edebiyat fakültesi türk dili ve...
TRANSCRIPT
tut: vn ıs <'$uibat ı9s6 Sayı: t-2
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
Edebiyat Fakültesi
Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi
İdare edenler : ·
F. İz, M •. Kaplan,· M. Mansur oğlu, J. Eckmann
! ' ;! /
• .1
.\ ı
OSMAN .,YALÇIN MATBAASI I S T ·Aı N B U L - 1956
ŞEYY AD HAMZA'NIN BEŞ MANZUMESİ
.; r SADETTİN Bu~uç
.Eski Anadolu Türk dili ve edebiyatının. ilk .. mahsullerine ait olan :malzeme, gerek kemiyet, gerekse nevi itibarlyle mahduttur. İstanbul . ve Anadolu kütüphanelerinde yazma eserler üzerind.e yaptığımız araştırmalarla bazı yeni metinler elde etmiş bulunuyoruz. Burada neşretti~ ·ğimiz beş manzume, XIII. asır şairlerinden Ş ey y ad Ham z a 'nın, Türk Dil Kurumu tarafından faksimile halinde neşredilen Yusuf ve Zeliha mesnevisinden 1 başka, şimdiye kadar bilinen altı manzumesine 2
yenilerini katmaktadır. ileride ~airimize ait başka manzumelerin de !bulunacağını kuvvetle ümit edebiliriz.
Yazımızın konusu olan beş manzume, Bursa Umumi Kütüph~nesi, .nr. 882 de kayıtlı, 52 yapraklı y,azma bir şiir mecmuasında bulunmak.,..
ı Şeyyad Hamza, Yusuf ve Zeliha (nakleden: Dehri Dilçin; T. D. ır. neşri), İstanbul 1946. · · '
2 Şair .. hakkınd~ geniŞ malfım~Üa b\rJilde; i.st. p:mumi Kütüpharie, nr. 5782 de kayıtlı Oami'u 'n.:·na~(i'ir'qe bµldnau- bir wanZ'!J'.ı~§~riin Arap harfleriyle neşri ·için.,bk.~K'.öprül)i,z.aiie·:.Mehinı>d Fuad, Aifıaiolische·'BiÔht°Jr in der Seldschulcenzeit, I. ŞeJjiid Jfdmza: Körösi Csoıııa·Archivum I (Budapest 1922), 184-188'. Bu ya· zınıiı türkçesi için bk. aynı .nıüellif, Selçukiler deurindf} Anadolu,şairleri, I; Şey· 'Jjad Hamza: Türk Yurdu I, nr. 1 (İstanbul 1!!40), 27-B4ı. Aynı ıµanzumenin, yi· ne Sayyad Hıının'ya ait diğer iki manzume ile· birlikt6'; neşri için bk. Mecdut Mansuroğlu, Anadolu metinleri, XIIİ. asır, I. Şeyyai Hamza: Türkfrat ·Mecııiua· ·Sı VH-VIII (1942), 95-101 Ayni metiıilerin yeniden neşri için bk. ·ayfi~ müel1if, Anadolu türlcçesi,, (Xlll. asır). Şeyyari Hamza'ya ait ı'ip manzume·:·ts·t. Üaiv. Edeb; Fak. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi I (1946), 180--195. Almanca 'neşri için ıbk. aynı mfüıllif, Dre1: G'edichte Şeyya·l H.tmzaıs: · Ural-Altaische Jahrbücl:ıer 'XXVI (1954), 78 -89. Şeyyil.d Hırnız.t'nın ,şark şiv~sHle far;;ça karışık bir manzumesi için bk; M ·cdut Mansuroğlu, En eslci Aııadolu türlcı;esine. 'ait bazı metinler: 'İstanbul,· sayı ·39 <-İstanbul 19fö), 5. İkiPCİ defa Il»Şri içiıı bk. aynı ıııüellif,.Şey'Jjad Hamza'nın do(jıt türlcçesi .ite lczrışılc bir rııanzumesi: Tür\ı:. Dili, Balle.ten,, seri IH, sayr 8""-9 (Ankara 1946), 16-29 .. Son olarak şairimize ait İKİ· gaztılin neşri için bk. Necmettin Halil Onan, Şeyyad Hamza'nın ilci yeni gazeli dolay1.~ ,siyle: Ankara Üniv. Dil ve Tarih·Coğrdfya Fakülttsi D<lrgisi VU (1949), 529-534.
2. Sadettin Buluç
tadır.ı Eserin istinsahı epeyce muahhar olup XIII. asır Anadolu türk..çesinin imla ve fonetik hususiyetlerini muhafaza etmiş görünmemektedir. Türkçe kelimelerde b ile p ve c ile ç umumiyetle birbirinden· ayırt edilmiştir. Bununla birlikte, bazı tasrif ve teşkil eklerinin, bağlıı bulunduklari · iı:.elimelerden ayn ya-zılmış olması ve bundan maada, türkçe kelimelerde vokallerin hazan tam olarak yazılmayıp hareke ile: gösterilmesi belirtilmeğe değer. e yerine bazı defa elif bulunması, vezin zarureti ile izah edilebilir: ~.:ı I, 1; JJ;'G I, 4.
Farsça izafet terkiplerinde muzaf sonunun ötre ile harekelendiği .va~idir: iib·u KevŞ_er, Ab-u flagii.t iV, 4; Şefzc-u Ma~şer III, 2 gibir 13ilhassa farsça isim terkiplerinde yanlış harekelemeler şaşırtıcıdır. Eski . harflerle olan metni harekeleri ile veya faksimile halinde bastırmak . . mümkün. olsaydı, bu durum daha iyi anlaşılırdı.
·Yine farsça izafet terkiplerinde bağlayıcı -i'nin umumiyefle y ile· '._yazılmış olduğunu görüyoruz:' Jk..a.. Jl.!.i , Jk..a.. 0 'lE;6 1, 1 gibL
Manzumelerin mahlas veya makta' beyitlerinde geçen Şeyyad ,keJimesinin nihayetinde, vezin icabı,· ye. veya kesre bulunmaktadır. il. man-· zumede ise, .,, .:ı\.; olarak yazıldığmı görüyoruz. Şeyyad kelimesini takip· •eden bu u'nun -bağ· olar.ak veya. sadece vezni doldurmak için kullanıl·dığı söylenebilir. Öte yandan I. manzumenin başlığında geçen ~.:ıL.!.
.. kelimesinin sonundaki ye, şay~t · nisbet eki değilse, bir imla hatası Ölınahdır.
Yµk~rıda yazdıklarımıza ilaveten, eserde bulunan bazı imla yan;.. Jışlarına da işaret edelim: l:;lıı il, 2; L4.,., II, 12.
'ı;:saŞen manziımeie~in vezninde de yer yer bozukhiklar mevcuttur •. · Ş.u,. manzumelerin ikinci bir istinsahına. henüz malik bulunmadığımızdan, nişbeten doğr.lJ bir metin elde etmek maksadiyle, kendimize gö·re; :bazı 't~sliihler yapmağa çaliştık. A'ricak, bu araaa metnin aslını. ·iıoHarda· ~ynen göetetmeği de ihmal etmedik.
·: · · 1 Ciltsiz ve eksik olan yazmanın ebadı : 14X20, yazısı: harekeli nesih, kli-· · ·ğıdı: sarımtıraktır. Başlık ve cedvelfor sürhledir. Şeyyiid Hamza'ni;i:ı manzume
leri, mecmuanın 42a ve müteakip sahifelerindedir. Ancak v. mıiıfZ'u.ırie soU.ilaw ·eksiktir. Bunun ·buhınquğu sahifenin sol .. alt kô~esindeki kayda gÖre;· nianz~İne·JJı .. kelimesi ile deyaın edecektir. Halbuki, müteakip ~ahifede Yıiiıus;un J/ı:;,.;ı:-. kelimesi ile başlayan bir manzumesi bı'ılunniaktadır •. Esas~n kütüphırne·ltatafo·ğundaYunus. divanı olarakgösterilen bu·mecınuada, Yunus ve Şeyyiid H~fuiil.>.rhn .. ·tiiirleririden maada, Süleyman, KerimI, Sa'di, cAla'eddin, Viich, Nürani, A~me'tli,. şemsi gibi ·şairlerin. naıtıarı da mevcuttur. Bunları da yakında neşredeceğizı ·
Şeyyad Hamza'nın beş manzumesi
Bundan evvel neşredilen manzumelerinde, . üç gazeli yanında, eceli şerbetinden, dünyanın geçiciliğinden bahseden Şeyyad Hamza'nın yenibulduğumuz bu beş manzumesi, Hazret-i l\İluhammed'i medh için yazılmış birer naıttan ibarettir. Buna uygun olarak, diğer bir dini man-· zumesinde olduğu gibi, I., IIL ve V. naıtlarda yer yer ayet ve arapça< tabir kullanılmak suretiyle, iktibas· tazmin ve telmi' yapılmıştır.
17 beyitlik I. manzume ile, 7 beyitten ibaret ve eksik olan V~ manzume, müstef'ilün müste/'llün müstef'ilün müstef'ilün veznindc:dirr II. manzume, mefö.'llün .mefö.cilün~ mefö.'ilün mefa'ilün vezniyle oluP' 13 beyitten mürekkeptir. 17 beyitlik III. manzume, diğer parçalardan, farklı olarak, okunuşa bir hayli tasarruf edilm'ek suretiyle, müstef'ilün: feciilün müstef'ilün fe'iilün veznine uymakta ise de, hece vezninde olması da muhtemeldir. Nihayet 9 beyitten ibaret bulunan IV. manzume..,. müstef'ilün f e'ülün müstef'ilün fe'iilün vez.:nindedir. Bu manzumelerde· de türkçenin, kısmen zorlanmak suretiyle, aruz kalıbına. uydurulduğu .. nu görüyoruz. Bununla birlikte, bu şiirler, dil bakımından arzettikleri ehemmiyetten başka, Yunus'un çok daha olgun ve lirik naıtları yanında, Anadolu türkçesiyle bu vadide yazılmış ilk örnekler olmak gibi• ayrı bir değer de taşımaktadırlar. Ve. Şeyyad Hamza, yine o sade v~ samimi ifadesiyle, bu manzumel~rinde de İslam kültürüne yetik, dindaw bir şair olarak karşımıza. çıkmaktadır.
42a
I
jk-a.a J·lid.b <.>\ .. ~ ~ '-'.;. ~;;..\S" 1
jk..a .. Jw· ı>~;ı ı.sıs" fa; .. -ıS~~\
~ .• _,; fa.- L:, .;:.,.Jl-) 41) ~ _}}. j. ).. _ _,- ı
~ .. JL..j )~.l 4l;p- ~) ı..>~
~;_,;... d:' )Y ~\S" J,;,) ı..>fl~_,I j,_.,j 3.
Ja~ J~ ~ ~_, ~.1. vA . ~.r-~~
Sadettin Buluç
;_),, ._A..., ....;...... ~ JI ;::.o.J..;,ı.? f F) 4
~ J~ or .f )Jj''{ .:.ıl_,L. ~
~ _,~ T .:.ı ı_,L. .J J 0 _,'Ç ;.- .)"~)::. J J ı s "1 . • •
jk..- J IS' .:.ı J ./ 1
,,J..r .,:..... 1 JS q,;:, ~ ı.5" .J. Vb ~· ı (j I) _,ı, o;:, J"!? 6 - .
jka.o Jt:.I t.>) · 41.:l::. ~\ JJI
<\f.. ~~ ı.,>J..._< "::--_,; (jjl J'..-1 7
~ Jl::::- t.SJ_r> µ_ı J_,~ ) Vb
.)J .J. ı..>..\\.i ~T ,:,_,.~ r2~ıtı; L. ı..>.Jf JJI s ~ .. J~ ,,.>.)' f ..)...A!IJ..:jl, t.>J.IJI t.>T
t42b Jl::: ~;_,,_ o:.? .yJ ı:_ıl~ J~T ._;~ 9
~ J l::::- ;:, _,;- .ı: J 1 .J. .ı: 4" .ı.l~ .ı:
..:1..::.T .!.l:...y !l_,ı::. dlb d::' _;<- 0JI ->' ıo .. •.t .. • •
~ Jl.c_I ı:J..::. d...f ~vP .ı..l~
1~ _J;\c.. q,\~ J_,I I~ y ()J..l> ctlS 11 • •• • • T
~ J~...ıf"" ı..>\ IJ..r .,:.....\ ı.,>I
j<r-l\ı ı.,>,4.!.~~ jyG.\:..< of" 0.f'.Y. 12 .
. ~. Jı: .... J.l j_,G.t<.:.ı? J~:;:T'
o)J\ oJ_ 0')-"., Jr o;_,1 ()' ... ~\;, J'C.Y. 13
jh.a• _j\:..\ JS o~~.)~ ()Ç~
~11.ı::"\ ...ı,r ~\'-:,lffi'\ J:..Y. 14
jb..aA Jk_\ j'- ~J.t,,\j\('\...\ 0~c.
~1 Yazmada : ,Y oJ.ı!- .:.,\ ~
43a
43b
Sayyad Hamza'nın beş manzumesi 5,
.))~ l:..J( ..;? ))~·\W .... .;::..,,. 15
, ~ Jlf ~ı., J)~·~ J'" cJ~
ı..SJ.>,.., )jY,. ~ ~ ;IJ ı..SJJI _,_,ı. "Y ı..>.:ı~ 16
Ja~ Jt< ı:,..w ı..>_f' ft' .f' ıJ_,_b:-T
. ~ ~ .i:f. ~1,_,1 .. / J 1 J.z. J; J.=:- t" ~ 5 l'Z'
~ J!.:.... JG J-_,ı.. .:..~ ~ t<:;.,-
II
:UIJy; ~ J.:ıl_,.:ı o.:ı;.:ı _,.i ~ cl:.... :t
. ~IJy; ~ ;.:ıl_,; )~b. ,.;.G@ d: ....
Jik ~ J;_,< "~T ~ Ji.f" (J;j" !J).,,· ~ ı: ~IJJ""J k 1 ;.:ı~ )jiı.f' ~ (.)~;
) fa J ~ 0.!"' ;.-. Jt< fa-1 (J.!"';.:ı . 3-• ~ 1 J )""') k J..'I 1.4.t. ft' .f' ..:_;... ~ ....
"J )lıı. \ fa.) .:ı ı.)-~ ,,) .. LA..)~ ı.)-'7':1:> 4
:u 1 J _, .... ) k. ;.:ı \:ı:. o _,\SJ,. l:.(° & lA.d.
J~.:ı } )_,ı ı.r- ;k ~~ _;i Ç J ı..>T s :UIJ_,....; ~ ;,)\b>. _jJ- JJ_I (Jrjy cl:....
~ )JI .d1!':1 ı.J'i ~\ \G.. ;jj ~ 6
:UIJ,....; k ;,))1.ı::. ~_,.:ıl J~J"Y- ~·
Sa.dettin Buluç
(. \.9. -:1::..... .;i.j J ı,?, Y, f.. b d:.:j ) ; ;\ 7
:ıı.ıJJ-J ~ ;:.~ f v> ~ _,;.. ~;}(
ıS ~ .!::!' 1 J~.:1. ,_s.>.{ ..J_ ..J>" J> ~,. 8
~IJ_, ..... J k ;:ı\9_, ,_s:ı;:ı !l)~ cl:.....
0~ ~ j\ :.fı ;;t.:S' ...J-J'~ . ıS~ 9
.:UIJy; ~ ;:ılr: 01.:- cl::ı. \s'.J ..:J.,.;_f ~ ·
d:.....i .. ~ _,;.. ~ ~ .. 61 :ı _,ı~ 10
~IJ_, .... ; k ;:ı~ &~ .. ..dl ı..s" y
o:ı;JY,, <\l;j p o:ı.J" cr!Y" !l;l:-- 11
~IJ_,....; k ;~~ .. :ı)C\9 d::-JJ JJ
G _, ,.....1.9 ~ ı/" · 4S .:J.,.~ 12 r,..,... ı- • r ) . ~IJyJ ~ 2 ):ı\.Q...ı İ:ıy> \(_,:o\ ~;,..
.0»->T i} fJ:ı 0~u. J,ı .. ,:r- _, :ı~ 13
.i:lılJ_, .... J k ;:ılb.c. 0..ıy.UI &·ı C.J..ıı ı.$"'
ıu
.J- k ~ ı.s';, )1 _,,_ ).;.! ~~ 1 1
#· ~ ~ ""';, )1; . 1$.->-'(/ bf' .;(\ (::' ~L:. ?- ~~ ~ 2
~. ~ :ıı j.· _j.f J>.r 3 ~Jt....
'1 Y ıa:lmada rııııdece .., J' •
. :2 lı...
:il _Jt...
Şeyyiid Hamza'nın beş manzumesi 7
J, Jj>J~ ~\ g._A_,- ~\ 3 k.ı.> ·"' ~· 1.9.:..
.J...r k :u ,, ı.s~v-P _j t'~ı ' (.$"
44a ,~ı ..ılJ .J....,....ı ~k ).~ JJ..""' ~\ 4 -.J...T k :u L$;, ,v--1 '(!:; .) '}\.,.,,
~) -).;... 1-....ik\ ~\ .::,..ç.l.b -' f >- 0'( ~\ 5
"' .J...r k :u~ .::,..ç.l~ o_µ:_ Jl_)\;.. ~Jb. ~i Jı.l.e.. J..~ ~\ 6 . , ..
.& L$;, ·lı;. • ~\ .J...T k "' JY f""
\," t. J. 4> .......:>-L. ~y<A 0\::-lS ~\ 7
.J...T k :u ~ \.:? t. t( .... .o.~ .J
!!..;~ ~ r_J ,!]..ıj'j J 1 ;,j ~;,f 8
.J...r ~ :u ~ .!J,.ıl_,I :r- 0lr:- c)I
0-~;y d.1> J> 0-~Jk d~I 0- 9 .....
.J...r ~ .& ~ 0""'~)~ f~ _,ı 1
\)\...,\ 2 0~ 0\kL OL:;.,~lı 10 \""" .... (.r' - .
.J...T ~ :u • ~ ı?. o)~ .J J'! ., ...
~l,...,lı ~· t ~~r.;- ~ L$" Y' 11 . .>.~ ~; .& ' •
ıs" ~~J- ;J:I ,• ..e-
.) l.:ı\9-' t(,... ..).f Jk ~.>."" .;;.-'}_ 12 I
''
.>.:t ~ :u .; .)ı_,; 1 3' ;iı~ (.$" ~~ .. ,. \-'·
•l J..Akl ·2 JL!.• ;ll .,_,
8 Sadettin Buluç
.::.ıJ~ .;,;J./ {" .::.....~.r~ ~ iL.I 13,
J..7 ~ :u ~ .),/ J::- 1,1> tG..ı:jlc <"
J..\l.> .ı.:... J""· oÖ 1 J,.\\..i o)\~ .\l,ı J,}1 14 ... .... ..
. a ~ :u .d- !.l..u< ı.._,ı ~lA11
!.!...\~.) ...;lr::- 2 Jf-1 !J...\=:- _,ı ı)..d...U ); 15·
...\tr ~ :U d- !l..u:-1 (.;"" ~l y" cJ. . .)
~ ~-t[" !J.>\~".) ~~ll(b. <.>I 16
a ~ :u ._;:, ·~ . ,,.>S' Y! J;ı;. . - .
i-'~ tGI J..ı:\ ..1::--.M rfa. "Y .)~ 17
.;$- ~ :u ~ i J..;~ tG). JS ~;
IV
~'.)16' '-1'" ..;;.. <.>I 0\:....1( ~ JJ tG\ 11
.tj)I Jp• <>-". tG\ J.r-'(J-- ~~ tG\
. ı,>.l}ı, ~):, i.)\ ,C'.,J, 0~1 . 2
41~ ~< cl::.. ...:~ tG...\r rJ::!> . '
45b d---.)J \(_,ı u. J> . .(" ~ 01;.. J :.;~ J' 3
.iJT J~; ~-".. ~ ~ V' ~!Jf ·
ı :!l.ıli
ll -"· _µ&:. s , .... r
r~~ J _6~=-- a ~T _;§' ~T J 01.J".,.) 4
. ~\lj J.r ~ı J fi' Jf:L:. y
Şeyyad Hamza'nın baş rııanzumesi . 9
i:.J§-- r.SI ·o-. J~J ı:ı..("'j_,,_ J.if r~ s 4J~Jı> S:..03\ Jjj o~ .ıj;J. vfA
r:.ı_,,.,. ı.!.U.-J ~ı ..J.:. iY. ~ :Jf ..i. 6
~ Jıl>- ..)'& 0..("' j .fa..\ Jl ı; J oT J_
d:~ ~ ı.s...Jf' t ..:.Ll. -'~ ~ 1.5"' _,.. 7
(1) 411_,; ($..\ı_..>Jb d:~ J J;ı~
o~_,ı.lk )~ ? :J:.)J::'. ~; J.! 8
41)\; :Jkl ~\ 0~\ d:....:,.. c.f-:. J.!
~).l i.f-: .:/l..J. (.;...,, ko/ .)~ .l}\}J\ 41_,1 0lkL .w Ji I)~ ı/>
v
07 .)~ i ~ JJ""') (.J...o
~_,:il~; 0lı;.. JJI ~ J-*ıJ ~ j 1 ~ 1
0~'1 rrl Ji 4-~ y "9- f V>
. ~~\:, 0'_JJ .;- j_,(:lk ~ j.) ıJ. :J.) 2
0i-::- r.S-llJ\ .J< p $! iY. }.f.. r.S\
\(... JJ.>ı::_. ~j ıJ.P <SJ.:Jf' _f' 0lr!- ~ 3
·0_;Lall~ \;\ '":'J_,1 ~) '(;;o. c,S.>I W" Jj $'Y.JJ"" d:..,, }!_,> ~· 0..\(,1 4
· J~\-ll :~.;;;>..-\il 2 r.S.l~JI .::,,\.. (J-l~.)
::10 Sadettin Bul uç
~..ı_.c_..:ı 411J.I \-".-"~ 0J..;4;.:..,.ı.':J pAJI 5
0Jlı.1;;.l1 0;1.:11 ..).11_,ı .:J.f_J_,< JT
~..:ı..:ı ~\~.) d l_,k.:~\1 ~ t;;:,Y:;" 6
jyf_ t\I_, \il i--"..' _;13\ 1 ~ ....;_,;.. \1
'1.-; .r:z,_ .. \~..:ı~ J_,I ~J_,:11 ~"l:..)' ~· 7
j_,q (.;< .).:ı\9 j_,\ .ı,1:9· .::..,.:;ı:-.) ~ .ı;_,..:ı
. Metnin traıııskripsiy~nu
Min kelami Şeyyadl f:lamza
-- v-1-- v-1-- v-1- - v -
1. Geldi yine cış~ bülbüli, 1 ca:şı~an-i Muştafa 1 Açıldı mü'minler güJi, irdi nişan•i Muştafa.
2. Söyler tütller şur_ile, ral;ımet şaçılur nür_ile, toldı ferişte f:ıür .,_,ile devr-i zaman~i Muştafü. ;
3. Bezeyeler uçma~ları, ~arşu gele yüz biii l;ıuri; çağrışubanı her biri diye ki: <~anı Muştafa h.
4. Ferişteler kim carşdadur, el bag1a,yup şaf şaf Jurur, cümle şalavat getü:rür, gökde cayanl Mu~tafa 1
5. Ol dürişür senün_içün, vir şalavat anun_içün ; g:el ü~met-i Mul;ıa.m,inedı; 2 murü-vvet kanı -.Muştafa 1
6. Mal;ışerde turan enbiya~ her bi~isi: qı;ef~.i 1 > diye; ol ümm~tini dileye, zi ümmetan-i Mu.ştafii 1
7. Ümmetin elden ~omaya, kendi ğuşasına yimeye, hergiz ~abi;il ey.J~meye l;ıü·r~i. ·cina~ı J.\1uşt3:!.a.
-1 ~ .;y."J :2 Eski harflerle olan metinle krş. _. iY.HHID
42a
Şeyyad Hamza'nın beş manzumesi
8. Ol gözi ma ziige '/-başar 1, çün aya ~ıidı bir na?:ar, ay aldı ve 'n·şa~lfa ;l-~amer 2 gökde 'ayan-i Muştafa.
11
9. Başı açul}, yalın ayalf, mal;ışerde yüriye yayalf, 42b ne l}ülle giye, ne Bura!}, ne bod cinanı Muştafa.
10. Bu on s_ekiz bill. 'alemün, dlvün, pednün, ade~ün, cümle .carabun, cacemün dlni, imanı Muştafa.
11. Gele Çalapdan bir nida, ol nidaya canlar fida, < 1 ümmet·i Mul}ammed-a; 1 mihrüban-i Muştafa 1
12. Bugün size günahunuz bağışladı Allahunuz, açıldı 'işret-gahunuz, laclisitan-i Muştafa~.
13. '.Bu Bekr şa:?;uman tura, 'Ömer yüzin yire ura, . 'O§man u l:Iaydar çagıra: <gel ümmetan-i Muşta.fa I>
14. 'Bu 13-ekr AşJ:ıabü 'l-yemfn, 'Ömer Emire 'I-müslimin, 'O§man İmami 'r-raşidln, 'AH Imaiıı Mt.İş_tafa.
15. 'Bu Bekr sultanum durur, 'Ömer gülsitanum durur, 'Osman, 'AH canum durur, va 'llah becan-i Mustafa f - ..
16. Şeyyad f:Iamza tur üri, var f:Iazrete yüzler süri ; açılsun gönüller giri, ma'den kanı Muştafa.
17. Gerçi ki çok lfuşlar öter; tutiye toygar mı yiter 1 Sözüne ne nisbet tutar şekkersitan·i. Muştafa:.
il
Medl:ı· i Resul ' m. - ··Şey yad f:I~tnza
v - --1 v---1 v -- -1 v- - -
1. Senün cışJs:un Js:amu derde devadur ya Resula 'llah f Senün lfatunda J:ıacetler revadur ya Resula 'ilah f
43a
ı J[ur'an, Necm suresi, 17. ayet; manası: (Peygamberin) gözii şaşmadı, yani.: ) . her eoyin hakikatını gördü. .
2 J[ıır'a.n, Kamer suresi, ı. ayet ; manası : ve ·ay yarıldı.
12 Sadettiiı Buluç
2. Senün nurun gören gözler; ne ay gözler, ne yılduzlar; nurundan gice gündüzler ziyadur ya Resula 'ilah l
3. Deründen açılur güller, sözünden şehd ü şekkerler, 43b senünle basta gönüller şifadur ya Resula 'Hah l
4. · J:lablb-sin -padiŞah-lara, tabib-sin dertlü ahlara, şefa'atun günahkara 'anadur ya Resula 'llah l
5. Ay u güneş, yedi yılduz seni Öger ~amu düpdüz; senün s-özünden ayruJs.: söz batadur ya Resüla 'ilah l
6. ljased ~ılur sana lbHs, zihi al;ıma~ olur telbis; seni sevdüg,_,içün idris, 'aladur ya Resula 'ilah l
7.. Ururlar nevbetün dayim, bu beş va~t sünnetün ~ayim; gelürse bönuna her kim, şaladur ya Resula 'ilah l
8. Muğ'aylanlar l;ıarir geydi, beriyyeler t 'ahir toldı; senün· cefalarun derdi vefadur ya Resula 'llah l
9. Şatıldı Yusuf-i Kenc:an iiien az nesneye penhan; · seni görmek-lige biii can bahadur. ya Res.ula 'ilah!
10. Davud egninde biJCatun, IjalII bonında nicmetün, Müsa elinde 'ibretün caşadur ya Resula 'ilah l
11. Mübarek türbesi yirde, tolu nur ,_,ile perverde; veH rul;ıun feleklerde 'ayandur ya Resula 'llah 1
12. Ma~amun Ka'be-i Zemzem, hem İşe ~ayim u muf:ıkem; Ijızır ümmetüiie herdem sa~adur ya Resula 'ilah l
13. Şeyad u ljalnza ol şahdan diler kini ~urtıla ahdan ; seni medl} itmek Allahdan 'atadur ya Resula 'llah l
ı,:: Eıki harflerle olan metinle _kr§.
$eyyad Hamza'.nın be5 manzumesi 13
III
MedJı.·i Resül c m. - Şeyyad f:Iamza
1. Açıldı baglu yollar, şey li 'ilah ya Mu/ı.ammed 1 ! Tapuya geldi ~ullar, şey li 'ilah ya Mu~ammed !
2. Sensin Şefl'-i Mal}şer, şani'-i şun'-i ekber, · sa~l-i I:ıavz-i Kevşer, şey H 'Uqh ya Afufı.ammed I
3. i Tai'irınun f:Iablbi, 1 dertlüler tabibi, Esirge biz garibi, şey li 'ilah yö. Mufı.ammed I
4. I şadrı bedr-i 'alem, Seyyid 2 veled-i Adem, 44a salar~i Jı,acc ü Zemzem, şey li 'ilah ya· Mu/ı.ammed I
5. I ~an-i. 'ilm u ta'at, I lutf-i 3 \}ul~ı ral}met 1 Miskinlere şefa:'at, şey li 'llah yö. Mufı.ammed I
6. I bülbül-i l}a~ayı~, i çare-i balayı~, i sırr-i nür·İ Jjalı~, şey li 'llah yö. Mu/ı.ammed I
7. 1 gülsitan·i Mi'rac,. şaJ:ıib·i l}ülle vü tac 1 Biz cümle sana mul;ıtac, şey U 'ilah yö. Mul].ammed I
8 .. Günden güne ul~ldun, LevQ. ü I):aleme döndün; iki cihan' seiı oldun, ·şey Li 'ilah ya MulJ.ammed !
. ' 9. Sen Allahun yarı· sın, J:ıa~ · Çalabun nün-sın,
ölü degül diri-sin, şey fi 'ilah ya Mufı.ammed I
10. Sen padişah-i ~üncim, sultan·ı dln7i 4 İslam; biz bir b}çare mücrim, şey li ~ilah yii. MulJ.ammed I
ı Aslında: şey'en li 'ilah ya Mu!;ammed eski bir dilenme tabiri olup .Allah :rızası ı'çin bi-r şey ilısan et, ya Jı:fıthammed ! demek.tir.
2 Seyyid·i
s Metinle krş. 4 Mı>tinle krş.
14 Sadettin -Buluç
11. Musa senün çobanun, hem isa pasubanun, Cebra'll tercumanun, şey li 'ilah ya Mu!J.ammed I
12. 'Bü Bekr·i ŞıddI}f yar, cömer sana vefadar, coşmandur ZI 1 erivar, şey li 'ilah ·ya Mu!J.ammed !
13. İmam 'All şer icat, hem mürüvet 3 sebavet, hem g"iiz'l_'di, hem comerd, şey li 'ilah ya Mu!J.ammedt
14, Şöyle biçare J~aldu~ 3, günah şuyına daldu~, şefacat uma geldük, şey· li 'ilah ya Mu!J.ammed I - .
15. Nur l~andilinden uçdun, ışbu 4 cihana düşdün, din yalını sen· açdun, şey li 'ilah ya Mu!J.ammed I
16. I Ij.atime 'n-nebiyy1n, dutmadui:i kimseye k1n, banlar f$:apunda lakin, şey li 'llah ya Mu!J.ammed I
17. Şey yad I:Iamza mal;ıküm, medQ.ün eydür I mal;ıdum 1 I}oyma-gil bizi mal;ırum, şey li 'llah ya MulJ.ammed I
ıv
Medl;ı-i Resul c m. - Şeyyad J:Iamza
--v-lv_;_-1--v-lv--
ı. · I revna)f~i gülistan, I bipnen-i gülale 1 r ba\}Çe-i seı'nen-serv, 1 boyı serve lale 1
2. Andan berü ki _Adem ?;ürriyyeti beİürdi, . hiç gelmedi cihan~ senün gibi sülale.
3. ·· -Bu~l:ıüs~- :ü b~l~ )f~lı~c~ ki J:Ia~ tapuna virmiş, 45b· gerek ki her ba~ışuii bii:i Yusufı ~ul ala.
ı Metinle krş. _2 Mürüv, et. 3 Metinle krş.
' Metinle krş.
Şeyyad Hamza'nın beş manzumesi
4. Rı:i:van u ab-ı Kev§er, Ab-ı 1 l:fayat ü Zemzem, şuşayıcal~ gelürler agzundagı zülale .
. 5. Paşam, güneş yüzünden 1$'.arşu ben ayı gördüm, her lahza secde kılur alnundaki hiİale. . . . . -·
6. Yir, gök seni benüm dir, ins ü melek şavaşur; yir ah u naliş eyler, gökden gelÜr cilale,
7. Musa senün çavuşun, hem 'İsa pasubanun, : Cebra'll tercumanun, Davud.._..idi nuvale (?).
8. Beş nevbeti buyurdun kim çalın ur ta punda; beş dabı }:ıüsnün içün emr ey ledün. Bili:ı:le. ·
9. Şeyyad I:Iam zaya sen, bir gez < benüm > <lir _isen, her çendlere ~ul_ise, sultan ola, ulala.
v
Medl:ı-i Resul c m. - Şeyyad I:Iamza
-- v -1-- v-1-- v-1-- v-
1. Hüsn a ü 'ata virmiş sana ol Ijalik·i Rey be 'l-meniin ıı ! Her kim seni sevmez_ise, ~ul 4 : innehüm ela ya'~ilün> &~
2. Dek ben degülem yalınuz seni görüben delüren; I niçeler bizü~ bigi 'ış~un ... )le oldı cünün l
3. Cümle cihan gökçek-leri .".dün gün müsebbiJ:ıdür sana; l:fahetüne ~arşu turup innii lene/ı.nü 'ş·şii.f f~n 6•
ı Metinle 'li:'rŞ. ), .. . ~'." •. ·. •" ~ .. ···. . .
:ı M~~inle'::lfj:'ş;Y
a Kur,/d'fi, Tür suresi, 30. ayet: ~·~~iı~~: . dehr,in, musibetleri. ' Maita~i: ileı · · · · i I(ur'an, Ma'ide suresi, 58. ayet; inanası: iı.'lcılları ermez.·. • Manası: mukalclcalc biz saf. halindeyiz.
15·
16 Sadettin Buluç
4. Öiidin gelen boblar senüii şuretüiii ·görse idi, dükelisin mat oladı 1 el-a!J.irüne 's.;siibi~ün 2•
5. El-~avmü lii gesteğfirün 3 <fübii ilii 'ilah 4> · dimedi; anı göricek olalar et·ta'ibüne •z.cabidünT'.
6. Çünki Çalap: «la ta/:-n.afü min ra/ımeti 'llahi 6/.,, didi ; la IJ.avf cal~yh 7 olmış idiim illa ve lii ;hüm yel].zenun.
7. Niçe- güniİh ilfürisem ol p~dişah Q.azr.etine; döne bana raI;ııriet ~ıla ol I}adir-.f kü~ f egekiin 8•
ı Metinle krıı. 2 Manası: sonuncular (ve) eskiler. s Manası : tevbe etnıeyen halk. 4 [[ur' an, Ta~ri ın suresi, 8. ayet; manar;aı: Allalı'a tevbe ediniz! 5 [[ur'an, Tevbe snrmıi, t 12. ayet; ıııanal'ı: ieııbe edenler (ve) abidler. 6 Kur'an, Zümer suresi, 53. ayet; manası: Atlah'ın 1·ahmeti7ıder.ı Ü?nit kes-
:meyin ! ·
7 Aslında: lii ~avfün caleyhinı ve lii hıin~ yel)zenu.ıı; Kur1an, ~1ii.'ide -s.uresi, 69. ayet; manası: onlar için lcorlcu yoktur ı•e onlar mahzun da olacak değil.lerdir. Metinle krş.
s [[ur'an, Yii.~in suresi, 82. ayet; ııı:ınasl: ol r (dir, ve o hemen) olıa·:·