ជំពូក ២ បំណកស្រា�យជាស្រា�ឹស្តី សេសដ្ឋកិច្ចអភិវឌ្ឍន៍

C. ឧនាភិវឌ្ឍន៍ជាល�្ធផល នៃនការខ្វះខាតកត្តា្ត បរកិា/១. ការអភិវឌ្ឍន៍សេសដ្ឋកិច្ច និងបរកិា/ ជាធនធានធម្មជាតិ

សេ6ងសេ7ត្តាមមតិនៃនអ្នកនិពន្ធសំខាន់ៗ សកា្ត នុពលអភិវឌ្ឍន៍នៃនស្រាបសេ�សមួយ ស្រាតវូបានកំណត់ស្រាពំដែដនសេចញពីភាពមានស្ថិតសេD របស់សេEអំពីធនធានធម្មជាតិក៏ដូចជាការងារកំលាងំពលកម្ម និង�ុនសេធ្វីឲ្យល�្ធផលនៃនការអភិវឌ្ឍន៍ដែដលវជិ្ជមានអាចផ្តល់ជា ល�្ធផលសេចញមកពីសមាច័យ ឬការសេកីនសេOងីនៃន�ុន និងភាពសេកីនសេOងីនៃនការងារ បានលុះស្រាត្តាដែតការនៃស្រាបស្រាបលួនៃនកត្តា្ត �ុន និងកត្តា្ត ការងារសេនាះសំសេរចបានសេពញសេលញដល់ចំសេQមស្រាពំដែដនសេនាះEឺទាមទារ ឬផ្តល់ឲ្យមានភាពស្ថិតសេDនៃនធនធានធម្មជាតិ។ សេ6ងសេ7ត្តាមនិសេក/បប�សេនះបរកិា/ វត្ថុធាតុសេដីម សំរាប់�្ថ នភាពចាបំាច់ដែដលជាសេសដ្ឋកិច្ចនៃនស្រាបសេ�សQដែដលមានការងបងាW ញនូវមូលដ្ឋា្ឋ នវត្ថុធាតុសេដីមដែដលតឹងរ ុងឹឬមធ្័យតមួយ។

ឧទាហរណ៍ ក្នងុករណីដែដលថាស្រាពំដែដនខ្ពស់បំផុតសំរាប់ដំសេណីរស្រាបស្រាពឹត្តនៃនការអភិវឌ្ឍន៍ របស់ស្រាបសេ�សមួយEឺសំសេរចបានរចួជាសេស្រាសចជាមួយនឹង PER CAPITA ដែដលតិចតួចមួយ

សេនាះសេEស្រាតវូពិចារQសេលីមូលដ្ឋា្ឋ នវត្ថុធាតុសេដីមរបស់សេE។ ជាមួយនឹងភស្តុត្តាងសេ7សេលីការ ខ្វះខាតបរកិា/ ធនធានសេនះ ការពិតសេEអាចពន្យល់នូវ�្ថ នភាពពិតស្រាបាកដនៃនស្រាបសេ�សកំពុង អភិវឌ្ឍន៍ជាសេស្រាចីនដែដលមិនស្រាតឹមដែតបងាW ញនូវកំរតិ PER CAPITA ដែដលទាបសេនាះសេ� ដែតការ សេកីនសេOងីក៏យឺតផងដែដរ។ ស្រាបសេ�សទាងំសេនះសេ6ងសេ7ត្តាមបំណកស្រា�យនៃនអ្នកនិពន្ធសំខាន់ៗថាស្រាបសេ�សទាងំសេនាះបានសំសេរច រចួជាសេស្រាសចនូវស្រាពំដែដនខ្ពស់បំផុតនៃនការអភិវឌ្ឍន៍ របស់ខ្លួន។

ចំសេ^ះការសេធ្វីឲ្យរតឹដែតស្រាបសេសីរសេOងីនៃន សេ_លការណ៍សេនះសេEអាចដែបងដែចកសេ6ងសេ7ត្តាមថាសេតីស្រាពំដែដនខ្ពស់បំផុតសេនាះEឺ បQ្ត លមកពីបរកិា/ �ុនដែដលស្រាតវូសេស្រាបីស្រាបាស់ពំុមានស្រាពំដែដនជាមួយនឹងវត្ថុធាតុសេដីមសេDក្នងុEំនិតដែមនដែ�ន ឬក៏នាសំ្រាតOប់សេ7រកសេភាEផលធម្មជាតិ ក្នងុដីដែដលពំុសូវមាន ឬក៏នាសំ្រាតOប់សេ7រកអង្គសេហតុ អាកាសធាតុនៃនស្រាបសេ�សដែដលបានជួប ស្រាប�ះសេនាះ។១.១. បរកិា/ វត្ថុធាតុសេដីម និងការអភិវឌ្ឍន៍សេសដ្ឋកិច្ច

មូលដ្ឋា្ឋ នEំនិតនៃនករណីដែដលដ្ឋាក់សេ7សេលីបរកិា/ វត្ថុធាតុសេដីម Eឺជាការសន្និដ្ឋា្ឋ នថាដំសេណីរការអភិវឌ្ឍន៍ដែដលឲ្យផលល្អ និងសន្យាថាសំសេរចបានសេជាEជ័យបានស្រាតវូដ្ឋាក់សេ7

សេលីផលិតកម្មសេដីម។ ផលិតកម្មសេដីមមានន័យថា ជាការផលិតនៃនផលិតផលកសិកម្ម ក៏ដូច ជាការសេធ្វីអាជីវកម្ម នៃនធនធានធម្មជាតិរបស់ស្រាបសេ�សមួយ។ កាលQស្រាបសេ�សមួយខ្វះវត្ថុ ធាតុសេដីមសេនាះវានឹងបាត់បង់នូវល�្ធភាពសំរាប់�្ថ មនានូវឧស្សាហកម្មមួយ ដែដលបសេងeីត មកពីការនៃច្នស្រាបឌិតពីផលដែដលទាញសេចញពីវត្ថុធាតុសេដីមសេនាះ។ ជាមួយសេនះការសង់ នៃន�ខាឧស្សាហកម្មមួយដែដលសំខាន់សំរាប់ដំសេណីរការអភិវឌ្ឍន៍បន្តស្រាតវូបានរារំាង។ ជាល�្ធផលសេE��ួលបាននូវល�្ធភាពនៃនការអភិវឌ្ឍន៍ដែដលមិនស្រាEប់ស្រា_ន់ ក្នងុស្រាបសេ�សដែដល ជួបស្រាប�ះសេនាះ។ ជាការពិតការទាមទារនូវវត្ថុធាតុសេដីម ដែដលមានចំណុះធំសេធងសំរាប់ស្រាបសេ�សមួយEឺអាចជាការសេស្រាបីស្រាបាស់6g ងធំ ដូចជាការអភិវឌ្ឍន៍ថ្មីៗ បានបងាW ញសេDសេលី �ីផ្សាររសេស្រាបងកាតពិភពសេលាក។

បgុដែន្តសេEពំុស្រាតវូវាយតំនៃលឲ្យសេលីសលប់អំពីភាពសំខាន់នៃនការអភិវឌ្ឍន៍ សេដ្ឋាយ�រវត្ថុធាតុ សេដីមសេOយី។ ទាងំសេនាះបងាW ញនូវការអភិវឌ្ឍន៍សេសដ្ឋកិច្ច នៃនស្រាបសេ�សស្វីស ដ្ឋាណឺមាg ក់ និង ហូOង់ដ៏។ បgុដែន្តដូចជា នៃតរាiន់ ហុងកុង សិងWបូរផីងដែដរ ដែដលថាស្រាបសេ�សទាងំអស់សេនាះ ពំុមានល�្ធភាពមាននូវវត្ថុធាតុសេដីមសេស្រាចីនសេOយី ដែតសេEបានសំសេរចនូវការអភិវឌ្ឍន៍ខ្ពស់ មួយ។ ការខ្វះខាតខាងវត្ថុធាតុសេដីមស្រាតវូបានភា្ជ ប់សេដ្ឋាយ�្ព នឆ្លងកាត់ការស្រាបមូលផ្តុំសេ7សេលីឧស្សាហកម្ម

ដែដលមានវត្ថុធាតុសេដីមរកីរាលដ្ឋាល ក៏ដូចជាការសេធ្វី^ណិជ្ជកម្មសេស្រាlស្រាបសេ�សដែដល សីុជំសេmមួយ ជាមួយនឹងវត្ថុធាតុសេដីម និងផលិតផល^ក់កQ្ត លសំសេរច។ កាន់ដែតច្បាស់ Eឺករណីស្រាបសេ�សជបgុន សេD�ីសេនាះដែរ iដែដកទាងំមូលEឺជាដែផ្នក6g ងធំនាចូំលពីអូស្រា�្ត លី និង ឥQp ក៏ដូចជាដែផ្នក6g ងសេលីសលប់នៃនធ្យូងថ្មនាចូំលពីអូស្រា�្ត លី ឥQp និងសហរដ្ឋអាសេម រកិផ្ទុយសេ7វញិផលិតផលដែដកដែថបនៃនស្រាបសេ�សសេនះ ស្រាតវូបានរាប់បញ្ចូលសេ7ជាវស័ិយឧស្សា ហកម្មសំខាន់បំផុតសំរាប់ស្រាបសេ�ស។

កំរតិដែដលសេលីកសេOងីសេD�ីសេនាះ ពំុតំរវូឲ្យមានការដែស្រាបស្រាបលួសេ� សេ7សេលីការពិចារQ ការផ្គត់ផ្គង់នៃនថាមពល។ រវាងអត្ថន័យនៃននសេ6បានះភិវឌ្ឍន៍មានការបំរងុ�ុកអំពីថាម ពលនិងធនធានធម្មជាតិដ៏នៃ�សេ�sត EឺពំុសេកីតមានសេOងីនូវភាពខុស_្ន ជាមូលដ្ឋា្ឋ នសេOយី។ ករណីដែដលស្រាបសេសីរសេនាះស្រាតវូអាចបងាW ញឲ្យសេtីញថា ថាមពលស្រាតវូការចាបំាច់6g ងសីុជំសេmសេDក្នងុដំសេណីរការស្រាបស្រាពឹត្តនៃនផលិតកម្មជាសេស្រាចីន។ បgុដែន្តទាងំសេនះEឺជាល�្ធផលនៃនបញ្ហាW ផលិតជាស្រាបវត្តិ�ស្រាស្តដែដលថាថាមពល (ជាពិសេសសសេ7សេលីមូលដ្ឋា្ឋ ននៃនសេស្រាបងកាត) ជាមួយមកសេហីយអាចស្រាតវូបាននាចូំលចំសេ^ះនៃថ្លដែដលទាបបំផុត។ ទាញសេចញពីសេនះសេលច សេចញនូវល�្ធផលដំសេណីរស្រាបស្រាពឹត្តផលិតកម្មដែដលជាលក/ណៈថាមពលសីុជំសេm។

ក៏បgុដែន្តមានស្រាបសេ�សខ្លះដែដលសំបូរវ ្ថធុាតុសេដីមដែតស្ថិសេDសេស្រាកាមការអភិវឌ្ឍន៍ ទាងំសេនះមកពី មូលសេហតុៈ ស្រាបសេ�សដែដលសំបូរវត្ថុធាតុសេដីមជាញឹកញាប់បសេងា្អ ន�ីត្តាមការ�កល្បងសំរាប់សេធ្វីឯកសេ�សភាវបូនីយកម្ម (specialization) សេ7សេលីដែតការនាសំេចញវត្ថុធាតុសេដីមទាងំសេនះ។ ល�្ធផលដែដលសំសេរចបានងាយនូវផលចំណូលរបិូយប័ណ្ណ និងសេដ្ឋាយឆ្លងកាត់បញ្ហាW សេនះអាចសេស្រាបីហិរញ្ញវត្ថុសេនះសេ7ក្នងុ�ំហំដ៏ធំនៃនការនាចូំល ដែតផលិតផលសេស្រាបីស្រាបាស់ដែដលនិង សេធ្វីឲ្យបន្ថយនូវចលនាផ្តល់សំរាប់ ការរកីរាលដ្ឋាលនៃនផលិតកម្មមួយ ជាមួយសេនាះដែដរសេD ការ�្ថ បនានៃនសេសដ្ឋកិច្ចជាតិ ដែដលមានសមត្ថភាពបំសេពញការផលិត ក្នងុករណីQមួយ ស្រាបសេ�សសេនាះនឹងអសកម្មភាពនិងមិនរកីចំសេរនី។ ទាងំសេនះផ្តល់ឲ្យក្នងុការសេស្រាបsបសេធsបជាមួយនឹងស្រាបសេ�សដ៏នៃ�សេ�sតEឹស្រាបសេ�សស្ថិតសេDសេស្រាកាមកំរតិនៃនការអភិវឌ្ឍន៍។

មg្យាងសេ�sតជាញឹកញាប់ Eឺមានការខ្វះខាតនូវ�ុនជាសំភារៈដែដលចាបំាច់សំរាប់ការសេធ្វី អាជីវកម្មដែដលមានល�្ធផលល្អ និងចាបំាច់សំរាប់ការដែកនៃច្នបន្ត និងមានការខ្វះខាតនូវ ចំសេណះដឹងបសេច្ចកសេ�ស ដែដលចាបំាច់សំរាប់បញ្ហាW ដឹកជញ្ជូនជាបញ្ហាW មួយដែដលស្រាតវូសេដ្ឋាះ ស្រា�យសេដ្ឋាយលំបាកដែដរ។ ដូចសេនះស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ខ្លះបានដ្ឋាក់ការសេធ្វីអាជីវកម្ម ឲ្យសេ7ជាសហស្រា_សមកពីបរសេ�ស។ ក្នងុករណីខ្លះនៃនការងាររមួ_្ន សេនះ បានផ្តល់ឲ្យស្រាបសេ�ស

សេនាះនូវEុណសម្បត្តិដែតក្នងុករណីខ្លះសេ�sត ក៏ផ្តល់ឲ្យនូវEុណវបិត្តិដ៏ធំផងដែដរ។ដូចសេនះជាសរបុការខ្វះខាតនូវវត្ថុធាតុសេដីម ពំុដែមនជាមូលសេហតុពិតស្រាបាកដសំរាប់ភាព សេDសេស្រាកាម

ការអភិវឌ្ឍន៍នៃនស្រាបសេ�សមួយសេOយី។១.២. បរកិា/ ដី និងការអភិវឌ្ឍន៍សេសដ្ឋកិច្ច

ការពិចារQដូច_្ន សេនះដែដរមានន័យចំសេ^ះបរកិា/ ដី ដែដលបងាW ញថា “ជាសេជីង�ីពីរ” សំរាប់ផលិតកម្មសេដីមតួ6g ងផលិតកម្មកសិកម្ម។ ចំសេ^ះបញ្ហាW សេនះក៏សេEសេជ~ភាEសេស្រាចីនថា ស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ខ្លះ មាន�ំហំដ៏តូចនៃននៃផ្ទដីដែដលមានជីជាតិ ពំុមានល�្ធភាពឧបត្ថម្ភ កសិកម្មឲ្យបានល�្ធផលល្អ។ ការសេជ~ជាក់សេនាះ វាសមសេហតុផលដែដរដែតក្នងុ�ំហំដែដលមាន ស្រាពំដែដនមួយ។

ភាEសេស្រាចីនសេEកត់សំ_ល់សេtីញថា ដីដែដលសមស្រាសបសំរាប់ផលិតកម្មកសិកម្មសេDក្នងុ ស្រាបសេ�សស្រាតវូបានស្រាEប់ស្រាEងសេធ្វីអាជីវកម្មពំុបានល�្ធផលល្អសេOយី។ ការសេបាសសំអាតផ្ិសត ជំងឺរកុ/ជាតិដែដលរកីរាលដ្ឋាលសេលីនៃផ្ទដី និងការផ្លា្ល ស់ប្តូរការដ្ឋាដុំះ ពំុស្រាតវូបានអនុវត្តន៍សេDក្នងុនសេ6បាយQមួយដែដលទាមទារសំរាប់ការរក្សា�ុក នូវតុល្យភាពបរ�ិ្ថ ន និង សំរាប់រក្សា�ុកនៃនភាពមានជីជាតិសេនាះសេOយី។

ជាការពិត�ំរង់នៃនការស្រាEប់ស្រាEងដីសេនាះ ពំុបានបងាW ញនូវចំណុចសំខាន់នៃនកសិកម្មជា លក/ណៈស្រាតពិូចសេOយី។ ដូចជាសំរាប់ការសេធ្វីអាជីវកម្មដែដលល្អស្រាបសេសីរស្រាតវូឆ្លងកាត់ការសេស្រាបី ស្រាបាស់ដីឲ្យបានស្រាតឹមស្រាតវូ និងស្រាបព័ន្ធបសេញ្ចញបញ្ចូល�ឹកដែដលនាឲំ្យសំសេរចបាននូវ�ិន្នផល ខ្ពស់។ ក៏បgុដែន្តការសេស្រាបីស្រាបាស់នៃនវធីិ�ស្រាស្តសេនះស្ថិតសេDស្រាបឈមមុខជាញឹកញាប់�ល់ នឹងការ

ខ្វះខាតនៃន�ុនក៏ដូចជាកំរតិសេចះដឹងមិនស្រាEប់ស្រា_ន់ នៃនស្រាបសេ�សទាងំសេនាះ។ កាន់ដែតឆ្ងា� យដែថមសេ�sត�ំនាក់�ំនងកម្មសិ�្ធិដែដលហួសសម័យក៏ដូចជាស្រាបព័ន្ធឥណទានដែដលពំុស្រាEប់ស្រា_ន់បានរារំាងការ

សេស្រាបីស្រាបាស់ដែដលជាលក/ណៈសេសដ្ឋកិច្ចនៃនបរកិា/ ដីសេនាះផងដែដរ។ ឆ្លងកាត់បញ្ហាWសេនះធនធានធម្មជាតិដែដលមានស្ថិតសេDស្រាតវូបានសេស្រាបីស្រាបាស់ពំុមានល�្ធលល្អ បរកិា/ ដីដែដលអាចសេស្រាបីស្រាបាស់បានសេDក្នងុកសិកម្មបានស្វិតស្រាសសេ^នសេDសកា្ត នុពលនៃនផលិតកម្មដែដលមាន�ំហំរបស់វា។

ជា�ូសេ7សេEអនុញ្ហា្ញ ត ការខ្វះខាតនៃនបរកិា/ ដីតិចតួច ដូច_្ន នឹងការខ្វះខាតនៃនវត្ថុធាតុសេដីមៈ កត្តា្ត ទាងំពីរមានឥ�្ធិពលពិតស្រាបាកដសេ7សេលីល�្ធភាពនៃនការអភិវឌ្ឍន៍ស្រាបសេ�ស។ ក៏បgុដែន្តកត្តា្ត ទាងំពីរបងាW ញឲ្យសេtីញថា_្ម នការរារំាងដែដលពំុអាចជំនះបានសេOយី សេស្រា^ះថាកត្តា្ត ទាងំពីរសេDក្នងុករណីជាសេស្រាចីនស្រាតវូបាន�ូទាត់សេដ្ឋាយ^ណិជ្ជកម្មសេស្រាlស្រាបសេ�សជាមួយនឹងវត្ថុធាតុសេដីម និងផលិតផលសំសេរច។

១.៣. អាកាសធាតុ និងការអភិវឌ្ឍន៍សេសដ្ឋកិច្ចជាការពិតស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍សេDតំបន់ស្រាតពិូច និង subtropic �ន្ទឹមនឹងស្រាបសេ�ស

ឧស្សាកម្មភាEសេស្រាចីនស្ថិតសេDតំបន់អាកាសធាតុស្រាតជាក់។ ក្នងុចំសេQមស្រាបសេ�សទាងំអស់សេEកំណត់ថាការស្រាបមូលផ្តុំនៃនសកម្មភាពសេសដ្ឋកិច្ច Eឺស្ថិតសេDសេលីតំបន់ដែដលអាកាសធាតុEួរឲ្យចូលចិត្ត។ បgុដែន្តសេចញពីការរកសេtីញសេដ្ឋាយលក/ណៈពិសេ�ធន៍និយម (empirical finding) សេEពំុអនុញ្ហា្ញ តឲ្យសេ6បល់ថាលក/ណp័ អាកាសធាតុដែដលជាក់ច្បាស់Qមួយមានឥ�្ធិពល�ប់�e ត់ការអភិវឌ្ឍន៍សេនាះសេOយី។ ឧទាហរណ៍ៈ ស្រាបសេ�សសិងWបុរ ីនិង ស្រាបសេ�សមាgសេOសីុពំុស្ថិសេDតំបន់អាកាសធាតុស្រាតជាក់ដែដលស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្មនានាស្រាបមូលផ្តុំសេOយី។

ជាការពិតលក/័ណp អាកាសធាតុនៃនស្រាតពិូច និង subtropic បានជះឥ�្ធិពលលំបាកសេ7សេលីការ�្ថ បនានៃនកសិកម្មដែដលមានសមត្ថភាពបំសេពញការផលិត។ បgុដែន្តលក/័ណp សេនះបងាW ញឲ្យសេtីញថា_្ម នការរារំាងដែដលពំុអាចជំនះបានសេOយី។ ដូច_្ន នឹងករណីសេនះដែដរសេEអាចជំនះបានសេDរាល់ការសេកីតសេOងី នឹងជួបស្រាប�ះសេDតំបន់ស្រាតពិូចសេ7សេលីរង្វង់ស្រាបជាជនដែដល6g ងតិចបំផុតបQ្ត លមកពីអាកាសធាតុសេនាះ អាចស្រាតវូរារំាងនឹងបន្ថយសេដ្ឋាយ�រវធិានការណ៍សុខាភិបាល និង នសេ6បាយ អាហាររបូត្ថម្ភសេស្រា^ះជំងឺខ្លះសេកីតសេOងីដែតពីអាហារដែដលពំុសមស្រាសប។

១.៤. បរ�ិ្ថ នខ្វះខាត និងការអភិវឌ្ឍន៍សេសដ្ឋកិច្ចបរ�ិ្ថ នដែដលធ�ន់ធ�រសេDក្នងុបQ្ត ស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍សេDសេពលបច្ចុប្បន្ន Eឺការបំ

ផ្លា្ល ញនៃស្រាពសេឈី ភាពធា្ល ក់ចុះដ៏អាស្រាកក់ទាក់�ងសេ7នឹងការបាត់បង់នៃផ្ទដីដ្ឋាដុំះ សេដ្ឋាយ�រការហូរសេស្រាចាះដី ដីកា្ល យសេ7ជានៃស្រាប ដីកា្ល យជាល្បាប់ភក់ ក៏ដូចជាវធិានការណ៍នៃនការអភិវឌ្ឍន៍�ីស្រាកងុ និងឧស្សាហកម្មដីកា្ល យសេ7ជាខ្សាច់ ភាពមានកាន់ដែតតិចសេ7 នៃនស្រាបសេភ�ជាសេស្រាចីនរបស់រកុ/ជាតិ និងសត្វសេDត្តាមតំបន់ជនប�។ បញ្ហាW បរ�ិ្ថ នដែដលសេកីតមានសេOងីជាមួយការសេស្រាបីស្រាបាស់ថាមពល បញ្ហាW យកសេ7សេបាះសេចាល ដូចជា�ឹកដែដលបងWូរសេចាល សំរាមលាមក ក៏ដូចជាបញ្ហាW បរ�ិ្ថ នដែដលជាមូលសេហតុមកពីបញ្ហាW ផ្ទះសំដែបង។ ឧទាៈ ជាល�្ធផលនៃនការផ្លា្ល ស់ប្តូរ�ីលំសេDរបស់ឯកជន ដ៏សេស្រាចីនសេលីសលប់សេDត្តាមតំបន់�ីស្រាកងុ។ បញ្ហាWបរ�ិ្ថ នសំរាប់ដែផ្នកជាសេស្រាចីន ដែEអាស្រាស័យ_្ន សេ7វញិសេ7មក។ ការពិតសេDតំបន់ខ្លះបានសំសេរចរចួជាសេស្រាសចសេ7ល់�ំហំមួយដែដលនាសំេ7សេអាយការខូចខាតដែដលពំុអាចនៃកនៃច្នសេOងីវញិបានសំរាប់មូលដ្ឋា្ឋ នការរស់សេDជាលក/ណៈមនុស្ស។

ការពិភាក្សាកាន់ដែតសេកីនសេOងីនៃនភាពពិការបរ�ិ្ថ ន បាននាសំេអាយមានការយល់ដឹងអំពីបញ្ហាW ដែដលមានសេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍នាសេពលបច្ចប្បន្នសេនះ។ ចំសេQះដឹងដែដលទាញសេចញបានស្រាសបសេពលជាមួយសេនាះ បានបសេងeីតសេDក្នង�ំហំមួយកាន់ដែតសេកីន

សេOងីសំរាប់ការដែស្វងរកនូវវធិានការបរ�ិ្ថ នសេផ្សងៗ សេ7ក្នងុស្រាចកនៃនការពិចារQ ការសំសេរចចិត្តដែដលជាលក/ណៈនសេ6បាយអភវឌ្ឍន៍។ ឆ្លងកាត់វធិានការណ៍ទាងំសេនះវាសេកីនសេOងីនូវល�្ធផលសំរាប់សេរsបចំសំរលួ�ំនាក់�ំនងនៃនសេសដ្ឋកិច្ច និងបរ�ិ្ថ នបានល្អស្រាបសេសីរជាងកាលពីមុនការសំសេរចចិត្ត ទាងំអស់សេនះភាEសេស្រាចីនEឺស្ថិតសេDសេលី ផ្លូវនៃនការអភិវឌ្ឍន៍ជាលក/ណៈសេសដ/កិច្ចស្រាតវូដែតសេរsបចំសំរលួសេ7ត្តាមលក/ណp ស្រាកបខ័ណp បរ�ិ្ថ ន។

សេD�ីសេនះក៏ជាលក/ណ័p បរ�ិ្ថ ននៃនស្រាបសេ�សមួយ6g ងស្រាបាកដ កំណត់នូវរចនាសម្ពន័្ធនៃនដំសេណីរការអភិវឌ្ឍន៍ជាតិ បgុដែន្តសេទាះជា6g ងQក៏សេដ្ឋាយវាពំុដែមនជាស្រាពំដែដលខ្ពស់បំផុតសំសេរចបាននូវដំសេណីរការនៃនការអភិវឌ្ឍន៍ជាតិសេនាះសេOយី។១.៥. ល�្ធផល

ជាល�្ធផលនៃនការពិចារQសេនះ សេE��ួលបាននូវភស្តុត្តាងដែដលជាការស្រា�យបំភ្លឺសេ7សេលីការខាតបង់នៃនធនធានធម្មជាតិនៃនស្រាបសេ�សនីមួយៗ ពំុដែមនជាមូលសេហតុជាអវ�ន្ត ឬជាសញ្ហា្ញ សេភ្លីងស្រាកហមសំរាប់ភាពមិនអភិវឌ្ឍន៍សេនាះសេOយី។ វាជាការពិត ស្រាបសិនសេបីមានធនធានធម្មជាតិ កំណត់នូវរចនាសម្ព័ន្ធនៃនការអភិវឌ្ឍន៍ដែដលមានល�្ធផលល្អស្រាបសេសីរ ក៏បgុដែន្តវាពំុកំណត់នូវកំរតិ (Level) នៃន�្ថ នភាពអភិវឌ្ឍន៍ដែដលអាចសំសេរចបានអតិបរមាសេOយី។

២. ឧនាភិវឌ្ឍន៍ជាល�្ធផលនៃនការខ្វះខាតនៃនការបសេងeីត�ុន២.១. ការបសេងeីត�ុន និងការអភិវឌ្ឍន៍សេសដ្ឋកិច្ច២.១.១. ល�្ធផលនៃនការអភិវឌ្ឍន៍សេចញពីការបសេងeីត�ុន

សេ6ងសេ7ត្តាមសេមសេរsនខាងសេលី សេយីងសេtីញថាការខ្វះខាតនៃនធនធានធម្មជាតិ ពំុដែមនជាមូលសេហតុនៃនការពំុសេអាយមានការអភិវឌ្ឍន៍សេសដ្ឋកិច្ចសេOយី។ សេDក្នងុ�ំនាក់�ំនងសេនះ សេEផ្តល់សេអាយនូវការសន្មតថា ឧនាភិវឌ្ឍន៍សេសដ្ឋកិច្ចEឺជាល�្ធផលនៃនការបសេងeីត�ុនដែដលពំុស្រាEប់ស្រា_ន់មួយ ជាល�្ធផលវាបានសេធ្វីសេអាយមានសេសដ្ឋកិច្ចជាតិមួយដែដលជួបស្រាប�ះចំសេ^ះបរកិា/ នៃនសន្និធិមូលធន (=ស្តុកមូលធន= capital stock) ដ៏តិចតួចមួយ។

ជាការពិតស្រា�ស្តីអភិវឌ្ឍន៍ទាងំអស់ (Classical development theory) ចាប់សេផ្តីមសេចញពីចំសេណះដឹងដែដលជាការបសេងeីត�ុនបងាW ញជា6ន (motor) នៃនកាអភិវឌ្ឍន៍សេសដ្ឋកិច្ចុ។ ក្នងុ�ំនាក់�ំនងសេនះសេEចាត់�ុក�ុនជាដែផ្នកQមួយនៃនល�្ធផលផលិតកម្មក្នងុកំOុងសេពលមុនដែដលដែផ្នកសេនាះចូលរមួក្នងុការបំសេពញ ការបសេងeីតផលិតកម្ម សេDក្នងុសេពលដែដលស្រាតវូបានពិចារQ។ សេដ្ឋាយ�រដែត�ុនEឺជាសញ្ហា្ញ ណខ្ពស់បំផុតនៃនមសេធ្យាបាយផលិតកម្មដែដលស្រាតវូចូលរមួផលិតទាងំអស់សេលាក Adam Smith បានសេអាយដឹងរចួជាសេស្រាសចថា ជាចំបងថាការបសេងeីត�ុន (Capital Accumulation) ជាលក/ណៈដែដលស្រាតវូបំសេពញជាមុន(Prerequisite)

សំរាប់ការពស្រាងីកជំនាញជាតិ និងការដែបងដែចកការងារដែដលនាសំេ7សេអាយមានការរកីចំសេរនីនៃន per capita ដែដលស្រាតវូបានស្រាបឹងខ្នះដែខ្នងសេនាះ។

ការសេស្រាបsបសេធsបស្រាបសេ�ស បានផ្តល់សេអាយសេtីញថា�ំហំនៃនការបសេងeីត�ុនសេDក្នងុស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្មជាមធ្យមសេកីនសេOងីសេ�្វរដង ឬដល់ស្រាតីដង ធំជាងស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍។ សេអឡាស្ទិចផលិតកម្មនៃន�ុនស្រាតវូបានវាយតំនៃលសេដ្ឋាយសេសដ្ឋកិច្ចវ�ូិជាវជិ្ជមាន មានន័យថាការសេកីនសេOងីQមួយសំឬាប់ស្តុកមូលធនដែដលជាលក/ណៈសេសដ/កិច្ចEឺមានជាល�្ធផលនៃនការសេកីនសេOងីនៃនផលិតកម្ម។ ការអភិវឌ្ឍន៍មានន័យជាឧទាហរណ៍ថាដំសេណីរការផលិតដែដលស្រាតវូអនុវត្តន៍ពីមុន សេហីយដែដលដំសេណីរការសេនាះស្រាតវូស្រាសបូយកដែត�ុនបន្តិចបន្តួចសេនាះស្រាតវូផ្តល់ជាស្រាបសេ6ជន៍ដល់ដំសេណីរការដ៏នៃ�សេ�sត ដែដលដំសេណីរការសេនាះសេធ្វីឲ្យមានជាមួយនឹងការសេស្រាបីស្រាបាស់�ុនខ្ពស់មួយសំរាប់ពលករមា្ន ក់ ស្រាពមជាមួយសេនាះ ផលិតភាពនៃនការងារដែដលខ្ពស់សេនាះបានដែស្រាបស្រាបលួផងដែដរ។

ជាការពិត ទាងំសេនះEឺមិនរពឹំងថាផល�ុនជាតិស្រាតវូដែស្រាបស្រាបលួសមមាស្រាតសេ7នឹងការដែស្រាបស្រាបលួនៃនស្តុកមូកធនសេនាះសេ� សេស្រា^ះថាមាg ជីនសេមEុណ (marginal capital coefficient) ជាការពិតពំុស្ថិតសេស្ថរសេOយី។ សេចញពីការបកស្រា�យខាងសេលីសេEអាចទាញសេចញបានថា ស្រាបសេ�សដែដលបសេងeីតផល�ុនពំុស្រាEប់ស្រា_ន់ ពំុអាចសេបាះភា្ជ ប់ដំសេណីរការអភិវឌ្ឍន៍ដែដលសន្យាថា

សេជាEជ័យជានិច្ចសេនាះសេOយី។ សេDក្នងុស្រាបសេ�សទាងំសេនះជាល�្ធផលនៃនសកម្មភាពសមាច័យដែដលពំុស្រាEប់ស្រា_ន់សេនាះ ភាEសេស្រាចីនដ្ឋាក់កំហុសសេ7សេលីការខ្វះខាតនៃន�ុន ដែដលការខ្វះខាតសេនះ Eឺជាការ��ួលខុសស្រាតវូសំរាប់ផលិតភាពការងារដែដលតិចតួចមួយ។ សេDក្នងុករណីសេនះការអភិវឌ្ឍន៍អាចសំសេរចបានជាចំបងសេដ្ឋាយឆ្លងកាត់ការបសេងeីនសេOងីនៃនសមាច័យ�ុន (capital accumulation)។២.១.២. �ំនាក់�ំនងរវាង�ុនសំភារៈ និង�ុនជាធនធានមនុស្ស

ចំសេ^ះភស្តុត្តាងជាលក/ណៈសេសដ្ឋកិច្ចជាតិ រាប់បញ្ចូលមសេធ្យាបាយផលិកម្មដែដលស្រាតវូផលិតទាងំអស់និងពិតស្រាបាកដពំុអាស្រាស័យសេ7នឹង ថាសេតីនឹង^ក់ព័ន្ធសេ7នឹងសំភារៈ (ឧទាៈអា_រ ចសេងាe មមាg សីុន �ំនិញស្តុក�ុក) ឬសេ7នឹងសមត្ថភាពមនុស្សដែដលស្រាតវូបសេងeីតសេOងី សេDក្នងុចរន្តនៃនផលិតកម្ម និងដែដលបងាW ញនូវសមត្ថភាពដែដលស្រាតវូផលិត។ សមត្ថភាពមនុស្សរាប់បញ្ចូលជាពិសេសសនូវកំរតិនៃនការអប់រនិំងការសិក្សានៃនអ្នកសេធ្វីការងារសេហីយក៏ដូចជាសកា្ត នុពលដែដលជាលក/ណៈស្រាEប់ស្រាEង និងដែផនការនៃនស្រាបសេ�សមួយ។ សំរាប់ការដែបងដែចកនៃនស្រាបសេភ��ុនទាងំពីរ សេEសេស្រាបីស្រាបាស់សញ្ហា្ញ ណ^ក្យ “�ុនសំរារៈ” (ឬ�ុនពិតស្រាបាកដ ឬ�ុនជាលក/ណៈសំភារៈ) និង “�ុនធនធានមនុស្ស” (ឬក៏សមត្ថភាព �ុន ឬ�ុនជាលក/ណៈពំុដែមនជាសំភារៈ)។

ការបកស្រា�យសមត្ថភាពនៃនការបំសេពញការផលិតរបស់មនុស្ស្ថថា“�ុនធនធានមនុស្ស”មានន័យថាពំុមានផ្លូវQដែដលមនុស្សស្រាតវូចាត់�ុកជាឧបករណ៍ងងិតងងល់នៃន^ណិជ្ជកម្មដែដលមានជាលក/ណៈសេសដ/កិច្ចសេនាះសេOយី។

សេ_លបំណងនៃនសកម្មភាពសេសដ្ឋកិច្ចQក៏សេដ្ឋាយ Eឺជាការផ្គត់ផ្គង់នៃនមនុស្សជាមួយនិងផលិតផល និងសេសវាកម្ម បgុដែន្តមនុស្សក៏ជាកត្តា្ត ផលិតកម្មដែដរ។ សេ6ងសេ7ត្តាមការពិចារQខាងសេលី សេយីងក៏ស្រាបកាន់យកការពិចារQសេ7សេលីកត្តា្ត �ុនធនធានមនុស្ស ជាល�្ធភាពមូលសេហតុនៃនឧនាភិវឌ្ឍន៍។ ភាពសំខាន់នៃនកត្តា្ត �ុនធនធានមនុស្សស្រាតវូបានបកស្រា�យត្តាមរយៈការស្រា�វស្រាជាវរបស់ Denison។ Denison បានបងាW ញឲ្យសេtីញថា 30-50%សេDក្នងុភាពរកីចំសេរនីនីមួយៗដែដលអាចពន្យល់បានមកពី�ុនសំភារៈ។ ចំសេ^ះការដែស្វងរកចសេនា្ល ះស្រាបសេហាងនៃនការពន្យល់សេនាះ Denison បានជួបស្រាប�ះថាសេDក្នងុស្រាបសេ�សទាងំអស់ដែដលសេលីកមកពិចារQបានសេកីនសេOងីនូវEុណភាពនៃនការនៃនការងារដែដលស្រាតវូបានសេស្រាបីស្រាបាស់សេDក្នងុដំសេណីរការផលិតកម្ម សេហីយអស្រាត្តាសេកីនសេOងីដែដលសេ7ត្តាមស្រាបសេភ�សេនាះ Eឺអាស្រាស័យសេ7សេលីល�្ធផលកូនភាព (qualitative effects)ដែដលសេផ្សងៗ_្ន សេនាះ។

ជាការពិតល�្ធផលនៃនការសេកីនសេOងីសេនាះ អាចបកស្រា�យជាការរកីចំសេរនីជាលក/ណៈបសេច្ចកសេ�សមួយ។ បនា្ទ ប់មកសេEអាចកំណត់បានថាការសេកីនសេOងី នៃនផលិតភាពសេនះស្រាតវូ

បានសេលចសេចញជាចំបងពីការសេស្រាបីស្រាបាស់ នៃនការអប់រនិំងការសិក្សាក៏ដូចជាល�្ធផល “Learning by doing”។ សេដ្ឋាយ�រការសេស្រាបីស្រាបាស់សេនាះEឺជាល�្ធនៃនការចំQយ “សេ7សេលីមនុស្ស” វាជាល�្ថផលនៃនការចំQយនៃនការអប់រ�ុំនជាធនធានមនុស្សមួយ។ ជាមួយសេនាះ�ុនធនធានមនុស្សស្រាតវូកា្ល យសេ7ជាកត្តា្ត បំសេពញមួយនៃន�ុនសំភារៈ កត្តា្ត ទាងំពីរសេនះEឺអាជំនួស_្ន បានដែតសេDក្នងុរង្វង់ស្រាពំដែដលបសេច្ចកសេ�សដែដលផ្តល់សេអាយបgុសេQ្ណ ះ។ភាពជំនួសដែដលស្រាតវូមានស្រាពំដែដននៃន�ុនជាធនធានមនុស្សសេដ្ឋាយ�រកត្តា្ត �ុនសេផ្សងៗសេ�sតសេនាះ EឺសេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ខ្លះវាជាមូលសេហតុនៃន�្ថ នភាពអភិវឌ្ឍន៍ដែដលពំុEួរឲ្យសេពញចិត្តៈ ស្រាបសេ�សទាងំសេនាះEឺពំុស្ថិតសេDក្នងុ�្ថ នភាពសំរាប់សេធ្វីសេអាយមានតុល្យភាពនៃនកការខ្វះខាតជាធនធានមនុស្សរបស់សេE សេដ្ឋាយឆ្លងកាត់ការសេស្រាបីស្រាបាស់សេស្រាចីនដែថមសេ�sតនៃនកត្តា្ត�ុនដនៃ�សេ�sត។

ត្តាមល�្ធផលនៃនការស្រា�វស្រាជាវបានសេអាយដឹងថា បរកិា/ �ុនជាធនធានមនុស្សនៃនស្រាប សេ�សនីមួយៗបានចូលរមួសេអាយសេDក្នងុ�ំហំ6ុងំខា្ល ងំកា្ល សំរាវភ់ាពខុស_្ន នៃន per capitaជាងពីបរកិា/ សេផ្សងៗសេ�sតដូចជា�ុនសំភារៈ និងធនធានធម្មជាតិ។ ការខ្វះខាតនូវអ្នកបសេច្ចកសេ�សEឺជាមូលសេហតុសំខាន់ដែដលចសេងាe មមាg សីុនផលិតកម្មដែដលមានស្រាតវូស្ថិតសេDមិនដំសេណីរការសំរាប់ដែផ្នកខ្លះ សេហីយដែផ្នកខ្លះសេ�sតអាចស្រាតវូស្រាបស្រាពឹត្តសេ7ជាមួយនឹងភាពសេស្រាបី

ស្រាបាស់នៃនវ�ិលភាពសមត្ថភាពដ៏តិចតួចបgុសេQ្ណ ះ។ អស្រាត្តានៃនការវនិិសេ6Eដែដលតិចតួច�ុនជាធនធានមនុស្សនៃនស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឃន៍ខ្លះ សេបីសេស្រាបsបសេធsបសេ7នឹងស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្មបានបងាW ញជាការពិតនូវចំណុចដ៏ឈឺក្បាល (neuralgic point) សំរាប់ការពន្យល់នៃននាភិវឌ្ឍន៍របស់ស្រាបសេ�សទាងំសេនាះ។២.១.៣. ការខ្វះខាត�ុន ភាព_្ម នការងារសេធ្វី និងភាពសេធ្វីការពំុសេពញសេលញ

កាន់ដែតច្បាស់ដែថមសេ�sតការខ្វះខាត�ុននៃនស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ខ្លះស្រាតវូបានពន្យល់បកស្រា�យសេដ្ឋាយឆ្លងកាត់ភាព_្ម នការងារសេធ្វីដែដលលាតសន្ធឹងធំសេធង និងភាពសេធ្វីការពំុសេពញសេលញ។ ជាមួយសេនះសេEយល់ថាភាព_្ម នការងារសេធ្វី Eឺជា�្ថ នភាពដែដលសេDក្នងុសេនាះកំលាងំពលកម្មដែដលអាស្រាស័យសេ7នឹងស្រាបាក់ដែខ ពំុមានកដែន្លងការងារសេធ្វីក្នងុរយៈសេពលកំណត់ ឬពំុមានកំណត់ សេទាះបីកំលាងំពលកម្មទាងំសេនាះEឺស្រាបងុសេស្រាបsបរចួជាសេស្រាសចសំរាប់ការផ្តល់នូវការបំសេពញការផលិតដែដលជាលក/ណៈផលិតកម្មក៏សេដ្ឋាយ។ ផ្ទុយសេ7វញិភាពសេធ្វីការពំុសេពញសេលញស្រាតវូបានយល់ថា កាលQជនទាងំអស់សេធ្វីការពំុផ្តល់ល�្ធផលល្អ មានន័យថា អ្នកទាងំសេនាះ_្ម នចូលរមួក្នងុការបំសេពញដែដលផ្តល់ល�្ធផលសំរាប់ផលិតកម្មដែដលមានលក/ណៈជាសេសដ្ឋកិច្ចសេនាះសេOយី។

សេចញពីនិយមន័យនៃន^ក្យ_្ម នការងារសេធ្វីសេEអាចដែបងដែចកបន្តសេ�sតរវាងភាព_្ម នការងារសេធ្វីមួយរយៈ និងភាពការងារសេធ្វីរហូត។ សេDក្នងុ�ំនាក់�ំនងនៃនស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ស្រាតវូបានបងាW ញសេអាយសេtីញនូវនិសេក/ប�ដែដលថាភាព_្ម នការងារសេធ្វីរបស់សេEEឺសឹងដែតរហូត។ ភាព_្ម ការងារសេធ្វីរហូតសេនះ មានមូលសេហតុសេដ្ឋាយ�រការស្ថិតសេDនៃនកត្តា្ត បំសេពញ_្ន (ជាចំបងEឺ�ុន) សេDក្នងុស្រាបសេ�សសេនាះវាពំុស្រាEប់ស្រា_ន់សំរាប់អាចបសេងeីតសេOងីនូវកដែន្លងការងារដែដលសេ6ងសេ7ត្តាមអ្នកដែដលចង់សេធ្វីការទាងំអស់សេនាះ។

�ំនាក់�ំនងនៃនកត្តា្ត បរកិា/ ដែដលពិតស្រាបាកដរវាងការងារ (កំលាងំពលកម្ម) និងកត្តា្ត (factor) ដែដលសេDសេសសសល់ (ឧទាហរណ៍ កត្តា្ត �ុនសំភារៈ)Eឺធំជាកត្តា្ត �ំនាក់�ំនងនៃនកត្តា្តសេស្រាបីស្រាបាស់ដែដលមានល�្ធផលល្អអតិបរមានៃនកត្តា្ត ទាងំសេនាះ។ សេចញពីស្រាបជាជនដែដលសេលីសសេនាះផ្តល់នូវល�្ធផលនៃនភាព_្ម នការងារសេធ្វីដែដលជាលក/ណៈបសេច្ចកសេ�ស។ ភាព_្ម នការងារសេធ្វីដែដលជាបសេច្ចកសេ�សសេនះមានន័យថា �ំហំនៃនសកា្ត នុពលនៃនកំលាងំពលកម្មដែដលមានលក/ណៈជាសេសដ្ឋកិច្ច ស្រាតវូបានកំណត់ស្រាពំដែដនសេដ្ឋាយបសេច្ចកសេ�សដែដលមានស្ថិតសេDក្នងុស្រាបសេ�សសេនាះ។

២.២. មូលដ្ឋា្ឋ នស្រា�ឹស្តីនៃនការបសេងeីត�ុនសេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន័ខ្លះ សេល្ប�ននៃនការបសេងeីត�ុននូវពំុទាន់ស្រាEប់ស្រា_ន់សំរាប់

សេធ្វីសេធាយមាននូវ�្ថ នភាពអភិវឌ្ឍន៍ដែដលEួរសេអាយសេពញចិត្តមួយសេDសេOយីៈ ការខ្វះខាតនៃន�ុនមានឥ�្ធិពលជាការចសេង្អ�តនៃនការអភិវឌ្ឍន៍។ នូវ�ីសេនះសេយីងនឹងសេលីកសេOងីនូវសំនួរដែដលជាមូលសេហតុនៃនការបសេងeីត�ុនដែដលពំុស្រាEប់ស្រា_ន់ សេDក្នងស្រាបសេ�សទាងំអស់សេនាះ។ សំរាប់ការវភិាEនៃនមូលដ្ឋា្ឋ នសេនះ សេEសេអាយដំបូនា្ម នសំរាប់បងាW ញភស្តុត្តាងសេដ្ឋាយសេ6លសេ7ត្តាម�ំនាក់�ំនងស្រា�ឹស្តីដែដលបងាW ញអំពីការបសេងeីត�ុន។ សេDក្នងុស្រាបព័ន្ធនៃនការEណនាសរបុនៃនផល�ុនជាតិ ការសេកីនសេOងីរាល់ឆ្ងា្ន សំំរាប់ស្តុកមូលធនសេសដ្ឋកិច្ចជាតិស្រាតវូបានកត់ស្រាត្តាជា“ការវនិិសេ6Eសុ�្ធ” net investments សេចញពីEណនីនៃនការដែស្រាបស្រាបលួស្រា�ព្យសម្បត្តិជាតិ។

សេDដែផ្នកខាង�្ត Eឺំជាល�្ធភាពហិរញ្ហា្ញ វត្ថុនៃនការបសេងeីតស្រា�ព្យសម្បត្តិ ល�្ធភាពហិរញ្ញវត្ថុសេនាះបងាW ញសេអាយសេtីញថាអាចសេចញស្រាបភពពីក្នងុស្រាបសេ�ស (សេចញពីការសេស្រាបីស្រាបាស់នៃនផលិតកម្មដែដលនាសំេ7សេអាយការបសេងeីតនៃន�ុនធនធានមនុស្ស សេហីយក៏ដូចសេចញពីការសន្ំសដែដលជាឯកជន និងរដ្ឋ) ឬសេចញពីការនានានៃនឥណទានបរសេ�ស។

សេDដែផ្នកខាងសេឆ្វងបងាW ញសេអាយសេtីញនូវការសេស្រាបីស្រាបាស់មសេធ្យាបាយហិរញ្ញវត្ថុសេនះ សេលខ៣ និងសេលខ ១១ (ត្តារាងខាងសេស្រាកាម) អាស្រាស័យសេ7ត្តាមដែដលថា ការបសេងeីតស្រា�ព្យ

សម្បត្តិដែដលសេ6ងសេ7នឹងការវនិិសេ6E (សេលខ ១២ និង ២) ជានិច្ចកាលEឺមាន�ំហំដូចជាផលបូកនៃនការសន្ំសក្នងុស្រាបសេ�ស និងការ��ួយលនូវឥណទានពីបរសេ�ស(ឬក៏ដូចជាផលដកនៃនការបសេងeីតការសន្ំសក្នងុស្រាបសេ�ស និងការសងឥណទានសុ�្ធសេ7បរសេ�ស។

បgុដែន្តការវនិិសេ6Eទាងំអស់ពំុនាសំេ7រកការបសេងeីត�ុនមួយក្នងុលក/ណៈបសេច្ចកសេ�ស ផលិតកម្មសេនាះសេ�ៈ ស្រាបសេភ�នៃនការវនិិសេ6Eខ្លះ (ទាងំការវនិិសេ6Eឯកជន និងរដ្ឋ) បងាW ញឲ្យសេtីញពំុមានល�្ធផលជាសមត្ថភាព (capacity’s effect)សេOយី។ ស្រាបសេភ�នៃនការវនិិសេ6E សេនះមានន័យដែតជាការបសេងeីតនៃនស្រា�ព្យសម្បត្តិដែដលពំុដែមនជាផលិតកម្ម (�ុនអកម្ម) និងស្រាតវូដកសេចញពីរង្វង់នៃនការEណនានៃនការបសេងeីត�ុន (តួ6g ងសេលខ ២)។

ដូចសេនះការបសេងeីតស្រា�ព្យសម្បត្តិមានដែតក្នងុសេលខសេរsង១ ដែដលបានបកស្រា�យនូវការដែស្រាបស្រាបលួ�្ថ នភាព�ុនដែដលសំខាន់សំរាប់នសេ6បាយអភិវឌ្ឍន៍សេសដ្ឋកិច្ចមួយ។ សេ6ងសេ7ត្តាមការបកស្រា�យខាងលសេលីបងាW ញឲ្យសេtីញថា កាលQសេEដកសេចញនូវ�ំនាក់�ំនងឥណទានបរសេ�សសេចញសេនាះ ការខ្វះខាត�ុនដែដលជួបស្រាប�ះសេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍអាចស្រាតវូបQ្ត លមកពីការបសេងeីតនៃនការសន្ំសពំុស្រាEប់ស្រា_ន់មកពីការបសេងeីតនៃនស្រា�ព្យសម្បត្តិដែដលពំុដែមនផលិតកម្មសេDក្នងុ�ំហំ6g ងធំ និងមកពីការសេស្រាបីស្រាបាស់នៃនការផលិតកម្មដ៏តិចតួចមួយ។

Eណនីប្ស្រាបលួនៃន�្ព្យសម្បត្តិជាតិDebit Credit

1. កា រប ង សេកី ត �ុ ន

1.1. កា រប សេងeី ត �ុ ន ដែដ ល អា ស្រាស័ យ នឹ ង កា រ សេស្រាបី ស្រាបា ស់

1.2. កា រប សេងeី ត �ុ ន ដែដ ល អា ស្រាស័ យ នឹ ង កា រ វិនិ សេ6 E

1.2.1. កា រ វិនិ សេ6 E នៃន �ុ ន សំ ភា រ ៈ 1.2.1.1. កា រ វិនិ សេ6 E នៃន ច សេងាe ម មាg សីុ ន

1.2.1.2. កា រប្ ស្រាបួ ល នៃន កា រមា ន ក្ន ុ ង ឃ្លា្ល ំ ង ដែដ ល មា ន

កា រ សេស្រា_ ង �ុ ក ចំ សេ^ ះ វត្ថ ុ ធំា តុ សេដី ម និ ង ផ លិ ត ផ ល^ ក់ ក Q្ត ល សំ សេរ ច

1.2.2. កា រ វិនិ សេ6 E នៃន �ុ ន ធ ន ធា ន ម នុ ស្ស

2. កា រប សេងeី ត �្ ព្យ ស ម្ប ត្ត ិ ដែដ ល ពំុ ដែម ន ផ លិ ត ក ម្ម

3. កា រសេស្រាបី ស្រាបា ស់ នៃន ផ លិ ត ក ម្ម 4. កា រស ន្ស ំ

4.1. កា រស ន្ស ំ ជា ឯ ក ជ ន

4.2. កា រស ន្ស ំ ជា រដ្ឋ

5. កា រ� �ួ ល យ ក ឥ ណ ទា ន

(ល �្ធ ភា ព សេស្រាជី ស សេរ ី ស សំ រា ប់ សេល ខសេរs ង �ី ៥ )

5a កា រផ្ត ល់ ត្O ប់ នៃន ឥ ណ ទា ន សុ �្ធ សេ7 ប រ សេ� ស

២.៣. ការខ្វះខាត�ុនជាល�្ធផលនៃនការបសេងeីតការសន្ំសដែដលពំុE្ប់ស្រា_ន់មួយការខ្វះខាតដែដលជានិច្ចកាលអាចនាសំេ7រកការបសេងeីតនៃនការសន្ំសដែដលពំុE្ប់ស្រា_ន់

កាលQការសន្ំសដែដលសេចញពីផ្កឯកជន និងរដ្ឋពំុE្ប់ស្រា_ន់សំរាប់អាចសេធ្វីហិរញ្ញវត្ថុ នៃនការវនិិសេ6EQមួយដែដលការវនិិសេ6Eសេនាះ Eឺទាមទារសំរាប់ការសំសេរចបានការ

បសេងeីត�ុនដែដលសេមីលសេtីញថាល្អប្សេសីរ៕ ការបសេងeីតនៃនការសន្ំសពំុE្ប់ស្រា_ន់សេនះអាចមានមូលសេហតុរបស់វាមកពីសមត្ថភាពនៃនការសន្ំសដែដលពំុE្ប់ស្រា_ន់ឬការស្រាបងុសេស្រាបsបនៃនការសន្ំសពំុE្ប់ស្រា_ន់។ក) ការខ្វះខាត�ុនជាល�្ធផលនៃនសមត្ថភាពនៃនការសន្ំសដែដលពំុE្ប់ស្រា_ន់

សមត្ថភាពនៃនការសន្ំសប្សេ�សមួយអាចកំណត់ជាការសំខាន់សេដ្ឋាយ�ំហំនៃនស្រាបាក់ ចំណូលជាតិដែដលសេ6ងសេ7ត្តាម�ំហំប្ជាជន និងសេដ្ឋាយ�រ�ំហំនៃនការដែបងដែចកស្រាបាក់

ចំណូលរវាងបុE្គលិកមា្ន ក់ៗ សេស្រា^ះថាការសន្ំសEឺឲ្យនិយមន័យជាការលះបង់នៃនការសេស្រាបី ស្រាបាស់ (consumption waiver) សេនាះសមត្ថភាពនៃនការសន្ំសEឺស្រាតវូមានលក/ណ័ណp ដែដលជា

ប្ជាជនទាងំអស់ ឬផ្កខ្លះនៃនប្ជាជនរបស់ប្សេ�សមួយ Eឹស្រាតវូមានសមត្ថភាពសំរាប់លះបង់ការសេស្រាបីស្រាបាស់របស់ខ្លួន។

បgុន្ជាមួយការពិភាក្សានៃនបញ្ហាW ភាពស្រាកីក្ពិតស្រាបាកដ ស្រាតវូបានបងាW ញរចួជាស្ច សំរាប់ការរក្សាឲ្យស្ថិតស្រនៃនការរស់អប្បបរមា EឺសេEស្រាតវូការស្រាបាក់ចំណូលអប្បបរមាមួយ។

ចំនួនស្រាបាក់ចំណូលសេនះសេ6ងសេ7ត្តាមមូលសេហតុជាលក/ណៈរបូស្រាតវូសេស្រាបីស្រាបាស់សំរាប់សេ_ល បំណងសេ7សេលីផលិតផលសេស្រាបីស្រាបាស់ (consumption) ។ ជាល�្ធផលសមត្ថភាពនៃនការសន្ំស

ជាលក/ណៈសេសដ្ឋកិច្ច Eឹស្រាតវូដែតមានលក/ណ័p ថា per capita នៃនប្សេ�សសេនាះស្រាតវូស្ថិតសេDសេលី តំនៃលQមួយដែដលតំនៃលសេនាះឆ្លុះបញ្ហា្ច ងំនូវបនា្ទ ត់ភាពស្រាកីក្ (poverty line)។

ដូចសេនះកាលQ per capita នៃនប្សេ�សមួយEឺកាន់ដែតទាបសេ7សេនាះសមត្ថភាពនៃន ការសន្ំសរបស់សេEក៏កាន់ដែតតិចដែដរ។ ជា�ូសេ7ការបសេងeីតនៃនការសន្ំសពំុE្ប់ស្រា_ន់ស្រាតវូបានរក

សេtីញសេចញជាស្រា�ឹស្តីសេដ្ឋាយអ្នកសេសដ្ឋកិច្ចវ�ូិមួយចំនួន ស្រា�ឹស្តីសេនាះទាញសេចញពី «�ំនាក់�ំនងមូលសេហតុ» ដែដលបា នរកសេtីញសេ6ងសេ7ត្តាមសេ_លការណ៍មូលសេហតុជារង្វង់ សេហីយសេអាយសេ�្ម ះជាស្រា�ឹស្តី «រង្វង់Eួរសេអាយស្រាពឺស្រាពចួ»

(=circuli vitionsi=vicious cycles)។មូសេលហតុជារង្វង់សេនះមានន័សេDក្នងុ�ំនាក់�ំនងដែដលថាកំលាងំដែដលមានឥ�្ធិពលអវជិ្ជ

មានសេ7សេលីការបសេងeីត�ុនជាប្សេភ�ដែដលឧបត្ថម្ភ_្ន សេ7វញិសេ7មក និងសេធ្វីសេអាយកាន់ដែតខា្ល ងំសេOងីនូវអ្វីៗទាងំអស់ដែដលពំុអាចសេអាយមានការបសេងeីត�ុនសេDក្នងុតំនៃលQមួយសេOយី។

ស្រាកាហ្វិកនៃនរង្វង់Eួរឲ្យស្រាពឺស្រាពចួបរកិា/ �ុនដែដលពំុស្រាEប់ស្រា_ន់

នៃនកត្តា្ត ផលិតកម្ម (=ការអភិវឌ្ឍន៍ផិតកម្មស្ថិតក្នងុស្រាពំដែដនដ៏តូច

ការវនិិសេ6Eតិចដែដលជាល�្ធផលដែដលពំុស្រាEប់ស្រា_ន់នៃនមសេធ្យាបាយ

វនិិសេ6E (=ការបសេងeីត�ុនតិចតួច)

ផលិតករភាពដែដលតិចតួចនៃនកត្តា្ត �ុន (=�ំហំផលិតកម្មតូច)

Per Capita តិច (=ស្រាបជាជនស្រាកីស្រាក)

ការសន្ំសតិច

ស្រាបសេ�សដែដលបានជួបស្រាប�ះសេនះ Eឺពំុស្ថិតសេDក្នងុ�្ថ នភាពដែដលអាចទាញខ្លួនសេចញពីរង្វង់កាច�ហាវសេនះសេដ្ឋាយកំលាងំខ្លួនឯងបានសេ�ៈ ស្រាបសេ�សទាងំសេនះនឹងស្ថិតសេDជា មួយអ្នកសេទាសនៃន�ំនាក់�ំនងរង្វង់សេនះ សេបីសិនQជាស្រាបសេ�សសេនាះពំុមានជំនួយពីបរសេ�សសេដ្ឋាយ�ំហំQមួយសេOយី។

ខ) ការខ្វះខាត�ុនជាល�្ធផលនៃនការស្រាបងុសេស្រាបsបសន្ំសដែដលពំុស្រាEប់ស្រា_ន់ចំសេ^ះការបសេងeីតការសន្ំសដែដលខំស្រាបឹងដែស្រាបង Eឺអាច��ួលបានក្នងុកាលៈសេ�សៈដែដល ស្រាកមុស្រាបជាជនដែដលមាន

សមត្ថភាពសន្ំស បងាW ញផងដែដរនូវការស្រាបងុសេស្រាបsបនៃនការសន្ំសដែដល ទាមទារសេនាះ។ ទាងំអស់សេនះEឺសេធ្វីសេអាយសេEទាញបានថា ការខិតខំស្រាបឹងដែស្រាបងនៃនការ ស្រាបមូលនៃផ្ទក្នងុពីស្រាបសេ�សមួយសេ7ស្រាបសេ�សមួយEឺខុស_្ន 6g ងខា្ល ងំ ជាមួយនឹងល�្ធផលនៃនការស្រាបងុសេស្រាបsបសន្ំសសេផ្សងៗ_្ន ។ ការស្រាបងុសេស្រាបsបសន្ំសអាស្រាស័យសេ7នឹង “�ំនាក់�ំនងនៃនតំនៃល” Q មួយដែដលអ្នកសន្ំសមានសកា្ត នុពលសេមីលសេtីញរវាងការសេស្រាបីស្រាបាស់បច្ចុប្បន្ន និងការសេស្រាបីស្រាបាស់អនាEតនិងថាសេតី “ល�្ធភាពនៃនការដែស្រាបស្រាបលួពិតស្រាបាកដQមួយនៃនការសន្ំសដែដលបានសេកីតសេOងីសេនាះ”។

“�ំនាក់�ំនងតំនៃល” ខាងសេលីស្រាតវូបានសងeត់ធ�ន់សេដ្ឋាយឆ្លងកាត់អា�ិភាពនៃនសេពល និងសេកីតមានសេOងីនូវ�ំហំដែដលមានលក/ណៈថ្លឹងនៃថ្លងនូវភាពសេសដ្ឋកិច្ច�ូលំ�ូលាយ (meta- economics) ផងដែដរ។ រចនាសម្ព័ន្ធរបស់វាEឺអាស្រាស័យសេ7នឹងនិម្មិតកម្មនៃន�ំនាក់�ំនងតំនៃលរបស់បុE្គលមា្ន ក់ៗ អាស្រាស័យសេ7នឹងការថ្លឹងដែថ្លងខ្លឹម�រនៃនការដែបងដែចកស្រាបាក់ចំណូលរវាងបុE្គលមា្ន ក់ៗ និងក៏ដូចជាអាស្រាស័យសេ7នឹង�ំហំនៃន “economic surplus”។ ផ្ទុយសេ7វញិ “ល�្ធ ភាពនៃនការដែស្រាបស្រាបលួពិតស្រាបាកដ” ស្រាតវូបានបងាW ញសេដ្ឋាយឆ្លងកាត់អស្រាត្តាការស្រាបាក់ដែដលអ្នកសន្ំសបាន��ួលចំសេ^ះការសន្ំសរបស់សេEសេនាះ។

២.៤. ការខ្វះខាត�ុនជាល�្ធផលនៃនការវនិិសេ6Eនៃនផលិតកម្មដែដលពំុស្រាEប់ស្រា_ន់ការមាននូវការសន្ំសដែដលចាបំាច់សេនាះ មានន័យថាពំុដែមនជាការធានាដែដលថា�ុនស្រាតវូ បានបសេងeីតសេDក្នងុ�ំហំ

ដែដលទាមទារសេដ្ឋាយនសេ6បាយសេសដ្ឋកិច្ចសេOយី។ កាលQការសន្ំសស្រាតវូបានដែស្រាបកា្ល យមិនសេ7ក្នងុ�ំហំដែដលទាមទារសេដ្ឋាយនសេ6បាយវនិិសេ6Eនៃនផលិត កម្មសេ�សេនាះ ការសន្ំសសេនាះជាការពិតស្រាបាកដសេDសេស្រាកាមរបូភាពជាស្រា�ឹស្តីរង្វង់ Eឺនាសំេ7សេអាយ មានការបសេងeីតដែតស្រា�ព្យសម្បត្តិអកម្ម (fixed asset) ដែតបgុសេQ្ណ ះ Eឺពំុនាសំេ7សេអាយមានការ បសេងeីតនៃន�ុនសកម្មសេOយី។ សេDក្នងុករណីសេនះសកម្មភាពនៃនការសន្ំសអាចមានឥ�្ធិពលជា ឧទាហរណ៍ EឺការសេកីតសេOងីនៃនការស្តុក�ុកផផលិផលសំសេរចដែដលពំុអាចលក់បាន សេហីយដែដលផលិតផលសេនាះ Eឺសំរាប់ជាការពិចារQ ជាការវនិិសេ6Eដែដលពំុបានសេធ្វីដែផនការ ច្បាស់លាស់។

សេចញពីការស្តុកសេនះវាពំុស្រាតឹមដែតផ្តល់ល�្ធផលនៃនការពំុបសេងeីត�ុនសេ� សេស្រាlពីសេនះជាញឹក ញាប់សេ�sតបសេងeីតនូវភាពអវជិ្ជមានដល់ការវនិិសេ6Eសុ�្ធសំរាប់សេពលបនា្ទ ប់មក សេស្រា^ះថាការសេកីតសេOងីនៃនការស្តុកសេនះ អាចមានឥ�្ធិពលនូវការលះបង់សេ7សេលីការវនិិសេ6E�រជាថ្មីដូចសេនះការខ្វះខាត�ុនជាល�្ធផលមិនស្រាតឹមដែតសេចញពីការបសេងeីតនៃនការសន្ំសពំុស្រាEប់ស្រា_ន់សេ�សេស្រាlពីសេនះក៏សេចញពីសកម្មភាពការវនិិសេ6Eផលិតកម្មដែដលពំុស្រាEប់ស្រា_ន់សេនាះផងដែដរ។ សកម្មភាពការវនិិសេ6Eដែដលពំុស្រាEប់ស្រា_ន់ អាចមានមូលសេហតុរបស់វាមកពី “សមត្ថភាព

នៃនការវនិិសេ6Eពំុស្រាEប់ស្រា_ន់មួយ និងមកពីការស្រាបងុសេស្រាបsបវនិិសេ6Eពំុស្រាEប់ស្រា_ន់”។ក) ការខ្វះខាត�ុនជាល�្ធផលនៃនសមត្ថភាពនៃនការវនិិសេ6EពំុE្ប់ស្រា_ន់

សមត្ថភាពនៃនការវនិិសេ6Eនៃនប្សេ�សមួយ កំណត់សេដ្ឋាយសេ6ងសេ7ត្តាម ល�្ធផលនៃនការវនិិសេ6Eដែដល សេកីតសេOងីអាចស្រាតវូបានកត់សំ_ល់ និងអាចស្រាតវូបានសេធ្វីសេអាយសេ7ជាការពិតសេដ្ឋាយអ្នកវនិិសេ6E (អ្នក

វនិិសេ6Eឯកជន និងអ្នកវនិិសេ6Eរដ្ឋ) សេDក្នងុ�ំហំQ មួយ។ សេ6ងសេ7ត្តាម�ស្សនៈនៃនអ្នកសេសដ្ឋវ�ូិជាសេស្រាចីន ការបសេងeីត�ុនដែដលពំុE្ប់ស្រា_ន់សេD

ក្នងុប្សេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ជាញឹកញាប់បQ្ត លមកពីសមត្ថភាពនៃនការវនិិសេ6Eដែដល ខ្វះខាតមួយ។ ដំសេQះសេនាះស្រាតវូបានឆ្លុះបញ្ហា្ច ងំសេអាយសេtីញថាពំុមានចារកិលក/ណៈសហស្រាEិនឯកជន ឬពំុមាន

រដ្ឋបាល�ធារណៈQបានបងាW ញនូវប�ដ្ឋា្ឋ ននៃនការបំសេពញ ការផលិតដែដលជាលក/ណp សំរាប់កំណត់សំ_ល់ និងសំរាប់សេធ្វីសេអាយសេ7ជាការពិតនៃន

ល�្ធភាពការវនិិសេ6Eដែដលនឹងឧបត្ថម្ភនៃនការវនិិសេ6E។ សេ6ងសេ7ត្តាម Hirsch ភាពពំុE្ប់ស្រា_ន់នៃនចារកិលក/ណៈនៃនសហស្រា_សបងាW ញឲ្យ

សេtីញនូវមូលដ្ឋា្ឋ នដ៏ចសេង្អ�តនៃនការអភិវឌ្ឍន៍សំរាប់ប្សេ�សជាសេស្រាចីន។ ការខ្វះខាតនៃនចារកិ លក/ណៈនៃនសហស្រា_ស ក៏ដូចជារដ្ឋបាល�ធារណៈមានន័យថាជាការខ្វះខាតខាងធនឮ

ធានមនុស្ស។ កាជំនះការខ្វះខាតនៃនធនធានមនុស្សជាញឹកញាប់ជាលក/ណៈស្រាតវូបាន បំសេពញជាមុននូវការផ្លា្ល ស់ប្តូរនៃនសង្គមដែដលសេDស្រា�ឹងសេនាះ។ ការផ្លា្ល ស់ប្តូរសេនះសេធ្វីសេអាយមាន

ការប្ស្រាបលួដែដលចាបំាច់សំរាប់ការផ្តល់នៃន�្ថ នភាពសមត្ថភាពនៃនការនិវសិេ6EសេDក្នងុ

អាកប្បកិរ6ិដែដលជាប្នៃពណីជាតិ និងដែដលជាចារកិលក/ណៈជាតិ។ បgុន្ការប្ស្រាបលួ សង្គមសេនះស្បសេពលជាមួយ_្ន វាជាមូលសេហតុ និងក៏ជាល�្ធផលនៃនការអភិវឌ្ឍន៍សេសដ្ឋកិច្ច

ដែដរ។ ដូចសេនះសេDក្នងុប្សេ�សQដែដលមកដល់បច្ចុប្បន្នសេនះពំុទាន់មានការប្ស្រាបលួនៃន សង្គមសេនាះ ប្សេ�សសេនាះនឹងមានការខ្វះខាតនូវសមត្ថភាពនៃនការវនិិសេ6Eដែដលទាមទារ

សំរាប់ការបសេងeីត�ុន។ខ) ការខ្វះខាត�ុនដែដលជាល�្ធផលនៃនការខ្វះខាតការស្រាបងុសេស្រាបsបវនិិសេ6E

បន្មពីសេលីការខ្វះខាតសមត្ថភាពការវនិិសេ6E ការខ្វះខាតការបសេងeីត�ុនក៏បQ្ត លមកពីអ្នកវនិិសេ6Eដែដលជាសកា្ត នុពលពំុស្រាបងុសេស្រាបsបសេរsបចំសកម្មភាពវនិិសេ6Eរបស់សេE

ដែដរ។ សេលាក Nurkse និងសេលាក Singer បានបងាW ញសេអាយសេជីញរចួជាស្ចថារង្វង់Eួរឲ្យស្រាពឺស្រាពចួនៃនការបសេងeីត�ុនដែដលពំុE្ប់ស្រា_ន់ជាល�្ធផលនៃនការសន្ំសដ៏តិចតួចស្រាតវូបានរកិំល

ឆ្លងកាត់រង្វង់Eឺរឲ្យស្រាពឺស្រាពចួ�ី២សេ�sត។ សេ6ងសេ7ត្តាមការរកសេtីញរបស់_ត់អ្នកឧស្សាហករសេDក្នងុប្សេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍Eឺពំុស្រាបងុសេស្រាបsបសំរាប់ការសេស្រាបីស្រាបាស់សេអាយអស់វ�ិលភាពនៃន�ំហំការសន្ំសដែដលមានចំសេ^ះតំរវូការនៃនការផលិតវនិិសេ6Eដែដលសេ6ងសេ7ត្តាម

សេនាះសេOយី។ សេដ្ឋាយ�រ�ីផ្សារចសេង្អ�តសេDក្នងុប្សេ�សដែដលជួបប្�ះសេនាះ បានផ្តល់ឲ្យនូវ សំQងដ៏តិចតួចសំរាប់ការសេស្រាបីស្រាបាស់�ុនដែដលជាសកា្ត នុពលEឺ�ុ�ិដ្ឋិ៕ ឆ្លងកាត់បញ្ហាW សេនះសេកីតសេOងី_្ម នតំរវូការ

�ុនឲ្យE្ប់ស្រា_ន់ដែដលសេធ្វីឲ្យការបសេងeីត�ុនដែដលសេពញចិត្តជា

សេសដ្ឋកិច្ចជាតិពំុអាចEណនាបាន។ ជាមួយការសន្ំសដែដលបានវនិិសេ6Eមិនមានជាលក/ណៈផលិតកម្ម សេដ្ឋាយមូលសេហតុ

នៃនល�្ធផលនៃនការពំុមានតំរវូការរបស់វាសេនាះ សេធ្វីសេអាយសេកីតមានកាន់ដែតសេស្រាចីនសេOងីនៃន“ ” Eំនរនៃនការស្តុក ដែដលជាការរារំាងការអភិវឌ្ឍន៍។ ការខ្វះខាត�ុនសេដ្ឋាយមូលសេហតុបាន

សេរsបរាប់សេនាះបានកា្ល យសេ7ជារងឹដូចសីុមgង់ នឹងបានរារំាងជាថ្មីសេ�sតនៃនការសេកីនសេOងី ផលិតភាពQមួយដែដលចាបំាច់សំរាប់ពស្រាងីក�ីផ្សារ រង្វង់នឹងស្រាតវូបិ� Eឺអាចសេមីលរង្វង់Eួរ

ឲ្យស្រាពឺស្រាពចួ(Vicious circle) នៃនតំរវូការ�ុនដែដលពំុE្ប់ស្រា_ន់សេDក្នងុរបូភាពខាងសេស្រាកាម។

បរកិា/ �ុននៃនកត្តា្ត ផលិតកម្មពំុE្ប់ស្រា_ន់

�ំហំនៃនតំរវូការតិចតួច(�ីផ្សារផលិតផលសេស្រាបីស្រាបាស់ចសេង្អ�ត)

ការវនិិសេ6Eតិចតួចជាល�្ធផលនៃនការរង់ចាចំំសេណញដែដលពំុE្ប់ស្រា_ន់

កាផលិតភាពដែដលតិចតួចនៃនកត្តា្ត �ុន(ជាពិសេសស�ុនធនធានមនុស្ស)

Per capita ដែដលតិចតួច

រង្វង់កាច�ហាវសេនះពំុមានសុពលភាព កាលQស្រាបសេ�សសេនាះមានស្រាបជាជនសេស្រាចីនសេទាះបី per capita តិចតួចក៏សេដ្ឋាយ សេស្រា^ះតំរវូការមាន�ំហំធំសេធង។ មg្យាងសេ�sតរង្វង់សេនះក៏មានន័យតិចតួចដែដរ សេបីសិនការស្រាបាក់នៃផ្ទក្នងុឯកជន (internal interest rate that is converted from the cash flow and public interest rate) នៃនការវនិិសេ6Eស្ថិតសេDសេលីអស្រាត្តាការស្រាបាក់�ីផ្សារសេនាះ។ សេ6ងសេ7សេលីភាពវជិ្ជមាននៃនលក/ណៈសេសដ្ឋកិច្ចសេនះ វនិិសេ6Eិនដែដលជាសកា្ត នុពលនឹងស្រាបងុសេស្រាបsបសំរាប់ដំសេណីរការនៃនការវនិិសេ6Eដែដលមានលក/ណៈសេសដ្ឋកិច្ចសេនាះ។២.៥. កង្វះខាត�ុនជាល�្ធផលនៃនការខ្វះខាត�្ថ ប័ន

ការស្រាបងុសេស្រាបsបនៃនការសន្ំសនិងការវនិិសេ6E Eឺពិតជាការចាបំាច់ បgុដែន្តក៏ពំុដែមនជាលក/ណp ដែដលស្រាEប់ស្រា_ន់សំរាប់ការបសេងeីត�ុនដែដលល្អស្រាបសេសីរមួយសេOយី។ សំរាប់ការបសេងeីត ការសន្ំសមួយពិតស្រាបាកដនិងសកម្មភាពវនិិសេ6Eនៃនផលិតកម្មពិតស្រាបាកដ Eឺស្រាកបខ័ណp ដែដលមានលក/ណៈ�្ថ ប័នដូចជាស្រាកបខ័ណp សេហដ្ឋា្ឋ រចនាសម្ព័ន្ធហិរញ្ញវត្ថុជាសេដីមក៏មានន័យ6g ងសំខាន់ដែដរ សេស្រា^ះលុយឬ�ុនដែដកEិតជាលុយសេនាះវាពំុស្រាតឹមដែតមានភារកិច្ចជា មសេធ្យាបាយសេដ្ឋាះដូរសេ� សេស្រាlពីសេនះវាស្រាតវូការដែថរក្សា^ណិជ្ជកម្មតំនៃលរបស់វា និង�ំនុកចិត្ត ផងដែដរ។ សេហដ្ឋា្ឋ រចនាសម្ពន្ធ័ហិរញ្ញវត្ថុដែដលសំខាន់សេនាះ រាប់បញ្ចូលនូវ�្ថ ប័នទាងំអស់ ដែដលបសេងeីត អន្តរាEមន៍ �ិញ និងលក់នូវស្រា�ព្យសម្បត្តិហិរញ្ញវត្ថុទាងំអស់។

ចំសេ^ះ�្ថ ប័នទាងំសេនាះEឺស្រាបព័ន្ធធនា_រដែដលស្ថិតសេDក្នងុស្រាបសេ�សដូចជា ធនា_រ កQ្ត ល ធនា_រ^ណិជ្ជកម្ម និងធនា_រអភិវឌ្ឍន៍ ឬធនា_រសហករណ៍។ សេស្រាlពីសេនះ សេDមានស្រាកមុហុ៊នធានារាiប់រង ការធានារាiប់រងសង្គមកិច្ច សេបឡាសេ�ធននិវត្តន៍ ក៏ជាសេហដ្ឋា្ឋ រចនាសម្ព័ន្ធហិរញ្ញវត្ថុដែដលសំខាន់សេនាះផងដែដរ ។ល។

ភាពចាបំាច់នៃនសេហដ្ឋា្ឋ រចនាសម្ព័ន្ធហិរញ្ញវត្ថុដែដលមានសមត្ថភាពបំសេពញការផលិត Eឺកាន់ដែតធំសេOងីកាលQស្រាបសេ�សមួយ មានការអភិវឌ្ឍន៍សេកីនសេOងីដែដរ។២.៦. ការខ្វះខាត�ុនជាល�្ធផលនៃនការហូរសេចញនៃន�ុនសេស្រាlស្រាបសេ�ស

បដែន្ថមពីសេលីអ្វីដែដលបាននិ6យខាងសេលី ការខ្វះខាត�ុនអាចជាមូលសេហតុសេដ្ឋាយ �រដែផ្នកមួយនៃនការបសេងeីតការសន្ំសដែដលមានសេDក្នងុស្រាបសេ�សហូរសេចញសេ7សេស្រាlស្រាបសេ�ស។ សេដ្ឋាយ�រការហូរ�ុនសេចញសេ7សេស្រាlស្រាបសេ�ស ល�្ធភាពនៃនការអភិវឌ្ឍន៍ក្នងុស្រាបសេ�សសេដីមស្រាតវូរងការលំបាក6g ងខា្ល ងំ �ន្ទឹមសេDក្នងុស្រាបសេ�សសេស្រាlមានល�្ធភាពសេធ្វីសេអាយកាន់ដែតសេល~នសេOងីនៃនការអភវឌ្ឍន៍។ ករណីសេD�ីសេនាះផ្លូវដ៏តូចចសេង្អ�តនៃនការអភិវឌ្ឍន៍ស្រាតវូបាន បំបាត់សេចាល។

ជា�ំរង់ច្បាស់លាស់នៃនការហូរសេចញ�ុនសេ7សេស្រាlស្រាបសេ�ស ស្រាតវូបានសេtីញជាមួយនឹង ការដកសេចញនៃនផលិតកម្មដែដលសេលីស ក្នងុការសេស្រាបីស្រាបាស់សំរាប់ការរស់សេDអប្បរមា ក្នងុសេពលដែដលស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ស្ថិតសេDសេស្រាកាមអាQនិEម។ផលិតកម្មដែដលសេលីសសេនះ

មិនស្រាតវូបានវនិិសេ6Eបដែន្ថមសេDក្នងុស្រាបសេ�សអាQនិEមសេនាះសេ� ដែតស្រាតវូបានសេស្រាបីស្រាបាស់ សំរាប់ហិរញ្ញវត្ថុនៃនការពស្រាងីកឧស្សាហកម្មសេDក្នងុស្រាបសេ�សដែដលសេធ្វីអាQនិEមសេនាះវញិ។

ឆ្លងកាត់បញ្ហាW សេនះស្រាបសេ�សសេDសេស្រាកាមអាQនិEមសេនាះ ពំុមានល�្ធភាពសំរាប់ការជំរញុការបសេងeីត�ុនដែដលចាបំាច់សំរាប់ការអភិវឌ្ឍន៍សេសដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនសេOយី៕ ដូចសេនះ�្ថ នភាពនៃនស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ Eឺដែផ្នកខ្លះស្រាតវូបQ្ត លមកពីអតីតកាលអាQនិEម នៃនស្រាបសេ�សសេនាះឯង។ សព្វនៃថ�ស្រាបសេ�សអាQនិEមស្រាតវូបានបញ្ចប់ ដែតការហូរចូលនៃន�ុន សេDដែតបន្តសេដ្ឋាយមូលសេហតុនៃនសកម្មភាពស្រាកមុហុ៊នបរសេ�សធំៗ សេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិ វឌ្ឍន៍ទាងំសេនាះ។ ភាពអាQនិEមEឺ de facto ពំុទាន់ស្រាតវូបានលុបសេចាលសេ� សេស្រាlពីសេនះវា រកិំល�ីដល់នៃផ្ទមួយសេផ្សងសេ�sតដែតបgុសេQ្ណ ះ។

សេស្រាlពីសេនះស្រាបជាជនសេDក្នងុស្រាបសេ�សខ្លួនឯងបាននាសំេចញនូវការសន្ំសដែដលបានបសេងeីត សេ7សេស្រាlស្រាបសេ�សជំនួសការសេស្រាបីស្រាបាស់ក្នងុការបសេងeីន�ុនជាតិ។ ម្យា�ងសេ�sតជាល�្ធផលទាញ សេចញពីការជំ^ក់បរសេ�សដ៏ខ្ពស់នៃនស្រាបសេ�សកពពុងអភិវឌ្ឍន៍ខ្លះ សេធ្វីឲ្យមានការសេកីនសេOងីនៃនការហូរសេចញនៃន�ុនសេ7សេស្រាlស្រាបសេ�សដែដរ។ ការសេកីនសេOងីនៃនការហូរសេចញសេនះអាចមាន ឥ�្ធិពលដល់ការអភិវឌ្ឍន៍។ ចំនួនដែដលចាបំាច់សំរាប់ការបង់តំនៃលនៃនការជំ^ក់សេនាះសេធ្វីឲ្យ មានការខ្វះខាតការបសេងeីត�ុនក្នងុស្រាបសេ�ស។ ជាល�្ធផលបងាW ញឲ្យសេtីញការសេធ្វីឲ្យកាន់ដែត យឺតសេ7នៃនដំសេណីរការអភិវឌ្ឍន៍។

ជា�ីបញ្ចប់សេEសេtីញមានការផ្លា្ល ស់�ីលំសេDដែដលសេEកត់សំ_ល់ថា “brain drain” នៃន កំលាងំពលកម្មដែដលបានសិក្សាអប់រកំ្នងុ�ំហំមួយEួរឲ្យកត់សំ_ល់សេចញពីស្រាបសេ�សទាងំ សេនាះផងដែដរ។ សេនះជាការហូរសេចញធនធានមនុស្សសេហីយទាញសេចញពីសេនះវាបានបងាW ញឲ្យសេtីញនូការរារំាងការអភិវឌ្ឍន៍6g ងខក្ពស់បំផុតសំរាប់ស្រាបសេ�សQមួយដែដលការខ្វះខាត�ុនធនធានមនុស្សរបស់សេEអាចជះឥ�្ធិពលជាមូលដ្ឋា្ឋ ននៃនការអភិវឌ្ឍន៍ដ៏ចសេង្អ�តរបស់សេEសេនាះ។

៣- អត្ថន័យដែដលជានសេ6បាយអភិវឌ្ឍន៍នៃនលក/័ណp សង្គម និងនសេ6បាយ ជាការពិតការសេរsបជំឲ្យបានស្រាEប់ស្រា_ន់ដែតកត្តា្ត បរកិា/ ដែដលបានសេរsបរាប់ខាងសេលី បងាW ញឲ្យសេtីញនូវ

ការចាបំាច់មួយ បgុដែន្តវាពំុដែមនជាលក/័ណp ស្រាEប់ស្រា_ន់នៃនដំសេណីរការអភិ វឌ្ឍន៍ដែដលបំសេពញចិត្តមួយសេOយី។ �ន្ទឹមនឹងការពិចារQសេ7សេលីកត្តា្ត ទាងំសេនាះ សេEពំុស្រាតវូ អនុញ្ហា្ញ តឲ្យសេបាះបង់សេចាលលក/័ណp ស្រាកបខ័ណp សង្គម និងនសេ6បាយសេOយី។ លក/័ណp សេនាះអាចចូលរមួសំរាប់ការអភិវឌ្ឍន៍ស្រាបសេ�សនីមួយៗ ស្រាតវូបានរលឹំកជាសេស្រាចីនដងរបួមកសេហីយរវាងការអភិវឌ្ឍន៍នៃនសេសដ្ឋកិច្ចសង្គម និងនសេ6បបាយ Eឺវាអាស្រាស័យ_្ន សេ7វញិសេ7មក6g ងខា្ល ងំ។ ភាបអាស្រាស័យ_្ន សេ7វញិសេ7មកសេនះស្រាតវូដែតពិចារQសំរាប់ការវភិាEមូល សេហតុនៃនឧនាភិវឌ្ឍន៍របស់ស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ខ្លះ។

ដូសេច្នះដែផ្នកខាងសេស្រាកាមសេនះ ពំុដែមនជាការ�កល្បងការបងាW ញរចនាសម្ព័ន្ធទាងំអស់ សេនាះសេ� Eឺស្រា_ន់ដែតចង់ឲ្យយល់នូភស្តុត្តាង ឬសញ្ហា្ញ ខ្លះសេ7សេលីស្រាចកដ៏ចសេង្អ�តនៃនការអភិវឌ្ឍ កត្តា្ត សង្គម និងនសេ6បាយ។ ជាបញ្ហាWសំខាន់ការស្រាបងុសេស្រាបsបបំសេពញការផលិតដែដលពំុស្រាEប់ស្រា_ន់EឺបQ្ត លមកពីឥ�្ធិពល�សនា រចនាសម្ព័ន្ធស្រាE�ួរ បញ្ហាW ជាតិពន្ធ ការខ្វះខាតការចូលរមួ ក៏ដូចជា�្ថ នភាពនសេ6បាយក្នងុស្រាបសេ�សដែដលកំពុងជួបស្រាប�ះសេនាះ។

ភាEសេស្រាចីន�សនាដែដលជាស្រាបនៃពណីបាន_សំ្រា� និងជំរញុសេD�ំរង់អាកប្បកិរ6ិដែដល ពំុផ្តល់ផលស្រាបសេ6ជន៍ជាសេសដ្ឋកិច្ច ដូចជាការវនិិសេ6Eក្នងុសេ_លបំណងសេស្រាបីស្រាបាស់ដែដលជាស្រាបនៃពណីដែដលពំុដែមនជាផលិតកម្ម ដូចជាបុណ្យអា^ហ៌ពិ^ហ៌ បុណ្យដងា្វ យ�សនាការបសេងeីតវត្ថុមានតនៃម្លជាឯកជន។ ការបញ្ចុះបញ្ចូល ឬការផ្តល់ចលនាសេដ្ឋាយ ឆ្លងកាត់ការចំសេណញសេដ្ឋាយសំភារៈ ឬសេដ្ឋាយឆ្លងកាត់សេសចក្តីសង្ឃឹម រ ឺក៏សេមីលសេ7សេលីការ�នសេOងីនៃនមុខរបរក្នងុសង្គម ដូចជាសេសចក្តីសង្ឃឹម និងសេជាEជ័យដែដលអាចស្ថិតសេDក្នងុដែផ្នកសេសដ្ឋកិច្ច�ំសេនីបសេដ្ឋាយឆ្លងកាត់ការបំសេពញការផលិតផលសេនាះ Eឺកំពុងមានការ_សំ្រា�សេOងី។ភាពសេលចមុខមាត់សេDក្នងុសង្គមក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ខ្លះ មានដែតស្រាប កាន់ ខា្ជ ប់នូវការងារក្នងុរដ្ឋា្ឋ ភិបាល សេDក្នងុកសិកម្ម រកឺ្នងុស្រាបព័ន្ធ�សនាQមួយ ។ សេស្រាlពីសេនះស្រាបសេភ�នៃនការងារសេផ្សងសេ�sតដែដលជាEន្លឹះដ៏សំខាន់សំរាប់អភិវឌ្ឍន៍សេសដ្ឋកិច្ចពំុអាចផ្តល់សេអាយសេEនូវភាពសេលចមុខសេលចមាត់ក្នងុសង្គមសេOយី។

ការងារទាងំសេនះភាEសេស្រាចីនមិនស្រាតឹមដែតពំុផ្តល់ការ_សំ្រា�សេ� ដែថមទាងំជាញឹញាប់ពំុមាន ការអត់ធ្មត់និងអនុញ្ហា្ញ តិសេអាយសេ�sតផង សេស្រា^ះថាការងារទាងំសេនាះសេកីតសេOងីនូវការស្រាបកួត ស្រាបដែជង និងការខូចខាតសេលី�សនាដែដលបកស្រា�យថាស្រាបនៃពណីសេនាះ រសឺេ7សេលីស្រាបព័ន្ធតំនៃលរបស់ស្រាកមុនិងពួកសេE។ សេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍សព្វនៃថ�សេនះសេDមានភាពស្រាEប់ស្រាEង(dominated by clan) សេដ្ឋាយស្រាបព័ន្ធនៃនអំQច រក៍ឹ clan ដែដលទាងំអស់សេនះក៏អាចរារំាងផងដែដរនូវការបសេងeីនសេល្ប�ននៃនការអភិវឌ្ឍន៍សេសដ្ឋកិច្ច សេស្រា^ះអំQចស្រាE�ួរសេនះមានឥ�្ធិពលឲ្យមានការរារំាង សេ7សេលីកំលាងំចិត្តបំសេពញការផលិតដែដលជាលក/ណៈសេសដ្ឋកិច្ចនៃនសមាជិកស្រាE�ួរខ្លួននីមួយៗ។ការចាកសេចញពី clean អាចមានការសេកីតសេOងីសេDសេពលការរពឹំងនៃនស្រាបាក់ដែខខាងសេស្រាl ដែដលខ្ពស់រហូតជាងផលិតផលជាមធ្យម ឬផលស្រាបសេ6ជន៍ ឬស្រាបាក់ដែខសេDក្នងុសម្ព័ន្ធភាព ស្រាE�ួរ (clan) សេនាះ។ បgុដែន្តសេដ្ឋាយ�រដែតសំ^ធស្រាបជាជន សេDក្នងុករណីជាសេស្រាចីនបានរារំាង សេDការសេកីនសេOងីនៃនស្រាបាក់ដែខដែដលសេDស្រា�ឹងនៃនស្រាបសេ�សសេនាះ ដូចជាល�្ធផលខាងសេលីពំុអាច សេកីតសេOងីបានសេOយី ជាមួយសេនាះកំលាងំចិត្តបំសេពញការផលិតនៃនសេសដ្ឋកិច្ចដែដលមានស្រាពំ ដែដនចុះសេស្រាកាម (fatalism) សេនាះនឹងស្ថិតសេDជាដរាបក្នងុស្រាបសេ�សសេនាះ។

សេDក្នងុករណីជាសេស្រាចីន ជនជាតិភាEតិចដូចជាបរសេ�សសេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ទាងំជាបុE្គលិកឬក៏ជាស្រាកមុអាចសេស្រាបីស្រាបាស់និងសេធ្វីឲ្យកាន់ដែតស្រាបសេសីរសេOងីនូវសមត្ថភាពដែដល ជាសេសដ្ឋកិច្ចនិងបសេច្ចកសេ�សរបស់ខ្លួនសេDក្នងុស្រាបសេ�សកំសេណីតថ្មី របស់សេEសេដ្ឋាយពំុមានការ_បសងeត់ឲ្យសេ_រពសេ7ត្តាមប�ដ្ឋា្ឋ នរបស់សង្គមសេនាះសេOយី។ ភាEសេស្រាចីនភាEស្រាបឹង�ប់ដែដលមាន (latent) សេ^រសេពញរបស់អ្នកស្រាសកុសេដីម ឬស្រាបជាជនសេដីម�ល់នឹងបរសេ�សកាន់ដែត សេកីនសេOងីនិងបានបងាW ញនូវ aversion �ល់នឹងកិច្ចការជាចំបងសេ7សេលីកិច្ចការសកម្មភាព ដែដលស្រាតវូបានអនុវត្តន៍សេដ្ឋាយជនបរសេ�សទាងំសេនាះ សេស្រា^ះថាទាងំអស់សេនះទាក់�ងជាចំបង សេ7សេលីកិច្ចការសកម្មភាពដែដលសេធ្វីឲ្យសេសដ្ឋកិច្ចមានការសេកីនសេOងីជាលំដ្ឋាប់។ ដូចសេនះអ្នក ស្រាសកុសេដីមបានឃ្លាងំ�ប់ខ្លួននិងបន្តសេ7សេ�sតសេលីកិច្ចការសកម្មភាពដែដលជាស្រាបនៃពណីរបស់ ខ្លួន។

ទាញសេចញពីសេនះផ្តល់ល�្ធផលនូវការស្រាបងុសេស្រាបsបបំសេពញការផលិតដែដលពំុសេពញចិត្ត សេDក្នងុ�ំនាក់�ំនងនឹងកិច្ចការដែដលសេធ្វីឲ្យសេសដ្ឋកិច្ចសេកីនសេOងីជាលំដ្ឋាប់ៈ ការផ្លា្ល ស់ប្តូរ សង្គមដែដលទាមទារសំរាប់ការអភិវឌ្ឍន៍សេសដ្ឋិច្ចពំុស្ថិតសេស្ថរសេOយីសំរាប់ដែផ្នកដ៏ធំនៃនស្រាបជាជនក្នងុស្រាបសេ�ស។

អ្នកសេសដ្ឋកិច្ចវ�ូិជាសេស្រាចីនបានឲ្យដឹងថា មូលសេហតុពិតស្រាបាកដនៃនភាពស្រាកីស្រាកពិតស្រាបាកដ ស្ថិតសេDជាដែផ្នកនៃនស្រាបជាជនដែដលស្រាតវូបានជួបស្រាប�ះភាពស្រាកីស្រាកសេនាះសេហីយដែដលស្រាតវូស្ថិតសេD

បដិសេសដ្ឋសេចញពីដំសេណីរការអភិវឌ្ឍន៍នៃនសេសដ្ឋកិច្ចសង្គម។ អ្នកដែដលស្រាតវូជួបស្រាប�ះសេនាះស្រាតវូ សេ7ជា_្ម នតំនៃល (marginalize)។ ការអភិវឌ្ឍន៍ដែដលវជិ្ជមានមួយអាចសេកីមានលុះស្រាត្តាដែតស្រាកមុដែដល_្ម នតំនៃលសេនាះអាចចូលរមួក្នងុដំសេណីរការអភិវឌ្ឍន៍ជាសកម្មភាព (activ) មាន ន័យថាជាអ្នកផលិតនិងជាអសកម្មភាព (passiv) មានន័យថាជាអ្នកសេស្រាបីស្រាបាស់ផលិតផល និងសេសវាកម្ម។ ជាការពិតការបកស្រា�យសេនះអាចស្រាតវូបានវាយតំនៃលជាអាងំឌីកា�័រដែដលថា ការចូលរមួពំុស្រាEប់ស្រា_ន់បន្តសេ7សេ�sតនៃនរង្វង់ស្រាបជាជន Eឺស្ថិតសេDជាសេស្រា_ះថា្ន ក់នៃនការបសេងeីន សេល្ប�ននៃនដំសេណីរការអភិវឌ្ឍន៍សេសដ្ឋកិច្ចជាតិ។

ជា�ីបញ្ចប់សេEស្រាតវូពិចារQផងដែដរសេ7សេលី�្ថ នភាពនៃននសេ6បាយក្នងុស្រាបសេ�ស និង សេស្រាlស្រាបសេ�សដែដល�្ថ នភាពសេនាះមានឥ�្ធិពលសេ7សេលីបរ6ិកាសសេសដ្ឋកិច្ចនៃនស្រាបសេ�សមួយ និងសេ7សេលីការស្រាបងុសេស្រាបsបបំសេពញការផលិតនៃនស្រាបជាពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនសេDក្នងុ�ំហំមួយ6g ងធំ។ ភាពពំុមានការអត់ធ្មត់និងពំុអធ្យាស្រាស័យ_្នសេ7វញិសេ7មករវាងស្រាកមុសង្គម ស្រាកមុ �សនាឬក៏ស្រាកមុជាតិពន្ធនីមួយៗដែដលបានបងាW ញឲ្យសេtីញសេDក្នងងស្រាបសេ�សកំពុងអភិ វឌ្ឍន៍ ខ្លះអាចសេធ្វីឲ្យហិនសេហាចដល់ការស្រាបឹងដែស្រាបងដែដលសេចញពីកម្មវធីិនៃនការអភិវឌ្ឍន៍យូរ អដែង្វង។ ភាពពំុមានការអត់ធ្មត់សេនះរារំាងជា�ីបញ្ចប់នូវអារម្មណ៍កាតព្វកិច្ចដែដលចាបំាច់ សំរាប់សមាជិកសង្គមនីមួយៗដែដលមានន័យថា សេទាះបីមានការស្ថិតសេDរចួជាសេស្រាសចនៃន លក/័ណp សំភារៈ់ក៏សេដ្ឋាយក៏ដសេណីរការអភិវឌ្ឍន៍ដែដលសេDស្រា�ឹងសេនាះពំុមានសន្ទុះសេOយី។

៤. ភាពស្រាកីស្រាកជាល�្ធផលនៃនការខ្វះខាតកត្តា្ត បិកា/ នៃនស្រាកមុស្រាបជាជននីមួយៗការដែបងដែចកស្រាបាក់ចំណូលរវាងបុE្គលមា្ន ក់ៗ ស្រាតវូបានកំណត់សេដ្ឋាយអង្គធាតុដូចខាង សេស្រាកាមៈ

• ការដែបងដែចកស្រាបាក់ចំណូលរវាងបុE្គលមា្ន ក់ៗសេ7សេលីធនធានសកា្ត នុពលដែដលអាចសេស្រាបី ស្រាបាស់បានជាផលិតកម្ម។

• ការដែបងដែចកស្រាបាក់ចំណូលរវាងបុE្គលមា្ន ក់ៗសេ7សេលី�ំហំនៃនការសេស្រាបីស្រាបាស់ដែដលជា ផលិតកម្មពិតស្រាបាកដនៃនធនធានសេនាះ។

• នៃថ�ដែដលស្រាតវូបង់តំនៃលសំរាប់ការសេស្រាបីស្រាបាស់ធនធានសេនាះ។សេចញពី�ំនាក់�ំនងនៃនអង្គធាតុទាងំបីសេនះ ផ្តល់ល�្ធផលនូវការដែបកដែចកសេលីក�ីមួយនៃនស្រាបាក់ចំណូលរវាង

បុE្គលមា្ន ក់ៗ សេហីយការដែបងដែចកសេនះឆ្លងកាត់វធិានការណ៍របស់រដ្ឋ ក៏ដូចជាឯកជន អាចកា្ល យសេ7ជាការដែបកដែចក�ីពីរសេផ្សងមួយសេ�sត។ សំរាប់ចំនួនដ៏សេស្រាចីន នៃនភាពស្រាកីស្រាកកម្មសិ�្ធិនៃនធនធានដែដលអាចសេស្រាបីស្រាបាស់បានជាផលិតកម្ម ភាEសេស្រាចីនមានស្រាតឹម ដែតកំលាងំពលកម្មផ្លា្ទ ល់ខ្លួនរបស់សេEដែដលជា�ូសេ7ពំុបានសេរsនសូស្រាតដែតបgុសេQ្ណ ះ។ សេDក្នងុ�ំ ហំដ៏តូចនៃនអ្នកស្រាកីស្រាកអាចមានសិ�្ធិកម្មសិ�្ធិនៃនដីធ្លីដូចជាកសិករតូចត្តាច និង�ុនសំភារៈដូច ជាសេស្រាE~ងសេស្រាបីស្រាបាស់ងាយៗ។ �្ថ នភាពនៃនការសិក្សាអប់រដំែដលកំណត់�ុនធនធានមនុស្ស ដែដបានអប់រទំាបបំផុតមានន័យថាសេចញពីរង្វង់ពួកសេEអាចរង់ចាកំារសេធ្វីឲ្យស្រាបសេសីរសេOងីនៃន

នៃនតួនា�ីរបស់ពួកសេEសេនាះសេOយី។ការដែបងដែចកស្រាបាក់ចំណូលរវាងបុE្គលមា្ន ក់ និងជាមួយសេនាះ�ំហំនៃនភាពស្រាកីស្រាក (ទាងំ absolute និង

relative) Eឺអាស្រាស័យថាសេតីរដ្ឋ ឬរដ្ឋា្ឋ ភិបាលអាចកញ្ឆក់យកវធិានការដែបងដែចកសេOងីវញិ (re-distributive instruments) សេDក្នងុ�ំហំQមួយទាងំសេ�សេលីនសេ6បាយ ចំណូល និងចំQយនៃនរដ្ឋដែដលឆ្លងកាត់ឥ�្ធិពលសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់ និងសេដ្ឋាយស្រាបសេ6លរបស់ វាបានផ្តល់នូវអត្ថន័យ6g ងសំខាន់សំរាប់�្ថ នភាពនៃនការដែបងដែចកស្រាបាក់ចំណូល�ី២ (second distribution of income) ដែដលបាននិ6យខាងសេលីរវាងបុE្គលមា្ន ក់ៗ។

ឥ�្ធិលពលដូច_្ន សេនះក៏បQ្ត លមកពីការសេផ្ទរនៃនការបំសេពញការផលិតជាលក/ណៈ ឯកជនដែដរ។ ដូចសេនះភាពស្រាកីស្រាកពំុស្រាតវូបានបកស្រា�យពីមូលសេហតុដែតមួយសេ�។ ទាងំអស់សេនះ ភាEសេស្រាចីនទាមទារសេអាយមានការបកស្រា�យនូវ�្ថ នភាពនៃន�ំនាក់�ំនងភាពស្រាកីស្រាកនីមួយៗ ដែដលឆ្លងកាត់ស្រា�ឹស្តីមួយនៃនការអភិវឌ្ឍន៍សង្គមដែដលក្នងុសេនះ ការកំណត់នៃនភាពស្រាកីស្រាកEឺជា អញ្ញត្តិអសេថរដែដលស្រាតវូបាន��ួលឥ�្ធិពលសេដ្ឋាយ�រសកា្ត នុពលខាងក្នងុ និងខាងសេស្រាl (លក/ណp័ ស្រាកបខ័ណp ដែដលផ្តល់ឲ្យនៃនស្រាបសេ�សជាតិនិងអន្តរជាតិ) សេDក្នងុផ្លូវនៃនដំសេណីរការ អភិវឌ្ឍន៍ បgុដែន្តរហូតមកដល់សេពលសេនះពំុមានស្រា�ឹស្តីរសេបsបសេនះស្រាតវូបានរកសេtីញសេOយី។

D. ឧនាភិវឌ្ឍន៏ជាល�្ធផលនៃនរចនាសម្ព័ន្ធសេសដ្ឋកិច្ចដែដលល�្វិកនិយម១. លក/ណៈវនិិច័្ឆយនៃនសេសដ្ឋកិច្ច�ិ្វកនិយម១.១ និយមន័យនៃនសេសដ្ឋកិច្ច�ិ្វកនិយម

សេ7ត្តាម�ស្សនៈសេសដ្ឋវ�ូិជាសេស្រាចីន ការពំុអភិវឌ្ឍន៏សេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏ជាសេស្រាចីន។ ជាពិសេសសមកពីសេសដ្ឋកិច្ច�្វិកនិយមផងដែដរ សេស្រា^ះថាសេសដ្ឋកិច្ច�ិ្វកនិយមជាល�្ធដែដលបានបgះ�ងិ្គចសេ7សេលីសេ_លបំណងរកីចំសេរនី និងសេ_លបំណងនៃនការដែបងដែចក។ �ិ្វកនិយមមានន័យថាជា�ំនាក់�ំនង (CONSTELLATION)

ដែដល�ំនាក់�ំនងសេនាះសង្គមមួយសេDក្នងុដំសេណីរការអភិវឌ្ឍន៏ជាស្រាបវតិិ្ដ�ស្រាស្ដរបស់ខ្លួនស្រាតវូបានដែបងដែចកជាដែផ្នកស្រាបនៃពណី ”PRIMITIVE” និងដែផ្នក�ំសេនីប “MODERN” ។

ដែផ្នកស្រាបនៃពណីEឺជាលក/ណៈធម្មជាតិ និងបានរកីចំសេរនីឆ្លងកាត់រយៈសេពល6g ងយូរសេDក្នងុស្រាបសេ�សសេនាះផ្លា្ទ ល់។ ដែផ្នក�ំសេនីបរសឺេជ~នសេល~នផ្ទុយសេ7វញិស្រាតវូបាននំាចូល។ ដែផ្នក�ំសេនីបសេនះបាន សេកីនសេOងីសិ្ថតសេស្ថរសេDក្នងុដំសេណីរការអភិវឌ្ឍន៏ដែដល��ួលឥ�ិ្ធពលពីខាងសេស្រាl។ ក៏បgុដែន្ដពំុសិ្ថតសេDក្នងុ �្ថនភាពដែដលសំរាប់សមាហរណកម្មសេDក្នងុស្រាបព័ន្ធសេសដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមនៃនស្រាបសេ�សដែដលបានជួបស្រាប�ះសេនាះសេOយី និងក៏ពំុរលាយជាមួយនឹងស្រាបព័ន្ធ សេនាះសេអាយសេ7ជាស្រាបព័ន្ធថី្មមួយសេOយី។

រចនាសម្ព័ន្ធ�្វិកនិយម Eឺជារបូភាពសេលចសេចញដែដលថាស្រាកមុសង្គមនីមួយៗ និងស្រាកមុសមាជិកនីមួយៗ Eឺមានសមត្ថភាព និងស្រាបងុសេស្រាបsបសេDក្នងុ�ំហំសេផ្សង_្ន សំរាប់��ួលយករលកអភិវឌ្ឍពីខាងសេស្រាl និងសំរាប់សមាហរណកម្មសេDក្នងុចិត្ដEំនិតនៃនការអភិវឌ្ឍន៍របស់ខ្លួន។ ឆ្លងកាត់បញ្ហាW សេនះ សង្គមមួយបានអងeន់ជាស្រាកមុជាសេស្រាចីនជាមួយនឹងកំរតិ និងសេល្ប�ននៃនការអភិវឌ្ឍន៏សេផ្សងៗ_្ន។ សំរាប់ការបងាW ញសេអាយងាយស្រាសលួមួយសេEបកស្រា�យ �ស្សនៈទាន�ិ្វកនិយមសេនះដែតជាពីរដែផ្នក Eឺដែផ្នក�ំសេនីប និងដែផ្នកស្រាបនៃពណី។

�ស្សនៈទាននៃនសេសដ្ឋកិច្ច�ិ្វកនិយម មានន័យថាដែផ្នកសេសដ្ឋកិច្ចពីរសេកីតសេOងីឃ្លា្លតពី_្ន 6g ងឆ្ងា�យសេDក្នងុសេសដ្ឋកិច្ចជាតិ។ តួនា�ីផលិតកម្ម(=អនុEមន៏ផលិតកម្ម) នៃនវស័ិយទាងំពីរសេផ្សងពី_្ន ទាងំស្រាសងុ។ សេស្រាlពីសេនះសេ�sតមសេធ្យាបាយផលិតកម្មស្រាតវូបាននាសំេ6ងសេ7ត្តាមលក/ណៈវនិិច័្ឆយសេផ្សង _្ន: សេDក្នងុដែផ្នកស្រាបនៃពណីស្រាតវួបានផលិតនូវបានផលិតផលតំរវូការក្នងុស្រាសកុ និងជាមួយនឹងការ ជួយនៃនបសេច្ចកសេ�សផលិតកម្មដែដលងាយស្រាសលួសេហីយដែដលមានបរកិា/ �ុនបន្ដិចបន្ទួច។ ដែផ្នកសេនះរាប់បញ្ចូលនូវដែផ្នកនៃនកសិកម្មសិប្បកម្ម ឧស្សាហកម្មធុនតូចៗ និង^ណិជ្ជកម្ម សេហីយក៏ដូចជា សេសវាកម្មបុE្គលនានា។ សេDក្នងុដែផ្នកសេនះស្រាEបដណ្ដ ប់សេដ្ឋាយសេ_លការណ៍ស្រាE�ួរជាធំ(=clan) ការងារ Eឺមានការអប់រតិំចតួច ផលិតភាពនៃនការងារសេ6ងសេ7ត្តាមសេនះតិចតួចដែដរ និងស្រាបាក់ដែខនៃនការងារពំុ មានន័យជាសំខាន់សេOយី។

ផ្ទុយពីសេនះវស័ិយដែដលជា�ំសេនីបសេធ្វីការងារភាEសេស្រាចីនជាមួយនឹងបសេច្ចកសេ�ស�ំសេនីបដែដលមួយដែផ្នកនៃនបសេច្ចកសេ�សសេនះ សេស្រាបីស្រាបាស់�ុន6g ងសេស្រាចីន។ វស័ិយសេនះផលិតនូវផលិតផលសេស្រាបីស្រាបាស់នៃនតំរវូ ការស្រាបចានំៃថ� ផលិតផលសេស្រាបីស្រាបាស់រយៈសេពលដែវង និងផលិតផលវនិិសេ6E។ សេសដ្ឋកិច្ចដែផ្នកសេនះរាប់បញ្ចូលសហស្រា_សធុនមធ្យម និងធុនធំ សេហីយក៏ដូចជាដែផ្នកQមួយនៃនកសិកម្មដែដលដែផ្នកសេនាះ មាន ជំនាញដំ្ឋាដំQកំ្នងុដែផ្ទដីដ៏ធំភាEសេស្រាចីនដូចជាដំQឧំស្សាហកម្ម រក៏ឺសេDក្នងុដែផ្នកនៃនការនាសំេចញធំៗ។ រចនាសម្ព័ន្ធតំរវូការនៃនការងារសេDក្នងុដែផ្នកសេនះភាEសេស្រាចីនមាន�ិសសេ�បុE្គលនិយម។ ក្នងុវស័ិយសេនះស្រាEបដណ្ដ ប់សេដ្ឋាយសេ_លការណ៏ជាចំបងសំរាប់បំសេពញចិត្ដដែដលបុE្គលមា្ន ក់ៗបានផ្ដល់សេអាយ។១.២ ល�្ធផលនៃនការសេកីនសេOងីខ្លួនឯងនៃនរចនាសម្ព័នp�្វិកនិយម សេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ភាពដ្ឋាច់សេចញពី_្ន នៃនដែផ្នកដែដលស្រាតវូដែបកដែខ�កពី_្ន មាន�ំហំធំសេធង ។ ឆ្លងកាត់បញ្ហាW សេនះចលករដែដលស្រាតវូបានសេកីតសេOងីសេដ្ឋាយដែផ្នកឌីQមីត រដឺែផ្នក�ំសេនីបពំុស្រាតវូបាន��ួលយកសេដ្ឋាយដែផ្នក�្ត �ីក រដឺែផ្នកស្រាបនៃពណីសេOយី។ ទាងំសេនះមានន័យថាសេD�ីសេនះពំុមានការសេកីតសេOងីនូវល�្ធផលនៃនអ្នក ”សេដីរត្តាមសេស្រាកាយ” រ ឺ ”ការសេធ្វីស្រាត្តាប់ត្តាម” ដែដរ។ របូភាពនៃនការដែបកដែខ�កសេនះពំុបានកាត់បន្ថយសេដ្ឋាយខ្លួនឯងសេOយីសេស្រាlពីសេនះរបូភាពសេនះស្ថិតសេDពំុដែស្រាបស្រាបលួសេDដំសេណីរនៃនសេពលសេវលា រក៏ឺកាន់ដែតសេធ្វីសេអាយសេកីនសេOងីដែថមសេ�sតសេដ្ឋាយខ្លួនឯង។ ទាងំសេនះស្ថិតសេDក្នងុ�ំនាក់�ំនងនៃនរង្វង់Eួរសេអាយស្រាពឺស្រាពចួមួយ

ដែដល ដូចជា�្ថ នភាពដែដលបានសេtីញសេDក្នងុរចនាសម្ព័ន្ធសេសដ្ឋកិច្ចដែដរ។ សេ6ងសេ7ត្តាមរចនាសម្ព័ន្ធសង្គមដែដលមិនបត់ដែបននៃនស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ខ្លះអ្នកជំនាញមានEុណភាព

សេDក្នងុដែផ្នកស្រាបនៃពណីមិនស្រាតវូបាន��ួលការអប់រសំេDក្នងុស្រាបសេ�សក៏ដូចជាសេស្រាlស្រាបសេ�សសេOយី។ ចំសេ^ះឥណទានវញិសេដ្ឋាយពំុមានសន្តិសុខនៃនធនា_រសេអាយបានសមរម្យមានការលំបាក និងអាច��ួលបានសំរាប់លក/ខ័ណpដែដលពំុសមស្រាសប (�្វិកនិយមនៃនហិរញ្ញវត្ថុ)ដែតបgុសេណ្ណះ។ ដូចសេនះដែផ្នកស្រាបនៃពណីកាន់ដែតពិបាកសេ7សេDក្នងុដំQក់កាលនៃនសេសដ្ឋកិច្ចដែដលពំុមានចលនាមួយ កាលQវធិានការណ៍ស្រា�ស្រា�ង់ដែដលជាស្រាបសេភ�សេសដ្ឋកិច្ចនសេ6បាយមួយច្បាស់លាស់ពំុស្ថិតសេDសេនាះ។ បដែន្ថមពីសេនះ មូលសេហតុដែដលជាMeta-economics ក៏បានចូលរមួបសេងeីតសេOងីនូវភាពលំបាកនៃនសង្គមស្រាបនៃពណីសេនាះដែដរដូចជាភាពដ្ឋាច់សេចញសេដ្ឋាយលក/ណៈភូមិ�ស្រាស្ត រ ឺ ក៏វប្បធម៌ សេហីយក៏ដូចជាតំនៃលយល់សេtីញដែដលកំណត់សេដ្ឋាយ�សនា ពូជ�សន៍ រក៏ឺជាតិពន្ធនៃនស្រាកមុនីមួយៗ។ ជាញឹកញាប់ភាពផ្សារភា្ជ ប់ជាស្រាបនៃពណីសេDក្នងុស្រាកបខ័ណp នៃនស្រាE�ួរជាធំ (clan) បងាW ញសេអាយសេtីញនូវការរារំាងជាលក/ណ:�្ថ ប័នមួយសំរាប់ការសំរបសំរលួសេ7នឹងរចនាសម្ព័ន្ធ�ំសេនីប។

ល�្ធផលនៃនការសេកីនសេOងីនៃនសេសដ្ឋកិច្ច�្ធិកនិយមសេនះក៏បQ្ត លមកពីការអភិវឌ្ឃន៍នៃនការដែបងដែចកស្រាបាក់ចំណូលរវាងវស័ិយទាងំសេនះ។ ស្រាបាក់ចំណូលជាមធ្យមនៃនអ្នកសេធ្វីការងារនៃនដែផ្នក�ំសេនីបសេកីនសេOងីជាមួយនឹងការរកីចំសេរនី6g ងសេល~នសេDក្នងុសេពលកំណត់

មួយសេ7ដល់តំនៃលមួយដែដលទាញសេចញពីតំនៃលសេនាះសេធ្វី សេអាយមានការថយចុះនៃនសេអឡា ស្ទីច ស្រាបាក់ចំណូលសេ7សេលីតំរវូការនៃនផលិតផលរបស់ដែផ្នកស្រាបនៃពណី។

ទាងំអស់សេនះអាចសេលចសេចញនូវការសេកីនសេOងីនៃនតំរវូការសេ7សេលីផលិតផលដែដលស្រាតវូអាចបកស្រា�យថាជាផលិតផលរបស់សមាជិកនៃនដែផ្នក�ំសេនីបសេDក្នងុស្រាបសេ�ស ឧទាហរណ៍ដូចជា mentality of coca cola។ ផ្ទុយសេ7វញិស្រាបាក់ចំណូលដ៏ទាបសេDក្នងុវស័ិយស្រាបនៃពណីបងាW �ញនូវសេអឡាស្ទីចស្រាបាក់ចំណូលដ៏ខ្ពស់សេ7សេលីតំរវូការនៃនផលិតផលដែដលសេចញពីវស័ិយស្រាបនៃពណីរបស់ខ្លួន �ន្ទឹមនឹងតំរវូការនៃនផលិតផលឧស្សាហកម្ម រវឺស័ិយ�ំសេនីបមាន6g ងអន់សេខ្សាយបំផុត។ ម្យា�ងសេ�sតសហស្រា_សនៃនវស័ិយ�ំសេនីប�កល្បងជានិច្ចកាលថយចុះនៃនការបង់តំនៃលផលិតកម្មជំនួសសំរាប់ការរកីរាលដ្ឋាលនៃនផលិតកម្ម សេដ្ឋាយឆ្លងកាត់ការសេស្រាបីស្រាបាស់6g ងសេស្រាចីនមួយនៃនកំលាងំពលកម្មដែដលសេចញពីដែផ្នកស្រាបនៃពណី។ ក៏បgុដែន្តការរពឹំងនៃនការលក់សេចញរបស់សេEសេDក្នងុ�ំនាក់�ំនងការសេកីនសេOងីនៃនផលិតកម្ម Eឺ�ុ�ិដ្ឋិ។ ដូចសេនះជាល�្ធផលមាននិនា្ន ការសេកីនសេOងីនៃនការជំនួសកំលាងំពលកម្មសេដ្ឋាយ�ុន ឬមាg សីុនវញិសេDក្នងុដែផ្នក�ំសេនីប។ ទាងំសេនះសេធ្វីសេអាយសេកីនសេOងីកាន់ដែតសេស្រាចីនសេOងីនូវ�ិ្ធកនិយម។ ល�្ធផលនៃនការសេកីនសេដ្ឋាយខ្លួនឯងនៃន�្វិកនិយមសេនះក៏សេដ្ឋាយ�រសេ7សេលីដែផ្នកចំសេនះបសេច្ចកសេ�សដែដរសេស្រា^ះដែផ្នកសេសដ្ឋកិច្ចនីមួយៗទាញយកចំសេនញសេDក្នងុ�ំហំសេផ្សងៗ_្ន ពីភាពលូតលាស់នៃនបសេច្ចកសេ�ស។

សេលាក Higgins បានបកស្រា�យថាការសេស្រាបីស្រាបាស់ដែដលសេជាEជ័យនៃនភាពលូតលាស់បសេច្ចក សេ�សសន្និដ្ឋា្ឋ នថាមកពីកំរតិយល់ដឹងនៃនបសេច្ចកសេ�សដ៏ខ្ពស់ សេហីយក៏ដូចជាកំរតិនៃនការអភិ វឌ្ឍន៍ដែដលមានកំណត់មួយ។ ម្យា�ងសេ�sតរចនាសម្ព័ន្ធនៃនភាពលូតលាស់នៃនបសេច្ចកសេ�សភាEសេស្រាចីនបសេងeីតជាបញ្ហាW នៃនការពំុសេស្រាបីស្រាបាស់កំលាងំពលកម្មសេស្រាចីនឬការសន្ំសកំលាងំពលកម្ម។

ដែផ្នកឧស្សាហកម្ម ឬដែផ្នក�ំសេនីបដែដលស្រាតវូស្រាបកួតស្រាបដែជងជាមួយនឹងផលិតផលបរសេ�ស សេDសេលី�ីផ្សារអន្តរជាតិ ឬក៏ស្ថិតសេDសេលី�ីផ្សាក្នងុស្រាសកុស្រាតវូដែតបង/ំចិត្តសេដ្ឋាយសេ6ងសេ7ត្តាម មូលសេហតុនៃនសមត្ថភាពនៃនការស្រាបកួតស្រាបដែជងជាអន្តរជាតិ ស្រាតវូបានធា្ល ក់សេ7ក្នងុការ��ួលយកភាពលូតលាស់នៃនបសេច្ចកសេ�សដែដលសន្ំសកំលាងំពលកម្មសេនាះ។ ឆ្លងកាត់បញ្ហាW សេនះ ដែផ្នក�ំសេនីបបងាW ញសេអាយសេtីញថាមាការបង/ំ6g ងខា្ល ងំកា្ល សំរាប់ការសន្ំសនៃនកំលាងំពលកម្ម ឬការសេស្រាបីស្រាបាស់កំលាងំពលកម្មតិច។ បgុដែន្តផ្ទុយសេ7វញិ សេDក្នងុដែផ្នកស្រាបនៃពណីដែដលសេDក្នងុសេនាះ�ំនាក់�ំនងរវាង�ុន និងកមា្ល ងំពលកម្មតិចតួចសេនាះ Eឺភាពស្រាបសេសីសេOងីជាលំដ្ឋាប់នៃនល�្ធភាពផលិតកម្មដែដលមានលក/ណៈបសេច្ចកសេ�សបន្តិចបន្តួចសេនះ ពំុបាន��ួលឥ�្ធិពលសេOយី រក៏ឺ_្ម នទាល់ដែតសេ�ះ។ ជាមួយសេនះសេ6ងសេ7ត្តាមភាពលូតលាស់នៃនបសេច្ចកសេ�សដែដលត្តាមស្រាបសេភ�នៃនដែផ្នកសេនះ សេសដ្ផកិច្ច�្វិកនិយមសេធ្វីសេអាយសេកីតមានសេD�្ថ នភាពនៃនបសេច្ចកសេ�ស�្វិកនិយមមួយដែដលសេដីត្តាមEន្លងនៃនកាសេកីនសេOងីសេដ្ឋាយខ្លួនឯងដូចជាសេសដ្ឋកិច្ច�្វិកនិយមដែដលសេរsបរាប់រចួមកសេហីយដែដរ ។

២. ល�្ធផលនៃននសេ6បាយអភិវឌ្ឍន៍នៃន�្វិកនិយម ២.១. �្វិកនិយម និងសេ_លបំណងនៃនភាពរកីចំសេរនី២.១.១ �្វិកនិយម និងសេ_លបំណង Efficiency

សេDក្នងុ�ំនាក់�ំនងនៃនសេ_លបំណង efficiency សេEអាចនិ6យថារចនាសម្ព័ន្ធ�្វិកនិយម បQ្ត លឲ្យមានសេDល�្ធផលនៃនការបាត់បង់ Efficiency ។ �ំរង់នៃនការ��ួលស្រាបាក់កំនៃរ និង �ុនសេផ្សង_្ន សេDក្នងុដែផ្នក�ំសេនីប និងស្រាបនៃពណីសេធ្វីឲ្យសេកីតមានសេOងីនូវភាពខុស_្ន នៃនផលសេធsបស្រាពំដែដនផលិតភាព (marginal productivity) របស់មសេធ្យាបាយផលិតកម្មដែដលជាស្រាបសេភ�ត្តាមដែផ្នកនីមួយៗ ទាងំសេនះEឺស្ថិតសេDក្នងុ�ំនាក់�ំនងខាងសេស្រាកាម៖

):)>):)ឬក៏

)>) (marginal rate of production possibility frontier)XM : Output from modern side XT : Output from traditional sideq2M and q1M : Production’s factors of modern sideq2T and q1T : Production’s factors of Traditional side

ទាងំសេនះមានន័យថា ផលសេធsបស្រាពំដែដនផលិតភាពនៃនមសេធ្យាបាយផលិតកម្មសេDក្នងុដែផ្នក ស្រាបនៃពណីតូចជាងដែផ្នក�ំសេនីប។ �ំនាក់�ំនងសេនះពំុដែមនជាលក/ណp នៃនរចនាម្ព័ន្ធផលិតកម្មដែដលល្អស្រាបសេសីរសេOយី (inefficiency)។ លក/ណp ដែដល efficiency លុះស្រាត្តាដែតផលសេធsបនៃនស្រាពំដែដនផលិតភាពមសេធ្យាបាយផលិតកម្មនៃនដែផ្នកទាងំពីរសេស្មី_្ន ៈ

):)=):)ឬក៏

)=) (marginal rate of production possibility frontier)កាលQសេEភា្ជ ប់ចំណុចផលិតកម្មដែដលសេ6ងសេ7ត្តាមការពិចារQរចនាសម័្ពន្ធ�្វិក និយមសេនាះសេE��ួលបាន

នូវស្រាកាហ្វិក Production Possibility frontier (PPF) ASC ដូចក្នងុ របូខាងសេស្រាកាម។ ក្នងុការសេស្រាបsបសេធsបសំរាប់ស្រាកាហ្វិក PPF ដែដលសំសេរចបានអតិបរមា ABC ស្រាកាហ្វិកASC ស្ថិតសេDដែផ្នកខាងក្នងុ។ ចំសេ^ះផលិតកម្មដែដល effective សេនាះEឺស្ថិតសេDសេលីស្រាកាហ្វិកABC។ ចំសេ^ះការដែបកដែខ�កសង្គមដែដលជា�្វិកនិយមចំណុ្ច ផលិតកម្មដែដលមានទាងំអស់ ស្ថិតសេDសេលីស្រាកាហ្វិក PPF នៃន ASC ដែដលដែស្រាបកា្ល យសេដីមកំសេណីតពីស្រាកាហ្វិក PPF នៃន ABC របស់វា។ ស្រាកាហ្វិក ASC មានន័យថាជាកំហុស�ល់់នឹងសេ_លបំណងនៃន efficiency។

Effective production possibility frontier of dualism Struture

S

B

A

M

C T

២.១ .២. �្វិកនិយម និងសេ_លបំណងនៃនការសេកីតសេOងី (Accumulatv Goal)

ល�្ធផលអជ្ជិមានសេ7សេលីការសេធ្វីសេអាយបានពិតស្រាបាកដនៃនសេ_ ល បំណងនៃនការសេកីនសេOងីក៏បQ្ត ល មកពី�្វិកនិយមដែដរ។ ល�្ធផលនៃនការរារំាងភាពលូតលាស់ស្រាតវូអាចសេកីនសេOងីសេដ្ឋាយ�រ�្វិកនិយមដែដរបានអនុវត្តន៍បន្តសេDក្នងុបសេច្ចកសេ�ស។ ក្នងុករណីដែដលបសេច្ចកសេ�ស�ំសេនីបនាសំេ7សេអាយ មានការរញុស្រាចាននៃនបសេច្ចកសេ�សស្រាបនៃពណីក្នងុស្រាបសេ�សសេដ្ឋាយពំុ�ុកឱកាសសេអាយស្រាបជាជនសំរបខ្លួនឯង ផ្លា្ទ ល់អាចនាសំេអាយសេកីតមានល�្ធផលដូចតសេ7:

កំរតិនៃនចំសេនះដឹងបសេច្ចកសេ�ស ដែដលស្រាតវូសេធ្វីសេអាយសេ7ជាចំសេនះដឹងក្នងុស្រាបសេ�សនីយកម្មសេដ្ឋាយស្រាបជាជនក្នងុស្រាបសេ�សស្រាតវូបានថយចុះសេដ្ឋាយ�រល�្ធផលនៃនការជំរញុសេចញនៃនបសេច្ចកសេ�សដែដលបាននាសំេនាះ�ន្ទឹមនឹងសេនាះភាពស្រាEបដណ្ត ប់នៃនបសេច្ចកសេ�សបរសេ�សកាន់ ដែតសេកីនសេOងី។ ទាងំសេនះមានន័យថាបសេច្ចកសេ�សសេនះអាចស្រាតវូនបាន សេស្រាបីស្រាបាស់ សេដ្ឋាយដែផ្នក6g ងមួយតូចនៃនស្រាបជាជនដែតបgុសេណ្ណះនិងដែដលជាញឹកញាប់Eឺទាមទារសហការសីេច្ចកសេ�សដែដលជនបរសេ�ស។ ដូចសេនះសេ7សេលីសេសដ្ធកិច្ចក្នងុស្រាបសេ�សពំុអាចចាប់សេផ្តីមមានចលនានៃនបសេច្ចក សេ�ស សេស្រាចីនដែថមសេ�sតសេOយីសេដ្ឋាយសេល្ប�ននៃនការបណ្តុ ះបQ្ត ល�ុនធនធានមនុស្សក្នងុស្រាបសេ�សស្រាតវូបានយឺត6g វសេហីយកាលQសេEពំុបកស្រាតលប់ចាប់យក សេD ក្នងុ�ំហំមួយនៃនការឧបត្ថម្ភបសេច្ចកសេ�សសេនាះជាល�្ធផលសេធ្វីសេអាយមានការយឺត6g វនៃនការអភិវឌ្ឍន៍សេសដ្ធកិច្ច។

២.២.�្វិកនិយម និងសេ_លបំណងនៃនការដែបងដែចក (ស្រាបាក់ចំណូល) សេDក្នងុសេមសេរsនមុនស្រាតវូបានបកស្រា�យសេអាយសេtីញថាសេDក្នងុស្រាបសេ�សកំុពុងអភិវឌ្ឍន៍មាន�ំហំពំុស្រាEប់ស្រា_ន់នៃនបរកិា/ កត្តា្ត មសេធ្យាបាយផលិតកម្មនៃនការបំសេពញ_្ន ដែដលទាមទារសេស្រាបីស្រាបាស់នៃនការងារដដែដលEffcient។ទាងំអស់សេនះសេធ្វីសេអាយមានភាព_្ម នភាពសេធ្វីការងារសេធ្វីនិងសេធ្វីការពំុសេពញសេលញ។�ំរង់នៃនការផ្តល់ស្រាបាក់កំនៃរដែដលសេផ្សង_្នសេDក្នងុដែផ្នកស្រាបនៃពណីនិងដែផ្នក�ំសេនីបបានសេធ្វីសេអាយមានការបកស្រា�យនូវភាព_្ម នការងារសេធ្វីសេនះសេ7ក្នងុករណីពីរ6g ងសេផ្សង_្ន : មួយជាភាព_្ម នការងារសេធ្វីជាចំហរ និងពីរជាភាព_្ម នការងារសេធ្វីជាលាក់បាងំ ។ កាលQកំលាងំពលកម្មស្រាតវូអាចដកសេចញពីវស័ិយផលិតកម្មមូយសេពញមូយឆ្ងា្ន សំេដ្ឋាយពំុសេធ្វីសេអាយផលិតកម្មសេនាះ ថយចុះចំសេ^ះករណីដែដលបសេច្ចកសេ�សផលិតកម្មនិងការសេរsបចំចាត់ដែចងនៃនការសេស្រាបីស្រាបាស់នៃនការងារពំុមានការដែស្រាបស្រាបលូសេEសេ¢អ្នកដែដលសេចញពីផលិតកម្មសេនាះថា ភាព_្ម នការងារលាក់បាងំ។សេDក្នងុករណីសេនះស្រាពំដែដនផលិតភាពនៃនការងារសេស្មីសូន្យ។ភាព_្ម នការងារសេធ្វីជាលាក់បាងំភាEសេស្រាចីនមានសេDក្នងុដែផ្នកស្រាបនៃពណី។ ផ្ទុយសេ7វញិភាព_្ម នការងារសេធ្វីសេDក្នងុដែផ្នក�ំសេនីបEឺភាEសេស្រាចីនជាចំហរ: សេស្រា^ះថាកំលាងំពលកម្មដែដលស្រាតវូសេស្រាបីស្រាបាស់ស្រាតវូបានបណ្តុ ះបQ្ត ល រក៏ឺស្រាតវូសេរsនសូស្រាតដូចសេនះកំលាងំពលកម្មសេនះបានផ្សារភា្ជ ប់សេ7និងមសេធ្យាបាយវនិិសេ6E។សេDក្នងុផលស្រាបសេ6ជន៍នៃន

ការសេស្រាបីស្រាបាស់ដែដល efficient មួយនៃន�ុនធនធានមនុស្សសេនះកំលាងំពលកម្មនីមួយៗស្រាតវូបំសេពញការងារជាសេពលសេវលាសេពញសេលញទាងំសេនះមានន័យ ថាភាព_្ម នការងារសេធ្វីដែដលលាក់បាងំសេDក្នងុការពិចារQដែដលសេអាយនិយមន័យខាងសេលីEឺពំុមានស្ថិតសេDសេOយី។សេសដ្ធកិច្ច�្វិកនិយមអាចផ្តល់សេអាយមានការផ្លា្ល ស់ប្តូរមួយដែផ្នកនៃន_្ម នការងារសេធ្វីដែដលលាក់បាងំសេ7ជាចំហរ។ក្នងុសេនះមានន័យថាអ្នកដែដល_្ម នការងារសេធ្វីសេDក្នងុដែផ្នកស្រាបនៃពណីដែដលលាក់បាងំសេនាះ សេហីយ ដែដលសេលីសពីតំរវូការស្រាតវូហូរមកក្នងុដែផ្នក�ំនប់។ លំហូរសេនះអាចស្រាបស្រាពឹត្តសេ7រហូតដល់ស្រាបាក់ចំណូលជាមធ្យមសេDក្នងុវស័ិយទាងំពីរសេស្មី_្ន ។ ដែតសេដ្ឋាយ�រសេDក្នងុដែផ្នក�ំសេនីបស្រាបាក់បំQច់អប្បរមិាដែដសបានផ្ដល់សេអាយស្ថិតសេDសេសីតុល្យភាពស្រាបាក់បំQច់ដែដលជាសេសដ្ឋកិច្ចសរបុសេនាះ(=តុល្យភាពស្រាបាក់បំQច់នៃនវស័ុយទាងំពីរ)។ ដូចសេនះ មានដែតមួយដែផ្នកនាកំំ�ំពលកម្មដែដលបានបំលាស�ីសេនាះ អាចរកសេtីញនូវកដែន្លងការងារសេDក្នងុដែផ្នក�ំសេនីបស្រាតវូបានផ្គត់ផ្គង់សេដ្ឋាយកំលាងំពលកម្មមានភាពសេស្រាចីនជាងដែដលសហស្រា_សសេនាះតំរវូការចំសេ^ះអស្រាត្តាស្រាបាក់បំQច់ដែដលបានផ្ដល់សេអាយមួយ។ ទាងំសេនះស្ថិតសេD ស្រាពឹត្តិការណ៍នៃន”unlimited supply of labor”។

ភាព_្ម នការងារសេធ្វីសេដ្ឋាយចំហរសេនះ នាសំេ7សេអាយមានភាពកាន់ដែតអាស្រាកក់សេOងីនៃនការដែបងដែចកស្រាបាក់ចំណូលរវាងបុE្គល សេស្រា^ះថា�ំហំនៃនភាពស្រាកីស្រាកដ្ឋាច់នឹងសេកីនសេOងី។ កំលាងំពលកម្មQដែដលបាន ផ្លា្ល ស់ប្តូរសេ7ដែផ្នក�ំសេនីបសេនាះ មានន័យថាសេEស្រាតវូបានកាត់ផ្លា្ត ច់

ពីការធានារាiប់រងនៃនសង្គមដែដលជាស្រាបនៃពណី clan របស់ខ្លួនដែដលអ្នកធានារាiប់រងជាញឹកញាប់សេDកំរតិផ្គត់ផ្គង់ស្រាEប់ស្រា_ន់មួយ។ កាលQកំលាងំពលកម្មសេនាះពំុរកបានកដែន្លងសេធ្វីការក្នងុដែផ្នក�ំសេនីបសេ� សេនាះ�្ថ នភាពរបស់ខ្លួនកាន់ដែតមានភាពអាស្រាកក់ធ�ន់ធ�រសេOងី។ ស្រាបាក់ចំណូលរបស់សេEធា្ល ក់ចុះ6g ងសេស្រាចីនសេDក្នងុស្រាពំដែដនស្រាកីស្រាកដ្ឋាច់ខាត។ ដូចសេនះ�្វិកនិយមក៏មានឥ�្ធិពលផងដែដរសេ7សេលីការខូចខាតនៃននសេ6បាយការដែបងដែចក។

សេស្រាlពីសេនះឥ�្ធិពលអវជិ្ជមានសេ7សេលីសេ_លបំណងនៃនការលូតលាស់ក៏បQ្ដ លមកពី កាលQមានការចាប់យកវធិានការនសេ6បាយអភិវឌ្ឍន៍ដែដលចង់កាត់បន្តយនូវល�្ធិផលសង្គមនៃនភាព_្ម នការងារសេធ្វីសេដ្ឋាយចំហរសេនាះ។ ហិរញ្ញប្បទានសេនះសំរាចបានសេចញមកពីមសេធ្យាបាយដែដលបានបងWូសេទាសេលី�ិសសេ�វនិិសេ6E។ ចំសេ^ះ�ំហំដែដលមានបំរងុ�ុកនៃនមសេធ្យាបាយរដ្ផសេដ្ឋាយឆ្លងកាត់�ិសសេ�វនិិសេ6Eសេនះ សេធ្វីឲ្យ�ំហំនៃនហិរញ្ញវត្តុវនិិសេ6Eសេផ្សងសេ�sតផយចុះសេល~ននិងការវនិិសេ6Eតនស្រាតវូពន្ឺយតក្នងុករណីដែដលពំុមានការ�ូទាត់នៃនការបាត់បង់វនិិសេ6Eសេនះសេដ្ឋាយការសេស្រាបីស្រាបាស់នៃនផលិតកម្មខ្ពស់មួយសេនាះ។ ដរាបQសមាជិកស្រាE�ួរសេDក្នងុដែផ្នកស្រាបនៃពណីសេDពំុស្រាពមទាញសេចញសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់ឬសេដ្ឋាយស្រាប សេ6ល សំរាប់ឧបត្តមនៃនសមាជិករបស់ខ្លួនដែដលបានផ្លា្ល ស់ប្ដូរដែផ្នក�ំសេនីបបានសេនាះការឧបត្ថម្ភនៃនរដ្ឋសេលីភាព_្ម នការងារសេធ្វីសេដ្ឋាយចំហរសេនាះនាសំេ7ឲ្យមានការថយចុះមួយនៃនសេល្ប�នរកីលូតលាស់ : ដូចសេនះ�្វិកនិយមបងeឲ្យមានការរារំាងនៃនភាពរកីលូតលាស់។

៣ . ការឲ្យតនៃម្លជាបញ្ចប់Eំនិតដែដលបានបកស្រា�យថាការដែបកដែខ�កសង្គម នៃនសេសដ្ផកិច្ចមិនដែស្រាបស្រាបលួបានសេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុង

អភិវឌ្ឍន៍មានការជំទាស់សេ7និង ចំសេណះដឹងនៃនវជិា�ស្រាស្ដសង្គមថ្មីៗ ដែដលយល់ថារចនាសម្ព័ន្ធសង្គមនីមួយៗអាចរកីលូតលាស់ជាស្រាបវត្តិ�ស្រាស្ដនិងជាមួយសេនាះក៏អាចដែស្រាបស្រាបលួបានផងដែដរ។ ដូចសេនះរចនាសម្ព័ន្ធ�្វិកនិយមពំុបងាW ញឲ្យសេtីញសេD នៃថ� ដែខ ដែដលមិនអាចដែស្រាបស្រាបលួបានសេOយី សេស្រាlពីសេនះរចនាសម្ព័ន្ធបានបងាW ញឲ្យសេtីញសេDភាពពិតមួយដែដលអាចដែកដែស្រាបបាន។ រចនាសម្ព័ន្ធសេនះ Eឺពំុដែមនចារកិលក/ណះធម្មជាតិសេDក្នងុEំនិតនៃនភាពស្មកុ�្ម ញ(compoexity) ដែដលពំុអាចសេដ្ឋាះស្រា�យបានសេនាះសេ� ។ សេស្រាlពីសេនះវាជាការផ្សាភា្ជ ប់សេលី_្ន នៃនកត្តា្តរចនាសម្ព័ន្ធដែដលមានស្រាចកនៃនការដែស្រាបស្រាបលួបាន។ ដូចសេនះសេហីយសេសដ្ផកិច្ចសង្គម�្វិកនិយមពំុដែមនជា “ ដំQក់កាលបញ្ចប់” សេនាះសេOយី។ សេស្រាlពីសេនះវាជា ”ដំQក់កាលអន្តរកាល”នៃនការអភិវឌ្ឍន៍ពិតស្រាបាកដនិងសេធ្វីឲ្យមានការលំបាកដល់ការអភិវឌ្ឍន៍។ ដែតវាជាដំQក់កាលដែដលអាចស្រាតវូជំនះ បានជាមូលដ្ឋា្ឋ ន។

ម្យា�ងសេ�sតការដែបកដែខ�កសង្គមនិងសេសដ្ផកិច្ចក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ខ្លះពំុសីុជំសេmដែដលជាសកម្មភាពសេ7វញិសេ7មក ឬសកម្មភាពអន្តរQមួយរវាងដែផ្នកសេសដ្ឋកិច្ចនីមួយៗស្រាតនូបានបដិសេសដសេនាះសេOយី។ ជាការពិត�ំនាក់�ំន ងអប្បរមាសេកីតសេOងីរវាងដែផ្នក�្វិកនិយមដែដលសេធ្វីឲ្យមានសេOងីនូវសកម្មភាពសេកីនសេOងីនៃនសេសដ្ផកិច្ចអន្តរ:សេនាះ។

សកម្មភាពអន្តរ:សេនះ អាចសេធ្វីឲ្យមានការសេកីនសេOងីសេ7ជាសមាហរណកម្មសេសដ្ឋកិច្ចសរបុជាមួយនិងការសេស្រាបីស្រាបាស់វធិានការសង្គមនិងសេសដ្ឋកិច្ចសមស្រាសប។ ស្រាបសេ�សឧស្សា ហ កម្មក៏បានឆ្លងកាត់ និងបានជំនះនូវដំQក់កាលអភិវឌ្ឍន៍ជាលក/ណៈ�្វិកនិយមសេនះដែដរ ។

នសេ6បាយសេសដ្ផកិច្ចមួយបានសេស្រាបីស្រាបាស់សំរាប់សេ_លបំណងជំនះនូវ�្វិកនិយមសេនះស្រាតវូដែតចាត់ដែចងសេដ្ឋាះស្រា�យដែផ្នក�ំសេនីប និងដែផ្នកស្រាបនៃពណីសេផ្សង_្ន សេស្រា^ះសេដ្ឋាយមូលសេហតុថាលក/័ណp រចនាសម្ព័ន្ធរបស់វាទាងំពីសេផ្សង_្ន ទាងំស្រាសងុ។ ផ្ទុយសេ7វញិល�្ធភាពវធិានការណ៍មូលដ្ឋា្ផ នQដែដលដំរង់�ិសសំរាប់ស្រា�ស្រា�ង់នូវ�ំនាក់�ំនងដែដលជាដែផ្នកអន្តរ:ពំុអាចសេធ្វីឲ្យមានការដែស្រាបស្រាបលួនៃន�្វិកនិយមសេនាះសេOយី ។E. ការអភិវឌ្ឍន៍ និង�ំនាក់�ំនងសេសដ្ផកិច្ចអន្តរជាតិ១. ចំQប់អារម្មរណ៍ជាដំបូង

ជាមួយការវភិាEស្រាតឹមសេនះ Eឺបានទាញដែតមូលសេហតុសេសដ្ឋកិច្ចក្នងុស្រាបសេ�សសំរាប់ការពន្យល់ពីការអភិវឌ្ឍន៍ដែតបgុសេQ្ណ ះ។ សេ6ងសេ7ត្តាមEំនិតនៃនសេសដ្ឋកិច្ចវ�ូិជាសេស្រាចីនបានបកស្រា�យឲ្យសេtីញថា�ំនាក់�ំនងសេសដ្ផកិច្ចអន្តរជាតិមានអត្តន័យ6g ងសំខាន់ចំសេ^ះការបកស្រា�យនៃនការអភិវឌ្ឍន៍។ ស្រាបព័ន្ធ^និជ្ជកម្មសេនះមានឥ�្ធិពលតួនា�ី6g ងសេស្រាចីនជាកាខំស្រាបឹងដែស្រាបងនៃនការអភិវឌ្ឍន៍ដែដលបានអនុវត្តន៍សេដ្ឋាយសេចញពីកមា្ល ងំខ្លួនឯងផ្លា្ទ ល់នៃនស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ 

Eឺពំុស្រាតឹមដែតស្រាតវូបន្ថយការអភិវឌ្ឍន៏សេនាះសេ�ដែតជាញឹកញប់ដែថមទាសំេធ្វីឲ្យសេខ្ទចខ្ទីនៃនការអភិវឌ្ឍស្រាបសេ�សសេនះដែថមសេ�sត�ន្ទឹមនិងផ្ទុយសេ7វញិស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្មអាចបសេងeីនសេល្បីននៃនការអភិវឌ្ឍន៏របស់សេEបដែន្ថមសេ�sតសេដ្ឋាយ�ំនាក់�ំនងនិងសេសដ្ឋកិច្ចអន្តជាតិសេនះ។ សស្រាមាប់ការសិក្សារចនាសម្ព័ន្ធនៃនឥ�្ធិពលដែដលអាចសេចញពី�ំនាក់�ំនងសេសដ្ឋកិច្ចអន្តរជាតិសេ7សេលីការអភិវឌ្ឍន៏ស្រាបសេ�សមួយសេEស្រាតវូសសេងeតសេមីលសេ7តុល្យការនៃនការបងស្រាបាក់ដែដលស្រាតវូចាត់�ុកជាមូលដ្ឋា្ឋ ននៃនការសិក្សាសេនះ ។ តុល្យការនៃនការបង់ស្រាបាក់សេនះឲ្យនិយមន័យជាការកត់ស្រាត្តានៃនស្រាបត្តិបត្តការណ៏សេសដ្ឋកិច្ចទាងំអស់ (all economical transactions )រវាងស្រាបជាពលរដ្ឋ រដ្ឋា្ឋ ភិបាល និង�្ថ ប័នក្នងុស្រាបសេ�ស រអឺ្នកក្នងុស្រាបសេ�សនិងស្រាបជាពលរដ្ឋ រដ្ឋា្ឋ ភិបាលនិង �្ថ ប័នសេស្រាlស្រាបសេ�សឬ ជនបរសេ�សសស្រាមាប់កំOុងសេពលកំណត់មួយ។ តុល្យការសេនះបងាW ញដូចរបូខាងសេស្រាកាម ៖

១- ការនាសំេចញនៃនផលិតផលនិងសេសវាកម្ម២-ការនាចូំល�ុន (=ការសេកីនសេOងីនៃនបំណុល បរសេ�ស)៣- ការថយចុះនៃនរបិូយប័ណ្ណបំរងុ

៤- ការនាចូំលនៃនផលិតផលនិងសេសវាកម្ម ៥-ការនាសំេចញ�ន់(=ការសេកីនសេOងីនៃនតស្រាមវូការ

(កំចី) បរសេ�ស៦- ការសេកីនសេOងីនៃនរបិូយប័ណ្ណបំរងុ

តុល្យការនៃនការបង់ស្រាបាក់

�ូរសេលខ ១ និង ៤  ឆ្លុះបញ្ចំអំពី�ំនាក់�ំនង^និជ្ជកម្មជាមួយបរសេ�សស្រាពមជាមួយ�ូរសេលខ ២ និង ៤ឆ្លុះបញ្ជំអំពី�ំនាក់�ំនងឥណទាន ។ សេ6ងសេ7ត្តាមសេនះសេEសេអាបស្រាកសេ�ប�ូរសេលខ ១ និង ៤ ជាតុល្យការនៃនការបំសេពញផលិតផលនិង�ូរសេលខ ២ និង៥ ជាតុល្យការ�ន់ ។ សេស្រា^ះថាតុល្យការនៃនការបង់ស្រាបាក់ស្រាតវូបានបសេងeីតសេOងី សេ7ត្តាមសេ_លការណ៏Eណនីតុល្យ ការនិងជាមួយសេនាះជានិច្ចជាកាលស្រាតវូមានតុល្យភាព។ ដូចសេនះសមតុល្យនៃនតុល្យការបំសេពញ ការផលិតនិមួយដែដលពំុស្រាតវូបានសេធ្វីឲ្យមានតុល្យភាពសេដ្ឋាយ�រសមតុល្យដែដលមាន�ំហំដូ_្នមួយនៃនតុល្យការ�ន់សេនាះបានជះឥ�្ធិពលឲ្យការដែស្រាបស្រាបលួនៃនរបិូយប័ណ្ណបំរងុនៃនស្រាបសេ�សដែដលជួបស្រាប�ះសេនាះ ។ការQសេEសេអាបស្រាកសេ�បការដែស្រាបស្រាបលួនៃនរបិូយប័ណ្ណសេ7ក្នងុតុល្យការ�ុនសេនាះសេEបានសស្រាមាប់តុល្យការនៃនការបង់ស្រាបាក់នូវ�ំនាក់�ំនងការនាសំេចញ(x)+ការនាសំេចញ�ុន (CM)= ការនាចូំល(M)+ការនាសំេចញ�ុន(CX) ។ រ ឺក៏   CM – CX = M - X

សមតុល្យនៃន សមតុល្យនៃនតុល្យការ�ុន តុល្យការបំសេពញការផលិត

សេ6ងសេ7ត្តាមរបូមន្តខាងសេលីសមតុល្យនៃនដែផ្នកតុល្យការទាងំពីរជានិច្ចជាកាលស្រាតវូដែតសេស្មី_្ន : សមតុល្យអកម្មសេDក្នងុតុល្យការបំសេពញការផលិត (M>X) មានន័យជាស្វ័យ ស្រាបវត្តិជាតុល្យការសកម្ម សេDក្នងុតុល្យការ�ុនទាងំសេនះ��ួលយកឥណទានសុ�្ធមួយពីបរសេ�ស (CM> CX) ។ សមតុល្យសកម្មភាពមួយសេDក្នងុតុល្យការបំសេពញការផលិត(X> M)នាឲំ្យមានន័យថាជាស្វ័យស្រាបវត្តិជាសមតុល្យអកម្មសេDក្នងុតុល្យការ�ុន ។ ទាសំេនះមានន័យថាការផ្ដល់ឥណទានសុ�្ធសេDបរសេ�ស(CX>CM) ។ ដូចសេនះចំសេ^ះការសេឆ្លីយតបនៃនសំណួរដែដលជា�ំនាក់ដ�ំនងសេសដ្ឋកិច្ចអន្តរជាតិដែដលមានឥ�្ធិពលអវជិ្ជមានសេ7សេលីដំសេណីការអភិវឌ្ឍន៏នៃនស្រាបសេ�សសេនាះ សេEស្រាតវូដែបងដែចករវាងឥ�្ធិពលនៃន^និជ្ជកម្មអន្តរជាតិដែដលទាក់�ងសេ7ស្រាបតិ្តបត្តការ (transaction) សេDក្នងុតុល្យការបំសេពញការផលិតនិងឥ�្ធិពលនៃនចរាចរណ៏�ុនអន្តជាតិ (=ចរាចរណ៏�ុនសេDតុល្យការ�ុន) ។

២ ឧនាភិឌ្ឍន៏ជាល�្ធផលនៃន^ណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ?២.១ រចនាសម្ព័ន្ធ^និជ្ជកម្មសេស្រាlស្រាបសេ�សនៃនស្រាបសេ�សនិមួយៗ២.១.១. លក/័ណp ^ណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ សស្រាមាប់ការសេឆ្លីយនៃនសំណួរដែដលថាឧនាភិវឌ្ឍន៏អាចជាល�្ធផលនៃន^ណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិEឺលក/័ណp ចំបងជាការពន្យល់នៃនមូលសេហតុQដែដលតំរវូឲ្យស្រាបសេ�សចូលរមួផ្លា្ល ស់ប្ដូរ�ំនិញអន្តរជាតិ។ ដូចសេនះខាងសេស្រាកាមសេនះស្រាតវូបងាW ញនូវបំណកស្រា�យដែដលនាសំេ7ឲ្យសស្រាមាប់ពន្យល់នៃនEុណសម្បត្តិនៃន^ណិជ្ជកម្មសេស្រាlស្រាបសេ�ស ។

ការ��ួល�ំនាក់�ំនងសេសដ្ឋកិច្ចអន្តរជាតិបកស្រា�យជាEុណសម្បត្តិ មូលសេហតុសេដ្ឋាយ�រស្រាបសេ�សមួយមានបរកិា/ ធនធានរបស់សេEEឺ ពំុស្ថិតសេDក្នងុ�្ថនភាពសំរាប់ ផលិត នូវផលិតផលកំណត់មួយនិងសំរាប់ការបំសេពញ ការផលិតសេទាះបីតំរវូការនៃនផលិត ផលិតផលសេនាះសេកីតមានក៏សេដ្ឋាយ។ ^ណិជ្ជកម្ម សេស្រាlស្រាបសេ�សបំសេរ ីជាមួយការបំបាត់សេចាលនៃនការផ្គត់ផ្គង់ដ៏ចសេងs្អតសេនាះផលិតផលនិងការបំសេពញ ផលិតផលដែដលមានស្ថិតសេDក្នងុស្រាបសេ�សមួយសេលីសលប់សេដ្ឋាយមូលសេហតុនៃនភាពផ្លា្ត ច់មុខដែនការបំរងុ�ុកអាចស្រាតវូបាននាសំេចញ និងផ្លា្ល ស់ប្តូរ�ល់នឹងផលិតផល និងការបំសេពញការផលិតសេDក្នងុស្រាបសេ�សមួយ ដែដលខ្វះខាតរបស់អស់ទាងំសេនាះសេស្រា^ះសេដ្ឋាយ�រការខ្វះខាតនៃនការមានបំរងុ�ុកសេនាះ។

ជាមួយនឹងការជួយនៃន^ណិជ្ជកម្មសេស្រាlស្រាបសេ�សសេនះ ការអភិវឌ្ឍន៏ក៏បានបំបាតនូវភាពដ៏ ចសេងs្អតសេនះ6g ងតិចបំផុតបានខ្លះៗបានដែដរ កាលQការជួបស្រាប�ះនូវផលិតផល និងការបំសេពញការផលិតផលដែដលអាចសេធ្វី^ណិជ្ជកម្មបាន។ល�្ធផលសេនះកាន់ដែតសេកីនសេOងីកាលQសេEពិចារQសេ7ក្នងុចំសេនះដឹងចាត់ដែចង និងបសេច្ចកសេ�សដែដលផ្សារភា្ជ ប់សេ7និងផលិត ផលជាសេស្រាចីនសេនាះ។

ការសេផ្ទរសេនះអាចពស្រាងីកល�្ធភាពនៃនផលិតកម្មនៃបស្រាបសេ�សមួយដែដលសេDក្នងុសេនាះវាផ្តល់នូវល�្ធផលភាពការនៃនចំសេនញ រកឺារសេស្រាបីស្រាបាស់ល្អស្រាបសេសីរមួយនៃនចំនួនកត្តា្ត ផលិត កម្មដែដលមានបំរងុ�ុក។ Eុណសម្បតិ្តនៃន^ណិជ្ជកម្មសេស្រាlស្រាបសេ�សពំុមានស្រាពំដែដនស្រាតឹមដែតការផ្លា្ល ស់ប្តូរ�ំនិញដែដលសេកីតសេOងីសេដ្ឋាយ�រភាពផ្លា្ត ច់មុខនៃនការបំរងុ�ុកសេនាះសេ� បដែន្ថមពីសេលីសេនះសេ�sត^ណិជ្ជកម្មសេស្រាlស្រាបសេ�សផ្តល់ផងដែដរសំរាប់ស្រាបសេ�សដែដលចូលរមួនូវEុណសម្បត្តិកាលQផលិតផលដែដលស្រាតវូសេធ្វី^ណិជ្ជកម្មអាចផលិតសេDក្នងុស្រាបសេ�សទាងំអស់បាន។

សេDក្នងុករណីឆ្លងកាត់ជំនាញនីយកម្មអន្តរជាតិដែដលសេកីនសេOងី ភាពរកីលូតលាស់ នៃនដែដEូរ^ណិជ្ជក ម្មសេស្រាlស្រាបសេ�សទាងំអស់អាចសេកីនសេOងី។សំរាប់បញWសេនះស្រាបសេ�សដែដលជួបស្រាប�ះស្រាតវូនាចូំលនូវផលិតផលQដែដលសេDបរសេ�ស EឺសេថាកជាងសេDក្នងុស្រាបសេ�សរបស់ខ្លួនសេហីយជាការស្រាបតិបត្តិ�ល់វញិ EឺផលិតផលQដែដលសំរាប់នាសំេចញដែតនៃថ្លសេDក្នងុស្រាបសេ�សស្ថិតសេDសេស្រាកាមនៃថ្លសេDសេស្រាlស្រាបសេ�ស សេនាះសេបីសិនជាសេEចង់សេធ្វីការរសេបsបសេធsប។

ដូចសេនះស្រាបសេ�សនីមួយៗសេធ្វីជំនាញនីយកម្មសេ7សេលីផលិតផលQនៃថ្លក្នងុស្រាបសេ�សរបស់វាមុនសេពលយកនៃន^ណិជ្ជកិម្មសេស្រាlស្រាបសេ�សស្ថិតសេDសេស្រាកាមនៃថ្លដែដលសេបsសេធsបសេDសេលី�ីផ្សារបរសេ�សសេនាះ។ ការចំសេណញនៃនភាពលូតលាស់ រភឺាពរកីចំសេរនីដែដលជាល�្ធផលសេចញពីជំនាញនីយកម្មអន្តរជាតិសេនះ ទាញសេអាយសេtីញថា ល�្ធភាពនៃនការសេស្រាបីស្រាបាស់ រចំឺនុចនៃនការសេស្រាបីស្រាបាស់អាចស្រាតវូសេធ្វីសេអាយពិតស្រាបាកដបាន សេដ្ឋាយសេអាយស្ថិតសេDសេស្រាlនៃនស្រាកាហ្វិក រ ឺចនាសម្ព័ននៃនល�្ធភាពផលិតកម្មរបស់ជាតិ(=ការបងាW ញនៃនរចនាសម្ព័នផលិតកម្មដែដលល្អស្រាបសេសីរជាមួយនឹងផលិតផលអន្តរជាតិ)។ភាពពំុស្រាសប_្ន (discrepancy) រវាងរចនាសម្ព័ននៃនកឆ្ងារសេស្រាបីស្រាបាស់ និងនៃនផលិតកម្មសេនះ អាចបំបាត់សេចាលសេដ្ឋាយ�រ^ណិជ្ជកម្មសេស្រាlស្រាបសេ�សៈទាងំអស់សេនះសេអាយមានការសេកីនសេOងីនៃនភាពលូតលាស់រភឺាពរកីចំសេរនីសេDក្នងុស្រាបសេ�សសេនាះ។

ភា្ជប់ជាមួយសេនះ^ណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិក៏អាចសេកីតសេOងីផងដែដរ ក្នងុករណីនៃនផលិត ផលដែដលមិនដូច_្ន (ដែដលមិនសេស្មី�ច់=heterogeneity) កាលQពំុមានភាពខុស_្ននៃន នៃថ្លរវាងស្រាបសេភ�ផលិតផលដែដលបានEិតEូរសេនាះ។ ចំសេ^ះ subjectsសេសដ្ឋកិច្ចជាសេស្រាចីនការសំសេរចចិត្តនៃនការ�ិញអាស្រាស័យសេ7នឹង�ំហំនៃនភាពជាពិតស្រាបាកដ រក៏ឺសេដ្ឋាយការសន្និដ្ឋា្ឋ ន។សេ6ងសេ7ត្តាមភាពខុស_្ន នៃនEុណភាពសេនះ ផលិតបរសេ�សក៏ស្រាតវូបាន�ិញផងដែដរ កាលQផលិតផលសេនាះEឺនៃថ្លជាងផលិតផលក្នងុស្រាបសេ�សដែដលដូច_្ន សេនាះ។

ដូសេច្នះ សេសដ្ឋវ�ូិសេអាយដំបូនា្ម នថាៈចំសេ^ះការពន្យល់បកស្រា�យនៃន�ិសសេ�និង�ំហំនៃន^ណិជ្ជកម្មសេស្រាlស្រាបសេ�សជាមួយនឹងផលិតផលសេនះភស្តុត្តាងនៃនបំណកស្រា�យក៏ស្រាតវូផ្ំសផ្គុំជាមួយនឹងការវភិាEនៃនស្រា�ឹស្តីនៃថ្លផងដែដរ។សេ6ងសេ7ត្តាមចំសេណះដឹងដែដលមានរហូតមកដល់សេពលសេនះការពិចារQសេ7សេលីEុណភាពនៃនផលិតផលដែដលសេធ្វី^ណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិសេនះសេលចសេចញនូវអត្ថន័យកាន់ដែតខា្ល ងំជាមួយភាពលូតលាស់កាន់ដែតសេកីនសេOីងនៃនសេសដ្ឋកិច្ចសេស្រា^ះថារចនាសម្ព័នតំរវូការអនុញ្ហា្ញ តិកាន់ដែតមិនសេស្មី�ច់(heterogeneous)នឹងភាពខុស_្ននៃនផលិតផលក៏ដូចជាការទាមទារនៃនEុណភាពអនុញ្ហា្ញ តិកាន់ដែតសេស្រាចីនដែថមសេ�sត កាលQ ស្រាបាក់ចំណូលនៃនស្រាបជាជនមា្ន ក់ៗ សេDក្នងុស្រាបសេ�សដែដលជួបស្រាប�ះសេនាះកាន់ដែតខ្ពស់។២.១.២ ការបកស្រា�យសេដ្ឋាយស្រា�ឹស្តីពិសេ�ធនិយម (empirical finding)

�ីសេនះសេលីកសេOងីនូវការសេចា�សួរសេ7សេលីការរកសេtីញសេដ្ឋាយពិសេ�ធនិយមនៃនលក/័ណp ^ណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិទាងំបីដែដលបងាW ញខាងសេលី។ ទាងំសេនាះស្រាតវូបានសេធ្វីការវភិាEសេ7សេលី ចំដែណកនៃនតនៃម្លនៃនស្រាបសេ�សទាងំបីស្រាកមុសេDក្នងុ^ណិជ្ជកម្មពិភពសេលាកសេដ្ឋាយអាសំ្រាស័យសេ7 ត្តាមស្រាកមុ�ំនិញសំខាន់ៗដែដលមានដែបងដែចកសេ7ត្តាម UN Standard international trade classification (SITC)។ ចំសេ^ះការបកស្រា�យពន្យល់រចនាសម្ព័ន្ធនាសំេចញនៃនស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍មានភាពសេលីសលុបសេ7សេលីបំណកស្រា�យនៃនការបំរងុ�ុកធនធានធម្មជាតិ ឧទាហរណ៍ ការនាសំេចញធនធានធម្មជាតិ។

សេ7សេលីភាពខុស_្ន នៃននៃថ្ល ឬផលិតផលអាចទាញសេចញបានដែតដែផ្នកដ៏តូចមួយនៃនការនា ំ សេចញរបស់ស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ទាងំសេនាះ។

ផ្ទុយសេ7វញិភាពផ្លា្ត ច់មុខនៃនការបំរងុ�ុកសេនាះមានអត្ថន័យតិចតួចក្នងុការបកស្រា�យ នៃនការនាសំេចញនៃនស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្ម។ សេD�ីសេនះមានភាពខុស_្ន សេលីសលប់នូវតំនៃល សេដ្ឋាយសេ6ងសេ7ត្តាមលក/័ណp នៃនតំរវូការនិងការផ្គត់ផ្គង់ខុស_្ន ក៏ដូចជាតំរវូការសេ7ត្តាមការ ផ្គត់ផ្គង់នៃនផលិតផលដែដលខុស_្ន មួយ។ សេ6ងសេ7ត្តាមការវភិាEរបស់អ្នកសេសដ្ឋកិច្ចវ�ូិ បានឲ្យសេtីញថា�ំនាក់�ំនង^ណិជ្ជកម្មរវាងស្រាបសេ�សទាងំបីស្រាកមុកត់សំ_ល់បានថាជាការ បំសេពញ_្ន ៈ ស្រាបសេ�សទាងំបីស្រាកមុសេនាះសេធ្វី^ណិជ្ជកម្មជាមួយ_្ន សេ7វញិសេ7មក ពិសេសសជាមួយផលិតផលQដែដលនៃដEូរខ្លួនឯងផ្លា្ទ ល់ពំុអាចផលិតបាន សេDក្នងុEុណភាពដែដល ខ្លួនចង់បាន។ សេ6ងសេ7ត្តាម SITC-goods groups សេEបានបងាW ញឲ្យសេtីញថា រហូតមកដល់សេពលសេនះពំុមានការដែស្រាបស្រាបលួធំដំុ នៃនរចនាសម្ព័ន្ធជំនាញនីយកម្មសេនះសេDក្នងុ^ណិជ្ជ កម្មអន្តរជាតិសេOយី។

ការរកសេtីញសេដ្ឋាយពិសេ�ធន៍និយមសេនះ បានបងាW ញឲ្យសេtីញ6g ងពិតស្រាបាកដថា ^ណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិបាននាឲំ្យសេកីនសេOងីនៃនស្រាបាក់ចំណូលពិភពសេលាក។ បgុដែន្ត^ណិជ្ជកម្ម សេនះស្រាតវូបានជូនដំណឹងសេដ្ឋាយវធីិ�ស្រាស្តមួយនៃនវធីិដែបងដែចងស្រាបាក់ចំណូលអន្តរជាតិដែដល វធីិ�ស្រាស្តសេនាះបានសេធ្វីឲ្យសេកីតសេOងីនៃនការសេផ្ទរស្រាបាក់ចំណូល ពីស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍សេ7

ស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្ម។ ជា�ីបញ្ចប់^ណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិសេDក្នងុ�ំរង់សព្វនៃថ�របស់វា សេអាយ ស្រាបសេ6ជន៍ដែតសេ7សេលីស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្មបgុសេQ្ណ ះ៕ ផ្ទុយសេ7វញិស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ស្រាតវូបានរារំាងសេដ្ឋាយ^ណិជ្ជកម្មដែបបសេនះ ចំសេ^ះការខិតខំស្រាបឹងដែស្រាបងការអភិវឌ្ឍន៍របស់ ខ្លួន។២.២ ឥ�្ធិពលនៃនការដែបងដែចកអំQចដែដលពំុសេស្មី_្ន សេDក្នងុ^និជ្ជកម្មអន្តរជាតិ

សេ6ងសេ7ត្តាមសេលាក Perroux ឥ�្ធិពលដែដលរារំាងការអភិវឌ្ឍន៍^ណិជ្ជកម្មសេស្រាlស្រាបសេ�សសំរាប់ស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍សេកីតសេOងីសេដ្ឋាយ�រការដែបងដែចកអំQចដែដលពំុសេស្មី_្ន មួយសេDក្នងុ^ណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ។ មូលដ្ឋា្ឋ ននៃនស្រា�ឹស្តីរបស់_ត់Eឺជាអ្វីដែដលសេ¢ថា “ល�្ធផលនៃនអំQចសេEsបសងeត់”។ សេលាក Perroux បានឲ្យនិយមន័យល�្ធផលនៃនអំQចសេEsបសងeត់ជាឥ�្ធិពលអសមប្បមាណដែដលពំុស្រាតOប់បាន មួយដែដលសេសដ្ឋកិច្ច A អនុវត្តន៍សេ7សេសដ្ឋកិច្ច B សេផ្សងមួយសេ�sត។ សញ្ហា្ញ ណនៃនអសមប្បមាណនិងភាពពំុស្រាតOប់សេនះមានន័យថា ល�្ធផលនៃនអំQចសេEsបសងeត់ Eឺស្រាបស្រាពឹត្តសេ7ត្តាម�ិសដែតមួយតួ6g ងពី ស្រាបសេ�ស A សេ7ស្រាបសេ�ស B និងពំុអាចស្រាតOប់វញិបានសេOយី។ សេលាក Perroux កត់សំ_ល់ ថាសេសដ្ឋកិច្ច A ជាសេសដ្ឋកិច្ចមួយដែដលមានអំនាចសេ7សេលី B ដែដលជាសេសដ្ឋកិច្ចស្រាតវូរងអំQចសេEsបសងeត់។

ល�្ធផលនៃនអំនាចសេEsបសងeត់អាចសេកីតសេOងីរវាងសេសដ្ឋកិច្ចជាតិពីរៈa. រវាងសហស្រា_សនៃនស្រាបសេ�ស A និង Bb. រវាងរដ្ឋ A និង រដ្ឋ Bc. រវាងរដ្ឋ A និងសហស្រា_សសេDក្នងុរដ្ឋ B សេដ្ឋាយឆ្លងកាត់ការចាត់ដែចងរវាងសហស្រា_សនៃន រដ្ឋ A ឬរដ្ឋ B.

សេ6ងសេ7ត្តាមសេលាក Perroux សេសដ្ឋកិច្ចជាតិដែដលមានអំQចសេEsបសងeត់សេដ្ឋាយ អាស្រាស័យសេ7សេលីល�្ធផលនៃនការសេEsបសងeត់ដែដលបានចាប់សេផ្តីមពីខ្លួនសេធ្វីឲ្យមានមូលសេហតុ នៃនភាពពំុមានសមត្តាសេDក្នងុ�ំនាក់�ំនងសេសដ្ឋកិច្ចអន្តរជាតិ។ ភាពពំុមានសមត្តាសេនះបក ស្រា�យឲ្យសេtីញសេDក្នងុតុល្យការនៃនការបង់ស្រាបាក់ នៃនស្រាបសេ�សកំពុងជួបស្រាប�ះសេនាះ។ តុល្យ ការការបង់ស្រាបាក់នៃនស្រាបសេ�សសេនាះ ពំុមានតុល្យភាពបានសេOយី សេស្រាlដែតពីការបងាW ញនូវភាព សេលីសលប់ និងភាពខ្វះខាត សេស្រា^ះថាសេសដ្ឋកិច្ចដែដលមានអំនាចសេEsបសងeត់ សេស្រាបីស្រាបាស់ល�្ធផលនៃនអំQចសេEsបសងeត់របស់ខ្លួនសំរាប់ការរារំាងនៃនតុល្យភាពសេនាះ។ សំរាប់ជាវធិានការ (instruments) សេEsបសងeត់សេនះស្រាបសេ�លដែដលមានសេសដ្ផកិច្ចអំQចសេEsបសងeត់អាចដែស្រាបស្រាបលួនូវ�ំហំនៃនការនាសំេចញ�ុន ក៏ដូចជាការនាចូំលផលិតផលរបស់សេE ។

ការដែស្រាបស្រាបលួសេនះសេធ្វីសេ6ងសេ7ត្តាមរងា្វ ស់នៃនការអភិវឌ្ឍន៍សេសដ្ផកិច្ចផ្លា្ទ ល់ខ្លួនរបស់សេE។ ការដែស្រាបស្រាបលួសេនះបានសេផ្ទរភាពសេDក្នងុការអភិវឌ្ឍន៍នៃនសេសដ្ផកិច្ច ដែដលមានអំQចសេEsបសងeត់ឲ្យសេ7សេសដ្ផកិច្ចដែដលស្រាតវូរងអំQចសេEsបសងeត់ �ន្ទឹមនឹងការសេផ្ទស្រាតOប់មកវញិសេ6ង សេ7ត្តាមនិយមន័យនៃនសេសដ្ផកិច្ចដែដលមានអំQចសេEsបសងeត់សេនះEឺពំុអាចពំុអាចសេធ្វីស្រាតOប់សេ7វញិបានសេOយី ។

អសមប្បមាណចំសេ^ះនៃថ្លសេអឡាស្ទិកជាល�្ធិផលទាញសេចញពីការ��ួលយកនៃន�ំហំដែដលនាចូំលដែដលរងឹឆeឹងមួយនៃនសេសដ្ផកិច្ចមានអំQចសេEsបសងeត់។ ចំសេ^ះការពន្យល់អំពីមូលសេហតុនៃនការ��ួលយកនៃន�ំហំនាចូំលដែដលរងឹឆeឹងសេនះសេលាក Perroux បានបកស្រា�យថាសំរាប់ស្រាបសេ�សដែដលមានអំQចសេEsបសងeត់ការនាចូំលភាEសេស្រាចីនដែតសេ7សេលីវត្តុធាតុសេដីមនិង ផលិតផលកសិកម្ម សេស្រា^ះថាស្រាបសេ�សសេនះសំរាប់ផលិតផលឧស្សាហកម្ម Eឺមានឧបត្តមសេសដ្ឋកិច្ចជាបសេច្ចកសេ�សដ៏សេលីសលប់ដែដលជាសេហតុសេធ្វីឲ្យអ្នកផ្គត់ផ្គង់បរសេ�សបរសេ�សពំុមានភ័ព្វសំQងនៃនការលក់ផលិតផលឧស្សាហកម្មសេDសេលី�ីផ្សាក្នងុស្រាបសេ�សរបស់សេEសេOយី។

សេហតុសេនះអ្នកផ្គត់ផ្គង់បរសេ�ស (ស្រាបសេ�សB) Eឺពំុស្ដិតសេDក្នងុ�្ដ នភាពសំរាប់សំរាច់បាននូវការថយចុះនៃនការបាត់បង់តនៃម្លក្នងុ ១ ឯកត្តាផលិតផលដែដលជាកត្តា្ត សំរាប់ទាមទាសមត្តភាពស្រាបEួតស្រាបដែជងអន្តរជាតិសេដីម្បីសេធ្វីការពស្រាងីក�ីផ្សារបស់ខ្លួនសេនាះបានសេOយី។

ចំសេ^ះវត្តុធាតុសេដីម នៃនស្រាបសេ�សដែដលស្រាតវូរងអំQចសេEsបសងeត់ ដែដលបាននាសំេចញសេដ្ឋាយស្រាបសេ�សមានអំQចសេEsបសងeត់នៃថ្លរបស់វាពំុដែស្រាបស្រាបលួសេOយីសេស្រា^ះវាផ្សាភា្ជ ប់សេ7និង�ំហំផលិតកម្មដែដលបានសេធ្វីដែផនការរចួ និងជាពិសេសសការស្រាបEួតស្រាបដែជងពីស្រាបសេ�សមានអំQចសេEsបសងeត់សេផ្សងសេ�sត ។ ដូសេច្នះសេមកានិចនៃននៃថ្លផលិតផលទាងំសេនាះពំុមានដំសេណីការសេOយី។

ចំសេ^ះសេមកានិចនៃនស្រាបាក់ចំណូលសំរាប់ស្រាបសេ�ស B ក៏ពំុសេកីតមានតុល្យភាពដែដរ។ ភាពនាសំេចញសេលីសលប់សេDក្នងុកំOុងសេពលមួយ ជះឥ�្ធិពលពិតស្រាបាកដសេDការសេកីនសេOងី នៃនស្រាបាក់ចំណូលជាតិនិង�ំហំនៃនការងារ។ ក៏បgុដែន្តផ្ទុយសេ7វញិ�ំហំនៃនការនាចូំលដែដលបងeឲ្យមានការសេកីនសេOងីពីស្រាបសេ�សសេសដ្ឋកិច្ចជាតិរបស់ស្រាបសេ�សដែដលមានអំQចសេEsបសងeត់អាស្រាស័យដែតសេ7និងអស្រាត្តានាចូំលមានចំនួនតិចតួចសេDក្នងុសេសដ្ឋកិច្ចជាតិ របស់ស្រាបសេ�សមានអំQចសេEsបសងeត់(ស្រាបសេ�ស A) ដែតបgុសេQ្ណ ះ សេស្រា^ះសេដ្ឋាយ�រស្រាបសេ�ស A សេEមាន�ីផ្សាសំរាប់ក្នងុស្រាបសេ�សដ៏ធំ និងការផ្គត់ផ្គង់ស្រាបសេ�សខ្លួន ឯងដ៏ខ្ពស់របស់សេEរចួសេ7សេហីយ។ ដូចសេនះ�ន្ទឹមនឹងភាព_្ម ននៃនសេមការនិចនៃថ្ល ឫភាព_្ម ននៃនអស្រាត្តាសេមកានិចអស្រាត្តាប្ដូ ស្រាបាក់ តុល្យភាព នៃនស្រាបាក់ចំណូលក៏_្ម នដែដរសំរាប់ស្រាបសេ�ស B ។

ជា�ីបញ្ចប់សេមការនិចនៃនស្រាបាក់ក៏ពំុបានសេកីតសេOងីដែដរ សេស្រា^ះថាស្រាបសេ�សមានអំQចសេEsបសងeត់ជាធម្មត្តាបានបងា/ ងំនូវលំហូនៃនរបីូយប័សេណ្ណី ឲ្យមានសេDក្នងុធនា_រកQ្ដ លរបស់សេE ។ ទាងំសេនះអនុញ្ហា្ញ តិឲ្យសេEរក្សាបានសេDក្នងុនៃដនូវល�្ធផលEុណសម្បត្តិដែដលថា�ុនស្រាតវូបានវនិិសេ6EសេDក្នងុសេសដ្ឋកិច្ចជាតិផ្លា្ទ ល់ខ្លួនរបស់សេE។ សេដ្ឋាយ�របញ្ហាW សេនះការ នា ំសេចញនៃន�ុនដែដលស្វយ័តពីសេសដ្ឋកិច្ចមានអំQចសេEsបសងeត់ដែដលស្រាតវូបានរារំាងសេហីយល�្ធិភាព ការវនិិសេ6Eសេស្រាlស្រាបសេ�សខ្លះ ក៏ស្រាតវូបានសេ¢ស្រាតOប់មនវញិនិងស្រាតវូបានសេស្រាបីស្រាបាស់ជាមសេធ្យាបាយសំរាប់ស្រាបតិបត្តិការនៃនការវនិិសេ6Eក្នងុស្រាបសេ�សរបស់សេEវញិ។

សេតីល�្ធផលQមួយបងាW ញសេចញពី�ំនាក់�ំនងសេនះ? សេស្រា^ះវាពំុមានស្រាបតិបត្តិការជំនួយស្វយ័តនាសំេ7ឲ្យមានដំសេQះស្រា�យនៃនភាពសមត្តាសេOយី សេហតុសេនះនាឲំ្យស្រាបសេ�ស ដែដលមានអំQចសេសដ្ឋកិច្ចសេEsបសងeត់ដែដលជាអ្នក��ួលការសេស្រាបីស្រាបាស់ល្អស្រាបសេសីពីរចនា សម្ព័ន្ធសេសដ្ឋកិច្ចពិភពសេលាកសេនះ ស្រាតវូ��ួលយកស្រាបតិបត្តិការជំនួយដែដលស្រាតវូបងeសេOងីសេនះ សេ7បំសេពញនូវចសេនា្ល ះស្រាបសេហាងអវជិ្ជមានដែដលបានសេរsបរាប់ខាងសេលីសេនាះ ។ មានដែតស្រាបតិបត្តិ6g ងដូចសេនះសេ�សេ�ីប^និជ្ជកម្មសេស្រាlស្រាបសេ�សសេDក្នងុស្រាបសេ�សមានអំQចសេEsបសងeត់ខិតខំស្រាបឹងដែស្រាបងចង់បាមសេនាះ អាចស្ថិតសេDEង់វង្សបានសេDក្នងុ�ំរង់សេនះសេ�sតសេ�ត ស្រាបសេ�សមានអំQចសេEsបសងeត់អាចបន្តនាចូំលសេDក្នងុ�ំហំចាបំាច់នៃនវត្តុធាតុសេដីម ក៏ដូចជាអាចនាសំេចញនូវផលិតផលឧស្សាហកម្មរបស់ខ្លួនបន្ដសេ�sត។ ជាស្រាបតិបត្ដិការជំនួញដែដលស្រាតវូបងe

សេធ្វីសេOងីសេនះ ជាចំបង Eឺជាចលនា�ុនដែដលជា ញឹកញាប់ស្រាតវូបានសេធ្វីសេOងីជា�ំរង់នៃនជំនួយនៃនតុល្យការនៃនការបង់ស្រាបាក់ រក៏ឺជា�ំរង់នៃនជំនួយអភិ វឌ្ឍន៏ (= development aids ) សេដ្ឋាយស្រាបសេ�សដែដលមានអំQចសេសដ្ឋកិច្ចសេEsបសងeត់សេធ្វីសេ7សេលី ស្រាបសេ�សដែដលស្រាតវូរងអំQចសេEsបសងeត់។

ស្រាបតិបត្ដិការសេនះ មានភារកិច្ចរក្សាសេអាយនូវនឹងនរនៃនសមត្ថភាពនៃនការបង់ស្រាបាក់នៃនស្រាបសេ� សដែដលស្រាតវូរងអំQចសេសដ្ឋកិច្ចសេEsបសងeត់សេនាះ។ ជាមួយសេនាះ ទាងំសេនះអាចមានជា�ំរង់នៃន កំចីដែដលមានការស្រាបាក់តិចតួច រក៏ឺ_្មនការស្រាបាក់។ ក៏បgុដែន្ដទាងំអស់សេនះសំរាប់ស្រាបសេ�សដែដលខ្ចី ដូច6g ងជាស្រាបសេ�សដែដលមានសេសដ្ឋកិច្ចសេEsបសងeត់សេនាះ នូវដែតអាចចំសេណញបានជានិច្ច។ �ិន្នផលពិតស្រាបាកដរបស់សេEសិ្ថតសេDសេលីការ�ុកសេអាយសេDដដែដលនៃនរចនាសម្ព័ន្ធ^ណិជ្ជកម្មសេស្រាlស្រាបសេ�សដែដលមកដល់សេពលសេនះ ក៏ដូចជាការ�ុកសេអាយសេDក្នងុ�្ថ នភាពដដែដលនៃនការ សេកីនសេOងីនៃនអំQចសេសដ្ឋកិច្ចរបស់ស្រាបសេ�សដនៃ�សេ�sត:

រចនាសម្ព័ន្ធសេសដ្ឋកិច្ចពិភពសេលាកដែដលបានសេកីតសេOងី ស្រាតវូកា្ល យជារងឹឆ្អឹងដូចសីុមgង់សេបី សិនQស្រាបសេ�សដែដលរងអំQចសេសដ្ឋកិច្ចសេEsបសងeត់សេនាះពំុមានការដែក�ំរង់QមួយសេDក្នងុ រចនាសម្ព័ន្ធ^ណិជ្ជកម្មសេស្រាlស្រាបសេ�សរបស់ខ្លួន។

២.៣. ឥ�ិ្ធពលនៃនល�្ធផល Backwash អន្ដរជាតិ�ន្ទឹមនឹងសេលាក Perroux បានបកស្រា�យស្រា�ឹស្ដីរបស់ខ្លួនសេ7សេលី�ិសសេ�Eុណវបិ្បតិ្ដនៃន ^ណិជ្ជកម្ម

សេស្រាlស្រាបសេ�សសំរាប់ស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏ សេ7សេលីការ��ួលយកនៃនការដែបងដែចក អំQចពំុសេស្មី_្ន មួយសេDក្នងុ^ណិជ្ជកម្មអន្ដរជាតិ សេលាក Myrdall បានបកស្រា�យEុណវបិ្បតិ្ដ សេនះសេដ្ឋាយឥ�ិ្ធពលនៃនល�្ធផល Backwash ។

កាលQសេEបកស្រា�យស្រា�ឹស្ដីរបស់_ត់ សេ7សេលីឥ�ិ្ធពលនៃន�ំនាក់�ំនងសេសដ្ឋកិច្ចអន្ដរ ជាតិសេនាះ ស្រា�ឹស្ដីសេនាះមានន័យថាការហូរសេចញកត្តា្ដ ផលិតកម្មអន្ដរជាតិសេចញពីស្រាបសេ�សកំពុង អភិវឌ្ឍន៏សេ7ស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្ម។ ឆ្លងកាត់បញ្ហាW សេនះ សកា្ដ នុពលនៃនការអភិវឌ្ឍន៏នៃនស្រាបសេ�ស អ្នកមានកាន់ដែតរកីធំធាត់ �ន្ទឹមនឹងសេនាះការ�ំលាក់បន្ទុកសេ7សេលីស្រាបសេ�សស្រាកីស្រាកក៏សេកីតសេOងីដែដរ ដំសេណីរការសេនះ មាននិនា្ន ការដែដលពំុអាចសេធ្វីសេអាយមានតុល្យភាពខ្លួនឯងបានសេ�្បយីសេស្រា^ះសេដ្ឋាយ�រការសេកីនសេOងីនៃនភាពសេផ្អ�ងសេស្រា�តនៃនការអភិវឌ្ឍន៏ដែដលបQ្ដ ល មកពីចលនាកត្តា្ដ ផលិតកម្ម និងចលនាផលិតផលអន្ដរជាតិសេនះ។ និនា្ន ការសេនះកាន់ដែតសេធ្វីសេអាយសេកីនសេOងីនៃនដំសេណីរការតួ6g ងភាពកាន់ដែតលូតលាស់សេD ក្នងុឧស្សាហកម្ម និងភាពកាន់ដែតសេដីរថយសេស្រាកាយសេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏។ �ន្ទឹមនឹង ដំសេណីរការសេនះបងាW ញនូវល�្ធវជិ្ជមានសំរាប់ស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្ម ដំសេណីរការសេនះក៏ផ្ដល់សេអាយ សំរាប់ស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏នូវល�្ធផលអវជិ្ជមានដែដលជាអី្វ ដែដលសេEសេ¢ថា “ backwash effect” ។

ជាចំបងមានការហូរសេចញនូវស្រាកមុស្រាបជាជនQដែដលសេជ~ថាសេដ្ឋាយសេ6ងសេ7ត្តាមសមត្ថភាពបំសេពញការផលិតរបស់ខ្លួនសេEអាចមានសមត្ថភាពស្រាបកួតស្រាបដែជងសេDក្នងុស្រាបសេ�ស ដែដលនឹងបនា្ល ស់�ីលំសេDសេ7សេនាះ ។ ក៏បgុដែន្ដស្រាកមុសេនះក៏ស្រាតវូចាបំាច់ផងដែដរសំរាប់ការអភិវឌ្ឍន៏ សេDក្នងុស្រាបសេ�សសេដីមកំសេណីតរបស់ខ្លួនសេនាះ។

ចលនានៃន�ុនអន្ដរជាតិក៏លំសេអsងផងដែដរសំរាប់ការស្រា�ស្រា�ង់ និងបសេងeីតដែថមសេ�sតនូវ ដំសេណីរការនៃន (=backwash effect ) សេនះ។ ទាងំសេនះមានន័យថា សេDក្នងុមណp លចំណុច កQ្ដ លនៃនការផ្ទុះនៃនការលូតលាស់សេសដ្ឋកិច្ច ការតំរវូការផលិតផលដែដលសេកីនសេOងីបានសេធ្វី សេអាយមានការជំរញុការវនិិសេ6EសេDក្នងុ�ំហំដ៏ខ្ពស់ផងដែដរ។ ល�្ធផលនៃនការសេកីនសេOងីដែដល សេកីតសេOងីមកពីបញ្ហាW សេនះ សេធ្វីសេអាយកាន់ដែតធំដែថមសេ�sតនូវស្រាបាក់ចំណូល និងតំរវូការ ។ សេដ្ឋាយ�របញ្ហាW សេនះ ការសេកីនសេOងីនៃនលារវនិិសេ6Eបដែន្ថមសេ�sតស្រាតវូបQ្ដ លសេអាយមានការវនិិសេ6E សេកីនមានសេOងីដែថមសេ�sត សេហីយនឹងសេស្រាចីនដែថមសេ�sត។ សេហតុសេនះសេហីយ�ុនស្រាតវូហូរសេ7ក្នងុតំបន់ ដែដលមានការផ្ទុះនៃនការលូតលាស់សេសដ្ឋកិច្ចសេនាះ ដូចតួ6g ងក្នងុស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្មជាសេដីម។ ដូចសេនះ ការបសេងeីនសេល្ប�ននៃនការអភិវឌ្ឍន៏នៃនស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្មក៏ស្រាតវូបានជួយដែរកពន្ធសេដ្ឋាយ ស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏ដែដលសេDនឹងថeល់សេនាះដែដរ។

សេ6ងត្តាមសេលាក Myrdall ចរាចរ�ំនិញអន្ដរជាតិក៏បសេងeីនការចំសេណញសេ7ស្រាបសេ�ស ឧស្សាហកម្មសេស្រាចីនជាងសេ7ស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏ផងដែដរ។ ទាងំសេនះមានន័យថាការពស្រាងីកនៃន �ីផ្សារដែដលបសេងeីតសេដ្ឋាយ�រការ��ួលយកនូវ^ណិជ្ជកម្មសេស្រាlស្រាបសេ�ស សេធ្វីសេអាយកាន់ដែតខា្ល ងំ សេOងីជាដំបូងស្រាបសេ�សដែដលមានការរកីចំសេរនី និងលូតលាស់ សេហីយដែដលឧស្សាហកម្មរបស់សេE បងាW ញនូវភាពដែដលមានសេស្រាបsបនៃនការអភិវឌ្ឍសេនាះ។ ស្រាបសេ�សស្រាកីស្រាកពំុមានសង្ឃឹមសំរាប់បាន សេDភាពមានឧតម្ដភាពនៃនការអភិវឌ្ឍន៏ដូចស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្មសេដ្ឋាយឆ្លងកាត់នូវការបសេងeីនការអភិវឌ្ឍន៍ឧស្សាហកម្មមួយរបស់ខ្លួនសេនាះសេOយី។ ភាEសេស្រាចីនសំរាប់ស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍សេកីតសេOងី សេស្រា_ះថា្ន ក់ដែដលថា ឧស្សាហកម្មធុនតូចរបស់សេE ក៏ដូចជាសិប្បកម្មស្រាតវូបានប^្ឈប់សេដ្ឋាយ�រការស្រាបកួតស្រាបដែជងនៃន�ំ និញនាចូំលពីស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្ម កាលQសេEពំុបានការ^រវាសេដ្ឋាយវធិានការណ៍នៃនការការ^រ^ណិជ្ជកម្មQ មួយសេនាះសេ�។

ល�្ធផលវជិ្ជមានដែដលសេចញពី^ណិជ្ជកម្មអន្ដរជាតិសេ7សេលីស្រាបសេ�សកកំពុងអភិវឌ្ឍន៍សេកីតសេOងីពីការនាសំេចញនៃនផ លិតផលដំបូងដែដលសេចញពីវស័ិយដែរ i និងកសិកម្ម។ ផលិតផលសេនះអភិវឌ្ឍន៍សេ7ជាដែផ្នក6g ងសំខាន់នៃនការនាសំេចញ របស់ខ្លួន។

ក៏បgុដែន្ដការពស្រាងីកបន្តសេ�sតនៃនឧស្សាហកម្មសេនះ មានកស្រាពំដែដន6g ងចសេង្អ�តជាងឧស្សា ហកម្មនាសំេចញនៃនស្រាប សេ�សឧស្សាហកម្ម។ ក៏បgុដែន្តការសេកីនសេOងីនៃនតំរវូការផលិតផលដំបូងដែដលសេចញពីស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍Eឺមានចំនួន តិចតួចសេ� សេស្រា^ះវាសេ6ងសេ7ត្តាមច្បាប់របស់សេលាក Engel “Engel’s theoty” Eឺសេអឡាស្ទីចនៃនស្រាបាក់ចំណូលនៃនតំរវូ ការសេស្រាE~ងឧបសេភាE និងបរសិេភាEដែដសេចញពីកសិកម្មសេ7ក្នងុស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្មមានតិចតួចQស់។ ក៏មានចំនួនសេច ញដូច_្ន សេនះដែដរ សំរាប់ឧស្សាហកម្មសំសេលsកបំ^ក់ និងវាយន្តភ័ណp ដែដលផលិតសេចញពីវត្ថុធាតុសេដីមកសិកម្ម។ សេស្រាlពីសេនះតំរវូការនៃនវត្ថុធាតុសេដីមដនៃ�សេ�sត សេទាះបីមានការសេកីនសេOងីនៃនវស័ិយឧស្សាហកម្មសេDក្នងុស្រាបសេ�សឧស្សា ហកម្មក៏សេដ្ឋាយ តំរវូការរបស់វាក៏ថយចុះដែដរ សេស្រា^ះសេដ្ឋាយ�ររកីលូតលាស់នៃនបសេច្ចកវជិា្ជ ដែដលមានសេDក្នងុស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្ម។ ឆ្លងកាត់ភាពរកីលូតលាស់ សេនះ អាចផ្ដល់ល�្ធភាពសេអាយសេEសេស្រាបីស្រាបាស់វត្ថុធាតុសេដីមនាចូំលសេនាះសេដ្ឋាយ សនិទានកម្ម ដូចជាការសេធ្វី recycle នៃនផលិតផលសេស្រាបីស្រាបាស់ចាស់ៗ និងសេEអាចបសេងeីតនូវល�្ធភាពជំនួសជាសេស្រាចីននៃនវត្ថុធាតុសេដីមធម្មជាតិសេដ្ឋាយវត្ថុសំសេ6EពីEីមីសេDក្នងុស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្មទាងំសេនាះ។ សេហតុដូចសេនះ សេអឡាស្ទី ចស្រាបាក់ចំណូលសំរាប់វត្ថុធាតុសេដីម Eឺដែផ្នកខ្លះតិចតួចជាង សេអឡាស្ទីចសំរាប់ផលិតផលសំសេរចដែដលផលិតសេចញពីវត្ថុធា តុសេដីមសេនាះសេ7សេ�sត។

២.៤. ឧនាភិវឌ្ឍន៍ជាល�្ធផលនៃនការថយចុះ “ terms of trade” ?២.៤.១. Prebisch- Singer-និសេក/ប�នៃនភាពកាន់ដែតអាស្រាកក់នៃន “ terms of trade” ទាងំស្រា�ឹស្ដីអំQចសេសដ្ឋកិច្ចសេEsបសងeត់របស់សេលាក Perroux ក៏ដូ ចជាស្រា�ឹស្ដី backwash effect របស់សេលាក Myrdall បានពន្យល់សេDក្នងុភាពពិតនូវEុណវបិ្បត្ដិនៃន^ណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិចំសេ^ះស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍។ ដូចសេនះ ការ�ិសេ�sនជាកិត្តិយសសេ7សេលីស្រា�ឹស្ដីទាងំពីរស្រាតវូចាប់សេផ្ដីមជាមួយនឹងការស្រាតតួពិនិត្យសេOងីវញិសេដ្ឋាយពិសេ�ធនិយម (empirical controlling) នៃនបំណកស្រា�យរបស់_ត់ទាងំពីរអ្នកសេនាះ។ សេD�ីសេនះសេEទាមទារសំរាប់ការវាស់នូវល �្ធផលនៃនអំQចសេEsបសងeត់ ក៏ដូចជា backwash effect និងសំរាប់ការសេស្រាបsបសេធsបជាមួយនឹងសេល្ប�ន នៃនការអភិវឌ្ឍន៍ដែដលសេល្ប�នសេនាះអាចស្រាតវូEិតជា សន្ទស្សន៍ជា�ូរសេលខបាន សេដ្ឋាយឆ្លងកាត់ការសេកីនសេOងីនៃនស្រាបាក់ចំណូលសំរាប់ បុE្គលមា្ន ក់ (per capita)។ ក៏បgុដែន្ដ ការស្រាតតួពិនិត្យពិសេ�ធនិយមសេនះ ពំុអាចមានល�្ធភាពបានសេOយីទាងំសេDក្នងុ ស្រា�ឹស្ដីនៃនល�្ធផលនៃនអំQចសេEsបសងeត់ដែដលជាតស្រា�ឹស្ដីរបស់សេលាក Perroux ក៏ដូចជា backwash effect ដែដល ជាស្រា�ឹស្ដីរបស់សេលាក Myrdall ។ ដ៏រាបQល�្ធផល(effect) ដែដលជាស្នលូនៃនស្រា�ឹស្ដីរបស់អ្នកសេសដ្ឋកិច្ចវ�ូិទាងំពីរពំុ អាចវាស់បានសេនាះ ដូចសេនះស្រា�ឹស្ដីទាងំពីរក៏ពំុស្រាតវូអាចសេធ្វីការស្រាតតួពិនិត្យបានដែដរ។ ទាងំសេនះបានន័យថាស្រា�ឹស្ដីសេនាះពំុ មានអត្ថន័យជាពិសេ�ធនិយមសេOយី។

សេលាក Prebisch និងសេលាក Singer បាន�កល្បងបំបាត់ការខ្វះខាតទាងំសេនះ។ ការខិតខំរបស់អ្នកសេសដ្ឋវ�ូិ ទាងំពីរ Eឺការខិតខំ ស្រាបមូលផ្ដុំនៃនឥ�្ធិពលដែដលជាEុណសម្បត្ដិនៃន^ណិជ្ជកម្មសេស្រាlស្រាបសេ�សចំសេ^ះស្រាបសេ�សកំពុងអភិវ ឌ្ឍន៍ជាមួយនឹងការជួយនៃនអាងំឌីកា�័រដែដលអាចវាស់ដែវងជាលក/ណ: ពិសេ�ធន៍និយមបាន និងស្រាសបជាមួយ_្ន សេនះក៏ មានអត្ថន័យសេសដ្ឋកិច្ចសេពញសេលញដែដរ។ ជាអាងំឌីកា�័រដែដលសមស្រាសបសំរាប់វាស់ដែវងនៃនការចូលរមួអភិវឌ្ឍន៍នៃន^ ណិជ្ជកម្មសេស្រាlស្រាបសេ�សសេនាះ អ្នកសេសដ្ឋវ�ូិទាងំពីរបានពិចារQសេ7សេលីសន្ទស្សន៍នៃន^ណិជ្ជកម្ម “terms of trade(= ToT)”។ ToT ជាផលដែចករវាងសន្ទស្សន៍(=index)នៃថ្លនៃនផលិតផលនាសំេចញ (=Px) និងសន្ទស្សន៍ (=Index) នៃថ្ល នៃនផលិតផលនាចូំល(=Px) នៃនស្រាបសេ�សមួយ:ToT=Px / PM

ToTបានបងាW ញសេអាយសេtីញថា សេតីចំនួនឯកត្តាបgុនា្ម ននៃនផលិតផលនាចូំលដែដលស្រាបសេ�ស មួយ��ួលបានសេDក្នងុ ការផ្លា្ល ស់ប្ដូរ�ល់នឹងមួយ ឯកត្តានៃនផលិតផលនាសំេចញនៃនស្រាបសេ�សសេនាះ។ សេDក្នងុស្រាកាហ្វិកខាងសេស្រាកាមបានបងាW ញសេអាយសេtីញនូវដែខ្សសេកាង Production possibilty frontier (=PPF) BCD នៃនស្រាបសេ�ស A។ PPF BCD សេនះ បានបgះសេ7នឹងបន្ទត់ToT(=បនា្ទ ត់នៃថ្ល�ីផ្សារអន្តរជាតិ)ស្រាតង់C។

CបងាW ញនូវចំនុចផលិតផលកម្មរបស់ជាតិររឺបស់ស្រាបសេ�សមួយ �ន្ទឹមនឹងចំនុចតំរវូការរបស់ជាតិ ររឺបស់ស្រាបសេ�សមួយសេនាះស្ថិតសេDស្រាតង់ចំនុចដែដលបនា្ទ ត់ToTបgះនឹងចំនុចអប្បរមិានៃនសេកាង indifference curve នៃនសង្គម(social indifference curve រsឺocial utity curve )សេDស្រាតង់ចំនុចV។

ភាពខុស_្ន រវាងចំនុចផលិតកម្មCនឹងចំនុចតំរវូការ V តំរវូការ V តំរវូសេអាយស្រាបសេ�សសេនាះសេធ្វី^ណិជ្ជកម្មសេស្រាlស្រាបសេ�ស សេដ្ឋាយនាសំេចញនូវឯកត្តាCGនៃនផលិតផលX នឹងការផ្លា្ល ស់ប្តូរវាសេដ្ឋាយសេ6ងសេ7ត្តាមToT�ល់នឹងឯកត្តាGV នៃនផលិតផលY(=នាចូំលនៃនផលិតផលY)។ស្រាបឈម�ល់នឹង�្ថនភាព autarky ស្រាបសេ�សសេនាះអាចសំសេរចបានស្រាតឹមដែតដែខ្សសេកាងindifference curve J1។ សេហតុសេនះសេយីងសសេងeតសេtីញថាសេDក្នងុករណីដែដលមាន^ណិជ្ជកម្មសេស្រាlស្រាបសេ�ស សេធ្វីសេអាយស្រាបសេ�សសេនាះ មានការចំសេណញនៃនភាពរកីលូតលាស់6g ងសេស្រាចីន។ ទាសំេនាះ Eឺការ��ួលបាន6g ងពិតស្រាបាកដនូវនិស្សន៏សេស្រាបីស្រាបាស់ដ៏ខ្ពស់ (high utity-index)នៃនដែខ្សសេកាងJ3)។

ស្រាEប់ការដែស្រាបស្រាបលួនៃន ToTជះឥ�្ធពសេលីដែដលថា(សេមីលរបូខាងសេស្រាកាម)ចំនុចផលិតកម្មក៏ដូចជាចំនុចការ រ ឺសេស្រាបីស្រាបាស់ស្រាតវូបានរកិំលៈចំនុចដែដលដែស្រាបស្រាបលួសេនះស្រាតវូកត់សំ_ល់សេដ្ឋាយសេ6ងសេ7ត្តាម�ំនាក់�ំនងដែនស្រាពំ ដែដនការបង់តំនៃល(marginalconsumption)នៃនផលិតផលXនិងផលិតផលអាស្រាស័យសេ7ត្តាមសេ7នឹងTOT។

ដូចការដែស្រាបស្រាបលួToTជះឥ�្ធពលមានសេអាយមានដំសេណីរការសំរបសំរលួសេ7សេលីទាងំនៃផ្ទ(រ ឺsector)តំរវូការរអឺ្នកសេស្រាបីស្រាបាស់។ កាលToT ជាឧទាហរណ៏ពំុស្រាតវូបានបងាW ញជាបនា្ទ ត់ FE ដែតស្រាតវូបានបងាW ញជាបនា្ទ ត់ LM ដែដលបានEូសជាចំនុចៗសេនាះវញិ(សេមីលរបូខាងសេស្រាកាម)សេនាះទាងំសេនះ បានបងាW ញសេអាយសេtីញថា ចំនុចផលិតកម្មនៃនស្រាបសេ�សស្រាតវូផ្តូរមកស្រាតង់ចំនុច K ដែដលស្ថិតសេDដែខ្សសេកាង indifference curve J2។ចំនុច Kសេនះ បងាW ញសេអាយសេtីញនូវនិ�ស្សន៏សេស្រាបីស្រាបាស់ដែដលតិចជានិ�ស្សន៏សេស្រាបីស្រាបាស់ស្រាតង់ចំនុច V។ ជាល�្ធពលការដែស្រាបស្រាបលួToTមានន័យថាល�្ធផលនៃនភាពរកីលូតលាស់ ស្រាតវួបានកាត់បន្ថយ។ការដែស្រាបស្រាបលួសេនះ បQ្ត ល មកពីការសេកីនសេOងីនៃថ្លផលិតផលនាចូំលY(រក៏ឺការធា្ល ក់ចុះនៃននៃថ្លនៃនផលិតផលនាសំេចញX)ជាងបនា្ទ ត់FTនៃនToTមុន។

ដូចសេនះការចុះ ToT សេនះ មានអត្ថន័យជាការបាត់បង់នៃនភាពរកីលូតលាស់ៈសេEអាចនិ6យថាជា’’ភាពកាន់ដែតអាស្រាកក់’’ នៃនToT។ ការសេកីនសេOងីនៃនToTស្រាតវូបានបកស្រា�យជាការចំសេណញនៃនរលូីតលាស់ៈ សេEអាចនិ6យថាជា’’ភាពកាន់ដែតល្អ’’ នៃនToT។

O

XF

L

C

G

N

H

D M F Y

K V

J1

J2

J3

To T-line

សេ6ងសេ7ត្តាមសេលាក Prebisch EឺមានការEួរឲ្យចាប់អារម្មណ៏សេ7សេលីកត្តា្ត ផលិតកម្មជាសេស្រាចីនសេDក្នងុដែផ្នកនៃនកាផ្គត់ផ្គង់នៃនស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្ម ។ សេចញពីស្រា�ឺស្ដីដែដលថាឆ្លងកាត់ការកីលូតលាស់នៃនបសេច្ចកវ�ិ្យាសេធ្វីឲ្យដែផ្នកផលិតផលសសេស្រាមចដែដលជាឧស្សាហកម្មធំជាងដែផ្នកនៃនការផលិតនៃនផលិតផលដំបូង (=ផលិតផលកសិកម្ម រ ឺ ធនធានធម្មជាតិ)។សេហតុសេនះការអភិវឌ្ឍន៏នៃននៃថ្លសេដ្ឋាយសេ6ងសេ7ត្តាម�ំហំនៃនការដែស្រាបស្រាបលួផលិតភាពអាចនាឲំ្យមាននិនា្ន ការចុះសេថាកនៃននៃថ្លផលិតផលក្នងុដែផ្នកឧស្សាហកម្ម ។ ក៏បgុដែន្តការវវិឌ្ឍន៏រក៏ឺការអភិវឌ្ឍន៏សេនះក៏ស្រាបឈមមុខ�ល់និងនិនា្ន ការដ៏ខ្ពស់នៃនភាពផ្លា្ដ ច់មុខនីយកម្ម (monopolize) សេ7សេលី�ីផ្សារផលិតផលនិង�ីផ្សារកត្តា្ត ផលិតកម្មនៃនស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្មដែដរ : ទាងំសេនះវាពំុស្រាតឹមដែតរារំាងនូវការឲ្យមានបន្តរនូវភាពរកីចសេស្រាមីននៃនផលិតភាពសេ7សេលីនៃថ្លផលិតផលបgុសេនាះសេ� Eឺដែថមទាងំ (សេទាះបីមានការថយចុះនៃនការបង់តនៃម្លដែដលបQ្ដ លមកពីភាពរកីលូតលាស់នៃនបសេច្ចកសេ�ស ) ជះឥ�្ធិពលឲ្យមានការសេកីនសេOងីនៃននៃថ្លដែដលបញ្ហាW សេនះសេធ្វីឲ្យសហជីពដែដលមានអំQចរបស់សេEស្ថិតសេDក្នងុ�្ថ នភាពសេធ្វីការបំដែលងនៃនការសេកីនសេOងីនៃនផលិតភាពសេនះសេ7ជាការសេកីនសេOងីនៃនភាពផ្លា្ដ ច់មុខនីយកម្មនៃន�ីផ្សារផលិតផល Eឺបានបសេងeីតនូវលិ�្ធផលនិនា្ន ការនៃនការសេកីនសេOងីនៃននៃថ្លផលិតផលសេនាះដដែដល ។

ចំសេ^ះការបកស្រា�យមូលសេហតុនៃនភាពកាន់ដែតអាស្រាកក់នៃន ToT សំរាប់ស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏សេលាក Prebisch និង Singer បានបកស្រា�យសេ7សេលីការអភិវឌ្ឍន៏នៃនតំរវូការ និងការផ្គត់ផ្គង់ដែដលសេផ្សង_្ន : សេដ្ឋាយមូលសេហតុនៃនសមា្ព ធស្រាបជាជនដែដលសេកីនសេOងីក៏ដូចជាភាពចាបំាច់សំរាប់បសេងeីននៃនឧស្សាហភាវបូនីយកម្មសេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏សេអឡាសី្ទចនៃនស្រាបាក់ចំណូលសេ7សេលីតំរវូការនៃន�ំនិញដែដលជាឧស្សាហ កម្មបងាW ញសេអាយសេtីញមានតំនៃលខ្ពស់មួយ�ន្ទឹមនឹងសេអឡាសី្ទចនៃននៃថ្លសេ7សេលីតំរវូការនៃនផលិតផលសេនាះ Eឺ ទាបបំផុត (=មានន័យថា ការនាចូំលពំុដែស្រាបស្រាបលួត្តាមនៃថ្លដែស្រាបស្រាបលួសេ� Eឺដែស្រាបស្រាបលួត្តាមស្រាបាក់ចំណូលក្នងុស្រាប សេ�សសេនាះ)។ �ំនាក់�ំនងផ្ទុយ_្ន ខាងសេលីមានសិ្ថតសេDក្នងុ�ំនាក់�ំនងសេ7សេលីតំរវូការនាចូំលនៃនស្រាបសេ�ស ឧស្សាហកម្មចំសេ^ះផលិតផលដំបូង ( primary products) ដែដលស្រាតវូបានផ្គត់ផ្គង់សេដ្ឋាយស្រាបសេ�សកំពុង អភិវឌ្ឍន៏ : ផលិតផលសេនះ បងាW ញសេអាយសេtីញនូវសេអឡាសី្ទចនៃនស្រាបាក់ចំណូលដ៨ទាបមួយ �ន្ទឹមនឹងដែថ្ល សេអឡាសី្ទចសេDក្នងុ�ំនាក់�ំនងនៃនការសេកីនសេOងីនៃននៃថ្លមានសភាពខ្ពស់ និងក្នងុ�ំនាក់�ំនងនៃនការថយចុះ នៃននៃថ្លមានសភាពទាប (ទាងំសេនះមានន័យថាសេEសេផ្លា្ត តសេ7សេលីEុណភាពនៃន Primary product សេនាះ ដែដល សំរាប់Eុណភាពសេនាះស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ខ្លះពំុអាចសេធ្វីឲ្យសំសេរចបានសេOយី)។

ផ្ទុយពីសេនះសេ7វញិផលិតផលឧស្សាហកម្មនាសំេចញនៃនស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏បានស្ថិតសេDក្នងុ�្ថ នភាពសមា្ព ធនៃនការស្រាបកួតស្រាបដែជង6g ងមុតស្រាសចួ ។ ទាងំសេនះរារំាងពំុស្រាតឹមដែតការសេកីនសេOងីនៃននៃថ្លសេ�សេស្រាlពីសេនះនិងជះឥ�្ធិពលដែថមសេ�sតសេ7សេលីការឲ្យមានបន្តនៃនការថយចុះនៃនការបាត់បង់តនៃម្លសេដ្ឋាយ�រដែតនៃថ្លបានមកពីអ្នកតំរវូការសេនាះវាទាប។បញ្ហាW សេនះសេធ្វីឲ្យសហជីពដ៏�ុនសេខ្សាយរបស់ស្រាបសេ�សសេនាះពំុស្ថិតសេDក្នងុ�្ថ នភាពរក៏ឺ_្ម នទាល់ដែតសេ�ះនូវ�្ថ នភាពនៃនការដែស្រាបកា្ល យការសេកីនសេOងីនៃនផលិតភាពសេ7ជាការសេកីនសេOងីនៃនស្រាបាក់បំQច់ស្រាបចាដំែខរបស់ពលករខ្លួនសេOយី។   ជាល�្ធផលនៃន�ំនាក់�ំនងអសមប្បមាណសេនះបងាW ញឲ្យសេtីញនូវ “ ភាពកាន់ដែតល្អ “ នៃន ToTសស្រាមាប់ស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្ម�ន្ទឹមនិងស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឃន៏មាន “ ភាពកាន់ដែតអាស្រាកក់ “ នៃន ToT។ សេចញពីToTដែដលពំុអនុសេស្រា_ះសេនាះបងាW ញឲ្យសេtីញនូវការពិចារQពី6g ងនៃនល�្ធផលអវជិ្ជមានសស្រាមាប់ស្រាបសេ�សកំពុងអភវឌ្ឍន៏:

ត្តាមរយៈបញ្ហាW សេនះសម្ថភាពនាចូំលដ៏រសេសីប នៃនស្រាបសេ�សសេនះស្រាតវូសេធ្វីឲ្យ�ន់សេខ្សាយ។ សមត្ថភាពសេនះអាចទាញបានតួ6g ងសេDក្នងុការអភិវឌ្ឍន៏នៃនសេពលមួយនិង�ំហំនៃនផលិត ផលនាសំេចញដំបូងដែដលកំនត់មួយនិងបានមកវញិនូវចំនួនដ៏តិចសេ7ៗនៃនផលិតផលនាចូំលដែដលសេចញពីស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្មកាលQសេEEុណផលដែចក ToT ដែដលបានសេស្រាបីស្រាបាស់រហូតមកដល់សេពលសេនះជាមួយនិងនិ�ស្សន៏នៃនចំនួននាចូំល (index of export quantity )

Qx សេE��ួលបានស្រាបាក់ចំណូល–ToT( = “ income of terms of trade “ =I-ToT )

I – ToT = Px * Qx / Pm

ជាចំបងសេDក្នងុស្រាបសេ�សដែដលរង�ុក/លំបាកសេស្រាកាមការខ្វះខាតនៃន�ុន Eឺស្រាតវូបានវងាW ញឲ្យសេtីញថាល�្ធភាពនៃនការអភិវឌ្ឍន៏របស់ស្រាបសេ�សសេនាះដែដលអាស្រាស័យ6g ង សេស្រាចីនសេ7សេលីដែដលថាសេតីស្រាបសេ�សសេនាះអាច�ិញនូវ�ំហំនាចូំល(ផលិតផលជា�ុន រ ឺផលិតផលសេស្រាបីស្រាបាស់ដែដលមានឥ�្ធិពលផលិតកម្ម ) បgុនា្ម នជាមួយនិងផលចំណូលនៃនការនាសំេចញនៃនកំOុងសេពលកំណត់មួយសេនាះ ។ ភាពកាន់ដែតអាស្រាកក់នៃនToT សេដ្ឋាយមូលសេហតុនៃនការធា្ល ក់ចុះនៃថ្លនៃនផលិត ផល នាចូំលនាសំេ7ឲ្យមានការថយចុះ I – ToT និងជាមួយសេនាះនាសំេ7ឲ្យមានការកាត់បន្ថយនៃនសម្ថភាពនាចូំលនៃនស្រាបសេ�សដែដលជួបស្រាប�ះសេនាះ ។

ការថយចុះនៃននៃថ្លចំសេ^ះផលិផលដំបូង ( Primary Products ) នាសំេចញបានសេធ្វីឲ្យស្រាបសេ�សកំពុង អភិវឌ្ឍន៏ពំុមាន�្ធភាពសស្រាមាប់បសេងeីននៃនស្រាបាក់ចំណូលនៃនកត្តា្ត ផលិតកម្ម(ជាពិសេសសស្រាបាក់ចំណូលនៃនកម្មករបុEeលិក ) សេDក្នងុវស័ិយផលិតកម្មនៃនផលិតផលដំបូងសេDក្នងុជំហ៊ានសេស្មី_្ន ជាមួយនិងភាពរកីលូតលាស់ជាបសេច្ចកសេ�សនៃនផលិតភាពរបស់វស័ិយសេនាះសេOយី ។ ឆ្លងកាត់បញ្ហាW សេនះវស័ិយនាសំេចញសេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏ពំុអាចបំសេពញនូវល�្ធភាពចូលរមួ សំរាប់ការសេកីនសេOងីនៃនភាពរកីលូតលាស់សេOយី សេស្រាlពីសេនះវញិវស័ិយ

នាសំេចញសេនះស្រាតវូសេផ្ទរសេ7សេស្រាlស្រាបសេ�សនូវដែផ្នកមួយនៃន “ ការចំសេណញនៃនផលិតភាព” របស់ខ្លួន។ ផ្ទុយសេ7វញិស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្មអាចរក្សាបានសេអាយសេDក្នងុស្រាបសេ�សខ្លួននូវ “ ការចំសេណញនៃន ផលិតភាព” ខ្លួនសេដ្ឋាយឆ្លងកាត់ (via) ការសេកីនសេOងីនៃនស្រាបាក់ចំណូលនៃន កត្តា្ដ ផលិតកម្ម ជាពិសេសស Eឺស្រាបាក់ចំណូលនៃនកម្មករបុE្គលិក។

កាលQស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏ចង់ពស្រាងីកនូវ�ំហំនៃនផលិតកម្មផលិតផលដំបូង (production of primary products) សំរាប់កន្រន្ទប់ចាប់មកវញិនូវតុល្យភាពនៃនការថយចុះ “ផលចំណូលនៃនការនាសំេចញ” ដែដលបQ្ដ លមកពីការធា្លក់ចុះនៃថ្លនៃនការនាសំេចញរបស់ខ្លួនសេនាះ ជាពិតស្រាបាកដល�្ធផលនៃនសេស្ថរភាព (stability effect) អាចបងាW ញសេអាយសេtីញក្នងុរយះសេពលខ្លី មួយបាន។ ដែតសេDក្នងុរយះសេពលដែវង សេដ្ឋាយឆ្លងកាត់បញ្ហាWដែដលបានបកស្រា�យខាងសេលីសេធ្វី សេអាយ�្ថ នភាពនៃនកម្មករបុE្គលិករបស់ខ្លួនកាន់ដែតអាស្រាកក់សេ7សេDក្នងុ�ំហំកាន់ដែតសេកីនសេOងី សេស្រា^ះថាវធិានការណ៏សេនះពំុបានសេស្រាបីស្រាបាស់សេអាយចំសេ7សេលីមូលសេហតុដែដលបានសេមីលសេtីញសេD ក្នងុរចនាសម្ព័ន្ធនៃន^ណិជ្ជកម្មអន្ដរជាតិដែដលមានសិ្ថតសេDសព្វដែថ�សេនះសេ�។ ដរាបQរចនាសម្ព័ន្ធសេនះ(សេ6ងសេ7ត្តាម�ស្សនៈនៃនសេសដ្ឋវ�ូិទាងំពីរ Prebisch និង Singer) ពំុស្រាតវូបានដែស្រាបស្រាបលួសេនាះ ការបកស្រា�យដែដលជាស្រាបនៃពណីតុល្យភាពនៃនចំសេណញសេចញពី^ណិជ្ជកម្មអន្ដរជាតិសេនាះ Eឺពំុបានជួបស្រាប�ះសេDក្នងុ�ំនាក់�ំនងនៃន^ណិជ្ជកម្មសេស្រាlស្រាបសេ�សរវាងឧស្សាហកម្ម និង ស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏ភាEសេស្រាចីនសេនាះសេ�។

ទាងំសេនះមានន័យថា ស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្មសេDដែត បានចំសេណញសេចញពីការផ្លា្ល ស់ប្ដូរ�ំនិញជាអន្ដរជាតិសេនះសេស្រាចីនជាងស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏។២.៤.២. ការ�ិសេ�sនសេ7សេលីការបកស្រា�យដែដលជារបូមន្ដសិ្ថតិរបស់សេសដ្ឋវ�ិូទាងំពីរ

ចំសេ^ះការ�កល្បងនៃនការ�ិសេ�sនជាកិតិ្ដយសសំរាប់និសេក/ប� Prebisch –Singer ក៏ដូច ជាសំរាប់ល�្ធផលដែដលបានទាញសេចញមក សេEបងាW ញសេអាយសេtីញជាដំបូងនូវចំណុច�ិសេ�sន មួយដែដលដ្ឋាក់សេ7សេលីការបកស្រា�យដែដលជារបូមន្ដសិ្ថតិរបស់_ត់។ ជា�ូសេ7ចំសេ^ះការស្រា�វស្រាជាវនៃននិ�ស្សន៏នៃថ្ល (price index) មានវធីិ�ស្រាស្ដសំខាន់ពីរសំរាប់សេស្រាបីស្រាបាស់: វធីិ�ស្រាស្ដរបស់ Laspeyres ដែដលសេស្រាបីស្រាបាស់រចនាសម្ព័ន្ធផលិតផលនៃន “ កំលុងសេពលដំបូង” (=កំលុងសេពលមូល ដ្ឋា្ឋ ន) ជាកត្តា្ដ សំខាន់។ ឯវធីិ�ស្រាស្ដរបស់ Paasche ដែដលសេស្រាបីស្រាបាស់រចនាសម្ព័ន្ធផលិតផលនៃន “កំលុងសេពលដែដលដំសេណីរការ” ជាកត្តា្ដ សំខាន់វញិ។ ស្រាEប់នៃនការសេស្រាជីសសេរសីនៃនវធីិ�ស្រាស្ដទាងំពីរ សេនះ អាចសស្រាមលួសេអាយមានការអភិវឌ្ឍន៏ ToT សេផ្សង_្ន ។ ទាងំអស់សេនះអាចសេអាយEិតសេtីញ ថានិ�ស្សន៏ជាមួយសេអាយសេtីញនូវការសេកីនសេOងី ឯនិ�ស្សន៏ (index) សេផ្សងសេ�sតផ្ទុយសេ7វញិ បងាW ញសេអាយសេtីញនូវការថយចុះ។ សេស្រា_ះថា្នក់សេនះ Eឺកាន់ដែតធំសេOងី កាលQឆ្ងាំ្នដែដលជាមូលដ្ឋា្ឋ ន និងឆ្ងាំ្នដែដលសេស្រាបsបសេធsបសេនះ Eឺកាន់ដែតឃ្លា្ល ត_្ន ឆ្ងា� យ សេស្រា^ះថាភាពមាននីយភាព (probability) នៃនការដែស្រាបស្រាបលួរចនាសម្ព័ន្ធ^ណិជ្ជកម្មសេស្រាlស្រាបសេ�សសេកីតសេOងីជាមួយនឹងចសេនា្ល ះសេពលដែដលកាន់ធំសេOងីសេ7។

ចំដែណកEុណភាពនៃនផលិតផលដែដលសេធ្វី^ណិជ្ជកម្មស្រាតវូបានដែស្រាបស្រាបលួសេ7ត្តាមសេពលសេវលាផងដែដរ។ ទាងំសេនះមានន័យថា ផលិតផលដែដលសេធ្វី^ណិជ្ជកម្មកមដល់សេពលសេនះស្រាតវូបានបាត់បង់ និងស្រាតវូជំនួសសេដ្ឋាយផលិតផលថ្មីវញិ។ ជាពិសេសសចំសេ^ះ�ំនិញឧស្សាហកម្មស្រាតវូពិចារQ ដែដលថា�ំនិញសេនាះជាញឹកញាប់ស្រាតវូដែតដឹងថាមានការសេកីនសេOងីនៃនEុណភាព6g ងខា្ល ងំ និងជា ល�្ធផលវាមានភាពរមួជាមួយនឹងផលិតផលនៃនឆ្ងា្ន ជំាមូលដ្ឋា្ឋ នជាញឹកញាប់មានដែតសេ�្ម ះនិងតួនា�ី (ក្នងុករណីខ្លះសេបីសិនអាចមាន) ដែតបgុសេQ្ណ ះ។

ផ្ទុយសេ7វញិចំសេ^ះផលិតផលដំបូង (primary products) ពំុបងាW ញសេអាយសេtីញនូវ ស្រាបសេភ�នៃនការផ្លា្ល ស់ប្ដូរEុណភាពដ៏ធំដំុសេ�។ ដូសេច្នះសេEអាចកត់សំ_ល់ រនិឺ6យថាដែផ្នកមួយ 6g ងតិចបំផុតនៃន ToT ដែដលកាន់ដែតអាស្រាកក់ជារបូឆ្លុះនៃនកាវវិឌ្ឍន៏នៃនការEុណភាពដែដលសេផ្សង_្ន សេនាះនិងមិនដែមនជាស្រាបសេភ�ផលិតផលដែដលសេធ្វីសេអាយមានការធា្ល ក់ចុះនៃននៃថ្លសេ�្បយី។ ជាល�្ធផលនៃនបញ្ហាW សេកា្ដ បកា្ដ ប់ដែដលជាសិ្ថតិ (statistic) សេនះសេEអាចបកស្រា�យដែតជាការដែស្រាប ស្រាបលួនៃន ToT ដែដលមានលក/ណៈចំនួនក្នងុ�ំហំធំជាងការដែស្រាបស្រាបលួនៃននៃថ្លដែដលថាពិតសេនាះ។

ការបកស្រា�យដូច_្ន សេនះ ក៏មានន័យសំរាប់ ToT ដែដរដែដលសេD�ីសេនះមានដែតការដែស្រាប ស្រាបលួ6g ងខា្ល ងំស្រាតវូបានសេមីលសេtីញថាជាការ�ំលាក់�ម�ន់នៃនការរកិំលនៃននៃថ្លរវាងលិតផលនា ំសេចញ និងផលិតផលនាចូំល។

២.៤.៣.ការ�ិសេ�sសេ7សេលីការបកស្រា�យដែនការវភិាEរបស់សេសដ្ធវ�ូិទាងំពីរ�ន្ទឹមនឹងការ�ិសេ�sនសេ7សេលីការបកស្រា�យដែដលជាពិសេ�ធនិយម រជឺាស្ថិតិរបស់សេលាក Prebisch

និងសេលាក Singer ក៏មានការស្រា�វស្រាជាវថាសេតី ការបងស្រា�យនៃនល�្ធផលដែដរដែចញពីនិនា្ទ ការ ToT ដែដលស្រាតវូបានកំណត់សេនាះស្រាតឹមស្រាតវូដែដលរសឺេ�? ជាដំបូងទាមទារចាប់សេផ្តីមសេចញពីការបងស្រា�យដែដលបានបងាW ញនៃន ToT ដែដលផ្សារភា្ច ប់ជាមួយនិងការបកស្រា�យខាងសេលីនិងការបាត់បង់នៃនភាពរកឺលូតលាស់អាចស្រាសបច្បាប់ រ�ឺ�ួល�្គ ល់បានលុះស្រាត្តាសេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពង់ជួបស្រាប�ះសេនាះលក/ខ័ណp នៃនផលិតកម្ម ក៏ដូចជាលក/ខណp នៃនតំរវូការពំុស្រាតវូបានដែស្រាបលស្រាបលួសេOយី។ សេDក្នងុករណីសេនះ មានន័យថាការដែស្រាបស្រាបលួនៃន�ំនាក់�ំនងនៃថអន្តរជាតិEឺបQ្ត លមកពីការនៃស្រាបលស្រាបលូដែតនៃន�ូសេលខ រលឺក/័ណដែដលសេចញពីបរសេ�សពិតស្រាបាកដដែមន។ ក៍បgុដែន្តដរាបQសេDក្នងុស្រាបសេ�សបងាW យឲសេtីញសេDការដែស្រាបលស្រាបលួសេDលក/័ណp ផលិតកម្មនិងលក/ខ័ណp នៃនតរវូការ សេនាះកាថយចុះនៃន ToT អាចស្រាតវូកត់សំ_ល់”ស្រា_ន់ដែតជាស្រាបមុខ” ដែដលថាភាពកាន់ដែតអាស្រាកក់ និងក៍ដូចជាការសេកីនដែន ToT ថាជាភាពកាន់តឬល្អនៃនភាពរកីលូតលាស់ដែតបgុសេQ្ណ ះ។

កាលQក្នងុស្រាបសេ�ស សេកីតសេOងីដំសេណីងរស្រាបស្រាពឹត្តដែនពសេរកីលូតលាស់ដែដនិងពស្រាងីកនៃនតស្រាមវូការសេទាសេលីផលិតផលនាចូំលសេDក្នងុស្រាបសេ�សសេនាះ(និងជាមួយសេនាះ ចំសេ^ះនៃថ្ល�ីផ្សារអន្តរជាត់ដែដលពំុដែស្រាបស្រាបលូ ក៍ពស្រាងីកនៃនការផ្គត់ផ្គង់ផលិតផលនាសំេចញក្នងុស្រាបសេ�សសេនាះដែដរ) ល�្ធផលសេចញពីសេនាះ ទាញសេចញមកនូវភាពកាន់ដែតអាស្រាកក់មួយនៃន ToT សស្រាមាប់ស្រាបសេ�សរបស់ខ្លួនសេនាះ។ សេ6លសេDសេលីករណីដែដរបានសេលីកសេOងីសេនះ សេEពំុអាចរក្សាបាននូវការពិចាQដែដលសេ7សេលីដែតដែផ្នកនៃនការដែស្រាបស្រាបលួនៃននៃថ្លសេOងី ភាEសេស្រាចីន សេEស្រាតវូដែតពិចារQបនៃន្ថមសេ�sតសេ7សេលីល�្ធផលនៃនភាពរកីលូតលាស់ដែដលនាសំេ7ឲមានការចំសេណញនៃនសេសចក្តីចសេស្រាមីន (prosperity)។ ទាងំអស់សេនះ អាស្រា�យសេ7សេលីអនុភាព�ំនាក់�ំនងល�្ធផលនៃនភាពរកីចសេស្រាមីននិងផល ToT ដែដលថាដែតកាឆ្លងកាត់ការ�ួទាត់ (សមតុល្យ) នៃនភាពរលីចសេស្រាមីនសេសដ្ឋកិច្ចស្រាតវូវាយតនៃម្លជាវជិ្ជមាន រក៍ឺអវជិ្ជមាន។ ទាងំអស់សេនះជាពិស្រាបាកដអាចស្ថិតសេDក្នងុ�្ថ នភាពដែដលថា ចំសេ^ះ�្ថ នភាពសេនាះ ល�្ធផលនៃនToT ដែដនិវឮងមន្ថយដែនភាពរកីលូតលាស់�ូទាត់សេលីសលប់សេ7សេលី “ល�្ធផលរកីលូតលាស់ដែដលនិងសេកីតសេOងីនៃនសេសចក្តីរកីចសេស្រាមីន”។

ក៍បgុដែន្តករណីខុសពីធម្មត្តាដែដលមានសេ�្ម ះល្បីល្បាញថាជា “immiserizing of growth” សេនះសេកីតសេOងីដែតសេDក្មងុ�្ថ នភាពដែដលស្រាតវូបានកត់សំ_ល់សេដ្ឋាយ�រភាពរកីលូតលាស់ខា្ល ងំនៃននិនា្ន កានាសំេចញ ក៍ដូចដូចជាស្រាបតិកម្ម6g ងខា្ល ងំនៃន ToT សេ7សេលីការរកីរាដ្ឋាលដែនការនាសំេចញសេនះ។ សេDក្នងុករណីករណីជាសេស្រាចីនល�្ធផលនៃន ToT ដែដលវជិ្ជមានសេខ្សាយជាងល�្ធផលនៃនភាពសេរកីចសេស្រាមីនដែដលវជិ្ជមានទាងំសេនះមានន័យថា សំរាប់ស្រាបសេ�សដែដជួបស្រាប�ះសេនាះសេទាះ បីជាមានភាពកាន់ដែតអាស្រាកក់ដែន ToT ដែតវាបងាW ញឲសេtីញមានការចំសេណញដែនសេសចក្តីរកីចសេស្រាមីន។ ដូចសេនះសេចញពីការបកស្រា�យសេនះ សេធ្វីសេអាយសេយីងសេtីញថាដរាបQឥ�្ធិពលនៃន ToT ស្រាតវូបQ្ត លមកពីសេដ្ឋាយ�ស្រាបសេ�សខ្លួនឯងផ្លា្ទ ល់សេនាះ ភាពសេធ្វីតំរវូជា�ូសេ7នៃននិសេក/ប�របស់សេលាក Prebisch និងសេលាក Singer ពិតជាពំុអាច��ួល�្គ ល់បានសេOយី។ សេចញពីមូលសេហតុសេនះស្រាតវូទាមទាជំនួយបញ្ហាW សេនាះនូវការរកឲសេtីញនៃនមូលសេហតុសស្រាមាប់និនា្ន ការវឌិ្ឍន៏យូអដែង្វងនៃន ToT ដែដលដ្ឋាច់សេដ្ឋាយដែOកដែតឯងមួយដូចករណីសេលាក Prebisch និងសេលាក Singer សេនាះពំុផ្តល់នូវល�្ធផលដែដលជាសេសដ្ឋកិច្ចសេពញសេលញបានសេOយី។

២.៤.៤. ល�្ធផលសស្រាមាប់សំនួរដែដលបានសេលីកសេOងី ថាសេតី�ំនាក់�ំនាងសេសដ្ឋកិច្ចអន្តរជាតិអាចសេស្រាបីស្រាបាស់ជា

មូលសេហតុនៃនឧនាភិវឌ្ឍន៏សេនាះត្តាមការបកស្រា�យនៃននិសេក/ប�របស់សេលាក Prebisch និងសេលាក Singer ពំុមានការផ្តល់នូវចសេម្លីយដែដលបំសេពញចិត្តបានសេOយី : សេស្រា^ះថាស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏ខ្លះការអភិវឌ្ឍន៏បានស្រាបស្រាពិត្តសេ7សេដ្ឋាយឆ្លងកាត់ដំសេណីរការនៃនភាពរកីចសេស្រាមីនក្នងុស្រាបសេ�សរបស់សេEផ្លា្ទ ល់ សេទាះបីក្នងុ�ំហំដែដលពំុបំសេពញចិត្តមួយក៏សេដ្ឋាយ។ ដូចសេនះការដែស្រាបស្រាបលួនៃន ToT នៃនស្រាបសេ�សសេនាះ ពំុស្រាតវូអាចជាមូលសេហតុដែតមួយនិងបំនកស្រា�យសេ7សេលីការដែស្រាបស្រាបលួនៃន�ូសេលខ រក៏ឺលក/័ណp សេស្រាlស្រាបសេ�សសេOយី។ ការដែស្រាបស្រាបលួដែន ToT ស្រាតវូបសេQ្ត លមកភាEសេស្រាចីនសេដ្ឋាលការដែស្រាបស្រាបលួនៃន�ូសេលខ និងលក/័ណp ខាងក្នងុស្រាបសេ�សដែដលនិងដូចសេនះស្រាតវូស្រា�វស្រាជាវសេDក្នងុEំនិតសេ6ងសេ7ត្តាមការដែស្រាបស្រាបលួសេនះ និងស្រាតវូសេលីកយកមកបកស្រា�យវាផងដែដរ ។

ជាឧទាហរណ៍សស្រាមាប់ភាពស្រាតឹមស្រាតវូនៃននិសេក/ប�ដែដលថា ស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ស្រាតវូជួបស្រាប�ះភាពអវជិ្ជមាន សេដ្ឋាយ�រដែត�ំនាក់�ំនងសេសដ្ឋកិច្ចអន្តរជាតិសព្វនៃថ�សេនាះ ការសេស្រាបីស្រាបាស់នៃនការដែស្រាបស្រាបលួ ToT ដែដលបានបកស្រា�យខាងសេលីសេដ្ឋាយសេលាក Prebisch និងសេលាក Singer ពំុអាចស្រាតវូសេស្រាបីស្រាបាស់បានសេ� ។

២.៥.ឧនាអភិវឌ្ឍន៍ជាល�្ធិផលនៃនភាពមិននិងនរនៃនផលចំណូលនាសំេចញឥOូវសេនះស្រាតវូបានបកស្រា�យថា ស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ស្រាតវូបានសេធ្វីឲ្យលំបាកសេDក្នងុល�្ធិភាពនៃន

ការអភិវឌ្ឍន៍របស់ខ្លួនសេដ្ឋាយ�រផលចំណូលនៃនការនាចូំលរបស់ខ្លួនស្ថិតសេDក្នងុ�្ថ នភាពមិននិងនរ6g ងខា្ល ងំ។ បញ្ហាW នៃនភាពមិននិងនរនៃនផលចំណូលនាចូំលសេនះស្ថិតមានសេD (សេដ្ឋាយពំុអាស្រាស័យសេ7និងការអភិវឌ្ឍន៍ដ៏យូអដែង្វងដូច ToT សេ�) សេលីផលិតផលដែតបgុសេQ្ណ ះ សេស្រា^ះថាភាពមិននិងនរនៃនផលចំណូលទាញសេចញសេដ្ឋាយសេពញសេលញពីការវវិឌ្ឍន៍នៃននៃថ្ល ។ ការផ្ដល់ឲ្យជាពិសេ�ធនិយមបានសេលច សេDក្នងុការពិតជាភស្តុត្តាងថា�ំហំនៃនភាពមិននិងនរនៃនផលចំណូលនាសំេចញសស្រាមាប់ស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ Eឺធំសសេម្បងីជាងសេEសស្រាមាប់ស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្ម។ ជា មួយសេនាះភាពអសេស្ថរភាពនៃនកានាសំេចញមាននិនាការកាន់ដែតខា្ល ងំសេOងីកាលQស្រាបសេ�សសេនាះកាន់ដែតតូច (សេមីលសេ7សេលីGDP)�ំហំទាងំមូលនៃនការនាសំេចញកាន់ដែតតូច per capita កាន់ដែតទាប និងអស្រាត្តាសេកីនសេOងីនៃន GDP កាន់ដែតតូច ។

ចំសេ^ះភាពមិននិងនរនៃនផលចំណូលនាសំេចញ សំរាប់ផលិតផលដំបូង (primary products)ស្រាបសេ�សនីមួយៗស្រាតវូបានជួបស្រាប�ះកាន់ដែតខា្ល ងំកាលQការមួចំដែណកកាន់ដែតខ្ពស់នៃនផលិតផលនាសំេចញសេនាះ សេDក្នងុផលចំណូលនាសំេចញសរបុនៃនស្រាបសេ�ស។ ដូចសេនះចំសេ^ះស្រាបសេ�សនាសំេចញជាឯកវកម្ម (=Eឺជាស្រាបសេ�សមានការនាសំេចញរបស់សេEមានភាពសេលីសលប់សេដ្ឋាយផលិតផលសេទាលមួយ ឫក៏ស្រាកមុផលិតផលតូចមួយ។ ពំុនាសំេចញនូវផលិតផលចំរះុសេនាះសេOយី) ដែដលនាសំេចញសេDផលិតផលដំបូងពំុស្រាតវូបានវាយតនៃម្ល6g ងទាបនៃនសេស្រា_ះថា្ន ក់នៃនភាពនៃនភាពពំុនិងនរនៃនផលចំណូលនាសំេចញសេនាះសេOយី។ មូលសេហតុ នៃនការថយចុះនៃថ្លផលិតផលនីមួយៗស្រាតវូបានសសេងeតសេtីញទាងំសេDសេលីដែផ្នកផ្គត់ផ្គង់ ក៏ដូចជាដែផ្នកតស្រាមវូការ: មូលសេហតុដែដលកំណត់សេDដែផ្នកផ្គត់ផ្គង់ Eឺជាភាពអាស្រាស័យនៃនផលិតកម្មសេ7និងលក/័ណp ធម្មជាតិដែដលមានរយះសេពលដែវង�ិន្នផលនៃនផលិតកម្មមិនបន្តបនា្ទ ប់និងក៏ដូចជារចនាសម្ព័ន្ធការផ្គត់ផ្គង់សេពញសេលញសេចញជាចំដែណកតូចៗទាងំដែផ្នកជាតិ និងអន្តរជាតិ ។

មូលសេហតុកំណត់សេDក្នងុដែផ្នកតស្រាមវូការ Eឺជាពិសេសសការផ្សាភា្ជ ប់6g ងខា្ល ងំជាមួយនិង�្ថ នភាពសេសដ្ឋកិច្ចសេDក្នងុស្រាបសេ�សដែដល��ួលយកសេហីយដែដល�្ថ នភាពសេនាះ (ដូចជាសេ_លការពសេន្ល�ននៃនសេសដ្ឋកិច្ច = principle of economical acceleration) អាចវាយផ្ដួលសេលីការសេកីនសេOងីនៃនតស្រាមវូការនាចូំលរបស់សេE។

ទាងំការផ្គត់ផ្គង់នៃនអ្នកផលិត ក៏ដូចជាតស្រាមវូការនៃនអ្នកសេស្រាបីស្រាបាស់មានស្រាបតិកម្មសេ7ត្តាមនៃថ្លពំុសេអឡាស្ទិច (នៃថ្លសេអឡាស្ទិចស្ថិតសេDចសេនា្ល ះ -1 និង ០) សេDក្នងុរយះសេពលខ្លីសេនាះ។ ដែតភាពពំុមានតុល្យភាពសេDសេលី�ីផ្សាអន្តរជាតិស្រាតវូកាត់បន្ថយបានដែតជាមួយនិងការជួបនិងការដែស្រាបស្រាបលួនៃននៃថ្លដ៏ខា្ល ងំមួយ ។ ឆ្លងកាត់បញ្ហាW សេនះនាសំេ7ឲ្យមានការធា្ល ក់ចុះនៃថ្ល6g ងខា្ល ងំសេDសេលីវត្តុធាតុសេដីមនិង�ំនិញអន្តរជាតិ និងនាសំេ7ឲ្យមានភាពពំុនិងនរនៃនផលចំណូលសំរាប់ស្រាបសេ�សនាសំេចញជាឯកវប្បកម្មសេនាះដែដលពំុស្រាតវូកាត់បន្ថយ ឫពំុស្រាតវូអាចសេធ្វីឲ្យមានតុល្យភាពសេដ្ឋាយ�រការដែស្រាបស្រាបលួនៃនផលចំណូលដែដលបានពីការនាសំេចញនៃនផលិតផលដ៏នៃ�សេ�sតសេOយី។

ភាពពំុនិងនរវាយដំុសេ7សេលីសេល្ប�ននៃនការអភិវឌ្ឍន៍នូវស្រាបសេ�សជួបស្រាប�ះសេនាះកាន់ដែតច្បាស់ កាលQអស្រាត្តានាសំេចញរបស់សេEសេDក្នងុ GDP កាន់ដែតធំនិងកាលQស្រាបសេ�សសេនាះសេផ្លា្ដ តសេ7សេលីការនាចូំលកាន់ដែតខា្ល ងំសំរាប់ការរក្សានូវតស្រាមវូការរក្សានៃនតស្រាមវូការអភិវឌ្ឍន៍របស់ខ្លួន។ កាលQសេEចាប់សេផ្ដីមសេចញពីរបូមន្តនៃនការសេស្រាបីស្រាបាស់ដែដលសំខាន់របស់ GDP :

Y= C + I +X –MC= ការប្រើ�����ស់, I =កាវនិិប្រើ�គដុល

X =កានាបំ្រើ�ញ, M= កានា�ូំល

កាលQសេEពិចារQបន្តសេ7សេ�sតសេដ្ឋាយទាញសេចញ C និង I សេ7ជា C, I ក្នងុស្រាបសេ�ស(=Cd , Id)និង C, I នាចូំល (=Cm , Im) សេនាះសេEបាន�ំនាក់�ំនងសមីការខាងសេលីសេ7ជា:

Y=Cd + Id +X + (Cm + Im – M)ឫក៏

Y= Cd +Id + X

ភាពពំុនិងនរនីមួយៗនៃនផលចំណូលនាសំេចញវាយដំសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់សេ7សេលី GDP និងជាមួយសេនាះសេ7សេលីស្រាបាក់ចំណូលស្រាបចាឆំ្ងា្ន នំៃនស្រាបជាជនមា្ន ក់ per capita កាលQការចំQយសស្រាមាប់ផលិតផលក្នងុស្រាសកុ Cd + Id ពំុស្រាតវូបានផ្សាភា្ជ ប់សេ7ក្នងុវចិារណញ្ហា្ញ ណពិតស្រាបាកដមួយ ឫក៏^និជ្ជកម្មមួយជាសេសដ្ឋកិច្ចច្បាស់លាស់មួយ ។ ល�្ធផលសេនះកាន់ដែតសេកីនសេOងីកាលQ X កាន់ដែតធំសេDក្នងុការសេស្រាបsបសេធsបជាមួយនិង Cd +Id ។

ចំសេ^ះតុល្យការនៃនការបំសេពញការផលិតដែដលមានតុល្យភាពតនៃម្លនៃនការនាចូំល និងតនៃម្លនៃនការនាសំេចញដែស្រាបស្រាបលួសេDក្នងុរសេបsបដូច_្ន :

X= M + Cm + Im

ការសេកីនសេOងីផលចំណូលនាសំេចញ បសេងeីនសមត្ថភាពសំរាប់ការបង់តនៃម្លនៃនការនាចូំល ឯការថយចុះនៃនផលចំណូលនាសំេចញបន្ថយសេDល�្ធភាពសំរាប់ការបង់នៃថ្លនៃនការនាចូំល ។ ការសំរាប់បកស្រា�យដែដលជាស្រា�ឹស្ដីអភិវឌ្ឍន៍នៃនភាពពំុនិងនរនៃនផលចំណូលនាសំេចញ Eឺសេផ្លា្ដ យជាពិសេសសសេ7សេលីនិសេក/ប�ដែដលថា Cm និង Im

ជា�ូសេ7ស្រាតវូបgះ�ង្គិចសេផ្សងៗ_្ន ។ ចំសេ^ះ ការថយចុះនៃនផលចំណូលនាសំេចញ សេធ្វីឲ្យជួបនូវភាពភ័យខា្ល ចដែដលថាការវនិិសេ6Eស្រាតវូបានរារំាងខា្ល ងំជាការសេស្រាបីស្រាបាស់ សេស្រា^ះថាស្រាបាក់ចំណូលជាស្រាបាក់បំQច់ស្រាបចាដំែខដែដលកំQត់ការសេស្រាបីស្រាបាស់វាជាការ�ូទាត់ ឫជាស្រាបាក់ចំណូលមានលក/ណះជាកិច្ចសន្យាដែដលពំុអាស្រាស័យសេ7និង�ំហំនៃនការដែស្រាបស្រាបលួនៃនផលចំណូលនាសំេចញសេOយីសេDក្នងុរយៈសេពលជាមធ្យម។ សេដ្ឋាយ�របញ្ហាW សេនះ ការបន្តយនៃនផល ចំណូលនាសំេចញនិងវាយដំសេដ្ឋាយសេពញសេលញសេ7សេលីស្រាបាក់ចំណូលនៃន�ុនដែដលបានកំណត់សស្រាមាប់ដែតការវនិិសេ6E: ដូចសេនះដំសេណីការអភិវឌ្ឍន៍ស្រាតវូដែតចាប់ហា្វ ងំ ឫក៏ស្រាតវូពន្យឺត។

ផ្ទុយសេ7វញិ កាលQផលចំណូលនាសំេចញស្រាតវូបានសេកីនសេOងីមានន័យថាសេ6ងសេ7ត្តាមការបកស្រា�យសេនាះមានការសេកីនសេOងីមានស្រាបាក់ចំណូលសស្រាមាប់�ុន ។ ក៏បgុនដែតសេចញពីសេនាះទាញបានល�្ធផលដ៏កំរនៃនការបសេងeីតសេល្ប�នការអភិវឌ្ឍន៍សេ6ងសេ7ត្តាម: សេដ្ឋាយ�រមូលសេហតុនៃនរចនាសម្ព័ន្ធសេសដ្ឋកិច្ចនៃផ្ទក្នងុ_ងំស្ដូក ឫស្ពឹកស្រាសពន់ ឫក៏ដូច

ជាសមត្ថភាពបត់ដែបននៃនរដ្ឋបាល និងសហស្រាEឹន ឫការស្រាEប់ស្រាEង់ដែដលមានស្រាពំដែដន Eឺវាសេធ្វីឲ្យមានការខ្វះខាតភាEសេស្រាចីននៃនដែផនការនៃនការវនិិសេ6E ដែដលបានស្រាបងុសេស្រាបsប�ុក។ ទាងំសេនះមានន័យថា ពំុអាចស្ថិតសេDក្នងុជំហរនៃនការសេធ្វីដែផនការដែដលតស្រាមវូរយៈសេពលដែវងមួយ ។ សំរាប់សេពលដ្ឋាក់ចុះ ឫបញ្ចប់ដែផនការវនិិសេ6E Eឺជាញឹកញាប់ការនាសំេចញស្រាតវូថយចុះរចួមកសេហីយមានន័យថាការវនិិសេ6Eសេពលសេនាះធា្ល ក់សេ7សេស្រាកាមសេដ្ឋាយមូលសេហតុការរពឹំងនៃនការចំសេណញដែដល�ុ�ិដ្ឋិ ។ ជំនួសបញ្ហាW សេនះ ការចំសេណញនៃនការនាសំេចញដែដលបានសេកីតសេOងីសេនះ ស្រាតវូបានហូរសេ7ការសេស្រាបីស្រាបាស់សេDក្នងុសហស្រាEិន (=សេ7ជាស្រា�ព្យដែដលពំុដែមនជាផលិតកម្ម Eឺជាស្រា�ព្យអសកម្ម) សេស្រា^ះថាការចំសេណញស្រាតវូបានសេមីលសេtីញថាពំុស្ថិតសេស្ថរ សេស្រាlពីសេនះស្រាតវូបានសេមីលសេtីញថាស្រា_ន់ដែតការនាសំេចញនៃចដន្យ (windfall profits) ដែតបgុសេQ្ណ ះ។ ជាបញ្ចប់ការនាសំេចញដែដលនិងសេកីនសេOងីនៃនស្រាបាក់សេបsវត្សន៍ដែដលអាចសេកីនសេOងីសេនាះពំុអាចសេធ្វីឲ្យសេកីនសេOងីសេ�sតសេOយីសេដ្ឋាយ�រភាពកាន់ដែតអាស្រាកក់នៃន�្ថ នភាពនាសំេចញសេនាះ ។

៣.ឧនាភិវឌ្ឍន៍ជាល�្ធផលនៃនចលនា�ុនអន្តរជាតិ៣.១ ការវនិិសេ6Eសេដ្ឋាយដ្ឋា្ទ ល់នៃនបរសេ�ស និងចស្រាកពត្តិនិយម

កាបកស្រា�យរហូតមកដល់សេពលសេនះ បានសេអាបស្រាកសេ�ប ជាចម្បង់ជាមួយនិងរចនាសម្ព័ន្ធនៃនការប្ដូរ�ំនិញរវាងស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្ម និងស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍។ ជាមួយសេនាះជាការពិតដដែដលដែផ្នកដែដលសំខាសេន់ីបំផុតនៃន�ំនាក់�ំនងសេសដ្ឋកិច្ចអន្តរជាតិស្រាតវូបានពិចារQ។ ក៏បgុដែន្ត�ំនាក់�ំនងសេសដ្ឋកិច្ចអន្តរជាតិស្រាតវូសេអាបស្រាកសេ�បបន្តសេ�sត: �ន្ទឹមនិងការផ្លា្ល ស់ប្ដូរនៃន�ំនិញអន្តរជាតិ�ំនាក់�ំនងសេសដ្ឋកិច្ចអន្តរជាតិមានន័យបដែន្ថមសេ�sតជាចលនានៃន�ុនអន្តរជាតិដែដលថា�ិដ្ឋភាព (aspect) មួយដែដលស្រាតវូបានកត់ស្រាត្តានូវផ្លូវសេផ្សងៗនៃនការហូរសេចញនៃន�ុនសេ7សេស្រាlស្រាបសេ�ស។ ចំសេ^ះសេលាក Perroux និងសេលាក Myrdall ក៏បានបងាW ញឧនាភិវឌ្ឍន៏ស្រាតវូបាន��ួលឥ�្ធពលសេដ្ឋាយ�រចលនានៃន�ុនអន្តរជាតិដែដរ។

និសេក/ប�នៃនឥ�្ធពលដែដលជាវវិា�នឹងការអភិវឌ្ឍន៏នៃនចលនាអន្តរជាស្រាតវូបានបសេងeីតសេOងី6g ង�ូលំ�ូលាយសេដ្ឋាយអ្នកស្រា�ឹស្តីនៃនចស្រាកពត្តិនិយមថ្មីដែដលជាលក/ណៈមាg ក្សនិយមថ្មីដែដលបានសេចា�ជាចំបងសេ7សេលីស្រាកមុហ៊ុន បរសេ�សដែដលមានសកម្មភាពក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏ (សេDក្នងុស្រាបសេ�សសេភ��វរបស់ខ្លួន)។សេលាក Baran (អ្នកស្រា�ឹស្តីចស្រាកពត្តិនិយមថ្មីដែដលល្ីបល្បាញ)ជាអ្នកដំQងនូវនិសេក/ប�ដែដល ចស្រាកពត្តិនិយមសេលាកខាងលិចបាន

បQ្ត លជាដំបូងនូវឧនាភិវឌ្ឍន៏នៃនស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏សេដ្ឋាយឆ្លងកាត់ការរារំាងនៃនល�្ធភាពអភិវឌ្ឍន៏ផ្លា្ទ ល់របស់ស្រាបសេ�សទាងំសេនាះ។ សំរាប់បំណកស្រា�យនៃននិសេក/ប�របស់_ត់ Baran បានស្រា�វស្រាជាវនូវមូលសេហតុដែដលកំណត់សេ6ងសេ7ត្តាមការសេមីលសេtីញរបស់_ត់សំរាប់ការអន់ថយនៃនស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏ ដែដល_ត់សេជ~ថាអាចរកសេtីញដែតសេDសេផ្នកនៃនចស្រាកពត្តិនិយម(imperrialism)។ចំសេ^ះបញ្ហាW សេនះ Baranបានស្រា�វស្រាជាស្រាវវាងឥ�្ធពលនៃនការសេស្រាជsតចូលនៃនមូលធននិយមសេលាកខាងលិចសេ7ក្នងុអាសេមរកិខាងសេជីង អូស្រា�្តលី និងណូដែវលហ្ឹសOង់ដ៏ជាដែផ្នកមួយ នឹង’’ការសេបីកចំហរ’’អាសីុ អាស្រាហ្វិក រក៏ឺអឺរ iបុខាងសេកីត សេដ្ឋាយ�ចស្រាកពត្តិនិយមសេលីកខាងលិចជាដែផ្នកសេផ្សងសេ�sត។ ក្នងុការពន្យល់ករណី�ី១ របស់_ត់(ការសេស្រាជsតចូលសេ7ក្នងុអាសេមរកិខាងសេជីង.....)អឺរ iបុខាងលិចបានរលុសេ7ជួបរសឺេស្រាជsតចូលសេ7សេលីតំបន់ដែដលពំុមានស្រាបជាជនរមឺានបន្តិចបន្តួច។ឆ្លងកាត់បញ្ហាW សេនះសេធ្វីសេអាយសេEសំសេរចបានសំរាប់ការ�្ថ បនានូវស្រាបព័ន្ធសង្គមផ្លា្ទ ល់របស់សេEសេដ្ឋាយសេ6ងសេ7ត្តាមពួកសេEសេDសេលី�ឹកដីដែដលមានជីជាតិនិងដែដលពំុទាន់សេស្រាបីស្រាបាស់សេនាះ។សេទាះបីមានការលំបាក6g ងធំ6g ងQក៏សេដ្ឋាយសេEអាចបសេងeីតបាននូវស្រាបព័ន្ធនសេ6បាយមូយសេDក្នងុស្រាបសេ�សសេស្រាlសេនាះដែដលមានសេសចក្តីអនុសេស្រា_ះចំសេ^ះការអភិវឌ្ឍន៏នៃនមូលធននិយមរបស់សេE។សេស្រា^ះថាសេD�ីសេនាះdefactoពំុមានស្រាបព័នសង្គមដែដលជាមូលធនពីមុនអាចស្រាតវូបានស្ថិតសេDរក៏ឺស្រាបព័ន្ធសេនាះអាចស្រាតវូបានរសំេលីងសេចញអស់រក៏ឺស្រាតវូអាចបំដែលង។ដូចសេនះសេD�ីសេនាះ

ល�្ធផលអភិវឌ្ឍន៏ដែដលអវជិ្ជមានសេដ្ឋាយ�រចស្រាកពត្តិនិយមស្រាតវូបានស្រាប�ះសេOយី។ផ្ទុយពីសេនះទាងំស្រាសងុ �្ថ នភាពសេDក្នងុស្រាបសេ�សសេសសសល់នៃនពិភពសេលាក (សតវត្ស�ី 17-19):

សេD�ីសេនាះ ជនអឺរ iបុបានស្រាបឈមមុខ�ល់នឹងសង្គមដែដលបានបសេងeីតសេOងីរងឹមាជំា មួយនឹងវប្បធម៌សម្បរូហូរសេហsរនិងចំQស់ដូចជា ចិន និងឥQp ដែដលបានស្ថិតសេDក្នងុដំQក់កាលនៃន មុនមូលធនសេDសេ�្បយី រក៏ឺដែដលពំុទាន់បាឆនជំនះសេDសេ�្បីយនូវការចាប់សេផ្ដីមដំបូងនៃនការអភិវឌ្ឍ ន៏ដែដលជាមូលធននិយមផ្លា្ទ ល់របស់ខ្លួន។ សេDក្នងុករណីទាងំពីរសេនះ (ចិននិងឥQp ) ជនអឺរ iបុ ខាងលិចបានទាញយកស្រាEប់ល�្ធភាពចំសេណញដ៏ធំសេចសេញពីស្រាបសេ�សទាងំពីរ (ដែដលជាស្រាបសេ�ស សេភ��វរបស់សេE) និងសេផ្ទរការចំសេណញសេនាះសេ7ស្រាបសេ�សខ្លួន។ទាងំសេនះមានន័យថាមានការសេកីន សេOងីនូវការសេផ្ទរដែតមា/ ងមួយនៃនភាពសម្បរូណ៏សេដ្ឋាយស្រា�ព្យធនសេចញពីស្រាបសេ�សដែដលពំុដែមនអឺរ iបុ សេ7ស្រាបសេ�សអឺរ iបុខាងលិច។

សេតីការសេផ្ទរដែដលមានដែតមា/ ងមានឥ�្ធិពល 6g ងQសេ7សេលីស្រាបសេ�សដែដលបានសេផ្ទរសេនាះ? សេស្រា^ះថាដែផ្នកមួយ6g ងធំនៃនផលិតកម្មសេលីសលប់ដែដលស្រាតវូសេធ្វីសេអាយសេកីនសេOងីមកដល់សេពលសេនាះ(ដែដលសេលីសពីសេសចកី្ដស្រាតវូការផ្លា្ទ ល់ខ្លួន) ស្រាតវូបាននាសំេចញសេ7បរសេ�ស ដូចសេនះការថយចុះ ដែដលស្រាពយួបារម្ភមួយសេកីតសេOងីសំរាប់ការសេកីនសេOងី (accumulation) ដែដលជាដំបូង Eឺ�ុន (=mercantile phase of capitalism) សេDក្នងុស្រាបសេ�សទាងំសេនាះ : ស្រាបសេ�សដែដលជួបស្រាប�ះសេនាះ សិ្ថតសេDជាពិតស្រាបាកដសេDសេស្រាកាមអំQចនៃនមូលធននិយម។ ក៏បgុដែន្ដសំរាប់

ស្រាបសេ�សខ្លួនឯងផ្លា្ទ ល់ ពំុមានការសេកីនសេOងីនៃន�ុនផ្លា្ទ ល់ខ្លួនសេ�្បយី។សេលាក Baran បានសេលីកយកឥQp ជាឧទាហរណ៏សំរាប់និសេក/ប�របស់_ត់។ ស្រាបសេ�សសេនាះ ស្រាតវូបាន

សេកងស្រាបវញ័្ចដល់រសឺEល់ចាប់ត្តាងំពីការបសេងeីតសេOងីនៃនកងពលឥQp ខាងសេកីត។ សេលាក Baran បាន�កល្បងសំរាប់ការបកស្រា�យសេដ្ឋាយស្រាបសេ6លនូវបញ្ហាW សេនះដែដលសេDក្នងុសេនាះ_ត់បានសេលីកការសេផ្ទ�ងផ្លា្ទ ត់រវាងការអភិវឌ្ឍន៏សេDឥQp �ល់នឹងការអភិវឌ្ឍន៏សេDជបgុន ដែដលជាស្រាបសេ�សដែតមួយEត់សេ6ងសេ7ត្តាម�ំហំអាចសេធ្វីការសេស្រាបsបសេធsបបាន សេហីយដែដលពំុបាន ដែស្រាបកា្ល យសេDសេស្រាកាមអាQនិEត និងដែដលជាមួយសេនាះមានល�្ធភាពសំរាប់ស្រាបតិបត្ដិនសេ6ប បាយអភិវឌ្ឍន៏ជាតិមួយដែដលឯករាជ្យ។

សេចញពីការសេស្រាបsបសេធsបសេនាះ សេលាក Baran បានទាញនូវល�្ធផលដែដលងាមូលធន និយមសេលាកខាងលិចបQ្ដ លសេអាយមាននូវឧនាភិវឌ្ឍន៏នៃនពិភពសេលាក�ី៣ (third world) ដែដលសេDក្នងុមូលធននិយមសេនះ រារំាងស្រាបសេ�សទាងំសេនាះក្នងុល�្ធភាពនៃនការអភិវឌ្ឍន៏ផ្លា្ទ ល់ ខ្លួនរបស់សេE។ ចស្រាកពត្ដិនិយមសេលាកខាងលិចបានជះឥ�ិ្ធពលសេ7សេលីស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏ សព្វនៃថ�សេអាយសិ្ថតសេDស្រា�ឹងសេDក្នងុដំQក់កាល រ ឺក្នងុកំរតិនៃន feudalism រក៏ឺនៃនមូលធននិយម ^ណិជ្ជកម្ម មានន័យថាការឆ្លងកាត់ រកឺារផ្លា្ល ស់ប្ដូរសេ7ជាមូលធននិយមឧស្សាហកម្មដែដលនឹង ស្រា�ស្រា�ង់ការអភិវឌ្ឍន៏ស្រាតវូបានបាងំ ររឺារំាងសេដ្ឋាយ�រចស្រាកពត្ដិនិយមសេលាកខាងលិច។

កាលQសេEងាកមកសេស្រាបsបសេធsប�ំរង់បច្នបុ្បន្ននៃនចស្រាកពត្ដិនិយមសេលាក ជាមួយនឹង �ស្សនះវស័ិយរបស់សេEដែដលបានសពលភាពសំរាប់សេដីមសតវត្សន៏សេនះ សេនាះសេE (Baran ក៏ជា អ្នកដំQងដែដរ) បានកំណត់ថាចស្រាកពតិ្ដនិយមសព្វនៃថ�បានបងាW ញនូវស្រាបព័ន្ធដែដលកាន់ដែត�ំសេនីប និងកាន់ដែតមានវចិារណញ្ហា្ញ ណដែថមសេ�sតមួយនៃនការសេកងស្រាបវញ័្ចដែដលជាលក/ណៈចស្រាកពត្ដិនិ យមសេនាះ។ ជាវធិានការណ៏សំរាប់ការជះឥ�្ធិពលនៃនអំQចចស្រាកពត្ដិនិយមសព្វនៃថ�សេនាះជា ចំបងសេសវាiកម្មនៃនស្រាកមុហុ៊នបរសេ�សដែដលជាអ្នករារំាងការអភិវឌ្ឍន៏របស់ស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏។ សេ6ងសេ7ត្តាមសេលាក Baran ទាងំសេនះហុចល�្ធផល6g ងខា្ល ងំកា្ល សេដ្ឋាយ�រថាស្រាកមុហុ៊នទាងំ សេនាះបានពស្រាងឹងនូវអំQចនៃនមូលធននិយម^ណិជ្ជកម្ម និងបានពន្យឹតការផ្លា្ល ស់ប្ដូររបស់ស្រាប សេ�សទាងំសេនាះសេ7រកមូលធននិយមឧស្សាហកម្ម រក៏ឺអាចសេ7ដល់ការរារំាងដែតម្ដង។ ឥ�្ធិពលនៃន ចស្រាកពត្ដិនិយមសព្វនៃថ� ក៏ដូចជាមុនសតវត្សសេនះដែដរ ឥ�្ធិពលសេនះរារំាងការឆ្លងកាត់សេ7រកកំរតិ អភិវឌ្ឍន៏ដែដលខ្ពស់មួយនៃនស្រាបសេ�សទាងំសេនះ។

Baran បានដ្ឋាក់ស្រាកមុហ៊ុនបរសេ�សជាចំណុចមូលដ្ឋា្ឋ ននៃនស្រា�ឹស្ដីចស្រាកពត្ដិនិយមថី្ម (neo- imperialism theory) របស់_ត់។ ជាការពិត_ត់បានដែបងដែចកស្រាកមុហុ៊នទាងំសេនះ រវាងស្រាកមុហុ៊ន ដែដលផ្គត់ផ្គង់ផ្សារក្នងុស្រាបសេ�ស និងស្រាកមុហុ៊នដែដលផលិតផលនាសំេចញ។ ក៏បgុដែន្ដសេស្រា^ះថាស្រាកមុហុ៊នដែដលផលិតនៃនផលិតផលនាសំេចញ សុ�្ធដែតជាដែផ្នកក្បាលមាg សីុននៃនស្រាកមុហុ៊នបរសេ�ស (សេEសេស្រាបsប សេធsបសេD�ីសេនះ ឧទាហរណ៏ការចំរាញ់នៃនធនធានធសេម្មជាតិជាសរបុ) សេនាះ Baran បានស្រាបមូលផ្គុំ ក្នងុការស្រា�វស្រាជាវរបស់_ត់សេ7សេលីឥ�្ធិពលនៃនស្រាកមុហ៊ុនទាងំសេនាះ សេ7សេលីការអភិវឌ្ឍន៏នៃនស្រាប សេ�សដែដលជាសេភ��វសេនាះ។ ជាមួយសេនាះ _ត់បាន��ួលនូវចំសេណះដឹងអវជិ្ជមាន6g ងសេស្រាចីន : -ចំសេ^ះការវាយតំនៃលនៃនការវនិិសេ6Eដែដលស្រាតវូបានសេធ្វីសេអាយស្រាកមុហ៊ុនបរសេ�ស Baran បានរកសេtីញថាដែផ្នកនីមួយៗនៃនការវនិិសេ6Eដែដលស្រាតវូបង់នៃថ្លសេDក្នងុ�ំរង់នៃនករាអនុញ្ហា្ញ តជាផ្លូវការសំរាប់��ួលធនធានធម្មជាតិដែដលចាបំាច់ និងដែដលស្រាតវូហូរចូលសេ7ក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏ជាធម្មត្តាមានចំនួនតិចតួចបំផុត។ ដែផ្នកដែដលសេDសល់ EឺចំQយសេ7សេលីការវនិិសេ6E សំរាប់ផលិត និងការសេរsបចំផលិតកម្មដែដលការសេរsបចំសេនាះភាEសេស្រាចីនស្រាតវូបានបសេងeីតសេOងីសេD ក្នងុស្រាសកុកំសេណីតនៃនស្រាកមុហុ៊នបរសេ�សទាងំសេនាះ។ ទាងំសេនះនាសំេ7សេអាយជាពិសេសសការរកីរាលដ្ឋាលនៃន�ីផ្សារក្នងុស្រាបសេ�សនៃនស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្ម និងពំុផ្ដល់ផលល្អចំសេ^ះស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏សេ�្បីយ។

- ចំសេ^ះការវាយតំនៃលសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់សេ7សេលីឥ�្ធិពលស្រាបតិបតិ្ដការនៃនស្រាកមុហុ៊នបរសេ�សដែដលបានផលិតមួយភាEធំនូវផលិតផលកសិកម្មសេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏សេនាះ បងាW ញសេអាយ សេtីញEុណវបិ្បត្ដិ6g ងសេស្រាចីន :

ក) ផលិតផលកសិកម្ម : ការស្រាបមូលផ្គុំសេ7សេលីផលិតផលកសិកម្មដែតមួយស្រាបសេភ�បាន ហុចល�្ធផលសេDក្នងុករណីជាសេស្រាចីននូវការខ្ទិចខ្ទីជារបូភាពនៃនដែផ្នក6g ងធំរបស់ពលរដ្ឋក្នងុស្រាប សេ�ស។ ល�្ធផលនៃនជំនាញនីយកម្ម6g ងសេលីសលប់រសេបsបសេនះ សេធ្វីសេអាយមានភាពកាន់ដែត អាស្រាកក់ខា្ល ងំសេOងីមួយនៃន�្ថនភាពការចិញ្ចឹម រកឺារផ្គត់ផ្គង់មWូបអាហាររបស់ស្រាបជាពលរដ្ឋក្នងុ ស្រាបសេ�ស។ ទាងំសេនះ Eឺការនាសំេ7រកសេស្រា_ះ�ុរភិក្ស។

ខ) វត្ថុធាតុសេដីម : ស្រាកមុហុ៊នបរសេ�សចាត់�ុកស្រាបភពនៃនវត្ថុធាតុសេដីមនៃនស្រាបសេ�សកំពុងអភិ វឌ្ឍន៏ជាផលិតផល�សេ�(យកសេដ្ឋាយឥតEិតនៃថ្ល) ដែដលសិ្ថតសេD�ុកបំរងុសេដ្ឋាយ_្ម នកំណត់។ ក៏បgុដែន្ដសេស្រា^ះថាវត្ថុធាតុសេដីមបំរងុ ជាការពិតមានកំណត់សេនាះ មានន័យថាការចំរាញ់របស់សេEនា ំសេអាយមានការថយចុះនៃនភ័ព្វសំQងអភិវឌ្ឍន៏នៃនស្រាបសេ�សទាងំសេនាះ សេស្រា^ះត្តាមរយះសេធ្វីអជីវ កម្មដែបបសេនះ វត្ថុធាតុសេដីមបំរងុទាងំសេនាះសិ្ថតក្នងុសភាពដែដលពំុអាចរក្សាបាននូវតំនៃលដែដល បងាW ញសំរាប់ឧស្សាហកម្មជាលក/ណៈមូលធននិយមសេ�្បយី។

-ឥ�ិ្ធពលនៃនស្រាបាក់ចំណូលដែដលស្រាតវូចាប់សេផ្ដីមសេដ្ឋាយស្រាកមុហុ៊នបរសេ�សសេនាះ សេ6ងសេ7 ត្តាម Baran ក៏ហុចសេអាយនូវEុណវបិ្បត្ដិសំរាប់ស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏ដែដរ ដែផ្នកនៃនស្រាបាក់ចំណូ លសរបុនៃនស្រាកមុហ៊ុន ដែដលស្រាតវូយកមកផ្ដល់សំរាប់ស្រាបាក់សេបsវត្សន៏ជា�ូសេ7តិចតួច សេស្រា^ះថាដែផ្នក សេនះស្រាតវូកំណត់សេដ្ឋាយអស្រាត្តាស្រាបាក់សេបsវត្សន៏ដ៏ទាបសំរាប់កំលាងំពលកម្មក្នងុស្រាបសេ�ស�ន្ទឹមនឹងម្យា�ងសេ�sតសេDក្នងុ�ខានៃនផលិតកម្មដែដលជួបស្រាប�ះសេនាះ ការតំរវូការនូវកំរតិដ៏ខ្ពស់មួយនៃន សេមកានិកនីយកម្មធំជាងការតំរវូការកំលាងំពលកម្ម របឺសេច្ចកសេ�សភាវបូនីយកម្មដូចសេនះដែផ្នក 6g ងធំនៃនស្រាបាក់សេបsវត្សន៏សេនះអាចហូរចូលបានដែតសេ7ក្នងុការសេស្រាបីស្រាបាស់នៃនផលិតផលផលដែដលងាយៗដែដលស្រាតវូបានផលិតសេDក្នងុវស័ិយកសិកម្ម រ ឺ ក៏សេDក្នងុសិប្បកម្មក្នងុស្រាបសេ�សដូចសេច្នះសេហីយទាងំសេនះពំុមានល�្ធភាពអាចបសេងeីតនូវ�ីផ្សាមួយដែដលចូលរមួចំដែណក�្ថ បនានូវសហស្រា_សឧស្សាហកម្មសេOយី ។ជាមួយសេនាះដែដរ Baran បាន�ិសេ�sនបដែន្ថមសេ�sតសេ7សេលីឥ�្ធិពលសេដ្ឋាយស្រាបសេ6លនៃនស្រាកមុហ៊ុនបរសេ�សសេ7សេលីល�្ធភាពអភិវឌ្ឍន៏នៃនស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏ ។ ជាពិតស្រាបាកដស្រាកមុហុ៊នបរសេ�សបានជំរញុសេលីក�ឹកចិត្តជាញឹកញាប់សស្រាមាប់ការ�្ថ បនានូវសេហដ្ឋា្ឋ រចនាសម្ព័ន្ធដូចជា ផ្លូវរសេ�ះសេភ្លីង កំពង់ដែផ ផ្លូវថ្នល់ �ីលានយន្តសេហាះ -ល-។ ក៏បgុដែន្តEសេស្រាមាងទាងំសេនាះផ្ដល់ឲ្យស្រា_ន់ដែតបនា្ទ ប់បន្ំសសស្រាមាប់ការពស្រាងីកនៃន�ីផ្សាក្នងុស្រាបសេ�សដែត

បgុសេQ្ណ ះសេនាះ សេស្រា^ះថាផលិតផលដែដលចាបំាច់សស្រាមាប់សេហដ្ឋា្ឋ រចនាសម្ព័ន្ធរបស់សេEស្រាតវូបាននាចូំលសេស្ទីរដែតទាអំស់ ។ក៏បgុដែន្តសេទាះប្បីដែផ្នកមួយសស្រាមាប់ផលិតផលវនិិសេ6Eស្រាតវូបានបសេងeីតសេOងីក្នងុស្រាបសេ�សដែដលជួបស្រាប�ះសេនាះ ក៏សេដ្ឋាយដែតល�្ធផលនៃនតស្រាមវូការរបស់ស្រាកមុហុ៊នបរសេ�សជា�ូសេ7មានភាពវជិ្ជមានជាងស្រាកមុហុ៊នក្នងុស្រាសកុ ។ ជាល�្ធផលEសេស្រាមាងទាងំសេនាះEឺ_្ម នសេ�ះសេOយីសស្រាមាប់ភាពរកីចសេស្រាមីនដែផ្នករចនាសម្ព័ន្ធនៃផ្ទក្នងុនៃនស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏ដែដលជួបស្រាប�ះសេនាះ។ ទាងំសេនាះសេEកំណត់ស្រាពំដែដនសេ7សេលីដែត�ំហំរបូភាពភូមិ�ស្រាស្ត សេដ្ឋាយ ពំុពិចារQនៃនការផ្សាភា្ជ ប់ដែដលជាលក/ណៈសេសដ្ឋកិច្ចសេOយី ។៣.២. Eុណសម្បត្តិ និងEុណវបិ្បត្តិដែដលជានសេ6បាយអភិវឌ្ឍន៏នៃនការវនិិសេ6Eសេដ្ឋាយ

ផ្លា្ទ ល់នៃនបរសេ�ស ចំសេ^ះការ�ិសេ�sតជាកិត្តយសចំសេ^ះស្រា�ឹស្ដីចសេស្រាកះពត្តិនិយមថ្មីរបស់សេលាក Baran នាសំេ7ឲ្យមានពីករណី

ដូចជាការសេស្រាបsសេធsបរវាងឥQp និងជបgុនជាមួយការវភិាEនៃនស្រាបវត្តិ �ស្រាស្ត ក៏ដូជាការរលឹំកសេOងីដែតមា/ ង និងសេដ្ឋាយសេªg ទាងំអស់នៃនស្រាកមុហុ៊នបរសេ�សដែដលស្ថិតសេDជាចំណុចកQ្ដលនៃនស្រា�ឹស្ដីរបស់_ត់ ។

ការសេលីកសេOងីរបស់_ត់Eឺជាធម្មជាតិដែដលជាការបាg ន់�្ម នសុ�្ធ�ធ និងសេDក្នងុ �ំរង់ដែដលមិនអាចបកស្រា�យមូលសេហតុបាន ។ Baran Eួរដែតសេលីកយក6g ងតិចបំផុតមកបងាW ញថា ស្រាបសេ�សឥQp កាលសេDក្នងុ�្ថ នភាពដែដលឯករាជEួរដែតស្ថិតសេDក្នងុ�្ថ នភាព

សស្រាមាប់បសេងeីតចលករ (inpulse ) ដែដល_សំ្រា�កាអភិវឌ្ឍន៏ស្រាបសេ�សរបស់ខ្លួនសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់។ សេDក្នងុសេនាះ Baran ស្រាតវូដែតសេលីនូវការសេកងស្រាបវញ័្ចនៃនកត្តា្ត សស្រាមាប់ការអភិវឌ្ឍន៏ដែដលមាន បំរងុមុន សេពលដែដលមានអំQចនៃនចស្រាកពត្តិនិយមសេនាះមកបកស្រា�យឲ្យសេtីញសិន ។ ដរាបQភស្តុងទាងំសេនះពំុស្រាតវូបានផ្ដល់ឲ្យសេនាះឧនាភិវឌ្ឍន៏នៃនស្រាបសេ�សឥQp ឧទាហរណ៏សេ7សេលីការអសមត្ថភាពសំរាប់បសេងeីននូវចលករឌីQមិចសេនាះពំុអាចស្រាតវូបQ្ដ លមកពីចស្រាកពត្តិនិយមសេOយី ។ ដូចសេនះមូលសេហតុពិតស្រាបាកដសស្រាមាប់ឧនាភិវឌ្ឍន៏នៃនស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏ពំុដែមនការលុកលុយចូលនៃនចស្រាកពត្តិនិយមសេOយីសេស្រាlពីសេនះEឺអសមត្ថភាពនៃនស្រាបសេ�សទាងំសេនាះសស្រាមាប់ជះនូវកត្តា្ត ដែដលរារំាងការអភិវឌ្ឍន៏ ។

សេដ្ឋាយ_្ម នសង្័សយការស្ដីបសេនា្ទ សនៃនការសេកងស្រាបវញ័្ចដែដលស្រាតវូបានសេលីកសេOងីសេដ្ឋាយBaranស្រាតវូបានសេធ្វីសេ7សេលីស្រាកមុហុ៊នបរសេ�សសេផ្សងៗដែដលថាចស្រាកពត្តិនិយមដែបបថ្មី។ ក៏បgុដែន្តសេចញពីករណីនិមួយៗទាងំសេនះសេEពំុអនុញ្ហា្ញ តដ្ឋាកកំុហុសវនិិច្ឆ័យដែដលជារមួដូចដែដលពួកអ្នកស្រា�ឹស្ដីចស្រាកពត្តិថ្មី (neo-capitalism theoritists ) បានសេធ្វីសេOងីសេនាះ ។ ការវាយតនៃម្លជាយថាវត្ថុ (objective)សេ7សេលីស្រាកមុហុ៊នបរសេ�សដែដលស្រាតវូ�កល្បងភាEសេស្រាចីនចំសេ^ះការស្រា�វស្រាជាវសេDក្នងុករណីនិមួយៗនូវEុណសម្បត្តិ និង Eុណវបិ្បត្តិរចួដ្ឋាក់ស្រាបឈម�ល់មុខ_្នថ្លឹងដែថ្លង សេ�ីបវាយតនៃម្លជាសេស្រាកាយ ។

ចំសេ^ះដំសេណីការសេនះការសងeត់ធ�ន់ស្រាតវូសេធ្វីសេ7សេលីការស្រា�វស្រាជាវរាល់ល�្ធផលដែដលស្រាតវូបQ្ដលមកពីការមកដល់នៃនការវនិិសេ6Eរបស់ស្រាកមុហុ៊នបរសេ�ស ។ អ្នកនិពន្ធជាសេស្រាចីនបានដ្ឋាក់បន្ទុកនូវការសេលចសេចញល�្ធផលអវជិ្ជមានទាងំអស់នៃនដំសេណីការឧស្សាហភាវបូនីយកម្មដែតសេ7សេលីវសិេ6EEិនបរសេ�ស សេទាះបីឥ�្ធិពលដូច_្ន អាចសេកីតសេOងីផងដែដរកាសQស្រាកមុហ៊ុនក្នងុស្រាបសេ�សដែដលជាឯកជន រ ឺ រដ្ឋក៏អាចស្ថិសេDក្នងុការវាយស្រាបហារសេ7សេលីបញ្ហាW ដែដលបានជួបស្រាប�ះសេនាះផងដែដរ ។ ដូចសេនះការវភិាEEដែដលវាយតនៃម្លសេ7សេលីEុណសម្បត្តិ និង Eុណវបិ្បត្តិនៃនការវនិិសេ6Eឯកជនបរសេ�សសេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏ស្រាតវូដែតពិចារ Q ឲ្យបានមgត់ចត់សេDការសសេស្រាមចចិត្តទាងំសេនះកាលQកាវភិាEសេនាះពំុចង់��ួលនូវការស្ដីបសេនា្ទ សពីភាពសេចះដែតនិ6យនៃនអ្នកវ�ិ្យា�ស្រាស្ត (scientists) សេនាះ ។

ជាភាពវជិ្ជមានសេEបានសេលីកសេOងីជាដំបូងថាសេដ្ឋាយ�រសកម្មភាពវនិិសេ6E�ុននៃនបរសេ�សសេធ្វីឲ្យអស្រាត្តាវនិិសេ6E�ុននៃនស្រាបសេ�សដែដលជួបស្រាប�ះសេនាះស្រាតវូបានសេកីនសេOងីសេស្រា^ះថាស្រាកមុហុ៊នបរសេ�សពំុបានទាមទាររសឺ្រាតវូការទាសំមាច្ច័យក្នងុស្រាបសេ�សក៏ដូចជារបូបីយប័ណ្ណបំរងុនៃនស្រាបសេ�សដែដលជួបស្រាប�ះសេនាះសេOយី។ សេDក្នងុស្រាបសេ�សQដែដលចំសេ^ះស្រាបសេ�សសេនាះភាពមានបំរងុនៃនផលិតផល�ុនបងាW ញឲ្យសេtីញជាមូលដ្ឋា្ឋ នមានការ

ចសេង្អ�តសស្រាមាប់ការអភិវឌ្ឍន៍សេនាះ សេEបានសសេងeតសេtីញជា�ូសេ7ថាការវនិិសេ6E�ុនបរសេ�សសេធ្វីឲ្យមានការសេកីនសេOងីនូវសកា្ដ នុពលនៃនការអភិវឌ្ឍន៍ស្រាបសេ�សសេនាះ ។

ម្យា�ងសេ�sតសកម្មភាពសេសដ្ឋកិច្ចរបស់ស្រាកមុហុ៊នបរសេ�សផ្ដល់ឲ្យជាញឹកញាប់នូវដែផ្នក6g ងតូចមួយសំរាប់ការរកីលូតលាស់នៃនស្រាបសេ�សជួបស្រាប�ះសេនាះ សេស្រា^ះថាតនៃម្លនៃនផលិតកម្មដុលនៃនការវនិិសេ6E�ុនសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់សេនាះស្រាតវូបានស្រាតOប់ជាពិតស្រាបាកដសេ7ក្នងុ GDP នៃនស្រាបសេ�សរបស់សេEវញិ (ជាមួយនិងការសេលីកដែលងនៃនការ�ិញ payment in advance ពីស្រាបសេ�ស ) :មួយដែដលស្រាតវូសេស្រាបីស្រាបាស់សស្រាមាប់បង់នៃថ្លនៃនការចូលរមួនៃនកត្តា្ត ផលិតកម្មពីបរសេ�សមានន័យថាសេ7ក្នងុ GDP ស្រាបសេ�សរបស់សេE ក្នងុសេនាះក៏បានរាប់បញ្ចូលទាងំផលចំសេណញរបស់សេEផងដែដរ ។ ឯដែផ្នលដែដលសេសសសល់ស្រាតវូសេស្រាបីស្រាបាស់សស្រាមាប់បង់នៃថ្លpayment in advance និងកត្តា្ត ផលិតកម្មកម្មដែដលសេEវនិិសេ6Eសេនាះ ក៏ដូចជាសស្រាមាប់ការបង់នៃថ្លពន្ធនិងសម្បទាន និងចូលរមួចំដែណកសស្រាមាប់ GDP និងស្រាបសេ�សដែដលសេEវនិិសេ6Eផងដែដរ។

ដូចសេនះកត្តា្ត ផលិតកម្មដែដលសេEវនិិសេ6Eសេនាះ( ដែដលភា្ជ ប់ជាមួយ payment in advance ) សេស្រាបីស្រាបាស់សេDក្នងុស្រាកមុហុ៊នបរសេ�សនីមួយៗសេនាះការមួចំដែណកស្រាកមុហុ៊នបរសេ�ស សំរាប់ភាពរកីចសេស្រាមីននៃនសេសដ្ឋកិច្ចស្រាបសេ�សសេនាះកាន់ដែតតូចដែដរ ។ មានន័យថាសកា្ដ នុភាពរកីចំសេរនីដែដលបQ្ដ លមកបដែន្ថមពីការវនិិសេ6E�ុនបរសេ�ស ceteris paribus កាន់ដែតធំកាលQស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍សេនាះស្រាតវូបានរមួចំដែណកជាមួយនឹងpayment in advanceសេចញ ពីផលិតកម្មរបស់ខ្លួនកាន់ដែតសេស្រាចីនសេDក្នងុតនៃម្លផលិតកម្មដុលនៃនEសេស្រាមាងបរសេ�សទាងំសេនាះ ការសេស្រាបីស្រាបាស់ការវនិិសេ6E�ុនបរសេ�សសស្រាមាប់ស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ខ្លះកាន់ដែតធំកាលQផលិតផល (effect) នៃនការបសេងeីតកត្តា្ត បញ្ចូល (input) (=ការចូលរមួចំដែណកសេDក្នងុ input ) នៃនស្រាបសេ�សខាងសេលី�ខាសេសដ្ឋកិច្ចបរសេ�សដែដលវនិិសេ6Eកាន់ដែត�ូលំ�ូលាយសេ7ទាងំសេនះមានន័យថា កាលQតស្រាមវូកា ឧទាហរណ៍:ជាផលិតផល^ក់កQ្ដ លសំសេរច ឫធនធានមនុស្សដែដលមានសមត្តភាពសេDក្នងុរចនាសម្ព័ន្ធផលិតកម្មដែដលខ្ពស់ៗសេDក្នងុ�ខាសេសដ្ឋកិច្ចបរសេ�សសេនាះស្រាតវូបានសេពញចិត្តឫផ្ដល់សេដ្ឋាយស្រាបសេ�សដែដលអ្នកវនិិសេ6Eបរសេ�សសេនាះ ។ ដូចសេនះ អស្រាត្តាកាងារសេDក្នងុឧស្សាហកម្មដែដលជាផលិតផល^ក់កQ្ដ ល សំសេរច ឬសហស្រា_សផ្គត់ផ្គង់ផលិតផល^ក់កQ្ត លសំសេរចស្រាតវូបានសេកីនសេOងី។ ល�្ធផលសេនះបងាW ញឲ្យសេtីញនូវឥ�្ធិពលវជិ្ជមាននៃនការវនិិសេ6Eបរសេ�ស។

សេDក្នងុការវនិិសេ6Eដូច_្ន សេនះ ក៏ស្រាតវូបកស្រា�យសេDក្នងុ�ំនាក់�ំនងជាមួយនឹង ការសេស្រាបីស្រាបាស់កំលាងំពលកម្មសេDក្នងុស្រាបសេ�សដែដរ។ សេD�ិសេនះសេយីងពំុចាប់អារម្មណ៍សេដ្ឋាយ សេមីលនឹងដែភ្នកថាចំនួនកំលាងំពលកម្មដែដលសេស្រាបីស្រាបាស់ក្នងុស្រាកមុហុ៊នបរសេ�សស្រាតវូបានរារំាងសេ�។ ភាEសេស្រាចីនមានការដែស្រាបស្រាបលួសេកីនសេOងី កំលាងំពលកម្មនៃដលបQ្ត លមកពីស្រាកមុហុ៊ន ទាងំសេនាះ។ មg្យាងសេ�sតសេដ្ឋាយឥ�្ធិពលនៃនផលិតកម្ម របស់ស្រាកមុហុ៊នបរសេ�សសេធ្វីឲ្យមានការ សេកីនសេOងីតនៃម្លផលិតកម្មសុ�្ធនៃនស្រាកមុហ៊ុនដ៏នៃ�សេ�sតក្នងុស្រាបសេ�ស។

�ន្ទឹមនឹងការចូលរមួបសេងeីនភាពរកីចសេស្រាមីនសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់នៃនល�្ធផលរបីូយប័ណ្ណក៏ អាចនាសំេ7ឲ្យមានល�្ធផលនៃនភាពរកីចសេស្រាមីនសេដ្ឋាយស្រាបសេ6លដែដរ សេ7ក្នងុស្រាបសេ�សកំពុង អភិវឌ្ឍន៍ក្នងុករណីនៃនការខ្វះខាតរបីូយប័ណ្ណសេDក្នងុស្រាបសេ�សសេនាះ។ សំរាប់ការសេធ្វីការស្រា�វ ស្រាជាវឥ�្ធិពលនៃនរបីូយប័ណ្ណសេនាះសេEស្រាតវូដែតដែបងដែចកការវនិិសេ6_ជា “ការវនិិសេ6E�ុនសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់ដែដលមាន�ំនាក់�ំនងបរសេ�ស” និង “ការវនិិសេ6E�ុនសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់សេដ្ឋាយមាន �ំនាក់�ំនងក្នងុស្រាបសេ�ស”។ ចំសេ^ះស្រាកមុនៃនការវនិិសេ6E�ុនសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់មាន�ំនាក់�ំនងជាមួយបរសេ�សរាប់បញ្ចូលសេDEសេស្រាមាងQដែដលផលិតផលរបស់Eសេស្រាមាងសេនាះស្រាតវូបានលក់ សេចញសេ7ក្នងុស្រាបសេ�សសេផ្សងសេ�sតនឹងជាញឹកញាប់សេ7ក្នងុស្រាបសេ�សសេដីមកំសេណីតនៃនអ្នកវនិិសេ6E�ុនសេនាះផងដែដរ។

ផ្ទុយពីសេនះការវនិិសេ6E�ុនសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់ដែដលមាន�ំនាក់�ំនងក្នងុស្រាបសេ�សEឺតស្រាមង់�ិសសសេ7សេលីការផ្គត់ផ្គង់នៃន�ីផ្សារក្នងុស្រាបសេ�សនៃនស្រាបសេ�សដែដលសេEវនិិសេ6Eសេនាះ។ ដែតសេDក្នងការពិតការដែបងដែចកជាករណីទាងំពីរសេនះស្រាតវូបានលិចលង់ សេស្រា^ះការវនិិសេ6E សេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់ដែដលមាន�ំនាក់�ំនងក្នងុស្រាសកុបានសេស្រាបីស្រាបាស់ក្នងុសេពលជាមួយ_្ន សេនះដែដរ ក៏ សំរាប់ការស្រាបតិបត្តិនៃនការនាសំេចញសេ7ក្នងុសេសដ្ឋកិច្ចជាតិនៃនស្រាបសេ�សជិតខាងដែដរៈ ឧទាៈ ការ�្ថ បនាសេរាងចស្រាកក្នងុស្រាបសេ�សសេស្រាបសីុលអាចស្រាតវូបងាW ញឲ្យសេtីញថា សេរាងចស្រាកសេនាះផ្គត់ផ្គង់ សព្វនៃថ�សេនះ សេ7សេលី�ីផ្សារនៃនបQ្ត ស្រាបសេ�សអាសេមរកិឡា�ីនទាងំមូល។ ដូចសេនះជាល�្ធផល សេEEួរដែតសេធ្វីការដែកដែស្រាបការដែបងដែចកសេនះ ក៏ដូចជាការស្រាបមូលផ្តុំការពិចារQសេ7សេលី^ក្យទាងំពីរសេនាះសេOងីវញិ បgុដែន្តសេDក្នងុការសិក្សាសេនះសេយីងពំុសេធ្វីការដែស្រាបស្រាបលួនៃនការដែបងដែចក សេនាះសេ�។

Eុណសម្បត្តិដែដលជាមូលដ្ឋា្ឋ ននៃនការវនិិសេ6Eសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់ដែដលមាន�ំនាក់�ំនង បរសេ�សបានបងាW ញថា ការចូលរមួចំដែណកសុ�្ធរបស់សេEចំសេ^ះ GDP របស់ស្រាបសេ�សកំពុង អភិវឌ្ឍន៍ ឬស្រាបសេ�សដែដលសេEបានវនិិសេ6Eសេនាះ។ ទាងំសេនះមានន័យថាការហូរចូលនៃនរបីូយ ប័ណ្ណសេDក្នងុ�ំហំមួយ6g ងធំសេDក្នងុស្រាបសេ�សសេនាះ កាលQសេEពិចារQសេ7សេលីល�្ធផល �ីពីរ ចំសេ^ះផលិតកម្មក្នងុស្រាសកុសេស្រា^ះថាផលចំណូលនៃនការវនិិសេ6Eសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់ដែដលមាន�ំនាក់�ំនងបរសេ�សសេនះ Eឺសេចញពីវស័ិយ ឬខ្ទង់នាសំេចញ។

ដូចសេនះផលចំណូលសេនះ6g ងតិចបំផុតកា្ល យជារបីូយប័ណ្ណនៃនស្រាបសេ�សដែដលជា សេភ��វសេនាះ។ ជាមួយសេនះល�្ធផលនៃនរបីូយវត្ថុនៃនស្រាបសេភ�ការវនិិសេ6EសេនាះEឺសស្រាមាប់ស្រាបសេ�ស ដែដលជាសេភ��វ ពិតជាជាវជិ្ជមាន6g ងច្បាស់លាស់។ ទាងំសេនះសេធ្វីឲ្យរបីូយប័ណ្ណបស្រាមងុរបស់ ស្រាបសេ�សសេនាះស្រាតវូបានសេកីនសេOងី។ សេDក្នងុកាលៈសេ�សៈខ្លះល�្ធផលសុ�្ធនៃនរបីូយវត្ថុដែដលវជិ្ជ មានសេនាះ អាចធំជាការចូលរមួចំដែណកសុ�្ធសស្រាមាប់ការរកីចសេស្រាមីនរបស់អ្នកវនិិសេ6Eិនស្រាបសេភ�សេនះ កាលQដំសេណីរនៃនការសស្រាមបសស្រាមលួរចនាសម្ព័ន្ធ�ីផ្សារក្នងុស្រាបសេ�សដែដលស្រាតវូបានវនិិសេ6Eសេនាះ ផលិតកម្មដែដលស្រាតវូនាចូំលសីុជសេស្រាª (intensive importing productions) មកដល់សេពលសេនះស្រាតវូបានកាត់បន្ថយ។ ឆ្លងកាត់ល�្ធផលសុ�្ធនៃនរបីូយប័ណ្ណ សេនះស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ស្រាតវូបានផ្លា្ល ស់ឲ្យសេDក្នងុ�្ថ នភាពសេស្រាបីស្រាបាស់ផលិតផល�ុនបរសេ�សសស្រាមាប់នាសំេ7រកការ�្ថ បនានៃនឧស្សាហកម្មក្នងុស្រាបសេ�ស និងសស្រាមាប់បសេងeីនសន្ទុះ នៃនសេល្ប�នរកីចសេស្រាមីនសេDក្នងុស្រាបសេ�សរបស់ខ្លួន។

ក្នងុករណីនៃនការវនិិសេ6Eសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់ដែដលមាន�ំនាក់�ំនងក្នងុស្រាបសេ�ស សេE��ួលបានល�្ធផលសេផ្សងពីខាងសេលី សេស្រា^ះការវនិិសេ6E�ុនស្រាបសេភ�សេនះផ្សារភា្ជ ប់6g ងស្អិត រមួត អាចសេលចសេចញនូវEុណសម្បត្តិ និងEុណវបិត្តិ6g ងសេស្រាចីនជាមួយនឹង�ីផ្សារក្នងុស្រាបសេ�សដែដលស្រាតវូវនិិសេ6Eសេនាះ។

សេដ្ឋាយ�រផលិតផលដែដលស្រាតវូនាចូំលសេធ្វីឲ្យមានការសន្ំសរបីូយវត្ថុ ដែដល�ុកសស្រាមាប់នាចូំលផលិតផលសេនាះ ផល�្ធផលនៃនការសន្ំសរបីូយវត្ថុសេនះជា�ូសេ7តិចជាល�្ធផលនៃនការសន្ំសរបីូយវត្ថុដែដលសេចញពីការវនិិសេ6Eសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់ដែដលមាន�ំនាក់�ំនងបរសេ�ស សេស្រា^ះការសន្ំសរបីូយវត្ថុដែដលជាសេសដ្ឋកិច្ចសរបុភាEសេស្រាចីនតិចតួច សេដ្ឋាយ�រមូល សេហតុមានដំសេណីរការស្រាបស្រាពឹត្តនៃនការជំនួស�ីផ្សារក្នងុស្រាបសេ�សៈ ក្នងុសេពលដែដលតស្រាមវូការ សេសដ្ឋកិច្ចក្នងុស្រាបសេ�សស្រាតវូសេធ្វីឲ្យមានសកម្មភាពបដែន្ថមសេនាះ សេសដ្ឋកិច្ចជាតិពិតជាសេកីនសេOងី 6g ងពិតស្រាបាកដ។ បgុដែន្តបញ្ហាW សេនះមិនស្រាតវូបានជូនដំសេណីរសេដ្ឋាយការសន្ំសនៃនរបីូយវត្ថុដែដល សេ6ងសេ7ត្តាមសេនាះសេOយី។ ដែផ្នកសេផ្សងសេ�sតនៃនការសេផ្ទរការចំសេណញក៏�មា្ល ក់បន្ទុកសេ7សេលី តុល្យការនៃនការបង់តនៃម្លដែដរ រមួមកជា�ូសេ7កត្តា្ត ផលិតកម្មក៏ស្រាតវូបាននាចូំលពីបរសេ�សដែដលអាចបQ្ត លឲ្យមានការហូរសេចញនៃនរបីូយវត្ថុសេ7សេស្រាlស្រាបសេ�ស។

ដូចសេនះសេតីការវនិិសេ6E�ុនផ្លា្ទ ល់ដែដលមាន�ំនាក់�ំនងក្នងុស្រាបសេ�សសេធ្វីឲ្យមានភាពស្រាបសេសីរសេOងី ឬអាស្រាកក់សេOងីនៃន�្ថ នភាពរបីូយវត្ថុរបស់ស្រាបសេ�សដែដលស្រាតវូវនិិសេ6EសេនាះEឺសេEពំុអានិ6យមុនបានសេOយី។ ចសេម្លីយពិតស្រាបាកដអាស្រាស័យសេ7សេលីល�្ធផលនៃនការ សន្ំសរបីូយវត្ថុដែដលទាក់�ងសេ7នឹថផលិតផលសេនាះ សេហីយក៏អាស្រាស័យផងដែដរថាសេតីស្រាកមុហុ៊នបរសេ�សសេនាះសេធ្វីសមាហរណកម្មសេ7ក្នងុសេសដ្ឋកិច្ចនៃនស្រាបសេ�សដែដលខ្លួនវនិិសេ6Eសេនាះ មាន�ំហំបgុQ្ណ ?

សេស្រាlពីល�្ធផលនៃន�ុននិងរបីូយវត្ថុជាញឹកញាប់ក៏មានការពីភាក្សា_្ន ដែដរថា ការ វនិិសេ6E�ុនបរសេ�សមានន័យដែដរថា ជាការជួយនូវបសេច្ចកសេ�សដែដលក្នងុសេនាះមានអត្ថន័យ ដ៏សំខាន់សំរាប់ស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍។ ជាញឹកញាប់សេដ្ឋាយ�រស្រាកមុហ៊ុនបរសេ�សវធីិ �ស្រាស្តផលិតកម្មដែដលសំខាន់ៗស្រាតវូបាន��ួលយក សេស្រាកាយមកសេ�sតសេដ្ឋាយ�រសហស្រា_ស ក្នងុស្រាសកុ។ សេស្រាlពីសេនះល�្ធផលសេផ្សងសេ�sតនៃនការចាត់ដែចងសហស្រា_សដែដលជាវចិារណ ញាណក៏ស្រាតវូបានបងាW ញផងដែដរ។ ឆ្លងកាត់ការបណ្តុ ះបQ្ត លកកម្មករជំនាញ វសិ្វករ និងអ្នកស្រាEប់ស្រាEងភាEសេស្រាចីនផ្តល់នូវល�្ធភាពនៃនការសេផ្ទរដែដលហ្មត់ចត់ និងមានសេល្ប�នសេល~ន “know how” សេចញពីស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្មសេ7ស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ នឹងពំុស្រាតឹមស្រាតវូពិតស្រាបាកដដែតជាការសេផ្ទរនៃន Know How ដែដលសេកីនសេOងីសេDក្នងុចំណុចសេពលនៃនការវនិិសេ6E �ុនសេនាះសេ� សេស្រាlពីសេនះក៏បន្តរហូតនូវការសិក្សាស្រា�វស្រាជាវដែថមសេ�sតនៃនបសេច្ចកវជិា្ជ នីមួយៗ ដែដល�មសេនីមផងដែដរ។ ជាមួយសេនះភាពចសេនា្ល ះស្រាបសេហាងរវាងស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្ម និងស្រាបសេ�សកំពុងអិវឌ្ឍន៍ដែដលសេE�្គ ល់ថាជាចំសេណះដឹងដែផ្នកបសេច្ចកសេ�ស និងសហស្រាEិនដែដល សេEឲ្យសេ�្ម ះថា Technological and managerial gap អាចស្រាតវូជំនះបាន ឬ6g ងតិចបំផុត អាចស្រាតវូរារំាងនូវចសេនា្ល ះស្រាបសេហាងកាន់ដែតធំរបស់វាសេនាះ។

ការអភិវឌ្ឍន៍កាន់ដែតសេកីនសេOងី មានការអនុញ្ហា្ញ តិឲ្យមានការវនិិសេ6E�ុនសេដ្ឋាយ ផ្លា្ទ ល់សេនះអាចផ្សារភា្ជ ប់ជាមួយលក/័ណp ដែដលសេ6ងសេ7ត្តាម ការ�្ថ បនានិងរក្សាកដែន្លង បណ្តុ ះបQ្ត លផ្លា្ទ ល់ខ្លួនក៏ដូចជាការ��ួលយកកមា្ល ងំពលកម្មក្នងុស្រាបសេ�សសេ7ក្នងុតួនា�ី ដឹកនាជំាសេដីម។

សេស្រាlពីសេនះសេEស្រាតវូស្រាបងុស្រាបយ័ត្នផងដែដរ ក្នងុករណីខ្លះ វាពំុសេកីតសេOងីសេDភ័ព្វសំQង ដែដលជាចសេនា្ល ះស្រាបសេហាងនៃនបសេច្ចកវជិា្ជ រវាងស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្ម និងស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ស្រាតវូបានផ្សារភា្ជ ប់ភា្ល មៗសេនាះសេOយី សេស្រា^ះកមា្ល ងំពលកម្មដែដលស្រាតវូបណ្តុ ះបQ្ត លសេដ្ឋាយ ស្រាកមុហុ៊នបរសេ�សអាចស្រាតវូបានចូលរមួតិចតួចលបំផុតសស្រាមាប់ភាពស្រាបសេសីរសេOងីនៃនចំសេណះ ដឹងបសេច្ចកសេ�សសេស្រាបីស្រាបាស់ដ៏មានស្រាបសិ�្ធិភាពចំសេ^ះសហស្រា_សក្នងុស្រាសកុ។ បgុដែន្តត្តាមការស្រា�វស្រាជាវជាសេស្រាចីនបងាW ញថា ពំុមានបញ្ហាW បសេច្ចកសេ�ស�្វិកនិយមសេ�រវាងស្រាកមុហុ៊នបរសេ�ស និងស្រាកមុហុ៊នក្នងុស្រាសកុ។

ជាមួយសេនះដែដរស្រាកមុហុ៊នបរសេ�ស ជាមួយនឹងបសេច្ចកសេ�ស�ំសេនីបរបស់ខ្លួន ក្នងុការសេស្រាជsតចូលក្នងុ�ីផ្សាររបស់ស្រាបសេ�សដែដលខ្លួនបានវនិិសេ6E ដែដលមកដល់សេពលសេនះអ្នកផ្គត់ផ្គង់ក្នងុស្រាសកុស្រាតវូបានស្រាEបដណ្ត ប់សេដ្ឋាយបសេច្ចកសេ�សបុរាណ ឬពំុទាន់សម័យសេនាះ វាសេកីត សេOងីនូវ “ល�្ធផលនៃនការស្រាចានសេចញ” បានន័យថាស្រាកមុហុ៊នក្នងុស្រាសកុដែដលមានបសេច្ចកវជិា្ជ

ទាបស្រាតវូខា្ទ តសេចញពី�ីផ្សារ។ ល�្ធផលនៃនការរញុស្រាចានសេនះកាន់ដែតខា្ល ងំសេOងីកាលQផលិតកម្មស្រាបស្រាពឹត្តសេ7កាន់ដែតសេស្រាចីនសេOងីសេស្រាកាមលក/័ណp នៃនការធា្ល ក់ចុះ ការបង់រសំេលាះសំរាប់ មួយឯកត្តាផលិតផលសំរាប់វធីិ�ស្រាស្ត�ំសេនីប សេស្រា^ះការចំសេណញជាញឹកញាប់សេកីនសេOងី over-proportional សេ7នឹងចំនួននៃនការលក់។ កាលQការថយចុះនៃនការបង់តនៃម្លខា្ល ងំជាង ល�្ធភាពនៃននៃថ្លដែដលស្រាតវូបានស្រាបកាន់យកសស្រាមាប់ពស្រាងីកការលក់សេនាះ មានន័យថាការស្រាបឹង ដែស្រាបង6g ងខា្ល ងំនៃនដែផ្នកខាងស្រាកមុហុ៊នបរសេ�សស្រាតវូបានសេកីតសេOងីសស្រាមាប់សំសេរចបាននូវចំដែណក�ីផ្សារអតិបរមាមួយ។

ការស្រាបឹងដែស្រាបងសេនះនាសំេ7នូវការរញុស្រាចានសេចញ នៃនអ្នកស្រាបកួតស្រាបដែជងក្នងុស្រាបសេ�ស ឬស្រាកមុហុ៊នក្នងុស្រាបសេ�ស៕ កាលQបញ្ហាW សេនះ ពំុស្រាតវូបានរកសេtីញអ្វីសេផ្សងសេ�sតសេនាះ ជាល�្ធផលសេចញពីការរញុស្រាចានសេនះ Eឺការសេដញសេចញនៃនកមា្ល ងំពលកម្ម សេស្រា^ះថាកមា្ល ងំពលកម្ម សេនះស្រាតវូរញុស្រាចានសេចញពីដែផ្នកផលិតកម្មជាមួយនឹងបសេច្ចកវជិា្ជ ដែដលមានលក/ណៈសីុជសេស្រាª នៃនកមា្ល ងំពលកម្ម ដូចសេនះល�្ធផលនៃនការដកសេចញសេនាះនឹង ceteris paribus ធំជាងការសេដញសេចញដែដលបQ្ត លមកពីស្រាកមុហ៊ុនបរសេ�ស។ ជាសមតុល្យបងាW ញសេអាយសេtីញថា បញ្ហាW សេនះមានការសេកីនសេOងីនៃនចំនួនអ្នកអត់ការងារសេធ្វីក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍សេDក្នងុ ករណីដែដលពំុមានការ�ូទាត់នៃនកមា្ល ងំដែដលតិចតួចសេនាះ ស្រាតវូបានសសេស្រាមចសេដ្ឋាយ�រការ

ការសេកីនសេOងីនៃន�ំហំផលិតកម្មដែដលសេ6ងសេ7ត្តាម។ជាមួយសេនះសកម្មភាពស្រាកមុហ៊ុនបរសេ�ស សេDក្នងុស្រាបសេ�សជាសេភ��វសេនាះ អាចនាសំេ7 រកការសេកីនសេOងីនៃន

អ្នកអត់មានការងារសេធ្វី និងនាឲំ្យមានឥ�្ធិពលនៃនការដែបងដែចកស្រាបាក់ ចំណូលដែដលផ្ទុយពីសេ_លបំណងដែដលមានសេលីកសេOងីក្នងុសេ_លនសេ6បាយដែបងដែចកក្នងុ ស្រាកបខ័ណp នៃនតួនា�ីស្នលូនៃនសង្គម។ បgុដែន្តសេបីសិនQជាបសេច្ចកវជិា្ជសេនាះស្រាតវូបានសេស្រាបីសេដ្ឋាយ ស្រាកមុហុ៊នក្នងុស្រាសកុសេនាះសេEសន្មត់ថា បាន��ួលនូវល�្ធផលដូច_្ន សេនះដែដរ។

ដូចសេនះល�្ធផលដែដលបងាW ញខាងសេលី បានស្រាបាប់ការពិតថាល�្ធផលនៃនល�្ធភាព ការងារឬកមា្ល ងំពលកម្មសេផ្សងៗ_្ន សេDក្នងុស្រាកបខ័ណp នៃនបសេច្ចកវជិា្ជ ដែដល�ំសេនីប និង ដែបបស្រាប នៃពណី ជាជាងល�្ធផលដែដល�មា្ល ក់បន្ទុកសេ7សេលីស្រាកមុហុ៊នបរសេ�សដែតមួយមុខ។ សេលីសពីសេនះការស្តីបសេនា្ទ សដែដលបានសេលីកសេOងីភាEសេស្រាចីន នៃនការសេផ្ទរផលចំសេនញដ៏ខ្ពស់សេ7ស្រាបសេ�ស សេដីមកំសេណីតអ្នកវនិិសេ6E ដែដលសេកីតបានជាមូលសេហតុសេផ្សងមួយសេ�sត។ សេEពំុស្រាតវូបានអនុ ញ្ហា្ញ តពីចារQសេលីតួរសេលខនៃនការចំសេនញពិតស្រាបាកដសេនាះសេOយី សេស្រាlពីសេនះជានិច្ចកាល សេEស្រាតវូសេមីលសេ7សេលីការបសេងeីត�ំនាក់�ំនងសំរាប់�ុនដែដលសេស្រាបីស្រាបាស់៕ ជាមួយនឹងការសេមីលសេtីញសេ7សេលីអស្រាត្តានៃនការចំសេនញខ្ពស់ និងដែផ្នក6g ងធំនៃនស្រាបាក់ចំសេនញដែដលស្រាតវូបានសេផ្ទរសេនាះសេEពំុអនុញ្ហា្ញ តឲ្យបកស្រា�យថាការវនិិសេ6E�ុនសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់នៃនបរសេ�សពំុបានសេលីក

ស្ទួយ ឬចូលរមួតិចតួចបំផុតសំរាប់ស្រាបាក់ចំណូលនៃនស្រាបសេ�សដែដលជាសេភ��វសេនាះសេOយី។ សេទាះបីការចំសេណញនៃនស្រាកមុហុ៊នបរសេ�សសេនាះស្រាតវូបងាW ញឲ្យសេtីញ១០០%ក៏សេដ្ឋាយ និងសេដ្ឋាយ�រការបង់នៃនការអនុញ្ហា្ញ តដែផ្នកចំសេនញសេនាះ ស្រាតវូបានហូរសេ7បរសេ�សក៏សេដ្ឋាយក៏ដែផ្នកដនៃ�សេ�sតនៃនការចំសេនញស្ថិតសេDក្នងុស្រាបសេ�សដែដលជាសេភ��វសេនាះជាអ្នក��ួល នឹងអាចសេកីនសេOងីនូវស្រាបាក់ចំណូលក្នងុស្រាបសេ�ស។ ដូចដែដលបាននិ6យពីខាងសេលីរចួមកសេហីយ �ំហំនៃនអាស្រាស័យសេ7សេលីសមាហរណកម្មរបស់សេEសេ7ក្នងុសេសដ្ឋកិច្ចនៃនស្រាបសេ�សដែដលជាសេភ��វ ក៏ដូចជាការសេធ្វីសមាហរណកម្មនៃនស្រាបសេ�សដែដលជាសេភ្វ�វសេនាះចូលសេ7ក្នងុសេសដ្ឋកិច្ចស្រាកមុហុ៊ន បរសេ�សសេនាះ។ មg្យាងសេ�sតសេស្ទីដែតស្រាEប់ករណីទាងំអស់ អស្រាត្តានៃនការចំសេណញដ៏ខ្ពស់ដែដលស្រាតវូ សសេស្រាមចបាន នឹងស្រាតវូសេផ្ទរសេ7ស្រាបសេ�សសេដីមកំសេណីតនៃនអ្នកវនិិសេ6Eិន អាចសេធ្វីឲ្យមានការសេកីត សេOងីនូវការភ័យខា្ល យចំសេ^ះការដកពន្ធចំសេណញដែដលពំុស្រាតវូបាន�ូទាត់សេOងីវញិ ដូចសេនះការសេផ្ទរ ការចំសេនញសេនះបងាW ញឲ្យសេtីញពិតស្រាបាកដនូវការនាចូំលមកស្រាបសេ�សដែដលសេEវនិិ សេ6Eសេនាះវញិ។

ដូចសេនះសេដ្ឋាយ�រសេEពំុអាចមានល�្ធភាពផ្តល់ពិន្ទុសេទាសេលីEុណសម្បត្តិ និងEុណ វបិ្បត្តិនៃនឥ�្ធិពលរបស់ការវនិិសេ6Eសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់ របស់បរសេ�សមកសេលីស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍ សេនាះសេកីតសេOងីនូវមតិសេផ្សងៗ_្ន ៈ �ន្ទឹមនឹងអ្នកស្រា�ឹស្តីចស្រាកពត្តិនិយមថ្មីវាយតនៃម្លថា

ការចំសេនញជាការសេកងស្រាបវញ័្ចនៃនស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ សេដ្ឋាយ�រស្រាកមុហុ៊នអន្តរជាតិធំៗ សេនាះអ្នក_សំ្រា�ស្រាកមុហ៊ុនបរសេ�សបានបកស្រា�យការចំសេនញជា�ូសេ7 ជាល�្ធផលស្រាតOប់ មកវញិចំសេ^ះការផ្តល់សមត្ថភាពសហស្រាEិន នឹងចំសេណះដឹងដែផ្នកបសេច្ចកសេ�សរបស់ខ្លួន មានន័យថាការចំសេណញសេDក្នងុ�ំនាក់�ំនងសេនាះស្រាតវូបានបងាW ញថាជាស្រាបាក់ចំណូលនៃនកត្តា្ត ផលិតផលសុ�្ធ�ធ សេស្រា^ះថាការវាយតនៃម្លល�្ធផលថស្រាតOប់មកវញិដែដលជាសហស្រាEិន សេនាះ ពំុមាន�ទដ្ឋា� តម្លៃ !ដែដលជារ�ូភាពពិត��កដ សេOយី។ ដូចសេនះការកំណត់�ំហំចំសេនញ ដែដលអាចតំQងអតិបរមាមួយមានន័យសេ7ត្តាមការវនិិច្ឆ័យតនៃម្លដែដលសេ6ងសេ7ត្តាមសេដីម កំសេណីតមសេនាEមវជិា្ជ នៃនអ្នកពិចារQសេនាះ ដែដលនាឲំ្យមានល�្ធផលសេផ្សងៗ_្ន ។ មg្យាងសេ�sតមានសំណួរសេចា�សេ7សេលីការដែបងដែចកស្រាបាក់ចំសេណញដែដលសេស្មី_្ន សេនាះពំុស្រាតវូបានសេឆ្លីយ តបសេOយីដរាបQពំុមានលក/ណៈវនិិច្ឆ័យជា objective សំរាប់ការដែបងដែចកសេនាះសេOយី។ ជាមួយសេនះ ក៏ពំុមានដំសេQះស្រា�យបញ្ហាW សេស្មី_្ន នៃនល�្ធផលទាងំសេនាះស្រាតវូបានរកសេtីញសេOយី។ ជាការពិតស្រា_ន់ដែតជាការបកស្រា�យនូវល�្ធផលដែដលស្រាEបដណ្ត ប់សេដ្ឋាយនសេ6 បាយសុ�្ធ�ធដែតបgុសេQ្ណ ះ។

សរបុមក�ំនាក់�ំនងល�្ធផលការអភិវឌ្ឍន័នៃនការវនិិសេ6E�ុនសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់របស់ បរសេ�សស្រាតវូបានវនិិច្ឆ័យជាវជិ្ជមាន ឬអវជិ្ជមាន ដូចដែដលការវាយតំនៃលដែផ្នកនាសំេចញដែដរ។

ទាងំសេនះមានឥ�្ធិពលឧបត្ថម្ភការអភិវឌ្ឍន៍ផង សេហីយជាឥ�្ធិពលរារំាងការអភិវឌ្ឍន៍ផង។ ទាងំសេនះមានន័យថាសេEស្រាតវូដែតចាប់យកនូវលក័/ណp នៃនករណីនីមួយៗសំរាប់ការវាយតនៃម្ល សេដីម្បីឲ្យការវនិិច្ឆ័យ�នសេ7រកភាពសមរម្យ។៤-ការពន្យល់នៃនឧនាភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋាយ�រស្រា�ឹស្តីនៃនភាពពំុឯករាជ្យ៤.១- សេ_លសំខាន់នៃនស្រា�ឹស្តីភាពពំុឯករាជ្យ

ចំសេ^ះការវភិាEស្រា�ឹស្តីនៃនភាពពំុឯករាជ្យសេនះ សេEស្រាតវូដែបងដែចកជាសេ_លសំខាន់ពីរ ស្រា�ឹស្តីនៃនភាពពំុឯករាជ្យដែដលជាជាតិនិយម និងស្រា�ឹស្តីនៃនភាពពំុឯករាជ្យដែដលជាមាg ក្សនិយម ៤.១.១- ស្រា�ឹស្តីនៃនភាពពំុឯករាជ្យដែដលជាជាតិនិយម

សេដ្ឋាយសេ6ងសេ7សេលី�ិសសេ�ជាតិនិយម (អ្នកតំQងEឺសេលាក Juguaribe, Sunbel Furtado និងសេលាក Pinto) ភាពពំុឯករាជ្យស្រាតវូបានយល់ថាជាផលបូក ឬជាល�្ធផលនៃនកត្តា្ត ខាងសេស្រាlទាងំអស់។ ក្នងុនាមជាលក/័ណp នៃនដំសេណីរការអភិវឌ្ឍន៍ជាតិមួយដែដរ កត្តា្ត ខាង ក្នងុ (domestic factors) ស្រាតវូបានរារំាងនូវចសេនា្ល ះសំដែដងនៃនការសំសេរចចិត្តសំរាប់រដ្ឋរបស់ខ្លួន នីមួយៗ សេដ្ឋាយ�របញ្ហាW សេនះសេធ្វីឲ្យកាន់ដែតដុនដ្ឋាបនូវល�្ធភាពនៃនការអភិវឌ្ឍន៍របស់ស្រាបសេ�សសេនាះ សេស្រា^ះថា dependency បងាW ញពីសញ្ហា្ញ ណរមួសំរាប់ចំនួនជាសេស្រាចីនមួយនៃនការ សេកីនសេOងីភាពពំុឯករាជ្យពិតស្រាបាកដសេDក្នងុសេសដ្ឋកិច្ច នសេ6បាយ វប្បធម៌ និងសេ6ធា។

ភាពពំុឯករាជ្យសេនះបានសេបាះជំហាន �ន្ទឹមនឹងការកំណត់នៃនលក/ណៈនៃផ្ទក្នងុនៃន ដំសេណីរការអភិវឌ្ឍន៍ផងដែដរ។ ដែតឧនាភិវឌ្ឍន៍ស្រាតវូបQ្ត លក្នងុសេពលជាមួយ_្ន សេដ្ឋាយ�រ កត្តា្ត ខាងសេស្រាlដែដលពំុទាញសេចញបានសេពញសេលញសេ7សេលី�ិសសេ�ស្រា�ឹស្តីនៃនភាពពំុឯករាជ្យ សេនាះសេOយី។ ជំនួសបញ្ហាW សេនាះភាពពំុឯករាជ្យសេផ្តីមសេចញពីការកំណត់សេ7វញិសេ7មកដូច រង្វង់Eួរឲ្យស្រាពឺស្រាពចួមួយ (Vicious circle) នៃនស្រាកមុកត្តា្ត ទាងំពីរ។៤.១.២- ស្រា�ឹស្តីនៃនភាពពំុឯករាជ្យដែដលជាមាg ក្សនិយម

�ិសសេ�ដែដលសងeត់ធ�ន់សេ7សេលីមាg ក្សនិយមនៃនស្រា�ឹស្តីភាពពំុឯករាជ្យ (អ្នកតំQង សំខាន់ៗមានសេលាក Cardosc, Cordova, Dos Santcs និងសេលាក Frank) ផ្សារភា្ជ ប់សេ7នឹង ស្រា�ឹស្តីមូលធននិយមរបស់មាgក្ស។ មូលដ្ឋា្ឋ ននៃនស្រា�ឹស្តីដែដលនិយមមាg ក្ស និងស្រា�ឹស្តីនៃនភាពពំុឯករាជ្យសេនះសេកីតសេOងីពី�ំនាស់វណ្ណៈដែដលនាសំេ7ឲ្យមាន�ំនាក់�ំនងសេកងស្រាបវញ្ច័មានន័យ ថាការលំសេអsងនៃន តំម្លៃលខ្ពស់ សេដ្ឋាយវណ្ណៈដែដលមានអំនាច។ ជាមួយសេនះស្រាបព័ន្ធនៃនវណ្ណៈ ដែដលមានអំនាចសព្វនៃថ� Eឺជាមូលធននៃនពិភពសេលាក។ សេ6ងសេ7ត្តាមសេនះ�ំនាក់�ំនងសេកង ស្រាបវញ័្ច Eឺជាការសេកងស្រាបវញ័្ចមូលធននិយម។ វលិមកវញិភាពពំុឯករាជ្យបងាW ញជាដែផ្នក សំខាន់មួយនៃនស្រាបព័ន្ធមូលធននិយមពិភពសេលាកដែដលនាសំេ7ឲ្យមានការឧនាភិវឌ្ឍន៍នៃន ស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ៈ ទាងំសេនះមានន័យថាភាពពំុឯករាជ្យជាចារកឹលក/ណៈជាស្រាបព័ន្ធ

កំណត់មួយដែដល�្ថ បនាសេOងីសេដ្ឋាយសង្គមផ្លា្ទ ល់ខ្លួននៃនស្រាបសេ�សសេនាះ។សំរាប់ការវភិាEនៃនឧនាភិវឌ្ឍន៍ស្រាតវូបានទាញសេចញសេ6ងសេ7ត្តាមសេនាះ ការដែបងដែចកនៃន តំម្លៃលខ្ពស់ ពី

ស្រាកមុសេផ្សងនៃនវណ្ណៈអភិជនក្នងុស្រាបសេ�ស និងសេស្រាlស្រាបសេ�ស ក៏ដូចជា សេស្រាកាមការជួយឧបត្ថម្ភពី�ំនាក់�ំនងអ្នកមានអំQចសេDក្នងុស្រាបសេ�ស សេស្រា^ះថាឧនាភិវឌ្ឍន៍EឺបQ្ត លមកពីឥ�្ធិពលនៃនស្រាបព័ន្ធមូលធនពិភពសេលាកសេនាះ កត្តា្ត ដែដលជាមូលសេហតុទាងំ អស់Eឺ កត្តា) ខាងក្នុង domestic factors នៃនស្រាបព័ន្ធសេនាះ។ បgុដែន្តការពន្យល់នៃន�ំនាក់�ំនងរវាង កត្តា្ត ខាងសេស្រាl និងខាងក្នងុសេលចសេចញសេផ្សងៗ_្ន សេDក្នងុស្រា�ឹស្តីនៃនភាពពំុឯករាជ្យ ដែដលសងeត់ធ�ន់សេ7សេលីមាg ក្សនិយម។ ជារមួសេ_លការណ៍ទាងំអស់នៃនស្រា�ឹស្តីបងាW ញឲ្យសេtីញថា�ំនាក់�ំនងរវាងកត្តា្ត ខាងក្នងុ និងខាងសេស្រាlសំ_ល់ជា�ំនាក់�ំនងផ្លា្ល ស់ប្តូរដែដលពំុសេស្មីភាព។ សេដ្ឋាយ�រ�ំនាក់�ំនងសេនះស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្ម ឬមជ្ឈមណp លកQ្ត លស្រាតវូបាន��ួលផលស្រាបសេ6ជន៍ ដែតស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ខ្លះស្រាតវូ��ួលការខាតបង់។

ជាការពិតការកំណត់ឬការសេប្តជា� សេ7វញិសេ7មក រវាងកត្តា្ត ខាងក្នងុ និងខាងសេស្រាl ពំុស្រាតវូបានបដិសេសធសេ� បgុដែន្តជាសមតុល្យឥ�្ធិពលដែដលខា្ល ងំស្ថិតសេDសេលីជានិច្ចសេលីដែផ្នកដែដល �ន់សេខ្សាយ មានន័យថាសេ7សេលីស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍។ ជាមួយសេនះដែដរ ការទាញសេចញនៃន ស្រាពំដែដនរវាងកត្តា្ត ខាងក្នងុ និងខាងសេស្រាlសេDនៃផ្ទខាងក្នងុនៃនស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ មិនទាន់

បានបកស្រា�យពន្យល់សេDសេOយីសេ� សេស្រា^ះរចនាសម្ព័ន្ធនៃផ្ទក្នងុសព្វនៃថ�នៃនស្រាបសេ�សសេនាះ បសេញ្ចញឲ្យសេtីញរាប់សតវត្សមកសេហីយនូវកត្តា្ត ឥ�្ធិពលខាងសេស្រាl។

ការបកស្រា�យសេផ្សងៗនៃនភាពពំុឯករាជ្យ ក៏ដូចជាការកំណត់ស្រាពំដែដនពំុច្បាស់ លាស់រវាងភាពពំុឯករាជ្យសេនាះសេធ្វីឲ្យមានការលំបាក6g ងខា្ល ងំ ចំសេ^ះការយល់នៃន�ស្សនៈ ទាននៃនភាពពំុឯករាជ្យ។ សំឬាប់ការជំនះនៃនបញ្ហាWដែដលសេលចសេOងីមកសេនះ អ្នកនិពន្ធខ្លះ បានឲ្យសេ6បល់នូវការសេស្រាបីស្រាបាស់នៃនការចងស្រាកងដែដលមានលក/ណៈជាស្រាបតិបត្តិនៃនភាពពំុ ឯករាជ្យដែដលក្នងុសេនាះ ការEិតEូរជា�ូរសេលខមួយនៃន�ំនាក់�ំនងភាពពំុឯករាជ្យស្រាតវូបាន ��ួលយកសេដ្ឋាយការសេស្រាជីសសេរសីអាងំឌីកា�័រនៃនការទាក់�ងបរសេ�ស ដូចជាការចូលរមួ�ុន របស់ស្រាកមុហុ៊នបរសេ�ស ប�ដ្ឋា្ឋ នបរសេ�ស កម្មសិ�្ធបញ្ហា្ញ និងអនុញ្ហា្ញ តការសេផ្ទរការសេចំសេណញ។ បgុដែន្តដំសេណីរការស្រាបស្រាពឹត្តរសេបsបសេនះមក�ល់សេពលសេនះសេលចសេចញដែតជាសំណួរដែតបgុសេQ្ណ ះ ដូចសេនះ�ំហំដែដលជាបរមិាណនៃនការវភិាEភាពពំុឯករាជ្យខាងសេលីស្ថិតសេDសេលីផ្លូវបន្តសេ7 សេ�sត។ ដូចសេនះការស្រា�វស្រាជាវស្រាតវូសេមីល6g ងពិនិត្យបច្ច័យសេដ្ឋាយអ្នកស្រា�ឹស្តីសេសដ្ឋកិច្ច ក៏ដូច ជាស្រា�ឹស្តីអ្នកអភិវឌ្ឍន៍នសេ6បាយសេសដ្ឋកិច្ច ជាមួយនឹងការ�ិសេ�sន6g ងខា្ល ងំពីមជ្ឈដ្ឋា្ឋ ន សេផ្សងៗ

៤- ការបកស្រា�យឧនាភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋាយ�រភាពពំុឯករាជ្យក្នងុសេពលសេនះការ�កល្បងពន្យល់នៃនស្រា�ឹស្តីភាពពំុឯករាជ្យសេផ្សងៗចំសេ^ះឧនាភិ វឌ្ឍន៍នៃនស្រាបសេ�ស

កំពុងអភិវឌ្ឍន៍ស្រាតវូបានបកស្រា�យ។ ជាមួយសេនះដែដរសេEស្រាតវូដែបងដែចករវាង ឥ�្ធិពលខាងសេស្រាlនិងខាងក្នងុ តួ6g ងការសេកងស្រាបវញ័្ចនិងការដែក�ស្រាមង់រចនាសម្ព័ន្ធ។៤.៣.១- ការបកស្រា�យឧនាភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋាយ�រភាពពំុឯករាជ្យ

�ិសសេ�នៃនបំណកស្រា�យ�ីមួយក្នងុចំសេQមភាពពំុឯករាជ្យចាត់�ុកការសេកង ស្រាបវញ័្ចនៃនស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋាយស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្មដែដលជាមូលធននិយមជាចារកិលក/ណៈដែដលកំណត់ភាពពំុឯករាជ្យ៕ សេ6ងសេ7ត្តាមសេនះឧនាភិវឌ្ឍន៍ជាល�្ធផល នៃន�ំនាក់�ំនងនៃនការសេកងស្រាបវញ័្ចសេនះ។ ជាមួយសេនះដែដរEឺស្រាតវូដែបងដែចករវាង�ស្រាមង់នៃនការសេកងប្វ័ញ្ចសេដ្ឋាយស្រាបសេ6ល និងការសេកងស្រាបវញ័្ចសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់។

សេDក្នងុការសេកងស្រាបវញ័្ចសេដ្ឋាយស្រាបសេ6ល ក្នងុចំណុចមូលដ្ឋា្ឋ ននៃនស្រា�ឹស្តីភាពពំុឯក រាជ្យដែដលជាជាតិនិយម សេEបានសេលីកសេOងីនូវនិសេក/បប�នៃនភាពកាន់ដែតអាស្រាកក់ (secular deterioration) “term of trade (TOT)” ជាអំណះអំQង (សេមីលក្នងុសេមសេរsនខាងសេលី)។ សេ6ងសេ7ត្តាមការយល់ដឹងនៃនស្រា�ឹស្តីភាពពំុឯករាជ្យដែដលជាជាតិនិយម ស្រាបសេ�សកំពុងអភិ វឌ្ឍន៍ដែដលកាន់ដែតអាស្រាកក់ជាប់រហូត TOT ស្រាតវូបង/ិតបង/ំសំរាប់ផលិតផលនាសំេចញរបស់ខ្លួន

នូវការសេកីនសេOងីជាបន្តបនា្ទ ប់នៃនការផលិតនូវផលិតផលសំរាប់នាសំេចញសេនាះ សេដីម្បីអាច ហិរញ្ញវត្ថុសំរាប់ដែថរក្សានៃនដំសេណីរការអភិវឌ្ឍន៍របស់ខ្លួន ក៏ដូចជា�ំហំនៃនការនាចូំលដែដល ទាមទារសំរាប់ការសំសេរចបាននៃនស្តង់ដ្ឋាររស់សេDដែដលមកដល់សេពលសេនះ។

ជាមួយនឹងភាពកាន់ដែតអាស្រាកក់នៃន TOT Eឺស្រាសបសេពលជាមួយសេនាះមានភាពទាក់ �ងនូវការសេផ្ទរស្រាបាក់ចំណូលសេ7ក្នងុស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្ម។ ការសេផ្ទរសេនះស្រាតវូបង/ំសេដ្ឋាយ�រការធា្ល ក់ចុះនៃនស្រាបាក់សេបsវត្សនៃនកំលាងំពងលកម្មក្នងុស្រាបសេ�សដែដលជួបស្រាប�ះសេនាះ និងជាមួយសេនាះEឺការមកដល់នៃន ការប្រើកង��វញ័្ច ។ សេ6ងសេ7ត្តាមស្រា�ឹស្តីមាg ក្សនិយម (អ្នកតំQងមានសេលាក Kohlmey, Emmanuel និងសេលាក Marini) ការសេកងស្រាបវញ័្ចសេដ្ឋាយស្រាបសេ6លEឺជាអ្វីដែដលសេEសេ¢ថា ការប្រើ12រតំម្លៃល ដែដលស្រាតវូបានវភិាEសេដ្ឋាយស្រា�ឹស្តីនៃន ការ�)ូរ ដែដលពំុប្រើស3�ភាព។

ការវភិាEសេនះ�កល្បងសំរាប់បកស្រា�យនូវមូលដ្ឋា្ឋ នស្រាEឹះនៃនការដែបងដែចកស្រាបាក់ចំណូលសេ7ក្នងុសង្គមមូលធននិយម និងការដែបងដែចកសេOងីវញិនៃនផលិតកម្មពិភពសេលាក សេដ្ឋាយឆ្លងកាត់សេមកានិចនៃន�ីផ្សារពិភពសេលាក ឬ�ីផ្សារអន្តរជាតិ៕ ការដែបងដែចកដែដលពំុសេស្មី _្ន នៃនផលិតកម្មសេសដ្ឋកិច្ចពិភពសេលាកសេ7សេលីស្រាបសេ�សនីមួយៗស្រាតវូបQ្ត លមកពីភាពខុស_្ន រវាងនៃថ្លនៃនផលិតផលដែដលស្រាតវូប្តូរសេDសេលី�ីផ្សារអន្តរជាតិ និងការបង់តំនៃលរបស់វា

មានន័យថាជាការបង់តំនៃលនៃនការបំសេពញការផលិតដែដលចូលរមួសេDក្នងុផលិតផលនីមួយៗសេនាះ)។ ការ_ំ̂ រនៃនការប្តូរដែដលពំុសេស្មី_្ន Eឺជាអ្វិដែដល�ំនិញរបស់សេEស្រាតវូបានលក់ សេលីតំនៃលសេហីយការដែដលបាត់បង់ដែដលសេ6ងសេ7ត្តាមសេនាះ Eឺជាអ្វីដែដល�ំនិញរបស់សេEស្រាតវូ លក់សេស្រាកាមតំនៃលសំរាប់ការអាចចូលរមួសេDក្នងុ^ណិជ្ជកម្មពិភពសេលាក។

ការប្តូរដែដលពំុសេស្មីភាពទាញសេចញឲ្យសេtីញសេពញសេលញជាឧទាហរណ៍ ចំសេ^ះការប្តូរនៃនផលិតផលរវាង metropolis (ស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្ម) និង periphery (ស្រាបសេ�សកំពុង អភិវឌ្ឍន៍) កាលQកំរតិផលិតភាពសេស្មី_្ន ផលិតផលនៃន periphery ដែដលស្រាតវូវាយតំនៃល ទាបសេដ្ឋាយមូលសេហតុនៃនការបង់តំនៃលទាប សំរាប់កំលាងំពលកម្មស្រាតវូបានប្តូរ�ល់នឹងផលិត ផលដែដលវាយតំនៃលខ្ពស់នៃនស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្ម។ �ន្ទឹមនឹងរចនាស័ម្ពន្ធសេសដ្ឋកិច្ចនិងសង្គម សេDក្នងុស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្មអនុញ្ហា្ញ តឲ្យសេកីនសេOងីជាបន្តបនា្ទ ប់នៃនការបង់តំនៃលពលកម្ម សេដ្ឋាយ�រ�ីផ្សារដែដលផ្លា្ត ច់មុខនីយកម្ម និងសហជីពដែដលមានមានអំQចសេនាះ សេDក្នងុ ស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋាយមូលសេហតុនៃនរចនាសម័្ពន្ធសេសដ្ឋកិច្ច និងសង្គមដែដលស្រាតវូដែក �ស្រាមង់សេធ្វីឲ្យស្រាបាក់សេបsវត្សន៍ស្ថិតសេDកំពស់សេថរដ៏តិចតួចនិងជាការ��ួលយកនូវភាពខុស_្ន នៃនស្រាបាក់សេបsរវត្សន៍ចំសេ^ះការប្តូរដែដលពំុសេស្មីភាព។

ស្រា�ឹស្តីទាងំពីរសេនះពំុស្រាតវូបានបកស្រា�យជាពិសេ�ធនិយមសេDសេOយីរហូតមកដល់

បច្ចុប្បន្ន (សេកីលក្នងុសេមសេរsនពីមុនអំពីការ�ិសេ�sនសេ7សេលីសេ7សេលីអាងំឌីកា�័រ TOT និងការ�ិ សេ�sនសេ7សេលីស្រា�ឹស្តីមាgក្សនិយម)៕ សេដ្ឋាយមូលសេហតុសេនះស្រា�ឹស្តទាងំសេនះស្រាតវូចាប់សេផ្តីមនិ6យ អំពីតំនៃល នៃនភស្តុត្តាងសំរាប់ការវភិាE ដែដលជាពិសេ�ធនិយមនៃនដំសេណីរការអភិវឌ្ឍន៍សេសដ្ឋ កិច្ចសង្គម។ ភាព�ន់សេ�/ យនៃនស្រា�ឹស្តីទាងំពីរ បានចូលរមួចំសេណក6g ងសំខាន់សំរាប់ការ ជំនួសដ៏�ូលំ�ូលាយរបស់សេEសេដ្ឋាយសេ_លការណ៍សេផ្សងសេ�sតសេDក្នងុការពិភាក្សាដែដលស្រាបមូលផ្តុំសេ7សេលីភាពសេពីឯករាជ្យ និងឧនាភិវឌ្ឍន៍។ សេ_លការណ៍សេនះមាននិនា្ន ការជាដំបូងសេ7លសេលីការសេកងស្រាបវញ័្ចសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់។

ការសេកងស្រាបវញ័្ចសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់ៈ សេ6ងសេ7ត្តាមការយល់ដឹងទាងំអ្នកស្រា�ឹស្តីនៃនភាបពំុឯករាជ្យដែដលជាជាតិនិយម ក៏ដូចជាអ្នកស្រា�ឹស្តីនៃនភាពពំុឯករាជ្យដែដលជាមាg ក្សនិយម �ំរង់ នៃនការសេកងស្រាបវញ័្ចសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់បងាW ញសេចញពីការសេផ្ទរនៃនស្រាបាក់ចំសេណញដែដលសេចញពីការបង់តំនៃលនៃនកម្មសិ�្ធិបញ្ហា្ញ និងការអនុញ្ហា្ញ តដែដលខ្ពស់សេលីសលប់ ក៏ដូចជាសេចញពីការបង់ តំនៃលនៃនការសេផ្ទរបសេច្ចកវជិា្ជ នៃនស្រាកមុហុ៊នចំរះុជាតិ ឬស្រាកមុហ៊ុន Transnational company សេ7ក្នងុ ស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្មរបស់សេE។

ស្រាចវាក់នៃនការបកស្រា�យដែដលសេស្រាបីស្រាបាស់សេDសេ7សេនះស្រាបស្រាពឹតសេ7ដូចតសេ7ៈ ការខិតខំស្រាបឹងដែស្រាបងនៃនឧស្សាហភាវបូនីយកម្មស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍បាន_ំ̂ រនូវការ�្ថ បនា

នៃនស្រាកមុហុ៊នបរសេ�សសេDក្នងុឧស្សាហកម្មដែកនៃច្ន សេស្រា^ះថាភាEសេស្រាចីនមានដែតស្រាកមុហុ៊នទាងំ សេនាះសេ�ដែដលបំ^ក់សេ7សេដ្ឋាយបសេច្ចកវជិា្ជ ដែដលស្រាតវូតស្រាមវូការនិង Know how។ បgុដែន្តស្រាកមុហុ៊ន ដែដលមាន�ខាបរសេ�សទាងំសេនាះ បានជះឥ�្ធិពលសេ7សេលីកំរតិនៃនស្រាបាក់ចំណូលជាតិជាអវជិ្ជមាន សេស្រា^ះថាស្រាបាក់ចំសេណញដែដលស្រាតវូបានសេផ្ទរសេ7ស្រាកមុហ៊ុនកQ្ត លសេDក្នងុស្រាបសេ�ស ឧស្សាហកម្មជា�ូសេ7សេកីនសេOងីសេលីសលុបសេលីធនប្បមាណនៃន�ុនដែដលស្រាតវូវនិិសេ6Eសេ7 សេ�sត។ ទាងំសេនះមានន័យសេស្មីនឹងការមកដល់នូវការលំសេអsងដ៏ខា្ល ងំមួយនៃនផលិតផលចំរះុសង្គមសេDក្នងុស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្មសេដ្ឋាយ�រវណ្ណៈដែដលមានអំនាចសេនាះ។ សេដ្ឋាយ�រការហូរស្រាតOប់មកវញិនៃន�ុនដែដលចំហរសេនះ Eឺធំជាងការសេផ្ទរនៃនធនធាន (ឧទាហរណ៍ដូចជា ការវនិិសេ6E�ុនជា�ធារណៈ និងឯកជន និងការជួយ ឬការឲ្យសេដ្ឋាយឥតEិតនៃថ្ល ។ល។ ) សេចញពីស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្មទាងំសេនាះ។ ដូចសេនះបងាW ញឲ្យសេtីញថាមានការដក�ុនសេចញ (decapitalize) ពីស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ដែដលជួបស្រាប�ះសេនាះ។

ការថយចុះនៃន�ុនសេនះស្រាតវូកាន់ដែតសេកីនសេOងី សេដ្ឋាយ�រការហូរសេចញនៃន�ុនដែដល លាក់កំបាងំ ដែដលស្រាតវូទាញសេចញឲ្យសេtីញសេពញសេលញក្នងុស្រាកបខ័ណp នៃនការដែក្លងបន្លំសេD ក្នងុការកត់ស្រាត្តាសេលខនពន្ធ (Accounting) សេនាក្នងុការការបសេងeីតនៃថ្ល សេDក្នងុការបង់ពន្ធ ក៏ដូចជាការបង់តំនៃលដែដលខ្ពស់សេលីសលប់សេ7ឲ្យកំលាងំពលកម្មនៃនសេលាកខាងលិច។

ល�្ធភាពនៃនការសេកីនសេOងី (accumulation) ដ៏តិចតួចដែដលជាល�្ធផលសេចញពីការដក�ុន សេចញពីស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍សេនាះមានរារំាងមg្យាងនូវការសេកីនសេOងីនៃនផលិតភាពការងារ និងបានរារំាងនូវការសេកីនសេOងីនៃនស្រាបាក់ចំណូល�ូលំ�ូលាយមួយសេDក្នងុស្រាសទាប់ស្រាបជាជន នៃនស្រាបសេ�សដែដលបានជួបស្រាប�ះសេនាះ ដែដលអាចនាសំេ7ឲ្យមានការពស្រាងីកនៃន�ីផ្សារក្នងុស្រាបសេ�សដ៏ចសេង្អ�តមួយ នឹងនាសំេ7ឲ្យមាននិនា្ន ការសេ7រកភាពសុ�្ធ (homogeneity) នៃនរចនា សម្ព័ន្ធសេសដ្ឋកិច្ច និងសង្គម។

សេស្រាlពីសេនះស្រាកមុហ៊ុនជាតិសេផ្ទរទាងំសេនាះស្រាតវូបានសស្រាមលួឲ្យ��ួលយកEំរផូលិត ផលសេស្រាបីស្រាបាស់សេលាកខាងលិច៕ បgុដែន្តសំរាប់ផលិតកម្មនៃនផលិតផលដែដលស្រាតវូផលិតសេដ្ឋាយ បសេច្ចកសេ�សសេលាកខាងលិច ជា�ូសេ7ចាបំាច់មាននូវវធីិ�ស្រាស្តដែដលជា�ុនសីុជសេស្រាªដែដលពំុ អាចសស្រាមបសស្រាមលួសេដ្ឋាយ�ំនាក់�ំនងនៃនកត្តា្ត បំរងុ�ុកសេDក្នងុស្រាបសេ�សខ្លួនដែដលជាស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍បានសេOយី។ កត្តា្ត ពីរ (ការនាមំកនូវផលិតផលសេស្រាបីស្រាបាស់ដែដលជាសេលាកខាង លិច និងការសេស្រាបីស្រាបាស់វធីិ�ស្រាស្តដែដលជា�ុនសីុជំសេm) សេធ្វីឲ្យសេកីនសេOងីនូវតំរវូការនៃនរបីូយវត្ថុ និងជាមួយសេនះនូវភាពចាបំាច់នៃនការ��ួលយកឥណទានពីបរសេ�សដែដលជាអ្វីនឹងស្រាតOប់ មកវញិនូវការ_ំ̂ រនៃនការសេផ្ទរ�ុនសេ7ស្រាបសេ�សសេស្រាlត្តាមរយៈការបង់តំនៃលនៃនការស្រាបាក់សេនាះ។

ផ្ទុយពីអ្នកតំQងនៃនស្រា�ឹស្តីនៃនការសេកងស្រាបវញ័្ចសេដ្ឋាយស្រាបសេ6ល អ្នកតំQងនៃន បំណកស្រា�យការសេកងស្រាបវញ័្ចសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់សេនះ បានខិតខំស្រាបឹងដែស្រាបងយូរ6ររចួជាសេស្រាសច សំរាប់ស្រាតតួពិនិត្យជាពិសេ�ធនិយមមួយនៃននសេក/ប�របស់សេE។ ជាការពិតការសិក្សាមួយចំនួនអាចបងាW ញឲ្យសេtីញថា សេDក្នងុស្រាបសេ�សនីមួយៗការផ្គត់ផ្គង់�ុនរបស់ស្រាកមុហុ៊នបរសេ�សសេDសេលី�ីផ្សារ�ុននៃនស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ស្រាតវូបានទាញឲ្យសេtីញសេពញសេលញនូវ លក/័ណp ដែដលស្រាតវូទាមទារឲ្យមានការស្រា�ស្រា�ង់6g ងខា្ល ងំ។ ទាងំសេនះក៏មានន័យសេស្មីជាមួយនឹងការហូរសេចញនៃន�ុនដ៏តិចតួចមួយពីស្រាបសេ�សសេស្រាl និងការរញុស្រាចានដែដលមានសកា្ត នុពលមួយរបស់តំរវូការ�ុនក្នងុស្រាសកុ។ សេស្រាlពីសេនះការស្រា�វស្រាជាវបងាW ញឲ្យសេtីញនូវការអនុវត្តន៍ភាពសេលីសនៃនវក័ិយបស្រាត (Over Invoice) នៃនការនាចូំលសេDក្នងុ�ខាឧស្សាហកម្មខ្លះ ផងដែដរ។

សំរាប់ការស្រាបតិបត្តិនៃនការវនិិសេ6Eបន្តសេ�sត សេEបានបងាW ញនូវករណីជាសេស្រាចីន ចំសេ^ះការហូរសេចញនៃន�ុនរាល់ឆ្ងា្ន ដំែដលជាល�្ធផលនៃនការបសេងីតំនៃលចំសេណញ សេ7ស្រាកមុ ហុ៊នកQ្ត លសេDបរសេ�ស Eឺធំជាការហូរសេចញ�ុនរបស់សេEសេ7�ខាស្រាកមុហុ៊នសេDស្រាបសេ�ស ដែដលជាសេភ��វ។ បgុដែន្តភស្តុត្តាងសេនះមានសុពលភាពចំសេ^ះដែតស្រាកមុហុ៊នសេDក្នុដែផ្នកចំរាញ់ ធនធានធម្មជាតិដែតបgុសេQ្ណ ះ។

សេទាះបីមានការយល់ស្រាពមដែដលរកសេtីញមួយដែផ្នកនៃនបំណកស្រា�យការសេកង ស្រាបវញ័្ចសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់ក៏សេដ្ឋាយ បgុដែន្តវាស្ថិតសេDជាចំហរថាសេតីដំសេណីរស្រាបស្រាពឹត្តដែដលបានបងាW ញ សេនាះចូលរមួពិតស្រាបាកដចំសេ^ះការដក�ុនសេចញពីស្រាបសេ�សដែដលជួបស្រាប�ះសេនាះដែដរឬសេ�? បដែន្ថមសេលីសពីសេនះសេ7សេ�sតចំសេ^ះការបសេងeីតភាពសេពីឯករាជ្យ និងឧនាភិវឌ្ឍន៍នៃនស្រាបសេ�ស សេនាះ។៤.៣.២. ឧនាភិវឌ្ឍន៍ និងការដែក�ំរង់នៃនរចនាសម្ព័ន្ធ

�ន្ទឹមនឹងបំណកស្រា�យនៃនការសេកងស្រាបវញ័្ចរកិំលសេ7រក�ំនាក់�ំនងនៃនសេសដ្ឋកិច្ច អន្តរជាតិរវាងស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ និងស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្មសេDក្នងុរបូភាបដែដលបាន បកស្រា�យខាងសេលី សំរាប់�ស្សនៈទាននៃនការដែក�ំរង់រចនាសម្ព័ន្ធបងាW ញជាដំបូងសេ7សេលីល�្ធផលនៃនសេសដ្ឋកិច្ច (�ីផ្សារ) និងសេ7សេលីបញ្ហាW នៃនការសេកីនសេOងី (problem of the accumulations) ក៏ដូចជា�ិដ្ឋភាពបី6g ងដែដលផ្សារភា្ជ ប់_្ន សេ7វញិសេ7មកដែដលមានជា ភស្តុត្តាងដូចជា៖

- Structural interlocking of the production សេDក្នងុស្រាបសេ�សដែដលពំុឯករាជ្យ និងស្វ័យយ័ត។

-Structural characteristic of the problem សេDស្រាបសេ�សដែដលពំុឯករាជ្យដូច_្ន

-រចនាសម័្ពន្ធសង្គមនីមួយៗ�ិដ្ឋភាពទាងំសេនះ_សំ្រា�ភាពពំុឯករាជ្យនៃនរចនាសម៍្ពន្ធ ឬវាយស្រាបហារភាពពំុឯក រាជ្យនៃនរចនាសម័្ពន្ធ។

• ឧនាភិវឌ្ឍន៍ និងបុណ្យផលិតកម្មដែដលពំុឯករាជ្យ �ិដ្ឋភាពនៃន structural interlocking of production រវាងស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្ម និងស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ស្រាតវូបានពិភាក្សាជាពិសេសសសេដ្ឋាយសេលាក Samir Amin សេDសេស្រាកាមសញ្ហា្ញ ណដែដលសេ¢ថា “ បុណ្យផលិតកម្មដែដលពំុឯករាជ្យ”។ សេ6ងសេ7ត្តាមសេនះស្រាបព័ន្ធសេសដ្ឋកិច្ចនៃនស្រាបសេ�សមួយដែបងដែចក សេ7ក្នងុវស័ិយបួនៈ នាសំេចញផលិតផលសស្រាមាប់ការសេស្រាបីស្រាបាស់ស្រា�ង់ស្រាទាយធំ ផលិរផលសស្រាមាប់ការសេស្រាបីស្រាបាស់ស្រាបណីត និងផលិតផលនៃនសេស្រាE~ងឧបករណ៍បរកិា/ (ផលិតផលវនិិសេ6E)។ វស័ិយទាងំសេនះផ្សារភា្ជ ប់_្ន សេ7វញិសេ7មកសេDក្នងុ�ំហំសេផ្សងៗ_្ន ។ ការអភិវឌ្ឍន៍នៃនមូលធននិយមដែដលជាស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្មកត់សមា្គ ល់នូវការអភិវឌ្ឍន៍ស្រាសប_្ន នៃនវ ិ ស័យ ផលិតផលនៃនការសេស្រាបីស្រាបាស់ស្រា�ង់ស្រាទាយធំ និងវស័ិយផលិតផលនៃនការវនិិសេ6E ដែដលជាមូលដ្ឋា្ឋ នសេ7សេលីការសេកីនសេOងីនៃនផលិតភាពដែដលនឹងសេធ្វីដំសេណីរមុន និងដែដលជូនដំសេណីរនៃនវស័ិយកសិកម្ម។ ភាពបំសេពញ_្ន រវាងផលិតកម្មនៃនផលិតផលសេស្រាបីស្រាបាស់និងផលិតផល វនិិសេ6Eមានន័យជាពិសេសសសស្រាមាប់ពស្រាងីករចានសម្ព័ន្ធផលិតកម្មខុសៗ_្ន ។

ការសេកីនសេOងីនៃនផលិតភាពដែដលសេកីនសេOងី សេដ្ឋាយ�រការសេស្រាបីស្រាបាស់�ុនកាន់ដែត ខា្ល ងំសេOងីមួយ និងសេដ្ឋាយ�រការសេស្រាបីស្រាបាស់នៃនមសេធ្យាបាយផលិតកម្មទាងំសេនះ មានន័យថា ការសេកីនសេOងីនៃនកមា្ល ងំពលកម្មសេដ្ឋាយអំQចសហជីព និងសេដ្ឋាយ�រការធា្ល ក់ចុះមួយនៃន ការផ្គត់ផ្គង់កមា្ល ងំពលកម្មមួយ (ការថយចុះនៃនភាព_្ម នការងារសេធ្វី) ជា�ូសេ7បQ្ត លឲ្យ មានការសេកីនសេOងីនៃនស្រាបាក់ចំណូលដែដលពិតស្រាបាកដ ដែដលដែផ្អកសេ7សេលីការសេកីនសេOងីសេនះ នាសំេ7ឲ្យមានការសេកីនសេOងីនៃនតស្រាមវូការនៃនផលិតផលសេស្រាបីស្រាបាស់ស្រា�ង់ស្រាទាយធំ៕ ការសេកីនសេOងីនៃន�ុនបងeសេដ្ឋាយ�របញ្ហាW សេកីនសេOងីនៃនតស្រាមវូការខាងសេលីសេនះ ជះឥ�្ធិពលឥឲ្យមានការរកីរាលដ្ឋាលបន្តសេតsតមួយនៃនផលិតកម្ម ផលិតផលវនិិសេ6E ដែដលជាធ្វីនាសំេ7ឲ្យមានការសេកីនសេOងីនៃនផលិតភាពស្រាតOប់វញិ និងសេចះដែកស្រាតOប់សេOងីនិងស្រាតOប់សេOងីវញិរហូត។

ផ្ទុយសេ7វញិមូលដ្ឋា្ឋ នផ្សារភា្ជ ប់សេDក្នងុមូលធននិយមនៃនស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ Eឺចារកិលក/ណៈសេដ្ឋាយការផ្តុំ_្ន នៃនវស័ិយផលិតផល នៃនការសេស្រាបីស្រាបាស់ស្រាបណីតដែដលចាឧស្សា ហកម្មនិងវស័ិយនាសំេចញ។ ការខ្វះខាតវស័ិយវនិិសេ6E និងវស័ិយផលិតផលសេស្រាបីស្រាបាស់ស្រា�ង់ ស្រាទាយធំដែដលជារំបស់ខ្លួនឯងផ្លា្ទ ល់មួយ សេធ្វីឲ្យកាន់ដែតសេកីនសេOងីនៃនភាពពំុឯករាជ្យនៃនបសេច្ចក វជិា្ច នំៃនស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ពីសំQក់ស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្ម។ សេស្រា^ះថាសេដីម្បីតួនា�ីសន្តិសុខឬ ភាពសេកីនសេOងីពិតស្រាបាកដនៃនបុនផលិតផលសង្គម សេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍

ទាងំសេនាះ មសេធ្យាបាយផលិតកម្មនិងផលិតផលនៃនការសេស្រាបីស្រាបាស់ស្រាតវូចាបំាច់ភាEសេស្រាចីនសុ�្ធ ដែតនាសំេចញ Metropoly ឬស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្ម។ ការអភិវ្ឍន៍ដែដលខ្វះខាត ឬដែដលយឺត6g ង សស្រាមាប់ការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់ខ្លួនមួយនៃនវស័ិយទាងំពីរសេនះបQ្ត លឲ្យសេកីតសេOងីនូវ ស្រាបាក់ចំណូលសេផ្សង_្ន 6g ងខា្ល ងំសេDក្នងុស្រាបសេ�សដែដលចាប់សេផ្តីមសេដ្ឋាយមូលធននិយម Periphery សេនាះ។

ការសេកីនសេOងីសេDវផលិតភាពដែដលស្រាតវូបានសសេស្រាមចសេនាក្នងុវស័ិយនាសេចញ បានផផ្តល់ល�្ធភាពសេDការសេកីនសេOងីនៃនស្រាបាក់ចំណូលដ៏ខ្ពស់។ ស្រាបាក់ចំណូលសេនះស្រាតវូបានដែស្រាប កា្ល យចំសេ^ះដែផ្នកមួយ6g ងធំសេ7ក្នងុតស្រាមវូការនៃនផលិតផលសេស្រាបីស្រាបាស់ស្រា�ង់ស្រាទាយធំពំុមាន ការរកីចសេស្រាមីនសេ7មុខសេ� ស្រាពះដែតដែផ្នកដ៏ធំនៃនវស័ិយកសិកម្មនិងជាមួយស្រាបជាជនផផងដែដរ។ ពំុបានចូលរមួសេDក្នងុការអភិវឌ្ឍន៍ដែដលសេកីនសេOងីនៃនផលិតភាពទាងំសេនាះសេ�។ ចំសេ^ះតស្រាមវូការនៃនផលិតផលវនិិសេ6EការនាសំេចញភាEសេស្រាចីនដែតសេ7សេលីស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្ម �ន្ទឹមនឹង ស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋាយមូលសេហតុការ��ួចចង់បាននៃនបសេច្ចកវជិា្ច សេលាកខាងលិច ក៏បានចាប់យកវធីិ�ស្រាស្តផលិតកម្មដែដលជា�ុនសីុជសេស្រាª សេទាះបីស្រាបសេ�សទាងំសេនាះបានបងាW ញឲ្យសេtីញការខ្វះខាតនៃនបរកិា/ �ុនក៏សេដ្ឋាយ។ ម្យា�ងសេ�sតវធីិ�ស្រាស្តផលិតកម្មសេនះ ជំទាស់6ុងំខា្ល ងំសេ7នឹងលក/ណៈធម្មជាតិជាស្រាបនៃពណីនៃនស្រាបសេ�សទាងំសេនាះ។

ទាងំអស់សេនះក៏ពំុអាចសសេស្រាមចបានសេដីម្បីឲ្យដែផ្នក6g ងធំនៃនស្រាបជាជនសេធ្វីសមាហរណកម្ម សេDក្នងុដំសេណីរការឧស្សាហភាវបូនីយកម្ម និងសេដីម្បីសសេស្រាមចបាននូវលក/ណp សស្រាមាប់ផលិត កម្មនៃនផលិតផលសេស្រាបីស្រាបាស់ស្រា�ង់ស្រាទាយធំ សេដ្ឋាយ�រដែតការសេកីនសេOងីនៃនស្រាបាក់ចំណូលសេនាះ សេOយី។ ភាពខុស_្ន នៃនវស័ិយទាងំសេនះសេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍សេធ្វីឲ្យសេកីនសេOងីនូវការ ដែបងដែចកការងារអន្តរជាតិដែដលជាបុរាណសេនាះនិងសេធ្វីឲ្យមានការសីុជសេស្រាªនៃនភាពំុឯករាជ្យ នៃនចនាសម្ព័ន្ធពី Metropoly (ស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្ម)។

សេដ្ឋាយពិចារQសេ7សេលីការសេកីនសេOងីផលិតកម្មនៃនផលិតផលវនិិសេ6EសេDក្នងុស្រាបសេ�ស កំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ក៏សេលចសេOងីនូវសំណួរដែដលថា “បុនផលិតកម្មដែដលពំុឯករាជ្យ” ពំុស្រាតវូបងាW ញជាដំQក់កាលអន្តរកាលសេDសេលីផ្លូវសេឆ្ងា្ព ះសេ7រកឧស្សាភាវបូនីយកម្មសស្រាមាប់ស្រាបសេ�ស កំពុងអភិវឌ្ឍន៍ដែដលសម្បរូសេ7សេដ្ឋាយស្រាបជាជន និងធនធានសេOយី។ ចសេម្លីយរបស់វាស្រាតវូដែតទាមទារសេធ្វីការពន្យល់នូវ�ំនាក់�ំនងនៃនវស័ិយ�ំសេនីបសេ7នឹងវស័ិយដ៏នៃ�សេ�sត ដែដលពំុស្រាតវូបានសេធ្វីសមាហរណកម្មសេDក្នងុ�ីផ្សារអន្តរជាតិ។

�ំនាក់�ំនងសេនះស្រាតវូបាន�កល្បងជាមួយនឹងការជួយនៃនសញ្ហា្ញ ណនៃនភាពពំុសុ�្ធនៃនរចនាសម្ព័ន្ធ។ ភាពពំុសុ�្ធនៃនរចនាសម្ព័ន្ធស្រាតវូបានបរ6ិយជាការសេកីនសេOងីក្នងុសេពលជាមួយ_្ន នៃនផលិតកម្មដែដលជាមូលធននិយមនិង ពំុដែមនមូលធននិយមសេDក្នងុរង្វង់នៃនសង្គមមួយ ឫក៏�ំនាក់�ំនងនៃនរចនាសម្ព័ន្ធសេ7វញិសេ7មកនៃនវស័ិយទាងំពីរ។ សេDក្នងុស្រា�ឹស្ដីនៃនភាពពំុឯករាជ្យសេ6ងត្តាម�ស្សន:មាg ក្សនិយម ភាពពំុសុ�្ធនៃនរចនាសម្ព័ន្ធជា�ិដ្ឋភាពផ្ដល់មកវញិនូវ�ំនាក់�ំនង�ីផ្សាក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ សេហីយក៏ដូចជា�ិដ្ឋភាពសេស្រាបីស្រាបាស់សំរាប់កំណត់លក/ណៈនៃនលក/ណៈរចនាសម្ព័ន្ធសេផ្សង_្ន នៃនមូលធននិយមដែដលជា Metropolis និងដែដលជា Periphery ។

�ន្ទឹមសេDនិងសេDក្នងុ Metropolis ចាប់ត្តាងំពីបដិវត្តឧស្សាហកម្មបាននាសំេ7ឱ្យមានការសេស្រាជsតចូលនៃន�ុននីយកម្មសេ7សេលីវស័ិយទាងំអស់ ឫសំរាប់ពស្រាងីកនៃនផលិតកម្មមូលធននិយមសេ7សេលីវស័ិយដ៏នៃ�សេ�sត បQ្ដ លឱ្យមានប�ដ្ឋា្ឋ ននីយកម្មនៃនកំរតឹផលិត ភាព អនុភាពនៃនការងារ អស្រាត្តាចំសេណញ និងកំរតឹស្រាបាក់សេបsវត្សន៍សេនាះ ផ្ទុយសេ7វញិសំរាប់សេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ពំុសេកីតមានសេOងីនៃនភាពសុ�្ធដែដលជាស្រាបភពដូចសេនះ សេDក្នងុសេសដ្ឋកិច្ច និងសង្គមរបស់ខ្លួនសេOយី។ ភាពពំុសុ�្ធនៃនរចនាសម្ព័ន្ធស្រាតវូ បានកត់សំ_ល់ជា�ំនាក់�ំនងសេកីតសេOងីសេDក្នងុវស័ិយទាងំអស់ ដែដលសេលចសេចញក្នងុសង្គម

�ុននិយម និងពំុ�ុននិយមដែដលជាមួយសេនាះផលិតកម្មដែដលពំុ�ុននិយមស្រាតវូជួបស្រាប�ះជាពិសេសសសេDក្នងុវស័ិយកសិកម្ម និងក្នងុតំបន់ជនប� ។

ល�្ធិផលនៃនភាពពំុសុ�្ធនៃនរចនាសម្ព័ន្ធ ដែស្ដងឱ្យសេtីញសេDក្នងុភាពខុស_្ន 6g ងខា្ល ងំនៃនផលិតភាព និងស្រាបាក់ចំណូលរវាងវស័ិយសេសដ្ឋកិច្ចទាងំអស់ជាមួយផលិតកម្មដែដលសេផ្សង_្ន និងសេស្រាlពីសេនះសេ7ក្នងុស្រាបព័ន្ធវណ្ណៈដែដលពំុសុ�្ធ ឫសេស្មី�ច់មួយ ។ ភាពពំុសុ�្ធនៃនផលិតកម្ម និងរចនាសម្ព័ន្ធវណ្ណៈដែដលសេបាះជាប់សេ7សេលីស្រាបព័ន្ធច្បាប់ ឧត្តមEតិនសេ6បាយ និងវប្បធម៌សេDក្នងុស្រាបសេ�សដែដលជួបស្រាប�ះសេនាះ (សេមីលសេមសេរsន�្វិកនិយមបដែន្តមសេ�sត) ។ជាសសេង/បការការដែក�ស្រាមង់រចនាសម្ព័ន្ធសេសដ្ឋកិច្ច និងសង្គមសេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍បងាW ញជាល�្ធិផលនៃនឥ�្ធិពលពីខាងសេស្រាl (ភាពពំុឯករាជ្យនៃនរចនាសម្ព័ន្ធ)។ ភាពពំុសុ�្ធនៃនរចនាសម្ព័ន្ធ (social and economical heterogeneity of structure) ជាល�្ធផលខាងក្នងុនៃនភាពពំុឯករាជ្យនៃនរចនាសម្ព័ន្ធ ដែដលបង/ំនាសំេ7ឲ្យមានឧនាភិវឌ្ឍន៍ (under-development) និងឧភិវឌ្ឍន៍ ជានិរន្តរ៍(sustainable under-development) ។

៤.៤ ការ�ិសេ�sនជាកិត្តិយសត្តាមការពិតសេ_លការណ៍ភាពពំុឯករាជ្យ ស្រាតវូបាន��ួលការ�ិសេ�sន6g ងសេស្រាចីន។ ទាងំសេនះមានន័យថា

ការទាមទារពំុឯករាជ្យសំរាប់ជាស្រា�ឹស្ដីដែដលតំរវូការសំរាប់ពន្យល់នៃនភាពពិតសេនាះ ស្រាតវូបាន�ិសេ�sនសេដ្ឋាយអ្នកស្រា�ឹស្ដីនៃនកាអភិវឌ្ឍន៍ថាជា�ស្សនៈសេ_លការណ៍ដែដលមាននូវសម្មតិកម្មខុស។ ក្នងុករណីសេនះ សេEយល់បាននូវសេ_ល�ស្សនៈនៃនភាពពំុឯករាជ្យជាParadigma (ឧទាហរណ៍Eំរ)ូ មួយសេDសេលីនៃផ្ទរបាយការណ៍ដ៏ខ្ពស់មួយសេនាះបាន លុះស្រាត្តាសេ_ល�ស្សនៈសេនាះស្រាតវូបំសេពញសេDការស្រាតតួពិនិត្យជាពិសេ�ធន៍និយមបដែន្តមសេ�sត។

ជាការពិតអ្នកនិពន្ធស្រា�ឹស្ដីភាពពំុឯករាជ្យ សេស្រាចីនលំសេអsងសេចញពីការអសេងeតសេ7សេលីការទាញសេចញនូវករណីនីមួយៗ ដែដលវាយតនៃម្លអវជិ្ជមានត្តាមរយៈការវនិិច្ឆ័យជារមួ6g ងសេល~នមួយ។ ទាងំអស់សេនះសេធ្វីឲ្យសេtីញ6g ងស្រាតឹមស្រាតវូថា សេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ខ្លះសេចញពីការសំុចូលរមួរបស់ខ្លួនក្នងុស្រាបព័ន្ធការដែបងដែចកការងាអន្តរជាតិសេនះ បានបងាW ញឲ្យសេtីញនូវល�្ធផលដែដលរារំាងការអភិវឌ្ឍន៍ ក៏បgុដែន្តសេDក្នងុសេនាះក៏មានឧទាហរណ៍ជាសេស្រាចីនដែដលថាស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ខ្លះសេ�sត បាន��ួលចំសេណញសេចញពីការសេធ្វីសមាហរណកម្មរបស់សេEសេ7ក្នងុការដែបងដែចកការងារអន្តរជាតិសេនាះដែដរ។

ចាប់ត្តាងំពីសេដីម�សវត្សន៍ឆ្ងា្ន ំ៨០ សេដ្ឋាយសេ6ងសេ7ត្តាមចំសេណះដឹង សេនះសេធ្វីឲ្យស្រា�ឹស្ដីនៃនភាពពំុឯករាជ្យសេDនឹងថeល់៖ ភស្តុត្តាងតិចតួច Eឺស្រាតវូបានយកមកសេធ្វីជាសំQងសេដ្ឋាយអ្នកស្រា�ឹស្ដីទាងំសេនាះ សេបីសេស្រាបsបសេធsបជាមួយជាមួយនិងការសេ�sមទារទាងំឡាយដែដលថាពិតរបស់ពួក_ត់ជាដំបូងសេនាះ។ ដូចសេនះស្រា�ឹស្ដីក្នងុ សេពលបច្ចុប្បន្នស្រាតវូ��ួលយកស្រាតOប់សេ7វញិសេដ្ឋាយអ្នកតំQងស្រា�ឹស្ដីទាងំសេនាះ ។ ជា�ីបញ្ចប់ស្រា�ឹស្ដីសេនះក៏អាចជាតំQងផងដែដរក្នងុការ��ួលខុសស្រាតវូផ្លា្ទ ល់សំរាប់ឧនាភិវឌ្ឍន៍នៃនស្រាបសេ�សជាសេស្រាចីននៃនពិភពសេលាក�ីបីដែដរ សេស្រា^ះថាស្រា�ឹស្ដីភាពពំុឯករាជ្យសេនះ បានសេធ្វីអន្តរាEមន៍សេEsបសងeត់ដែដលថាស្រាបសេ�សទាងំសេនាះពំុអាចអភិវឌ្ឍន៍បានទាល់ដែតសេ�ះ សេដ្ឋាយ�រមូលសេហតុនៃនការផ្សារភា្ជ ប់សេ7ក្នងុស្រាបព័ន្ធនៃនការដែបងដែចកការងារជាមួយអន្តរជាតិ។

ឆ្លងកាត់បញ្ហាW សេនះ សេធ្វីឲ្យល�្ធិភាពនៃនវធិានការណ៍ដ៏សកា្ដ នុពលដែដលស្រា�ស្រា�ង់ការអភិវឌ្ឍន៍ស្រាតវូលិចកប់បាត់ ឬពំុស្រាតវូបានសេអីសេពីសេOយីសេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ទាងំសេនាះ។ទាងំអស់សេនះស្រាតវូបានសេtីញជាឧទាហរណ៍រវាងស្រាបសេ�សក្នងុអាសេមរចិឡា�ីនដែដលបានបងាW ញឲ្យសេtីញមានការសេកីនសេOងីនៃនបសេច្ចកវជិា្ជតិចតួច �ន្ទឹមសេDក្នងុស្រាបសេ�សអាសីុអាសេE្នយ៍មានការកត់សមា្គ ល់នូវការសំរាច់បាននៃនការអភិវឌ្ឍន៍ដែដលEួរឲ្យចាប់អារម្មរណ៍មួយ។

ទាងំសេនាះសេដ្ឋាយ�រស្រា�ឹស្ដីភាពពំុឯករាជ្យសេកីតសេចញពីអាសេមរចិឡា�ីនសេហីយសព្វនៃថ�សេDក្នងុ�្វីបសេនះ ស្រាតវូបានសេចាតស្រាបកាន់ជាញឹកញាប់អំពីភាពពំុឯករាជ្យពីស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្ម �ន្ទឹមនិងសេចញពីស្រាបសេ�សអាសីុអាសេE្នយ៍ពំុស្រាតវូបានសេtីញសេលីកសេOងីសេDការស្ដីបសេនា្ទ សដែដលសេ6ងសេ7ត្តាមសេនាះចំសេ^ះស្រាបសេ�សឧស្សាហកម្មសេOយី៖ សេDអាសីុអា សេE្នយ៍សេEទាញសេចញបាននូវសេសចក្ដីសង្ឃឹមនៃន^និជ្ជកម្មដែដលជានសេ6បាយអភិវឌ្ឍន៍ពិតស្រាបាកដ។

F. ភាពសេកីនសេOងីនៃនស្រាបជាជន និងការអភិវឌ្ឍន៍សេសដ្ឋកិច្ច១.ល�្ធិផលនៃនភាពសេកីនសេOងីនៃនស្រាបជាជនសេ7សេលីការអភិវឌ្ឍន៍សេសដ្ឋកិច្ច១.១. ភាពសេកីនសេOងីនៃនស្រាបជាជន និងកត្តា្ត បរកិា/១.១.១. មូលដ្ឋា្ឋ នស្រាEឹះ

ការវភិាEនៃនឥ�្ធឹពលនៃនភាពសេកីតសេOងីនៃនស្រាបជាជនសេ7សេលីកត្តា្ត បរកិា/ Eឺបដែង្វ�ិសសេ7រកសេ_លបំណងនៃនអនុEមន៍ផលិតកម្មក្នងុស្រាបជាជនមា្ន ក់

X/P=f (L/P, C/P, R/P)X=ផលិតផល. L=កមា្ល ងំពលកម្ម. C=�ុន. R=វត្តុធាតុសេដីម. P=ស្រាបជាជន

កាលQសេEទាញសេចញសេដ្ឋាយផ្លា្ទ ល់ពីនិយមន័យ per capita សេនាះ សេ6ងសេ7ត្តាមរបូមន្តខាងសេលីបងាW ញឲ្យសេtីញថាមានការថយចុះនៃន per capita កាលQស្រាបជាជនសេកីនសេOងីសេល~នជាង GDP។ កាលQអស្រាត្តាសេកីនសេOងីនៃនស្រាបជាជន Eឺកាន់ដែតខ្ពស់សេនាះ Eឺមានការសេស្រា_ះថា្ន ក់កាន់ដែតធំដែដលថាទាងំអស់សេនះនិងនាសំេ7ឲ្យមានការថយចុះនៃន per Capita ដែដលជា អត្តសញ្ហា្ញ ណសេDក្នងុករណីជាសេស្រាចីនដែដលជាមួយនិងមានការ�នថយសេស្រាកាយនៃនសេសដ្ឋកិច្ចក្នងុស្រាបសេ�ស។

ចំសេ^ះល�្ធិផលដូច_្ន សេនះ សេE��ួលបានជាមួយនិងរបូមន្តដូចខាងសេលីដែដរ ៖ សេបីសិនQស្រាបជាជនសេកីនសេOងីកាន់ដែតសេល~នសេនាះ ភា្ជ ប់ជាមួយនិងការសេកីនសេOងីកាន់ដែតយឺត(ឫក៏ការថយចុះកាន់ដែតសេល~ន) នៃនបរកិា/ រក្នងុស្រាបជាជនមា្ន ក់ជាមួយនិងការងារ(ល�្ធិផលសេ7សេលីកត្តា្ត ពលកម្ម) ជាមួយនិង�ុន (ល�្ធិផលសេ7សេលីកត្តា្ត �ុន) ជាមួយនិងធនធានធម្មជាតិ(ល�្ធផលសេ7សេលីធនធានធម្មជាតិ)។១.១.២. ឥ�្ធិពលសេ7សេលីកត្តា្ត ការងារ

សេDក្នងុ�ំនាក់�ំនងសេលីកត្តា្ត ការងារ Eឺជាដំបូងកំណត់ជាល�្ធិផលនៃនការសេកីនសេOងីនៃនស្រាបជាជនបានកាត់បន្តយក្នងុរយៈសេពលខ្លីនូវបរកិា/ រការងារក្នងុស្រាបជាជនមា្ន ក់។ ដែតសេស្រាកាយរយៈសេពល ១០-១៥ ឆ្ងា្ន ំការសេកីនសេOងីនៃនស្រាបជាជននាសំេ7ឲ្យមានការសេកីនសេOងីនៃនសកា្ដ នុពលនៃនកមា្ល ងំពលកម្ម (ក្នងុករណីអស្រាត្តាកំសេណីតខ្ពស់ជាងអស្រាត្តា�្ល ប់)។

ដែតថាសេតីការសេកីតសេOងីសេនះនាសំេ7ឲ្យមានការសេកីនសេOងីមួយ ឫថយចុះមួយនៃនបរកិា/ ក្នងុស្រាបជាជនមា្ន ក់សេនាះ Eឺអាស្រាស័យសេ7និងចំនួន6g ងសេស្រាចីននៃនកត្តា្ត ដ៏នៃ�សេ�sត ដូចជាឧទាហរណ៍អាយុកាលរស់សេDជាមធ្យម ក៏ដូចជាឌីQមីកនៃនការអភិវឌ្ឍន៍អស្រាត្តាកំសេណីត។ ដែតទាងំសេនះពំុដែមនជាភស្តុត្តាងដែដលជា�ូសេ7សេ� វាស្រា_ន់ដែតជាល�្ធិភាពភស្តុត្តាងទាក់�ងនិងករណីខ្លះដែតបgុសេQ្ណ ះ។

កាលQសេEពំុទាក់�ងសេ7និង per capita Eឺស្រា_ន់^ក់ព័ន្ធសេ7និងកមា្ល ងំពលកម្មដ្ឋាច់ខាត់សេនាះ សេចញពីការសេកីនសេOងីដែនស្រាបជាជន សេEបានជាល�្ធិផលសេDក្នងុការសេមីលសេtីញជារយៈសេពលមធ្យមរហូតដល់យូអដែង្វងសេDការសេកីយសេOងី6g ងច្បាស់នៃនសកា្ដ រនុពលកំលាងំពលកម្ម ដ៏រាបQពំុមានការបងាW ញនូវការរកិំលដ៏ខា្ល ងំកា្ល សេDក្នងុ�ំនាក់�ំនងសេពលសេធ្វីការងារនិងសេពលវាiកង ឫសំរាកសេនាះសេ�។

សេតីល�្ធិផលនៃនផលិតកម្មQដែដលជាល�្ធិផលសេចញពីការសេកីតសេOងីសេនះ? ទាងំអស់សេនះអាស្រាស័យសេ7និងផលិតភាពផលិតកម្មនៃនកមា្ល ងំពលកម្មសេនាះ៖ កាលQទាងំអស់សេនះវជិ្ជមានសេនាះ GDPនិងសេកីតសេOងី។ ក៏បgុដែន្តកាលQល�្ធភាពនៃនផលិតភាពផលិតកម្មសេនាះស្រាបស្រាពឹត្តិសេ7សេស្មីសូន្យ សេនាះGDP និងស្ថិតសេDសេស្ថរទាងំអស់។ សេនះមានន័យថា per capitaថយចុះ។

១.១.៣. ឥ�្ធិពលសេ7សេលីកត្តា្ត �ុន សេDក្នងុ�ំនាក់�ំនងសេលីល�្ធផលនៃនចំនួន�ុន ចំសេ^ះការសេកីនសេOងីនៃនស្រាបជាជនជាដំបូងស្រាតវូបាន

បកស្រា�យសេអាយសេtីញថាការសេកីនសេOងីនៃនស្រាបជាជន6g ងសេល~នសេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ខ្លះស្រាតវូបានសេលចសេចញជាចំបងមកពីការថយចុះនៃនអស្រាត្តាកូនសេក្មង�្ល ប់ ជាមួយនឺងអស្រាត្តាសេកីតដែដលរកិំលសេ7រកភាពសេថរ។ ជាល�្ធផល EឺការសេកីនសេOងីនៃនអស្រាត្តាបន្ទុករមូ(អស្រាត្តានៃនភាពពំុឯករាជ្យ រនីៃនអាស្រាស័យ)។ ជាពិសេសសដែផ្នកនៃនសេក្មងជំ�ង់សេស្រាកាមអាយុ ១៥ឆ្ងា្ន សំេកីនសេOងី6g ងខា្ល ងំសេDក្នងុស្រាបជាជនសរបុ។ ទាញសេចញពីសេនះមាននូវល�្ធផលនៃនភាពចាបំាច់សំរាប់ការចំQយ6g ងធំដែដលជាឯកជន និងរដ្ឋ ចំសេ^ះមWូបអាហារ ការអប់រ និងការបណ្ដុ ះបQ្ដ លនៃនសេក្មងទាងំសេនាះ។ សេដ្ឋាយ�របញ្ហាW សេនះ ធនធានដែដលស្រាតវូបានរក្សា�ុកសំរាប់សេ_លបំនងដនៃ�សេ�sត ក៏ស្រាតវូកាត់បន្ថយផងដែដរនូវល�្ធភាពសំរាប់ការបសេងeីត�ុនសេDក្នងុវស័ិយសេផ្សងសេ�sត។

ម្យា�ងសេ�sតការវនិិសេ6Eធនធានសេនះសេ7សេលីសេក្មងជំ�ង់ សេដីម្បីជួយអន្តរាEមន៍សេអាយសេEមានសមត្ថភាពសេដីម្បីបំសេពញការផលិតQដែដលទាមទារសំរាប់រមួចំដែណកសេDក្នងុដំសេណីរការនៃនផលិតកម្មសេនាះ ផលរបស់វាអាចស្រាតវូបានរារំាងដែដលថាយុវជន និងយុវនារទីាងំសេនាះអាចរារំាងការសេស្រាបីស្រាបាស់ដ៏មានស្រាបសិ�្ធភាពជាលក/ណៈផលិតកម្មសេស្រា^ះសេដ្ឋាយ�រដែតការខ្វះខាត�ុនស្រាបសេ�សទាងំសេនាះ។

ដែផ្នកមួយនៃនការវនិិសេ6Eអប់របំណ្ដុ ះបQ្ដ លសេនះបងាW ញសេអាយសេtីញជាមួយសេនាះ សេDក្នងុការសេមីលសេtីញនៃនសេសដ្ឋកិច្ចជាការវនិិសេ6Eខ្វះខាត(រាប់បញ្ជូលទាងំអ្នកដែដលបានអប់របំណ្ដុ ះបQ្ដ លសេហីយដែតស្ថិតសេDក្នងុភាព_្ម នការងាររក៏ី�្ល ប់រក៏ីការពំុសេបាះបង់ការសេមីលសេtីញដែដលទាក់�ងសេ7និងជាតិពន្ធ និងសីលធម៍)។ សេដ្ឋាយ�រការវនិិសេ6Eខ្វះខាតសេនះ �ំហំនៃនការបសេងeីត�ុនដែដលជាផលិតកម្មស្រាតវូធា្ល ក់ចុះ នៃនការខ្វះខាត�ុននៃនស្រាបសេ�សដែដលជួបស្រាប�ះកាត់ដែតស្រាសចួស្រា�វ។ ដូចសេនះឥ�្ធិពលស្រាតOប់ដែដលអវជិា្ជ មានសេ7សេលី�ំហំដែដលការបសេងeីតសន្ំសសេDក្នងុស្រាបសេ�សមួយ ក៏សេផ្ដីមសេចញពីការរកីរាលដ្ឋាលនៃនស្រាបជាជនដែដរ។ សេ6ងសេ7ត្តាមសេមសេរsនខាងសេលីដែដលបានបកស្រា�យរចួអស្រាត្តានៃនការសន្ំសសេសដ្ឋកិច្ចជាតិអាចសេកីនសេOងីជាមួយនិងការសេកីនសេOងីនៃន per capita។ ក៏បgុដែន្តចំសេ^ះការរកីចំសេរនីនៃន GDP ដែដលបានហុចសេអាយមួយ EឺការសេកីនសេOងីនៃន per capita កានដែតតិចសេ7 កាលQចំនួនស្រាបជាជនសេកីនសេOងីកាន់ដែតសេល~នសេOងី។ ជាល�្ធផលអស្រាត្តានៃនការសន្ំសក៏កាន់ដែតតិច សេស្រា^ះថាការសេកីនសេOងីនៃន GDP អាស្រាស័យសេ7និង�ំហំនៃនអស្រាត្តាសន្ំសសេនាះសេOងីវញិជាមួយនិងល�្ធភាព�ុនដែដលបានហុចសេអាយសេនាះ។ ការរកីរាលដ្ឋាលនៃនស្រាបជាជនដែដលបានបន្ថយជាមួយសេនាះ នូវការសេកីនសេOងីនៃន GDP សេដ្ឋាយឆ្លងកាត់ល�្ធផលនៃនអស្រាត្តាសន្ំសដែដលអវជិា្ជ មានរបស់វា និងសកម្មភាពនៃនការវនិិសេ6Eដែដលផ្សារភា្ជ ប់ជាមួយដ៏តិចតូចសេនាះ (ដ៏រាបQ�ំហំនៃន

ការសេកីនសេOងីនៃន�ុន (capital accumulation) ស្រាតវូបានកំណត់ស្រាពំដែដនដែតសេដ្ឋាយ�រការបសេងeីតនៃនការសន្ំសក្នងុស្រាបសេ�ស)។ ទាងំសេនាះមានន័យថា អស្រាត្តាសេកីនសេOងីនៃន per capitas ស្រាតវូបានបន្ថយសេដ្ឋាយ�រពីរដែផ្នក: ការសេកីនសេOងីនៃន GDP ដែដលតិចតួច និងការសេកីនសេOងីនៃនស្រាបជាជនដ៏ខ្ពស់។ ការពន្យីតនៃនការសេកីនសេOងីចំនួនស្រាបជាជនអាចចូលរមូចំដែណកសំរាប់ការសេកីនសេOងីនៃនអស្រាត្តាសន្ំសមួយ និងសេដ្ឋាយឆ្លងកាត់បញ្ហាWសេនះអាចរមួចំដែណកសំរាប់ការបសេងeីនសន្ទុះនៃនសេល្ប�នអភិវឌ្ឍន៍។១.១.៤ ឥ�្ធិពលសេ7សេលីកត្តា្ត ធនធានធម្មជាតិ ជាមួយសេនះ សេEបានបងាW ញសេអាយសេtីញថាជាការពិតសេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុង អភិវឌ្ឍន៍ពំុដែដលមានការសេកីនសេOងីនៃនការរកីចំសេរនីធនធានធម្មជាតិដែដលបQ្ដ លមកពីស្រាបជាជនសេនាះសេOយី ក៏បgុដែន្តជាញឹកញាប់មានការថយចុះនៃនធនធានធម្មជាតិ ដែដលបQ្ដ លមកពីរស្រាបជាជនបានសេស្រាបីស្រាបាស់វាសេ7វញិសេ�។ ក្នងុករណីដែដលធនធានធម្មជាតិសេនាះ ស្រាតវូបានសេស្រាបីស្រាបាស់ជាផលិតកម្មសេនាះ ជាល�្ធផលដែដលសេចញពីរសេនាះ Eឺការថយចុះនៃន per capita។ ចំសេ^ះការបញ្ហា្ជ ក់ការពិតនៃន�ិដ្ឋភាពសេនះ EឺបងាW ញជាដំបូងសេ7សេលីបញ្ហាW ការកាប់នៃស្រាពសេឈី។ ទាងំសេនះ ម្យា�ងបQ្ដ លមកពី (ជាល�្ធផលនៃនការសេកីនសេOងីនៃនស្រាបជាជន) តំរវូការនៃនថាមពលពីនៃស្រាពសេឈីស្រាតវូបានសេកីនសេOងី (អុសដុត)។

ម្យា�ងសេ�sតមកពីការរាននៃស្រាពសេឈីសំរាប់ពស្រាងីកនៃននៃផ្ទដីសេស្រាប់ីស្រាបាស់ដែដលជាកសិកម្ម ។ល។ ក៏បgុដែន្តការកាប់នៃស្រាពសេឈីមានន័យសេDក្នងុករណីជាសេស្រាចីន Eឺជាការសំពង6g ងខា្ល ងំកា្ល មួយសេ7ក្នងុការស្រាEប់ស្រាEងនៃនធនធាន�ឹកសេDក្នងុតំបន់សេនាះ និងសេធ្វីសេអាយការកាន់ដែត អាស្រាកក់នូវលក/ខ័ណp ផលិតកម្មសំរាប់នៃថ�អនាEត សេដ្ឋាយ�រមូលសេហតុនៃនការបំផ្លិចបំផ្លា្ល ញបរ�ិ្ថ នដែដលបានផ្សារភា្ជ ប់ជាមួយសេនាះ ដូចជាក្នងុស្រាបសេ�សមាន�ឹកជំនន់សេកីនសេOងី និងការហូរសេស្រាចាះដី ។ល។ ១.១.៥ សេ6បល់បញ្ចប់

សំរាប់ការស្រា�វស្រាជាវនូវល�្ធផលផលិតកម្មសរបុនៃនការសេកីនសេOងីស្រាបជាជន ទាងំអស់សេនះទាមទារនូវការសេអាបស្រាកសេ�បរបួ_្ន នូវល�្ធផលនៃនដែផ្នកទាងំបីនៃនកត្តា្ត ភលកម្មនៃនកត្តា្ត �ុននិងនៃនកត្តា្ត ធនធានធម្មជាតិ។ ឥOូវសេនះ សេEបានបងាW ញឲសេtីញទាក់�ងសេ7និង�ុននិងកត្តា្ត ធម្មជាតិ នូវល�្ធផលដែនការអភិវឌ្ឍន៏ដែដលច្បាស់លាស់ជាអវជិ្ជមាន �ន្ទឹមនឹងការទាក់�ងសេDនឹងកត្តា្ត ពលកម្មអាចផ្តល់ឲនូវ�្ថ នភាពល�្ធផលដែដលជាអវជិ្ជមាន ក៏ដូចជាវជិ្ជមាន។ សេហតុសេនះសេEអាចបងាW ញឲ្យសេtីញផងដែដរ ចំសេ^ះការវនិិ ច្ឆ័យជារមូសេDការឲតនៃម្លដែដរជាវជិ្ជមាន ក៏ដូចជាអវជិ្ជមាននៃនល�្ធផលអភិវឌ្ឍន៏សេសដ្ឋកិច្ចជាតិសេចញពីការសេកីនសេOងីនៃនស្រាបជាជនដ៏ខ្ពស់មួយ។

សេ6ងសេ7ត្តាមសេនះអ្នកនិពន្ធ (ដូចជាសេលាក Clark) បាន�ិសេ�sនផងដែដរនូវជំសេន~ �មញ្ញ “myth” នៃនការរកីរាលដ្ឋាលស្រាបជាជនថាជាការរារំាងការអភិវឌ្ឍន៏។ ជំហ៊រត�ល់របស់សេលាក Clark Eឺមានមូដ្ឋា្ធ នសេ7សេលីការស្រា�យស្រាជាវដែដរជាពិសេ�ធនិយមមួយ(empirical research) ដែដលសេDក្នងុសេនាះអស្រាត្តានៃនការសេកីនសេOងីនៃន per capita នឹងនៃនស្រាបជាជនស្រាតវូសេធ្វីការសេស្រាបsបសេធsបជាមួយនិង_្ន សេ7វញិសេ7មកសេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏មួយចំនួន។

កាលQសេEចាប់សេផ្តីមសេចញពីការរកីរាលដ្ឋាលនៃនស្រាបជាជនថាជាឥ�្ធិពលសេ7សេលីការរារំាងនៃនការអភិវឌ្ឍន៏មួយសេនាះ ស្រាបសេ�សជាមួយនឹងអស្រាត្តាសេកីនសេOងីដ៏តិចតួចមួយនៃនស្រាបជាជនស្រាតវូបងាW ញឲសេtីញថាមានការសេកីនសេOងីនៃនអស្រាត្តា per capita របស់ខ្លួន Eឺខ្ពស់ជាស្រាបសេ�សដ៏នៃ�សេ�sតដែដរមានការសេកីនសេOងីនៃនស្រាបជាជនដ៏សេល~នមួយ។ ក៏បgុដែន្តការវភិាEជាស្ថិតិ (statistical analysis) បងស្រា�យឲសេtីញពំុមានសហ�ំនាក់�ំនង (correlation) ច្បាស់លាស់ដែនស្រាបសេភ�ដែដរបានពន្យល់ខាងសេលីសេនះសេOយី។ មានន័យថាសេចញពីត្តារាងស្ថិតិដែដលបានកំណត់ស្រាត្តាអំពីអស្រាត្តាសេកីនសេOងីនៃនស្រាបជាជន និងនៃនអស្រាត្តាសេកីនសេOងីនៃន per capita សេDក្នងុស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏មួយចំនួន អាចអាចឲសេEសេមីលការពិតពំុមានសហ�ំនាក់�ំនង (correlation) ដែដលនឹងសំអាងសេ7លភាពស្រាតឹមស្រាតវូច្បាស់ដែដរជាពិសេ�ធនិយមរវាងការសេកីនសេOងីនសសេសដ្ឋកិច្ច និងការសេកីនសេOងីនៃនស្រាបជាជនសេនាះសេOយី។

ល�្ធផលជាអវជិ្ជមាន ក៏អាចសេផ្តីមសេចញពីការរកីរាលដ្ឋាលនៃនស្រាបជាជនសេដ្ឋាយ�រដែតការសេធ្វីធ�ន់ធ�រសេOងីនៃនរចនាសម្ព័ន្ធ�្វិកនិយម។ ជាឧទាហរណ៏សេលីការបងាW ញសេD�ីសេនាះ Eឺជាល�្ទិផលដែដរបានពិភាក្សាសេDក្នងុ�ំនាក់�ំនងជាមួយនិងភាព_្ម នការងារសេធ្វី។ ភាព_្ម នការងារសេធ្វីសេនះ ជាសំខាន់មិនស្រាតឹមដែតជាបញ្ហាWសកលនិយមសេនាះសេOយី សេស្រាlសេនះក៏ជាបញ្ហាW រចនាសម្ព័ន្ធនសេ6បាយមួយនៃនស្រាបសេ�សកំពុងអភិវឌ្ឍន៏ជាសេស្រាចីន (សេមីលក្នងុសេមសេរsន�្វិកនិយមបដែន្ថម)។១.៣ ការសេកីនសេOងីដែនស្រាបជាជន និង�ំនាក់�ំនងសេសដ្ឋកិច្ចអន្តរជាតិ។

ជា�ីបញ្ចប់សេចញពីការសេកីនសេOងីនៃនស្រាបជាជនដ៏ខ្ពស់មួយអាចបQ្ត លឲមានទាងំល�្ធផលវជិ្ជមាន ក៏ដូខជាអវជិ្ជមានសេDសេលីរចនាសម្ព័ន្ធ និង�ំហំនៃន�ំនាក់�ំនងសេសដ្ឋកិច្ចអន្តរជាតិនៃនស្រាបសេ�សមួយដែដលសេចញពីសេនាះបងាW ញឲសេtីញស្រាតOប់មកវញិនូវឥ�្ធិពលស្រាតOប់សេ7សេលីដំសេណីរការនៃនការអភិវឌ្ឍន៏នៃផ្ទក្នងុវញិ។ សេD�ីសេនះបំណកស្រា�យខ្លីមួយស្រាតវូបានផ្តល់ឥឲសេ7សេលីល�្ធភាពនៃនស្រាចវាiក�ំនាក់�ំនងពីរៈ

ចំសេ^ះ�ំនាក់�ំនង�ីមួយការសេកីនសេOងីនៃនស្រាបជាជនខ្ពស់មួយ អាចសេលចសេចញសេOងីនូវEុណសម្បត្តិស្រាបកូតស្រាបដែជងដែដលកាន់ដែតខា្ល ងំសស្រាមាប់ផលដែដលជាកមា្ល ងំពលកម្មសីុជសេស្រាªQរហូតមកដល់សេពលសេនះ ពលកម្ម EឺសេDដែតជាកត្តា្ត ដែដលកំរតឹស្រាពំដែដនមួយសស្រាមាប់ស្រាបតិបត្តិការនៃនផលិកម្មដែដលជាស្រាបសេភ�សេនាះ។

ចំសេ^ះ�ំនាក់�ំនងសេផ្សងសេ�sតសេដ្ឋាយ�រភាពសេកីនសេOងី6g ងអសេនកនូវការសេស្រាបីស្រាបាស់ក្មងុស្រាបសេ�សនៃនផលិតផងដែដលស្រាតវូវនិិច្ឆ័យជាមុន (=យល់ជាមុន) ចំសេ^ះសេ_លបំណងនាសំេចញផងដែដរ។ សេដ្ឋាយ�របញ្ហាWសេនះសេធ្វីឲ្យមានល�្ធភាពបន្ថយនូវសកា្ត នុពលនៃនស្រាបសេ�សមួយចំសេ^ះការសេធ្វីសេសដ្ឋកិច្ច រកឺារទាញយកនៃនរបូបីយប័ណ្ណដែដលស្រាតវួចាបំាច់សស្រាមាប់�ិញនៃនផលិតផលឧហ្សាហកម្មបរសេ�ស និងផលិតផល�ុនចំសេ^ះដំសេណីការអភិវ ិឌ្ឍន៏ជាតិ។

សូ អរគុណ!