлетіп, болашаққа бағдар алып келеді. Орталық Азияның жүрегі, бүкіл әлемнің озық елдері санасатын, пікір алмасатын тегеурінді мемлекет атандық. Қазақтың қасиетті қара шаңырағы ғаламдық мәселелер оңтайлы шешілетін бірегей ынтымақтастық алаңына ай­налды. Мұның бәрі де азаттық дейтін асқақ ұғымның, ынтымақ пен бірліктің, есіл ерлердің ерен еңбегінің нәтижесі деп білем.

Кемел келешекке керуен тартқан бес бастама

Қайрат ӘБІЛДА,«Егемен Қазақстан»

І с ­ ш а р а ғ а э т н о м ә д е н и бірлес тіктердің төраға лары, Аналар кеңесінің, ғылыми­сараптамалық топтың, Қара­ғанды облыстық ҚХА жас­тар үйлестіруші кеңес терінің мүшелері, саяси пар тиялар­дың облыстық фи лиал дары ның жетекшілері және БАҚ өкілдері қатысты.

Президенттің бес әлеу­мет тік бастамасының негізгі ере желері талқыланған бас­қосуда Қарағанды облыстық Қазақстан халқы Ассамблея­сы хатшылығының басшысы Ерлан Құсайын Елбасы Үн­деуінің заман талабымен үй лесім тапқан мазмұнына тоқ талып, игі жобалардың Мәң гілік Ел болуға ұмтылған Қа зақ стан үшін қаншалық ты мәні зор екенін тарқата айтып берді. «Елбасы

Н.Назарбаевтың бес әлеуметтік бастамасы мемлекетіміздің әрбір азаматының әлеуметтік­эко­но микалық әл­ауқатын нығай­туға мүмкіндік береді, өйткені бұл сала тәуелсіз Қазақстанның кон фессияаралық келісімі мен бірлігін одан әрі күшейте түсуге негіз қалайтын іргетас болып та­былады», деп атап өтті ол.

Сонымен қатар облыстық ҚХА Аналар кеңесінің төрайымы Д.Касапиди бес әлеуметтік бас­таманың өмірлік маңызы бар са­лаларды жаңғыртудағы жаңа да жақсылығы мол қадамдар екенін атап өтті.

Іс­шараға қатысушылар «Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» атты Үндеуі жөнінде өз пікірлерін ортаға салып, тұр­ғындар әлеуетін жақсартуға ба­ғыт талған келешегі кемел бас та­ма ны бірауыздан қолдады.

ҚАРАҒАНДЫ

Хамит ЕСАМАН,«Егемен Қазақстан»

Аталған Үндеуде әрбір от­басына баспана алудың жаңа мүмкіндіктерін беру, жалақысы төмен жұмысшылардың еңбек­ақысын көбейту үшін олардың салық жүктемесін азайту, жо­ғары білім алудың қолжетімділігі мен сапасын арттырып, студент жастардың жатақханадағы жағ­дайын жақсарту, шағын несие беруді көбейту және елді газбен қамтамасыз етуді жалғастыру мәселелері қамтылған болатын.

Елбасы Үндеуін халыққа түсіндіру бойынша Қазақстан халқы Ассамблеясының Бір­ыңғай күні аясында Тараз қала­сын дағы «Достық үйі» ғи ма­ратында дөңгелек үстел өтті. Аталған шараға Қазақстан хал­қы Ассамблеясының мүше ­лері, өңірдегі этномәдени бір­лес тіктердің төрағалары мен өкіл дері, аналар, ақсақалдар және Қоғамдық келісім кеңес­терінің мүшелері, сондай­ақ «Қоғамдық келісім» коммунал­ды мемлекеттік мекемесінің қызметкерлері қатысты.

Дөңгелек үстелді Жам был облысы Қазақстан халқы Ас­сам блеясы хатшылығының мең герушісі Маржан Қожаева ашып, жүргізіп отырды. Елбасы Үндеуінде көрсетілген бастамалар

бойынша Қазақ стан Рес публика­сы Ұлттық банкі Жам был облыс­тық филиалы экономикалық талдау және статистикалық бөлі­мінің басшысы К.Қырғызбаева және «Қазақстанның Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» АҚ Жамбыл облыстық филиалы бизнесті дамыту бөлімінің бас­шысы Б.Құттыбаев «Әрбір отбасына баспана алудың жаңа мүмкіндіктерін беру», М.Х.Дулати атындағы Тараз Мемлекеттік университеті заң факультетінің деканы Қ.Нұр­манбетов «Жалақысы төмен жұмысшылардың еңбекақысын көбейту үшін олардың салық жүктемес ін азайту» және «Жоғары білім алудың қол­же тім ділігі мен сапасын арт­тырып, студент жастардың жата қ ханадағы жағдайын жақ­сарту», «Асату» ЖШС­нің ди­ректоры Б.Жетпісбаев «Ша­ғын несие беруді көбейту», «ҚазТрансГазАймақ» АҚ Жам­был өндірістік филиалы өн діріс­тік техникалық бөлімінің бас­шысы А.Юсупов «Елді газбен қам тамасыз етуді жалғастыру» мәселелері бойынша баяндама лар жасап, өз ойларын айтты. Сон­дай­ақ дөңгелек үстелге қа тысу­шылар Елбасы Үндеуі бойынша өз пікірлерін білдірді.

Жамбыл облысы

Өмір ЕСҚАЛИ,«Егемен Қазақстан»

Республикалық маңыздағы тасжолдың бойында орна лас­қандықтан, қоғамдық көліктер­дің қатынасында еш іркіліс жоқ. Ауылдық округтің әкімі Ольга Азлердің айтуын ша, Пре зи ­денттің бес әлеуметтік бас та ­масы бірліктіктер тарапыӨнан үлкен қолдауға ие болып, халық­тың тұрмысы жан­жақ ты қарас­тырылған ал дың ғы шешім дер­дің заңды жал ғасы ретін де қа­былданған. 106 оқу шысы, 28 мұғалімі бар мектеп үйін де Қа­зақ стан хал қы Ассамб лея сы­ның ұйым дас тыруымен өт кен республикалық бірыңғай күн­ге жиналғандар арасында жас­тардың қарасы мол болды. Ел ба­сының халыққа арнаған Үндеуін ризашылықпен қабыл алғандары жүздерінен білініп тұрды.

– Мемлекет басшысы халық­тың жағдайын жақсарту жолын­да қазақстандық сара жолды таң дап, ілкімді ілгерілеудің тың жол дарын ұсынды. Бұл бағдар­ла ма да ауқымды әлеуметтік жоба ларды жүзеге асырудың тетік тері мұқият ойластырыл­ған. Жаңа асуларға жетелейтін жарқын белес екені бірден анық

аңғарылады, – дей келіп ауыл әкімі жерлестерін әлеуметтік бастамаларға белсене қатысуға шақырды.

Нина Ерощенко, Күләй Ақ­панова секілді келіншектердің іскерлігіне ауылдастары дән риза. Бұлар жеке кәсіптің білгір­лері, ұйытқылары саналады. Бастапқыда өзін­өзі жұмыспен қамтамасыз етушілердің қата­рын да болса, енді басқаларға да көмек қолын созып отыр.

«Игілікті шаралардан ұс таз­дар қауымы да шет қалмай ды. Әрбір отбасына баспана алу дың мүмкіндіктері беріл генін қуана қостаймын «Бізде «Диплом­мен – ауылға!» бағдарламасы бо йынша еңбек етіп жатқан мұғалімдер аз емес. Қатарымыз жастар мен тол ы ғып келеді. Олардың «7 – 20 – 25» бағ ­дар ла масына қосылып, әлеу­мет тік жағдайларын түзеуіне тілек теспін», деді өз сөзінде мек­теп дирек торының орынбасары Айнаш Қабдөшева.

Алыстағы ауылдағы жақсы істердің қолдаушылары мен жанашырларының ой­пікірлері бір арнада тоғысты.

Солтүстік Қазақстан облысы,Ғ.Мүсірепов ауданы

Достық пен өзара келісімді күшейтеді

Түсіністік – ілгерілеу мен даму кепілі

«Бірлікте» береке бар

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қарағандыдағы «Достық үйінде» Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» атты Үндеуіне байланысты Қазақстан халқы Ассамблеясының бірыңғай күні өтті. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Жуырда Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев халыққа «Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» атты Үндеуін жариялағаны белгілі. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––«Бірлік» – ынтымағы жарасқан ауылдардың бірі. Оннан астам ұлт өкілдері тұратын елді мекенде қалыпты өмір сүру үшін барлық жағдай жасалған деуге болады. Бірнеше дүкен, клуб, фельдшерлік-акушерлік пункт, монша, наубайхана жұмыс істейді. «Әліби-Ишим» серіктестігі мен төрт шаруа қожалығына жұмысқа тартылған тұрғындар төрт түлік өсірумен де айна-лысады.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Суретті түсірген Ерлан ОМАР, «Егемен Қазақстан»

Сантош КУМАР,Сингапур Баспасөз клубының құрметті хатшысы

Қай қоғамда болсын материал­дық пайда негізге рөлге ие, алайда әлеуметтік бірліктің өмірлік ма ңызы зор. Осы орайда Қазақ стан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев халықтың әлеуметтік осал топтарының өмір сүру жағ дайын жақсарту қажет екенін жақ сы түсінеді. Бұл, сондай­ақ ел дің экономикалық өсіміне септі­гін тигізеді. Осылайша, ол тұр ғын үй, жоғары білім беру, жалақы ны көтеру және мұқтаж жан дар дың өмір сүру жағдайын жақсарту сияқты халықтың негізгі сұраныстарын

қанағаттандыруға баса назар ауда­руда. Президент елді жалпы жаң­ғыртумен қатар, дамудың барлық бағыттарын қамтуды көздеп отыр.

Президент халықтың әлеуметтік осал топтарының мұң­мұқтаж­дарын, оларды не алаңдататынын терең түсінгендіктен нақты шаралар қабылдауда. Мемлекет басшысы­ның «Президенттің бес әлеуметтік бас тамасын» жариялауы аз қорғал­ған санаттарға қамқорлық көрсету арқылы тең мүмкіндіктер ұсынудың айқын мысалы болып табылады. Қазақстан бұл бастамалардан тек пайда табады. Өйткені, мемлекеттің қолдауы елдің әрі қарайғы дамуын­да халықтың ауызбіршілікте болуын қамтамасыз етеді.

Ел дамуының нақты бағдарыАриэль КОЭН,саясаттанушы (АҚШ)

Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың биылғы наурыз айының басында ел халқына арна­ған «Президенттің бес әлеуметтік бастамасы» атты Үндеуінде айтылған әлеуметтік жаңғыруға қатысты міндеттерді жүзеге асыру Қазақстанды жаңа белеске көтереді. Нақты лай айтқанда, бұл маңызды әлеуметтік бастамалар Қазақ станның әлеуметтік дамуын және әлеуметтік тұрақты лығын қамтамасыз ететін маңызды әрі үлкен қадам.

Үндеуде қамтылған микронесиелеу, білім беру са­пасын арттыру, салық жүктемесін төмендету, халықты баспанамен қамту мәселелері мемлекет тарапынан ел тұрғындарының әл­аухатын жақсарту мақсатында жасалған игі шаралар болып табылады. Сондай­ақ бұл өз кезегінде Қазақстанның экономикалық тұрғыда даму деңгейін жақсартуға оң ықпалын тигізеді.

СЫРТ КӨЗ – СЫНШЫ

Қазақстан үшін тиімді бастама

6 16 НАУРЫЗ 2018 ЖЫЛӘЛЕУМЕТ

Ырым-нанымға сенесіз бе?

Адамзат баласы ғасырлар бойы алға ұмтылып, өркениеттің дөңге­лектері дамылсыз дөңгелеп келе жатқанымен, әлі күнге дейін ырым­нанымдарға сенетіндер жеткілікті.

XVІІ ғасырдың басында бір дәрігер ырымшылдықты аңқау адамдардың кәдуілгі адасуы деп білген екен. Ал ХХ ғасыр басында ғылым кәдім гі дей жетістіктерге жете бас тағанда, 1910 жылы басылған «Британ энци кло­педия сы» болашақта өркениет ырым ­шыл дықтың соңғы елестерінен құты­лады деп сәуегейлік айтыпты.

Бірақ әлі күнге жұрттың ырым­шыл дықтан ада болғаны шама лы. Көп адамдар алдынан қара мысық кесіп өтсе, әсіресе еуропалықтар абай­сызда айна сындырып алса, зәресі кете ді. Көшеде келе жатып түшкіріп қал саңыз да кез келген адам «Сау болыңыз!» дейді. Түшкірген адамға саулық тілеу барлық халықта бар. Бір қарағанда бұл да сыпайылықтың бір түрі сияқты болғанымен, оның да түбі ырымшылдықта жатыр. Өйткені көптеген халықтар адам өзінің жа­нын «түшкіріп» жібереді деп есептеп, сақтық ретінде саулық тілеп жатады.

Сонымен «Британ энциклопедия­сында» айтылғандай, ырымшылдықтан арылып келе жатқанымыз шамалы. Сөзіміз құрғақ болмау үшін, қазіргі «фэн­шуй» ілімін де мысалға келтіруге болады. Үйдегі берекеге, қызмет ба­бында мансапқа, махаббатта үйлесімге жету үшін адамдар осы ілімнің түрлі ырымдарын жасап, бұйымдарын қастерлеп сатып алады. Біз бұл жерде сан ғасырлық тарихы бар қытай ілімін жоққа шығарудан аулақпыз. Кезінде Қытай императорлары «Фэн­шуй» құпияларын терең білген адамдардың ілімін пайдаланып, ондай адамдарды өлтіртіп жібергені белгілі.

Вебстер сөздіктерінде айтылғандай, «ырымның өзі белгісіздіктен туындай­тын, себепті­салдарлы байланыстар­ды дұрыс түсінбеуден, магия мен оқиғаларға сенуден шыққан түсінік немесе дәстүр».

Спортшылар да ырымшылдық жағынан алдына жан салмайды. Олардікі де ғарышкерлердікі сияқты жағдай. Көңілдері күпті, алдарында не жеңіс, не жеңіліс күтіп тұрғанын білмейді. Кейбір спортшылар өздеріне үлкен жеңіс әкелген киімдерін жу­майтыны, оны әрбір жарысқа киіп шығатыны сондықтан.

Қысқасы, адам баласы қаншама құпиялардың сырын біліп, ғарышты бағын дырса да, ырымшылдықты тоқ­татудың орнына, үдете түскен секілді. Мұның бір себебі Алланың құдіретін ешқашан толық аша алмайтындығында.

Неге әйтпесе, біздер қара мысық ке­сіп өтсе, ұнжырғамыз түсіп кетеді. Кө­п теген халықтар 13 деген сан мен оның жұмаға сәйкес келуінен зәре­құты қаша­ды. Осы күні де мойнынан тұмарын тас­тамай жүретіндер жеткілікті.

Ал «Америка энциклопедиялары­ның» халықаралық басылымдары да ырымшылдықтың өміршеңдігін алға тартып, мәдениеттің бар саласында ескі дәстүрлер сақталынып қана қой­май, жаңа мәнге ие бола баста ғ анын айтады.

Өзімізді алайықшы, өзіміз де еркі­мізден тыс ырымшылдықтың түрлі әрекеттерін жасайды екенбіз. Біреудің ба сындағы бақытсыз оқиғаны сөз ет­кенде ағаш үстел, жақтауларды «айт­қан жерден аулақ» ұрғылап жатамыз.

Мысалы, электронды пошталар арқылы хаттар келіп жатады. Онда мұн ­дай мантра­тотемдерді 24 сағат ішінд е өзіңде қалдырмай, бақыт пен сәт ті­лікке зәру таныстарыңа барынша көп жібер сең, өміріңде үлкен жақ сы лық­тар дың басталатыны айтылады. Мен бірде ырым­нанымға мүлде сен бей мін дейтін танысымнан ол хатты неге тарат­қанын сұрағанымда ол: «Оны ырым шыл болғандықтан жасаған жоқ пын. Жай ғана жағымсыздықтың бо лға нын қала­маймын» деп жауап берді…

Сонау гректерде де дінмен байла­нысты ырым­нанымдар көп болған ғой. Мәселен, вавилондықтар да дүдәмал жағдайлардан шығу үшін мал со­йып, жануарлардың бауырын қараған. Қазақта да жауырын қарау деген бар.

Күніміз сәтті басталсын деп үйден оң аяқпен аттап шыққаннан бастап, ырым шылдықтың қалыптасқан дәс­түр лерін бұлжытпай орындай бастай­мыз. Ұлын үйлендіріп, қызын ұзатып, ет жақындарын ана дүниеге шығарып жатқан жандар ықылым замандардан келе жатқан ырым­нанымдарды жа­сайды.

Сондықтан да кейбір энцикло­педияларда айтылғандай, «Адамзат баласы өзінің болашағына сенімді болмайынша… ырымшылдық деген еш қашан жойылмайды». Керемет бір әулиелер болмаса, адам баласы өзінің ертеңін не күтіп тұрғанын ешқашан біле алмайды.

Айнаш ЕСАЛИ,«Егемен Қазақстан»

Өмір ЕСҚАЛИ,«Егемен Қазақстан»

Ведомство басшысы келтірген дерек ­тер бойынша өңір 2016­2019 жыл дарға арналған «Денсаулық» мемле кет тік бағдарламасын жүзеге асыруда көш соңында келеді. Респуб ли калық көр сет­кіштермен салыстырғанда жүрек­қан тамырлары аурулары – 9, аналар өлімі – 18, балалардың шетінеуі – 13, жарақаттар мен тамақтан улану 56 пайызға көп. Сондықтан тұрғындарға медицина­лық көмектер беру мен ұйымдастыру­дағы олқылықтарды, яғни жылдар бойы қордаланған проблемаларды жедел

әрі кешенді түрде шешу міндеттел ді. Министр бір айдың ішінде аймақ тық жоспарды қайта қарап, түзуді, бар­лық бас дәрігерлер мен орынбасарлар­ды ат тес тациядан өткізетін бақылау кеңе сін құруды тапсырды. Аймақтар­да толық электронды құжат алмасу форматы енгізіліп жатқаны, мұның өзі көрсе ті летін қызметтердің сапасын арт тыру ға, қағазбастылықты азайтуға елеулі ықпал жасайтыны атап өтілді. Ел бюджетінің 11 пайызы денсаулық сақтау саласына бағытталады. Оның 60 пайызы стационарлық медициналық көмек беруге жұмсалады. Биыл тегін дәрі­дәрмек сатып алуға 1 миллиард 300

миллион теңге қарастырылды. Сақтан­дырылмаған азаматтардың саны үш миллионға жуықтығы ескеріліп, жүйені енгізу бір жылға шегерілді. Ресейде тегін медициналық қызмет алу тізімінде 36­38 науқас түрі қамтылған. Кей мем­лекеттерде оншақты ғана. Қазақ станда 263­ке жуықтайды. Алдағы уақытта дис ­пансерлік тізімге енетін кесел дер қайта ресімделіп, он есеге дейін қыс қаратын болады дей келіп, Е.Бі ртанов об лыстағы 11 көп салалы ауру хан аның ескіргенін, 500 төсектің бос тұра тынын, бұдан бы­лай шағын емдеу орын дары салынбай­тынын, 400 төсек тен кем болмайтынын, сонда толық қуа тын да жұмыс істеп, ем­дом алу арзан ға түсе тінін айтты. Облыста 700 төсек тік аурухана тұрғызу мақсатымен қара жат көздері іздестіріліп жатқанын жеткізді.

Денсаулық сақтау саласында түйт­кілді жайттардың жетіп­артылаты­нын облыс әкімі де растады. Бұған №1 қалалық емханаға еш ескертусіз барғанда

көз жеткізіпті. Емделушілер ұзын­сонар кезекте тұруға мәжбүр, сағаттап тоса­тын жайттар аз кездеспейді. Әлеуметтік желілер арқылы да реніштер көп түсіп жатады. Бұдан былай дәрігерлердің жұ мысы электронды жүйе арқылы баға ланады. Облыста бір ғана балалар гематологі бар. Қалада балалар кар­диологі, аллерголог дәрігер жоқ. Оның бір себебі баспана жайына келіп тіреледі. Осы себепті адамдардың Ресей ге барып емделулеріне, ал білікті мамандардың басқа жақтарға қоныс аударуларына тура келеді.

Министр М.Қозыбаев атындағы СҚМУ­да медициналық факультеттің ашылуын құптап, мемлекеттік тапсырыс беруге әзір екенін мәлімдеді. Облыстық ауру ханада, онкологиялық диспансер­де, жедел қызмет көрсету орталығында болып, халық денсаулығын жақсартуға арналған шаралармен танысты.

Солтүстік Қазақстан облысы

Ғалымжан ЕЛШІБАЙ,«Егемен Қазақстан»

Бүкіл ел назары ауған жеті жасар балаға қатысты оқи ға өңірдегі білім, құқық қор ғау салаларына қатысты көп те ген проблеманың шетін шы ғарды. Әсіресе Сарыағаш ауда нын­дағы білім саласына қатысты заң сыз дықтар жөнінде сы­байлас жемқорлыққа, балалар құқының қорғалуына байла­нысты сын кешегі күнге дейін де айтылып келген болатын. Ауданда осы білім саласына қатысты бір емес, 4 кәсіподақ комитеті құрылған. Олардың әрқайсысының өз мүддесі бар. Қысқасы, кешегі оқиға облыс деңгейінде білім саласына терең талдау жүргізіп, кемшіліктер бойынша тиісті шара қолдануға түрткі болып отыр. Бұл орай­да арнайы жұмыс тобы да құрылды.

Оқиғаның ақ­қарасын құқық қорғау орындары анықтап, қорытынды шығарар. Алайда жеті жастағы баланың тағдыры жұртты алаңдатып отыр. Есей­мей жатып ересектердің өзін есеңгіретердей психоло гиялық соққы алған баланың ертеңгі күні не болмақ? Уақыт емші еке нін айтып, жақындары жұ­банар, оқиға да бірте­бірте ұмы­тылар. Десек те анасы алыста жүрген, әкесіз өсіп келе жатқан ұлдың басынан өткен жағдай өзгеге сабақ болды, қарапайым халықтың мұң­мұқтажына дер кезінде мән беру, аяқсыз қал дырмау, ушықтырмау қа­жеттігін аңғартты. Ал бала ның қазіргі жағдайына алаңдауға негіз жоқ екенін Оңтүстік Қа­зақ стан облысына арнайы кел­ген Бала құқықтары жөніндегі

уәкіл, Мәжіліс депутаты Зағипа Балиева мәлімдеді.

Жағдайдың шұғыл әрекетті қажет ететінін ескерген Зағипа Балиева түнделете келіп, өңірдің ішкі істер департаментінің бас­шысы Қайрат Дәлбековпен және жәбір көрген 7 жасар бала­ның туыстарымен кездесті. Бала құқықтары жөніндегі уәкілдің айтуынша, мониторингтік топ баланың жағдайын тексеріп шыққан. «Мониторинг тобы баламен бірден жолыға алмады. Осыдан кейін тиісті мемлекеттік орган өкілдерімен сөйлестім. Олар кешенді, тәуелсіз сарапта­ма жүргізуге дайын. Баланы өз көзіммен көріп, жағдайын білу үшін Шымкентке келдім. Оның жағдайымен танысып шық­тым. Қандай жағдайда еке нін білдім. Қазір ол қауіпсіз жер де. Баламен бірге әжесі жә не на­ғашы әпкесі жүр. Ана сын көп уақ ыт бойы таба алма дық, ана­сымен сөйлестім, ол да келісті. Енді Астанада кезде се міз, олар менімен бірге Аста на ға ұ шады», деді Зағипа Балиева.

Қазір мемлекеттік органдар тарапынан сот­медициналық сараптама жүргізу үшін бар­лық жағдай жасалып отыр. Са­раптама өткізуге психолог, пси­хиатрлар, балалар дәрігерлері сияқты барлық мамандар тар­тылады. Зағипа Балиеваның айтуынша, Астанада сарапта­ма жасау үшін тағы 2 күндей уақыт керек. «Сараптаманың қорытындысы шыққаннан кейін нақты шешімдер қабылданады. Егер баланың расымен зорлан­ғаны дәлелденсе, оған жауапты барлық адамдардың тиісті жа­засын алуын талап ететін бола­мын. Егер расталмаған жағдай­да мен баланың құқықтары ның

жан­жақты қорғалуын бақы­лауға аламын. Сондай­ақ кү­дік ке ілінген балалардың да заңды құқықтары бар. Олар­дың зорлау әрекеттеріне қа­тыс тылығы дәлелденсе, заң жү зін де жазасын алатын бола­ды. Бірақ құқықтары толы ғ ы­мен ескеріледі», деді Зағи па Балиева. Сондай­ақ депутат болашақта баланың бас қа жақ­қа қоныс аударуы және бас­панамен қамтамасыз етілуі не жағдай жасау мәселесі қа рас­тырылып жатқанын айтты. Бала қазір толықтай мемле кет қам­қорлығына алынған.

Оқиғаға байланысты Оңтүс­тік Қазақстан облысының әкім­дігінде өткен отырыста өңір басшысы Жансейіт Түй мебаев аталған оқиға дер ке зін де на­зар ға алынып, тиісті жұ мыс тар атқарылмағандықтан бұ қаралық ақпарат құралдары мен қоғам арасында резона нс тудырғанын айтып, жауап ты азаматтарға шара қол да нылатынын жеткізді. Атал ған мәселе бойынша тер­геу амал дарының объективті және жан­жақты жүргізілуін қам та масыз ету үшін, тергеу амалдары аяқталғанға дейін осы оқиғаға қатысты барлық лауа­зымды тұлғалар мен жауапты қызметкерлер өз қызметтері­нен уақытша шеттетілді. Облыс әкімінің орынбасары Ұ.Сәді­бековк е қатаң ескерту беріл ді. Сондай­ақ Сарыағаш аудан­дық жергілікті полиция қыз­метінің басшысы О.Бердалы мен Сарыағаш ауданы, Абай ауыл дық жергілікті полиция бөлім шесінің басшысы Ә.Ибра­гимов, ювеналды полиция бө­лімшесінің №73, №74 жалпы орта мектептеріне жауап ты полиция инспекторы Қ.Сәриев

қызметтерінен босатылды. Ал аудандағы жағдайды дер ке зін де назарға алып, тиісті шара қабылдамаған аудан әкімі Қ.Әбдуәлиевке қатаң сөгіс жари­яланды. Бұдан бөлек облыс әкімі салаға жауапты аудан әкімінің орынбасары Қ.Қыстаубаевқа шара қолдануды және Сарыағаш аудандық білім бөлімінің бас­шысы Б.Майрихов пен №73, №74 жалпы орта мектеп ди­ректорларын тер геу амалдары аяқталғанша жұ мыстан шет­тетуді тапсырды. Облыстық білім басқар масы ның басшысы И.Сағын дықовқа сөгіс түрінде шара қол да ны латын болды.

Айта кетейік, Сарыағаш аудандық білім басқармасының басты ғы, егер зорлану фактісі дәлел денсе, қызметтен кетуге дайын екендігін мәлімдеген де бо латын. Өңір басшысының ай туынша, сараптамалық ко­миссия ауданда және облыста жүр гізген екі медициналық тексеру қорытындысы бойын­ша баланың зорланғаны рас­талмаған. «Бұл жалпы облы­сымыздағы, қалалардағы, аудан дардағы білім саласын­дағы кемшіліктерді көрсетіп отыр. Сондықтан барлық қала­аудан әкімдеріне жергілікті қоғамдық және ардагерлер кеңестерімен бірлесіп мектеп оқушыларының бос уақытын дұрыс ұйымдастыру бойын­ша іс­шараларды қолға алу­ды тапсырамын. Ал облыстық іш кі істер мен құзырлы орган өкіл деріне мектептердегі ақша жинау, әлімжеттік бойын ша түрлі қылмыстарға монито­ринг жасау ды, тиісті іс­шаралар жос парын бір апта мерзімінде жүргізуді тапсырамын», деді Жансейіт Түймебаев.

Соңғы күндері түрлі бұқара­лық ақпарат құралдары мен әлеуметтік желілерде тараты­лып, қоғамды дүрліктірген оқиға 2017 жылдың 9 қыр кү ­йегінде болған екен. Егер тиіс­ті шаралар уақытында және әділ де ашық заң талаптарына сай қолданылғанда бүгінгідей дүрлігу болар ма еді?! Облыстық ішкі істер департаментінің бас­тығы, полиция полковнигі Қай­рат Дәлбековтің айтуынша, баланың әжесінің арыз жазба­уына байланысты толық мате­риалдар жиналмаған. Оқи ға­ға қатысты жүргізіліп жат қан қыз меттік тексеру қоры тын ­дысы бойынша алдағы уақыт та тиісті шаралар қолға алын бақ. Ал Оңтүстік Қазақстан об лыс­тық прокуратурасы істің қа­ты су шылары кәмелеттік жас қа толмағандықтан, олар дың құ­қық тары мен тергеу құ пиясын сақтауды сұрады.

«Аталған дерек бойынша биылғы жылдың қаңтар айынан бастап Сарыағаш ауданының ішкі істер бөлімі сотқа дейінгі тергеп­тексеру жұмыстарын жүр гізіп жатыр. Тергеу аясын­да сот пси хо ло гия лық­психиа­трия лық сараптамалар таға­йын далды. Олар дың қорытын­дылары әлі дайын емес. Оның нәтижесі бойынша Астана қа­ла сында арнайы ма ман дар­дың қатысуымен ке шен ді сот­медициналық са рап та ма сы жүр­гізіледі», де лін ген про кура тура таратқан хабарламада.

Айта кетейік, әкімдікте өткен отырыста облыс әкімі зор лан ды делінген жеті жасар бала ның Астанаға жіберілгенін мәлім етті.

Оңтүстік Қазақстан облысы

Жеті жасар баланың тағдыры...бірнеше саладағы проблеманың шетін шығарды

ТОЛҒАНДЫРАР ТАҚЫРЫП

НҰРЛЫ ЖОЛ

Дәрігер тапшы, қызмет сапасы төмен––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Денсаулық сақтау министрі Елжан Біртанов пен облыс әкімі Құмар Ақсақаловтың қатысуымен өткен жергілікті медицина қызметкерлерінің жиынында міндетті медициналық сақтандыру, кадр тапшылығын жою, баспанамен қамтамасыз ету, қызмет сапасының қолжетімділігін арттыру сияқты толғақты мәселелер жан-жақты талқыланды. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––Айтылудай-ақ айтылып, атқа-рылуы кейінге шегеріліп кел-ген Алматы қаласы маңындағы үлкен айналма жолдың құрылысы ақыры басталатын болды. ––––––––––––––––––––––––––––

Қалмаханбет МҰҚАМЕТҚАЛИ,«Егемен Қазақстан»

Ел аузында «БАКАД» аталып кеткен, мегаполистің ғана емес, жалпы еліміздегі жол қатынасы үшін маңызы зор жобаның құрылысына жан бітіретін құжаттарға қол қойылып, инвесторлармен келісімдер жасау жұмыстары аяқталуға жақын қалды. Қазір айналма жолды салатын шетелдік компания анықталып, дайын дық жұмыстары басталуда. Ал Инвес ти циялар және даму министрлігінің құзы рын дағы осы құрылыстың ауқымды бө лі гі Алматы облысының аумағында жүр гізілмек.

Түрік­корей бірлескен консорциу­мы өкілдерінен құралған жұмыс тобы Талдықорған қаласында болып, об­лыс әкімімен бірқатар келісімге келді. Алматы үлкен айналма жолының негізгі бөлігі облыстың 3 ауданы аумағында өтетіндіктен, құрылыс жүргізу барысын­да келісіп шешетін мәселе бар. Оның ішіндегі ең маңыздысы, жол құрылысы жүргізілетін аумақтағы жер учаскелерінің жайы болатын. Осы мақсатта 722 жер телімі құрылыс жүргізу мақсатында мем­лекет меншігіне қайтарылған.

– Айналма жолдың Алматы облы­сындағы ұзындығы 66 шақырымға со­зылады. Республикалық маңызы бар құрылысқа қажетті жер телімдерін сатып алу жұмыстарын толықтай аяқтадық. Біздің облыстың Қарасай, Іле, Талғар аудандарының аумағынан 722 жер телімі мемлекетке қайтарылды. Әрине, бұл тақырыпқа қатысты біраз даулы мәселелер болған еді. Өйткені жол

табанында қалатын жерде жеке тұрғын үйлер, өндіріс орындары орналасқаны анықталды. Қазіргі күні біз бұл мәселені 100 пайызға шештік. Адамдар тиісті өтемақыларын алды. Облыс тарапы­нан жол құрылысын бастауға ешқандай кедергі жоқ, – деді инвесторлармен кезде­суден кейін журналистердің сұрағына жа­уап берген облыс әкімі Амандық Баталов.

Жалпы айналма жолдың құрылысы барысында 7 негізгі реттегіш көпір, 38 қо сым ша көлік өткізу көпірі, суағарлар мен басқа да құрылымдар салынбақшы. Ал айналма жол әлемдік талап бойынша «1 А» стандартына лайықталып, 6 жо лақ­ты болады әрі бетоннан құйылмақ.

Құрылыс жұмыстарына тартылған инвестиция көлемі де қомақты. Алматы облысы аумағындағы жұмыстарға құйы­латын қаржы көлемі 512,3 млрд теңгені құрайды.

– Бұл дегеніміз орасан инвестиция. Мысалға, бұған дейін облысқа әртүрлі көздерден құйылған жалпы инвестиция көле мі 560 млрд теңге шамасында болса,

осы бір ғана жол құрылысына 512,3 мил­лиард теңге тартылып отыр. Бұл – өңір эко но ми касының дамуына қосылған үлкен үлес, – дейді облыс басшысы Амандық Баталов.

Мұның сыртында жол салуға қажетті құрылыс материалының барлығы облыс аумағында өндіріледі. Инвесторлар Есік қаласы маңындағы және Фабричный кен­тіндегі қиыршық тас шығаратын орын­дарға зерттеу жүргізіп, жергілікті құм мен тастың құрамы дүние жүзі бо йын ша жол құрылысына қойылатын талап тар ға то­лық тай сәйкес келетініне көз жет кіз ген. Аз күннен соң аталған екі аумақта қиыр шық тас шығаратын шағын зауыттар орна тып, жолға қажетті өнім дайындау басталады.

Сондай­ақ маңызы зор жол құрылы­сының басталуы аумақ тұрғын дары үшін жаңа жұмыс орындарының ашылуы­на ықпал етеді. Жол салуға жергілік ті құрылыс өнімдері қолданылатын дық тан, өндірістерге тапсырыс ұлғая тын болады. Ал құрылысты жүргізуге жергілікті ма­мандар да тартылмақшы.

– Талап бойынша инвесторлар жол құрылысын жүргізуге қажетті аса зәру мамандық иелерін ғана квота бойынша өз елдерінен алдыруға құқылы. Олар білікті инженерлер болуы мүмкін. Бірақ негізгі жұмыс күші өңірден тартылады. Біздің есебіміз бойынша жұмысшылардың 90 пайызы жергілікті жерден алынады. Демек жол салынатын аумақтағы ауыл адам дары жұмыспен қамтылады, – дейді облыс әкімі Амандық Баталов.

Қазір еліміздің Инвестициялар және даму министрлігі мен түрік­корей бірлес кен консорциумы арасындағы келісім аяқталуға жақын деп жоғары­да айттық. Құжаттарға қол қойылып, қаржылық келісім жасалғаннан кейін жол салу бірден басталады. Қазір қа­жетті дайындық жасалып жатыр. Құ­ры лыстың басталуы биылғы жылдың екінші жартысында бас тау алып, 2021 жылы аяқталатын болады. Ал толықтай пайдалануға берілуі 2036 жылға дейін жалғасады екен.

Сонымен «БАКАД» жобасын жүзеге асыру Алматы қаласы маңындағы көлік қозғалысын жаңа сатыға көтермек. Қаланың 6 көшесі айналма жолға қосы­лып, мегаполистегі көлік дәліздері ұзара­тын болады. Атап айтқанда Абай даңғы­лы, Рысқұлов көшесі, ақын Сара көшесі, Тілендиев көшесі және Солтүстік айнал­ма жарты шеңбері тікелей «БАКАД»­қа дейін созылып, жаңа көлік жолда­ры жа сал мақшы. Жалпы, айналма жол жүр гізі летін аумақ Алматы облысының Қарасай ауданы аумағындағы жоғары трасса ата латын жолдан басталып, Ша­мал ған, Ком сомол елді мекендерін басып өтеді де, Тал ғар ауданы аумағы арқылы қазіргі әл­Фараби даңғылына барып қосылады. Құрылыс жүргізу барысында ішкі жолдар да реттеліп, жақын маңдағы ауылдарға қатынас жақсара түспек.

Алматы облысы

«БАКАД» құрылысы басталады

ТҮЙТКІЛ

16 НАУРЫЗ 2018 ЖЫЛ 7РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ

«Бір жылдың ішінде қандай маңызды нəр селер жасады жəне алдымызда алынатын қандай асулар күтіп тұр?» деген маңызды сұрақтар алаңдатады. Алдымен, рухани жаңғырудың көптеген қырлары əрбір қазақстандықтың дүние -танымы мен құндылықтар əлеміне ауа дай қажет екендігі сенімді жəне жоғары деңгейде дəйектелгенін айта кетуімізге болады. Осы істі алға басты-руда зиялы қауымның, əр түрлі кəсіби салалардың білікті ма мандарының белсенділігі шешуші рөл атқарып отырғаны белгілі. Еліміздің бұ қара-лық ақпарат құралдарында, көп теген еңбек ұжымдарында рухани жаң ғыру тұжырымдамасының маңызы мен мəнінің талқылануы көпшіліктің бұл феноменді жете түсінуіне, соған сəй-кес өзінің саласында, өңірінде шешімді қадамдар жасауына негіз болды. Жал-пы, халықтың санасындағы ілгерішіл бағ дарлардың қалыптасуы мен дамуы ке шенді үдерістерге серпін беретін құбылыс екеніне көзіміз жетті.

Елбасы ұсынған «Рухани жаңғыру» иде ясы қазіргі тарихи кезеңде кездейсоқ пайда болған жоқ. Оның алдында халқымыздың руханиятының жүйелі дамуы үшін маңызды рөл атқарған «Мəдени мұра» (2004-2009 жж.), «Халық – тарих толқынында» (2013-2016 жж.) атты ке шенді мемлекеттік бағдарламалар жү зеге асырылды. Ал енді жаңа тарихи ке зең қазақстандық қоғамның алдына одан да еңселі міндеттерді жүктеп отыр. Сон дықтан Елбасы мықты Біртұтас Ұлт болудың жолдарын іздей баста-ды. Қоғам алдына өркениетті елдермен «те реземізді теңеп, иық түйістіру» мақ-саты қойылуда. Осындай үлкен де ұлы мақсаттарсыз əлеуметте, қоғамның да-муында жүйелі жəне мардымды игілікті істер атқарылмасы анық.

Орасан табиғи байлығы бар, сауатты тұр ғындары бар, керемет тарихи өткені бар, сан түрлі халықтар өкілдерінің ынты мақ таса өмір сүру тəжі рибесі бар егемен елі міз үшін ру ха ни дүниені жаңғыртудың кіл тін табу мəселесі аса маңызды еді. Осы орайда Президентіміз «Əжептəуір жаң ғырған қоғамның өзінің тамыры тарихының тереңінен бастау алатын ру хани коды болады. Жаңа тұрпатты жаңғырудың ең басты шарты – сол ұлт тық кодыңды сақтай білу», – деп атап көр сетеді.

Демек, Елбасының осы фило-софиялық па йымдауларын да өткен мен қазіргі кезеңнің жəне бо лашақтың өзара диа лек ти калық байланысы нақты бағамдалып отыр. Осындай за-манауи жасампаз тарих – қоғамдағы үдерістердің үздіксіздігін, ру хани сабақтастығын жəне жаңашыл дық қа деген ашықтықты қолдайды əмбе бүкіл жұмыстың арқау-өзегіне айналдырады. Сонысымен ол үнемі тарихи маңызды жəне ұрпақтардың санасына сі ңімді

болып келеді. Болашаққа нық қадам жасаудың талпыныстарының астарында тарихи қисыннан туындаған өмір мен тарих философиясы жатыр.

Біз қазіргі таңда əртүрлі сипаттағы ді німізге, тілімізге, ділімізге қарамай ру-хани бірлігіміз жарасқан Біртұтас Ұлт болуымыз – қажеттілік. Оған бала ма бо-латын басқа даму бағыты жоқ. Ол үшін бəсекеге қабілетті болуымыз, праг ма-тизмді басшылыққа алуымыз, ұлттық бі ре гейлігімізді қадірлеуіміз, білімнің сал танатын құра түсуіміз, эволюциялық жол мен дамуымыз, са наның ашықтығына жетуіміз шарт екендігі дəлелді де дəйекті айтыл ға ны белгілі. Осы біртұтастық қағи-дасы, бірлікке шақыру идеясы елімізді бүтіндей қамтитын барлық саладағы ру хани жаңғыруымызға мықты іргетас бо лады.

Бағдарламалық мақалада айтылған үлкен міндеттердің бірі – қазақ əліп-биінің латын графикасына көшуі мəсе-лесі. Көр ші жатқан түркі тілдес кей-бір мемлекеттер латын графикасына тəуелсіздік жыл дары жылдам кө шіп алғанын жақсы біле міз. Соңғы бір жылдың ішінде елімізде қазақ тілі əліпбиін латын графикасына кө шірудің біршама қадамдары жасалынды. Қа-за қ тілінің жаңа латындық əліп биін жасаудың өзі біршама кезеңдерге бө-лі ніп, оның соңғы нұсқасына да тоқтап үлгердік. Əрине, бұл бағыттағы əрі қа-райғы жұмыстар да аз емес. Тіл білімі са ла сының мамандарына, лингвисттерге үл кен жұмыс ауқымы айқындалғаны бел-гілі. Дегенмен бұл істі абыроймен атқару барлығымыздың ортақ парызымыз жəне латынша графикаға көшу қоғамымызды түгелдей қамтиды. Өйткені мемлекеттік тілді барша жұртшылық білу керек жəне əсіресе елдің жастары оны жаңа графи-када жаза білу керек.

Латын графикасына көшу үдерісін ғы лыми зерттеулер арқылы қамтамасыз етіп отыру маңызды. Міне, осыған орай айта кететін жайт: 2017 жылдың та-мыз-желтоқсан айларында БҒМ ҒК Фи-лософия, саясаттану жəне дінтану инсти-туты (Институт директоры – профессор Ақан Құсайынұлы Бижановтың ғылыми жетекшілігімен) «Қазақ əліпбиінің латын графикасына көшуінің саяси-əлеуметтік аспектілері» атты кешенді əлеу мет танулық зерттеулерін жүр гізді. Бұл зерттеуде қоғамдық пікірді мо-ниторингтеу мен ғылы ми талдаудың кең ауқымды социологиялық тəсілдері жүзеге асырылды.

Атап айтқанда, Қазақстанның 14 об лысындағы, Алматы жəне Астана қалаларындағы тұрғындар арасын-да сауалнама жүргізілді. Зерттеулер 4000 респондентті қамтыды. Рес пуб -ли каның алты аймағында сапалы со-циологиялық фокус-топ жəне те рең-детілген сұхбат əдістері арқылы жү-зеге асты. Тереңдетілген сұхбат тіл

сая са ты мəселесін жетік білетін тіл бі-лімі саласының сарапшы-мамандары-мен, филологтармен, мемлекеттік жəне мемлекеттік емес ұйымдардың қыз-меткерлерімен жүргізілді. Қоғамда ла-тын қарпіне көшу туралы əрқилы пі-кірлер болғанмен, жалпы əлеуметтің бұл қадамды құптайтыны анықталды. Өт кен жылдың соңында осы өзекті мəсе лелерді ғылыми талқылау бойын-ша Институтымыз мамандарды шақыра отырып ғылыми-практикалық конферен-ция мен дөңгелек үстел өткізді.

Сонымен қатар 2017 жылдың 12 сəуірінен 12 қазанына дейінгі кезеңдегі республикалық жəне шетелдік БАҚ-та-ғы «Қазақ əліпбиінің латынға көшуі» та қы рыбындағы жарияланымдарға кон-тент-талдау жасалды. 2017 жылдың 27 қазанынан 2017 жылдың 7 желтоқсанына дейінгі кезеңдегі əлеуметтік желілердегі латынға көшу тақырыбын талқылау ма-териалдарына талдау жүргізілді. Үш түр кі тілді мемлекет – Əзербайжан, Түр кия жəне Өзбекстанның латын гра-фикасына өту бойынша тəжірибесі сол елдерге барып мəліметтер жинау ар-қылы зерделенді. Зерттеу нəтижелері мем лекеттік басқарушы органдарға тал-дамалық жазбахат жəне мемлекеттік тіл дегі, көлемі 124 беттік ұжымдық мо-но графияның көлемді бөлімі түрінде ұсы нылды.

Сөйтіп зерттеу барысында қомақты мəлі меттер базасы қалыптасты. Бұл алын ған нəтижелердің шынайылығын, жаса лынған қорытындылар мен тұжы-рым дардың растығы мен ғылыми дəйек-тілігін қам тамасыз етуге мүмкіндік бер-ді. Жо баның жауапты орындаушылары ғы лыми-практикалық ұсыныстарды əзірлеу барысында əлеуметтанулық сауал нама респонденттерінің, сарапшы-лар мен фокус-топ қатысушыларының, шетел ғалымдары мен сарапшыларының ла тынға көшуді жеңілдету бойынша ұсын ған тұжырымдарын ескерді.

Зертт еу бойынша негізгі ғылыми нəтижелер төмендегідей: 1. Қазақ тілін латынға көшіру бағдарламасын жү-зе ге асыру салдарларынан туындай-тын тұрғындар қатынастарының əр -түрлі нұсқаларының триггерлері анық -талды. 2. Мемлекет жүргізіп жат қан тіл саясатының мəнін түсіндіру бойын ша белсенді саяси-идеологиялық жұ мысты атқару үшін мақсаттық əлеу меттік топ-тар (тілдік, этникалық, кон фессиялық, кəсіби, жыныстық жəне т.б.) айқындалды. 3. Мемлекеттік тілді ла тын графикасы-на ауыстыру мəселесі бойынша тұр-ғын дармен жұмыстың ең маңызды ба-ғыттары анықталды жəне түсіндіру-на-сихаттау жұмысын жүргізудің əдістемесі нақ тыланды. 4. Биліктің əлеу меттік-лин-гвистикалық саясаты бойынша қоғамдық пікірді қалыптастырушы бар лық фактор-лар жиынтығын есепке ала отырып қазақ тілін латын графикасына көшірудің ең

оңтайлы жоспар-жобасын əзірлеу мен жүзеге асыру бойынша ғылыми-прак-тикалық ұсыныстар жасалынды.

Бір жыл ішінде қомақты жұмыстар жа салынып жатқан бағыттардың тағы бірі – «Жаңа гуманитарлық білім. Қазақ тіліндегі 100 жаңа оқулық» жобасын жүзеге асыра бастау. Қазіргі кезеңде мем лекеттік тілге аударылуға тиісті деп жос парланып отырған 100 таңдаулы əлем дік деңгейдегі оқулықтың 17-сі то лықтай тəржімеленіп үлгерілді. Мə-селен, Дерек Джонстонның «Қысқа фи-ло софия тарихы» оқулығы, Реми Хесс -тың «Философия бойынша 25 түйінді кі-таптар» қазақ тілінде философия тарихы са ласы бойынша дайындалды. Сон дай-ақ əлеуметтану, саясаттану, экономика, құ-қық, тарих жəне т.б. гуманитарлық са-лалар бойынша озық үлгідегі еңбектер қа зақ тіліне ауда рылып, жоғары оқу орын дарына ұсы нылуда. Əрине, бұл тəржімелік қыз метте аудармашылардың тың ғылықты еңбегімен қатар пəнді игеретін кəсіби біліктілігі маңызды рөл атқарады. Осы оқулықтарды жоғары оқу орындарында пайдаланудың негізгі мақсаты – халықаралық деңгейдегі білім ошақтары туындыларының озық үлгі лерінен тəлім алу, үйрену десек, тү-бінде бұл іс өзіміздің сапалы төл оқу-лық тарымызды қалыптастыру орайында жалғасын тапқаны абзал. «Өнерді үй рен де, жирен» деп халқымыз бекер айтпаған. Басқалардан үйрене отырып өзі міздің сара жолымызды тапқанымызға не жетсін.

Өзінің туған елін, туған жерін, атаме-кенін қадірлемеген адам айдалада жел-мен дөңгелеген қаңбақ іспетті, шынайы өмірдің мəнін түсінбейді. Гу манитарлық салада қолданылатын «Əрекеттік патрио-тизм» деген ұғым бар. Демек, туған жерге деген қатынас жай ғана құрғақ сөз емес, нағыз іңкəр сезім нен туындаған зер делі практикалық əрекет болуға тиіс. Əрбір саналы азамат өзінің туған же ріне арнап кемінде бірнеше игілікті іс атқарғаны орынды. Əрине, ол жасаған азды-көпті істерін бұлдап, халықтың кө зінше мақтану үшін жасаса, онда оның ешқандай мəні мен мағынасы болмайды. Халқымызда «Қайырымды істер рия сыздықты қажет етеді» деген қанатты сөздер де бар.

Мақалада «Туған жер» бағ дарла масын жүйелі жүзеге асыру үшін «Қазақстанның қасиетті рухани құн дылықтары» немесе «Қазақстанның киелі жер лерінің гео-графиясы» деген жоба лардың қажеттігі орынды айтылған еді. Тарихшыларымыз бен мəдениеттанушыларымыз, аймақ-тану шыларымыз мен əлеумет танушы-ларымыз еліміздің ұлан-ғайыр аума ғын-дағы бар лық қастерлі деген жерлеріміз бен тарихи ескерт кіштерімізді түгелдей сара лап, жүйелеп, келесі ұрпаққа, əлем дік қа уымдастыққа ұсынудың əрекеттерін жасау да. Əрекеттік патрио тизмнің көрі-нісі осындай нақты қадам дардан, ғылыми сараптаулардан бастау алады.

Жалпы, киелілік ұғымының терең жатқан түптамыры неде? «Халқымыз не себептен кейбір тарихи тұлғаларды, тарихи жерлерді барынша қадір тұтқан жəне ардақтаған?» деген сауал да ту-ындайды. Мəселе бұл жерде адамның Ақиқат заңына деген қатынасында, Үйлесімділіктің сы рын ұғынуға деген талпынысында болып отыр. Құбылысты киелілік деңгейі не дейін көтерген жұртшылық тарихи тұл ғалардан руха-нилықтың үлгісін байқаған, əділдік пен адалдықтың кейпін түйсінген, олардан ру хани қуат алатындай күй кешкен. Міне, сондықтан халық адамдарды рух-тан дыратын жерлерді «қастерлі жерлер» деп аталған. Қазақтың кең даласы киелі жер лерге бай екенін де есімізден əсте шығармауға тиістіміз. Халқымыз ежел-ден аңсаған егемендігіміздің түптің тү-бінде өзімізге қайтіп келуінің өзі бекер емес, ол туған жердің осы қасиеттілігінен та мыр тартады.

Мақалада аталған жобалардың бірі – «Қа зақстандағы 100 жаңа есім». Елімізде өзі нің еңбегімен, дарынымен, қарапайым ды лығымен, өнерімен, бі-лімімен қа тарларынан озып шыққан, басқаларға үлгі болатын замандаста-рымыз көп екені анық. Олардың көп-шілігін кейде қалың жұрт шылық біле де бермейді. Олар туралы ақпарат ара кідік қана баспасөз бет терінен, теле хабарлардан көрініс беріп қа луы мүмкін. Шын мəнінде кез келген қо-ғамның ғимаратының қабырғасы болып отырған азаматтар осы «белсенділігі мол жасампаз жандар». Дүниежүзілік экономикалық кеңістікте гумани тарлық білімнің жіктемелеуі бойынша «ортаңғы тап» деген əлеуметтік топтың бар екені айтылады. Олар өзіне сенімді кəсіби ма-мандардан құралған «белсенділігі мол жасампаз жандар». Солардың шынайы əрекеті мен шығармашылық белсенділігі қоғамды алға сүй рейді. Қоғамымызды алға тартуға талпынған азаматтары-мызды біліп жүретін, басқаларға үлгі тұтатын уақыт келген іспетті.

Рухани жаңғырудың дүние танымдық маңызына тоқталатын болсақ, онда жауапкершілік мəселесін айналып өтуге болмайды. Қазіргі тəуелсіз еліміздегі əрбір азаматымыздың өзіне қойған жоғары талабы, кəсіби біліктілігі мен жаңашылдыққа бейімділігі əлеуметтік прогресс жолында болуымыздың қай нар көзі екені анық. Сондықтан «жұ мыла көтерген жүк жеңіл» дейді дана халқымыз. Бірліктің арқасында өркениетті қоғамды қалыптастыра беру барлығынан қымбат.

�бдімәлік НЫСАНБАЕВ, ҰҒА академигі, философия

ғылымдарының докторы, профессорСерік НҰРМҰРАТОВ,

философия ғылымдарының докторы, профессор

КӨЗҚАРАС

Киеге ие мен жүйе керек

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласының жарияланғанына да бір жыл �ткен екен. Осы аралықта бүкіл әлемде және елімізде үлкен �згерістер болып жатқаны белгілі. Тәуелсіз Қазақстанда техникалық, технологиялық, әлеуметтік-экономикалық және ақпараттық жаңғырулармен қатар ел руханиятының маңызды және �зекті мәселелеріне барынша к�ңіл б�лінуде. �зінің рухани әлемінің терең қатпарларын, құрылымы мен сипатын түгендемеген халық та, қоғам да ұлттық «Менінен» айырылады, бірте-бірте т�лтумалық келбеті жоқ маргиналданған қауымдастыққа айналады және болашаққа сеніммен қарай алмайды. Ал елдің рухани дүниесі әр уақытта �ткен тарих суатынан сусын-дап, қазіргі әлемдік және отандық ауқымдағы әлеуметтік қатынастармен астаса, ықпалдаса қалыптасады. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Уақыт талабына сай сананың өзгеруі қажеттігі, əсіресе қазіргі жаһандану заманында айқын сезілуде. Жеке бастың қамын күйттеп, бұрынғы қалыппен, томаға-тұйық өмір сүру ескі салт. Елге шапағатың тиетіндей қарекет ету қажеттігі туындаған заман келді. Бұл тұрғыдан бəсе-кеге барынша қабілетті 30 елдің қатарына қосылу мақсатына орай, адами капитал сапасын арттыру, ол үшін рухани тұрғыдан өзгеру, сананы жаңғырту қажеттігі ту-ындап отырғанын тағы да бір қайталап өтелік. Елбасының «Төр тінші өнеркəсіптік рево-люция жағдайындағы дамудың жа ңа мүмкіндіктері» атты жаңа Жолдауында қойылған 10 мін-деттің 7-сі «Адами капитал-жаң ғыру негізі» деп аталуы да тегін емес. «Жаңғыру» деген сөз дің өзі жоқтан барды жасау дегенді білдірмесе керек. Бұрын бол ғанды, бар нəрсені қайтадан қол ға алу, одан əрі дамыту, пай-да лану дегенді байқатады. Ал «ру хани жаңғыру» адами, ру-хани құндылықтарымызға ора-лу, ата-бабаларымыз қалдырған рухани мұраларға жаңа тыныс

беріп, жандандыру, жалғастыру, күнделікті игілігімізге жарату, қастерлеу, солардан нəр алу, мəңгілік ету дегенді аңғартса ке-рек. Қысқаша айтқанда, өмірге бейімделе əрекет ету үшін, көзқарас, сананы, рухани əле-міңді өзгерту деген сөз. Ол үшін не керек, не істеу керек?

Белгілі ғалым Тұрсын Жұрт-бай «Рух өлген тұстан, рухани тəуел ділікке телінген сəттен бас-тап адамзат – ақыл парасаттың дер бес шешімінен, ұлт – тəуел-сіздігінен, тұлға – дара ойлау жүйе сінен, талант – танымнан, адам – ар-ождан бостандығынан айырылады. Ал рух еркіндігінің көрі нісі – рухани мəдениет, өнер, əдебиет болатын», дейді. Сана сілкінісі уақытты, ұдайы жүйелі жұмысты қажет етеді. Өкінішке қарай, шенеуніктер, мемлекеттік қызметшілер түгіл, жас ұрпақ тəлімгері делінетін мұғалімдер арасында да жаңалыққа жаны құштар, оқуды қажетсініп отыра-тындар қатары сирек. Заманауи білім беру жүйесі қоғамның руха-ни жаңғыруының факторы дейтін болсақ, алдымен оқытушының өзгеруі тиістігі дəлелдеуді қажет

етпесі анық. Осы арада адам-гершілікке тəрбиелеу тұрғы-сында əрбір педагог нақты нен-дей қарекет жасап, одан қандай нəти жеге жеткендігі турасында есеп беріп отырса, қалай болар еді деген ой келеді. Бұл ретте тəрбиешілердің өздері білім көз-деріне жиірек үңілсе абзал.

Елбасы Н.Назарбаев жоғары-дағы мақаласында «Біз жаңғыру жолында бабалардан мирас бо-лып, қанымызға сіңген, бүгінде тамырымызда бүлкілдеп жатқан ізгі қасиеттерді қайта түлетуіміз керек. Ұлттық салт-дəстүрлеріміз, тіліміз бен музыкамыз, əдебиеті-міз, жоралғыларымыз, бір сөзбен айтқанда, ұлттық рухымыз бойы-мызда мəңгі қалуға тиіс. Абай-дың даналығы, Əуезовтің ғұла-малығы, Жамбылдың жырлары мен Құрманғазының күйлері, ғасырлар қойнауынан жеткен бабалар үні – бұлар біздің руха-ни мəдениетіміздің бір парасы ғана», дейді.

Ол тізімде алты алаштың ба ла сы ардақтауы тиіс баба ла-рымыздың бірі, əрине Ыбырай Алтынсариннің де бар екені сөзсіз. Ақыл-парасат күші кемел,

ой-санасы замандастарынан озық, жүз, тіпті мың жылда бір туатын азамат дерлік ұлы ағартушымыз сонау ХІХ ғасырда адам санасына сəуле түсіретін күш-білімде екенін түйсініп, туған халқын оқуға, өнер-білім бар жұрттар қатарына қосылуға үндеді емес пе?

Елбасы мақаласында «Та-бысты болудың ең іргелі, бас ты факторы білім екенін əркім те-рең түсінуі керек. Жастарымыз басымдық беретін межелердің қатарында білім əрдайым бірінші орында тұруы шарт. Себебі құндылықтар жүйесінде білімді бəрінен биік қоятын ұлт қана табысқа жетеді» деп жазды. Демек, қай кезде болсын, қай елді болсын алға жетелейтін баға жеткісіз құдіретті құндылық ол – білім. Сонау замандағы сірескен сананы сілкінту қан -шалықты ауыр, азапты бол-ғанымен, Ыбырай бабамыз білім саласындағы сан салалы қызметке тыңнан түрен салып, жалғыз өзі осы жолда өмірінің соңына дейін арпалысып бақты. Оған маза бермеген өзінің озық ақыл-ойы, туған елге қолдан келгенінше пайда тигізуге деген

ерен ұмтылысы еді. Рухы мықты, рухани əлеуеті терең тұлға қойған мақсатына жетіп, тарихта мəңгі қалды. Ұлы ағартушының асыл мұрасына терең бойламай-ақ, оның бүгінгі ұрпақтарының сана-сын жаңғыртуда өнеге боларлық кейбір қырларына жеңіл шолу жасап көрелік.

Жиырмадан енді ғана ас қан жас Ыбырай сөздерін қай та лап оқи отырып, оның ынта-жі гер, талпы-нысына, халқы үшін қайткенде пай-далы болу ға деген ерен ұмтылысы таңғал дырады. Мəселен, 1962 жылы Н.Ильминскийге жолдаған хатында «Егер тірі болсам, бар рухани күшімді жинап, «Балалар дүниесінен» бірер мақаланы ауда рып көремін де, көріп шығу үшін Сізге жіберемін» деген сөзі бар екен. Ыбырайдың əу бас-тан халықтың ұлы болуға бел буғандығын айғақтайтын сөздерін түрлі жылдары жазылған əр ха-тынан оқуға болады. Бұған дəлел ретінде бірер сөйлем келтірсек жеткілікті болар.

«Қырғыздардың ескі тарихы-нан бір нəрселер жинадым, əлі де жинап жүрмін, бұларды бір кезде Сізге жібермекпін. Қазір

қырғыздардың (қазақтардың) əртүрлі əдет-ғұрыптарын зерттеу-мен көбірек шұғылданып жүр-мін. Олардың адамгершілігіне де ықпал ету үшін, келешекте олар дың парақор болып кетпеуі үшін бар күшімді салып, əрекет ету демін. Балаларға рухани та-рихтан білетінімді айтамын», «Менің жан сала талаптанатын себебім: қайткенмен де пайдалы адам болсам деуші ем, ал енді осы мақсатқа жетіп келемін де-ген ой мені барлық жағынан да жұбатқандай».

Ұлы ағартушы бабалардан жеткен рухани мұраларды жи -нас тырып, зерделеп, өзі де қазақтың əдеп-ғұрып, салт дəс-түрлеріне қатысты еңбектер жа-зып, əйгілі «Қазақ хрестоматия-сы» оқулығына халық ауыз əде-биетінен əңгімелер енгізгені белгілі . Осының өзінен-ақ Ы.Алтынсарин сынды ұлы тұлға та ғы лымының жастарға рухани-адам гершілік тəрбие берудегі маңызы зор екенін көреміз.

Пиалаш СҮЙІНКИНА

ҚОСТАНАЙ

Ұлылар тағылымындағы ұлт мұратыҒИБРАТ

www.voxpopuli.kz

8 16 НАУРЫЗ 2018 ЖЫЛАЙМАҚ

2002 жылы «Шұбаркөл» раз резі мен тиеу-тасымалдау басқармасы база-сында «Шұ бар көл Көмір» акционерлік қоғамы құрылды. 2008 жылы ол Қазақстан қор биржасына тір келді. 2009 жылы ақпанда ENRC холдингі Қазақстан қор бир жасындағы ашық сауда-сат тықта АҚ акциясының төрттен бір бөлігін қолма-қол 200 мил лион АҚШ долларына сатып алды.

Қарағанды облысы әкім ді гімен жасаған өзара ынтымақ тас тық мемо-рандумына сәйкес «Шұ баркөл Көмір» әлеуметтік ма ңызы бар бірқатар жоба-ны жү зеге асыруға атсалысуда. Был -тыр осы мақсатқа 182,6 миллион теңге бөлді. Оның 41 миллион теңгесі «Шұ-бар көлдегі» қа зан дықтың жаб дығын жөндеу мен оның ырғақты жұмысын қам тамасыз етуге, 51 миллион тең гесі Шах тинск қаласы мен Шахан кентінде қазандықты же ке шы ғаруға жұмсалды. Қы зыл жар кентінің әкімдігіне жол тал -ғамайтын автокөлік тарту ет ті және тұрғындарына тегін 3 000 тонна көмір бөлді.

«Қызылжар-Шұбаркөл-Бар шын-Қорғалжын-Астана» авто көлік жолын жөндеу, «Шұбар көл» және «Баршын» кенті инфрақұрылымын жетіл діру, Абай қаласында 320 көрер менге арнал ған жабық бассейн салу, Қа-рағандыда көру қабі леті на шарлаған балаларға ар налған 250 орындық мектеп-ин тернаттың құрылысын аяқ-тау – амандық бол са, алдағы уа қыт та меморан дум аясында ат қарылатын ауқым ды шараның бірпарасы. Жал пы, бұл топ өткен уақыт ішін де Қарағанды облысының өсіп-өркендеуіне ұзын-ырғасы 2,4 миллиард тең геден астам қар жы құйды.

Таяуда көмір өндіру мен оны тұтынушыға жеткізудің меха низ міне мониторинг пен талдау жасау үшін Үкімет нұсқауымен құрылған топтың құрамында «Шұ баркөлге» жол түсті.

К о м п а н и я н ы ң к ө м і р

шаруа шылығын аралаған үш сағатта көп нәрсеге қанықтық. Егер Энер гетика министрлігінің де ре гіне сүйенсек, был-тыр Қазақ станда 106,7 миллион тон на кө мір өндірілген (бұл – бұрнағы жыл-ғыдан 8,3 % немесе 8,2 миллион тонна артық). 29,3 миллион тоннасы шетелге шыға рылған, 56,3 миллион тоннасы елдің электр стансасына жөнелтілген.

Ал коммуналдық-тұрмыс тық қажеттілік пен халықтың тұ тынуына 12,5 миллион тонна жұм салған. Бұл 2016 жылғыдан 18 % немесе 1,9 мил-лион тонна көп.

«Шұбаркөл» – Қазақстанда ком -муналдық-тұрмыстық қа жет ті лікті көмірмен қам та ма сыз ете тін жетекші жабдық таушының бі рі. Өні мінің үштен бір бөлігіне жуығы осы мақсатқа жұмсалады. Өкінішке қарай, қытымыр қыс биыл қырын қабақ танытып тұр. Әсіресе, қаңтарда қаңтарылып қала жаздады.

– Өткен ай оңдырмады. Ал ғаш-қы онкүндікте қалың қар дың астында қалдық. Темір жол ды тазартумен күн өтті. Екін ші онкүндіктегі қатты аяз тех ни каны тұралатып тастады. Енді-енді ес жиып келеміз. Ком муналдық-тұрмыстық қа жет тіліктің тәу ліктік жоспары 109 вагон болса, біз 123-127 ва гон жөнелтіп жа тырмыз, – дей ді «Шұбаркөл Кө мір» АҚ-тың өндіріс жөніндегі вице-пре зи денті Андрей Сафонов.

Көмірдің ірісі өтімді, майдасын

мандытып алатын тұ тынушы ша малы. Сондықтан соң ғысын кәсіпорын ішкі қажетіне жарата ды, сондай-ақ елд ің жылу-электр орталығына жөнелтеді. Шын туай тында, өндірілген көмір-дің үштен екі бөлігі майдасын кә деге жа рату мүмкіндігі мол тех нологияны меңгерген таяу дағы және шалғайдағы шетелге шы ға рылады.

«Шұбаркөл» көмірінен ар нау -лы кокс алатын зауыт тың өні мін қазақстандық және ре сей лік компания: Арселор Мит талТеміртау», «Қаз Хром», «ҚазФосфат», «Қаз Мырыш» пен Серов ферро қорытпа зауы ты тұ тынады. Келешекте осындай жа ңа зауыт салып, 2022 жылы жо балық қуатына жеткізу көз деліп отыр. Сонда елде өң делетін май да көмірдің үлесі артып, сырт қа қымбат бағамен шы ғаруға мүм кіндік туады.

Биыл «Шұбаркөл Көмір» АҚ 12 200 000 тонна көмір өн діргелі отыр. Кәсіпорын тарихында бұ рын- соңды мұндай меже бел гі ленбеген. Өткен ғасыр дың соң ғы жылында 991000 тон-на кө мір өндірген компания былтыр бұл көрсеткішті 10 450 000 тоннаға жеткізді. Осы ның үш тен бір бөлігіне жуы ғы (3 285000 тоннасы – авт.) ком-мунал дық-тұрмыстық қажет ті лікке жұм салды.

– Ауа райына аса тәуел ді ашық әдіспен көмір өн ді ру дің қиын-дығына қарамас тан, жұрт шылықтың коммуналдық-тұр мыстық қажетін

қамтамасыз ету – алдыңғы қатарда тұрған мін дет. Сондықтан жаңа жаб-дық пен техника алуға биыл 16 мил-лиард теңгедей инвестиция құямыз. Бұл жаңғырту ірі кө мір өндіру көлемін 3,6 миллион тоннаға дейін ұлғайтуға мүм кіндік береді, – дейді Андрей Са-фонов. Компания өндірісті да мыту мен әлеуметтік салада 2016 жылы – 3,3 мил-лиард, 2017 жылы 10,5 миллиард теңге инвес тиция игергенін ес керсек, үкілі үміт еріксіз оянады.

Нұра ауданының аума ғын дағы «Шұбаркөл» – құба-жонда жатқан жалғыз елді мекен. Соған қарамастан елдегі әлеуметтік ма ңызы бар мәселені шешуге елеу лі үлес қосып келеді. 121 ша қырымдағы Қызылжар стансасы мен 214 шақырымдағы Ар қалыққа шойын жол тартылған. Компанияда еңбек ететін 2800-дей адамның ба-сым бөлігі вахта лық әдіспен қатынап жұмыс іс тейді.

Әңгіме орайында айта ке тейік, осы көмір көмбесін игер гені үшін бір топ геолог пен кенші 1988 жылы КСРО Мем лекеттік сыйлығына ие болды.

Әлібек ӘБДІРАШ,Қазақстан Журналистер

одағының мүшесі

Қарағанды облысы

Суретті түсірген автор

ӨҢІР ӨМІРІ

Маңыздысы — әлеуметтік мәселе –––––––––––––––––––––––Бұл – қадасы сонау 1985 жы­лы қағылып, 1996 жы лы ашық акцио нерлік қо ғам болып құ­рылған, ал 2000 жылы қыр­күйекте Еура зиялық топтың (ERG) құрамына кірген «Шұ ­бар көл Кө мір» ком па ния сының бе рік ұста нымы.Разрез қатарға қосылған 1985 жылдан бері мұнда 120 милли­он тоннаға жуық көмір өндірілді. Ком пания тізгінін ұстаған ERG бастапқыда негізгі қордың жар­тысынан аста мын жаңартты, қал ғанын кезең­кезеңмен жаң­ғыртуды қолға алды. Өн дірісті өркендету мен технологиялық деңгейін кө теруге бағытталған ин вес тициялық бағдарлама жа­сап, жүйелі түрде жү зе ге асы­руда.–––––––––––––––––––––––

Азамат ҚАСЫМ,«Егемен Қазақстан»

«Аш қарын жұ ба на ма майлы ас жемей» деп ұлы Абай айтқандай, дәл осы кезде қыстан қысылып шық қан жұртқа майлы ас болмаса да, құнарлы тағам қажет-ақ. Ол құнарлы тағамыңыз қал таңызға салмақ салмаса тіпті ға ни бет емес пе? Айтайын деп отырғанымыз, жақында Абай ауданының орталығы – Қа рауыл ауылында жергілікті әкім дік пен Семейдің іргесіндегі «Агро фирма «При реч-ное» ЖШС арасында жасал ған мемо рандум ая-сында ауылшаруа шы лық өнімдерінің жәрмеңкесі ұйым дастырылып, 15 тонна азық-түлік пен көкөніс арзан бағада саудаланды. Ақпанның 20-сы күні өткен жәрмеңкеде 7,5 тонна картоп, 530 келі сәбіз, 270 келі қызылша, 1 тонна сарымсақ пен 675 келі орамжапырақ пы шақ үстінен сатылып кетіпті. Кө көністердің барлығы бар бол ғаны 83 теңгеден саудаға шығарылғандықтан жұрт талап алыпты. «Негізгі азық-түлік та уар лары бойынша бағаның өсуін болдырмау мақсатында ау дан әкімдігі тара-пынан бір қатар шаралар жүзеге асырылып келеді. Осы ретте өткен жыл дың 13 қазанында Семей қала сына қарасты «Агрофирма «Приречное» ЖШС-ның директоры Мұхит Тұмабаевпен аудан әкімдігі екіжақты меморандумға қол қойған бо-латын. Аталмыш келісім аясында өңіріміздегі ең

іргелі көкөніс өсіретін шаруа шылық осымен екінші мәрте аудан орталығына арзан бағадағы азық-түлік тауарларын әкеліп отыр. Алғашқы жәрмеңке 13-14 ақпан күндері өтсе, бір аптадан кейін, міне, екінші мәрте жәрмеңке ұйымдастырылды. Алғашында ауданға жалпы көлемі бес тоннадан (2,7 тонна картоп, 630 келі сәбіз, 280 келі қызылша, 910 келі сарымсақ, 800 келі орамжапырақ) астам азық-түлік өнімдері жет кізілген болатын», дейді аудан әкімі Жарқынбек Байсабыров.

Шығыс Қазақстан облысы,Абай ауданы

ЖАҒЫМДЫ ЖАҢАЛЫҚ

15 тонна арзан көкөніс әкелді

Темір ҚҰСАЙЫН,«Егемен Қазақстан»

Оқырманға түсінікті болу үшін айта кетсек, Ақтөбе агло ме рациясы аумағына Ақ -тө бе қаласы мен Алға, Қар-ғалы, Қобда, Мәртөк, Мұ-ғалжар және Хромтау аудан-дары кіреді. Бүгінгі басты міндет оның ре сурстық және минералды-ши кізаттық әлеуеттерін ескере отырып, өндірістік қуатының артуын қамтамасыз ету болмақ.

Бұл бір күннің немесе бір жыл дың ісі емес. 2030 жылға қа рай өңірде жоғары техноло-гиялы салалар мен иннова ция, ғылым, сауда және қызмет көр сету жүйелері қарқынды да му деңгейіне көтерілмек. Ай талық, өңір аумағында кө-лік-логистика әлеуетінің мүм -кін дігі мол екені айтылып та, жазылып та жүр. Рес пуб ли ка аумағындағы «Ба тыс Еу ропа-Батыс Қытай» халық ара лық көлік дәлізі құрылысы ең ал-ғаш рет Ақтөбе жерінен бас-тау алып, Ақтөбе жерінде аяқ талды. Мұның маңызы мен рө лі өте жоғары.

Сондай-ақ мұнда «Хром-тау-Алтынсарин» және «Жез-қазған-Сексеуіл-Шалқар-Бей-неу» темір жол желілерінің пай далануға берілуі де оның кө лік-логистика қызметіне өте ыңғайлы екенін көрсетеді. Қа -зір гі күні агломерация аума-ғында 143 километр элек тр-лен дірілген темір жол же лі-лерін тарту белгіленген. Мұ-ның сыртында 8 көлік-ауысу торабын құру көзделген.

Агломерация орталығы Ақтө-бе мен басты және негізгі кө лік бағыттары – Атырау мен Қостанайда, Орал мен Орын борда, Шұбарқұдықта, Орск мен Мәртөкте жылдан-жыл ға өсіп келе жатқан кө-лік тасқынын реттеудің тың жол да ры қарастырылған. Бел-гіленген бағдарламалар мен іс- шаралар Ақтөбе қаласының елі міздің стратегиялық нүктесі ре тіндегі орнын одан әрі ны-ғай туға мүмкіндік береді. Со нымен бірге агломерация аума ғында инженерлік инфра-құрылымдардың бір-бірімен өзара байланыста, иықтаса дамуы тұрғындар мен биз-нес өкілдерінің су мен газға және электр қуатына деген сұ ра ныстарын өтеуге кең жол аша ды.

Агломерация жағдайында газ дандыру ісінің рөлі жоғары. Бұл көрсеткіш қалааралық және ауыларалық газ тарату же лі лері құрылыстарын іс ке қосу арқылы 99 пайыз ға жет-кізілмек. Сумен қамту дың жай-күйі де тиісті инфра құ-рылымдардың көмегінің ар-қасында жаңа сатыға кө те-рілмек. Оның қамтылу аума-ғына 70 елді мекен енгізілген.

Агломерация ұғымының ауқымы мейлінше кең. Ол тек бірыңғай өндірістік мәселе-лерді реттеумен шектелмейді. Мұнда әлеуметтік инфра құ-рылымдарды дамытудың орны ай рықша. Бұл ретте балаларды мектепке дейінгі тәрбие бе ру мекемелерімен қамту дең гейі жүз пайызды құрамақ. Ай-талық, 2030 жылдарға қарай мек тепке дейінгі ұйымдардың

мүмкіндігін 2,5 есеге дейін ұл-ғайту жөнінде алдын ала есеп-тер жасалған. Бұл шамамен 90 мыңға таяу орын деген сөз. Тағы бір бұлжымас талап бар. Агломерация аумағындағы экологиялық ахуал қалыпты болуы тиіс. Сондықтан да қа -зір гі кезде мұндағы табиғи эко жүйенің тұтастығын сақтау үшін Қарғалы ауданында өңір-аралық табиғи парк құру көз-делген. Бұған қоса Хромтау ауданындағы Айдарлыаша айрығында геологиялық парк жасақтау жоспарланған. Өт-кен жылы газетімізде жа рия-ланған «Електің ағысы неге бәсең?» деген мақалада осы аттас өзеннің күрделі эко-логиялық жағдайға тап болып отырғаны айтылған еді. Оның алты валентті хроммен және бормен былғанғаны нақты де ректер арқылы жазылып көр сетілді. Алайда материал газетте жарияланғаннан ке-йінгі кезеңде де оны реттеу ісінде айта қаларлықтай өз-геріс бола қоймағаны өкі-нішті-ақ. Бүгінгі күні агло-мерация аумағындағы Елек өзе нін зиянды өндірістік қал-дықтардан тазарту ісі кезек күттірмейді. Мұның өзі Ақ-төбе агломерациясын ке шен ді түрде дамытудың бір тұтқасы іспеттес.

Қазіргі кезде облыста агло-мерацияны дамыту бағыт та ры бойынша қызмет жасай тын арнайы жұмыс тобы құ рыл-ған. Оның мүшелері агло-ме рацияның басты қазы ғы бо латын он бағытты айқын-да ды. Бұл бірінші кезекте ин-д ус триялық-инновациялық ор та лық, индустриялық-аг-рар лық аймақ, шағын және орта бизнесті дамыту, кө лік-логистика орталығы, меди-циналық және білім беру клас-терлері болып жалғаса береді.

Өңірдегі өміршең даму үрдісі агроөнеркәсіптік сек-тор да ет және сүт кластер-лерін құру мен дамытуға берік негіз қалайды. Соңғы уақытта облыста жүзеге аса бастаған фермерлерге қызмет көрсету орталығы, индустриялық-аграрлық аймақ және «Бола-шақтың ауылы» секілді қа-нат қақты жобалар да бар. Оның даму үрдісінің басты тала бының бірі – қарқынды құрылыс. Мысалы, өңірде өт кен жылы 800 мың шар-шы метрге жуық тұрғын үй салынса, биылғы меже – 850 мың шаршы метр. Алдағы жыл дары бұл көрсеткішті бір миллион шаршы метрге дейін жеткізу жоспарланған. Бұл баспаналардың басым бөлі гі агломерация аумағында тұр-ғызылмақ.

Әрине Ақтөбе агло ме ра -ция сын құру мен қалыптас-тыру ісінде ешқандай кідіріс пен түйткіл жоқ десек, ұшқа-ры лық қа ұрынар едік. Айта-лық, мұнда инженерлік ин-фра құрылымдарды одан әрі же тіл діру мен автомобиль жолдарының сапасын жақсар-ту ісінде шешімін күтіп тұр ған мәселелер бар. Ақтөбе халық-аралық әуежайының ұшу-қону жолағын күрделі жөндеу ісі де Үкіметтің қаржылай қолдауын қажет етеді.

Қалай дегенде де Үкі мет мү шелері Ақтөбе агло ме-рация сын аумақтық дамы-тудың өңір аралық схемасын бірауыздан мақұлдады. Талас жоқ, бұл игі қадам. Алдағы ілкімді істердің бастамасы. Келесі кезекте атқарылатын істің салмағы орталықтан өңірдің өзіне қарай ауысып келеді. Аймақта бұған тиісті алғышарттар қаланған.

АҚТӨБЕ

СЕРПІНДІЛІК СТРАТЕГИЯСЫ

Ақтөбе агломерациясы жаңа кезеңге аяқ басты

Бақтияр ТАЙЖАН,«Егемен Қазақстан»

Бұл Крыловтың әйгілі мысалындағы ала жаздай ән салып, қыс түскенде сү-мең деп еңбекқор құмырсқаның есі гін қағатын дәрменсіз шырылдауық ше-гіртке емес.

Атаулары да әйдік. Марокколық, азия лық және италиялық. Біздің ба ла кезден көз үйренген бәкшек ше гірт-ке бұлардың қасында тышқан мұр-нын қанатпайтын жуас. Ал мына көк-соққандарды қарақұрым болып ұшқанда күн көзі көрінбей, қонған жерінде тіс шұ қитын қылтанақ қалдырмайтын жа-уыз десе болады.

Биыл да Оңтүстікте жылдағы ой-бай басталайын деп тұрған сияқты. Жыл басында аумақтық инспекция ма-мандарының күшімен 1 миллион гектар жерге зерт теу жұмыстарын жүргізіп көрген. Жылда шегіртке жұмырт қа ла-рын жер ге сіңіретін қауіпті аймаққа. Қауіп тен гендей болып шықты.

Облыстағы 11 ауданның 340 мың гектардан астам алқабында шегірткелер-дің үлкен шоғыры бары байқалған. Күн жылт етсе, жер бетіне өріп шығатын ше гірт келерді уақытында залалсыздан-дырмаса, қанаты қатайған соң ие бермей кетеді. Ондай жағдайлар облыс та болған. Жұмыстар жеткілікті жа сал мағандықтан марокколық және ита лиялық шегірткелер Сырдарияның үстінен алғаш рет ұшып өтіп, Шарда раның бау-бақша, егістігін майқандап тастаған еді. Төрт ауданның диқандары алдындағы нәпақасынан айы-рылып қала жаздаған.

Облыста шегірткені залалсызданды-ру үшін арнайы штаб құрылды, басшы-сы – облыс әкімінің бірінші орынбасары Әліп бек Өсербаев.

Облыстық аумақтық инспекцияның бас шысы Н. Қашқынов штабта соны мен қатар ауыл шаруашылығы басқармасы мен төтенше жағдайлар департаментінен мамандар және барлық аудан, қала әкім-дері бар дейді. Бүгінде нақты жұмыс жос пар лары бекітілді.

Биылғы жұмыстарға арнайы техни-касы бар 3 серіктестік тартылмақшы. Одан бөлек 500-ден астам адам жұмыл-ды рылады. Ал, зиянкестер мекендеген аумақ тың 50 пайызы жерүсті агрегаты-мен өңделсе, 137 мың гектарға ұшақ тар арқылы дәрі себіледі. Осындай әдіс -тердің арқасында шегірткелердің қа наты қатаймай жатып, көзі жойылуы тиіс.

– Қазір қажетті дәрі-дәрмек сатып алы нып қойды. Енді фитосанитарлық диагностика және болжамдар орталы-ғының хабарламасын күтіп отырмыз. Егер сол орталық шегірткелердің жер бе тіне шыққанын хабарласа, барлық меке мелердің басын қосып жұмыстарды бастаймыз. Бір айта кетерлігі, биылғы зиян кестер шоғырланған аумақ өт-кен жылғыдан 80 мың гектарға аз. Бұл былтырғы жұмыстың нәтижелі бол ғанын аңғартады. Сондықтан мамандар кезекті залалсыздандыру шараларын жоғары деңгейде жүргізуді жос парлап отыр, – дейді облыстық аумақ тық инспекцияның басшысы Нұржан Қашқынов.

Оңтүстікке көктем ерте келіп қой-ған. Ақпанның ортасынан сібірлеп бас-тал ған жауын наурыздың бел ортасына дейін жалғасты. Өрік ағашының алды гүл деп, далада жауқазын жер төсін тесіп шықты. Мұндайда жаны сірі ше-гірт кенің қарап жатпасы анық. Олар жер бетіне шыққан соң дауыс салып, бә рі бір жерге шоғырланады. Бас-аяғы жиналған соң қалың қол секілді тұтасып, жорық шеруін бастайды. Оларды екінші қайтара ұратын уақыт осы. Штаб мүшелері уақытынан кешікпеу үшін жұмысты ерте бастап кетті.

Оңтүстік Қазақстан облысы

АЛАҢДАТАРЛЫҚ АХУАЛ

Шегірткенің қаупікүшейіп тұр

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Ақтөбе агломерациясын құру мен қалыптастыру ісі жаңа сапалық кезеңге аяқ басты. Мұның басты дәлелі Үкіметте Ақтөбе агломерациясын аумақтық дамытудың өңіраралық схемасы қабылданғаны болып отыр. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––Наурыз айы туса да қылы шын сүйреткен қыстың ызғары әлі қайта қойған жоқ. Жуанның жі ңішкеріп, жіңішкенің үзі летін, күннің ұзарып, түннің қысқаратын шағы енді бастал ғаны белгілі. –––––––––––––––––––––––––––––––––

16 НАУРЫЗ 2018 ЖЫЛ 9КЕЛБЕТ

Қолыма қалам алып, ар на йы сөз еткелі отыр ған азамат, жур налист, ғалым, жа-зушы, ірі қай раткер, филология ғылым­дарының докторы, академик Уәлихан Қалижанұлының өмір жолы ғибратты, үлгі­өнегеге то лы көрінеді маған. Иә, сонымен...

Мен Уәкеңді алғаш өткен ға сырдың 1978 жылы күзінде көрдім.

Зекең, Зейнолла Қабдолов жуырда ка­фе дра мәжілісінде фа культеттің аспи ран­турасын сырттай бітірген, журналист, жазу-шы, жас қаламгер Уәлихан Қа ли жановтың қа зақ, башқұрт және татар халықтарына ор­тақ тұлға, ақын Ақ молла Мұхаме дия ровтың (1839­1895) өмі рі мен шығармашылығына арналған дис сертациясының талқылауы бола-тынын айта келе, ғылыми жұмыспен мұқият танысуды, өйткені жас зерттеушінің зерттеу нысаны шығыс әдебиетіне қатысы барлығы, онда дін мәсе лесі де сөз болатынын ескерт ті.

Диссертацияны оқып шық тым. 1937 жыл дан соң бар­жоғы 40 жылдай уақыт өткенімен, кешегі сталиндік ызғардың дін ге байланысты да ызғары онша ұмытыла қой­ма ған кез. Сол себепті жұрт дін мәсе ле сіне сақтықпен қарай тын. Дін тақырыбы туралы абай лап сөйлейтін. Ол кафедра ұс таздарының сөздерінен байқа лып тұрды. Мәжіліске қатысқан өзге де ғалымдар Уәли хан Қали жа­новтың дін тақырыбына үрік пей барғанына әрі таңғала, әрі ризашылық білдірді.

Уәлихан өз сөзінде Ақ мол ла (Мұф­тахитдин) Мұхаме дияровтың (әкесі қазақ, ше шесі башқұрт) қазақ, башқұрт, татар әдебиеттерінде өзіндік із қалдыр ған, жаңа­шыл, шығармаларында әлеу меттік мәсе­лелерді көтере біл ген сөз зергері болған­дығын айта келе, оның аталмыш халық тар­дың мәдениетінің тарихында өзіндік орны барлығын, әде биетінде де ағартушылық, демократ дәрежесіне көтеріле алған ой шыл екендігіне тоқталды.

Бәрі де Уәлиханнан болашақта жақсы ға лым шығады десті. Шынында да солай бол ды.

Содан бері біраз жылдар өтті. Уәкең бел гілі де беделді жур налист, қарымды қа­лам гер, қо ғам және мемлекет, ғылым қай ­рат кері, зерделі зерттеуші, беделді басшы дә ре жесіне кө терілді. Еліміздің беделді бір тұл ғасына айналды.

Ақмолла демекші, 2010 жы лы еліміздің бас мүф тиі кезім де бірде мені Ресей мұсылманда­рының құрылтайына Уфаға шақырды. Мәжіліс арасында ондағы атақты «Ғалия» медре сесімен қатар, басқа да тарихи, ғы­лыми, мәдени нысандарды аралау барысында Ақмолла Мұ ха медияровтың башқұрт елінде басылған еңбектерін көр дім. Мен башқұрт, татар ба уыр ларымызға Ақмолланың қа­зақ әдебиетіне де қатысы бар лығын, қазақ ғалымдары да ақын шығармашылығына диссертация арнағанын, әсіресе Уәлихан Қалижановтың бұдан біраз жылдар бұрын

кандидаттық диссертация қорғағанын айт-тым. Сөйтсем, татар, башқұрт ғалымдары да Уәкең еңбектерінен хабардар екен.

Таңдаған саласынан алған мол тәжірибесі 1986 жылы оны республика жұртының сүйіп оқитын «Лениншіл жас» газетіне әкелді. Шер хан Мұртаза, Сейдахмет Бер діқұлов се кілді ағалары өш пес із қалдырған газетті ол одан әрі биік белеске көтере алды. Га­зет тің тақырып аясы кеңейді. Осы газетте тари хи таным тура лы, Алаш ардақтылары жайлы, олардың мақалаларынан үзін ділер жа риялана бастады. Сөйтіп газеттің беделі бекемделе берді. Ол еліміз үшін үлкен сын бол ған, қазір ұлт­азаттық көтеріліс деп ата-лып жүрген 1986 жылғы желтоқсан оқиғасы кезінде, жастарымыз жаппай жазаланып жат қан шақта, оларға араша да түсе білді.

Коммунистік диктатураның шат қаяқ та­луы басталған шақ та, Уәкең батылдықпен өзі жетек шілік етіп отырған «Ленин шіл жас» атауын «Жас Алашқа» ауыс тыра алды.

Редакторлық қызметте жү ріп У.Қали­жанов ұлттық жа ңа баспасөздің дамуына, оның еркіндік жолына түсуіне көп жігер жұмсап, жас буын қаламгер лердің өсіп шығуына қамқорлық етті, көсемсөздің уа­қыт талабына орай өзгеруіне, соны өріс тер­ге беттеуіне мұрындық болды.

1994 жылы Уәкең Қазақстан Рес пуб­ликасы Жоғарғы Кеңе сінің депутаты бо-лып сайланды. 1995 жылы Баспасөз және бұ қа ралық ақпарат құралдары министрінің орын басарлығына тағайындалып, одан соң Пре зидент Әкімшілігі Ішкі саясат бө­лімі меңгерушісінің орынбасары қыз ме тін атқарды. 1996­1998 жылдары «Еге мен Қа­зақ стан» газетінің бас редакторы; 1998­1999 жылдары Қазақстан Рес публи касы Ақпарат және қо ғамдық келісім минис­трлігі Тіл дерді дамыту департаменті дирек­торының орынбасары бол ды. 1999 жылы Парламент Сенатының баспасөз хатшысы бо лып тағайындалды.

1999­2011 жылдар аралы ғында У.Қали­жанов Парла мент Мәжілісінің II, III, IV ша қы рылымдарының депутаты болып қыз мет атқарды. Осы уақыт аралығында ол Халықаралық істер, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің мүшесі, бірқатар заңдардың бастамашысы болды.

Осыған байланысты тағы бір оқиға есіме түсіп отыр.

Бірде Талғарда лайлы су тас қыны бо­лып, көп адам опат болды. Бұл депутат

Уәкеңнің сайлау округі еді. Осыған орай ол Пар ламент Мәжілісі депутаттары на бір­күндік еңбекақыларын арнайы есеп шотқа аудару жө нінде ұсыныс тастады. Сөй ­тіп өзі жүз мың теңгесін алып Ал ма тыға, маған Мүфтиятқа кел ді. Талғардағы адам шығыны болған отба сыларға көңіл айтып, Құ ран оқып, демеу білдіргісі келетінін жет­кіз ді. Мен де бірден:

– Бірге барам. Сауапты істің жа нында жүрген парыз ғой, – дегенім есімде.

Әрбір үйге кіріп көңіл айттық. Құран оқыдық. Мен де Уәкең секілді бір отбасыға көмек ретін де жүз мың теңге бердім.

Уәкеңдікі жөн. Мәселе, қар жы ның аз­көпт ігінде емес. «Бас мүфти мен депутаттың бір ге келіп, қасіретке душар бол ған дардың қайғыларына ор тақтасқандары қарашаңырақ қай ғысын азайт қандай еді», деп жазыпты Уәкең «Заман сөзі» (Алматы, 2016) атты кітабының 82­бетінде.

Бұл Уәкең азаматтығын та нытқан жал­ғыз оқиға емес.

Елiмiз тәуелсіздік алғаннан кейiн кеңес империясының тота литарлық идеология­сы салдарынан ұзақ жылдар бойы бiр жақ ты бұрмаланып келген әдебиетіміздің белгiсiз беттеріне үңiлу мүмкiндiгi туды. Міне, осы тұста жоғары мемлекеттiк қыз­мет те жүрсе де, Уәлихан Қа лижанұлы ғы­лымнан қол үзбей, өзiнiң бұрынғы тақы­рыбы – қазақ әдебиетіндегі дiн туралы iзденiстерiн жалғастыра бiл дi. Fылыми ке ңесшiсi болған бел гiлi ғалым, академик Рым ғали Нұр ғалиевтің қалай да докторлық жұ мысын қорғау керектігі туралы кесiп айт­қан уәжі де диссертациясын тез аяқтауға ықпал еткен болуы керек. Сөйтіп «Қазақ әде биетіндегі дiни ағартушылық ағым» тақырыбында зерттеу жүр гiзген талантты

ғалым диссертациясын алты айдың ішінде аяқт ап, сәтті қорғап шығады.

2012 жылы гуманитарлық ғы лымдар са­ласындағы үздiк ғылыми­зерттеулер бойын-ша «Қазақ әдебиетіндегі дiни ағар тушылық ағым» жұмысы үшiн Уәлихан Қалижановқа Ш.Ш.Уәлиханов атындағы сый лық берiлдi.

2012 жылдың ақпан айынан қа дірлі әріп­тесім, замандасым М.О.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының дирек-торы болды. 2017 жылы Ұлттық ғы лым академиясының толық мү шесі – академигі болып сайланды. Ғұмырын ғалымдық жол-дан бастаған ол да, мен сияқты ғылымға қайтып оралды. Қазір біргеміз. Кездесіп, сұх бат тасып, ақылдасып, пікірлесіп тұ­рамыз.

Уәкең 2012 жылы Әдебиет инс титутына бас шы болып келген соң «Ұлы дала тұлғалары» сериясы бойынша «Жамбыл» атты қо мақты дүниесін жариялады. Ол ға­лым ретінде Әдебиет институтына босқа кел мегенін байқатты. Ғалым қаламынан туған дүние Жамбыл ғұмырнамасының және шығармаларының әдеби­көркемдік әлемін зерттеу ге арналғандығын, әрі ол сәтті шық қандығын айта кеткен жөн.

Уәкең ғылым мәселесі сөз бол ған түр­лі жиындардағы талқы лау ларға белсене қатысып, пікір білдіріп отырады. Екеуміз әл­Фа раби атындағы Қазақ ұлттық уни­верситетінің докторлық дис сер тация қорғала­тын ғылы ми ке ңесінің мүшесіміз. Досым ның онда да орыс және қазақ тілдерінде кез келген тақырыптар бойынша өзекті ойларын біл­діріп, пікір айтпай қалған кездері бол ған емес.

У.Қалижановтың әр жылдары «Мәшһүр Жүсіп», «Президент: көз бен көргендер мен көңілге түйгендер», «Жәдитшіл жырлар: тарихи зерттеулер» атты бір неше еңбегі жарық көрді. Олар дың көпшілігі автордың филологиялық зерделеу ныса нын дағы діни­ағартушылық ағым мәселесіне арналған зерт теулерін, тың ғылыми тұжы рымдарын, жаңа заманға сай толымды толғаныстарын қамтиды. 2008 жылы Гулия Георгийдің «Омар Хайям туралы аңыз» атты романы У.Қалижановтың аудар масында жарық көрді. Оның «Сыр сандықты ашып қара», «Көңіл көкжиегі», «Қазақ әдебиетіндегі діни­ағартушылық ағым» атты көлемді еңбектері де баспа бетін көрді. 2012 жы­лы автор дың ғылыми мақалалары мен эссе­лерін қамтитын «Ойкөз» кі табы, 2013 жы­лы «Ғылыми қазына» сериясы бойынша

«Жамбыл» монографиясы, 2014 жылы «В потоке времени» және «Ұлт рухы» атты зерт теулер, мақалалар мен эсселер жинағы сынды зерттеу кітаптары оқушы лар дың қолына тиді.

Көрнекті ғалым әріптесімнің бастама-сымен М.О.Әуезов атын да ғы Әдебиет және өнер институтында халық университетінің жұмысы жанданып, ғылыми, қо ғамдық, мәде ни маңызға ие түр лі іс­шаралар өткі­зіле бастады. 2012 жылдың мамыр айында У.Қалижановтың ұсынысымен бұл халық университетіне осы қоғам дық ұйымның тұңғыш басшысы болған академик, фило-логия ғылымдарының докторы, про фессор Р.Бер дібаевтың есімі бе рілді.

2012 жылы Қазақстанның халық аралық деңгейдегі беделін арттыру мақсатында АҚШ­тағы Қазақ стан Республикасының ел­ші лігімен және Колумбия уни верситетімен бір лесе отырып «Қазіргі Қазақстан әдебие­тінің антологиясы» жарық көр ді. Институт директоры У.Қалижановтың тіке лей бас ­шы лы ғымен әрі оның алғы сөзі мен жарық көрген бұл басылым Қазақстан әдебиетін әлемдік мәде ниеттің құрамдас бөлігі ре­тінде кеңінен насихаттау ісінде тап тырмас құрал болып табылады.

Уәкеңнің әдебиетіміз бен мә де­ниетіміздің аға буын өкіл дері Жұбан Молдағалиев, Са фуан Шаймерденов, Хамит Ер ғалиев, Зейнолла Қабдолов, Қа ратай Тұрысов, Сей дахмет Бер діқұлов, Сәкен Жүнісов, Бал ғабек Қыдырбекұлы, Тұман бай Молдағалиев, Рымғали Нұр ғалиев, Шерхан Мұртаза, Мыр затай Жолдасбеков, Иманғали Тасмағамбетов жайлы естелік эсселерін кез келген оқушы қызыға оқиды деп ой-лаймын. Олар дың қарапайым жұрт байқай бермейтін қыр­сыры, әзілдері әңгімелерге, көркем шығар маларға сұранып тұрғанын бай қайсың.

Уәкең қай істе де алғыр, идеялары өмір­шең, іскер де батыл, рухани әлемі бай, өз ісі не қашанда мы ғым азамат.

Осы мақаланы жазарда мен Уәкең қала­мынан туған еңбек терді тағы бір қарап шықтым. Олар дың үлкен зерттеулерге сұ­ранып тұрғанына көзім жет ті. Жал пы, Уә­кеңді білу үшін еңбек терін оқу керек, те­реңіне бойлау керек деген ойға келдім. Өйт­кені онда әдемі ойлар, тың идеялар, орынды ұсыныстар көптеп ұшы ра сады.

У.Қалижанов 2015­2017 жылдар ара лы­ғын да Ұлттық Ғылыми ке ңе сінің, Ұлттық ғылым академиясы Президиумының, сон дай­ақ 2017 жылы ел Президенті жа ­нын дағы Қоғамдық сананы жаң ғырту бағдарламасын іске асы ру жөніндегі ұлттық комис сия сының мүшесі болды.

Оның елі, халқының әдебиеті мен өне­ріне, ғылымы мен білі міне, қоғамына, мем­лекетіне сіңір ген еңбегі көп теген марапат, атақтарға ие.

Уәкеңнің әдебиет пен мәде ниет, қоғам­дық өмір жайлы ең бек тері өте мазмұнды. Олардан еш кімді бейжай қалдырмайтын дү ние лерді мол көресің. Уәкең шы ғарма­ларын оқу үстінде оның қатар жүрген дос­жол дасқа деген адал дығы менмұндалап тұрады. Иә, оларды оқу керек.

Уәкеңнің туған жері Алматы облысы, Жамбыл ауданы, Бұғы мүйіз – Бесмойнақ ауылы. Бұл бір сирек кездесетін қызық атау. Реті келсе Уәкеңнен сұрармын деп жүргем. Сөйтсем ол жайлы Уәкеңнің «Заман сөзі» (Алматы, 2016) кітабында төмендегідей дерек тер бар болып шықты.

«Бұғымүйіз – Бесмойнақ жер дің жай-лауы. Жетісудың пе йіш жерінің бірі. Бұл Столы пин реформасынан кейін қара шек­пенділер келіп, қос өзеннің бойына қоныс салып, шіркеу қой ған жер. Атақоныстан айы рылып, бір ата дулат­жаныс тө мен құлдилап Арасан, Берік тас жаққа үдере кө шіп, кейін Ке ңес өкіметі орнағанда қай­та ке ліп қоныстанған. Бұл қыр ғыз дың Тоқпағына тура шы ғатындығымен де ерек­ше ленетін жер. Бұл жерде Мүйізді Өтеген ба тыр аялдап, атын суарған. Ұлы Сүйінбай Жамбыл бабаға бата бер ген қасиетті жер. Найманбай батыр ұрпағы өсіп­өнген де осы мекен. Атақты «Құлагердің» авторы Ілияс Жансүгіров үй тік тіріп, қымыз ішіп демалған жер де осы Бұғымүйіз – Бес­мойнақ. Жам был өлеңдерін Бұғымүйіз – Бес мойнақтың гүлдеріне теңеуі бекерден­ бекер дейсіз бе?» – деп ті Уәкең.

Алланың қалауымен бірде ол жерге де табан тиді. Бір теле арна Уәкең жайлы арнайы хабар түсірмек болды. Ол жайлы сұхбат беру үшін Уәкеңнің ауы лында кез-деспек боп келіс тік. Бұғымүйіз – Бесмойнақ Ала таудың етегіндегі жасыл жайлау лы жер екен. Міне, осындай таби ғаты тамылжыған мамыражай әдемі жерде ғана Уәлихан сияқты азаматтар дүниеге келсе керек деп ой түйдім.

Иә, сондай жердің перзенті Уәли хан Қа лижанұлы үлкен жүрек ті, парасатты азамат.

Замандас, әріптес, дос, ірі қай раткер, қадірлі де құрмет ті за мандасым Уәлихан Қа ли жанов қа зір кемел шағында. Уәли­хан ның еңбектерін оқыған сайын оның азаматтық та, қайраткерлік те, ғалымдық та, қаламгерлік те келбетін тани түсесің. Менің анам марқұм «Жақсы жерде жат саң жақсы түс көресің» деп оты рушы еді. Шынында да осындай өмірде, ғылымда, қоғамда өзін­дік үлкен орны бар тұлға, кеу демсоқтығы жоқ кішіпейіл, парасатты да жақсы адаммен бірге жүрген де ғанибет­ау...

Әбсаттар ДЕРБІСӘЛІ,Р.Б. Сүлейменов атындағы Шығыстану институтының

директоры,Ұлттық ғылым академия сының корреспондент-

мүшесі, филология ғылымдарыныңдокторы, профессор

ТҰЛҒА

Кемел шақ

УӘКЕҢНІҢ ӘДЕБИЕТ ПЕН МӘДЕ НИЕТ, ҚОҒАМ ДЫҚ ӨМІР ЖАЙЛЫ ЕҢ БЕК ТЕРІ ӨТЕ МАЗМҰНДЫ. ОЛАРДАН ЕШ КІМДІ БЕЙЖАЙ ҚАЛДЫРМАЙТЫН ДҮ НИЕ ЛЕРДІ МОЛ КӨРЕСІҢ. УӘКЕҢ ШЫ ҒАРМА ЛАРЫН ОҚУ ҮСТІНДЕ ОНЫҢ ҚАТАР ЖҮРГЕН ДОС-ЖОЛ ДАСҚА ДЕГЕН АДАЛ ДЫҒЫ МЕНМҰНДАЛАП ТҰРАДЫ. ИӘ, ОЛАРДЫ ОҚУ КЕРЕК.

– Сіздің туған ініңіз Әшім Ах­метов те актер, үлкенді­кішілі фильм дерге түсіп жүр. Соған қа­рағанда, өнерге үй іштеріңізбен жа қын сияқтысыздар.

– Ата­анам – дәрігерлер. Әкем журналист болғысы келген екен. Алайда атамыз бір әулетке бір дәрігер керек деп, медицина сала­сына оқуға түсірген. Анам мен әкем курстас, Алматыда медици­на университетінде оқып жүр­ген де танысыпты. Екеуі де кі­таптан бас алмайды, жан­жақты, өнерді жақсы көреді. Егер дә­рігер болмағанда тәп­тәуір актер мен актриса шығар еді. Әкем ак­терлердің өмірбаяны, театр мен кино өнеріндегі ұлы тұлғалардың шығар машылығы мен өмір жолы туралы шешіле әңгімелеседі. Тіпті Станиславскийден бастап Әзір­бай жан Мәмбетовке дейін бірін қалдырмай айтып отырады.

– Шығармашылық өмір бая­ныңызда орны бар тұлғаның бі рі – Нұрқанат Жақыпбай. Шә­кір тінің бойына сахнаға деген адалдықтан бөлек, адам болуды үйреткен ұстаз ұлағаты туралы не айтасыз?

– Ол өміріміздің бағытын түбе­гейлі өзгертті. Студент кезімізде қа тал ұстаз болды. Үйленеміз деу дің өзі ағайға қаралы хабар жет кізгендей еді. Сабыр, еңбек­қор лық, тереңдік қасиеттері әр іс­қи мылынан байқалып тұратын. Та ным таразысы мен байыпты көз қарасымен­ақ бізге үлгі болды. Дан дайсымауды, қарапайымдылық пен кішіпейілділікті көріп өстік. Қандай биіктерден көрініп жатсақ та талапшыл ұстаз тәлімінің арқасы. «Біз Нұрқанат ағайдың 15­курсын-да оқимыз» деп әзілдейміз кей-де. Өйткені өміріміздің жартысы Нұрқанат ағаймен өтіп жатыр.

– Бірде Нұрқанат ағаймен әң гімелескенімде, «Бір­бірінен ал шақ ірілі­ұсақты сахналық рөл дерді әлеуметке ұғынықты жет кізу, әр кейіпкердің қыр­сырына үңілу Әділдің басты қа­сиеті. Қаһарманның ішкі пси­хологиясын беру жолында үне мі ізденісте жүреді» деген еді. Актер­лік ізденістеріңіз туралы айтып бе ріңізші.

– Талант – табиғат перзенті. Әуе лі ата­ананың сүтімен дари­ды. Ұстаз еңбегінен кейінгі тәрбиелейтін дүние – қоршаған орта. Бірыңғай еңбекқор қыз­жігіттер шұрқыраған үйірлі жылқы сияқты қатар шауып келеміз. Бір­бірімізден орта жолда сүрінбеуді үйрендік. Ізденіс деп нені айтамыз? Мәселен, актердің мұраты образды есте қаларлықтай нанымды ойнау, кейіпкер табиғатын көрсету. Осы міндетті орындау үшін жан­жақты зерттейсіз. Зерттеуге та рих та, фи-лософия да, психология да кіреді. Бір Шыңғыс хан бей несін (сахна-лау авторы Жаныш Құл мамбетов, қоюшы режиссері Қа зақстанның еңбек сіңірген қай раткері Нұрқанат Жақыпбай) сом дауға орай ұлы әмірші туралы іргелі еңбектерді оқыдым. Қағанның философиялық пайымдарынан ой қорыттым, байлам жасадым. Дра матизмді кейіптеу үшін ата­баба сын, жүріп өткен ізін зерттеу аз дық етеді, то-лайым тарихты түгел қо парасыз.

– Яғни сіз ізденіс деп осыны ай тасыз. Демек, әр рөлге осылай дайындаласыз ғой?

– Қолдан келгенше. Кейде махаб­бат драмаларында, әлеуметтік­пси­хологиялық, комедия жанрларында ішкі сезіну мен ішкі бағалау ал­дыңғы орынға шығады. Мысалы, Сма ғұл («Диляфруздың төрт кү­йеуі», комедия) немесе Айбол («Ал ғашқы махаббат», комедия) де ген жігітті алайық. Олардың бол мысымен алдыңызда жатқан

пьесаны оқи отырып танысасыз. Адам мінез­құлқының тұтастығы мен сан қырлылығын аша түсу үшін ол адамды өмірден іздеуге көшесіз. Сол адамды шайға, футбол ойнауға шақырасыз. Қалай күледі? Қалай ренжиді? Бәрін бақылай оты-рып, эмоциясына қаныға түсесіз. Кейде жан түкпіріңе сары майдай сақтап жүретін ерекше типаждар болады. Бұл да ізденістің бір түрі.

– Өзіңіз сырттай қарағанда қан дай Әділді көресіз?

– Менің айтып отырғаным – сахнадағы Әділ. Сахнадағы актер өзін көруі керек, ести білуі керек. Өмірде қандай екенімді сырт көз біледі. Әшірбек Сығайдың «Әртіс еңбегі – ұдайы жоқ іздеген кісі тәрізді» деген сөзі бар. Біз осы та-рапта тырмысамыз.

– 2017 жылы елімізде 36 көркем фильм түсірілді. Кино­сыншылар оның соңғы ширек

ғасырдағы кино тарихында болмаған көрсеткіш екенін айт­ты. Алайда көп фильмде төбе көрсетпей жүрсіз. Фильмге тал­ғап түсесіз бе?

– Әрине, қараймын. Ақан Сатаевтың, Жасұлан Пошаевтың фильмдеріне ойланбай түсемін. Бұрын киноға түссек болды деп түсе беретін едік. Түр біреу­ақ, әр жер-ден жылтыңдай берсеңіз ха лықты мезі етесіз. Менің ұста ны мым осы. «Анаға апарар жол» картинасынан соң біраз ұсы ныстардан бас тартуға тура келді. Халықты жалықтырып алғым келмеді. Жалпы, кино түсі­рушілерге тақырып көп. Мысалы, Алтын Орданың кезінде Шыңғыс әулетінен тараған қаншама хан­сұлтандар өтті. Ең қуатты билеуші Жошы қандай? Алтын Орданы құрған Батудың аңызға айналған жорықтары ше? Бертіндегі Кене­сары мен Тезек төрелердің әрқай­сысы бір­бір кино. Әлі экран дал­маған тарихи, өміршең рөл сом­дағым келеді.

– Тарихи рөлдерді сомдау ар­маным дейсіз, ендеше «Қазақ хандығы. Алмас қылыш» (реж. Р. Әбдірәш) фильмінен неге шет қал дыңыз? Нағыз арманыңыз орындалатын жобаның біреуі осы емес пе еді?

– «Қазақ хандығы. Алмас қы­лыш» жобасы басталып жатқан уақытта «Анаға апарар жол» фильмі нің түсірілім жұмыстары қы зып жатқан сәт еді. Бізді де шақырды, кастингке бардық. Жас­тар мен үлкендер құрамы жеке таңдалды. Біздің топтағы Берік Айтжанов Жәнібек ханның, Ерік Жолжақсынов Керей ханның, мен Бұрындық ханның рөліне бекітілдім. Жас ерекшелігіміз сәй­кес келмеген болуы керек, кастинг-тен өтпедік. Арасында эпизодтық рөлдерге шақырды, оған бармадым. Әр нәрсе өз ретімен ғой, бұйыр­ғаны бола жатар.

– Жетістікке жету жолында келбет пен таланттың арақа­тынасы туралы не айтар едіңіз?

– Актер немесе актриса талант-ты әрі келбетті келсе, нұр үстіне нұр. Ал табиғат келбет бермесе, талант екі есе мықты болуы тиіс. Беті жылтырап, таланты ақсап тұрса алысқа бара қоюы неғайбыл.

– Сізде қайсысы басым деп ойлайсыз?

– Студент кезімде Қодар, Әмірші сияқты қатыгез, жағымсыз рөлдерді сомдайтынмын. «Әділ фактурасы-на қарай хандардың, геройлардың рөлін сомдайды» деген әңгіменің шеті шыға бастағаннан кейін, лирикалық, комедиялық образдарға көше бастадым. Комедияны да жатырқамаймын, өзіме ұнайды.

Әңгімелескен Ая ӨМІРТАЙ,

«Егемен Қазақстан»

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Шығармашылықта шыңдалғандардың өнердегі ауқымын кеңіте, беделін нығайта түсетін дүние – сан алуан мінезге әмбебаптық. Кино және драма актері Әділді де осы санатқа қосуға бола-ды. Кезекті қойылым алдында мұқият дайындалуды, өнеріне өзгешелік үстеп отыруды берік ұстанған Әділ АХМЕТОВПЕН әңгімелескен едік. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

ӨНЕР

Әділ АХМЕТОВ, актер:

Өміршең рөлдерді сомдағым келеді

10 16 НАУРЫЗ 2018 ЖЫЛӘДЕБИЕТ

Жансая ЖАРЫЛҒАПОВ,әдебиеттанушы

Ал классика дегеніміз не? Классикалық шығарма бірнеше ұрпақ бұрын туса да уақыт тезіне шыдап берген, дәуірлер мен тарихи кезеңдер өзгерісіне қарамастан көркемдік маңызын жоғалтпаған, одан бергі мүлде басқа қоғамдық жағдайлар мен ахуалда өмір сүріп жат қан адамдарды да қызық тыра­тын дүниелер. Меніңше, клас­сикалық туынды «уақыттан тыс» өмірге келеді. Уақыт пен Кеңістік категориясынан алып қарасақ, ондай туындыларда өмір сүретін кеңістік бар да, уақыт – шартты.

Қандай да бір халықтың әде­биеті болмасын, өзінің тарихи даму жолында ұлттық өнердің та бысы ретінде бағаланатын, адамзат қауымының аса салмақты көркем құндылығы деңгейіне көтерілген үлгілерін меже тұтады, оларды тудырушы тұлғаларға қарап бой түзейді. Ілгері уақытта дүниеге келген сол шығармалар бойындағы озық дәстүрлерді кейін­гілер игере отырып, өз кезеңінің ерекшеліктеріне бағындыра әрі қарай өрістетеді. Әдебиет үрдісіндегі мұндай ізденіс белгілерді дәстүр

және жаңашылдық тұрғысынан бағамдап жатамыз.

Дәстүр мен жаңашылдық өзінің кең философиялық түсінігінде даму деп аталатын процестің, жалпы қозғалыстың, өзгерістің негізгі тетігі екендігі шындық. Табиғат, қоғам, адам, барлық тіршілік атаулы үнемі өзгерісте болады десек, сол құбылыстардың барлығы да дәстүр мен жаңашылдық заң­дылықтарының жемісі. Бір сөзбен айтқанда, бұл ұғымдар өзгеру мен диалектикалық дамудың гармониясын сақтайды.

Классика сөзін қазіргі әдеби үр­діске араласып жүргендерге қарата айтпаймыз. Замандас қаламгерлерге «ұлы», «теңдессіз» деген эпи­теттерді қолданбайтанымыз рас қой. Кезінде де де солай бол­ған. Классикалық әдебиет жалпы­адамзаттық құндылықтар мен мәдени ұстындарға негізделеді. Гегельдің негіздеуі бойынша «Ұжымдық мақсаттар мен құнды­лықтар жеке тұлғаның мақсаттары мен құндылықтарымен тең дәре­жеде болатын қоғамдық жағ­дай мәдениет тарихында клас си­калық деп аталады». Яғни өнер туындысы қоғамның барлық қабаттарын қанағаттандырғанда

ғана классикаға айналады. Ал біздің классикалық деп аталатын туындыларға қайта айналып соға беретініміз, қазір жүріп жатқан үрдістерді толық қорытып үлгер­мей тінімізден де болу керек. Қазір жазып жүрген жастардың шығармаларының қайсыбірі ертең классикаға айналмасына кім кепіл.

ХХІ ғасыр адамын осыдан ширек ғасыр бұрынғы адамдардың психологиясымен, өмірлік көзқа­растарымен салыстыра қарағанда бірдей деңгейде немесе шамалас десек қателескен болар едік. Бұл кезеңдегі адамдардың дүние­танымын, рухани деңгейін екі­үш онжылдықтар бұрынғы өлшем­дермен бағалауға келмейді. Клас­сикаға да қарым­қатынас өзгерді. Кеңес кезінде әлемдік классикадан хабардар болу мәдениеттіліктің бір белгісі болып есептелетін. Ол жасөспірім кезден насихатталатын. Қазір прагматиктердің жаңа ұрпағы қалыптасты. Қазіргі жастарға классиканы оқыту қиын. Бұл көпшілік жаппай айтып жүрген кітаптың оқылмайтындығында да емес. Қазір кітап дүкеніне бас сұқсаңыз да онда жастарды көрмейсіз деген бос сөз. Олар бар. Көпшілігінің іздеп жүргені шетелдік туындылар. Кілтипанды қазіргі жастарға оқитын мәтін жазып бере алмай жатқанымыздан да көруіміз керек. Өйткені урбандалу үдерісінің қарқын алуы нәтижесінде ауылдан тамыр­тегі ажыраған тұтас бір ұрпақ қалыптасты. Ұлттық классиканың дені дала стихиясына, қырдағы тіршіліктің тынысымен сабақтасып жатыр. Оны ностальгиялық көңіл­ күйден әлі ажырамаған алдыңғы және орта буын оқиды. Ал бүгінгі

қала қазағының ішінде не болып жатыр, оның дүниетанымдық­психологиялық қырларында нендей өзгерістер бар? Жазушылар ауыл адамдарының психологиясын зерттей отырып, технократтық дәуірдің аса зор ықпалында қалған қала өмірінің де ұңғыл­шұңғылына бойлау керек.

Қысқа уақытта болған орасан зор өзгерістер адамның табиғи болмысына әсер етпей қалмады. Зымыран дәуірдің әкеліп жатқан өзгерістері, аса жылдамдықпен дамып келе жатқан технология адам өмірінің практикалық жұмысын жеңілдетуге, материалдық игіліктерді көбейтуге, адамның комфорттық тұрмысын жасауға, әлем, табиғат құбылыстарын танып­білуге бағытталғанымен, түрлі парадокстарды да тудырды. Осы тұста Оралханның «Жетім бота» повесіндегі мына сөздер еске түседі: «Біз асқан ақылды дәуірді бастан кешірудеміз, сондықтан да әлемнің ақылгөйсіген бетіне қарағым келмейді, жек көргендіктен бе, әсте олай ойламаңыз, тым­тым сұңғыла да сақ тірліктен шалдыққаным шығар. Мен ертерек туылғанымды сезе бастадым. Ал Ақбота өте кеш жаратылған. Ол XVIII ғасырға лайық адам... Осыдан барып, қазіргі дәуірге лайық келмейтін бүкіл организмі уланған, демек биосфераны техносфера жеңген. Ол бетонға еккен гүл секілді мұнайдың ішіне қоя берген балық секілді». Міне, осы шексіз өскен жылдамдық әдебиеттен де сергек болуды талап етеді. Жазушылардың дәуір тынысын сезе білуі деп осындай өмірлік өзгерістерді, содан туған қайшылықтарды жіті байқай алуына байланысты.

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Классик дегеніміз кім? Әдебиетке қатысты айтатын болсақ ол – біріншіден ұлттық әдебиеттің аса қатты өркендеген белгілі бір дәуіріндегі қаламгерлердің тұтас қауымы. Мысалы, Грекияның б.д.д. V ғасыры, Римнің б.д.д. І ғасыры, Қытайдың VІІІ ғасыры, Францияның ХVІІ ғасыры, Ресейдің ХІХ ғасыры кезеңіндегі көркем ойдың буырқана дамуына үлес қосқан жазушылар шоғырын атауға болады. (Бұған кезінде Г.Гачев «әдебиеттің жедел дамуы» деген атау берген), екіншіден, тек бір ұлттың ғана емес, әлемдік әдебиеттің жетістігіне айналған ірі жазушы.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Дәуір тынысын сезген қалам – шебер

ПОЭЗИЯ АНТОЛОГИЯСЫ Классик деген кім?––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Уақыттың зор сынына төтеп беріп, адамзат көкейіндегі бітіспес майдан мен таусылмас сұрақтарға жауап беріп келе жатқан һәм жа-уап қатудан шаршамайтын, әмсе ескірмейтін шығармалар – классика. Ал олардың авторы – классик. Үлгілі қаламгер, иә шебер дейік. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Бағашар ТҰРСЫНБАЙҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

Қай уақытта да осы ең биік баға болып есептелетін ұғымның айналасында дау­дамай да, пікір алмасу да толастаған жоқ. Сент­Бевтің «Классика деген не?» мақаласы, осы аттас Элиоттың да баяндамасы бар. Классик контексіне қарай әртүрлі мағыналық реңктерге ие болады. Бір қаламгер белгілі бір жанрдың классигі болу мүмкін. Немесе біреуді асыра мақтағанда, шалықтап – классик деп жібереміз. Ал шын мәнінде классикалық шығармаларды айтқанда өткен ғасырларда өмір сүрген жазушыларды және әдебиеттің үлкен бір дәуірін классикалық дәуір дейміз. Ендеше шығарма қандай қасиетіне байланысты классика, қаламгер қандай жағдайда классик атанады?

Өлеңші көп, ақын аз, жазарман көп, жазушы тапшы уақытта «классик» деген мақтаулардың көбеюі, бірақ солардың арасынан классик боп бірен­сараны шықса қуанатын жағдайға келуіміз ненің көрінісі екенін білмейміз. Бәлкім, бұрынғы заманда көрмегеннен кейін, айта беретін де шығармыз. Ол кезде де мақтау, мақтану көп болған шығар. Өзін­өзі мақтап рецензия жазған бір кездегі Еуропа жазушыларының қызық әрекетін немен түсіндірер едіңіз. Дегенмен әңгіме шын классика туралы...

Том­том кітап шығарып, неше жыл өлең жазып келе жатқан ақын­жазушылар жылдық өтіліне қарай классик болмайтыны анық. Иә, көп мақталған, мол сыйлық алған адам да оңай жете қоятын баға емес. Бүгінгі атағы дардай, алмаған сыйлығы қалмаған қаламгерлерді бір ойлап қойсаңыз болады осындайда. Ол бағаны қарақұрым оқырман, уақыт береді. Оқырманды алдап, мақтата алмайсыз, уақытқа жағынып, атаққа шықпайсыз.

Сонда бір ғана жол қалады. Адам еңбек, маңдайтер. Құдай берген талант, қасиет. Ең ұлы сыншы деп Уақытты айта беретініміз де сондықтан шығар.

Көкте күн күлімдеген

Тұрсынхан ӘБДІРАХМАНҚЫЗЫ

Самал жел – сыңарым ғой,Жүзімнен күліп өпкен.Ақша бұлт – ақ жаулығым,Сол сәтте ұшып кеткен.

Ақ сағым – аяулымныңАлқа ғып сыйлағаны.Жұлдыздар – сол алқамныңКеудеме сыймағаны.

Заңғар тау – тұғырым ғой,Төбелер – таянышым.Төгілген жылы жаңбыр –Мейірім, аянышым.

Мұхитқа көз тасташы,Ол – менің толқынды ойым,Ақ терек аспан сүйген,Ол – менің сындар бойым.

Көкте күн күлімдеген –Мендегі бітпес жалын.Әппақ нұр, сұлу сәуле,Ол – менің намыс-арым.

Жұмабай ШАШТАЙҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

Жиырмасыншы ғасырдағы қазақтың үздік он әңгімесін өз бетінше анықтап, жеке кітап етіп бастырып шығарған Қытайдағы әдебиетші қандасымыздың әре­ке тіне не деп үн қату керектігін ой ланбаппыз да. Төте жазу таң­басын айырып оқи алмаған соң оған кімдерді таңдап, қандай өл­шем ді басшылыққа алғанынан мүл де хабарсызбыз. Әңгімелер мен повестердің таңдаулыларын шы ғару дәстүрі бізде кезінде нық ор ныққандай көрінетін. Өткен ғасырдың сексенінші жылдары по вестерден топтастырылған «Бе­ласқан», әңгімелерден тұратын «Жүз десу» кітаптары шыққанда кә дімгідей елең қағып, елеулі жа­ңалықтай қабылдағанымыз есі­мізде. Осынау екі кітап шын мә нін ­де қазір жәдігерге айналып үл гер­геннен сау емес.

Жиырма бірінші ғасырдың бір ширегін дөңгелектеуге таяу қалған кезең үстінде қазақ жазушыларының қолтаңбасына еріксіз көз жүгіртіп, бүгінгінің кәдесіне жарайтынын, жарамайтынын кесіп­пішіп ай­тудың қиындығын желеу қы лудан әс те танған емеспіз. Уақыттың ымы расыз сынына төтеп бере ала­тын тәжірибеге жүгіну арқылы қа­ра ғанда өткеннен бүгінге саусақпен са нар лықтай ғана дүниелер жет­кеніне амалсыз ден қоясың. Бір кездері ақсақал мәртебесін иеленіп, төр орны тиесілі тұлғалар мұрасына оралған сайын өз уағының талап үдесінің бояуы бұзылмаған қалпы сақталғанына тап боласың. Өз ісіне қатты берілген бейнелердің адалдығы айнытады деп екіұшты кет песек те, көркемдік талдау үс тем дік алмаған жерде қолдан жасау дың қалып үлгісінің барын аңғарасың. Тірісінде зор тұтып келіп, аруаққа айналған бетте қор тұтудың мың­сан мысалынан аяқ алып жүре алмайтын жағдайға кезігетінің хақ. Кемшілігі көріне тұра мақтаудың кесірі шығарманың өрбу желісіндегі тін арқауының селкеулігін ескертпестен жауыр­ды жаба тоқудың кеселіне ұрын­ды рып тынған. Қарақылды қақ жа ратын әділет сезімінің мәде ни­еті нен жұрдай айырылған бүгінгі қал пымыз пысақай пенделер ырқының құйын екпініне төтеп бере алмастан түбірімен жұлынып әкетіліп жатқан томарларды еске салады. Ізденістегі өмірлік мате­риал яғни шикізат көркемдік шын­дық қа айналу үдерісінің қисын орайын табу қиғылығында күллі дүние мойындаған туындылар

жаратылымының жарасым тапқан үлгілеріне үңілу арқылы көз жеткізе түсетініміз анық. Шығармашылық лаборатория аталатын мұндай барлау бізде жоқ десек – ауызды қу шөппен сүрткенмен бірдей. М. Әуезов жинаған материалдарының бір бөлігін ғана «Абай жолы» эпо­пеясына іріктеп енгізгенінен құ­лақдармыз. Бұл ұстанымның ең әуелгі артықшылығы шығарманың өмірлік шындық кернеуінің жоға­ры лығында. Бұл кәдімгі магнит өрісі секілді шетіне жақындасаң біт ті өзіне қарай тартып әкетеді. Осынау ерекшеліктердің түпкі сы­рына үңіліп, құпиясын ақтару жұ­мырбасты пенделердің бәрінің бір­дей маңдайына жазыла бермейтін бө лекше дүние. Мәскеулік жазушы Алексин бе екен, Алматыдағы мінбеден сөйлеген кезде қазақ балалар әдебиетінің қыстаудан жайлауға қарай қой айдап келе жатқан шопандардың арасынан мін детті түрде бала кейіпкер кезі гетініне тоқталып өтіп еді. Мін ғып таққан осы ғадет қазақ ұлтының көш пенді дәстүрмен қош тасуының қиынға соққанын көр сететін жағ даят. Басқалар мұ­ны қайдан біле қойсын. Қойшы тағ дыры қазақ ойы ның орысша орам мен айтқанда орталық тақы­ры бы. Боранда адасқан отар иесі­мен ыққан бойы бір қияннан шық­қан нан гөрі Оралхан Бөкейдің «Құм мінезі» хикаятында қа тар­дағы қойшының өз уағының эли­та сына ұмтылған әрекеті қазақ көр кем ойының жаңаша бейнесі. Уа қыт сынына төтеп бере ала­тын көркемдік өлшемнің шы­мыр шешіміне қайтып оралған кезде бастапқы сүйсініс ізім­ғайым жоғалғанына өз­өзіңнен абдырап таңырқайтының бар. Қайтып оқуға бет теткізбейтін себептердің бұл бір парасы ғана. Ғалымдардың сой­ынан саналатын тағы өзінің жа­зушылығы тәп­тәуір Бекен Ыбы­райым соңғы кезде дүниеге кеңі нен мәлім туындыларды қайтып оқып шыққандағы әсерімен бөлісуге үйірсектеніп жүр. Қанша дегенмен ғалым деген аты бар, қолтаңба иелерінің көркем талдауындағы шеберліктерін тап басып танып тұрып, кей сәттердің далия жайылып кеткен себебін өз уақытының тала­бынан шыға алмағанның сал­дарына жатқызады. Атағынан ат үркетіндей аруақтардың наза сы­нан қорықпастан көріне тұр­ау кем шілікке ұйғарған мұндайды бір жыл бұрын дүниеден өткен әде биетші Рафат Әбдіғұлов ке сек шығармалардың өн бойынан кез­десетін артық­ауыс баяндауларды есепке алуды суқаны сүймейтін.

Қалай болған күнде де классика өкілдерінің кез келгенін оқып шығып, өзіңмен­өзің оңаша отырған кезде жаман ойлардан арылып, айнала төңірегіңе мейірімің оянатын қызық құбылысты бастан өткеретінің бар. Жазылу деңгейі әрқилы дүниелерден көркемдік іздеуден бұрын философиялық түйін тауып ала салып, жалғанға жария қылатындардың әрекет қылығы сыйымсыздау көрінетінін несіне жасырамыз. Кейде әулие дәрежесінде саналатын жазушының айтқан сәуегейлігі мен жасаған байламына сенер­сенбесіңді білмей дағдаратының бар. Тургеневтің жазушылық ғұмыры сегіз­ақ жылға созылып, әрі қарай ешкім оқы май­ды деген Чехов болжамы шын дық­қа жанаспақ түгілі «Әкелер мен балалар» тұжырымына адамзат баласы әлсін­әлі оралып жатқан жоқ па. Әбдіжәміл Нұрпейісовтің көңіл хошы соққан уақытта әңгіме дүкенін баяу ағыта бастайтын әдеті екен. Бозғылт ажарына қыз­ғылт рең болымсыз араласып, қо ңыр сарынды дауыс әуені үй ішін тарсынғандай кернеп бара жат ты. «Қан мен тердің» бірінші кіта бын туған жерімде жазып бі­тіріп, Алматыға оралған бетіміз сол еді, есік қоңырауы шырыл қақ қаны. Тахауи Ахтанов пен Зей нолла Қабдолов екеуі аман­дас пақ мезіретін жасамаққа кіріп келе жатты. Ананы­мынаны әңгіме қылып отырып, Зекең кенет: «Жазғаныңды оқысаңшы, тыңдап көрелік те» дегені. Ізде­генге сұраған, қараймын ба, оқу­ға кіріскенде екеуі бірнеше са ғат бойы тапжылмаған күйі отыр ды. Ақырында Зекең әлсін­әлі там са­нып, қоштасып сыртқа шық қан­ға дейін разылық кейпін риясыз бай қатып бақты. Келесі күні та­ңертеңгісін есік қоңырауы тағы да шырылдады. Қарасақ – Тахауи. Жай ғасқан бетте: «Кеше үндемей кеткеніме ренжіп қалған жоқсың ба, сол Қәленді, сол Судыр Ахметті, сол Еламанды бала жасымнан мен де естіген жоқ па едім. Ештеңе демей кеткенімнің себебі сол» деп ақталғандай болыпты.

Ел ішінде көркем бейнеге өзінен­өзі сұранып тұрған қайран қор болып, ұмытқа айналған әңгіме демеске шараң қайсы. Соларды құнттап кәдеге жаратқан ердің ісін айту парыз екен біле­білген кісіге. Бірде­бір тірі бейне шығара алмастан жазушы атанып жүрген ағайындар арамызда қаншама. Қамшының сабындай қып­қысқа ғұмырда тап осындай сөздерге қазір аттап басып барғың келмейді. Жас ұлғая бастағаннан бөлек – өне бойы құтыңды қашырып, көкейіңді киіп­жара беретін ой баяғы кеңи түсу керектігінің кебі. Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйініне тақа ғанда сол жазушымын деп жүргендердің Толстойдан қайсысы әулие. Өлер шағының қарсаңында қолына түскен бір кітапты оқи жөнеліп, мынау тәуір жазылған дүние екен деп қараса – өзінің «Анна Каренина» романы болып шығыпты.

Дүниеде жақсыны ажыратудан өткен қиын нәрсе жоқ па дейсің.

Жақсыны ажырату–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Үстіміздегі ғасырдың бас шенінде жарық көрген «Қазақтың жүз ро-маны» атты анықтама кітабының алғысөзі дәу де болса жалпы ре-дакциясын басқарған академик Рымғали Нұрғалиевқа тиесілі екенін іштей ұйғарып қойған едік. Өйткені бұл жанр үдерісінің ахуалын жіті сезінудің арқасында қорытқан тұспал-тұжырымдары нақпа-нақ та нәзік. Алуан-алуан құбылысқа лайық бейнелерді етене ашу арқылы өмір болмысын тұтас қамти алған ұлт назарының аршын-аумағын дәл аңғартып өткендей. Кірпияз талғамды інілердің бірі сол кезде: «жүздеген көрсеткіш, орасан көп сан, қазақ романын шындап іріктеп қарасаң онға жеткізудің өзі қиынға соғады» деп өктем айтқан кесімі күні бүгінге дейін көкейден өшкен емес. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

scmp.com

16 НАУРЫЗ 2018 ЖЫЛ 11ЖАРНАМА

САҚТАНСАҢ – САҚТАЙДЫ

Лот №1 – Бөлінетін жер телімі, алаңы 379,3 га (кадастрлық №14-206-041-069, мақсатты тағайындалуы – тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін), 48 жыл мерзімге уақытша жерді пайдалану құқығы (жалға), (2056 жылғы 18 желтоқсанға дейін), орналасқан мекенжайы: Павлодар облысы, Железинский ауданы, Лесной ауылдық окру-гы, Лесное а.

Бастапқы баға – 3 702 000 (үш миллион жеті жүз екі мың) теңге.

Лот №2 – Бөлінетін жер телімі, алаңы 1 970 га (кадастрлық №14-206-041-070, мақсатты тағайындалуы – тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін), 48 жыл мерзімге уақытша жерді пайдалану құқығы (жалға), (2056 жылғы 18 желтоқсанға дейін), орналасқан мекенжайы: Павлодар облысы, Железинский ауданы, Лесной ауылдық окру-гы, Лесное а.

Бастапқы баға – 19 242 000 (он тоғыз мил-лион екі жүз қырық екі мың) теңге.

Лот №3 – Бөлінетін жер телімі, алаңы 2 269,5 га (кадастрлық №14-206-041-073, мақсатты тағайындалуы – тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін), 48 жыл мерзімге уақытша жерді пайдалану құқығы (жалға), (2056 жылғы 18 желтоқсанға дейін), орналасқан мекенжайы: Павлодар облысы, Железинский ауданы, Лесной ауылдық окру-гы, Лесное а.

Бастапқы баға – 21 716 000 (жиырма бір миллион жеті жүз он алты мың) теңге.

Лот №4 – Бөлінетін жер телімі, алаңы 348,5 га (кадастрлық №14-206-041-074, мақсатты тағайындалуы – тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін), 48 жыл мерзімге уақытша жерді пайдалану құқығы (жалға), (2056 жылғы 18 желтоқсанға дейін), орналасқан мекенжайы: Павлодар облысы, Железинский ауданы, Лесной ауылдық округы, Лесное а.

Бастапқы баға – 3 384 000 (үш миллион үш жүз сексен төрт мың) теңге.

Лот №5 – Бөлінетін жер телімі, алаңы 876,3 га (кадастрлық №14-206-046-035, мақсатты тағайындалуы – тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін), 48 жыл мерзімге уақытша жерді пайдалану құқығы (жалға), (2056 жылғы 18 желтоқсанға дейін),

орналасқан мекенжайы: Павлодар облысы, Железинский ауданы, Лесной ауылдық окру-гы, Лесное а.

Бастапқы баға – 8 548 000 (сегіз миллион бес жүз қырық сегіз мың) теңге.

Лот №6 – Бөлінетін жер телімі, алаңы 811,2 га (кадастрлық №14-206-046-036, мақсатты тағайындалуы – тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін), 48 жыл мерзімге уақытша жерді пайдалану құқығы (жалға), (2056 жылғы 18 желтоқсанға дейін), орналасқан мекенжайы: Павлодар облысы, Железинский ауданы, Лесной ауылдық окру-гы, Лесное а.

Бастапқы баға – 7 922 000 (жеті миллион тоғыз жүз жиырма екі мың) теңге.

Лот №7 – Бөлінетін жер телімі, алаңы 398,8 га (кадастрлық №14-206-046-037, мақсатты тағайындалуы – тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін), 48 жыл мерзімге уақытша жерді пайдалану құқығы (жалға), (2056 жылғы 18 желтоқсанға дейін), орналасқан мекенжайы: Павлодар облысы, Железинский ауданы, Лесной ауылдық окру-гы, Лесное а.

Бастапқы баға – 3 897 000 (үш миллион сегіз жүз тоқсан жеті мың) теңге.

Лот №8 – Бөлінетін жер телімі, алаңы 391,3 га (кадастрлық №14-206-049-040, мақсатты тағайындалуы – тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін), 48 жыл мерзімге уақытша жерді пайдалану құқығы (жалға), (2056 жылғы 18 желтоқсанға дейін), орналасқан мекенжайы: Павлодар облысы, Железинский ауданы, Лесной ауылдық окру-гы, Лесное а.

Бастапқы баға – 3 824 000 (үш миллион сегіз жүз жиырма төрт мың) теңге.

Лот №9 – Бөлінетін жер телімі, алаңы 460,1 га (кадастрлық №14-206-051-017, мақсатты тағайындалуы – тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін), 48 жыл мерзімге уақытша жерді пайдалану құқығы (жалға), (2056 жылғы 18 желтоқсанға дейін), орналасқан мекенжайы: Павлодар облысы, Железинский ауданы, Лесной ауылдық окру-гы, Лесное а.

Бастапқы баға – 4 455 000 (төрт миллион төрт жүз елу бес мың) теңге.

Лот №10 – Бөлінетін жер телімі, алаңы 3 568 га (кадастрлық №14-206-073-002, мақсатты тағайындалуы – тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін), 48 жыл мерзімге уақытша жерді пайдалану құқығы (жалға), (2056 жылғы 18 желтоқсанға дейін), орналасқан мекенжайы: Павлодар об-лысы, Железинский ауданы, Прииртышский ауылдық округы, Прииртышск а.

Бастапқы баға – 15 042 000 (он бес миллион қырық екі мың) теңге.

Сауда-саттық әдісі – голланд (бағаны төмендету).

Кепілдік жарна бастапқы бағаның 3%-ын құрайды.

Бастапқы бағаның 3% мөлшеріндегі кепілдік жарна «Қазақстан Халық Банкі» АҚ-тың сенім білдірілген тұлғасының шотына енгізілуі тиіс, төменде көрсетілген деректе-мелер бойынша.

Сауда-саттыққа қатысу өтінімдеріне қажетті құжаттар тізімін алу үшін сенім білдірілген өкілге хабарласу керек.

Сауда-саттыққа қатысуға өтінімдер: Павлодар қ., Лермонтов к-сі, 1/1 мекенжай-ында 2018 жылғы 26 наурызда сағат 18.00-ге дейін қабылданады.

Лоттар бойынша сауда-саттық 2018 жылғы 27 наурызда сағат 15.00-де мына мекенжайда: Павлодар облысы, Железинка а., Космонавтар к-сі, 2 үйде өткізіледі.

Сауда-саттық аяқталғаннан кейін түпкілікті баға ұсынған сауда-саттық қатысушысы банктің чек түріндегі немесе Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген басқа қолма-қол ақшаның толық көлемінде са-тып алу сомасын бес жұмыс күні ішінде есеп айырысу тәсілімен енгізуі қажет.

С е н і м б і л д і р і л г е н т ұ л ғ а н ы ң деректемелері : «Қазақстан Халық Б а н к і » А Қ - т ы ң с е н і м б і л д і р і л г е н тұлғасы Алена Владимировна Мащенко, Павлодар қ., Лермонтов к-сі 1/1, шот KZ886010001286000007, БСН: 940140000385, Кбе: 14.

Сауда-саттық өткізу мәселесі бойынша анықтама алу телефондары: 8 (7182) 700-142, ішкі 8664, 8 (727) 330-16-80, 330-17-83, 330-12-79

«Базис» АҚ-тың Директорлар кеңесі, (бұрынғы «Актобе-инвест» ИПФ №074) акционерлерге 2018 жылғы 2 мамырда жергілікті уақыт бойынша сағат 10.00-де жылдық жалпы жиналыстың өткізілетіндігі туралы хабарлайды. Жиналым болмаған жағдайда қайталама жиналыс 2018 жылғы 3 мамырда тура осы уақытта өткізіледі.

Өткізілетін орын: Ақтөбе қ., 101 атқыштар бригадасы к-сі, 2 А, 304-бөлме тел: 8 713 251 15 86.

«Базис» АҚ акционерлерінің жалпы жиналысындағы сырттай дауыс беруге арналған бюллетень:

________________________ тегі, аты-жөні ________________________ жеке куәлік нөмірі, қашан және кім берген __________________________________ акциялардың саны (10 купон – 1 акция)

№ Күн тәртібінің мәселелері Жақтап Қарсы Қалыс1 2017 жылғы қаржылық есепті бекіту2 Тәуелсіз аудитордың есебін бекіту3 Қоғамға аудит жүргізетін

аудиторлық ұйымды бекіту4 Таза табысты және 1 акцияға

дивидент бөлу тәртібін бекітуСіздің таңдауыңызды көрсету үшін Х белгісін қоюыңызды

сұраймыз.Бюллетень жоғарыда көрсетілген мекенжайға 2018 жылғы 30

сәуірге дейін жіберілуі керек.

Уважаемые акционеры АО «Трест Средазэнергомонтаж»!Акционерное общество «Трест Средазэнергомонтаж» (далее

Общество), место нахождение исполнительного органа: 050004, г. Алматы, пр. Абылай хана, 56 информирует Вас о проведение 18.04.2018 года в 12.00 часов внеочередного общего собрания акционеров Общества по инициативе Совета директоров по адресу: г. Алматы, пр. Абылай хана, 56, конференц-зал АО «Трест Средазэнергомонтаж».

Повестка дня внеочередного общего собрания акционеров Общества:1. Об утверждении Устава АО «Трест Средазэнергомонтаж» в новой

редакции.2. Одобрение крупных сделок, в результате которых Обществом мо-

жет быть отчуждено имущество, стоимость которого составляет пятьде-сят и более процентов от общего размера балансовой стоимости активов Общества, в совершении которых имеется заинтересованность между Обществом, АО «ЦЕНТРКАЗЭНЕРГОМОНТАЖ» и ДБ АО «Сбербанк».

Список акционеров Общества, имеющих право принимать участие на общем собрании акционеров Общества, будет составлен регистрато-ром Общества на основании данных системы реестров держателей акций Общества по состоянию на 15.03.2018 года.

Регистрация участников общего собрания акционеров Общества будет проводиться 18.04.2018 года с 10:00 часов до 11:45 часов по месту про-ведения общего собрания акционеров.

Предоставление акционерам информации и материалов, касающихся вопросов повестки дня общего собрания акционеров, будет производиться ежедневно, начиная с 09.04.2018 года с 10:00 часов до 17:00 часов, кроме выходных и праздничных дней, по месту проведения общего собрания акционеров.

Порядок проведения общего собрания акционеров Общества рег- ламентирован Уставом Общества и действующим законодательством Республики Казахстан.

В случае если общее собрание акционеров не состоится по причине отсутствия кворума, повторное общее собрание акционеров состоится 19.04.2018 года в 12:00 часов по адресу: г. Алматы, пр. Абылай хана, 56, конференц-зал АО «Трест Средазэнергомонтаж».

«Сорос-Қазақстан Қайырымдылық қоры» Корпоративтік қорының 2017 жылға жылдық қаржылық есебі

«Сорос-Қазақстан Қайырымдылық қоры (СҚҚ)» Корпоративтік қоры – 1995 жылы «Ашық қоғам» Институтымен құрылған қазақстандық үкіметтік емес қайырымдылық қоры. Қордың миссиясы – Қазақстанда ашық қоғам қағидаларын жылжыту.

2017 жылға бөлінген қаражат (теңге)«Қоғамдық саясат» бағдарламасы 179 973 162«Баршаға ашық қоғам» бағдарламасы 101 445 544 «Адам құқықтары» бағдарламасы 148 352 230«БАҚ-ты қолдау» бағдарламасы 84 179 063«Жаңа азаматтық бастамалар» бағдарламасы 95 711 373«Ашықтық және есептілік» бағдарламасы 202 385 383«Ашық экономика» бағдарламасы 104 746 345Әкімшілік шығыстар 312 936 332

Барлығы: 1 229 729 432Қор қызметі және есеп туралы толық ақпаратты www.soros.kz сайты-

нан ала аласыздар.

«Технологиялық даму жөніндегі ұлттық агенттік» АҚ 2018 ж. 17 сәуірде Астана қ. уақыты бойынша сағат 11.00-ден бастап www.gosreestr.kz веб-порталында иеліктен шығарылатын төмендегідей үлеске қатысты электрондық тендердің өткізілетіндігі жайында ха-бардар етеді/АО «Национальное агентство по технологическому развитию» извещает о проведении 17 апреля 2018 г. с 11-00 ч. по времени г. Астаны на вэб портале www.gosreestr.kz электронного тен-дера, в отношении следующей отчуждаемой доли:

«Алтай» Шығыс Қазақстан аймақтық технопаркі» ЖШС, БСН 081040019831, Өскемен қ. Сатылатын үлес: 28,7%. Үлестің меншік иесі: «Тау-кен-металлургиялық жабдықтар конструкторлық бюросы» ЖШС. Бастапқы (старттық) бағасы – 283 623 424 теңге. Кепілдік жар-насы: 42 543 514 теңге. ТОО «Восточно-Казахстанский региональ-ный технопарк «Алтай», БИН 081040019831, г. Усть-Каменогорск. Продаваемая доля: 28,7% Собственник доли: ТОО «Конструкторское бюро горно-металлургического оборудования». Начальная (стартовая) цена: 283 623 424 тенге. Гарантийный взнос: 42 543 514 тенге.

Қосымша ақпарат www.natd.gov.kz веб-сайтында қол жетімді немесе телефон нөмірі 8 (7172) 57-10-14, ішкі 293, 216, 263. Более подробную информацию можно получить на сайте www.natd.gov.kz либо по телефону 8 (7172) 57-10-14, внутренние 293, 216, 263.

Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаттары мен Аппаратының қызметкерлері Аппараттың жауапты қызметкері Әкім Әбдіхайымұлы Ысқаққа інісі

Қасым Әбдіхайымұлы ЫСҚАҚТЫҢқайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаттары Парламенттің V шақырылымындағы Сенат депутаты Сергей Витальевич Кулагинге анасы

Анна Егоровна КУЛАГИНАНЫҢқайтыс болуына байланысты орны толмас қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

«Цеснабанк» АҚ ұжымы «Цеснабанк» АҚ-тың Басқарма төрағасы Ержан Бисенғалиұлы Таджияковқа жұбайының анасы

Бахыткүл НУРШАЕВАНЫҢқайтыс болуына байланысты қайғыларына ортақтасып көңіл айтады.

«Қазақстан Халық Банкі» АҚ-тың сенім білдірілген тұлғасы мына мүліктерге сауда-саттық жариялайды:

Сертификат ЕНТ на имя Карманова Азамат Жарылкасымовича считать недействительным.

После смерти Дукенбаева Мусабалы Исахановича, умершего 16.12.2017 г., открылось наследственное дело у нотариуса Жамалбековой А.С., адрес: г. Алматы ул. Зорге, 9.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҮКІМЕТІНІҢ ҚАУЛЫСЫ

2018 жылғы 14 наурыз №122 Астана, Үкімет Үйі

Арақтарға және айрықша арақтарға, күштілігі жоғары ликер-арақ бұйымдарына

2018 жылға арналған ең төмен бөлшек сауда бағаларын белгілеу туралы

«Этил спирті мен алкоголь өнімінің өндірілуін және айналымын мемлекеттік реттеу туралы» 1999 жылғы 16 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы 3-1-бабының 5-1) тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі қаулы етеді:

1. Арақтарға және айрықша арақтарға, күштілігі жоғары ликер-арақ бұйымдарына 2018 жылға арналған ең төмен бөлшек сауда бағалары литріне 1 900 теңге мөлшерінде белгіленсін.

2. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан РеспубликасыныңПремьер-Министрі Б.САҒЫНТАЕВ

Мемлекеттік қызметшіге арналған нұсқаулық

Семей қаласы әкімдігінің ма ман дарына мемлекеттік қыз-меттегілерге қойылатын та-лап тар мен шарттарды ай қын-дайтын, халықпен жұмыс жа-сауда әдеп пен мінез-құлық дең-гейін белгілеген арнайы нұс-қаулықтың ресми таныстыры-лымы өтті. Оны Президент жа-нындағы Мемлекеттік бас қа ру академиясы әзірлеген. Мем-лекеттік қызметшілер үшін тап-тырмас құрал болып санала тын нұсқаулықты салтанатты түрде та-быстау іс-шарасына Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Шығыс Қазақстан об-лысы бойынша департаментінің бас маманы Ғалымжан Исимбеков, мемлекеттік қызметшінің әдебі жөніндегі уәкілетті тұлға Ерлан Әубәкіров және «Нұр Отан» партиясының Семей қалалық филиалы қоғамдық қабылдау бөлімінің меңгерушісі Дархан Жұмаділов.

– Бүгінде Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың ті келей тапсырма-сымен сыбай лас жемқорлыққа қарсы күрес бағдарламасы Семейде кешенді түрде қолға алынып отыр, – деді қала әкімдігі ішкі сая сат бөлімінің басшысы Айдар Садырбаев, – нұсқаулық дер ке зінде әзірленген құжат. Мұн да жұмыс барысындағы сөз әдебінен бастап, тіпті әлеу мет тік желілерде өзін-өзі ұс тау ға дейінгі маңызды дүние лер дің барлығы қамтылыпты. Парасаттылық мәдениеті не деген сауалға да жауапты осыдан табуға болады. Мемлекеттік қыз метте болатын түрлі жағ дай ларда дұрыс шешім қабыл дап, адал да абыройлы қызмет атқару үшін осындай нақты нұсқаулықтардың болуы біз үшін аса қажет.

Раушан НҰҒМАНБЕК, журналист

СЕМЕЙ

Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

Қазақта «Аузы күйген үрлеп ішеді», демекші былтырғы көктемде су тасқыны біраз жұртты әбігерге салып кеткені әлі есімізде. Жолдар шайылып, малдар суға ағып, жергілікті тұрғындардың баспаналары суға толған еді. Осылайша көктемгі қарғын су өңірге ай тар лықтай экономикалық шы ғын алып келген. Мұндай жағ дай жаңадан қызметіне бел сене кіріскен облыс әкімі Мә лік Мырзалин үшін үлкен сын болды. Жан-жақтан кел-ген қолдаудың арқасында қиындықты еңсере білген об-лыс басшысы артынан сол су алған өңірлерге арнайы барып, жағдаймен жақын танысқан. Нақты тапсырма-лар да берген. Содан бері жағдай біршама оңдалып қалған сияқты. Алайда ол тапсырмалар қаншалықты тыңғылықты орындалды, оны биылғы көктемгі жауын-ша-шын дәлелдемек.

Атбасар ауданына жасал-ған баспасөз туры барысын да облыстық төтенше жағ дай-лар департаментінің бас тығы Алексей Советов алдын алу шараларына қатысты мәлі-мет термен бөлісті. Жалпы, Атба сар су басу қаупі жоғары аудан дар қатарында. Олай дейтініміз, осындағы Жабай өзенінде, сол төңіректе ылғал-дың мөлшері шамадан тыс. Оның үстіне бірнеше жылға созылған бақылаулар нәтижесі көрсеткендей, аудан аумағына наурыз және сәуір айларын-да жауын-шашын түспей қоймайды. Ал бұл бөгеттерге салмақ салып, апат қаупін күшейте түсетіні сөзсіз. Осыған орай су тасуының алдын алу мақсатында жоғарыда атап кеткендей құтқаруға құрылған оқу-жаттығудан өзге көптеген нақты і с -шаралар қолға

алынған. Тіпті бұл мақсатқа аудандық бюджеттен 57,3 миллион теңге де бөлініпті. Жалпы, Атбасар қаласы тір-ші лігін қамтамасыз ету ны-сан дарының, төтенше жағ дай-лар қызметтерінің жұмысын үйлестіру мақсатында аудан әкі мі аппаратының өкілдері іші нен жедел штаб жұмысы ұйым дастырылған. Атбасар ау данының әкімі Аманбек Қалжанов жақында арнайы-тактикалық оқу-жаттығулардың сәтімен өткендігімен де бөлісе кетті. Сөз реті келгенде аталған арнайы-тактикалық оқу-жат-тығуға барлығы 99 адам және 18 бірлік өрт, авариялық-құт қа-ру, инженерлік техника тартыл-са, төтенше жағдай орын ала қал ған кезде сапқа 270 адам және 94 бірлік арнайы техника немесе одан да көп күш жұ-мылдырылады деп күтілуде.

Бұ дан басқа, өткен жыл дар-да ғы кет кен кемшіліктер еске-рі ліп, су тасқынының алдын алу машықтары жан-жақты еске ріл ген. Сондай-ақ биылғы көк темгі су тасқынының ал-дын алуда төтенше жағ дай-ларды бол дырмау мақ са тында аза мат тық қор ғау құ рамалары мен апаттық-құт қару қы з мет-те рінің бір лескен іс-қимылын үй лес тіру жағы да жан-жақ-ты пысықталған. Бірақ со ған қа рамастан, Атбасар ауда-нын дағы елді мекендерді су басу қаупі әлі де сейілмеуіне бай ланысты Новосельское, Пок ровка, Полтавка сияқты ауыл дарда су тасуының алдын алу ға қатысты түрлі шаралар жүр гізілген. Мұның барлығы да Атбасар ауданындағы ел-дімекендерді инженерлік қор ғаудың кестесіне сәйкес жүзеге асырылуда. Ал өзге ауылдық округтарда жұмыстар ағымдағы жылдың 15 нау-рызына дейін аяқталады деп жоспарланған.

Ақмола облысы

Тасқынның алдын алу пысықталды

«HAPPY STARTUP» конкурсы өтеді

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазіргі таңда Ақмола облысында төтенше жағдайлар қызметі көктемгі су тасқынының алдын алу жұмыстарына кірісіп те кетті. Әсіресе Атбасар ауданында өткен жылғы жағдайдың қайталануы мүмкіндігі де жоққа шығарылмауда. Осыған орай жақында бұл ауданда «Көктем-2018» республикалық командалық-штабтық оқу-жаттығуының өткізілуі дайындық жұмыстарының қаншалықты ұйымдастырылғандығын ашып көрсетіп берді.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Егер сіз «Егемен Қазақстан»

газетіне жарнама бергіңіз келсе,

мына телефондарға хабарласыңыз:

Астана 37-64-48, 37-60-49.

Электронды пошта: advert@egemen.kz

Алматы 273-74-39, ф. 341-08-11.

Электронды пошта: adv@egemen.kz

Рауан ҚАЙДАР,«Егемен Қазақстан»

Орталық коммуникация лар қызметінің ақпараттық ала-ңында «Астанаға 20 жыл – 20 игі іс» корпоративтік мерейтойлық бағ дарламасы аясында BI Group құрылыс компаниясы жа риялаған «Happy StartUp» кон курсының таныстырылы-мы өтті. Іс-шараға BI Group PR ди ректоры Гаухар Керімова, BI University директоры Ольга Баспаева, BI Development да му бөлімінің бастығы Айбар Мұ-қа нов және «Сана» ЖҚ «Жас Отан» үйлестірушісі Әйгерім Серікжанова қатысты.

«Біз одан әрі дамығанды, жа ңарғанды қалаймыз, ең бас-тысы – біз тұрғызған үйле рд е қо лайлы өмір сүруді қалып-тас тыру. Сондықтан BI Group ком паниясы «Астанаға 20 жыл – 20 игі іс» корпоративтік ме ре ке лік бағдарламасы ая-сында біз сал ған тұрғын үй кешендердің са пасын артты-ру бойынша «Happy StartUp»

конкурсын жария лады, деп атап өтті Гаухар Керімова.

Сонымен қатар ол кон ку рс- қа жастық ерек ше лі гіне, тұр-ғылықты орнына, маман ды-ғына қарамастан Қазақстан Республикасының кез келген аза маты қатыса алатындығын мәлімдеді.

«Сіз тек, біздің өнімнің са-пасын жақсарту бойынша бір немесе бірнеше идеяңызды ұсы нып, http://bi-group.org/happystartup сілтемесі арқылы өті нішті толтырып, өз жеңісі-ңіз ге сенсеңіз болғаны! Ең үздік идея лар компания стандарты-на енгізіледі және ақшалай сый лықтармен марапаттала-ды, сондай-ақ 10 финалист BI University-де өткізілетін тре-нингтерге сертификат алады. BI Group барша қауымды өзі-міз өмір сүріп жатқан қор ша ған әлемге, үйлерімізге сүйіс пен-ші лікпен қарап, көр ші ле рі мізді құрметтеуге, мейі рім ді болуға шақырады», деді BI Group компаниясының PR директоры Гаухар Керімова.

12 16 НАУРЫЗ 2018 ЖЫЛДИДАР

БӘРЕКЕЛДІ! БАЙҚАУ

ӨНЕР

МІНЕ, ҚЫЗЫҚ!

Жалпыұлттық республикалық газет. 1919 жылғы 17 желтоқсаннан шыға бастады.

Меншік иесі:«Егемен Қазақстан» республикалық газеті» акционерлік қоғамы

Басқарма төрағасыДархан ҚЫДЫРӘЛІ

Басқарма төрағасының орынбасарыАйбын ШАҒАЛАҚ

Газет мына қалалардағы:Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «Ernur» Медиа холдингі» ЖШС,Алматы қ., Гагарин к-сі, 93 А, «Дәуір» РПБК ЖШС,Қарағанды қ., Сәтбаев к-сі, 15, «Типография Арко» ЖШС,Қостанай қ., Мәуленов к-сі, 16, «Қостанай полиграфия» ЖШС, Қызылорда қ., Сұлтан Бейбарыс к-сі, 4, «Сыр медиа» ЖШС,Ақтөбе қ., Смағұлов к-сі, 9/2 «Хабар-Сервис» ЖШС, Атырау қ., Ж.Молдағалиев к-сі, 29 А, «Атырау-Ақпарат» ЖШС,Шымкент қ., Т.Әлімқұлов к-сі, 22, «Ernur prіnt» ЖШС,Павлодар қ., Ленин к-сі, 143, «Дом печати» ЖШС,Орал қ., Достық-Дружба даң., 215 А, «WESTA» ЖШС,Өскемен қ., Абай д-лы, 20, «Печатное издательство-агентство Рекламный Дайджест» ЖШСбаспаханаларында басылып шықты.

Индекс 65392. Аптасына 5 рет шығады.«Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ компьютер орталығында теріліп, беттелді. Көлемі 6 баспа табақ. Нөмірдегі суреттердің сапасына редакция жауап береді. «Егемен Қазақстанда» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды. Газетті есепке қою туралы №01-Г куәлікті 2007 жылғы 5 қаңтарда Қазақстан Республи касының Мәдениет және ақпарат министрлігі берген. «Егемен Қа зақ стан» республикалық газеті» АҚ ҚР СТ ИСО 9001-2009 Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар» талаптарына сәйкес сертификатталған.

Таралымы 206 459 дана

Нөмірдің кезекші редакторыСұңғат ӘЛІПБАЙ

Mекенжайымыз: 010008 АСТАНА, «Егемен Қазақстан» газеті көшесі, 5/13 050010 АЛМАТЫ, Абылай хан даңғылы, 58аАнықтама үшін:Астанада: АТС 37-65-27, факс 8 (7172) 37-19-87; Электронды пошта: info@egemen.kz Интернет-редакция: portal@egemen.kz Алматыда: 8 (727) 273-07-87, факс 8 (727) 273-07-87; Электронды пошта: almaty@egemen.kz Маркетинг бөлімі: Астанада – 8 (717 2) 37-60-49, 37-64-48, advert@egemen.kzАлматыда – 8 (727) 273-74-39, факс – 273-07-26, adv@egemen.kzА Материалдың жариялану ақысы төленген. Жарнама, хабарландырудың мазмұны мен мәтініне тапсырыс беруші жауапты.Газеттің жеткізілуіне қатысты сұрақтар үшін байланыстелефоны: 1499 («Қазпошта» АҚ)

Меншікті тілшілер:Астана – 8 (717-2) 37-54-21;Ақтау – 8 (701) 593-64-78;Ақтөбе – 8 (775) 336-47-57;Талдықорған – 8 (778) 652-24-02;Атырау – 8 (701) 553-36-53;Көкшетау – 8 (707) 778-01-72;Қарағанды – 8 (777) 949-64-77;Қостанай – 8 (701) 150-94-43;Орал – 8 (702) 886-01-87;Өскемен – 8 (777) 355-41-14;Павлодар – 8 (777) 449-74-78;Тараз – 8 (705) 915-60-04;Шымкент – 8 (701) 362-63-76; 8 (702) 608-91-98;Петропавл – 8 (777) 197-14-06.

Хамит ЕСАМАН,«Егемен Қазақстан»

Бұл орайда облыстық қазақ драма театрының әртістері Көрісу күнінің ұлт тық дәстүрімізге енгенін бей­не лейтін қойылым қойып, көп ші­ліктің ықыласына ие болды. Осы кү ні ерлер бір­бірімен төс қағы с ты­рып, ақсақалдар мен ақ жаулықты әже лер ұрпақ тәрбиесі жөнінде өне­гелі әңгімелер өрбітті. Көпшілік бі­рін­бірі жаңа жас қосуымен құт­тықтап, мәре­сәре күй кешті. Мереке

барысында облыстық ардагерлер кеңесінің төрағасы, Жамбыл облы­сы ның құрметті азаматы Еркін бек Сол тыбаев сөз алып, көп шілікті ке­ліп жеткен көктем мере ке сі мен құт­тықтады. Алда келе жат қан Ұлыс­тың ұлы күні елімізге бей бітшілік пен татулық әкелсін де ген тілегін білдірді. Сондай­ақ ең бек ар дагері Нұрмахан Тілегенов Тараз қа ласының тұрғындары мен қонақ та рына бата берді.

Айта кетейік, Наурыз мерекесі биыл әулиеаталықтар үшін жаңа

мазмұнға ие болуда. Олай дейтініміз, Жамбыл облысының әкімі Асқар Мырзахметовтің қаулысымен 14­22 наурыз аралығында өңірде Наурыз мерекесі тойланатын болады. Тоғыз күн бойы халық «Көрісу күні», «Мейірім күні», «Тағзым күні», «Алас күні», «Наурыз­шашу», «Ынтымақ күні», «Шаттық күні», «Үйлесім күні» және «Ұлыс күні» сияқты айту­лы күндерді атап өтіп, әр күннің өз ерекшелігіне сай салтанатты шара­лар ұйымдастырылады. Осынау ду­манды күні облыстық филармония өнер паздарының өнері мен өңірдегі этно мәдени бірлестіктердің кон­церт тік бағдарламасы да көпшілікке көктем әсерін сыйлады. Сондай­ақ мерекеге жиналған көпшілік арнайы тігілген киіз үйдің ішіне кіріп, наурыз­көжеден және тәтті бауырсақтардан дәм татты.

Жамбыл облысы

Биылғы бәйгеге 14 аталым бойынша өтінімдер қабылдау 15­қаңтар мен 1 нау­ рыз аралығында жүргізілді. Олардың ішінде қазақ телевизиясының 60 жылдығы мен Астананың 20 жылдығына арналған ерекше аталымдар, сонымен қатар «Үздік оп е раторлық жұмыс», «Жылдың үздік теле жүргізушісі», «Жылдың үздік теле­жур налисі», «Үздік режиссерлік жұмыс» атты жеке аталымдар бар.

«Тұмарға» өтінімдерді қабылдау толы­ғымен автоматтандырылып, kaztube.kz порталының негізінде жүзеге асырылған болатын. Бәйгеге қатысушылардың аса жоғары белсенділіктерін атап өту керек. Өтінімдерді қабылдау кезеңінде kaztube.kz порталына кірушілер саны 80%­ға өсті, ал өтінімдер саны былтырғы көрсеткішке қарағанда 1,6 есеге артты (240 өтінім).

«2018 жылы «Тұмарға» 397 жұмыс келіп түсті. Олардың ішінде қазылар ал қа сы Бәйге ережесінің талаптарына

сәй кес ресімделген 355 өтінімді қарауға қабылдады.

Өңірлік тұрғыда Ақтөбе, Алматы, Қарағанды, Батыс және Шығыс Қазақстан об лыстарының телеарналары көбірек бел­сенділік танытты. Номинанттар арасы нан ең көп қабылданған жұмыстар келе сі ата­лымдарда: «Үздік деректі кино», «Үзд ік ағартушылық бағдарлама», «Үздік әлеу­мет тік бағдарлама», «Үздік ойын­сауық жо басы», – дейді ұйымдастырушылар.

Естеріңізге сала кетсек, «Тұмар» ұлт тық телевизиялық бәйгесі Қазақстан Рес пуб ликасының Ақпарат және комму­никациялар министрлігінің бастама­сымен телевизия саласының дамуына сүбелі үлес қосып жүрген мамандардың еңбегін бағалау, сала үздіктеріне қолдау көрсету мақсатында тағайындалған бо­латын.

«Егемен-ақпарат»

Фарида БЫҚАЙ,«Егемен Қазақстан»

Байқауға 10­15 жас аралығындағы 30­ға жуық оқушы қатысты. Алдымен, қазылар алқасы күйшілерді жеке­жеке тыңдап алды. Үміткерлерге баға беру барысында олардың орындау шеберлігі, әртістігі, екі қолдың қойылымы, сахналық киімі басты назарға алынды. Келесі кезекте күйшілер жекпе­жек кездесіп, күй тартыс та бас­ талды. Өнерпаз өрендер Құрманғазының «Балбырауын», «Адай», Дәулеткерейдің «Түркімен», Ә.Желдібаевтың «Ерке­сылқым», Динаның «Той бастар» күйлерін және басқа халыққа кеңінен танымал шығармаларды орындап берді.

Жаһандану заманы үстемдік құра бастағанына қарамастан кішкентайларынан қолдарына домбыра ұстап, ұлттық өнерді ұлықтап жүрген ұл­қыздарға іштей риза болып, қызыға қарадық.

Аса тартысты бәйгенің бас жүлдесі

облыс орталығындағы Құрманғазы атындағы №1 балалар музыка мектебінің оқушысы Айшат Бақытоваға берілді.

– Бұл жеңісімді ұстазым Қуаныш Мейрамұлына арнаймын. Бұл сында Төлеген Момбековтің «Салтанат» күйін орындадым, – дейді Айшат қуанышын жасыра алмай.

Ал 1­ші орынды Екібастұздағы бала­лар музыка мектебінің оқушысы Арман Серіков, 2­ші орынды Павлодардағы №2 мектептің оқушысы Айдос Әубәкіров пен №35 мектептің оқушысы Дариға Сахиева иеленсе, 3­ші орынды Ертіс ауданы ба­лалар өнер мектебінің оқушысы Айман Ілияшева мен Оқушылар сарайының «Жас екпін» домбыра ансамблінің мүшесі Әсемгүл Тоқбаева алды.

ПАВЛОДАР

Суретті түсірген Әсем АЙЫП

Азамат ҚАСЫМ, «Егемен Қазақстан»

Бошай Кітапбаевтай әйгілі атбегі туған төр Алтайдың баурайындағы Катонқарағай ауданында ерек­ше ат жарысы ұйымдастырылды. Ерекшелігі сол, жүйріктер аппақ қардың үстінде аламанның көрігін қыздырды. Иә, бұл күні аудан орталығы – Үлкен Нарынның ір­ге сіндегі «Тайжирен» ат ша ба рына 8 ауылдық округтің шабондозда­ры жиналып, 3 қа шық тықта қыл құйрық ты ла рының бабы мен бағын бай қа ды. Аудандағы шаруа қо­жа лықтарының ұйытқы болуы­мен өткен сайыста тайлар 2,5, ат­тар 5, 10 шақырымға жіберілді.

Тай жарысында кіші Нарынның «Күреңі» оза шапса, 10 шақырымдық бәйгеде катонқарағайлық сәйгүлік « Ф а н т а с т и к а » т о п ж а р д ы . «Катонқарағайлықтар облыста алғаш болып бәйге маусымын ашты де­сек артық айтпаспыз. Бұл жары­сты осы жазда жалауы желбірейтін түрлі атаулы сайыстарға әзірлік деп қа был даса да болады. Алда­ғы уа қытта Астананың 20 жыл­ды ғына, Қатонқарағайдың 90 жылдығына арналған бәйге лер ұйымдастырылады», – дейді ау­дан әкімінің орынбасары Ренат Құрмамбаев.

Шығыс Қазақстан облысы,Катонқарағай ауданы

Ел есіндегі ерекше Наурыз

«Тұмар» жеңімпаздары анықталады

Көрерменді тамсандырған күй тартыс

Ақ қардағы аламан

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––«Тұмар» ұлттық телевизиялық бәйгесінің салтанатты марапаттау рәсімі бүгін Қазмедиа орталығында өтеді. Биылғы жылғы салтанатты іс-шара Қазақ телевизиясының 60 жылдығына арналады. Тілшілер, телевизия қызметкерлері, мемлекет және қоғам қайраткерлері мен эстрада жұлдыздарына қоса салтанатты кешке қазақ телевизиясының ардагерлері де шақырылды.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Павлодар қаласында өткен Мәшһүр Жүсіптің 160 жылдығына арналған «Күй тартыс» байқауы облыстық білім беру басқармасының бастамасымен осымен 7-ші рет ұйымдастырылып отыр. Байқау болған күні Оқушылар сарайында «Рухани жаңғыру» кабинеті ашылды.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Әулиеата өңірі үшін Наурыз мерекесі биыл жылдағыдан ерекше бастал-ды. Күн көзі шуақтанып, Жер-Ана қуаттанған шақта жамбылдықтар да Ұлыстың ұлы күнінің салтанатын өзгеше қарсы алды. Көктемнің жаймашуақ күнінде халық амал мерекесін атап өтті. Бұл күні Тараз қаласындағы «Баласағұн» орталық концерт залында сонау сақтар за-манынан, Тұмар патшайым дәуірінен бері жалғасып келе жатқан ұлттық дәстүр насихатталды. Аталған игі шараны облыстық мәдениет, архивтер және құжаттама басқармасы ұйымдастырды.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Семейлік ару жеңімпаз атанды––––––––––––––––––––––––––––––––Әскери қызметтегі қыздар арасында өткен «Ұлттық ұлан аруы-2018» байқауының жеңімпазы анықталды.––––––––––––––––––––––––––––––––

Қазылар алқасының шешімімен онлайн жүйесіндегі ашық дауыс беру барысын­да Шығыс Қазақстан облысының аруы, семейлік Диана Байжұманова сұлулық конкурсының жеңімпазы атанды. Диана Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланы «Шығыс» өңірлік қолбасшылығының 5511 әскери бөлімінде табысты еңбек етуде. Семей қаласында туған. Ұлттық ұлан сапында 2017 жылдан бастап, қаржы қызметінің бас маманы ретінде жұмыс істеп келеді. Айта кету керек, семейлік ару осы бөлімде табан аудармай 15 жыл қызмет еткен өз анасының ізімен жүруді құп көріп, әскери қызметті таңдапты.

Орта мектепті тәмамдағаннан кейін Диана Семей қаласындағы қаржы­экономикалық колледжін «Есеп және аудит» мамандығы бойынша бітіреді. Содан кейін жас маман ретінде, еліме еңбек етсем деген нақты мақсатты ұстанады. Армия қатарында жүріп,

Диана Қазақ инновациялық университетінде негізгі мамандығы бойынша жоғары білімді сырттай алып шығыпты.

– Әскери қызметті жақсы көремін, – деді Диана Байжұманова, – адамды тәртіп пен

жинақылыққа үйретіп, Отанға деген сүйіспеншілікті арттырады.

Сапқа тұрудың, қару­жарақ ұс­таудың барлық қыр­сырын мең герген. Ол мұның бәрін алдың ғы лардың қа та­рында орындайды.

Раушан НҰҒМАНБЕК,журналист

СЕМЕЙ