eems 2 book abstracts

2ο Επιστημονικό Συνέδριο Μελισσοκομίας-Σηροτροφίας 2nd Hellenic Scientific Conference in Apiculture-Sericulture_____________________________________________________________________________

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, 21 ΜΑΙΟΥ 2004

ΕΝΑΡΞΗ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥΠροεδρείο : Οργανωτική Επιτροπή

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΕΛΙ ΚΑΙ ΤΑ ΑΛΛΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ ΚΥΨΕΛΗΣ.

Ανδρέας ΘρασυβούλουΠρόεδρος της Ελληνικής Επιστημονικής Εταιρίας Μελισσοκομίας-Σηροτροφίας

e-mail: [email protected]

Η έρευνα σχετικά με τα χαρακτηριστικά του ελληνικού μελιού ξεκίνησε το 1932 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Οι ερευνητικοί προσανατολισμοί διακρίνονται στις ακόλουθες κατηγορίες¨

α) Αναλύσεις φυσικοχημικών και μικροσκοπικών χαρακτηριστικών μελιών διαφορετικής βοτανικής προέλευσης με σκοπό να ταυτοποιηθούν οι αμιγείς κατηγορίες ελληνικών μελιών. Την κατεύθυνση αυτή εστιάζουν οι περισσότερες ερευνητικές εργασίες. Μέχρι σήμερα, έχουν προσδιορισθεί περισσότερα από 30 διαφορετικά φυσικοχημικά χαρακτηριστικά των κυριότερων αμιγών μελιών, γεγονός που επιτρέπει την περιγραφή και διαφοροποίησή τους (ταυτότητα των ελληνικών αμιγών μελιών).

β) Αναλύσεις σχετικά με την ποιότητα των ελληνικών και εισαγομένων μελιών. Οι έλληνες επιστήμονες έχουν δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα σε θέματα σχετικά με την ποιότητα τόσο των συσκευασμένων μελιών όσο και των μελιών των παραγωγών. Τα δημοσιευμένα ερευνητικά αποτελέσματα περιλαμβάνουν μεθόδους διαπίστωσης της νοθείας και εντοπισμού των δυσμενών επιπτώσεων της ανθρώπινης επέμβασης στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του μελιού (τροφοδοσίες, υπολείμματα φαρμάκων και αντιβιοτικών, υπερθέρμανση, προβλήματα συσκευασίας, κ.ά )

γ) Ταυτοποίηση αμιγών μελιών από διαφορετικές περιοχές με σκοπό να εντοπιστούν χαρακτηριστικά που επιτρέπουν τη γεωγραφική διαφοροποίησή τους. Οι αναλύσεις στηρίζονται σε σύγχρονα μέσα και τεχνικές που κατέχουν και αξιοποιούν νέοι ως επί το πλείστο επιστήμονες του χώρου. Στην ενότητα αυτή περιλαμβάνεται έρευνα για τα πτητικά χαρακτηριστικά και τις αρωματικές ουσίες, τα φλαβονοειδή, το συνδυασμό των γυρεοκόκκων.

δ) Αναλύσεις ανάδειξης των ευεργετικών ιδιοτήτων του ελληνικού μελιού και των άλλων προϊόντων της κυψέλης. Η έρευνα στο αντικείμενο αυτό, βρίσκεται στο ξεκίνημά της είναι ιδιαίτερα σημαντική για την προβολή των προϊόντων κυψέλης. Εξετάζεται η αντιμικροβιακή και αντιοξειδωτική δράση των διαφόρων κατηγοριών μελιού καθώς επίσης της πρόπολης και του βασιλικού πολτού.

Από τον όγκο των μέχρι σήμερα δημοσιευμένων εργασιών σε διεθνή και ελληνικά περιοδικά, καθώς επίσης και από τις μέχρι σήμερα εισηγήσεις που έχουν γίνει σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια, είναι φανερό ότι η προσπάθεια των ελλήνων επιστημόνων στην ταυτοποίηση του ελληνικού μελιού, στη διαφύλαξη της άριστης


ποιότητά του και την ανάδειξη των καλών του χαρακτηριστικών ήταν συνεχής και αποδοτική.

RESEARCH ORIENTATIONS FOR THE GREEK HONEY AND THE OTHER PRODUCTS OF BEEHIVE.

Andreas Thrasyvoulou Chairman of Greek Scientific Society of Apiculture-Sericulture

E-mail: [email protected]

The research with regard to the characteristics of Greek honey began in 1932 and is continued up to today. The research orientations are distinguished in the following categories.

a) Most research is focused on analyses of physiochemical and microscopical characteristic of honeys of different botanical origin to describe the identity of Greek monofloral honeys. So far, more than 30 parameters, have been determined. Results allow the description and differentiation of Greek monofloral honeys (pine honey, fir, thymus, castanea, Erica, cotton, helianthus, citrus).

b) Analyses concerning the quality of Greek and imported honeys. The Greek scientists have given particular concern on issues regarding the quality of both packed and beekeepers honeys. Research includes methods of ascertainment of adulteration and localization of unfavorable repercussions of human intervention in the qualitative characteristics of honey (feeding, residues of acaricides and antibiotics, problems of overheating packing, etc).

c) Identification of characteristics of unifloral honeys from different regions that allows the geographic differentiation. Young scientists in apiculture use modern scientific instruments and techniques. In this research area the volatile characteristics, the aromatic substances, the flavonoids and the combination of pollen grains are examined.

d) Analyses of Greek honey in order to indicate the nutritional value of bee products. This kind of research is particularly important for the marketing of bee products. Research concerns the examination of the microbial and antioxidant action of various categories of honey of propolis and royal jelly.

From the volume of so far published work in international and Greek periodically it is apparent that the effort of Greek scientists in the identification of Greek honey, in keeping its excellent quality and in accents of its good characteristics was continuous and efficient.

********************


Ο ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΜΕΛΙΟΥ

Χ. Πετράκη, Δ. Μπούμπουλης, Δρ. Ε. Τσιγαρίδα, Δρ. Κ. ΜπαρμπέρηςΕνιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων, ΕΦΕΤ

Στην παρούσα εργασία παρουσιάζονται το θεσμικό πλαίσιο του Επισήμου Ελέγχου Τροφίμων, καθώς και τα αποτελέσματα από ελέγχους, που υλοποιήθηκαν στα πλαίσια της εφαρμογής προγραμμάτων παρακολούθησης των διατροφικών κινδύνων από το Ενιαίο Φορέα Ελέγχου Τροφίμων για το 2003 και αφορούσαν στον έλεγχο της ποιότητας του μελιού.

Σκοπός των προγραμμάτων αυτών ήταν να διαπιστωθεί εάν το μέλι που διατίθεται στην Ελληνική αγορά πληροί τις προδιαγραφές ποιότητας που καθορίζονται τόσο από την Εθνική όσο και από την Κοινοτική Νομοθεσία. Επίσης εξετάσθηκαν όλοι οι πιθανοί κίνδυνοι που σχετίζονται με τη νοθεία και με την παρουσία υπολειμμάτων χημικών ρυπαντών στο μέλι.

OFFICIAL FOOD CONTROL AND QUALITY OF GREEK HONEY

C. Petraki, D. Bouboulis, Dr. I. Tsigarida, Dr. K. BarberisHellenic Food Authority

This study presents the legislative framework of the official food control as well as results from controls that were carried out in the context of the monitoring program of Hellenic Food Authority in 2003 regarding the quality of Greek honey.

The objectives of these monitoring programs were to ensure that the honey sold in the Greek market complies with the quality specifications set by both National and EU legislation. All the potential hazards related to the adulteration and the presence of chemical residues in honey was examined.

********************


Η ΩΦΕΛΙΜΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΣ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ

Σοφία ΓούναρηΕργ. Μελισσοπαθολογίας, Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών Αθηνών, ΕΘΙΑΓΕ


Ο άνθρωπος από την αυγή της ιστορίας του αξιοποίησε όλα τα στοιχεία, στα οποία μπορούσε να έχει πρόσβαση, ως τρόφιμα ή ως φάρμακα. Ανάμεσα σ’ αυτά σημαντική θέση κατέχουν τα προϊόντα της μέλισσας, το μέλι, η γύρη, ο βασιλικός πολτός, το κερί, το δηλητήριο και η πρόπολη. Αναφορές που αποδεικνύουν τη σημαντική θέση που τα προϊόντα αυτά κατείχαν στην καθημερινή ζωή, ως τρόφιμα ή ως θεραπευτικά μέσα, υπάρχουν σταθερά στα αρχαιολογικά ευρήματα των τελευταίων τουλάχιστον 8.000 χρόνων ιστορίας του ανθρώπου.

Από τις αρχές του 16ου αι. προϊόντα που παράγονται από τον άνθρωπο αρχίζουν και αντικαθιστούν στην καθημερινή ζωή τα προϊόντα της μέλισσας, ξεκινώντας από το κερί για το φωτισμό και το μέλι ως γλυκαντική ουσία. Στις αρχές του 19ου αι η αντικατάσταση αυτή είναι πλήρης, όχι μόνο στις διατροφικές συνήθειες αλλά και πρωτίστως στην χρήση των προϊόντων της μέλισσας στην θεραπευτική, καθώς η «σύγχρονη» ιατρικής βάζει τις βάσεις της χρησιμοποίησης τεχνητών θεραπευτικών σκευασμάτων.

Σήμερα η παγκόσμια παραγωγή μελιού φτάνει το 1 εκατομμύριο τόνους το χρόνο και το εμπόριό του έχει αναπτυχθεί σ’ όλη την υφήλιο. Προσπερνώντας τους «σκοτεινούς» 19ο και 20ο αιώνα, οπότε το μέλι είχε εξοστρακιστεί από τα βασικά είδη διατροφής και πολύ περισσότερο από τα σκευάσματα για θεραπευτική δράση, ο δυτικός κόσμος ανακαλύπτει εκ νέου το μέλι ως φυσικό, ανόθευτο, βιολογικό τρόφιμο, αλλά και ως θεραπευτικό παράγοντα, στον αντίποδα της πολυφαρμακίας και των επακόλουθών της.

USEFULNESS OF HONEYBEE PRODUCTS IN MAN.

Sofia Gounari Lab. of Bee Pathology, Institute of Veterinary Research of Athens, NAGREF


The man from the dawn of his history developed all the elements, in which he could have access, as foods or as medicines. Among them important place they possess the products of honeybee, honey, pollen, royal jelly, wax, venom and propolis. Reports that prove the important place that these products possessed in the daily life, as foods or as therapeutic means, exist regularly in the archaeological discoveries of last at least 8.000 years of man history.

From the beginning of 16th cent. products that are produced by the man replaced in the daily life the products of honeybee, beginning from the wax for the lighting and the honey as sweetening substance. In the beginnings19th cent. this replacement is complete, not only in the alimentary habits but also mainly in the use of products of

mailto:[email protected]



bee in medicine, as the "modern" medicine puts the bases of utilization artificial therapeutic substances.

Today the world production of honey reaches the 1 million tones by year and its trade has been developed in the entire world. Overtaking the "dark" 19th and 20th century, when the honey had been ostracized by the basic foodstuffs and much more by the substances with therapeutic action, the western world discovers again the honey as natural, ecological food, but also as therapeutic factor, in the antipode of polypharmacy and its consequences.

********************

NUTRITIVE-FUNCTIONAL, THERAPEUTIC ACTIONS AND MEDICAL APPLICATIONS OF THE BEE PRODUCTS

Dr. bioch.Cristina MateescuApitherapy Res.Dpt. - Institute for Apicultural Research & Development,

42 Ficusului Blv., Bucharest 1, Romania

Whether pure secretion products (royal jelly, bees wax, bee venom) or collected products (pollen, propolis, honey), bee products offer to human organism the richest spectrum of biochemical compounds with nutritive, functional and therapeutic actions. If only vitamins, proteins, enzymes, minerals, pigments (carotenoids and flavonoids), nucleic acids, complex lipids (phospholipids), hormone-like substances or hormone precursors, etc., are to be mentioned, it is enough to support the choice of these precious resources in preparing complex products meant to ensure the normal function of human organism. Moreover, many of the above mentioned compounds are known for their important anti-oxidative potentiality, acting effectively to prevent the excessive production of free radicals - incriminated for the occurrence of several functional disturbances and even of pathological processes. These products are especially designated to regulate the metabolic processes in both healthy organisms and those affected by several deficiencies generated by pathological processes or suffering the effects of special environmental and working conditions.

Medicines developed with bee products are on their way to become an important support for the classic medicine – apitherapy, and can also be a natural, harmless alternative to the chemical synthetic preparations. The only required condition: standardization for both their chemical composition and therapeutic action (s).

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΤΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΣ

Dr. bioch Christina Mateescu. Apitherapy Res. Dpt.-Institute for Apicultural Research & Development, Romania


Tα προϊόντα της μέλισσας, είτε αποτελούν αδενικές εκκρίσεις του εντόμου (βασιλικός πολτός, δηλητήριο), είτε συλλέγονται ως προϊόντα της κυψέλης (γύρη, πρόπολη, μέλι), χαρακτηρίζονται από ένα πλούσιο φάσμα βιολογικών ουσιών με θεραπευτική και θρεπτική αξία για τον άνθρωπο. Η περιεκτικότητά τους σε βιταμίνες, πρωτεΐνες, ένζυμα, ιχνοστοιχεία, χρωστικές (καροτενοειδή, φλαβόνες)νουκλεινικά οξέα, φωσφολιπίδια, ορμόνες και άλλες χρήσιμες ουσίες εξασφαλίζουν στον ανθρώπινο οργανισμό την κανονική του λειτουργία.

Επιπρόσθετα, αρκετές από τις πιο πάνω αναφερθείσες ουσίες είναι γνωστές για τη σημαντική αντι-οξειδωτική δυνατότητά τους και ενεργούν αποτελεσματικά για να εμποδίσουν την υπερβολική παραγωγή ελευθέρων ριζών, περιορίζοντας έτσι αρκετές παθολογικές καταστάσεις του οργανισμού μας. Τα προϊόντα της μέλισσας συμβάλλουν σημαντικά στη ρύθμιση του μεταβολισμού τόσο σε υγιής όσο και ταλαιπωρημένους οργανισμούς. Βοηθούν ιδιαίτερα όσους παρουσιάζουν γενική ανεπάρκεια και κατάπτωση του οργανισμού τους, που δημιουργείται από παθολογικές καταστάσεις, κακή διατροφή, κακές συνθήκες εργασίας και περιβάλλοντος χώρου.

Η ανάπτυξη φαρμάκων για ιατρική χρήση από τα προϊόντα της μέλισσας βρίσκεται υπό εξέλιξη ως συμπληρωματική αγωγή στα κλασσικά φάρμακα. Τα φάρμακα αυτά υπερέχουν γιατί είναι φυσικά και εντελώς ακίνδυνα για τον οργανισμό. Απομένει να τυποποιηθεί τόσο η χημική τους σύνθεση όσο και η θεραπευτική τους δράση.

********************

ΣΑΒΒΑΤΟ, 22 ΜΑΙΟΥ 2004

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΜΕΛΙΟΥΠροεδρείο: Α. Θρασυβούλου, Α. Τσιγουρή

ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΑΜΙΓΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΕΛΙΩΝ ΜΕ ΜΙΚΡΟΕΚΧΥΛΙΣΗ ΣΤΕΡΕΗΣ ΦΑΣΗΣ

Ε. Αλυσσανδράκης, Π. ΧαριζάνηςΕργαστήριο Σηροτροφίας και Μελισσοκομίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

e-mail:[email protected]

Το προφίλ του αρώματος 10 κατηγοριών αμιγών ελληνικών μελιών μελετήθηκε με μικροεκχύλιση στερεής φάσης (solid-phase microextraction, SPME) και αέρια χρωματογραφία με ανιχνευτή φασματόμετρο μαζών (GC/MS). Για την SPME ανάλυση χρησιμοποιήθηκε η ίνα Carboxen/PDMS/DVB και οι συνθήκες δειγματοληψίας ήταν: όγκος δείγματος 6ml, θερμοκρασία υδατόλουτρου 60οC, χρόνος εξισορρόπησης 30 λεπτά και χρόνος δειγματοληψίας 60 λεπτά.

Οι περισσότερες κατηγορίες μελιών χαρακτηρίζονται από συγκεκριμένες ουσίες. Έτσι, το μέλι πορτοκαλιάς περιέχει τις 3 ισομερείς αλδεΰδες της πασχαλιάς, τον ανθραλινικό μεθυλεστέρα, τη λακτόνη της λεβάντας, τα 2 –cis- και –trans-ισομερή του αφυδρογονωμένου λιναλοξειδίου, τον αιθέρα του άνηθου, και τις ισομερείς α-4-


διμεθυλ-3-κυκλοεξεν-1-ακεταλδεΰδες. Το θυμαρίσιο μέλι χαρακτηρίζεται από τις ταυτομερείς υδροξυκετόνες 3-υδροξυ-4-φαινυλο-2-βουτανόνη και 3-υδροξυ-1-φαινυλο-2-βουτανόνη, τη 2-υδροξυ-1-φαινυλαιθανόνη, το φαινυλακετονιτρίλιο, την καρβακρόλη, την α-αιθυλιδεν-φαινυλακεταλδεΰδη, την 3,4,5-τριμεθοξυβενζαλδεΰδη και 2 άγνωστες ισομερείς ενώσεις, ενώ περιείχε αυξημένα ποσά βενζαλδεΰδης και φαινυλακεταλδεΰδης. Στο βαμβακόμελο συναντάμε τη φαινυλοπροπανόλη και την κινναμωμαλδεΰδη, ενώ στο ερεικόμελο την ανισαλδεΰδη. Στην καστανιά βρίσκουμε την 1-φαινυλαιθανόλη, την ακετοφαινόνη και την 4′-αμινοακετοφαινόνη. Το μέλι ευκαλύπτου περιέχει αυξημένες ποσότητες πελαργονικού οξέος και του μεθυλεστέρα αυτού, ενώ στο μέλι ασφάκας η λιναλοόλη βρίσκεται σε αυξημένα ποσά. Τέλος, το μέλι κουμαριάς περιέχει μια σειρά από ουσίες που ανήκουν στην ομάδα των νορισοπρενοειδών, όπως η ισοφορόνη και ένα ισομερές της, η 2,2,6-τριμεθυλο-1,4-κυκλοεξανοδιόνη, η 4-υδροξυ-2,6,6-τριμεθυλοκυκλοεξ-1-εν-1-καρβοξαλδεΰδη και το οξειδωμένο αυτής παράγωγο στη θέση 4, ενώ επίσης βρίσκουμε και την 3,4,5-τριμεθυλοφαινόλη. Όσον αφορά στα μέλια πεύκου και ελάτης, δε βρέθηκαν χαρακτηριστικές ουσίες.

BOTANICAL DIFFERENTIATION OF GREEK UNIFLORAL HONEYS USING SOLID-PHASE MICROEXTRACTION

E. Alissandrakis, P. HarizanisLaboratory of Sericulture and Apiculture, Agricultural University of Athens


The aroma profile of 10 unifloral types of honey was studied by means of Solid-Phase MicroExtraction (SPME), followed by Gas-Chromatography/Mass Spectrometry (GC/MS). The SPME fiber employed was a Carboxen/PDMS/DVB and the conditions for the isolation of the aroma compounds were: 6 ml sample volume, 60oC water bath temperature, 30 min equilibration time and 60 min sampling time.

Most of the categories are characterized by different components. Orange honey contains the three isomeric lilac aldehydes, methyl anthranilate, lavender lactone, dill ether, the two isomers of dehydroxy-linaloxides and three isomers of alpha-4-dimethyl-3-cyclohexen-1-acetaldehyde. Thyme honey is characterized by the hydroxycetones 3-hydroxy-4-phenyl-2-butanone and 3-hydroxy-1-phenyl-2-butanone, 2-hydroxy-1-phenyl-ethanone, phenylacetonitrile, carvacrol, alpha-ethylidene-phenylacetaldehyde, 3,4,5-tromethoxybenzaldehyde and two unknown isomers, while it also contains increased amounts of benzaldehyde and phenylacetaldehyde. Cotton honey is characterized bu benzenepropanol and (E)-cinnamaldehyde, while heather honey by p-anisaldehyde. In chestnut we find 1-phenylethanol, acetophenone and 4′-aminoacetophenone. In eucalyptus, increased proportions of pelargonic acid and the corresponding methyl ester are contained, while in Jerusalem sage we find greater concentrations of linalool. Finally, strawberry-tree honey is characterized by an array of norisoprenoids, such as isophorone, 3,5,5-trimethyl-3-cyclohexenone, 2,2,6-trimethyl-1,4-cyclohexanedione, 4-hydroxy-2,6,6-trimethylcyclohex-1-en-1-one and the oxidized derivative at the -4- position and it also contains 3,4,5-trimethylphenol. Concerning pine and fir honey, no characteristic compounds were found.


********************

ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΘΥΜΑΡΙΣΙΟΥ ΜΕΛΙΟΥ ΡΟΔΟΥ ΚΑΙ ΚΥΠΡΟΥ

Μ.Δήμου1, Στ. Γιαννόπουλος 2, Μ. Πατσιάς1, Χ. Τανανάκη1 , Ξ. Ιακώβου1, Ρ. Αργυρίδης1, Α. Θρασυβούλου 1

1Εργαστήριο Μελισσοκομίας-Σηροτροφίας, Τμήμα Γεωπονίας, Α.Π.Θ.2Γενικό Χημείο της ΚύπρουE-mail: [email protected]

Με σκοπό να ταυτοποιηθεί το θυμαρίσιο μέλι Ρόδου και Κύπρου αναλύθηκε μεγάλος αριθμός δειγμάτων από τα δύο νησιά από μελισσοκόμους, στους οποίους δόθηκαν οδηγίες για συγκεκριμένους χειρισμούς. Τα δείγματα συγκεντρώθηκαν απευθείας από κηρήθρες μελισσιών, που δεν δέχτηκαν καμία τροφοδοσία στη διάρκεια της ανθοφορίας. Έγινε προσδιορισμός των φυσικοχημικών χαρακτηριστικών (ΗΜF, διαστάση, αγωγιμότητα, σάκχαρα, pH, οξύτητα, υγρασία), των πτητικών χαρακτηριστικών, της αντιοξειδωτικής και αντιβακτηριακής δράσης του μελιού. Εντοπίστηκαν διαφορές μεταξύ του θυμαρίσιου μελιού που παράγεται στα δύο νησιά. Οι διαφορές οφείλονται κύρια στην απουσία αναμίξεων μελιτώματος στα κυπριακά μέλια και εντοπίζονται τόσο στα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά (αγωγιμότητα, σάκχαρα) όσο και στα. πτητικά χαρακτηριστικά.

IDENTIFICATION OF THYMUS HONEY OF RHODES AND CYPRUS ISLANDS

M. Dimou1, S. Giannopoulos2, M. Patsiaς1, C. Tananaki1, X. Iakovou1, R. Argiridis1, A. Thrasyvoulou 1

1Laboratory of Apiculture-Sericulture, Department of Agronomics, A.U.Th 2General Chemical laboratory of Cyprus

E-mail: [email protected]

Thymus honey from the islands of Rhodes and Cyprus was analyzed to find their physicochemical and microscopical characteristics. Samples were collected from collaborated beekeepers to which certain directions were given.

The parameters that were analyzed were HMF, diastase activity, electrical conductivity, sugar content, pH, acidity, water content, volatile compounds, antioxidants and antibacterial activity.

Difference between the thymus honey that is produced in the two islands exist and mainly is due to the absence of mixture of honeydew in Cypriot


honeys and are located in the physicochemical characteristics and in volatile compounds

********************

ΜΕΤΑΛΛΑ ΚΑΙ ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΕΛΙΑ, ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΚΑΙ ΒΟΤΑΝΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ

C. Chalhoub 1, Ν. Λυδάκης-Σημαντήρης2, Γ. Ναξάκης1, Ι. Αρβανιτογιάννης3, Π.

Γώτσιου1*

1 Mεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων (M.A.I.X.), Eργαστήριο Χημείας Φυσικών Προϊόντων και Αναλυτικής Χημείας

2 ΤΕΙ Κρήτης, Τμήμα Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας και Βιοχημικών Διεργασιών, Χανιά Κρήτης

3 Παν/μιο Θεσσαλίας, Σχολή Γεωπονικών Επιστημών, Τμήμα Γεωπονίας Φυτικής Παραγωγής & Αγροτικού Περιβάλλοντος, Βόλος


Μελετήθηκε η διακύμανση στη συγκέντρωση διαφόρων μεταλλικών στοιχείων σε 48 δείγματα μελιού από παραγωγούς της Ελλάδας, ως προς τη βοτανική και τη γεωγραφική προέλευση. Οι αναλύσεις έγιναν μετά από χώνευση των δειγμάτων σε ειδικό φούρνο μικροκυμάτων και εξέταση με φασματοφωτόμετρο ατομικής εκπομπής επαγωγικώς συνεζευγμένου πλάσματος (ICP-AES).

Παρατηρήθηκαν ποσοτικές διαφορές τόσο μεταξύ δειγμάτων διαφορετικής βοτανικής προέλευσης (μέλια νέκταρος, μελιτώματος πεύκου, μελιτώματος ελάτης) όσο και μεταξύ δειγμάτων της ίδιας βοτανικής αλλά διαφορετικής γεωγραφικής προέλευσης. Συζητούνται παρατηρούμενες διαφορές και ομοιότητες με ανάλογες εργασίες στη βιβλιογραφία.

MINERALS AND TRACE ELEMENTS IN GREEK HONEY DISCRIMINATION OF GEOGRAPHICAL AND BOTANICAL ORIGIN

C. Chalhoub1, N. Lydakis-Simantiris2, G. Naxakis1, I. Arvanitoyannis3, P. Gotsiou1 1 Laboratory of the Chemistry of Natural Products and Analytical Chemistry, Mediterranean

Agronomic Institute of Chania (M.A.I.Ch.), Crete2 Laboratory of Analytical Chemistry and Biochemical Processes, TEI of Crete, Department of

Natural Resources and the Environment, Chania, Crete3 Department of Agriculture, Crop and Animal Production School of Technological Sciences,

University of Thessaly, Volose-mail: [email protected]

The variation in the concentration of various mineral elements has been studied in 48 honey samples from beekeepers in Greece, according to the botanical and geographical origin of the samples. The analysis was performed after honey digestion




in a special microwave oven and subsequent examination with Inductively Coupled Plasma Atomic Emission Spectrophotometer (ICP-AES).

Quantitative differences have been observed among samples of different botanical origin (nectar, pine honeydew, fir honeydew) as well as among samples of the same botanical but different geographical origin. Differences and similarities with literature data are discussed.

********************

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΠΕΥΚΟΜΕΛΟΥ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΑ ΠΤΗΤΙΚΑ ΤΟΥΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ.

Χρυσούλα Τανανάκη Εργαστήριο Μελισσοκομίας – Σηροτροφίας

Τμήμα Γεωπονίας, Α.Π.Θ.

Το πευκόμελο αποτελεί μέλι μελιτώματος που παράγεται από τις μέλισσες, οι οποίες εκμεταλλεύονται τις μελιτώδεις εκκρίσεις του εντόμου Marchalina hellenica. Η Ελλάδα και η Τουρκία αποτελούν τις μοναδικές χώρες παραγωγής πευκόμελου, με ετήσια παραγωγή 12.000 και 71.000 τόνους αντίστοιχα.

Στην εργασία αυτή αναλύθηκαν 46 δείγματα πευκόμελου, 24 από τη Χαλκιδική και 22 από την ΝΔ Τουρκία. Η εκχύλιση, ο διαχωρισμός και η ανίχνευση των ενώσεων πραγματοποιήθηκε σε σύστημα διάταξης παγίδευσης – αέριος χρωματογράφος – φασματογράφος μάζας (Purge & Trap - GC - MS). Συνολικά σ’ όλα τα δείγματα αποσπάστηκαν και ταυτοποιήθηκαν 84 διαφορετικά πτητικά και ημιπτητικά συστατικά. Σε υψηλότερα ποσοστά βρέθηκαν για τα ελληνικά πευκόμελα οι ενώσεις βενζαλδεΰδη, φαινυλακεταλδεΰδη και δεκανάλη, ενώ για τα τούρκικα τα συστατικά τολουόλιο, οκτάνιο, α- και β- πινένιο, λεμονένιο, α-τερπινολένιο, οξείδιο της cis-λιναλόλης, εννεανάλη, εννεανόλη, 1,2,3-τριμέθυλο-ινδένιο, π-μενθ-1-εν-9-όλη και τσουπινένιο. Εκτός των κοινών συστατικών υπήρχαν και ορισμένα που για τα συγκεκριμένα δείγματα εντοπίστηκαν για μια μόνο περιοχή. Αυτά ήταν το 1,4-δίχλωρο-βενζόλιο για τα ελληνικά δείγματα και τα 3-καρένιο, οξείδιο της trans-λιναλόλης, σαντενένιο και το μη ταυτοποιημένο συστατικό (m/z 70, 93, 123, 185) για τα τούρκικα. Το 1,4-δίχλωρο-βενζόλιο αποτελεί εξωγενούς προέλευσης συστατικό του μελιού.

Η εργασία αυτή αποτελεί την πρώτη φάση ανάλυσης ενός μεγαλύτερου αριθμού δειγμάτων από διάφορες περιοχές, ώστε να εντοπιστούν στο μέλλον πτητικές ενώσεις-δείκτες για τον καθορισμό της γεωγραφικής προέλευσης του πευκόμελου.

A COMPARISON OF THE VOLATILE CHARACTERISTICS OF GREEK AND TURKISH PINE HONEY.

Chrysoula Tananaki Lab. of Apiculture-Sericulture, School of Agriculture

Aristotle University of Thessaloniki


Pine honey is produced from the honeydew secreted by the insect Marchalina hellenica. This kind of honey is produced only in Greece and Turkey. The annual Greek honey production is estimated at 12.000 tones and the Turkish at 71.000.

In this work 46 samples of pine honey were analysed, 24 were from Halkidiki and 22 two from Turkey. A Purge & Trap – gas chromatograph – mass spectrometer was used for the extraction, separation and identification of volatile. From all samples, 84 volatile and semi-volatile compounds were extracted and intentified. In particular, higher percentages of benzaldehyde, phenylacetaldehyde and decanal were found in Greek samples compared to the Turkish ones. Turkish honey samples were found to have a higher percentage of toluene, octane, a- and b-pinene, limonene, a-terpinolene, cis-linaloloxide, nonanal, nonanol, 1,2,3-thimethyl-indene, p-menth-1-en-9-ol and juninen. Apart from common substances, some characteristics compounds were detected in samples from each country. In particular 1,4-dichloro-benzene was found in Greek pine honey, while 3-carene, trans-linaloloxide, santene and an unidentified compound which marked as unknown (m/z 70, 93, 123, 185) were found in Turkish samples. The 1,4-dichloro-benzene is exogenous origin.

This work is the first part of a research in a large number of pine honey samples from different areas with an aim to detected volatile compounds as markers. These markers could be used to distinguish pine honey from different areas.

********************

Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΜΕΛΙΟΥΠροεδρείο : Ι. Μανίκης, Χ. Τανανάκη

Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΜΕΛΙΟΥ

Α. Θρασυβούλου, Κ. Γαλάνης, Χ. Τανανάκη, Ε. Καραζαφείρης,Μ. Δήμου, Π. Παναγιώτου

Εργαστήριο Μελισσοκομίας-Σηροτροφίας, Τμήμα Γεωπονίας, Α. Π. Θ.e-mail: [email protected]

Με βάση τις αναλύσεις μεγάλου αριθμού δειγμάτων ελληνικού μελιού που έγιναν τα τελευταία δέκα χρόνια, συζητιέται η ποιότητα του ελληνικού μελιού. Τα κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν ήταν α) κατά πόσο τα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά του προϊόντος ανταποκρίνονται στις κείμενες νομοθετικές διατάξεις, β) εάν το ελληνικό μέλι περιέχει ξένες προσμίξεις γ) εάν το περιεχόμενό της συσκευασίας ανταποκρίνεται στην ετικέτα, και δ) εάν περιέχει ουσίες επικίνδυνες για την ανθρώπινη υγεία (υπολείμματα φαρμάκων & αντιβιοτικών)

Βρέθηκε ότι το μέλι που παράγεται από τις μέλισσες, είναι άριστο και ανταποκρίνεται στις κείμενες αγορανομικές διατάξεις, η ανθρώπινη όμως παρέμβαση μπορεί να το επηρεάσει αρνητικά και να το υποβαθμίσει.


THE QUALITY OF GREEK HONEY

A. Thrasyvoulou, K. Galanis, C. Tananaki, E. Karazapheris, M. Dimou, P. Panagiotou

Laboratory of Apiculture-Sericulture, Department of Agronomics, A.U. Th.e-mail: [email protected]

A great number of samples of Greek honey were analyzed during the last ten years and for these results the quality of honey is discussed. The criteria that were used were a) the physicochemical characteristics of product in relation to the current legislation, b) adulteration, c) the content of packing in relation to the label, and d) the present of dangerous compounds for the human health (pesticide and antibiotics residues).

Honey that is produced by the bees is excellent and corresponds in the current market provisions but the human` intervention can influence it negatively and downgrade its quality.

********************

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΙ ΚΑΙ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΤΟΥ ΜΕΛΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ

I. Μανίκης, Σ. ΒαρτάνηΜελισσοκομική Ελλάδας


Κατά την εφαρμογή του Π.Δ. 498/83, το οποίο ίσχυε μέχρι την 1η Αυγούστου 2003, παρατηρήθηκαν περιπτώσεις, κατά τις οποίες ορισμένα χαρακτηριστικά τυποποιημένων μελιών, λόγω της φυσικής περιεκτικότητας του προϊόντος, δεν ήταν σύμφωνα με τη νομοθεσία, με συνέπεια να παραπέμπονται, πολλές φορές άδικα, τυποποιητές και μελισσοκόμοι μέχρι και σήμερα.

Το νέο Π.Δ. τροποποίησης του άρθρου 67 του Κώδικα Τροφίμων είναι εναρμονισμένο με την Οδηγία 2001/110/ΕΚ για το μέλι. Υπάρχουν όμως σημεία, που πρέπει να διευκρινιστούν, για την καλύτερη ερμηνεία και την ομαλή εφαρμογή της νέας νομοθεσίας.

Παράλληλα υπάρχουν βασικά θέματα, που δεν προβλέπονται από τη νομοθεσία και αφορούν στον καθορισμό ποιοτικών κριτηρίων του μελιού και στη σήμανση των προϊόντων, δημιουργώντας προβλήματα κατά τη διακίνησή τους στην ελληνική αγορά.

Η διάθεση μεγάλων ποσοτήτων εισαγόμενου μελιού σαν ελληνικό εξακολουθεί να είναι ένα θέμα τεράστιας σημασίας για την ελληνική μελισσοκομία. Οι έλεγχοι, που διενεργούνται από τις κρατικές υπηρεσίες, είναι σχεδόν ανύπαρκτοι, με αποτέλεσμα τη συνέχιση του προβλήματος και τις καταλυτικές επιπτώσεις στο ελληνικό προϊόν.

IMPLEMENTATION OF THE LEGISLATION CONCERNING HONEY AND TRADING OF HONEY IN THE GREEK MARKET

I. Manikis, S. Vartani


Union of the Apicultural Associations of Greece

In the framework of the implementation of the legislation, which was current until the 1st of August of 2003, there were several cases in which specific characteristics of standardized products were not in accordance with the legislation, due to physical conciseness of honey. The consequence of the fact above was the committal, unjustly most of the times, of the ones who standardize and beekeepers until the present day.

The new legislation is in harmony with the Direction 2001/110 EC on honey. However, several points need to be elucidated, in order to interpret sufficiently and implement normally the new legislation.

In addition, there are unclarified matters, concerning the determination of honey quality standards and product marking, which are not included in the legal framework, causing problems to the trading of honey in the greek market.

The disposition of great quantities of imported honey, which is being sold as greek product, continues to be an issue of great importance concerning the greek apiculture. The state audits are hardly operated, causing the continuation of this situation and destructive consequences on the greek product.

********************

ΠΟΙΟΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΒΑΜΒΑΚΟΜΕΛΟΥ

Π. Παναγιώτου1, Μ. Καραζαφείρης1, Γ. Διαμαντίδης2, Ο. Μενκίσογλου2, Α. Θρασυβούλου1

1Εργαστήριο Μελισσοκομίας-Σηροτροφίας, Α.Π.Θ.2Εργαστήριο Γεωργικής Χημείας, Α.Π.Θ.

Στην παρούσα εργασία μελετήθηκαν διάφορα ποιοτικά χαρακτηριστικά του βαμβακόμελου, προερχόμενου από διάφορες περιοχές της Ελληνικής επικράτειας. Επίσης προσδιορίσθηκε η αντιοξειδωτική και αντιβακτηριακή δράση του καθώς και οι συνολικές φαινόλες.

Η υγρασία, κυμάνθηκε μεταξύ 15-18,1%, η υδροξυμεθυλοφουρφουράλη μεταξύ 0,68-12,07 mg/kg και η διαστάση μεταξύ 19,5-33,23 DN, ενώ η αγωγιμότητα ήταν μεταξύ 1,149 mS/cm και 0,445 mS/cm.

Για τον υπολογισμό της αντιοξειδωτικής δράσης εφαρμόστηκε η μέθοδος αναγωγής του σιδήρου (FRAP). Οι τιμές κυμάνθηκαν μεταξύ 16573,86-33278,74 μΜ/g μελιού.

Οι συνολικές φαινόλες κυμάνθηκαν μεταξύ 13,17-32,61 μg ισοδύναμα GEA/g μελιού.

Για τον προσδιορισμό της ανασταλτικής δράσης των μελιών ενάντια δύο ειδών φυτοπαθογόνων βακτηρίων, του Bacillus subtilis και Pseudomonas syringae, εφαρμόστηκε η μέθοδος της αραίωσης σε υγρό υπόστρωμα (προσδιορισμός MICs και MBCs). Από τις βιοδοκιμές παρατηρήθηκε πως αναστολή της ανάπτυξης των βακτηρίων ( Bacillus subtillis και Pseudomonas syringae ) που χρησιμοποιήθηκαν μπορεί να παρατηρηθεί ακόμα και σε διάλυμα 10% (w/v) μελιού, όμως θανάτωση και των δυο ειδών έχουμε σε συγκεντρώσεις διαλύματος 15-25% μελιού (w/v).


Επίσης έγιναν προσπάθειες για τον εντοπισμό υπολειμμάτων φυτοπροστατευτικών ουσιών που χρησιμοποιούνται στον αγρό.

QUALITATIVE PROPERTIES OF GREEK COTTON HONEY

P. Panagiotou 1, E. Karazafeiris1, G. Diamantidis2, O. Menkisoglou2, A. Thrasyvoulou1

1Apiculture-Sericulture laboratory, Aristotle University of Thessaloniki2 Laboratory of Agricultural Chemistry, Aristotle University of Thessaloniki

In this survey several qualitative properties of cotton honey, taken from different Greek areas, were studied. Moreover, its antioxidant and antibacterial (bacteriostatic or/and bactericidal) capacity and the total phenolic content were determined.

The moisture fluctuated between 15,0-18,1%, the Hydroxymethylfurfural (HMF) between 0,68-12,07 mg/kg, and the diastase (enzyme) between 19,5-33,23 DN ( Diastase Number), while the electrical conductivity was between 0,445mS/cm and 1,149mS/cm.

In order to calculate the antioxidant capacity we adapted the FRAP assay (Ferric Reducing Antioxidant Power) and the results were between 16.573,86 – 33.278,74 μm/g of honey.

The total phenolic content of diluted honey samples varied from 13,17-,32,61 μg Gallic acid equivalent (GAE) / g of honey.

The antibacterial activity of honey samples against tow phytopathogenic bacteria Bacillus subtilis and Pseudomonas syringae was determined using the broth dilution method. Specifically the minimum inhibition (MICs) and bactericidal concentration (MBCs) of honey have been estimated. The suspending of bacteria development (B. subtilis and P. syringae) was found in 10% (w/v) and more of honey dilution and the bactericidal action was also found when the concentration was 15% (w/v) and more of honey.

Finally we examined the pesticide residues that were used in field.

********************

ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ ΤΟΥ ΜΕΛΙΟΥ ΜΕ ΠΑΡΑΣΙΤΟΚΤΟΝΕΣ ΟΥΣΙΕΣΠροεδρείο: Χ. Πετράκη, Ε. Καραζαφείρης

ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ ΤΟΥ ΜΕΛΙΟΥ ΜΕ ΟΥΣΙΕΣ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΒΑΡΡΟΑ

Ε.Καραζαφείρης1, Ο. Μενκίσσογλου-Σπυρούδη2 Α.Θρασυβούλου1

1Εργαστήριο Μελισσοκομίας – Σηροτροφίας2Εργαστήριο Γεωργικών Φαρμάκων, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης


Η ανάγκη των μελισσοκόμων να προστατέψουν το κεφάλαιο τους από το εκτοπαράσιτο Varroa destructor Anderson, οδηγεί στην χρήση χημικώς συντιθέμενων



ουσιών. Οι ουσίες αυτές είναι μεν αποτελεσματικές εναντίον του ακάρεος, αλλά επιβαρύνουν το τελικό προϊόν, το μέλι, με ανεπιθύμητα υπολείμματα. Σκοπός της εργασίας ήταν να ελέγξει τις συγκεντρώσεις υπολειμμάτων στα μέλια που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά. Αναλύθηκαν 72 δείγματα που προέρχονταν στο μεγαλύτερο ποσοστό τους από τις αγορές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Επιπλέον ελέγχθηκαν για την ύπαρξη υπολειμμάτων δείγματα μελιού που προέρχονταν από Έλληνες μελισσοκόμους (n=148). Τα δείγματα αυτά συγκεντρώθηκαν από 7 διαφορετικές περιοχές της χώρας. Σκοπός ήταν να εξαχθούν συμπεράσματα για το είδος των φαρμάκων που χρησιμοποιούνται σε κάθε περιοχή. Τα σκευάσματα για τα οποία ελέγχθηκαν τα δείγματα ήταν τα Perizin, Asuntol, Apistan, Mavrik, Folbex-VA και Μαλάθειον. Η δραστική ουσία που ανιχνεύθηκε συχνότερα ήταν το coumaphos (Perizin, Asuntol), με δεύτερη το fluvalinate (Apistan, Mavrik) και τρίτη το μαλάθειο. Το bromopropylate (Folbex-VA) δεν ανιχνεύθηκε σε κανένα από τα δείγματα. Για την ανίχνευση τους χρησιμοποιήθηκε μια πολύ-υπολειμματική μέθοδος που περιελάμβανε εκχύλιση με διάλυμα αιθανόλης-νερού, καθαρισμό με εκχύλιση στερεάς φάσης, καθώς και ανάλυση σε σύστημα GC-μECD.

CONTAMINATION OF HONEY WITH SUBSTANCES USED AGAINST VARROA DESTRUCTOR ANDERSON

E. Karazafeiris1, U. Menkissoglou-Spiroudi2, A. Thrasyvoulou1

1 Laboratory of Sericulture-Apiculture2 Pesticide Laboratory, Aristotle University of Thessalonici


The need of beekeepers to protect their property from the ectoparasite Varroa destructor Anderson, leads to the use of chemical substances. These substances are effective against the mite but they contaminate the final product with undesirable residues. The purpose of this assay was to check the usual concentrations of residues in honey, which appear in Greek market. Seventy two samples, which were coming from the markets of Athens and Thessaloniki, were analyzed. Furthermore, the concentrations of residues in honey collected in Greece were analyzed. It was considered useful to analyze samples from different areas in Greece, in order to be able to conclude, the kind of veterinary drugs, which were used and also the trend that exist, about the way of application. The agricultural area can frequently confront with the exchange of opinions and recipes concerning the use of drugs. Samples of honey (n=148) from7 different areas of Greece were collected and were checked for the presence of residues of the veterinary drugs Perizin, Asuntol, Apistan, Mavrik, Folbex-VA and Malathion. The most frequently found active ingredient was coumaphos (Perizin, Asuntol), followed by fluvalinate (Apistan, Mavrik) and finally malathion. Bromopropylate (Folbex-VA) was found in none of the samples. The kind of the substances used was found to depend on the area, from which it was selected. A multi-residue method was applied for the detection of acaricides. This method includes an extraction with a 50:50 solution of ethanol and water, a clean-up step with Solid Phase Extraction and analysis with GC-μECD.



********************

ΔΙΑΣΠΟΡΑ ΤΟΥ Coumaphos ΣΤΙΣ ΚΗΡΗΘΡΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ CHECK MITE STRIPS 10%

Εμμανουήλ ΚαραζαφείρηςΕργαστήριο Μελισσοκομίας – Σηροτροφίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης


Το coumaphos αποτελεί την δραστική ουσία τριών διαφορετικών σκευασμάτων της Bayer που χρησιμοποιούνται από τους μελισσοκόμους για την καταπολέμηση του ακάρεος Varroa destructor Anderson. Από τα σκευάσματα αυτά το Perizin είναι εγκεκριμένο στην Ελλάδα, τo Asuntol χρησιμοποιείται χωρίς να έχει έγκριση και τέλος το CheckMite Strips 10% αποτελεί νέο σκεύασμα με μερική έγκριση στις Η.Π.Α. Ο τρόπος εφαρμογής αυτού του σκευάσματος είναι τελείως διαφορετικός από αυτούς των Asuntol και Perizin. Πιο συγκεκριμένα είναι σε μορφή εμποτισμένων ταινιών οι οποίες τοποθετούνται – δύο ανά μελίσσι - μεταξύ του τρίτου-τέταρτου και έβδομου-όγδοου πλαισίου.

Μελετήθηκε το ποσοστό των υπολειμμάτων, που παραμένουν στο μέλι μετά από επέμβαση με το Check Mite Strips 10%. Μελετήθηκε επίσης το επίπεδο των υπολειμμάτων ανά πλαίσιο, ώστε να καθοριστεί ο βαθμός επιβάρυνσης του μελιού ανάλογα από ποια κηρήθρα αυτό έχει τρυγηθεί.

Εκτός από την συγκέντρωση υπολειμμάτων και τη διασπορά του φαρμάκου στην κυψέλη, ένας τρίτος παράγοντας που εξετάστηκε ήταν ο προσδιορισμός της ημερομηνίας τρύγου σε σχέση με την ημερομηνία επέμβασης, έτσι ώστε το μέλι να μπορεί να συλλεχθεί χωρίς να υπάρχει κίνδυνος να θεωρηθεί ακατάλληλο λόγω υπέρβασης των ανώτατων επιτρεπτών ορίων. Η συγκέντρωση των υπολειμμάτων ήταν πολύ μεγαλύτερη στο μέλι των πλαισίων που βρίσκονταν σε επαφή με τις ταινίες και ξεπερνούσε κατά πολύ το Ανώτατο Επιτρεπτό Όριο. Επίσης βρέθηκε ότι η συγκέντρωση φαρμάκου στα ίδια πλαίσια έφτανε στο επίπεδο του Ανώτατου Επιτρεπτού Ορίου 102 ημέρες μετά την απομάκρυνση των ταινιών. Ο αποκλεισμός από τον τρύγο των πλαισίων που βρίσκονται σε επαφή με τις ταινίες είναι απαραίτητος για να μειωθούν δραστικά οι συγκεντρώσεις υπολειμμάτων coumaphos στο τελικό



προϊόν. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα πειράματα πραγματοποιήθηκαν σε τέσσερα μελίσσια, τα οποία είχαν νεόκτιστες κηρήθρες. Επιπλέον πριν την έναρξη του πειράματος ελέγχθηκε το αποθηκευμένο μέλι για τυχόν ύπαρξη υπολειμμάτων coumaphos. Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε περιελάμβανε εκχύλιση με διάλυμα αιθανόλης-νερού, καθαρισμό με εκχύλιση στερεάς φάσης, καθώς και ανάλυση σε σύστημα GC-μECD.

DISSIPATION OF Coumaphos IN THE HIVE AFTER THE APPLICATION OF CHECK MITE STRIPS 10%

Emmanouel Karazafeiris.Laboratory of Sericulture-Apiculture, Aristotle University of Thessaloniki


Coumaphos is the active ingredient of 3 different drugs, which are used by beekeepers to fight the mite Varroa destructor Anderson. These drugs are Perizin, Asuntol and the new one CheckMite Strips 10%. Perizin is approved in Greece and Asuntol is used without approval. Coumafos Bee Strips is partly approved in U.S.A. The way of the application of the drug is entirely different from those of Asuntol and Perizin. To be more specific, 2 plastic strips are placed between 3 rd-4th and 7th-8th frame. We study the percent of residues in honey after the use of check mite strips 10%.

The level of residues in every frame was studied, in order to conclude from which combs the honey have more residues. By this way, we could propose the producers to avoid harvest of the frames, that would maximize the pollution of the honey and we could achieve the reduction of the final concentration of coumaphos in the product.

Apart from the concentration of residues and the dissipation of the drug in the hive, a third factor, which was examined, was the level of honey contamination in relation to the time between treatment and collection. Concerning the level of concentration of residues it was found that the frames, which were in contact with the strips, had residues that exceeded the MRL, while the others had lower concentrations. Furthermore, it was found that concentration of coumaphos in the frame which were in contact with the drug, were at the MRL 102 days after the removal of the strips. The previous is an indication that the time of two months between the application and the harvest is not enough. In addition to that, the exclusion of the harvest of the frames contacting with the strips, reduces the concentration of coumaphos in the final product.

It should be noted, that the experiments took place in 4 hives, from which all the combs were removed. Before the start of the experiment, the stored honey was examined for coumaphos residues. The method which used included an extraction with



a 50:50 solution of ethanol and water, a clean-up step with Solid Phase Extraction and analysis with GC-μECD.

********************

ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ ΤΟΥ ΜΕΛΙΟΥ ΜΕ ΟΥΣΙΕΣ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΠΟΘΗΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΟ GALLERIA

MELLONELLA

Χ. Τανανάκη1, Α. Θρασυβούλου1, Σ. Γούναρη2

1 Εργαστήριο Μελισσοκομίας-Σηροτροφίας, Τμήμα Γεωπονίας, Α.Π.Θ.2 Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών Αθηνών, ΕΘΙΑΓΕ

Οι μελισσοκόμοι προκειμένου να προφυλάξουν τις αποθηκευμένες κηρήθρες τους από τον κηρόσκωρο (Galleria mellonella) xρησιμοποιούσαν κατά το παρελθόν διάφορες χημικές ουσίες, όπως κηροσκωρίνη (1,4-δίχλωρο-βενζόλιο), 1,2-δίβρωμο-αιθάνιο και ναφθαλίνη. Οι ουσίες αυτές απορροφώνται από το κερί με αποτέλεσμα να μεταφέρονται από εκεί στο μέλι. Η δυσκολία απομάκρυνσής τους από τις κηρήθρες, σε συνδυασμό με την καρκινογόνο δράση τους στον ανθρώπινο οργανισμό, κάνει επιτακτικό τον έλεγχο των υπολειμμάτων τους στο μέλι.

Στην εργασία αυτή για πρώτη φορά στον ελλαδικό χώρο πραγματοποιήθηκε η ανάλυση ενός μεγάλου αριθμού δειγμάτων προκειμένου να μελετηθεί η ύπαρξη υπολειμμάτων στο μέλι από ουσίες που χρησιμοποιούνται στην αποθήκη. Για το σκοπό αυτό αναλύθηκαν συνολικά 182 δείγματα μελιού, ελληνικά και εισαγωγής με σκοπό να εντοπιστεί η ύπαρξη 1,2-δίβρωμο-αιθανίου, 1,4-δίχλωρο-βενζολίου (PDCB) και ναφθαλενίου. Η ανάλυση όλων των δειγμάτων πραγματοποιήθηκε σε σύστημα διάταξης παγίδευσης – αέριας χρωματογραφίας- φασματογράφου μάζας (Purge & Trap – GC-MS).

Στο 18,1% των δειγμάτων ανιχνεύτηκε 1,2-δίβρωμο-αιθάνιο, στο 39,6 ναφθαλένιο και στο 64,8% 1,4-δίχλωρο-βενζόλιο. Από τα δείγματα που αναλύθηκαν διαπιστώθηκε ότι το πρόβλημα ύπαρξης PDCB στο ελληνικό μέλι είναι ιδιαίτερα έντονο μιας και η ουσία αυτή ανιχνεύθηκε στο 67,9% των ελληνικών μελιών. Από την άλλη πλευρά στο μεγαλύτερο αριθμό (80,6%) των εισαγόμενων δειγμάτων εντοπίστηκε ναφθαλένιο και ιδιαίτερα σε όλα τα δείγματα που προέρχονται από την Τουρκία και τη Βουλγαρία. Από την ανάλυση των δειγμάτων διαπιστώθηκε επίσης η ύπαρξη 1,2-δίβρωμοαιθανίου στο 19,6% των ελληνικών μελιών, ενώ δεν εντοπίστηκε η ουσία αυτή σε κανένα από τα εισαγόμενα δείγματα.


Τα αποτελέσματα αυτά αποδεικνύουν την ύπαρξη ενός σημαντικού προβλήματος στα μέλια που διακινούνται στην ελληνική αγορά. Προκειμένου η κατάσταση αυτή να αντιμετωπιστεί απαιτείται η σταδιακή αντικατάσταση των κηρηθρών και η εφαρμογή διαφορετικών μεθόδων προστασίας των κηρηθρών από τον κηρόσκωρο.

CONTAMINATION OF HONEY BY SUBSTANCES, WHICH ARE USED TO PROTECT STORED FRAMES FROM Galleria mellonella

Ch Tananaki.1, A. Thrasyvoulou1, S. Gounari2

1 Laboratory of Apiculture-Sericulture, Aristotle University of Thessaloniki2 Institute of Veterinary Research of Athens, NAGREF

Ιn the past beekeepers protected stored honeycombs from Galleria mellonella using 1,4-dichloro-benzene, 1,2-dibromo-ethane and naphthalene. However, these substances cannot be removed from wax, so they are contaminating honey. Also these substances have carcinogenic effect in human body. For the above reasons it’s necessary to control their residues in honey.

This work is the first trial in Greece to analyze a large number of honey samples for substances that beekeepers use for Galleria mellonella. For this purpose, 182 samples from Greece and other countries analyzed for 1,2-dibromo-ethane, 1,4- dichloro-benzene (PDCB) and naphthalene. All samples were analyzed using a Purge & Trap - GC – MS system.

Finally 1,2-dibromo-ethane was found in the 18,1%, naphthalene in the 39,6% and 1,4- dichloro-benzene in the 64,8% of the samples. The results indicated that the problem with the PDCB residues is big, especially in Greek honey, as PDCB detected in the 67,9% of Greek samples. On the other side, imported honey has great problem with naphthalene as it was detected in the 80,6% of the samples. All the honey samples from Turkish and Bulgarian had napthalene residues. Residues of 2-dibromo-ethane also detected in the 19,6% of Greek honeys while they were absent in the imported honey samples.

These results point out a significant problem for the honeys in the Greek market. In order to solve this problem the gradual replacement of honeycombs and the adoption of different protection ways from Galleria mellonella are required from beekeepers.

********************


ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ Π-ΔΙΧΛΩΡΟΒΕΝΖΟΛΙΟΥ ΚΑΙ ΝΑΦΘΑΛΕΝΙΟΥ ΣΤΟ ΜΕΛΙ ΜΕ ΕΚΧΥΛΙΣΗ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗ ΑΠΟ

ΥΠΕΡΗΧΟΥΣ ΚΑΙ ΜΙΚΡΟΕΚΧΥΛΙΣΗ ΣΤΕΡΕΗΣ ΦΑΣΗΣ

Ε. Αλυσσανδράκης, Π. ΧαριζάνηςΕργαστήριο Σηροτροφίας και Μελισσοκομίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών


Μελετήθηκε η δυνατότητα ποσοτικού προσδιορισμού του παραδιχλωροβενζολίου και του ναφθαλενίου (ναφθαλίνη) στο μέλι. Αξιολογήθηκαν δύο τεχνικές απομόνωσης, η εκχύλιση με τη βοήθεια υπερήχων (ultrasound assisted extraction, USE) και η μικροεκχύλιση στερεής φάσης (solid-phase microextraction, SPME), ενώ η ανάλυση έγινε με αέρια χρωματογραφία ακολουθούμενη από φασματομετρία μαζών. Αναλύθηκαν συνολικά 83 δείγματα μελιών από διάφορες περιοχές της Ελλάδας.

Όσον αφορά στην αξιολόγηση των μεθόδων, φαίνεται ότι η μέθοδος SPME υπερτερεί επειδή δίνει καθαρότερο προφίλ στη χρωματογραφική ανάλυση, οπότε είναι ακριβέστερος ο ποσοτικός προσδιορισμός. Επίσης, απαιτείται πολύ μικρή ποσότητα δείγματος, ενώ και οι δύο μέθοδοι είναι εύκολες στη χρήση και οικονομικές. Πρέπει να πούμε, όμως, ότι η καμπύλη των υπό μελέτη ουσιών δεν είναι γραμμική για συγκεντρώσεις μεγαλύτερες από 0,2 mg/Kg μελιού, οπότε σε αυτές τις περιπτώσεις η μέθοδος δε συνιστάται.

Σχετικά με την παρουσία των ουσιών αυτών στο μέλι, το 14,5% των δειγμάτων περιείχαν παραδιχλωροβενζόλιο και το 9,6% ναφθαλένιο σε συγκεντρώσεις πάνω από το επιτρεπτό όριο. Πρέπει να πούμε ότι δεν υπάρχουν θεσπισμένα μέγιστα όρια υπολειμμάτων (MRL’s) για τις δύο αυτές ουσίες. Σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό κώδικα για το μέλι, για όλες τις ουσίες για τις οποίες δεν έχουν θεσπιστεί MRL’s, ισχύει αυτό των 0,01μg/Kg μελιού, οπότε αυτή την τιμή δεχτήκαμε κι εμείς ως όριο.


DETERMINATION OF P-DICHLOROBENZENE AND NAPHTHALENE RESIDUES IN HONEY USING ULTRASOUND ASSISTED EXTRACTION

AND SOLID-PHASE MICROEXTRACTION

E. Alissandrakis, P. C. HarizanisLaboratory of Sericulture and Apiculture, Agricultural University of Athens

The potential of determining p-dichlorobenzene and naphthalene residues in honey was studied. Two methods of isolation were evaluated, that is ultrasound assisted extraction (USE) and solid-phase microextraction (SPME), while the analysis was performed with a GC/MS equipment. More than 80 samples were analysed from various regions of Greece.

Concerning the two isolation techniques, SPME seems more promising as it provides a more clear GC profile that allows a better quantification. Moreover, it requires very small sample, while both techniques are easy to perform and have very low cost. It must be mentioned that the linearity is good for only up to 0.2 mg/Kg of honey and thus the SPME procedure is not recommended for higher residue levels than that. Of the samples analysed, 14.5% contained p-dichlorobenzene and 9.6% naphthalene at levels greater than the MRL’s. We must mention that there are no specific MRL’s for these two residues. According to the European Code for honey, MRL’s are arbitrarily set at 0.01mg/Kg of honey for those compounds that no particular limit has been established.

********************

ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ ΤΟΥ ΜΕΛΙΟΥ ΜΕ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ

Σοφία ΚαραμπουρνιώτηΓεωπόνος, Υπεύθυνη Ποιοτικού Ελέγχου Μελισσοκομική Εταιρεία ΑΤΤΙΚΗ


Η μόλυνση του μελιού με αντιβιοτικά μπορεί να γίνει είτε μέσω της χρήσης αυτών για την καταπολέμηση βακτηριακών ασθενειών των μελισσών είτε λόγω ψεκασμών στα οπωροφόρα δέντρα. Σύμφωνα με τον κανονισμό 2377/90 της ΕΟΚ περί καθορισμού ανωτάτων ορίων καταλοίπων στα τρόφιμα ζωικής προέλευσης, δεν υπάρχουν νομοθετημένα ανώτερα όρια για τα κατάλοιπα αντιβιοτικών στο μέλι. Οι αναλύσεις για την ανίχνευση αντιβιοτικών στο μέλι γίνονται κυρίως με τη χρήση χρωματογραφίας και άλλες ποιοτικές μεθόδους. Στη συγκεκριμένη εργασία παρουσιάζονται τα αποτελέσματα αναλύσεων αντιβιοτικών σε Ελληνικά μέλια τα έτη 1999 έως 2003 με τη χρήση μιας απλής μεθόδου χρωματογραφίας στήλης.


CONTAMINATION OF HONEY WITH ANTIBIOTICS

Sophia KarabourniotiAgriculturist, Quality Control Supervisor Bee Culturing Co. ATTIKI


The contamination of honey with antibiotics is due to the use of them for healing the bacterial diseases of bees as well as from the spreads of fruit-bearing trees. According to EEC regulation 2377/90 on determination of maximum required limits in animal foods, there are no legalized MRLs for the antibiotics residues in honey. The analysis for the antibiotic detection in honey is performed by the use of chromatography and anther qualitative methods. In the present project, the results of antibiotic analysis in Greek honeys during the period from 1999 till 2003 are presented with the use of a simple column chromatography method.

********************

ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ ΤΟΥ ΜΕΛΙΟΥ ΜΕ ΠΤΗΤΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Χρυσούλα Τανανάκη Εργαστήριο Μελισσοκομίας – Σηροτροφίας, Τμήμα Γεωπονίας, Α.Π.Θ.

Ένα από τα χαρακτηριστικά του μελιού, που συνδέεται άμεσα με τις προτιμήσεις του καταναλωτή, είναι το άρωμα του. Το χαρακτηριστικό αυτό οφείλεται σ’ ένα σύμπλεγμα πτητικών ενώσεων ποικίλης χημικής δομής. Τα συστατικά αυτά προέρχονται είτε από το φυτικό χυμό, τον οποίο έχει συλλέξει η μέλισσα, είτε αποτελούν προϊόντα διασπάσεων και συνθέσεων κατά τη διάρκεια της ωρίμανσης του μελιού. Αν και πολλές εργασίες έχουν δημοσιευθεί μέχρι σήμερα σχετικά με τον προσδιορισμό αυτών των συστατικών, εντούτοις δεν υπάρχουν πειραματικά αποτελέσματα σχετικά με πτητικές ενώσεις που πιθανόν το μέλι απορροφά κατά τη διάρκεια της αποθήκευσης του.

Στην εργασία αυτή μελετήθηκε η ικανότητα του μελιού να προσροφά πτητικά συστατικά από τον περιβάλλοντα χώρο. Σε πρώτη φάση ερευνήθηκαν τα διάφορα μέρη ενός γυάλινου βάζου με μεταλλικό καπάκι επικαλυμμένο εσωτερικά με πλαστικό, προκειμένου να διαπιστωθεί πιο από αυτά μπορεί να προσροφήσει πτητικές ενώσεις. Σε δεύτερη φάση μετά την αποθήκευση μελιού σε γυάλινα βάζα όπου προηγουμένως είχαν διατηρηθεί διάφορα μπαχαρικά μελετήθηκε η ύπαρξη στο μέλι


συστατικών προερχόμενων από τα μπαχαρικά. Τα δείγματα αναλύθηκαν ως προς το αρωματικό τους προφίλ σε σύστημα διάταξης παγίδευσης – αέριος χρωματογράφος – φασματογράφος μάζας (Purge & Trap - GC - MS). Τελικά διαπιστώθηκε αφενός ότι το μέλι απορροφά πτητικά συστατικά στη μάζα του από το περιβάλλον και αφετέρου ότι το πλαστικό επικάλυμμα του καπακιού της συσκευασίας είναι υπεύθυνο για την προσρόφηση πτητικών συστατικών και την απόδοση τους στο μέλι..

A STUDY OF HONEY’S ABILITY TO ABSORB VOLATILE COMPOUNDS FROM ITS ENVIRONMENT

Chrysoula Tananaki Lab. of Apiculture-Sericulture, School of Agriculture

Aristotle University of Thessaloniki

One of the honey’s characteristics that are associated with the costumers’ preferences is its aroma. This characteristic is greatly depended on the volatile and semi-volatile organic compounds. Most of these are derived from the origin source, the nectar or honeydew, and few of them arise during processing or storage. Surprisingly enough, never before was a study made on off-flavours of honey, although is widely known as a product that can easily absorb smells from the surrounding environment.

In this work, the ability of honey to absorb volatile compounds from the environment was studied. In the first phase the parts of the glass vessels with metal lips was studied to find which of them can absorb volatile substances. In the second phase different spices were put in new glass vessels and stored at room temperature. Subsequently, the spices were removed, the vessels were thoroughly washed and pine honeys were stored in each one, at room temperature for 3 days. The absorption at volatile compounds from these previously stored spices was analysed in a Purge & Trap – gas chromatograph – mass spectrometer system.

The result of the first experiment suggests that the volatile compounds of the previously stored spices were absorbed by the plastic wrap under the lip and not by the glass of the jar. From the second experiment it had been found out that honey has the ability to absorb volatile compounds from its environment.

********************

ΠΑΡΑΔΙΧΛΩΡΟΒΕΝΖΟΛΙΟ - ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΒΕΛΤΙΩΣΗ

Γεώργιος ΠίτταςΜελισσοκομική Εταιρεία «Αττική», Αλεξ. Πίττας ΑΕΒΕ

Κηροσκωρίνη: ένα έρπον πρόβλημα που εμφανίστηκε ξαφνικά με μορφή χιονοστοιβάδας. Αν δεν υπήρχε συντονισμένη εμπεριστατωμένη αντίδραση από όλους, θα μπορούσε να προκαλέσει μεγάλη κρίση για το ελληνικό μέλι, λόγω της εμπλοκής των ΜΜΕ στο θέμα.


Τι θα συνέβαινε αν ένα αντίστοιχο πρόβλημα εμφανιζόταν την δεκαετία του 1970, όπου η οργανωτική, επιστημονική, επικοινωνιακή υποδομή του κλάδου ήταν μηδαμινή έως ανύπαρκτη; Η απάντηση είναι: καταστροφή του κλάδου.Σήμερα μετά από 35 χρόνια εμπειρίας μου και ενασχόλησης με τον μελισσοκομικό κλάδο και την προώθηση του ελληνικού μελιού είμαι αισιόδοξος. Σήμερα υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες και τα μέσα να στηρίξουν ένα ελληνικό παραδοσιακό προϊόν που απέκτησε πρόσφατα τον «εθνικό» του χαρακτήρα και σημασία.Σήμερα υπάρχει πλέον όχι μόνον η εμπειρία αλλά και η γνώση, όχι μόνο η επιθυμία αλλά και η οργάνωση, όχι μόνον η σκέψη αλλά και η επιστήμη, όχι μόνον η πρόταση αλλά και η οργανωμένη και συστηματική επικοινωνιακή σχέση, όχι μόνον το όραμα αλλά και ο στόχος.Η κηροσκωρίνη ως πρόβλημα απέδειξε ότι έχουμε τη δυνατότητα για πλήρη εξορθολογισμό της μελισσοκομικής πρακτικής ώστε ν’ατενίσουμε μ’αισιοδοξία και σιγουριά το μέλλον.

PARADICHLOROBENZOL - A CHALLENGE FOR IMPROVEMENT

George PittasBee Culturing Co. ATTIKIe-mail: [email protected]

It is a creepy problem, which appeared suddenly and like a snowdrift. If there was not a coordinated and precise reaction from all, this problem could cause a very big crisis in the greek honey due to the interference of media.

What would happened if such a problem appeared in the decade of 1970, when the organizing, scientific, communicational substructure of apiculture was from insignificant to inexistent? The answer is: total disaster of Greek apiculture.

Today with my 35 years of experience and occupation in the Greek apiculture and promotion of Greek honey, I am optimist. Today there are the proper circumstances and the means for the support of a Greek traditional product, which recently acquired its “national” character and meaning.

Today there is not only the experience but also the knowledge, not only the will but also the organization, not only the thought but also the science, not only the proposition but also the organized and systematic communication, not only the dream but also the target.

The paradichlorobenzol as a problem proved that we have the ability to rationalize the apicultural process in order to look at the future with optimism and security.

********************

ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΠΑΡΑΣΙΤΟΚΤΟΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΣΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΣΠροεδρείο: Μ. Υφαντίδης, Ν. Μπακανδρίτσος


ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ GALLERIA MELLONELLA, κν ΚΗΡΟΣΚΩΡΟΥ

Σοφία ΓούναρηΕργ. Μελισσοπαθολογίας, Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών Αθηνών, ΕΘΙΑΓΕ


Το Galleria mellonella (Lepidoptera: Pyralididae) κν. κηρόσκωρος, αποτελεί τον κυριότερο εχθρό του μελισσιού. Οι προνύμφες του καταστρέφουν τις κηρήθρες των μελισσιών, κυρίως στην αποθήκη, αλλά και μέσα στην κυψέλη, εφόσον αυτές δεν καλύπτονται από μέλισσες. Οι μελισσοκόμοι χρησιμοποιούν για την αντιμετώπιση του προβλήματος χημικές ουσίες οι οποίες αναστέλλουν την βιολογική εξέλιξη του εντόμου ή θανατώνουν τα εξελικτικά του στάδια, εκτός του ωού (προνύμφη, νύμφη και ακμαίο). Οι πλέον χρησιμοποιούμενες ουσίες είναι το θειάφι, η κηροσκωρίνη, η ναφθαλίνη, το οξικό οξύ κ.α.. Καθώς όλες αυτές οι ουσίες είναι επιβλαβείς για τον μελισσοκόμο και υπό την σκιά των υψηλών υπολειμμάτων π-διχλωροβενζολίου, δραστικής ουσίας της κηροσκωρίνης, που βρέθηκαν στα ελληνικά μέλια, διερευνάται η δυνατότητα χρήσης εναλλακτικών μεθόδων αντιμετώπισης του κηρόσκωρου, με μεθόδους ακίνδυνες για τον μελισσοκόμο και ταυτόχρονα ασφαλείς για τα προϊόντα που παράγει η μέλισσα.

Διερευνάται η δυνατότητα βιολογικής καταπολέμησης μέσω του υμενοπτέρου Dibrachys cavus, παρασιτοειδούς του Galleria mellonella , αλλά και η χρήση των χαμηλών θερμοκρασιών.

Ο φυσικός παρασιτισμός του κηρόσκωρου από το Dibrachys cavus μπορεί να φτάσει κατά τους μήνες Μάρτιο, Απρίλιο και Μάιο έως και 72%, ενώ ύστερα από ελευθέρωση ακμαίων παρασίτων το ποσοστό παρασιτισμού μπορεί να αυξηθεί παραπάνω φτάνοντας τον Μάρτιο στο 88,5%.

Αντίστοιχα τα εξελικτικά στάδια του Galleria mellonella, ακόμη και τα ωά, είναι ευαίσθητα στις χαμηλές θερμοκρασίες. Έτσι διατήρηση των κηρηθρών στους 0°C για 5 ώρες θανατώνει όλα τα εξελικτικά στάδια του κηρόσκωρου. Εφόσον στην συνέχεια αποτραπεί η εκ νέου ωοτοκία του ακμαίου σ’ αυτές τις κηρήθρες, μπορούν να διατηρηθούν για όσο χρόνο χρειαστεί κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες.

ALTERNATIVE METHODS OF CONFRONTATION OF GALLERIA MELLONELLA (WAX MOTH).

Sofia GounariLab. Bee Pathology, Institute of Veterinary Research of Athens, NAGREF


Galleria mellonella (Lepidoptera: Pyralididae), wax moth, constitutes the major enemy of honeybees. The larvae destroy the honeycombs, mainly in the deposit, but also in the beehive, when bees do not cover these. The beekeepers use for the confrontation of problem chemical substances what suspend the biological development of insect or kill its biological stages, except the egg (larva, nymph and




adult). The using substances are the sulphur, paradichlorobenzene (PDCB), the naphthalene, acetic acid etc. As all these substances are harmful for the beekeeper itself and because of the risk of high residues of 1,4 dichlorobenzene, the active substance of paradichlorobenzene, that was found in the Greek honeys, is investigated the possibility of use of alternative methods of confrontation wax moth, with friendly methods for the beekeeper and simultaneously sure for the honeybee products..

Are investigated the possibility of biological control by using the chalcid Dibrachys cavus, parasitoid of Galleria mellonella, but also the use of low temperatures.

The natural parasitism of wax moth from Dibrachys cavus can reach at the months of March, April and May up to 72%, while after the inoculation of honeycombs with adult parasitoids, the rate of parasitism can increase itself more reaching in March in 88,5%.

Respectively the evolutionary stages of Galleria mellonella, even the egg, are sensitive in low temperatures. Thus maintenance of combs in 0° C for 5 hours kills all the evolutionary stages of wax moth. Provided that the combs will protected after that from female ovipositing, they can maintain itself for as long as time it needs under any conditions.

********************

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΣΚΕΥΑΣΜΑΤΩΝ ΘΥΜΟΛΗΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ

ΑΚΑΡΕΩΣ VARROA DESTRUCTOR

Ν. Μπακανδρίτσος1, Ι. Παπαναστασίου1, Κ. Σαϊτάνης2

1Ινστιτούτο Κτηνιατρικών Ερευνών Αθηνών, Εθνικό Ιδρυμα Αγροτικής Έρευνας2Εργαστήριο Οικολογίας και Περιβάλλοντος, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών


Η βαρροϊκή ακαρίαση, πάθηση των μελισσιών που οφείλεται στο άκαρι Varroa destructor, αποτελεί μέχρι και σήμερα ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα για την ελληνική και παγκόσμια μελισσοκομία παρά την εφαρμογή συνθετικών ουσιών-εντομοκτόνων-ακαρεοκτόνων. Στην παρούσα εργασία έγινε συγκριτική μελέτη της αποδοτικότητας, μιας φυσικής ουσίας με ακαρεοκτόνο δράση, της θυμόλης με την μορφή έξι διαφορετικών σκευασμάτων σε μελίσσια υπό πραγματικές συνθήκες υπαίθρου στην Ελλάδα.

Τα τρία από αυτά, το Apilife var, το Apiguard και το Thymo var αποτελούν εμπορικά σκεύασματα, ενώ η κρυσταλλική θυμόλη (Thymol), το μίγμα θυμόλης και



αιθέριου έλαιου γαρυφάλου ενσωματωμένο σε gel (ThyGel) και η θυμόλη ενσωματωμένη σε βαζελίνη (ThyBaz) κατασκευάστηκαν στο εργαστήριο. Η αποτελεσματικότητα των δύο τελευταίων σκευάσματων ελέγχεται για πρώτη φορά σε συνθήκες υπαίθρου στην Ελλάδα.

Η αποδοτικότητα των εμπορικών σκευασμάτων ήταν αρκετά υψηλή με πολύ μικρές αποκλίσεις με μέσο όρο 90.6%. Τα σκεύασματα θυμόλης που παρακευάσθηκαν στο εργαστήριο παρουσίασαν αποδοτικότητα με μέσο όρο 89.0%. Η κρυσταλλική θυμόλη (Thymol) εμφάνισε την μεγαλύτερη αποδοτικότητα (91.8%±1.02) με το μειονέκτημα έντονων αντιδράσεων στην συμπεριφορά των μελισσών όπως ακατάστατες και έντονες πτήσεις, μέτρια επιθετικότητα και συνωστισμό στην είσοδο της κυψέλης. Η θυμόλη ενσωματωμένη σε βαζελίνη (ThyBaz) είχε μέν ελαφρά μικρότερη (~5%)(p<0.05) αποτελεσματικότητα αλλά δεν προκαλούσε παρενόχληση στα μελίσσια που μαζί με τον εύκολο τρόπο παρασκευής του σκευάσματος και μικρό κόστος μπορεί να αποτελέσει σημαντικό όπλο στην καταπολέμηση του Varroa destructor..

COMPARATIVE STUDY INTO THE EFFECTIVENESS OF ALTERNATIVE THYMOL FORMULATION AGAINST THE MITE VARROA DESTRUCTOR

N. Bacandritsos1, I. Papanastasiou1, C. Saitanis2

1Institute of Veterinary Research of Athens, National Agricultural Research Foundation 2Laboratory of Ecology and Environmental Sciences, Agricultural University of Athens


The Varroa mite (Varroa destructor) is an external parasite of honeybees. Despite the application of many synthetic chemical mitecides through the years, it still constitutes a major problem for the Greek and European apiculture. The present study was undertaken to examine and compare the effectiveness of thymol crystal formulations against the mite V.destructor.

The number of the examined thymol formulations was six and the experiment took place under real field conditions in Greece. Three of them were known by its commercial names, which are Apilife var, Apiguard and Thymo var. The other tree formulations were thymol crystals (Thymol), thymol crystals mixed with clove



essential oil inside a gel formulation (ThyGel) and thymol crystals mixed with baseline (ThyBaz). The ThyGel and ThyBaz formulations were made in the laboratory and they were examined for the first time under Greek real field conditions.

The results showed that the effectiveness of the tree commercial formulations (Apilife var, Apiguard, Thymo var) was high with no-significant deviations among them and an average value of 90.6%. The average value of the effectiveness of the other tree-examined formulations (Thymol, ThyGel, ThyBaz) was 89.0%. Comparatively, thymol crystals (Thymol) was the formulation that reached the maximum effectiveness (91.8%±1.02) with the disadvantage of some adverse effects on bee behaviour such as erratic movements, medium aggressiveness and crawling of bees near the hire entrance. The effectiveness of the ThyBaz formulation was slightly lower (~5%) (p<0.05) from the others but taking into account the absence of any adverse effect on bee colonies during the application, the easy preparation procedure and the small cost, makes it a very important way in the control of varroa mite without harmful effects.

********************

ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΧΩΡΙΣ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ

Βασίλης ΛιάκοςΤμήμα Κτηνιατρικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Ο καθορισμός μέγιστων ορίων καταλοίπων φαρμάκων στα τρόφιμα, γνωστών ως MRLs (maximum residue limits), καθιστά σχεδόν αδύνατη τη χρησιμοποίηση των αντιβιοτικών στη μελισσοκομία.

Πολλοί μελισσοκόμοι δηλώνουν ότι η μελισσοκομία χωρίς φάρμακα δεν θα επιβιώσει. Η πραγματικότητα όμως είναι εντελώς διαφορετική. Η Νοζέμωση η Αμερικάνικη και η Ευρωπαϊκή Σηψιγονία, για τη θεραπεία των οποίων χρησιμοποιούνται τα αντιβιοτικά, είναι δυνατό να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά με άλλα μέσα.

- Η Νοζέμωση μπορεί να αντιμετωπισθεί με τα παρακάτω μέτρα που αποτελούν τη βάση για σωστή άσκηση της μελισσοκομίας.

α) Παρουσία νέας βασίλισσας. β) Καλή προετοιμασία των μελισσιών για σωστή διαχείμαση. γ) Καλό μελισσοκομείο για ξεχειμώνιασμα. δ) Απολύμανση των


κηρήθρων. Επιπλέον για τα μελισσοκομεία που συλλέγουν πευκόμελα. ε) Έγκαιρη αποχώρηση από το πεύκο. στ) Ξεχειμώνιασμα σε περιοχές με ήπιο κλίμα.

- Η αντιμετώπιση της Αμερικανικής σηψηγονίας χωρίς φάρμακα θα στηριχθεί:α) Στον συστηματικό έλεγχο του μελισσοκομείου, τον έγκαιρο εντοπισμό των

μελισσιών που τυχόν θα έχουν προσβληθεί από Αμερικάνικη σηψιγονία και την άμεση αντιμετώπιση του προβλήματος, με καταστροφή των μολυσμένων μελισσιών και διπλή μετάγγιση των ύποπτων μόλυνσης.

β) Στη σταδιακή επιλογή και ανάπτυξη μελισσιών ανθεκτικών στην Αμερικάνικη σηψιγονία και γενικότερα στα νοσήματα του γόνου.

- Η αντιμετώπιση της Ευρωπαϊκής σηψηγονίας θα στηριχθεί: α) στον έγκαιρο εντοπισμό των προσβεβλημένων μελισσιών, β) στην απολύμανση των κηρήθρων, γ) την αντικατάσταση της βασίλισσας και δ) την εφαρμογή διπλής μετάγγισης.

********************

Η ΕΠΊΔΡΑΣΗ ΤΟΥ Π-ΔΙΧΛΩΡΟΒΕΝΖΟΛΊΟΥ ΣΤΗΝ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ ΝΑ ΑΝΤΙΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΤΟ ΠΟΣΟΣΤΟ

ΤΩΝ ΣΑΚΧΆΡΩΝ ΣΤΟ ΝΕΚΤΑΡ

Φανή ΧατζήναΙνστιτούτο Μελισσοκομίας (ΕΘΙΑΓΕ)e-mail: [email protected]

Σε δύο μελίσσια της μακεδονικής φυλής έγινε έλεγχος της επίδρασης του παραδιχλωροβενζόλιου στην ικανότητα των μελισσών να διακρίνουν διαφορετικά ποσοστά ζάχαρης στο σιρόπι, δεδομένου ότι η ουσία αυτή έχει προηγούμενα ανιχνευτεί στο μέλι το οποίο επίσης χρησιμοποιείται για κατανάλωση από τις μέλισσες. Αρχικά και για 1 εβδομάδα τα μελίσσια τροφοδοτήθηκαν με σιρόπι 30%. Στην πειραματική κυψέλη χρησιμοποιήθηκε σιρόπι στο οποίο προστέθηκε παραδιχλωροβενζόλιο (400 μg ουσίας αραιώθηκε σε 1ml ακετόνης και προστέθηκε σε 1 λίτρο σιρόπι). Στην κυψέλη μάρτυρας δόθηκε σιρόπι στο οποίο προστέθηκε 1ml ακετόνης/λίτρο σιροπιού. Στη συνέχεια ετοιμάστηκαν 2 σειρές διαλυμάτων ζάχαρης



περιεκτικότητας 0.1%, 0.3%, 0.5%, 1%, 3%, 5%, 10% και 30% σε ζάχαρη. Στη μία σειρά διαλυμάτων προστέθηκε και παραδιχλωροβενζόλιο όπως παραπάνω. Ως ευαισθησία των μελισσών ορίζεται η ικανότητά τους να διακρίνουν το σιρόπι/ νέκταρ με το μικρότερο ποσοστό ζάχαρης το οποίο προκαλεί την εκδήλωση του ενστίκτου της προβοσκίδας μετά από διέγερση των κεραιών με το αντίστοιχο διάλυμα ζάχαρης. Τα αποτελέσματα συζητιούνται.

THE EFFECT OF P-DICHLOROBENZENE ON HONEY BEES ABILITY TO DETECT SUGAR CONCENTRATION IN NECTAR (GUSTATORY

THRESHOLD)

Fani HatjinaHellenic Institute of Apiculture (NAGREF)


The gustatory threshold of honeybees is defined as their ability to detect the lowest sugar concentration in nectar. Given that p-Dichlorobenzene has been detected in honey, which is also used for bee consumption, the effect of p-Dichlorobenzene was examined on gustatory threshold of honeybees using two colonies of the Macedonian race. The two colonies used, were fed with sugar syrup (30%) for about a week. 400 mg of the substance in test was diluted in 1ml acetone and then in 1litre of syrup and given to the experimental colony. The control colony was given syrup containing only acetone in similar quantities. Two (2) series of sugar solutions were prepared with 0.1%, 0.3%, 0.5%, 1%, 3%, 5%, 10% and 30% sugar and p- Dichlorobenzene was added to one series of solutions. Each sugar solution was tested on the ability of honeybees to elicit the proboscis extension reflex (PER) after touching the antennae. The results are discussed.

********************

ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΠροεδρείο: Σ. Γούναρη, Α. Θρασυβούλου

«ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ»

Δέσποινα Μισαηλίδου Δ/νσης Πιστοποίησης & Προδιαγραφών του Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π.

Η μελισσοκομία αποτελεί σημαντική δραστηριότητα η οποία συμβάλει στην προστασία του περιβάλλοντος και στη γεωργική και δασική παραγωγή. Οι κανόνες για την παραγωγή προϊόντων βιολογικής γεωργίας έχουν θεσμοθετηθεί σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης , με τον ΚΑΝ(ΕΟΚ) 1804/99 που συμπλήρωσε με τις απαιτήσεις της ζωικής παραγωγής τον ΚΑΝ(ΕΟΚ) 2092/91.

Οι κανονισμοί αυτοί περιλαμβάνουν προδιαγραφές που αφορούν την φυτική παραγωγή, την καταγωγή και την μετατροπή των ζώων, τη διατροφή , τις σταβλικές εγκαταστάσεις , τις κτηνιατρικές φροντίδες , τη διαχείριση των αποβλήτων , τη



μεταποίηση , καθώς και τις υποχρεώσεις των παραγωγών. Οι προδιαγραφές της μελισσοκομίας περιγράφονται ξεχωριστά στον ΚΑΝ(ΕΟΚ)1804/99.Εκτός των προδιαγραφών στους Κανονισμούς αυτούς ρυθμίζεται επίσης το Σύστημα Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων καθώς και η επισήμανση των βιολογικών προϊόντων.

Τα μελισσοκομικά προϊόντα μπορούν να πωληθούν ως βιολογικά μόνο εφόσον οι διατάξεις του Κανονισμού έχουν τηρηθεί επί τουλάχιστον ένα χρόνο. Κατά την επιλογή των φυλών πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η ικανότητα προσαρμογής των μελισσών στις τοπικές συνθήκες , η ζωτικότητα και η αντοχή στις ασθένειες.Η θέση των μελισσοκομείων πρέπει να εξασφαλίζει αρκετές φυσικές πηγές νέκταρος , μελιτώματος ,γύρης και νερού. Σε περίπτωση που απειλείται η επιβίωση των μελισσιών επιτρέπεται η τεχνητή διατροφή τους , η οποία μπορεί να γίνεται μόνο κατά το διάστημα μεταξύ της τελευταίας εσοδείας μελιού και 15 μέρες πριν την έναρξη της επόμενης περιόδου έκκρισης νέκταρος ή μελιτώματος. Η πρόληψη των νόσων κατά την εξάσκηση της βιολογικής μελισσοκομίας βασίζεται στην επιλογή κατάλληλων ανθεκτικών φυλών και ορισμένων πρακτικών. Η χρήση αλλοπαθητικών συνθετικών χημικών φαρμάκων απαγορεύεται.

Απαγορεύεται η χρησιμοποίηση κηρυθρών που περιέχουν γόνο προς εξαγωγή του μελιού, η χρησιμοποίηση χημικών συνθετικών απωθητικών , η εξόντωση των μελισσών στις κηρύθρες κατά τη συλλογή του μελιού και η κορυφοτομή των φτερών της βασίλισσας.

Τέλος το κερί για τις νέες κηρύθρες πρέπει να προέρχεται από μονάδες βιολογικής εκτροφής ή από τα απολεπίσματα.

ORGANIC BEEKEEPING

Despina MisailidouO. C. C. A. P.,

Beekeeping is an important activity that contributes to the protection of the environment and agricultural and forestry production. The rules of organic production have been legislated within the European Union in the framework of the Council Regulation 2092/91, which was amplified, with the requirements of the livestock production by Council Regulation 1804/99.

These Regulations include specifications regarding plant production, the origin and conversion of the animals, feeding, stable locations, veterinary treatments, management of the manure, processing as well as obligations of the producers. REG (EU) 1804/99 describes the specifications of beekeeping separately. In these Regulations is also determined the Control and Certification System of organic products as well as the labeling.


Beekeeping products can be sold as organic only when the provisions laid down in the above Regulation have been complied with for at least one year. In the choice of breeds, account must be taken of the capacity of animals to adapt to local conditions, their vitality and their resistance to disease.

The sitting of the apiaries must ensure enough natural nectar, honeydew and pollen sources for bees and access to water. The artificial feeding of colonies is authorized where the survival of the hives is endangered due to extreme climatic conditions and can be carried out only between the last honey harvest and 15 days before the start of the next nectar or honeydew flow period. The disease prevention shall be based on the selection of appropriate hardy breeds and the application of certain practices. The use of allopathic chemically synthesized medicinal products for preventive treatments is prohibited.

The use of combs, which contains brood, is prohibited for honey extraction as well as the use of chemical synthetic repellents , the destruction of bees in the combs and mutilations such as clipping the wings of queen bees.

Final the beeswax for new foundations must come from organic production units or from the caps.

********************

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ

Βαρδής ΣελλιανάκηςΕπιθεωρητής Χανίων, ΒΙΟΕΛΛΑΣ

Οι απαιτήσεις για τη βιολογική Μελισσοκομία περιγράφονται στον Κανονισμό Ε. Κ. 2092/91 και 1804/99 Περί του Βιολογικού τρόπου παραγωγής και των σχετικών ενδείξεων στα γεωργικά προϊόντα και στα είδη διατροφής. Ο χαρακτηρισμός των μελισσοκομικών προϊόντων ως βιολογικής παραγωγής έχει σχέση με την μεταχείριση των κυψελών, με το περιβάλλον καθώς επίσης και από τις συνθήκες συλλογής, επεξεργασίας και αποθήκευσης των μελισσοκομικών προϊόντων.

Κατά την διαδικασία για την πιστοποίηση βιολογικών προϊόντων ο μελισσοκόμος υποβάλει αίτηση προς τον Οργανισμό και στην συνέχεια υπογράφει σύμβαση με τον Οργανισμό, με δέσμευση για τήρηση όλων των διατάξεων του Καν. 2092/91, του 1804/99 και του Κανονισμού του Φορέα Πιστοποίησης. Ειδικότερα ο μελισσοκόμος θα πρέπει να τηρεί τις απαιτήσεις για την καταγωγή των μελισσών, την περίοδο


μετατροπής, θέσεις μελισσοκομείων, διατροφή, κτηνιατρικές αγωγές, πρακτικές εκτροφής και αναγνώρισης, χρήση επιτρεπόμενων ουσιών.

Ο φορέας πιστοποίησης πραγματοποιεί ετήσια επιθεώρηση για τη διαπίστωση της συνεχούς εφαρμογής των απαιτήσεων του Κανονισμού και αιφνιδιαστικούς ελέγχους. Επίσης λαμβάνονται δείγματα για εργαστηριακές αναλύσεις σε εγκεκριμένα εργαστήρια για γυρεοσκοπικό έλεγχο και έλεγχο υπολειμμάτων φαρμάκων.

Η τήρηση όλων των απαιτήσεων οδηγεί στην έκδοση του πιστοποιητικού και τη χρήση του σήματος ΒΙΟΕΛΛΑΣ στα προϊόντα βιολογικής μελισσοκομίας.

CERTIFICATION OF BIO-APICULTURE PRODUCTS

Bardis SellianakisInspector of BIO-Ellas

The requirements for biological Apiculture are described in the Regulation 2092/91 and 1804/99 of the E.U. About the Biological way of production and the relevant indications on the agricultural and nutritional products. The biological production label for the apiarian products has to do with the treatment of the beehives, the environment as well as the conditions involved in the collection, processing and storage of the apiarian products.

In order to obtain a certification of bio-products, the beekeeper submits an application towards the Organization and then a contract is signed among the beekeeper and the Organization, which binds the beekeeper to follow all the clauses of Regulation 2092/91 and the Regulation of the Certification Institution. More specifically, the beekeeper must follow all the requirements concerning the origin of the bees, the conversion period, the places of the apiaries, the nutrition, veterinarian treatments, feeding and identification practices, use of allowed substances.

The Certification Institution performs annual inspections in order to ascertain the continuous application of the Regulation requirements, as well as surprise checkouts. Samples are also taken for laboratorial analysis, in specific laboratories for pollenoscopic examination and examination for drug remains.

The observance of all requirements leads to the issue of a certification and the use of BIOHELLAS stamp on the bio-apiculture products.

********************

ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΜΕΛΙΣΣΙΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ

Αθανάσιος ΑθανασάκηςΜελισσοκόμος, Μελισσοκομείο «ΔΙΑΣ»

Η εισήγηση αναφέρεται στην αναγκαιότητα εφαρμογής της Βιολογικής Μελισσοκομίας για τον Έλληνα μελισσοκόμο σήμερα, στα προβλήματα που αντιμετωπίζει και στα πλεονεκτήματα που αποκτά από την εφαρμογή της. Περιγράφει τον τρόπο που ασκώ την Βιολογική Μελισσοκομία, σύμφωνα με τις αρχές των


Κανονισμών 2092/91 και 1804/99 της Ε.Ε.. Εστιάζει στον τρόπο αντιμετώπισης του ακάρεος Βαρρόα με μία μέθοδο παροχής θερμού αέρα στην κυψέλη, την μέθοδο της «Θερμοθεραπείας». Τέλος αναφέρονται τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της μεθόδου σε σχέση με άλλους, βιολογικούς και μη, τρόπους αντιμετώπισης του Βαρρόα.

ORGANIC BEEKEEPING –from the view of a beekeeper

Athanasios AthanasakisBeekeeper, “DIAS” Apiary

The proposal is reported in the necessity of application of Biological Apiculture for the Greek apiarist today, in the problems that it faces also in the advantages that acquire from her application. It describes the way that I practice the Biological Apiculture according to the beginnings of Regulation 2092/91 and 1804/99 of the E.U. It focuses in the way of confrontation of the mite Varroa with a method of benefit of hot air in the beehive, the method of "Thermotherapie". Finally are reported the advantages and the disadvantages of the method concerning others, biological and not, ways of confrontation of Varroa.

********************

ΚΥΡΙΑΚΗ, 23 ΜΑΪΟΥ 2004

ΤΑ ΑΛΛΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΜΕΤΑΞΟΣΚΩΛΗΚΑ Προεδρείο: Π. Χαριζάνης, Ε. Κυπριώτης

ΑΝΤΙΒΑΚΤΗΡΙΑΚΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΠΟΛΗΣ

Ε. Μέλλιου Ε. 1, Ε. Στράτης1, Σ. Καραμπουρνιώτη2, Ι. Ανδρεάδου1, Ι. Χήνου1

1Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Φαρμακευτικό Τμήμα, Τομέας Φαρμακογνωσίας - Χημείας Φυσικών Προϊόντων

2Μελισσοκομική Εταιρεία “Aττική” Α. Πίττας ΑΕΒΕ


Η πρόπολη είναι μια ρητινώδης ύλη, την οποία παράγουν οι μέλισσες. Περιέχει κολλώδεις ουσίες προερχόμενες από διάφορα φυτά αναμεμιγμένες με κηρούς και άλλα εκκρίματα της μέλισσας. Η χρησιμοποίηση της πρόπολης στην παραδοσιακή ιατρική είναι γνωστή ήδη από το 3000 π.Χ. στην Αίγυπτο. Στα πλαίσια της συστηματικής έρευνας που διεξάγεται σε προϊόντα μέλισσας στον Τομέα Φαρμακογνωσίας-Χημείας Φυσικών Προϊόντων του Φαρμακευτικού Τμήματος του Παν/μίου Αθηνών, παρουσιάζονται χημικά συστατικά και βιολογικές δράσεις πρόπολης διαφορετικών περιοχών της Ελλάδας. Οι προσδιορισμοί της φυτικής προέλευση των δειγμάτων μας, βασίστηκαν σε γυρεολογικούς ελέγχους (μέσω των οποίων υπολογίζονται και ποσοτικά) στο μικροσκόπιο.

Αναλυτικά μελετήθηκαν τα χημικά συστατικά (πτητικά και μη) καθώς και οι βιολογικές δράσεις από δείγματα πρόπολης από 5 διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας (Πρέβεζα, Κρήτη, Αττική, Άνδρο, Χαλκιδική). Στο δείγμα από την Πρέβεζα έγινε απομόνωση, διτερπενικών και φαινολικών ενώσεων, όπως: πινοστρομπίνη, τοταρόλη, μανοόλη, ισοκουπρεσσικό οξύ, αγκαθοδιόλη, ισοαγκαθολάλη, βενζοϊκό οξύ, καφεϊκό οξύ και p-κουμαρικό οξύ. Από τα συστατικά που απομονώθηκαν, η αγκαθοδιόλη και η 13-επι-τορουλοσόλη δεν έχουν ξαναπεριγραφεί ως συστατικά πρόπολης.

Ολα τα μελετηθέντα δείγματα πρόπολης καθώς και οι απομονωμένες ουσίες τους, ελέγχθηκαν για τις βιολογικές τους δράσεις. Εμφάνισαν υψηλή αντιμικροβιακή δράση έναντι 6 πρότυπων Gram(+) βακτηρικών στελεχών (S. aureus, S. epidermidis, E. coli, P. aeruginosa, K. pneumoniae, E. cloaceae), δύο παθογόνων βακτηρίων της στοματικής κοιλότητας (S.mutans, S.viridans) και των ανθρωπαθογόνων μυκήτων: C. albicans, C. tropicalis, και C. glabrata Για τους αντιμικροβιακούς ελέγχους χρησιμοποιήθηκαν οι μέθοδοι διάχυσης (disc diffusion και hole-plate ) και διάλυσης για τις καθαρές χημικές ουσίες.

Με τις μεθόδους DPPH και commet assay ελέγχθηκε η αντιοξειδωτική δράση των δειγμάτων μας, και με μικρές διακυμάνσεις όλα εμφάνισαν ισχυρότατες δράσεις.

ANTIMICROBIAL AND ANTIOXIDATIVE ACTIVITIES OF GREEK PROPOLIS

E. Melliou1, E. Stratis 1, S. Karabournioti2, I. Andreadou1, I. Chinou1

1University of Athens, School of Pharmacy, Div. of Pharmacognosy – Chemistry of Natural Products.

2“Attiki” Bee-Culturing Company

Propolis is a resinous material produced by bees. The use of propolis in the traditional medicine is known since 3000 BC in Egypt. The chemical consistency of Greek propolis and its pharmacological activities have never been studied and published before.

The chemical constituents (volatiles and non volatiles) of propolis from 5 different regions of Greece have been studied (Preveza, Crete, Attiki, Andros, Chalkidiki). The


n-butanolic extract of the samples from Preveza, was afforded 33 diterpenic and phenolic compounds like: 7-prenyl-strobopinin, pinostrobine, pinobanksine, chrysin, totarol, manool, isocupressic acid, agathodiol, isoagatholal, benzoic acid, caffeic acid and p-coumaric acid. Among those constituents, 7-prenyl-strobopinin is a new natural product while other ones like agathodiol and isoagatholal have never been reported as propolis constituents. The identification of the origin of our samples was based on their pollinic spectra microscopically.

The antimicrobial activities of all studied samples and of pure isolated compounds were determined, using the diffusion-dilution techniques, by measuring the MIC of them against the Gram-positive bacteria: S.aureus and S.epidermidis, and the Gram negative: P. aeruginosa, E.coli, E.cloacae, K. pneumoniae, the oral pathogens S. mutans and S. viridans, the pathogenic fungi: Candida albicans, C. tropicalis and C. glabrata. All strains were standard of American Type Culture Collection. Standard antibiotics were used in order to control the sensitivity of the tested bacteria and fungi. The results of the tests showed interesting and promising antimicrobial activity. Some of them exhibited antimicrobial activity similar to clinically used antibiotics

The samples have also been tested for their ability to protect cellular DNA from H2O2-induced single strand breaks in a T-lemphocytic cell-line (Jurkat cells). Formation of single strand breaks was estimated by using the highly sensitive methodology of comet assay (single cell gel electrophoresis) as well as DPPH method. The results obtained from these experiments shower that our samples exhibited the best protective activities.

********************

Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΠΟΛΗΣ ΣΤΗ ΜΕΛΙΣΣΟΘΕΡΑΠΕΙΑAPITHERAPY

Νίκος ΚουτσιανάςΕταιρεία APIVITA

Οι μέλισσες συλλέγουν αδιάκοπα ρητίνες και βάλσαμα από συγκεκριμένα φυτά, τις αναμιγνύουν με κερί και γύρη, τις εμπλουτίζουν με ένζυμα και ιχνοστοιχεία για να παρασκευάσουν την πρόπολη, προκειμένου να προστατέψουν την πόλη τους, την κυψέλη, από μολύνσεις και ανεπιθύμητους εισβολείς. Έτσι προέκυψε και η ονομασία της πρόπολης που σημαίνει πρό της πόλης των μελισσών. Επί εκατομμύρια χρόνια, η μέλισσα "γνωρίζει" πως για να επιβιώσει, γλιτώνοντας από μολύνσεις, εξωτερικούς εχθρούς κ.ά., πρέπει να παρασκευάσει την πρόπολη. Με λίγα λόγια, η πρόπολη είναι


εκείνο το υλικό που η μέλισσα χρησιμοποιεί για να διορθώσει, να απολυμάνει, να καθαρίσει και να νοικοκυρέψει την κυψέλη. Η χρήση της πρόπολης έχει θεμελιώδη σημασία στην αποικία των μελισσών, αν θεωρήσουμε ότι το μελίσσι, σε 50 λίτρα χώρο, 40.000-50.000 μέλισσες και θερμοκρασία 35-38 οC, με την αντίστοιχη υγρασία στο 70% και με την υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη, παρέχει τις ιδεώδεις συνθήκες για μικροβιακή ανάπτυξη. Εκείνο όμως που επιτυγχάνεται με τη χρήση της πρόπολης και αποτελεί το πλέον θαυμαστό είναι η απόλυτη αποστείρωση. Το εσωτερικό μιας κυψέλης είναι το πιο αποστειρωμένο φυσικό περιβάλλον στον κόσμο.

Η πρόπολη δεν επιτρέπει την πρόκληση δυσοσμιών και την ανάπτυξη μικροβίων. Περιέχει κατά μέσο όρο 55% ρητίνες και βάλσαμα, 30% κερί, 10% αιθέρια έλαια και 5% γύρη. Περιέχει ακόμη φλαβονοειδή, φαινολικές και αρωματικές ουσίες και ιχνοστοιχεία. Η Πρόπολη είναι μία πραγματική πηγή υγείας, γνωστή από την αρχαιότητα. Τα τελευταία όμως χρόνια η επιστημονική έρευνα αποσαφήνισε πλήρως τις αξιόλογες αντιβιοτικές, αντιφλεγμονώδεις, αντιβακτηριακές, αντιμυκητιασικές, αντιοξειδωτικές και αναλγητικές ιδιότητές της, χάρη στις οποίες έχει βρει πλήθος εφαρμογών στη σύγχρονη θεραπευτική και κοσμετολογία. Χρησιμοποιείται συμπληρωματικά σε λοιμώξεις του αναπνευστικού, φαρυγγίτιδες, ωτίτιδες, δερματίτιδες, αρθρίτιδες, εγκαύματα, δυσλειτουργίες του κυκλοφοριακού, παθήσεις εσωτερικών οργάνων, μυκητιάσεις, ιώσεις, γυναικολογικά προβλήματα, λοιμώξεις της στοματικής κοιλότητας, παθήσεις και φλεγμονές των οφθαλμών.

Το υψηλότατο επίπεδο επιστημονικής γνώσης και τεχνογνωσίας στην παραγωγή, στον καθαρισμό, στην εκχύλιση και στη μεταποίηση της πρόπολης αντικατοπρίζεται στα υψηλής βιολογικής αξίας, ποιότητας και αποτελεσματικότητας προϊόντα της πρόπολης. Το επιστημονικό υπόβαθρο προήλθε από διαχρονική συνεργασία με την ακαδημαϊκή κοινότητα και κορυφώθηκε το 1995 με το Πρόγραμμα Ανάπτυξης Βιομηχανίας Έρευνας κατά τη διάρκεια του οποίου μελετήθηκε και αξιολογήθηκε από τα τμήματα φαρμακευτικής, χημείας και ιατρικής του πανεπιστημίου Αθηνών, η αντιοξειδωτική, η αντιμικροβιακή και η αντισηπτική δράση εκχυλισμάτων και κλασμάτων φαρμακευτικών φυτών και πρόπολης για την ανάπτυξη νέων δερμοκαλλυντικών προϊόντων.

ΤΗΕ USE OF PROPOLIS IN APITHERAPY

Nikos Koutsianas APIVITA Company

“If we look deep into nature only then we shall understand everything better” Albert Einstein was quoted saying because:

Bees collect resins and balms from certain plants; they mix them with wax and pollen, enrich them with enzymes and trace elements to produce propolis in order to protect their city, the hive, from infections and unwanted intruders. Hence, the term propolis came about and it means “in front of the city”. For millions of years now, the bee “knows” that in order to survive infections, predators, etc., it must produce


propolis. In a few words, propolis is the raw material the bee uses to repair, disinfect, clean and spruce up the hive. The use of propolis is of fundamental importance in the bee colony, if one considers that the 50 liter space with a temperature of 35-38oC, the 40.000-50.000 bees, the 70% humidity and the high sugar content which the hive offers constitute the ideal conditions for microbial growth. The absolute sterilization achieved with the use of propolis is miraculous. The interior space of a beehive is the outmost sterilized natural environment in the world.

Propolis prevents the causation of unpleasant odors and microbial growth. It consists on average of 55% resins and balsam, 30% wax, 10% essential oils and 5% pollen. It also contains flavonoids, phenolic and aromatic substances and trace elements. Propolis is a true source of health, known since antiquity. The past few yeas scientific research has completely clarified the outstanding antibiotic, anti-inflammatory, antibacterial, antifungal, antioxidant and analgesic properties of propolis, which are responsible for a plethora of uses in contemporary therapeutics and cosmetology. It is complementary used in cases of respiratory infections, pharyngitis, otitis, dermatitis, arthritis, burns, circulatory dysfunctions, internal organ diseases, fungal infections, viral infections, gynecological problems, infections of the oral cavity, diseases and inflammations of the eyes.

The very high level of scientific knowledge and the know-how in the production, the purification, the extraction and commercialization of propolis is reflected by the high biological value, quality and effectiveness of the propoline products. The scientific foundation is a result of ongoing cooperation with the academic community that reached a milestone in 1995 with the Program Development Industry Research during which the pharmaceutical, chemistry and medicine departments of the University of Athens researched and rated the antioxidant, antimicrobial and antiseptic action of medicinal plant and propolis extractions and fractions for the production of new dermocosmetic products.

********************

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ ΠΟΛΤΟΥ

Του ιερέως. Ευαγγέλου ΚαρακάσηΓεωπόνος, Μελισσοκόμος

Στο παρελθόν οι μικρές ποσότητες του βασιλικού πολτού που παραγόταν στην Ελλάδα σε συνδυασμό με το μεγάλο κόστος εργασίας οδήγησαν σε μυθοποίηση της αξίας του βασιλικού πολτού και στην μη αντικειμενική θεώρηση της μεγάλης του θρεπτικής αξίας και συνεισφοράς του στην υγεία του ανθρώπου.

Με την κατασκευή νέων υλικών για την αποτελεσματική παραγωγή ποσοτήτων ικανών βοηθείται ο μελισσοκόμος να έχει ένα δυναμικό προϊόν στα χέρια του που θα συνυπολογισθεί στο εισόδημά του αλλά και ο καταναλωτής αγνό και ποιοτικώς ανώτερο αγαθό.


Η εισαγωγή μεθόδου χωρίς εμβολιασμό σε συνδυασμό με μεθόδους συλλογής και υποστήριξης της παραγωγής του αποτελούν ένα ολοκληρωμένο σύστημα παραγωγής σημαντικών ποσοτήτων βασιλικού πολτού.

Το μέλλον της παραγωγής βασιλικού πολτού τόσο για την έλληνα μελισσοκόμο όσο και τον έλληνα καταναλωτή είναι ευοίωνο.

PROFESSIONAL PRODUCTION OF ROYAL JELLY

Rev. Father Evangelos KarakasisAgriculturalist – Apiarist

In the past, the small quantities of royal jelly produced in Greece in combination with the high labor costs led to the myth making of the worth of the royal jelly and to the non-objective regard of its high nutritional worth and contribution to the health of man.

With the making of new materials for the effective production of considerably high quantities not only the beekeeper is assisted in order to have a dynamic product in his hands which will be added to his income but the consumer who has a pure and quality wise, better product.

The introduction of a method without grafting in combination with selection and support methods make up a whole system for the production of significant amounts of royal jelly.

The future of the royal jelly production, as much for the Greek beekeeper as for the Greek consumer, is auspicious.

********************

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ ΠΟΛΤΟΥ ΧΩΡΙΣ ΑΦΑΙΡΕΣΗ Η ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑΣ

Γ. Γκόρας, Ε. Λαζαρίδου, Π. Φελεκίδου, Δ. Ιωάννου, Α. ΘρασυβούλουΕργαστήριο Μελισσοκομίας – Σηροτροφίας, Α.Π.Θ.


Αναπτύχθηκε μέθοδος παραγωγής βασιλικού πολτού από μελίσσι δέκα πλαισίων χωρίς αφαίρεση ή περιορισμό της βασίλισσας. Τα αποτελέσματα της μεθόδου συγκρίθηκαν με την παραγωγή βασιλικού πολτού σε μελίσσια χωρίς βασίλισσα και σε μελίσσια με περιορισμό της βασίλισσας τύπου «τριπλής» κατά το ίδιο χρονικό διάστημα.


Βρέθηκε ότι από τρία (3) δεκάρια μελίσσια με βασίλισσα που δεν περιορίστηκε, παράχθηκαν μετά από 48 εμβολιασμούς 830 γραμμάρια βασιλικού πολτού με μέσο όρο 0,205 γραμμάρια ανά κελί. Από τρία (3) μελίσσια χωρίς βασίλισσα μετά από 41 - 50 εμβολιασμούς παράχθηκαν 1580 γραμμάρια με μέσο όρο 0,220 γραμμάρια ανά κελί. Από δύο (2) «τριπλές» μετά από 48 εμβολιασμούς παράχθηκαν 1297 γραμμάρια με μέσο όρο 0,181 γραμμάρια ανά κελί. Η δυνατότητα παραγωγής βασιλικού πολτού σε επαγγελματικό επίπεδο από μελίσσια με βασίλισσα που δεν περιορίζεται με κάποιο τρόπο προϋποθέτει α) τη χρήση νεαρών βασιλισσών ηλικίας μικρότερης του ενός έτους και β) τη χρησιμοποίηση μελισσιών έναρξης για τον πρώτο μόνο εμβολιασμό κατά την έναρξη της εφαρμογής της μεθόδου.

PRODUCTION OF ROYAL JELLY IN QUEENRIGHT COLONIES

G . Goras , E. Lazaridou, P. Felekidou, D. Ioannou, A. ThrasyvoulouApiculture – Sericulture Laboratory, Aristotle Univ. of Thessloniki

We developed a method of production royal jelly in queenright colony without restriction of the queen. We compared this method with others that produced royal jelly a) without the queen (queenless colonies) and b) have the queen restricted in triple – horizontal colonies.

The production of royal jelly from three (3) queenright colonies was 830 gr (0,205 gr / cell) after 48 graftings. From three (3) queenless colonies we produced 1580 gr (0,220 gr / cell) after 41 - 50 graftings. The two (2) triple – horizontal colonies produced 1297 gr (0,181 gr / cell) after 48 graftings.

The success of this method is based on the use of young queens (less than 1 year old) so that can accept the artificial queen cells that are grafted. Also it is important to use at the first (and only the first) grafting a queenless colony which will keep the grafted queen cells for one day so that increase the acceptance.

********************

ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΚΟΥΚΟΥΛΙΩΝ ΜΕΤΑΞΟΣΚΩΛΗΚΑ (Bombyx mori L.)

Ε. Α. Κυπριώτης1, D. F. Grekov2

1 ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. Σταθμός Γεωργικής Έρευνας Κομοτηνής, Μεραρχίας Σερρών 18, 69 1002 Τμήμα Σηροτροφίας, Γεωργικό Πανεπιστήμιο Φιλιππούπολης, Βουλγαρία.

Σε οποιαδήποτε εκτροφή μεταξοσκώληκα, είτε αυτή κατευθύνεται στην εμπορική παραγωγή κουκουλιών που θα οδηγηθούν στην μεταξουργία, είτε στην διαδικασία της αναπαραγωγής για την παραγωγή μεταξόσπορου, η ποιότητα του κουκουλιού αποτελεί τον καταληκτικό δείκτη τόσο της αποδοτικότητας της εμπορικής εκτροφής όσο και της περαιτέρω έκβασης της αναπαραγωγικής διαδικασίας και της παραγωγής ικανοποιητικής ποσότητας και ποιότητας αβγών. Η εμπεριστατωμένη κατά συνέπεια γνώση της φυσιολογίας παραγωγής και έκκρισης του μεταξονήματος καθώς και της


δομής και των ιδιοτήτων του αποτελούν το εργαλείο το οποίο θα βοηθήσει στη θέσπιση ποιοτικών κριτηρίων για την εκτίμηση των κουκουλιών και θα κατευθύνει την σωστή διαχείριση και τις κατάλληλες παρεμβάσεις στην όλη διαδικασία για την παραγωγή επιθυμητής ποιότητας κουκουλιών. Το γενετικό υλικό, η διαδικασία και οι συνθήκες της εκτροφής και κλαδώματος, τα υλικά του κλαδώματος και οι συνθήκες μέχρι την ολοκλήρωση του κουκουλιού, διαμορφώνουν την ποιότητα του και του δίνουν τα ποιοτικά εκείνα χαρακτηριστικά που θα ικανοποιήσουν πλήρως τον σκοπό παραγωγής του. Με βάση αυτά τα χαρακτηριστικά μπορεί να πραγματοποιηθεί μια αντικειμενική αξιολόγηση και κατάταξη των κουκουλιών με σκοπό την αξιοποίηση της κατάλληλης ποιότητας για την κάθε χρήση.

QUALITATIVE EVALUATION AND CLASSIFICATION OF SILKWORM ( Bombyx mori L. ) COCOONS

E. A. Kipriotis1 , D. F. Grekov2 1. Agricultural Research Station of Komotini, N.AG.RE.F., P.O. Box 63, 69100, GREECE

2. Sericulture Department, Agricultural University of Plovdiv, Bulgaria

In any silkworm rearing, targeting to either commercial cocoon production, which will be directed to industrial processing, or to breeding, and silkworm egg production, the cocoon quality represents the most critical indication of the rearing efficiency and the breeding process for the high production of quality silkworm eggs. In this direction, the detailed knowledge on the physiology of the silk fiber formation and secretion and its structure and properties, forms the tool, which will help to develop the proper qualitative criteria for the cocoon evaluation and drive to the indicated management and manipulations during the whole process of high quality cocoon production. The genetic material used, the rearing and mounting conditions, the mounting material and the spinning conditions will form the cocoon’s quality and give to it the characteristics which will fully satisfy its production purposes. An objective evaluation and classification of the cocoons, based on these characteristics, is considered as important, in order to direct the suitable quality to each use.

********************Η ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΦΥΛΛΩΝ ΜΟΥΡΙΑΣ ΣΕ ΠΡΩΤΕΪΝΗ, Η

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΜΕΤΑΞΟΣΚΩΛΗΚΑ (Bombyx mori) ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΟΥΚΟΥΛΙΩΝ

Π . Χαριζάνης , M.B. Mahaman Εργαστήριο Σηροτροφίας και Μελισσοκομίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών,


Η ανάπτυξη του μεταξοσκώληκα, η παραγωγή κουκουλιών και η ποιότητα του μεταξιού εξαρτώνται κατά το μεγαλύτερο μέρος από την ποιότητα των φύλλων της μουριάς. Η ποιότητα των φύλλων εξαρτάται άμεσα από την ποικιλία της μουριάς, τις συνθήκες του περιβάλλοντος και τις καλλιεργητικές φροντίδες. Η ποιότητα


καθορίζεται από τη χημική σύσταση όπως περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη, υδατάνθρακες, ανόργανα άλατα κλπ.

Η εργασία αυτή περιγράφει τη μελέτη ανάπτυξης του μεταξοσκώληκα και την παραγωγή κουκουλιών όπως σχετίζονται με την περιεκτικότητα των φύλλων σε πρωτεΐνη. Αυγά του κινέζικου υβριδίου Feng1 x 54A, επωάσθηκαν κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες θερμοκρασίες (25 ˚C), σχετικής υγρασίας (75%) και φωτισμού (16L:8D). Οκτακόσιες νεοεκκολαφθείσες προνύμφες (200 Χ 4), τροφοδοτήθηκαν με φύλλα μουριάς δύο ποικιλιών (Heyebai και Tang 10 x Lang 109). Η ανάλυση των φύλλων για τον καθορισμό του ποσοστού της πρωτεΐνης έγινε με τη μέθοδο Kjeldahl.Στο τέλος της εκτροφής, υπολογίστηκαν ο αποτελεσματικός ρυθμός εκτροφής (ERR%), το βάρος κουκουλιού, το βάρος κελύφους και η περιεκτικότητα του μεταξιού σε φιβροΐνη.

PROTEIN CONTENT OF MULBERRY LEAVES AS RELATED TO THE DEVELOPMENT OF SILKWORM (Bombyx mori)

AND COCOON PRODUCTION

P. Harizanis, D. B Mahaman Laboratory of Sericulture & Apiculture, Agricultural University of Athens


The development and growth of silkworms as well as the cocoon and raw silk quality entirely depends upon the quality of mulberry leaves. The quality of mulberry leaves is closely related to the mulberry tree varieties, environmental conditions and cultivation practices. Most of the time, mulberry leaf quality is determined by its chemical contents (protein, carbohydrate, minerals, water content etc.).

This paper describes a study on the development of silkworms and cocoon production as related to protein content of mulberry leaves. For the experiment, eggs of the Chinese hybrid (Feng1 X 54 A) were hatched under controlled conditions of temperature (25˚C), relative humidity (75%) and photoperiod (16L:8D). Eight hundred newly hatched larvae (200 X 4) were reared on the leaves of two mulberry cultivars (Heyebai and Tang 10 x Lang 109). Leaf analysis was performed by Kjeldahl method to determine leaf composition in terms of nitrogen and protein contents.

After completion of the rearing, postcocooning parameters such as effective rate of rearing (ERR%), cocoon weight, shell cocoon ratio (SCR) and fibroin content (FC) were evaluated.

ΑΛΛΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑΠροεδρείο: Ν. Εμμανουήλ, Φ. Χατζήνα

ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΦΑΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΑΡΡΕΝΟΣ ΤΟΥ ΜΕΛΙΤΟΓΟΝΟΥ ΕΝΤΟΜΟΥ Marchalina hellenica Gen.

K . Μιναχείλης 1, Π. Χαριζάνης1, Α. Δροσόπουλος2

1 Εργαστήριο Σηροτροφίας & Μελισσοκομίας 2 Εργαστήριο Συστηματικής Βοτανικής,

Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών



Το έντομο Marchalina hellenica Gen. (Hemiptera: Margarodidae) αποτελεί το σημαντικότερο μελιτογόνο έντομο για την Ελλάδα αφού από τις μελιτώδεις εκκρίσεις του παράγεται ετησίως περίπου το 60 % του ελληνικού μελιού. Στην μελέτη αυτή η μορφολογία του ενήλικου άρρενος του εντόμου παρουσιάζεται για πρώτη φορά με τη χρήση Ηλεκτρονικού Μικροσκοπίου Σάρωσης και περιγράφονται μέσω φωτογραφιών σημαντικά μορφολογικά του χαρακτηριστικά όπως η κεφαλή και οι κεραίες, ο θώρακας, οι πτέρυγες και τα πόδια, η κοιλιά, ο αιδοιαγός. Επίσης για πρώτη φορά παρουσιάζεται μια μέθοδος με την οποία μελετάται η παρουσία του ενήλικου άρρενος του εντόμου σε απομακρυσμένα πευκοδάση και η περίοδος πτήσης του εντός πευκοδάσους της ίδιας περιοχής στη διάρκεια του έτους. Τελικά γίνονται ορισμένες εκτιμήσεις για το ρόλο του άρρενος Marchalina hellenica στη βιολογία του εντόμου.

STUDY OF MORPHOLOGY AND PHENOLOGY OF THE MALE INSECT Marchalina hellenica Gen.

K. Minachilis1, P. Harizanis1, A. Drossopoulos2

1 Laboratory of Sericulture & Apiculture 2 Laboratory Systematic Botany, Agricultural University of Athens


The insect Marchalina hellenica Gen. (Hemiptera: Margarodidae) is the most important honeydew producing insect in Greece since 60 % of the produced honey comes from its secretions. In this study the morphology of the adult male is presented for first time with Scanning Electron Microscope. Various photographs describe very important morphological aspects as head and antennae, thorax, wings and legs, abdomen and genital organs. Also for the first time, two types of traps record the flight period of the adult male in various pine forests. Finally, the male’s significance in insect’s biology is discussed.

********************

ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΔΟΜΗΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΣ (Apis mellifera cypria) ΜΕ ΤΗ ΜΕΘΟΔΟ ΤΗΣ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗΣ

ΜΟΡΦΟΜΕΤΡΙΑΣ

Δ. Λυκούδης, Μ. Μπουγά, Π. ΧαριζάνηςΕργαστήριο Σηροτροφίας & Μελισσοκομίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών





Στην παρούσα έρευνα μελετήθηκε η γενετική δομή πληθυσμών μέλισσας με την τεχνική της Γεωμετρικής Μορφομετρίας σε πτέρυγες 16 δειγμάτων από διαφορετικές περιοχές της Κύπρου. Στη μέθοδο αυτή χρησιμοποιούνται οι συντεταγμένες 19 σημείων, στις ενώσεις των κελιών που δημιουργούνται στα φτερά της μέλισσας. Σκοπός της μελέτης ήταν να διαπιστωθεί εάν υπάρχει η αμιγής φυλή της Κυπριακής μέλισσας , A. m. cypria (Ruttner 1988), εάν υπάρχει ανάμειξη με άλλες φυλές λόγω εισαγωγής βασιλισσών και μελισσιών και να συγκριθούν τα αποτελέσματα με αυτά άλλων μελετών για την Κυπριακή μέλισσα. Η στατιστική επεξεργασία των αποτελεσμάτων έγινε με το πρόγραμμα standardization του υπολογιστικού πακέτου Excel καθώς και με τα προγράμματα STAND, SAHN και TREE του υπολογιστικού πακέτου NTSYS (Rohlf, 1990). Η κατασκευή φυλογενετικού δένδρου με τη μέθοδο UPGMA (Sneath and Socal 1973), έδειξαν ότι οι πληθυσμοί της μελέτης μας ομαδοποιούνται σε δύο μεγάλους κλάδους. Ο ένας κλάδος συμπεριλαμβάνει πληθυσμούς μελισσών από απομονωμένες περιοχές και ο άλλος διαφοροποιείται σε δύο επιμέρους κλάδους. Στον πρώτο ομαδοποιούνται πληθυσμοί μελισσών που είναι απομακρυσμένοι από το Βόρειο τμήμα της Κύπρου, ενώ στο δεύτερο πληθυσμοί που βρίσκονται κοντά στο Βόρειο τμήμα του νησιού και οι οποίοι ενδεχομένως έχουν υποστεί την επίδραση από την ανάμειξη φυλών μελισσών, διαφορετικών από αυτή της A. m. cypria. Η σύγκριση των αποτελεσμάτων της μελέτης μας, με αυτά από άλλες μελέτες, επιβεβαιώνει την εκτίμηση ότι ίσως υπάρχουν αμιγείς πληθυσμοί της Κυπριακής μέλισσας, αλλά σε μεγάλη έκταση εμφανίζεται να υπάρχει ανάμειξη με πληθυσμούς μελισσών που έχουν ενδεχομένως εισαχθεί στο νησί της Κύπρου.

STUDY OF GENETIC STRUCTURE OF HONEY BEE FROM CYPRUS (Apis mellifera cypria) WITH GEOMETRIC MORPHOMETRICS ANALYSIS

D. Lykoudis, M. Bouga, P. HarizanisLaboratory of Sericulture - Apiculture, Agricultural University of Athens,


In this research, the genetic structure of honey bee populations was studied, with geometric morphometrics analysis approach, using the coordinates of nineteen (19) landmarks located at vein intersections of wings on 16 samples from different areas of Cyprus. The aim of this research was to find out if there is still pure honey bee race, Apis mellifera cypria, in the island of Cyprus , according to Ruttner’s (1988) morphometric analysis, to estimate the hybridization due to importation of foreign queens and colonies and to compare the results from this research with those of other studies on Cypriot honey bee. For data processing the program standardization of software package Excel as well as programs STAND, SAHN and TREEof software package NTSYS (Rohlf, 1990) were applied. Phylogenetic tree constructed by UPGMA (Sneath and Socal 1973) method, showed that the populations of our study are grouped in two main clades. In one clade populations from isolated areas are grouped and the other one is separated in two clades; in the first one populations from areas too far from the North part of island are grouped together and in the second one populations from areas near the North part of Cyprus island. Comparing the results from this study with those of similar studies with different approaches on Cypriot



honey bee, the estimation that there are pure honey bee populations in Cyprus island is ensured as well as that there is hybridization due to the importation of queens and colonies.

********************

ΟΙ ΜΟΡΙΑΚΟΙ ΚΑΙ ΜΟΡΦΟΜΕΤΡΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΣΤΗ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΗ ΥΒΡΙΔΙΚΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

M . Τσίπη , Π. Χαριζάνης, Μ. ΜπουγάΕργαστήριο Σηροτροφίας & Μελισσοκομίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών,


Μελετήθηκαν πληθυσμοί μελισσών από τις περιοχές Πλαταμώνας, Νίσυρος, Κως, Αστυπάλαια, Λάρισα, Κατερίνη, Τρίκαλα, Μήλος και Σίφνος με τη χρήση μοριακών και μορφομετρικών δεικτών, με σκοπό τη διαπίστωση υβριδικών πληθυσμών μελισσών στην Ελλάδα.

Στα πλαίσια της μοριακής προσέγγισης αναλύθηκε το μιτοχονδριακό DNA (mtDNA) με την τεχνική PCR - RFLPs. Συγκεκριμένα, μελετήθηκε γονιδιακό τμήμα του 16srDNA και γονιδιακό τμήμα του COІ. Απομονώθηκε ολικό DNA, ακολούθως πολλαπλασιάστηκαν τα ανωτέρω γονιδιακά τμήματα με PCR και τέλος εντόπισαν θέσεις αναγνώρισης τα εξής περιοριστικά ένζυμα: για το 16srDNA τα Sau3AІ, SspІ, DraІ, HincІІ, EcoRІ, PstІ και AluІ ενώ για το COІ τα NcoІ, Sau3AІ, FokІ, BclІ, SspІ, StyІ, BstUІ, και XhoІ αντίστοιχα. Για το 16srDNA παρατηρήθηκε πολυμορφισμός στο ένζυμο SspІ στον πληθυσμό μελισσών της Μήλου ενώ για το COІ παρατηρήθηκαν πολυμορφισμοί στα ένζυμα StyІ και NcoІ στους πληθυσμούς της Λάρισας, της Αστυπάλαιας, της Μήλου και της Σίφνου.

Η στατιστική επεξεργασία των αποτελεσμάτων της ανάλυσης του mtDNA καθώς και η κατασκευή του φυλογενετικού δένδρου με τη μέθοδο UPGMA (Sneath and Socal, 1973) έγινε με τα υπολογιστικά πακέτα REAP (McElroy et al., 1991) και PHYLIP (Felsenstein, 1993).

Από την ανάλυση του mtDNA προέκυψε πως έχει ενδεχομένως πραγματοποιηθεί εισαγωγή γενετικού υλικού σε πληθυσμούς κάποιων περιοχών της μελέτης μας, καθώς στη Λάρισα, την Αστυπάλαια, τη Μήλο και τη Σίφνο παρατηρούνται περισσότεροι από ένας απλότυποι. Επιπλέον, στις περιοχές αυτές παρατηρείται το μακεδονικό πρότυπο, γεγονός που ενισχύει την υπόθεση ότι οι παραγωγοί αγοράζουν βασίλισσες της φυλής Apis mellifera macedonica.

Στα πλαίσια της μορφομετρικής προσέγγισης μετρήθηκαν: το μήκος και το πλάτος της πρόσθιας πτέρυγας, το μήκος του κερκιδικού και του δισκοειδούς κυττάρου (ο λόγος των οποίων δίνει τον ωλενικό δείκτη), το μήκος και το πλάτος της οπίσθιας πτέρυγας, ο αριθμός των αγκίστρων, το μήκος του μηρού και της κνήμης και τέλος το μήκος και το πλάτος του βασιταρσού.

Η στατιστική επεξεργασία των αποτελεσμάτων έγινε με το στατιστικό πρόγραμμα STANDARDIZATION του EXCEL. Επίσης, η στατιστική επεξεργασία καθώς και η κατασκευή του φυλογενετικού δένδρου με τη μέθοδο UPGMA (Sneath and Socal, 1973) έγινε με το υπολογιστικό πακέτο NTSYS και συγκεκριμένα με τα προγράμματα STAND, SIMINT, SAHN, TREE (Rohlf, 1990).


Η μορφομετρική ανάλυση οδήγησε στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν γεωγραφικές διαφοροποιήσεις και ετερογένεια και ότι τα μορφομετρικά χαρακτηριστικά δε μπορούν να θεωρηθούν ίσως τόσο κατάλληλοι δείκτες διαχωρισμού φυλών μελισσών.

Τέλος, οι δύο προσεγγίσεις συγκρίθηκαν χρησιμοποιώντας το πρόγραμμα MANTEL του υπολογιστικού πακέτου NTSYS (Rohlf, 1990) και προέκυψε, όπως ήταν αναμενόμενο, πως δεν υπάρχει συμφωνία μεταξύ τους, καθώς το mtDNA της μέλισσας είναι μητρικής προέλευσης, ενώ τα μορφολογικά χαρακτηριστικά ελέγχονται από πολλά γονίδια που εντοπίζονται στον πυρήνα.

Τα παραπάνω αποτελέσματα ενδεχομένως ερμηνεύονται από την αυξημένη και ανεξέλεγκτη αγοραπωλησία τόσο μελισσιών όσο και βασιλισσών. Αυτό πιθανώς να οφείλεται σε χαρακτηριστικά που φέρουν οι μέλισσες που ανήκουν στη φυλή A. m. macedonica όπως είναι η μειωμένη επιθετικότητα, η μικρή τάση για σμηνουργία, η αυξημένη παραγωγικότητα και η ανθεκτικότητα σε ασθένειες και εχθρούς.

MOLECULAR AND MORPHOMETRIC MARKERS FOR THE DETERMINATION OF GREEK HONEYBEE POPULATIONS

HYBRIDIZATION

M. Tsipi, P. Harizanis, M. BougaLaboratory of Sericulture &Apiculture, Agricultural University of Athens,


Honey bee populations from different areas of Greece: Platamonas, Nisiros, Kos, Astypalaia, Larissa, Katerini, Trikala, Milos and Sifnos were studied, using molecular and morphometric markers, in order to detect the existence of hybridization in Greek honey bee populations.

Concerning the molecular approach, mtDNA was analyzed with PCR-RFLPs method. The gene segments studied were 16srDNA and COІ. Total DNA was extracted, then the above gene segments were amplified using PCR method and finally the enzymes that recognized sites were for 16srDNA: Sau3AІ, SspІ, DraІ, HincІІ, EcoRІ, PstІ and AluІ as well for COІ: NcoІ, Sau3AІ, FokІ, BclІ, SspІ, StyІ, BstUІ and XhoІ respectively. Polymorphism was detected for 16srDNA gene segment for the enzyme SspІ in Milos population and for COІ for the enzymes StyІ and NcoІ in Larissa, Astypalaia, Milos and Sifnos populations respectively.

According mtDNA analysis, there is probably genetic material transmission in Larissa, Astypalaia, Milos and Sifnos populations as more than one haplotypes were detected. Furthermore, in these areas the macedonian pattern was detected which supports the assumption that beekeepers prefer to buy queens that belong to Apis mellifera macedonica race.

The results of the mtDNA analysis as well as the phylogenetic tree which was constructed according to UPGMA method (Sneath and Socal, 1973), were statistically processed using the software packages REAP (McElroy et al., 1991) and PHYLIP (Felsenstein, 1993).

As far as the morphometric approach is concerned, the characteristics that have been measured were: length and width of fore wing, the cubital index, length and width


of hind wing, number of hamuli, length of femur, length of tibia and finally length and width of basitarsus.

The conclusion from the morphometric approach is that there is no geographical discrimination and heterogeneity.

The results of the above method were statistically processed using STANDARDIZATION program of EXCEL package and STAND, SIMINT, SAHN, TREE programs of NTSYS software package (Rohlf, 1990). The phylogenetic tree was constructed according to UPGMA method (Sneath and Socal, 1973) using NTSYS software package too.

The two approaches were compared using MANTEL program (NTSYS package), and the conclusion was that there is no coincidence between them, possibly because mtDNA is maternally inherited while nuclear genes are responsible for the morphological characters.

The above results are probably due to migratory beekeeping and commercial breeding. It is well known that Greek beekeepers prefer A. m. macedonica because it is less aggressive, it has low swarming tendency, it is more productive and it is more resistant to pests.

********************

ΜΕΛΙΣΣΟΒΟΣΚΕΣ, ΤΟ ΚΥΡΙΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ

Βασίλης ΛιάκοςΤμήμα Κτηνιατρικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Το πρόβλημα που απασχολεί τους περισσότερους μελισσοκόμους τα τελευταία χρόνια είναι έλλειψη μελισσοβοσκών και ειδικότερα η έλλειψη μελιτοφοριών.

Το πρόβλημα το καθιστά εντονότερο η ψήφιση του νέου δασικού Νομοσχεδίου. Οι τροφοδοσίες και οι άλλες μη νόμιμες λύσεις που χρησιμοποιούν κάποιοι επαγγελματίες δεν αποτελούν λύση. Έχουν εντοπισθεί και σύντομα θα γίνουν αιτία να υποστεί η μελισσοκομία της χώρας σοβαρό πλήγμα.

Μοναδική λύση είναι η εφαρμογή μακρόπνοου προγράμματος ανάπτυξης των μελισσοβοσκών. Χρήματα μπορούν να εξευρεθούν από κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δίνονται για κάθε είδους οικολογικά προγράμματα (πράσινες επιδοτήσεις) καθώς και από τον κανονισμό 1221/97 .

Απαιτείται καλός σχεδιασμός του προγράμματος που θα στοχεύει:1) Στην πλήρη αξιοποίηση της υπάρχουσας μελισσοκομικής χλωρίδας.

α) Δασικής μελισσοκομικής χλωρίδαςβ) Μελιτογόνων καλλιεργειών.

2) Δημιουργία μελισσοκομικών πάρκων με δενδροφυτεύσεις κρατικών άγονων και εγκαταλειμμένων εκτάσεων, με μελισσοκομικά δένδρα και θάμνους, που θα επιλεγούν μετά από εδαφοκλιματικές έρευνες .3) Δημιουργία μελισσοκομικού φυτώριου το οποίο θα διαθέτει δωρεάν μελισσοκομικά φυτά στους μελισσοκομικούς συλλόγους και συνεταιρισμούς, σε ιδιώτες μελισσοκόμους καθώς και σε απλούς πολίτες.


********************

ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΗ ΧΛΩΡΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΉΣΟΥ

Δ. Τσέλλιος, Λ. Χαριστός, Φ. Χατζήνα, Μ. Κωσταρέλου-Δαμιανίδου, Μ. ΔήμουΙνστιτούτο Μελισσοκομίας (ΕΘΙΑΓΕ)


Παρουσιάζονται τα αποτελέσματα του διετούς προγράμματος του Ινστιτούτου Μελισσοκομίας ‘Καταγραφή της μελισσοκομικής χλωρίδας της Πελοποννήσου’. Ακολουθήθηκε σύνθετη μέθοδος προσέγγισης στο θέμα με α) αξιοποίηση της εμπειρίας επιλεγμένων μελισσοκόμων της Πελοποννήσου, β) περιηγήσεις και επιτόπου παρατηρήσεις- φωτογράφηση της μελισσοκομικής χλωρίδας, γ) τοποθέτηση μελισσιών με γυρεοπαγίδες σε 5 επιλεγμένες περιοχές και προσδιορισμό των μελισσοκομικών φυτών μετά από γυρεολογική εξέταση και τέλος δ) αξιοποίηση βιβλιογραφικών ή άλλων πληροφοριών σχετικών με τη χλωρίδα της Πελοποννήσου. Για τα κυριότερα μελισσοκομικά φυτά της Πελοποννήσου, όπως έλατο, πεύκο, θυμάρι, ρείκι, πορτοκάλι, ευκάλυπτος κ.ά. γίνεται ιδιαίτερη αναφορά σε πληροφορίες τεχνικής εκμετάλλευσης. Παρατίθεται τέλος κατάλογος με τα κυριότερα μελισσοκομικά φυτά κατά διοικητικές περιοχές (νομοί-επαρχίες) και κατά γεωγραφικές περιοχές (βουνό, οροπέδιο, κοιλάδα, παραλιακή ζώνη).

BEE FLORA OF PELOPONNESE

D. Tsellios, L. Haristos, F. Hatjina, M. Kostarelou-Damianidou, M. DimouHellenic Institute of Apiculture (NAGREF)e-mail: [email protected]

We report the results of the twoyear project ‘ Study of bee flora of Peloponnese’. Several approaches were used during the above study such as a) experience of beekeepers, b) visits, observations and photographs of the flowering plants, c) identification of plant species based on pollen collected by honey bee colonies located in 5 selected areas and d) bibliographic resources. Some information related to technical methods of utilization of the main bee plants of Peloponnese as fir, pine, thyme, heather, orange and eucalyptus are also given. Finally, a list of the main bee plants of Peloponnese is provided in respect of administrative boundaries (e.g. prefectures) as well as in respect of geographical morphology (mountain, valley, coastline).

********************

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΚΤΡΟΦΗΣ ΜΕΤΑΞΟΣΚΩΛΗΚΑ ΜΕ ΦΥΛΛΑ ΜΟΥΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΤΡΟΦΗΣ

Π . Χαριζάνης , Μ. Β. MahamanΕργαστήριο Σηροτροφίας και Μελισσοκομίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών,





Ο μεταξοσκώληκας είναι μονοφάγο έντομο γιατί τρέφεται μόνο με φύλλα μουριάς. Η καλλιέργεια της μουριάς και η συλλογή των φύλλων είναι χρονοβόρες και συχνά το κόστος μεγάλο, ειδικά όταν πραγματοποιούνται πολλές εκτροφές το χρόνο. Για την αντιμετώπιση της αποκλειστικότητας της εκτροφής μεταξοσκωλήκων με φύλλα μουριάς χρησιμοποιήθηκε τεχνητή τροφή. Η χρήση της τεχνητής τροφής είναι ένας σημαντικός παράγοντας στην ανάπτυξη της σηροτροφίας γιατί: Πρώτον, παρουσιάζεται ένας νέος τρόπος δημιουργίας ευνοϊκών συνθηκών για έρευνα στη σηροτροφία και δημιουργείται ένα έντομο μοντέλο για πολλές έρευνες στην εντομολογία και γενετική. Δεύτερον, έχει χαράξει έναν άλλο δρόμο για την εκμηχάνιση της σηροτροφίας.

Ο σκοπός της εργασίας αυτής είναι η συγκριτική μελέτη εκτροφής μεταξοσκώληκα με φύλλα μουριάς και τεχνητή τροφή σε σχέση με την παραγωγή κουκουλιών και τις διάφορες παραμέτρους των. Αυγά του κινεζικού υβριδίου Feng1 x 54A, επωάσθηκαν κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες θερμοκρασίες (25 ˚C), σχετικής υγρασίας (75%) και φωτισμού (16L:8D). Νεοεκκολαφθείσες προνύμφες τροφοδοτήθηκαν με φύλλα μουριάς ή με τεχνητή τροφή. Η μελέτη επικεντρώθηκε στην θρεπτική αξία των φύλλων της μουριάς και της τεχνητής τροφής.

Στο τέλος της εκτροφής, υπολογίστηκαν ο αποτελεσματικός ρυθμός εκτροφής (ERR%), το βάρος κουκουλιού, το βάρος κελύφους και η περιεκτικότητα του μεταξιού σε φιβροΐνη.

COMPARATIVE STUDY OF SILKWORM (Bombyx mori) REARING ON MULBERRY LEAVES AND ARTIFICIAL DIET

P. Harizanis, D. B. MahamanLaboratory of Sericulture & Apiculture, Agricultural University of Athens


Silkworm is a monophagous insect that feeds only on mulberry leaves. Mulberry cultivation and leaf collection may be time consuming and often require high cost manpower, particularly when multiple and year-round rearings are realized. To overcome the limitations of rearing silkworms exclusively on mulberry leaves, artificial diets are used for silkworm rearing. The use of artificial feed was an important breakthrough in sericultural techniques for the following reasons. Firstly, it provides a new path to keep up with the sericultural development and favorable conditions for research on silkworm, which represents the model insects for many entomological and genetic researches. Secondly, it has shown the way for the mechanization and industrialization of silkworm production.

The objective of this paper is to make a comparative study of silkworm rearing on mulberry leaves and artificial diet in terms of cocoon production and post cocooning parameters.

Eggs of the Chinese hybrid (Feng1 X 54A) hatched under controlled laboratory conditions of temperature (25 ˚C), relative humidity (75%) and photoperiod (16L:8D). Newly hatched larvae were provided with mulberry leaves or with an artificial diet.


The study focused on the nutritive value of both mulberry leaves and artificial diet. After completing the rearing, postcocooning parameters such as effective rate of rearing (ERR%), cocoon weight, shell cocoon ratio (SCR) and fibroin content (SC) were evaluated.

********************

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΥΨΗΛΩΝ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΚΤΡΟΦΗΣ ΜΕΤΑΞΟΣΚΩΛΗΚΩΝ

Α. Παπασωτηρίου, Π. ΧαριζάνηςΕργαστήριο Σηροτροφίας και Μελισσοκομίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών,


Για την παραγωγή κουκουλιών καλής ποιότητας και μεγάλων αποδόσεων πολλοί παράγοντες επηρεάζουν τις παραμέτρους αυτές. Η θερμοκρασία στους χώρους εκτροφής είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες.

Επειδή κατά τα τελευταία χρόνια πραγματοποιούνται πολλές εκτροφές κάθε χρόνο, δημιουργήθηκε η ανάγκη μελέτης της επίδρασης υψηλών θερμοκρασιών στη βιωσιμότητα των εκτρεφόμενων μεταξοσκωλήκων και στην ποιότητα του παραγόμενου μεταξιού.

Οι εκτροφές πραγματοποιήθηκαν σε δύο χώρους με διαφορετικές συνθήκες ο καθένας. Στον πρώτο (πείραμα) χώρο διατηρούνταν θερμοκρασία μεταξύ 30-35 0C και σχετική υγρασία 60%, ενώ στο δεύτερο (μάρτυρας) η θερμοκρασία διατηρούνταν σταθερά στους 25 0C και η σχετική υγρασία 75%. Για το πείραμα και το μάρτυρα έγιναν από 4 επαναλήψεις και σε κάθε επανάληψη εκτράφηκαν 200 μεταξοσκώληκες. Υπολογίστηκαν η διάρκεια εκτροφής, το ποσοστό θνησιμότητας, το βάρος κουκουλιού, το βάρος κελύφους και η αναλογία σερικίνη προς φιβροΐνη. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι στις υψηλές θερμοκρασίες η διάρκεια εκτροφής ήταν μικρότερη, το βάρος των κουκουλιών μεγαλύτερο, αλλά το ποσοστό θνησιμότητας μεγαλύτερο.

EFFECT OF HIGH TEMPERATURES DURING SILKWORM REARING

Α . Papasotiriou , P. HarizanisLaboratory of Sericulture & Apiculture, Agricultural University of Athens,

[email protected]

Many factors contribute to the production of cocoons of good quality and high production. Among them, temperature in the rearing room is one of the most important factors.

The present paper investigates the effect of high temperatures on silkworm growth and quality of the produced silk.

The rearings were realised in two rearing rooms under two different environmental conditions. In the first (experiment) room, the temperature was maintained between 30-35 0C and the relative humidity at 60%, while in the second (control), a constant temperature of 25 0C and relative humidity of 75% were maintained. Both for the



experiment and the control, 4 replications were used, of 200 larvae in each replication. In this experiment, rearing duration, mortality rate, cocoon weight, shell weight and ratio of sericin to fibroin were estimated. The results showed that in high temperatures the rearing duration was shorter, the cocoon weight higher, but the mortality rate higher.

********************

POSTERS

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΕΝΖΥΜΙΚΟΥ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΜΕΤΡΟΥΜΕΝΗ ΤΙΜΗ ΤΟΥ ΔΕΙΚΤΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΟ ΜΕΛΙ

Π. Γώτσιου, Α. Mansouri, Χ. ΠετράκηςΕργαστήριο Αναλυτικής Χημείας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων,

Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων (ΜΑΙΧ), Κρήτηe-mail: [email protected]

Στα πλαίσια της παρούσας εργασίας, έγινε σύγκριση των δύο φωτομετρικών μεθόδων που εφαρμόζονται διεθνώς στη μέτρηση του δείκτη διαστάσης στο μέλι: η μέθοδος Schade με υπόστρωμα άμυλο και η μέθοδος με ταμπλέτες Phadebas με υπόστρωμα συνθετικό άμυλο. Eπιπλέον εφαρμόσθηκε η μέθοδος Schade με ένα τρίτο υπόστρωμα που δοκιμάστηκε για πρώτη φορά: άμυλο παρασκευασμένο κατά Zulkowski. Από τις μέχρι σήμερα μετρήσεις σε 16 δείγματα μελιού (3 επαναλήψεις ανά δείγμα για κάθε υπόστρωμα) από παραγωγούς της Κρήτης, προκύπτει ότι το άμυλο κατά Zulkowski θα μπορούσε να υποκαταστήσει το κλασικό άμυλο καθώς υπάρχει πολύ καλή συσχέτιση μεταξύ της μετρούμενης φωτομετρικής απορρόφησης και του μετρούμενου δείκτη σε μονάδες Schade και επειδή ο συνολικός χρόνος ανάλυσης μειώνεται σημαντικά σε σύγκριση με τη χρήση του κλασικού αμύλου. Επίσης πολύ καλός συσχετισμός διαπιστώθηκε μεταξύ του μετρούμενου δείκτη σε μονάδες Schade και της φωτομετρικής απορρόφησης με τη χρήση ταμπλετών Phadebas. Ωστόσο ο συσχετισμός αυτός βρέθηκε διαφορετικός από αυτόν που αναφέρουν οι Bogdanov και συν.1997 & 1999 που έκαναν μια μεγάλη τέτοια συγκριτική μελέτη με μέλια εμπορίου στην Ευρώπη. Επιπλέον, ο συσχετισμός αυτής της μεθόδου βρέθηκε να διαφοροποιείται σημαντικά μεταξύ μελιών νέκταρος και μελιτώματος πεύκου από την Κρήτη.

EFFECT OF THE ENZYME SUBSTRATE ON THE MEASURED VALUE OF DIASTATIC ACTIVITY IN HONEY

P. Gotsiou, A. Mansouri, Ch.Petrakis

Laboratory of the Chemistry of Natural Products and Analytical Chemistry,



Mediterranean Agronomic Institute of Chania (M.A.I.Ch.), Cretee-mail:: [email protected]

A comparative study was performed on the two photometric methods that are used for the measurement of the diastatic activity in honey: the method after Schade that uses starch as substrate and the method that uses Phadebas tablets, with a cross-linked type of starch. In addition, a third different substrate was used for the method after Schade: starch prepared according to Zulkowski.

The measurements on 16 honey samples (3 replicates per sample for each of the three substrates) from producers of Crete, Greece, indicated that the starch acc.Zulkowski could replace the normal starch since it showed a very good correlation between the measured absorbance and the enzyme activity in Schade units and because the total time spent to the analysis was significantly decreased. Very good correlation has also been found between the enzyme activity in Schade units and the absorbance measured with Phadebas tablets. However, this correlation was found to differ from the one reported by Bogdanov et al.1997 & 1999 who have performed a big comparative study between the method of Schade and that with Phadebas tablets, using honey samples from the market. Additionally, in the present work, the correlation observed with the Phadebas tablets was found to be significantly affected by the origin of honey samples (nectar, honeydew).

********************

ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΕΩΝ ΤΗΣ ΓΥΡΗΣ

Λ. Χαριστός, Φ. Χατζήνα, Δ. ΤσέλλιοςΙνστιτούτο Μελισσοκομίας (ΕΘΙΑΓΕ)


Οι χρωματικές διακυμάνσεις των σβώλων γύρης που συλλέγουν οι μέλισσες και οι οποίες είναι διαφορετικές για κάθε φυτό μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την γρήγορη αναγνώριση του φυτού αν και ο τρόπος δεν είναι απόλυτα ακριβής. Αυτή είναι η πρώτη προσπάθεια να δημιουργηθεί το δειγματολόγιο αναφοράς και να καταγραφούν οι χρωματικές διακυμάνσεις της γύρης στην Ελλάδα αρχίζοντας από τη γύρη των φυτών της Πελοποννήσου. Το Χρωματικό δειγματολόγιο γύρης δημιουργήθηκε με βάση την τετραχρωμία (σύστημα CMYK). Το χρωματολόγιο αυτό περιέχει 6.000 αποχρώσεις (με ποσοστά του μαύρου χρώματος που κυμαίνονται από 0-50%) και μπορεί να επεκταθεί και σε άλλες 5.000 αποχρώσεις. Η εκτύπωσή του έγινε σε μορφή πόστερs και σε μορφή βιβλίου. Οι σβώλοι γύρης διαχωρίστηκαν σε χρώματα, για το κάθε χρώμα καταγράφηκε ο κωδικός του αριθμός με βάση το ποσοστό κάθε χρώματος του χρωματολόγιου και στη συνέχεια έγινε μικροσκοπική αναγνώριση των γυρεόκοκκων. Για κάθε φυτό καταγράφηκαν από μία έως και τέσσερις βασικές χρωματικές διακυμάνσεις της γύρης.




COLOR SPECTRUM RECORDINGS OF POLLEN LOADS

L. Haristos, F. Hatjina, D. TselliosHellenic Institute of Apiculture (NAGREF)e-mail: [email protected]

The color spectrum of pollen loads collected by bees is different for each plant and it can be used for the identification of the plant although this is not a very accurate method. This is the first attempt to record the color of pollen loads in Greece and create a reference color chart starting from plants of Peloponnese. The color chart was created based on the 4-color system (CMYK). There are 6.000 colors included in the chart with percentages of black (K) from 0-50%. The chart was printed as posters and as a book and it can be extended to other 5.000 colors. The pollen loads were separated according to their color, and the code number was recorded for each color representing the percentage of each of the 4 separate colors of the chart. Species identification for each pollen load followed with the use of a microscope. One to four pollen colors (color spectrum) were recorded for each plant species.

********************

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΆ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΆ ΤΗΣ ΓΎΡΗΣ ΤΩΝ ΦΥΤΏΝ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΉΣΟΥ

Φ. Χατζήνα, Μ. Δήμου, Λ. Χαριστός, Μ. Κωσταρέλου-ΔαμιανίδουΙνστιτούτο Μελισσοκομίας (ΕΘΙΑΓΕ)e-mail: [email protected]

Στα πλαίσια του προγράμματος ‘Καταγραφή της μελισσοκομικής χλωρίδας της Πελοποννήσου’ του Καν.1221 και για το έτος 2003, συλλέχθηκε γύρη από κυψέλες τοποθετημένες σε 4 περιοχές της Πελοποννήσου: Αχαΐα, Τρίπολη, Λακωνία και Αργολίδα. Η γύρη που συλλέχθηκε ήταν από περίπου 100 φυτά. Για όλα τα φυτά καταγράφηκαν οι χρωματικές διακυμάνσεις της γύρης, φωτογραφήθηκαν οι γυρεόκοκκοι και έγινε μικροσκοπική αναγνώριση των φυτών με βάση τη μορφολογία των γυρεόκοκκων. Δίνονται οι φωτογραφίες των γυρεόκοκκων και οι χρωματικές διακυμάνσεις της γύρης από 60 φυτά που αναγνωρίστηκαν τουλάχιστον σε επίπεδο γένους και άλλα 10 που αναγνωρίστηκαν σε επίπεδο οικογένειας.

POLLEN GRAIN CHARACTERISTICS OF PLANTS FROM PELOPONNESE

F. Hatjina, M. Dimou, I. Charistos, M. Kostarelou-DamianidouHellenic Institute of Apiculture (NAGREF)





During the course of the project ‘Study of bee flora of Peloponnese’, pollen was collected from colonies located in 4 areas of Peloponnese: Achaia, Tripolis, Lakonia and Argolida. The pollen collected was originated from about 100 plants. The color spectrum of all pollen loads was recorded, all different pollen grains were photographed, and identification of pollen species was performed based on pollen grain characteristics. We present the microphotographs and the color spectrum of 60 plants identified at list to the level of genus and of 10 plants identified to the level of family.

********************

ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΘΗΛΕΟΣ ΕΝΤΟΜΟΥ Marchalina hellenica Gen. ΜΕ ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟ

ΣΑΡΩΣΗΣ

Κ. Μιναχείλης1, Π. Χαριζάνης1, Α. Μπίκος Α.1 Εργαστήριο Σηροτροφίας & Μελισσοκομίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών,

2 Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων e-mail: [email protected]

Το σημαντικότερο μελιτογόνο έντομο για τη μελισσοκομία της Ελλάδος είναι το Marchalina hellenica Gen. (Hemiptera: Margarodidae). Τα ατελή στάδια του θηλυκού του εντόμου διατρεφόμενα από είδη του γένους Pinus παράγουν άφθονα μελιτώδη εκκρίματα από όπου παράγεται το πευκόμελο. Στην παρούσα εργασία περιγράφονται με χρήση του Ηλεκτρονικού Μικροσκοπίου Σάρωσης τα μορφολογικά χαρακτηριστικά τόσο του ενήλικου θηλυκού όσο και των ατελών σταδίων του δηλαδή της προνύμφης 1ου και 2ου σταδίου. Ειδικότερα μέσω φωτογραφιών περιγράφεται η μορφή των κεραιών, των στοματικών μορίων, των ποδιών, των αναπνευστικών στιγμάτων, του εδρικού ανοίγματος και της τριχοφυΐας και των επιδερμικών σχηματισμών του σώματος. Ακολούθως επισημαίνονται οι διαφορές στη μορφολογία μεταξύ των διαφόρων σταδίων του βιολογικού κύκλου του θηλυκού του Marchalina hellenica. Τέλος αναλύονται τα πλεονεκτήματα και η συνεισφορά της χρήσης του Ηλεκτρονικού Μικροσκοπίου Σάρωσης στη μελέτη της μορφολογίας του εντόμου.

MORPHOLOGICAL STUDY OF THE FEMALE INSECT Marchalina hellenica Gen. WITH SCANNING ELECTRON MICROSCOPE




K. Minachilis 1, P. Harizanis1, A. Bikos2

1 Laboratory of Sericulture & Apiculture, Agricultural University of Athens 2 Ministry of Rural Growth and Foods

e-mail: [email protected],

The most important honeydew producing insect for beekeeping in Greece is Marchalina hellenica Gen. (Hemiptera: Margarodidae). The female’s immature stages feed on several species of Pinus, producing honeydew, which is finally, becomes honey known as “pine honeydew honey”. In this study important morphological aspects of the adult and immature stages of the female insect, are described with Scanning Electron Microscope. Specifically, is described by photographs the morphology of antennae, mouthparts, legs, spiracles, anus, haetotaxy and cuticle formations. Also significant differences in morphology between the stages are presented. Finally, the advantages and the contribution of Scanning Electron Microscope in studying the morphology of female Marchalina hellenica are discussed.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑη εξ’ ορισμού παραγωγική διαδικασία χωρίς φαρμακευτικά προστατευτικά προϊόντα, στο

νομό Λάρισας.

Θεοφάνης ΚουβούναςΕκπαιδευτικός Β/θμιας εκπ/σης Λάρισας


Η αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με τη φύση, επιβεβαιώνεται περίτρανα στη φιλοσοφία και πρακτική των ανθρώπων, που παραδοσιακά ασχολήθηκαν με την εκτροφή της μέλισσας. Είναι ίσως ο απλούστερος τρόπος κατανόησης του όρου <<Αειφορία>> στο οικοσύστημα, στην κοινωνία, στην οικονομία κλπ.Τα περισσότερα μελίσσια διαβίωναν μέσα σε παραδοσιακές κυψέλες (κοφίνια, κουβέλια) ή σε μοναδικές πλίθινες και πέτρινες κατασκευές (πουλίτσες, μελισσοντούβαρα) και ο μελισσοκόμος εκ’ των πραγμάτων, λειτουργούσε με μέτρο και αυτοπεριορισμό.

Σκοπός της συγκεκριμένης προσπάθειας είναι η ανάδειξη παραδοσιακών μελισσοκομικών κατασκευών και κυψελών του νομού Λάρισας, της φιλοσοφίας και πρακτικής των ιδιοκτητών τους.

Καταγράφηκαν στοιχεία από τριάντα μελισσοκομικές οικογένειες της περιοχής, με δύο διαφορετικούς τρόπους. Συγκεντρώθηκε πρωτογενές υλικό μέσω του ερωτηματολογίου της Ε.ΔΙ.Α.Μ. <<Ο Κήρινθος>>,το οποίο προσαρμόστηκε κατάλληλα και περιείχε επτά ομάδες ερωτήσεων (κυψέλες, εργασία, τεχνική, προϊόντα, προσβολές, φυτά, λαογραφικά κ.α. στοιχεία) και αναζητήθηκαν συστηματικά πληροφορίες για μελισσοκομεία και κυψέλες, με τηλεφωνική ή ταχυδρομική επικοινωνία, και από βιβλιογραφικές πηγές.

Η συγκομιδή υπήρξε πλούσια σε κάθε περίπτωση. Μνημεία μελισσοκομικά (μελισσομάντρι Ανατολής), Λαογραφικά μουσεία με σχετικά εκθέματα (Γόννων), αφηγήσεις, ομολογίες και ενθυμίσεις γερόντων αλλά και νεαρών μελισσάδων που συνεχίζουν την παράδοση (μελίσσια σε απρόσιτες βραχώδεις περιοχές, κουβέλι σε




αυλή σπιτιού, τυχαία αντιμετώπιση επίθεσης σμήνους, πρακτικοί θεραπευτές και κυνηγοί ελεύθερων μελισσιών, περίτεχνες σφηκοφωλιές πλάϊ σε μελισσοσμήνη, βασιλοτροφία σε κοφίνια, εκτροφή μελισσών σε πουλίτσες, η μαρτυρία της παλαιότερης μελισσοκομικής οικογένειας της Ανατολής, πρώην μελισσοκομικό σπίτι Λαογραφικό μουσείο κ.α.).

Τα παραπάνω αποτελούν ιδιαίτερα δείγματα πολιτιστικής κληρονομιάς στο νομό Λάρισας, αλλά και τη Θεσσαλία ολόκληρη. Πολλά μελισσοκομικά κτίσματα κατασκευάστηκαν με την τεχνική της ξερολιθιάς και με τις υπόλοιπες κατασκευές του περιβάλλοντος χώρου, συγκροτούν <<ξερολιθικά τοπία>>, προστατευόμενες δηλ. περιοχές απ’ τη νομοθεσία (Μαρκτσάς Ανατολής, Κόντρισι Γόννων). Μόνος τρόπος για την αντιμετώπιση της καχεξίας των μελισσιών, αναφέρεται η τροφοδοσία με σιρόπι και εξαιρετικά η μετακίνησή τους.

Σίγουρα η γνώση των προηγούμενων μελισσοκόμων πρέπει να διασωθεί και θα μπορούσε να συμβεί αυτό αποτελεσματικά με την ίδρυση Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στους δήμους Λακέρειας και Γόννων Λάρισας, με μελισσοκομικό χαρακτήρα και διάσταση.

Τα Λαογραφικά μουσεία και οι περιοχές με αξιόλογα μελισσοκομικά στοιχεία (μνημεία, μελισσοχλωρίδα κλπ) της θεσσαλίας, είναι ανάγκη να προβληθούν με έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό και να προστατευτούν.

THE DEFINED PRODUCTION ACTIVITY WITHOUT THE USE OF PHARMACENTIAL PROTECTION PRODUCTS, IN THE PREFECTURE OF

LARISSA

Theofanis KouvounasProfessor


The harmonic coexistence of man and nature is grandiosely confirmed in the philosophy and the practice of men, which worked on by tradition with apiculture. It is probably the simplest way to understand the term ‘’Aiforia’’ in the ecosystem, in society, in economy and so on. Most bees lived in traditional hives (‘’kofinia’’, ‘’kipseles’’) or in unique brick or stone constructions (‘’pulitses’’, ‘’melissoduvara’’) and the beekeeper was forced to act with measure and self-limitation.

Purpose of this particular effort is the highlight of the traditional apiarian constructions and hives in the prefecture of Larissa and furthermore the philosophy and the practice of their proprietors.

The data was collected from thirty different apiarian families of the prefecture in two different ways. Prime material was collected via the questionary of E.DI.A.M. ‘’The Kirinthos’’, which was properly adapted and contained seven groups of questions (hives, work, technique, products, infections, plants, folklore and other data). Furthermore information about apiaries and hives were collected by phone or written communication or using bibliographical resources.

The ‘’harvest’’ has been rich in every occasion. Apiarian monuments (‘’melissomantri Anatolis’’), museums of folklore regarding this issues (at Gonnoi), narrations, testimonies and memorials not only from elder people, but also from young



beekeepers who continue the tradition (apiaries in hard to reach areas, ‘’kouveli’’ in the house yard, accidental confrontation of a hive attack, practical healers and hunters of wild bees, eloquent wasp nests near a bee hive, queen-breeding in small baskets, bee-cultivation in ‘’pulitses’’, the testimony of the oldest apiarian family of the east, the former apiarian folklore museum and others).

The above mentioned comprise tokens of the cultural heritage of Larissa prefecture and of Thessaly in general. Many apiaries were constructed using the method of ‘’xerolithia’’ (dry-stone). Together with the rest of the constructions of the vicinity they consist the so called ‘’xerolithika topia’’, which are stately protected areas (in Marktsas, Anatolis and Kodritsi Gonnon). The only way to fight the ‘’cachexia’’ of the bees, is to provide them with syrup and especially their movement.

Surely the knowledge of former beekeepers must be saved and this could be done effectively with the foundation of the Center of Environmental Education in the municipalities of Lakereias end Gonnon of Larissa that will have a beekeeping character and dimension.

The folkloric museums and the regions with interesting apiarian elements (monuments, apiarian flora etc) in Thessaly it is needed to be shown by printed and electronic material as well as to be protected.

********************

eems 2 book abstracts

Documents