I

II

III

EGE DENZ BALIKILIIKaynak Gsterimi: Toka, A., nal, V., Tosunolu, Z., Akyol, O., zbilgin, H., Gke, G. 2010. Ege Denizi Balkl. IMEAK Deniz Ticaret Odas zmir ubesi Yaynlar, zmir, 390 sayfa.

Ege Denizi Balkl kitabnn tm haklar DTO zmir ubesine ait olup, sadece kaynak gsterilmek kaydyla alnt yaplabilir. Gr ve nerilerinizi aadaki iletiim bilgilerinden bize ulatrabilirsiniz

Prof. Dr. Adnan TokaEge niversitesi Su rnleri Fakltesi Su rnleri Avlama ve leme Teknolojisi Blm Avlama Teknolojisi Anabilim Dal 35100 Bornova ZMR Tel: +90 232 3111307 Faks: +90 232 3747450 E-posta: adnan.tokac@ege.edu.tr tokac.adnan@gmail.com

DTO zmir ubesiCumhuriyet Bulvar No: 88 Muzaffer Bey han Kat:1 35210 Pasaport - ZMR Tel: +90 232 425 72 15 Pbx Fax: +90 232 441 87 96 E-Posta: izmir@denizticaretodasi.org

Grak Tasarm ve Uygulama

Birinci BasmEkim 2010 tarihinde anal Matbaas tarafndan baslmtr.

ISBN9789944607476

IV

sunuTrkiye Cumhuriyetinin kurucusu Mustafa Kemal Atatrk En gzel corafi vaziyette ve taraf denizlerle evrili olan Trkiye; endstrisi, ticareti ve sporu ile en ileri denizci millet yetitirmek kabiliyetindedir. Bu kabiliyetten istifade etmeyi bilmeliyiz. Denizcilii, Trkn byk milli lks olarak dnmeli ve onu az zamanda baarmalyz. diyerek hem mevcut durumun bir analizini yapm, hem de denizci devlet ve denizci millet ilkesini ortaya koyarak, ulalmas gereken hede gstermitir. Denizle btnlemi bir corafyada, bir deniz lkesinde yayoruz. Ancak, denizci bir lke olma ynnde daha ok yol almamz gerekiyor. evre denizlerimizi politik, stratejik ve ekonomik bakmdan olmas gereken dzeyde deerlendirebilmi deiliz. Ege Denizinin hukuki statsn belirleyen Lozan Bar Anlamasna gre, yaklak % 75i ak deniz olan Ege Denizinde, kyda devletlerden biri olarak Trkiyenin, bata ulatrma ve uu hakk olmak zere, balklk ve bilimsel aratrma gibi ak deniz serbestlerinden istifade edebilmesi salanmtr. Bugn Lozann Ege Denizinde tesis ettii stat ve imknlar yerinde ve doru kullanmak durumundayz. Bu maksatla; dier denizlerimizde olduu gibi, Ege Denizindeki ak deniz serbestlerinden ve bu kapsamda bilimsel aratrma ve balklk haklarndan mmkn olduunca ok yararlanmamz gerekmektedir. Bunun iin en uygun sektrlerden biri balklktr. Ege kylarnn en eski uralarndan biri olan balklk; ekonomik, politik ve kltrel olarak gz ard edilemez bir neme sahiptir. Bununla birlikte, Ege balkln her ynyle ele alan basl eser says son derece snrldr. Bu nedenle, gerek bu eksikliin bir lde olsa giderilmesine, gerekse denizciliin vazgeilmez unsuru olan balklk sektrnn daha iyi tantlmasna yardmc olacana inandmz Ege Denizi Balkl kitabnn basmna destek vermekten mutluluk duymaktayz. Bata Ege niversitesi Su rnleri Fakltesi retim yesi Prof. Dr. Adnan TOKA olmak zere, Ege niversitesinin deerli akademisyenleri tarafndan hazrlanan kitabn, denizcilikte nemli bir istihdam ve retim kayna olan balklk sektrne, halkmza salkl deniz rnleri sunan balk dostlarmza ve toplumun dier ilgi gruplarna yararl olmasn umuyorum. Sevgilerimizle.

Gza DOLOGH Ynetim Kurulu Bakan MEAK Deniz Ticaret Odas zmir ubesi

V

VI

sunuBalklk genel anlamda, tarmn alt sektrlerinden biri olarak kabul edilse de Dnya Gda rgt (FAO) bu sektr farkl ekosistemlerin kullanm, uygulama farkllklar ve tr eitlilii bakmndan tarm sektrnden ayr olarak deerlendirmekte ve insanlarn protein ihtiyalarnn karlanmasnda da en nemli, en salkl kaynak olarak grmektedir. Benzer ekilde, Avrupa Birlii de tarmdan ayr olarak ele ald balklk sektr iin ayr bir ortak politika gelitirmitir. Sektrn istihdam ve retim ile ekonomiye yapt katknn birok kysal lke iin hayati nem tad bilinmektedir. Ayrca su rnlerini oluturan balklar, kabuklular ve yumuakalar insan beslenmesinde ok nemli bir protein kayna durumundadr. Su rnleri yaklak % 11-17 orannda protein iermekte ve bu proteinler sistin, methionin, threonin, serin, izolosin, valin gibi esansiyel aminoasitlere ve yksek besin deerine sahiptir. Ege niversitesi, kurulu yl olan 1955 ylndan bugne kadar geen elli be yl iinde ulusal ve uluslar aras alanda geni bir yelpazede bilimsel etkinliklerini srdrmekte, gerek akademik camia gerekse sektr iin bilgi ve zm retmektedir. ada eitim sisteminde, gelien teknoloji ve tekniklerin sosyoekonomik ve eitsel yansmas olarak eitli dallarda mevcut mhendisliklere, yenileri eklenmektedir. Bu dorultuda, son 20 ylda bilgisayar, endstri, su rnleri, genetik ve biyoteknoloji mhendisliinin eklenmesi ile Trkiyede 23 dalda mhendislik eitimi verilmeye balanmtr. Ancak bu alanlar iinde su rnleri mhendisliinin yks, aslnda olduka yenidir. Trkiyede 4 yllk lisans eitimine ilk olarak 1982 ylnn sonbaharnda, Ege ve Frat niversitelerinde balanabilmitir. Su rnleri Fakltemiz; deniz ve isu bilimleri, balklk ve su rnleri yetitiricilii alanlarnda, eitimli mhendisler, teknik elemanlar ve aratrc insan gc yetitirmekte, bilimsel almalarn uluslar aras ortamlarda baarl bir biimde sunmaktadr. niversitemizin nde gelen amalar arasnda olan toplumsal sorumluluklarmz dorultusunda da Su rnleri Fakltemiz rencilerin eitimi yan sra birikimlerini lke balkl ve su rnleri sektrne yararl hizmetler vererek yanstmaktadr. Bu bilgi birikiminin, akademik ortamlar yannda toplumla paylalmasnda eitli basm ve yaym almalarnn ok byk bir nemi vardr. niversitemiz Su rnleri Fakltesi retim yesi Prof. Dr. Adnan TOKA ve arkadalar tarafndan hazrlanan Ege Denizi Balkl kitabnn, toplumun bilgilendirilmesi, zendirilmesi, balklk ve sorunlarnn zmlenmesi konularnda nemli bir rehber ve ayrca bilimsel bir kaynak olarak baarl bir rnek olduunu dnyorum. Bu kapsaml eserin hazrlanmasnda emei geen tm arkadalarm baarl almalarndan dolay itenlikle kutluyorum. rettii bilgilerin ve hizmetlerin topluma aktarlmas, niversitelerin en nemli grevleri arasndadr. Bu balamda, niversitemizin elli beinci kurulu ylnda, Ege balkln farkl ynleriyle ele alan, ierdii birok izim ve fotoraf zenginlii iinde ilgi ve heyecanla incelenen bir kitap ortaya karlmasndan mutluluk duymaktaym. Kitabn basmna verdikleri destek ve katklaryla Deniz Ticaret Odas zmir ubesi nemli bir toplumsal grev stlenmektedir. Bu nedenle, bata ynetim kurulu bakan Gza DOLOGH olmak zere emei geen herkese iten teekkrlerimi sunuyorum. Hepimizin en byk dilei ve mutluluu, kitabn okuyucuya ve su rnleri sektrne yararl olmasdr.

Prof. Dr. Candeer YILMAZ Ege niversitesi Rektr

VII

iindekiler

1. 2. 2.1. 2.1.1. 2.1.2. 2.1.3. 2.2. 2.2.1. 2.2.2. 2.2.3. 2.2.4. 2.3. 2.3.1. 2.3.2. 2.3.3. 2.4. 2.4.1. 2.4.2. 2.4.3. 2.4.4. 2.4.5. 3. 3.1. 3.1.1. 3.1.2. 3.1.3. 3.1.4. 3.1.5. 3.1.6. 3.1.7. 3.1.8. 3.1.9. 3.1.10. 3.1.11.

SUNU (Gza Dologh) V VII SUNU (Candeer Ylmaz) NSZ XI ZET XIII SUMMARY XV GR 3 KUZEY EGE 17 Edirne 17 Enez 17 Sultanie 21 brice 24 anakkale 28 anakkale Merkez 28 Seddlbahir 34 Kabatepe 43 Kkkuyu 44 Balkesir 47 Altnoluk (Edremit) 48 ren (Burhaniye) 49 Ayvalk 50 zmir 51 Dikili 51 Bademli 63 andarl 67 Yeni akran 72 Aliaa 76 ORTA EGE 85 zmir 85 Yeni Foa 85 Foa 90 Homa (SFA) Dalyan (Lagn) 107 Sasal ve evre Kyleri (TuzulluSzbeyli-Seyrekky-Maltepe) 113 emikler,Yal,rnekky,Demirkpr, mbatl ve Bahariye (Karyaka) 122 Maviehir 127 Bostanl (Karyaka) 132 nciralt Narldere 136 Gzelbahe 139 Kalabak Zeytinalan 148 skele (Urla) 152

3.1.12. 3.1.13. 3.1.14. 3.1.15. 3.1.16. 3.1.17. 3.1.18. 3.1.19. 3.1.20. 3.1.21. 3.1.22. 3.1.23. 3.1.24. 3.1.25. 4. 4.1. 4.1.1. 4.1.2. 4.1.3. 4.1.4. 4.2. 4.2.1. 4.2.2. 4.2.3. 4.2.4. 4.3. 4.3.1. 4.3.2. 4.3.3. 4.3.4. 4.3.5. 4.3.6. 4.3.7. 4.3.8. 4.3.9. 4.3.10. 4.3.11. 4.3.12. 4.3.13. 5.

emealt zbek Glbahe Balklova Mordoan Kaynarpnar Eendere Saipalt Karaburun (skele) Yeni Liman (Tepeboz) Ildr Dalyanky eme (Merkez) iftlikky GNEY EGE zmir Alaat Sack (Seferihisar) zdere Ahmetbeyli Zeytinky (Seluk) Aydn Kuadas Gzelaml Didim Akbk Mula Gramlar Kyklack Gllk Torba Gltrkbk Gndoan Yalkavak Turgutreis Akyaka Akapnar Data Bozburun Marmaris SONU ve DEERLENDRME KAYNAKLAR EKLER

160 167 176 179 184 193 197 200 203 207 215 222 229 237 247 247 247 251 259 267 270 270 276 279 280 282 282 283 287 292 295 299 306 312 320 326 330 338 346 351 353 355

IX

nszEge Denizi, avlanlan rn miktar ve eitlilii bakmndan Trkiye balkl iinde nemli bir yere sahiptir ve bu nemi son yllarda giderek artmaktadr. Ege Denizi kylar boyunca yaplan balklk, kullanlan yntemler ve av ara gereleri bakmndan byk bir eitlilik gstermektedir. Ege Denizi balklnda, genellikle ky balkl hkim olmakla birlikte byk lekli ve ak denizde yaplan balklk da mevcuttur. Ticari balklk meslei, karakteri itibari ile tm dnyada olduu gibi Trkiyede de genellikle zor ve sra d bir i kolu olarak kabul edilmitir. Bu nedenle, ticari balklk bir nevi aile meslei olarak babadan oula gemek suretiyle bugnk nesillere tanm ve yle de devam etmektedir. Trkiyede balk ve balklk hakknda eitli zaman dilimlerinde yaynlanm bilgiler olsa da, belli bir blgenin balkln tm ynleriyle ele alan derli toplu bir eserin eksiklii daima hissedilmitir. Kullanlan av aralarnn teknik zellikleri, av komposizyonu, balk losu ve av gc, balk rgtlenmeleri ve balklarn sosyo-ekonomik durumlar ve benzeri konularn tamamn bir btn halinde sunan referans kaynaklara ihtiya vardr. Kk lekli ve zel bir konuya odaklanm, ok sayda deerli alma mevcuttur ancak mevcut almada, balklk btncl bir yaklamla ele alnm ve Egenin balklk haritas karlmtr. Bu ynyle alma, nemli bir a doldurmakta, balklk ynetimine ve karar alclara eksikliini hissettikleri bilgiler sunmaktadr. Bu amalarn gerekletirilebilmesi iin, Ege niversitesi Bilimsel Aratrma Bakanlnn 2002/SF/006 numara ile kabul ettii ve Trkiyenin Ege Denizi kylarn kapsayan, Ege Denizi Balklnn Yapsal Analizi isimli bir proje, 2002 ile 2007 yllar arasnda yrtlmtr. Bu proje ile Ege Denizi balklnn yapsal durumu ortaya konulmu ve Ege balklnn daha iyi anlalmas iin nemli katklar salanmtr. alma, Egede kullanlan av ara gereleri ve yntemlerine ilikin detaylarn topluca verildii ilk ve yegne eser olmas asndan ayr bir neme sahiptir. Bununla birlikte, projenin sonuland 2007 ylndan kitabn yaynlanmasna kadar geen sre iinde ilave olarak elde edilen ya da gncellenebilen bilgiler de kitaba dhil edilmitir. Proje kapsamnda, ziyaret edilen yre balklnn genel durumu, mevcut ise su rnleri kooperati ne ilikin bilgiler, karlalan sorunlar, kullanlan belli bal av yntemleri ile av ara gerelerine ait teknik ve envanter verileri toplanmaya allmtr. Balklar ve su rnleri kooperatierine ait verilerin toplanmasnda yz yze anket yntemi kullanlm ancak gereken durumlarda ikincil veri kaynaklarndan da yararlanlmtr. Av ara gerelerine ait teknik veriler yerinde tespit edilmi, daha sonra her bir av aracna ait teknik planlar, bilgisayar ortamnda lekli ve uluslar aras standartlara uygun olarak izilmitir. Alt kiilik bir ekibin, veri peinde be bin kilometreden fazla yol yapmas ve yllarca suren abalar sonucunda, Ege balklnn birok ynyle ele alnd bu alma ortaya kmtr. Konu ile ilgili bundan sonra yaplacak dier almalara rnek olmas asndan nemli katkda bulunacana inandmz bu almay destekleyen Ege niversitesi Bilimsel Aratrma Projeleri Bakanlna, balk kooperati bakan ve yelerine, bilgi ve deneyimlerinden yararlandmz balk dostlarmza, kitap da kullanlan yreye zg baz balk trleri izimlerini kullanmamza izin veren Prof. Dr. Murat KAYA ve Do. Dr. Murat BLECENOLUna, kitabn oluturulmasnda zel katk salayan Ara. Gr. lker AYDIN ile Doktora rencisi Huriye GNCOLUna ve Ege niversitesi Su rnleri Avlama ve leme Teknolojisi Blm Avlama Teknoloji Anabilim Dalnn tm retim elemanlarna ok teekkr ederim. Kitabn basmn stlenerek, ortaya konulan abalarn ve bilgilerin okuyucuya aktarlmasn salayan, Deniz Ticaret Odas zmir ubesi Ynetim Kurulu Bakan Sayn Gza DOLOGH ve Ynetim Kurulunun deerli yelerine sayglarm sunar ve itenlikle teekkr ederim. Kitabn bata Ege Balks olmak zere Trkiye balklk sektrnn iinde yer alan tm paydalara yararl olmas dilei ile emei geen herkese teekkr ederim.

Prof. Dr. Adnan TOKA 20 Ocak 2010

XI

XII

zetEge Denizi balklna ilikin eitli almalar mevcut olmasna ramen bunlarn byk bir ksm balklk uygulamalarna ilikin bilgiler iermektedir. Genellikle verilen bilgiler yresel isimler ile ifade edilmekte ve bazen ayn av takmndan veya balk trnden yreye zg farkl isimler ile bahsedilmektedir. Bugne kadar, blgede kullanlan balklk takmlarnn yapsal zelliklerini ifade eden uluslararas izim standartlarna uygun bir balklk (av takmlar) katalou hazrlanmamtr. Bu nedenle, bu almaya ihtiya duyulmutur. Benzer ekilde, balkln dier bileenlerine (balk, canl kaynaklar, su rnleri kooperatieri, balklk losu vb) ait zellikler detayl olarak ortaya konmamtr. Bu nedenle, almada, av aralarnn zellikleri ve gsterdii yresel deiim yannda, balklarn sosyo-demograk-ekonomik zellikleri, balkln durumu ve genel zellikleri de (av sahas zellikleri, hedef trler, youn avclk dnemleri, lo bilgileri, su rnleri kooperati zellikleri, sorunlar) dikkate alnmtr. lave olarak, ky balklar ile dier ky alan kullanclar arasndaki mevcut sorun ve anlamazlk konular saptanmtr. Av aralarna ait bulgular 2004 ve 2005 yllar arasnda saha almalar (balklarla grlerek ve av aralar yerinde incelenerek) ile elde edilmitir. Ege Denizi kylarnda kullanlan av takmlarnn sistematik snandrlmas, genel ve teknik zelliklerini kapsayan izim planlar FAO ve ABnin standart kurallarna uygun olarak hazrlanmtr. Su rnleri kooperatieri ve balklarla ilgili bulgular, zmir ilinde bulunan Su rnleri Kooperatieri yneticilerinin %90 ve bu kooperatierin aktif yelerinin (1172 ye) %7si ile yz yze grmek suretiyle elde edilmitir. Bu konudaki bulgular, ortalama ve oransal deerler olarak tablolar eklinde sunulmutur ve zmir il snrlarn kapsamaktadr. alma sonunda yz altm av aracnn teknik plan izilmitir. Av aralar kategorik snandrmaya gre evirme alar, srkleme alar (troller), galsama ve dolanan alar, tuzaklar, olta ve kancalar ile dalyanlar ana balklar altnda ele alnmtr. En ok farklln, galsama ve dolanan alar ile olta ve paragatlarda olduu tespit edilmitir. Galsama ve dolanan alar genellikle tre zel yapld iin byk eitlilik gstermitir. Ayrca, bu av aralar kullanldklar yerlere gre de farkllklar gstermektedir. ncelenen su rnleri kooperatierinin en eskisi 1953 ylnda kurulan S.S. zmir Balk Avclar ve Su rnleri Kooperati ile 1961 ylnda kurulan S.S. Ege rnek Su rnleri Kooperatidir. En yeni iki kooperatif; 2003 ylnda kurulan S.S. eme Merkez Su rnleri Kooperati ve S.S. eme Alaat Su rnleri Kooperatidir. En ok ye says, 240 ye ile S.S. Sasal evre Kyleri Su rnleri Kooperatinde, en az ye ise 23 balk ile S.S. 16 Eyll Musalla ve nn Su rnleri Kooperatinde bulunmaktadr. Ele alnan kooperatierin %59u pazarlama faaliyeti yrtmekte ve %47si en az bir kii altrmaktadr. Su rnleri kooperatierinin birounun (%86) faaliyet alannda kooperatif yesi olmayan balklar da bulunmaktadr. ncelenen su rnleri kooperatierine ye olma oran %64 olarak bulunmutur. ye balklar arasnda aktif olarak alan ve dzenli olarak balklk yapan yelerin oran ise %66dr. Aliaa, eme (iftlikky, Alaat, Ildr), Yeni Foa, Menderes, Bergama, Karaburun (necikler), Seferihisar ve Urla (zbek)daki balklar arasnda su rnleri kooperatierine ye olma oran %80 ve zerindedir. zmir ilindeki kooperatif yesi balklarn %92si ilkokul veya ortaokul, %8i lise dzeyinde eitim almtr. Balklarn %59u sosyal gvence sahibi, %67si konut sahibi ve %93 evli bireylerden olumaktadr. zmir ili kylarnda yer alan 29 adet balklk merkezi ve bu merkezlerde yer alan su rnleri kooperatieri ile dier ky alan kullanclar arasnda anlamazlklar yaand gibi, balkln farkl gruplar arasnda da ok sayda sorun ve kar atmas bulunmaktadr. Bu sorunlarn %48ini [askeri

XIII

(%12), endstriyel (%4), ikinci konutlar (%12), turizm (%20)] av sahas snrlamalar oluturmaktadr. Bunlar srasyla, balk iftlikleri (%20), Kk lekli Balklk (KB) - Byk lekli Balklk (BB) (%20) ile KB-KB (%4) atmalar, baka blgelerden gelen av tekneleri (%4) ve amatr avclk (%4) izlemektedir. Aliaada endstriyel amal ky kullanm (petro-kimya tesisleri, gemi skm tesisleri vb.) balkl engellemektedir. Benzer ekilde, balk iftliklerinin youn olarak bulunduu Mersin Koyu, eme, Mordoan, Balklova, Karaburun gibi yerlerde ky balkl ile balk iftlikleri arasnda sorunlar yaanmaktadr. Bu alma, balklk yneticilerine, ilgili idari birimlere, kurumlara ve zellikle yerel ynetimlere, kapsaml bir balklk ynetimini gerekletirebilmeleri iin ihtiya duyacaklar temel bilgileri sunmak amacyla yaplmtr. Benzer almalarn belli zaman aralklarnda dzenli olarak tekrar etmesi, balkln bir btn olarak izlenmesi ve srdrlebilir balkln tesis edilebilmesi iin ok nemli bilgiler salayacaktr. Anahtar Kelimeler: Ege Denizi, balklk aralar, a katalou ve planlar, su rnleri kooperatifleri.

XIV

summaryAlthough there are studies pertaining to sheries used in Aegean Sea sheries, most of these publications mainly focus on the operational aspect of shing. Generally the information included in these publications contains local terms where sometimes a same gear may be referred to in different local names. So far, the literature lacks a comprehensive and detailed catalog showing the structural properties of the shing gears used along the Aegean coast, therefore there is a need to investigate and prepare the technical plans drawn according to international standards. Likewise, other components of shery such as shermen, marine living resources, shery cooperatives, vessel eets have not been conveyed in detail. The study also covers the properties of the shing gears and their local variations as well as the socio-demographical and socio-economical conditions of shermen, current situation and general properties of shery such as shing areas, target species, shing periods, eet information, conditions of shery cooperatives and problems. Additionally, current problems and disagreements between coastal shers and other coastal users have also been pointed out. Technical data of main shing gears have been achieved through eld studies made between 2004 and 2005 by in situ measurements and sherman interviews. A systematical classication of the shing gear used across the Aegean coasts, drawings including technical and general characteristics were prepared in accordance with FAO and EU standards. Data related to shery cooperatives and shermen were gathered through interviewing with 90% of the managers and 7% of the active members (total of 1172 members) of the shery cooperatives present in the city of Izmir. The collected data were presented in tables revealing average and percentage values within the city limits of Izmir. At the end of the study, technical plans of one hundred and sixty shing gears have been drawn. Gears have been categorized as surrounding nets, trawl nets, gillnets and entangling nets, traps, hooks and lines, and lagoons. The most signicant variety has been found to be in the gill and entangling nets. Since gillnets and entangling nets are particularly species-specic, they were also found to offer great variety. Moreover these shing gears also show variety according to the places they are used. The oldest of the shery cooperatives is the zmir Balk Avclar ve Su rnleri Kooperati founded in 1953., followed by S.S. Ege rnek Su rnleri Kooperati founded in 1961. The newest two cooperatives are S.S. eme Merkez Su rnleri Kooperati and S.S. eme Alaat Su rnleri Kooperati, both founded in 2003. S.S. Sasal evre Kyleri Su rnleri Kooperati holds the most number of members with a number of 240 members, and S.S. 16 Eyll Musalla ve nn Su rnleri Kooperati holds the least number of membership with only 23 members. About 59% of the shery cooperatives examined in the study carry their own marketing practice. There are also non-members in the coverage areas of most (86%) of the cooperatives. Membership ratio of the studied cooperatives has been found to be 64%. Percentage of active and regularly shing members within cooperatives is 66. Among shers living in Aliaa, eme (iftlikky, Alaat, Ildr), Yeni Foa, Menderes, Bergama, Karaburun (necikler), Seferihisar and Urla (zbek), ratio of membership is over 80 percent. Ninety two percent of the members of cooperatives in Izmir have had elementary or secondary school education, whereas an 8% have high school education. There are many problems and conicts between the 29 shery centers with their shery cooperatives and the rest of the coastal users across zmir coast. These conicts are caused by catching area restrictions (48%) [based on military (12%), industrial (4%), secondary residence (12%), tourism (20%) issues], followed by aquaculture cages (20%), large scale shery (20%) and small scale shery (4%) frictions, vessels coming from to other regions (4%) and recreational shing (4%).

XV

Industrial coast usage in Aliaa (petrochemical plants, vessel disassembling facilities etc.) is also obstructing shery. Likewise in places like Mersin Bay, eme, Mordoan, Balklova and Karaburun there are problems between the coastal shery and the sh farms as well. This study has been intended as basic information that shery managements, related authorities, foundations and especially local governments may need in order to realize a comprehensive shery management. Regular repetition of similar studies will provide invaluable information to follow shery as a whole and establish sustainable sheries. Keywords: Aegean Sea, catalogue, fishing gears and design, fishery cooperatives.

XVI

XVII

01 giri

1.GR

Trkiyeyi evreleyen denizlerin hepsi Akdeniz sular sisteminin bir paras olmakla birlikte birbirinden ekolojik, corak, jeomorfolojik, meteorolojik ve benzeri baz zellikler bakmndan farkllklar gstermektedir. zellikle Akdeniz ve Karadeniz ekosistemleri arasndaki fark daha belirgindir. Balklk asndan deerlendirildiinde, bu farkllk zellikle denizlerdeki tr eitliliine yansmaktadr. Trkiye Denizleri arasnda Ege Denizi tr eitlilii bakmndan Akdeniz ile birlikte Marmara ve Karadenize oranla daha zengindir. Ege Denizinde yaplan aratrmalarda, 300 kadar balk trnn bulunduu bildirilmitir. zmir Krfezi ve civarndaki sularda yaayan balk tr says ise 225i bulmaktadr. Ege Denizi, Balkan ve Anadolu Yarmadalar arasnda, Akdenize bal bir denizdir. Marmara Denizi ve Karadenizden anakkale ve stanbul Boazlar ile ayrlan denizin kuzey snrlar karalarla izilmi olmakla birlikte, gney snrlarn Yunanistana bal adalar olan Rodos ve Girit adalar oluturmaktadr. Ege Denizi morfolojik zellikleri bakmndan Kuzey Ege, Orta Ege ve Gney Ege olmak zere 3 farkl blgeye ayrlmaktadr. Kuzey Ege Denizinin sahil ksm 120 -200 m ortalama derinlie sahipken orta ksmlar 12001500 m arasndaki derinlie ulamaktadr. Orta Ege Denizinin derinlii ortalama 200 m civarndadr. Gney Ege Denizinin derinlii genellikle 1300 2200 m arasnda deimektedir. Bununla beraber, Ege Denizinin en derin yeri 2500 m ile Rodos ve Girit Adas arasndaki Karpathos adas civarndadr. 2008 ylnda, yaklak 494 bin tonu avclkla, 152 bin tonu yetitiricilikle olmak zere Trkiyede toplam su rnleri retimi yaklak 646 bin ton olarak gereklemitir. retimin yaklak % 61i deniz rnleri avcl (bunun % 64 tek bana hamsi avclndan salanmtr), % 24 yetitiricilik, % 6s isu rnleri avcl, geriye kalan % 9u da dier deniz rnlerinin (kabuklular vb.) avclndan gelmektedir (ekil 1).

ekil 1. Trkiye 2008 yl su rnleri retiminin dalm (TK, 2009) Deniz balklarnn trlere gre dalm incelendiinde, hamsi bal yaklak 252 bin tonla en yksek avlanan balk olarak grlmektedir. Bu retim, lkemizdeki avlanan deniz balklarnn yaklak % 64ini kapsamaktadr. Hamsi balndan sonra, en yksek avlanan deniz balklar % 6 ile

3

istavrit (kraa), % 4le sardalye, % 3le mezgit, % 2er pay ile palamut-torik ile istavrit (karagz) ve son olarak bu trleri % 1 oranlar ile kefal ve lfer trleri takip etmektedir. Bu trler dnda kalan dier tm trlerin toplam deniz balklar avcl iindeki oran % 17 olarak gereklemitir (ekil 2).

ekil 2. Deniz balklar iinde nemli baz trlerin avlanma miktarlar Ege Denizi kylarnda koylarn ve adalarn okluu, kta sahanlnn az oluu bu denizdeki avcl snrlamaktadr. Ancak, tr zenginlii ve avlanlan trlerin ekonomik deerlerinin yksek olmas, blgede balkl nemli klmaktadr. Ege Denizi balkl, yaklak 35 bin ton yllk retim miktar ile toplam 453 bin ton olan Trkiye deniz rnleri retiminde % 8lik bir paya sahiptir (ekil 3). Kltr balkln iermeyen bu oran, yllara gre deikenlik gstermekle birlikte % 5e kadar dt ya da % 12ye kadar kt grlmtr. Toplam deniz balklar retiminde Ege Denizinden salanan retim miktar Karadeniz ve Marmara Denizinden daha az olmasna karn ekonomik olarak getirdii kazan greceli olarak daha fazladr. Bunun balca nedeni, Ege Denizinden yakalanan su rnlerinin ekonomik olarak daha deerli olmasdr. Blgede retim gnlk olarak pazarlanmakta, yresel pazara ve dier ehirlere zellikle stanbula gnderilmektedir.

ekil 3. Trkiye deniz balklar retiminin blgelere gre oransal dalm Bununla beraber, son yllarda Ege Denizi balklndan toplam retime salanan katk miktarnda da dzenli bir art eilimi izlenmektedir. Bu arta zellikle, Karadeniz ve Marmaradan kendi av sezonlar sona erdiinde Ege Denizine gelen ok sayda grgr ve trol balk teknesi de katkda bulunmaktadr. Bu teknelerden bazlar ise, Ege Denizinin eitli limanlarnda yerleik balkla

4

gemi durumdadr. Ege Denizi canl kaynaklar zerinde giderek artan bu balklk basks blgede geleneksel olarak kk lekli balklkla uraan lokal balklar zerinde etkisini olumsuz bir ekilde hissettirmektedir. Avcln gerekletirilmesinde temel unsur olan balk gemilerinin avclk trlerine gre dalm incelendiinde, balk gemilerinin ok byk bir ksm grgr-trol dnda kalan, ky srtme a veya uzatma a-paraketa vb. ile avlanan, kk balk tekneleri olup, boylar 515 m. arasnda deimektedir. Bu teknelerde av alanna gidi, avlanma ve dn bir gn ile snrl kalmakta ve karaya bal olan kk lekli ky balkl yaplmaktadr. Balk gemilerinin blgelere gre dalm dikkate alndnda ise, 2008 yl verilerine gre Karadeniz Blgesi 5744 gemi ile birinci, Ege Blgesi ise 5056 gemi ile ikinci srada yer almaktadr (TK, 2009). Ege Denizi, birok balk trnn reme, beslenme ve gelime alan olan Edremit, andarl, zmir, Kuadas ve Gllk gibi verimli krfezleri bnyesinde barndran ve yasak dnemler haricinde yl boyunca youn balklk faaliyetinin devam ettii nemli bir denizimizdir (ekil 4).

ekil 4. Ege Denizi uydu grnts (Kaynak NASA) Trkiyenin Ege Denizi kylar, genellikle Kuzey Ege ve Gney Ege olmak zere balca iki ana cora blge ad altnda incelenmektedir. Bununla birlikte bu almada, Ege Denizinin en nemli ve byk krfezlerinden biri olan zmir Krfezi ve bu krfezde ok sayda balk barnak ve limanlarn bulunmas nedeniyle sadece zmir Krfezi odakl olarak bu ksm Orta Ege olarak deerlendirmeye alnmtr. Bu cora blgeler iinde srasyla, Kuzey Egede Edirne, anakkale, Balkesir ve ksmen zmir ili, Orta Egede zmir Krfezi odakl zmir ili ve Gney Egede yine ksmen zmir ili olmak zere Aydn ve Mula ilinin ky eritleri bulunmaktadr. Bu alma ile Ege Denizinin kuzeyinden gneyine doru uzanan tm ky eridi boyunca yer alan 60n zerindeki balk liman ve barna eitli zaman dilimlerinde ziyaret edilmitir (ekil 5). Bu ziyaretler ile su rnleri kooperatieri ve balklardan nemli bilgi ve veriler bizzat yerinde salanm ve toplanan bu orijinal bilgilerden bu kitap oluturulmutur.

5

ekil 5. Ege Denizi kylar ve almann yapld merkezler Yukardaki cora tanmlamalardan da anlalaca zere, zmir ilinin kuzeyi Kuzey Ege, gneyi ise Gney Ege snrlar iinde olmas nedeni ile zmir ilinin tamam alma kapsamna alnmtr. zmir Krfezi, Ege Denizinin nemli balklk merkezlerinden birisi olup krfez boyunca ok sayda balk barna ve su rnleri kooperati bulunmaktadr. Kuzey ve Gney Egenin arasnda kalan ve Trkiye Ege Denizi kysnn merkezinde bulunan zmir Krfezinin tamam bu almada, Orta Ege ksmnda deerlendirmeye alnmtr. Ege Denizi gibi ky alannn ok amal (yerleim, turizm, sanayi, ulam, askeri ve balklk) ve youn kullanld deniz sahalarnda btnleik bir ky ynetimine ihtiya vardr. Ky ynetiminin nemli bir halkasn ise balklk ve balkln ynetimi oluturmaktadr. Baarl bir balklk ynetimi byk lde salkl veri toplanmas ve bunlarn doru metotlarla ilenmesine baldr (nal ve di., 2001). Bu verilerin nemli bir blmn biyolojik veriler, av ara gereleriyle ilgili veriler, demograk ve sosyo-ekonomik veriler oluturmaktadr. Ancak Trkiyede balklkla ilgili blgesel ve ulusal dzeyde veri kaynaklar olduka snrldr ve ou zaman bu veriler gvenilir olmaktan uzaktr. Bir blgedeki balk ve balk tekne says, av aralar eitlilii ve kapasitesi, avlanan trler ve av miktarlar gibi bilgiler, en az avcl yaplan trlerin stok bilgileri kadar gerekli ve nemlidir. Benzer ekilde, balklarn nasl bir rgtlenme iinde olduklar, temel sorunlarnn ve ileriye ynelik beklenti ve projelerinin neler olduu konusundaki verilere de sahip olmak bir zorunluluktur. yi ve salkl bir balklk ynetimi iin bu tr verilerin srekli toplanmas ve izlenmesi gerekmektedir. Balklk ynetiminde genellikle ya girdi kontrol ya da kt kontrolne dayal iki temel yaklam kullanlmaktadr. Trkiye gibi kt kontrolnn pek mmkn olmad lkelerde, balklk girdi kontrolne dayal olarak ynetilmeye allmaktadr. Bu nedenle sahip olunan av ara gerelerinin, alan balk says ve balk teknesinin, bu teknelerin boylarnn, motor glerinin, denizde altklar gn saysnn bilinmesi gerekir. Bu nedenle yaplan bu alma, blge balklyla ilgili bu temel bilgileri salamas ve balkln gncel durumunu ortaya koymas asndan ve zellikle ynetim asndan ayr bir neme sahiptir. Dnyada benzer almalar her yl yaplmakta ve balklkta meydana gelen en kk deiiklikler dahi, ynetimle ilgili idari otoriteye annda iletilmektedir. Trkiyede bu ve buna benzer alma says son derece az olup benzeri bir alma Kara ve Gurbet (1999) tarafndan Ege Denizi endstriyel balkl zerine yaplmtr. Ancak balkln dinamik yaps gerei bu gibi almalarn periyodik olarak yaplmas ya da bir program dhilinde balkln srekli olarak izlenmesi salanmaldr. Bylece, balkn sorunlar, yeni gelitirilen avclk yntemleri, balklarn niversite ve bakanlktan talepleri ksacas sektrn durumu hakknda

6

ayrntl bilgi sahibi olunabilecek ve balklk ynetiminde bu gncel bilgilerden yararlanlabilecektir. Bu amala, her bir blge iin balklk haritalarnn karlmas, envanter almalarnn tamamlanmas, balk stoklaryla ilgili almalarn balatlmas ve balklkla ilgili dier aratrmalarn da yaplmas gerekmektedir. Bu tr almalar ile balklk yneticilerine, ilgili idari birimlere, kurumlara ve zellikle yerel ynetimlere, sosyo-ekonomik hedeeri de gzeten kapsaml bir balklk ynetimi iin ihtiya duyulan baz somut bilgiler salanabilecektir (nal, 2003). Ege Denizi balklna ilikin birok alma mevcut olmasna ramen, bunlarn byk bir ksm balklk uygulamalarna ilikin bilgileri iermektedir. Genellikle verilen bilgiler yresel isimler ile ifade edilmekte ve bazen ayn av takmndan veya balk trnden yreye zg farkl isimler ile bahsedilmektedir. Bugne kadar, blgede kullanlan balklk takmlarnn yapsal zelliklerini ifade eden uluslararas izim standartlarna uygun bir balklk (av takmlar) katalou henz yaynlanmamtr. Bu eksiklii gidermek amacyla, mmkn olabildiince blgede yaygn olarak kullanlan ve birbirinden bazen kk de olsa farkllk gsteren balklk takmlarnn teknik izimlerine yer verilmeye allmtr. Kitap iinde bahsedilen tm av ara gereleri ve balklk takmlarna ait liste Ek 1de verilmitir. Kitapta ele alnan nemli bir dier konu da, blgede kullanlan av ara ve gerelerinin tahmini saylarnn tespit edilmesi olmutur. Bu amala yaplan almalarda, blgede kullanlan av ara ve gerelerinin eitliliine ilikin detayl bilgiler elde edilirken bu av aralarnn saylarna ilikin ounlukla gvenilir bir tespit yaplamamtr. Bu eksikliine ramen yine de nemli bilgiler iermesi nedeniyle, incelenen her yreye zg balklkta kullanlan balca av ara ve gereleri ve tahmini saylarna ilikin izelgelere kitapta yer verilmitir. Bu izelgelere, tespit edilebilen saylar ilenmi olup, emin olunamayan saylarn verilmesinden zellikle kanlmtr. Bu izelgelerden de anlalabilecei zere, Ege Denizi balklnda genellikle bir balk birden fazla sayda av ara ve gerecine sahiptir. Dier bir ifade ile bir balk teknesinde birden fazla eitte ve sayda av ara ve gereci mevcuttur ve av sezonuna gre bu av ara ve gereleri nbetlee olarak ayn teknede kullanlmaktadr. zmir ilinde bulunan Su rnleri Kooperatieri ve balklarla ilgili bulgular iin kooperatif yneticilerinin %90 ve bu kooperatierin aktif yelerinin (1172 ye) %7si ile yz yze grmeler yaplm ve bu grmelerden veriler toplanmtr. Bu konudaki bulgular ortalama ve oransal deerler olarak tablolar eklinde sunulmutur ve zmir ili snrlarn kapsamaktadr. almada, Ege Denizi kylar boyunca uygulanan balklk yntemleri, kullanlan av ara gereleri ve blgede bulunan balk barnaklar ve kooperatierinin incelenmesi amac ile limanlar ziyaret edilmi ve nceden hazrlanm anketler yaplmtr. Sahada yaplan anket almalarndan toplanan gerek teknik ve gerekse sosyo-ekonomik veriler deerlendirilerek, her bir yrenin balklna ait yapsal durum ortaya karlm ve bunlara ilikin detayl bilgiler bir dzen dhilinde ayrntl olarak verilmeye allmtr. Ege Denizinde hedef trlerin rneklenen balk limanlarndaki oransal durumuna bakldnda, barbun-tekir %12 ile ilk srada gelmektedir. Bunu srasyla, ipura (%9), ahtapot (%8), levrek (%7), palamut-kupes-karides-kalamar (%6ar) ve sbye-dil (%5er) izlemektedir (ekil 6). Bu trlerin kitapta geen listesi ve bilimsel isimlendirmeleri Ek 2de, ayrca yine bu trlere ait youn avclk dnemleri ve kullanlan av aralar Ek 3te detayl olarak verilmitir.

7

Dier Uskumru ( Scomber scombus) Tirsi (Alosa fallax nilotica) Sbye (Sepia officinals) Sinagrit (Dentex dentex) Sarpa (Sarpa salpa) Sargos (Diplodus sargus) Sardalye (Sardina pilchardus) Palamut (Sarda sarda) Mrmr (Lithognathus mormyrus) Mercan (Pegellus erythrinus) Melanur (Oblada melanura) Levrek (Dicentrarchus labrax) Kupes (Boops boops) Kpekbal (Mustelus mustelus) Kl (Xiphias gladius) Kefal (Mugil spp.) Karides (Penaeus kerathurus) Karagz (Diplodus vulgaris) Kalamar (Loligo vulgaris) zmarit (Spicara flexuosa) stavrit (Trachurus sp.) Isparoz (Diplodus annularis) Fangri (Pargus pargus) Dil (Sole vulgaris) ipura (Sparus aurata) Barbun - Tekir (Mullus sp.) Akivades (Tapes deccusatus) Ahtapot (Octopus vulgaria)

ekil 6. Ege Denizinde avcl yaplan hedef trlerin oransal (%) dalm Av aralarna ait bulgular arlkl olarak 2004 ve 2005 yllar arasnda saha almalar (balklarla grlerek ve av aralar yerinde incelenerek) ile elde edilmi olmasna ramen bu almalar 2010 yl bana kadar devam etmitir. Ege Denizi kylarnda kullanlan av takmlarnn sistematik snandrlmas, genel ve teknik zelliklerini kapsayan izim planlar FAO ve AB izim standartlarna uygun olarak hazrlanmtr. alma sonunda, Ege Denizi balklnda yaygn olarak kullanlan toplam 161 adet av aracnn teknik plan izilmitir. Av aralar kategorik snandrmaya gre oltalar, tuzaklar, dalyanlar, uzatma alar, ky srtme alar, troller ve evirme alar olmak zere ana balklar altnda ele

8

alnmtr (Ek 3). Blgede kullanlan balca av ara gereleri arasnda en ok eitlilik olta ve uzatma alarnda bulunmaktadr. Bu eitlilik, gerek olta takmlar ve gerekse uzatma alarnn genellikle tre ve kullanldklar yere gre zel olarak yaplmalarndan kaynaklanmaktadr. Ayrca bu av aralar kullanldklar yerlere gre de farkllklar gstermektedir. Av aralar arasndaki bu farkllklar gsterebilmek amac ile olta takmlar iin srasyla, oltalar, apariler ve paragatlar eklindeki 3 alt grup altnda toplam 38 adet farkl olta takm plan izilmitir. Yine uzatma alar iin srasyla, sade uzatma a, sade atl uzatma a, fanyal uzatma a, fanyal atl uzatma a, kombine atl uzatma a, voli uzatma alar ve baz zel uzatma alar (marya a, ta a, biledye a gibi) eklindeki 7 alt grup altnda toplam 106 adet farkl uzatma a plan izilmitir. Bu iki ana grubun yannda srasyla 5 adet trol a, 4 adet grgr a, 4 adet alamana, 1 adet trata, 2 adet pinter ve 1 adet keltme (a) dalyan planna kitapta yer verilmitir. Ayrca kitap iinde baz av ara ve gereleri veya lagn (dalyan) alanlarnn resimleri de mevcuttur. Ege Denizi balklnda yaygn olarak kullanlan bu av ara ve gerelerinin uluslararas (FAOISSCFG1) kurallara gre yaplm snandrma iinde yer aldklar gruplar aada gsterilmitir. EVRME ALARI stinga halatl evirme alar (Grgr Alar) 1. Mekanik g kullanlan Hamsi-Sardalye Grgr Alar Kefal Grgr Alar Orkinos Grgr Alar 2. El ile kullanlan (El Grgrlar s sulardaki avclkta kullanlr) TROL ALARI Dip Trol Alar Geleneksel dip trol alar (Balklar tarafndan genellikle Osmanl trol alar olarak anlmaktadr) Kesimli dip trol alar (Baz zel kesim teknikleri kullanlarak yaplan) UZATMA ALARI VE DOLANAN ALAR Sabit (Dnek) Uzatma Alar 1.a) Multilament (Bez) Sade Uzatma Alar Sardalye Uzatma Alar Barbun Uzatma Alar Barbun-Tekir Uzatma Alar Kefal Uzatma Alar Palamut Uzatma Alar Tirsi Uzatma Alar Kupes Uzatma Alar Kolyoz Uzatma Alar Melanur Uzatma Alar Lfer Uzatma Alar Mercan Uzatma Alar Trana Uzatma Alar Tombik Uzatma Alar Kpekbal Uzatma Alar Zargana Uzatma Alar b) Monolament (Misina) Sade Uzatma Alar Barbun Uzatma Alar Kupes Uzatma Alar 2. Multilament (Bez) atl Sade Uzatma Alar Kolyoz Uzatma Alar Palamut Uzatma Alar1

ISSCFG: International Standard Statistical Classification of Fishing Gear

9

3. Fanyal Uzatma Alar Barbun Uzatma Alar Sinagrit Uzatma Alar Kefal Uzatma Alar Dil-Pisi Uzatma Alar Karides Uzatma Alar Sbye Uzatma alar Ahtapot-Sbye Uzatma Alar Levrek Uzatma Alar Istakoz-Bcek Uzatma Alar Sokkan Uzatma Alar 4. atl Fanyal Uzatma Alar Karides Uzatma Alar Lfer Uzatma Alar 5. atl Kombine Uzatma Alar Kupes Uzatma A Karma Uzatma A 6. zel Uzatma Alar Marya A Ta A Biledye A 7. evirme (Voli) Uzatma Alar 1. Sade Uzatma Alar 2. Fanyal Uzatma Alar Tek Katl evirme (Voli) Uzatma Alar Multilament (Bez) PA Monolament (Misina) PA ift Katl evirme (Voli) Uzatma Alar Multilament (Bez) PA Monolament (Misina) PA Kombine Uzatma Alar 1. Sade Uzatma Alar Fanyal Uzatma Alar 2. Alamana Alar 3. Kargl Alar (Kefal iin) TUZAKLAR Sepetler Pinterler Havai tuzaklar OLTA VE OLTA TAKIMLARI Paragatlar nce Paragat2 -Mantarl nce Paragat -Mantarsz nce Paragat Kaln Paragat3 Kl Paragat Sinagrit Paragat apariler Sallama aparileri2 Genellikle ipura, karagz, mercan, melanur, sparoz, sarpa, kupes vbz trlerin avclnda kullanlr. 3 Genellikle levrek avclnda kullanlr.

10

stavrit aparisi Palamut aparisi Kolyoz-Uskumru aparisi Parangula (Ahtapot aparisi) Su st aparisi Lfer aparisi ne ve El Oltalar Bu almada gerek el ve gerekse mekanik g ile kullanlan tek ineli ve ok ineli olmak zere ok sayda ine ve olta takm eitleri tespit edilmitir. T DALYANLARI (LAGNLER) 37 Nisan 2006 tarihleri arasnda zmirde dzenlenen, ICES-FAO Uluslararas Balklk Teknolojisi ve Balk Davranlar alma Grubu toplantsnda, yukardaki snandrmaya ilikin olarak Ege Denizinde kullanlan av ara gerelerinin teknik zellikleri ve planlarna ilikin bir sunum4 yaplmtr (Ek 4). Bu kitapta, av aralarnn teknik zellikleri ve gsterdii yresel deiim yannda, balklarn sosyo-demograk-ekonomik zellikleri, balkln durumu ve genel zellikleri de (av sahas zellikleri, hedef trler, youn avclk dnemleri, lo bilgileri, su rnleri kooperati zellikleri, sorunlar) dikkate alnmtr. lave olarak, ky balklar ile dier ky alan kullanclar arasndaki mevcut sorun ve anlamazlklar da saptanmaya allmtr. ncelenen su rnleri kooperatierinin en eskisi 1953 ylnda kurulan S.S. zmir Balk Avclar ve Su rnleri Kooperati ile 1961 ylnda kurulan S.S. Ege rnek Su rnleri Kooperatidir. En yeni iki kooperatif; 2003 ylnda kurulan S.S. eme Merkez Su rnleri Kooperati ve S.S. eme Alaat Su rnleri Kooperatidir. Ele alnan kooperatierin % 59u pazarlama faaliyeti yrtmekte ve % 47si en az bir kii altrmaktadr. Su rnleri kooperatierinin birounun (% 86) faaliyet alannda kooperatif yesi olmayan balklar da bulunmaktadr. ncelenen su rnleri kooperatierine ye olma oran % 64 olarak bulunmutur. ye balklar arasnda aktif olarak alan ve dzenli olarak balklk yapan yelerin oran ise % 66dr. Aliaa, eme (iftlikky, Alaat, Ildr), Yeni Foa, Menderes, Bergama, Karaburun (necikler), Seferihisar ve Urla (zbek)daki balklar arasnda su rnleri kooperatierine ye olma oran % 80 ve zerindedir. zmir ilindeki kooperatif yesi balklarn % 92si ilkokul veya ortaokul, % 8i lise dzeyinde eitim5 almtr. Balklarn % 59u sosyal gvence sahibi, % 67si konut sahibi ve % 93 evli bireylerden olumaktadr. zmir ili kylarnda yer alan 29 adet balklk merkezi ve bu merkezlerde yer alan su rnleri kooperatieri ile dier ky alan kullanclar arasnda anlamazlklar yaand gibi, balkln farkl gruplar arasnda da ok sayda sorun ve kar atmas bulunmaktadr. Bu sorunlarn neredeyse yarsn (%48) srasyla, askeri (%12), endstriyel (%4), ikinci konutlar (%12) ve turizm (%20) kaynakl av sahas snrlamalar oluturmaktadr. Bunlar, balk iftlikleri (%20), Kk lekli Balklk (KB) - Byk lekli Balklk (BB) (%20) ile KB-KB (%4) atmalar, baka blgelerden gelen av tekneleri (%4) ve amatr avclk (%4) izlemektedir. Aliaada endstriyel amal ky kullanm (petro-kimya tesisleri, gemi skm tesisleri vb.) balkl engellemektedir. Benzer ekilde, balk iftliklerinin youn olarak bulunduu Mersin Koyu, eme, Mordoan, Balklova, Karaburun gibi yerlerde ise ky balkl ile balk iftlikleri arasnda eitli sorunlar yaanmaktadr. Tarm ve Ky leri Bakanl Tekilatlanma ve Destekleme Genel Mdrl (2002) kaytlarna gre, zmirde 38 adet su rnleri kooperati faaliyet gstermektedir. Buna ilave olarak, Eendere ve Gmldrde iki adet kooperatin kurulu aamasnda olduu saptanmtr. Bu kooperatiere ye balk says 2386dr ve bunlarn yaklak 1300 adedi aktif yedir. zmir ilinde su rnleri kooperati bana 63 ye dmektedir. En az yesi olan su rnleri kooperati, 16 ye ile S.S. Tepeboz Su rnleri Kooperati, en ok yesi olan ise 240 ye ile S.S. Sasal Su rnleri Kooperatidir (izelge 1).

4 Technical Specifications of Main Fishing Gears Used in the Aegean Coast of Turkey 5 Balklarn eitim dzeyi ile bulgular kitap iinde geen tablolarda rakamsal olarak ifade edilmitir. Bu deerlendirmede, okuma yazma bilmeyen balklar 0, ilkokul mezunu olanlar 1, ortaokul 2, lise 3 ve lise mezunu ve zeri eitimli olanlar 4 rakamyla gsterilmitir.

11

izelge 1. zmir li Su rnleri Kooperatieri listesi (TKB, 2002).Su rnleri KooperatieriS.S. Aliaa-Merkez Su rnleri Kooperati S.S. Yeni akran Aa akran Hacmerli S.S. Zeytinda Kasabas Su rn. Koop. S.S. eme Dalyanky Su rnleri Kooperati S.S. eme iftlikky Su rnleri Kooperati S.S. eme Ilca Su rnleri Kooperati S.S. eme Ildr Su rnleri Kooperati S.S. eme Merkez Su rnleri Kooperati S.S. eme Alaat Su rnleri Kooperati S.S. 16 Eyll-Musalla ve nn S.S. Sasal evre Kyleri Su rn. Koop. S.S. Bademli Su rnleri Kooperati S.S. andarl Su rnleri Kooperati S.S. Dikili Merkez Su rnleri Kooperati S.S. Yeni Foa Su rnleri Kooperati S.S. Foa Merkez Su rnleri Kooperati S.S. Gzelbahe Su rnleri Kooperati S.S. Mordoan Su rnleri Kooperati S.S. Karaburun-Merkez Su rn. Koop. S.S. Tepeboz Su rnleri Kooperati S.S. necikler Su rnleri Kooperati S.S. Karyaka Su rnleri Kooperati S.S.emikler-Yal-rnekky-DemirKpr Emekmbatl ve Bahariye Mahalleleri S.S. Ege rnek Su rnleri Kooperati S.S. zmir Balk Avclar ve Su rn. Koop. S.S. zdere-Ahmetbeyli Su rn. Koop. S.S. Tuzullu Su rnleri Kooperati S.S. Narldere - Merkez Su rn. Koop. S.S. Sack Su rnleri Kooperati S.S. Beyler Su rnleri Kooperati S.S. rkmez Su rnleri Kooperati S.S. Zeytinky retim ve Deer. Koop. S.S. Barutu Su rnleri Kooperati S.S. zbek skelesi Su rnleri Kooperati S.S. Urla skelesi Su rnleri Kooperati S.S. emealt Su rnleri Kooperati S.S. Balklova Su rnleri Kooperati S.S. Kalabak ve Zeytinalan Su rnleri Koop.

Kur. Yl1974 1997 1984 1989 1998 1999 2001 2003 2003 2002 1991 1990 1988 1994 1995 1992 1978 1993 1999 1998 1999 1987 2001 1961 1953 1995 1991 1994 1990 1996 1997 1974 1976 1973 1988 1990 1991 2001

ye Say.62 37 29 104 75 36 54 30 43 23 240 45 53 35 54 138 64 40 34 16 25 80 56 50 34 50 235 40 68 138 55 34 68 52 52 49 50 38

Faal ye14 20 20 45 22 30 -* 20 25 170 40 40 23 6 70 60 33 18 23 21 65 56 50 15 35 30 52 50 38 25 28 26

Etkinlik AlanAliaa Aliaa Bergama eme eme eme eme eme eme eme ili Dikili Dikili Dikili Foa Foa Gzelbahe Karaburun Karaburun Karaburun Karaburun Karyaka Karyaka Konak Konak Menderes Menemen Narldere Seferihisar Seferihisar Seferihisar Seluk Seluk Urla Urla Urla Urla Urla

* Bu ve kitap iinde geen dier tm izelgelerde gvenilir veri elde edilemeyen durumlarda (-) iareti kullanlmtr. Bu alma kapsamnda, zmir ilindeki su rnleri kooperatiflerinin %90 ve bu kooperatiflerin aktif yesi olan balklarn (1172 adet), %7si (170 adet) ile bireysel anketler gerekletirilmitir.

12

Bu alma kapsamnda incelenen su rnleri kooperatierinin konu edildii zmir li Su rnleri Kooperatieri ve Sorunlar isimli bir poster almas KAY-086 Ulusal toplantsnda sunulmu olup anlan toplantda en iyi poster dln kazanmtr (Ek 5). Ege Denizi balklnn yapsal bir analizini ieren bu alma, balklk yneticilerine, ilgili idari birimlere, kurumlara ve zellikle yerel ynetimlere, kapsaml bir balklk ynetimini gerekletirebilmeleri iin ihtiya duyacaklar temel bilgileri sunmak amacyla yazlmtr. Kitap ayn zamanda, su rnleri konusunda eitli dzeylerde eitim gren renciler iin de bir kaynak nitelii tamaktadr. Benzeri almalarn belli zaman aralklarnda dzenli olarak tekrar edilmesi ve balkln bir btn olarak izlenmesi, srdrlebilir balklk iin ok nemli katklar salayacaktr.

6 KAY: Ky Alanlar Ynetimi Trkiye Milli Komitesi VII. Ulusal Kongresi

13

02 kuzey ege

14

15

16

2. KUZEY EGE Trkiyenin Kuzey Ege Denizi kylar Edirne, anakkale, Saros Krfezi, Balkesir ve Bergama (zmir) evresini kapsamaktadr. 2.1. EDRNE 2.1.1. ENEZ Edirne line bal Enez le nfusu 3800 olup, yzlm 473 km2dir. Antik alardaki ad Ainos olan kent, Trk-Yunan snrnn hemen kenarnda Meri Nehrinin denize dkld Ege kylarnda yer almaktadr. Ekonomisinde balklk, hayvanclk ve tarm nemli bir yer tutmaktadr. 19771992 yllar arasnda tamamlanan limann ana mendirek boyu 845 m olup, kooperatif tarafndan iletilmektedir (ekil 7).

ekil 7. Enez Balk Limannn genel grnm S.S. Enez Su rnleri Kooperati S.S. Enez Su rnleri Kooperati 1972 ylnda kurulmutur (ekil 8). Kaytl ye says 131dir. yelerin u an sadece 20 kadar aktif olup, 80 tanesi geimini tamamen balklktan salamaktadrlar. Blgede 150 civarnda kooperatife ye olmayan balk da bulunmaktadr. Enez Dalyan son iki yldr kooperatife kiralanmad (zel bir kuruluun da kiralama giriimi yapmas nedeniyle kilitlenen bir hukuksal sre nedeniyle) iin balklk yeler asndan durma noktasna gelmitir (ekil 9). Mezat yaplmad iin yelerin %20si baln kooperatife, kalan komisyonculara vermektedir. Souk hava deposuna sahip olan kooperatif, yreden kan balklar stanbul-Kumkap ve Tekirda balk hallerine gndermektedir.

17

ekil 8. S.S. Enez Su rnleri Kooperati Sorunlar Dalyann kiralanamamas, Gala Glnn milli park statsnde olduu iin balklar tarafndan kullanlamamas, Kaak trollerin blgede yaratt tahribat Yunuslarn alara zarar vermesi

ekil 9. Enez Dalyannn genel grnm Balklnn Durumu Enez ve civarnda yaplan balkla ilkin genel bilgi izelge 2de zetlenmitir. zellikle sade ve fanyal uzatma alar ile balca barbun-tekir, ipura, karides (ekil 10), kefal (ekil 11 ve 12), levrek, sbye (ekil 13) ve sarpann avcl youn olarak yaplmaktadr.

18

izelge 2. Enez Balklnda hedef trler, av dnemleri ve av aralarHedef Tr Ahtapot (Octopus vulgaris) Barbun-Tekir (Mullus sp.) ipura (Sparus aurata) Kalamar (Loligo vulgaris) Karides (Penaeus kerathurus) Kefal (Mugil spp.) Levrek (Dicentrarchus labrax) Sarkuyruk (Seriola dumerili) Sarpa (Sarpa salpa) Sbye (Sepia officinalis) Uskumru (Scomber scombrus) Ylanbal (Anguilla anguilla) Youn Avclk Dnemi Kasm-Mays Haziran-Aralk Haziran-Aralk Ekim-Kasm Austos-Eyll Mays-Aralk Haziran-Aralk Austos-Eyll Haziran-Aralk Mart-Haziran Sonbahar aylar Kasm Av Arac Ahtapot paragat (mlek) Uzatma alar Uzatma alar Olta Uzatma alar, Dalyan kuzuluklar Uzatma alar, Dalyan kuzuluklar Uzatma alar Olta Uzatma alar Uzatma alar apari Pinter

Av Sahas: Saros Krfezinde Sultanie ile Enez arasndaki saha Dip Yaps: Kumlu amurlu

ekil 10. Karides fanyal uzatma a plan (Enez)

19

ekil 11. Kefal sade uzatma a plan (Enez)

ekil 12. Kefal fanyal uzatma a plan (Enez)

20

ekil 13. Sbye fanyal uzatma a plan (Enez) 2.1.2. SULTANE Edirne line 200 km, Enez lesine 20 km ve sahile 4 km uzaklkta olan kyn nfusu 1300 civarndadr. Ekonomisi hayvanclk, iftilik ve balkla dayanmaktadr. Ana mendirek boyu 580 m olan ve yapm yeni tamamlanan liman (ekil 14), kooperatif tarafndan henz kiralanamamtr.

ekil 14. Sultanie Balk Liman

21

S.S. Sultanie Su rnleri Kooperati 1992 ylnda kurulmu olup (ekil 15), 38 adet kaytl yesi vardr. yelerin tamam aktif olup, 20 tanesi geimini tamamen balklktan salamaktadrlar. Barnakta 10 civarnda kooperatife ye olmayan balk bulunmaktadr. Mezat yaplmad iin yelerin %80i baln kooperatife, kalan komisyonculara vermektedir. Birka adet balk soutma dolabna sahip olan kooperatif ve komisyoncular, yreden kan balklar stanbul-Kumkap balk haline gndermektedir. Kooperatif dzenli olarak yelerinden aidat almamakta, sattan % 5 katk pay kesmektedir. Sorunlar limann henz kiralanmamas, Kaak trol ve grgrlarn av sahalarnda kla avlanmas, Zpknla dal (gece-gndz orfoz-lahos ve levrek iin) Yunuslarn alarna zarar vermesi

ekil 15. S.S. Sultanie Ky Su rnleri Kooperatif binas ve kooperatife ait ara Balklnn Durumu Sultanie ve civarnda yaplan balkla ilkin genel bilgi izelge 3de zetlenmitir. zellikle uzatma alar ile balca barbun-tekir, bcek, kalamar, karagz, sinagrit, sbye ve kpekbalnn (ekil 16) avcl youn olarak yaplmaktadr. Ayrca, Sultanie balklar tarafndan Kasm-Mays aras kalan dnemde ahtapot paragat (ekil 17) ve yine Temmuz ile Austos aylar arasnda ise sinagrit paragat (ekil 18) yaygn olarak kullanlmaktadr. izelge 3. Sultanie balklnda hedef trler, av dnemleri ve av aralarHedef Tr Ahtapot (Octopus vulgaris) Barbun-Tekir (Mullus sp.) Bcek (Palinurus elephas) Kalamar (Loligo vulgaris) Karagz (Diplodus vulgaris) Lfer (Pomatomus saltatrix) Sinagrit (Dentex dentex) Sbye (Sepia officinalis) Youn Avclk Dnemi Kasm-Mays Tm yl Haziran-Temmuz Tm yl Tm yl Kasm-Aralk Temmuz-Austos Mart-Nisan Av Arac Ahtapot paragat (mlek) Uzatma alar Uzatma alar Uzatma alar, Olta Uzatma alar Alamana Uzatma alar, Paragat Uzatma alar

Av Sahas: Saros Krfezinde Karaincirli ile Enez arasndaki saha Dip Yaps: Kumlu amurlu

22

ekil 16. Kpekbal sade uzatma a plan (Sultanie)

ekil 17. Ahtapot paragat (Sultanie)

23

ekil 18. Sinagrit paragat (Sultanie) 2.1.3. BRCE Saros Krfezi kylarnda 1500 nfuslu Mecidiye Kynn sahilinde yer alan brice, limanyla hem balk teknelerine hem de yatlara ve dal turizmine uygun korunakl bir alan sunmaktadr (ekil 19). Limanda adet dal okulu faaliyetlerini Nisan-Eyll aylar arasnda srdrmektedir. Ana mendirek boyu 200 m olan liman S.S. Mecidiye Su rnleri Kooperatine kiralanmtr (ekil 20).

ekil 19. brice Balkc Liman

24

ekil 20. brice Balk Limanndan eitli grntler S.S. Mecidiye Su rnleri Kooperati 1992 ylnda kurulmu olup, 52 adet kaytl yesi vardr. yelerin tamam aktif ve geimini tamamen balklktan salamaktadrlar. Barnakta 20 civarnda kooperatife ye olmayan balk da bulunmaktadr. Mezat yaplmad iin yeler baln komisyonculara vermek suretiyle pazarlamaktadrlar. Bir adet buzhaneye de sahip olan kooperatif ve komisyoncular, yreden kan balklar stanbul, anakkale, Gelibolu ve Keana gndererek deerlendirilmektedir. Kooperatif dzenli olarak yelerinden aidat (250 TL/yl) toplayabilmektedir. Sorunlar Blgedeki balk iftlii ile askeri alanlar nedeniyle av sahasnn klmesi Balklnn Durumu brice ve civarnda yaplan balkla ilikin genel bilgi izelge 4de zetlenmitir. zellikle uzatma alar ile balca barbun-tekir, bcek sardalye (ekil 21) ve sbye avcl youn olarak yaplmaktadr. Ayrca, brice balklar tarafndan Mays-Haziran aylarnda olta ile kalamar avcl yaplmaktadr. Paragat ile genellikle k aylarnda levrek ve yaz aylarnda ise sinagrit avcl yaplmaktadr (ekil 22). Ayrca bata lfer olmak zere levrek ve mrmrn alamana ile avclda brice ve civarnda yaygn olarak kullanlan balklk yntemlerinden birisidir.

25

izelge 4. brice balklnda hedef trler, av dnemleri ve av aralarHedef Tr Youn avclk Av Arac

Barbun-Tekir (Mullus sp.) Bcek (Palinurus elephas) Kalamar (Loligo vulgaris) Levrek (Dicentrarchus labrax) Lfer (Pomatomus saltatrix) Mrmr (Lithognathus mormyrus) Sardalye (Sardina pilchardus) Sinagrit (Dentex dentex) Sbye (Sepia officinalis)

Ekim-Kasm/Mays-Haz. Tm yl Mays-Haziran Kasm-Ocak Kasm-Aralk Kasm-Ocak Yaz aylar Temmuz-Austos Sonbahar/ Mays-Haziran

Uzatma alar Uzatma alar Olta Parakete, Alamana Alamana Alamana Uzatma alar Paragat Uzatma alar

Av Sahas: Saros Krfezinde Kemikli Burnu ile Enez arasndaki saha Dip Yaps: Kumlu amurlu

ekil 21. Sardalye sade uzatma a plan (brice)

26

ekil 22. Sinagrit paragat (kaln paragat) (brice)

27

2.2. ANAKKALE anakkale, Marmara Denizi, Boaz ve Kuzey Ege Denizi olmak zere farkl denizel sistemle ilikili ve 671 km gibi olduka uzun bir ky hattna sahip nemli bir balklk merkezi durumundadr. zellikle, anakkale Boaz balk glerinin en youn olarak grld blgelerden biri olmas nedeni ile ayr bir nem kazanmaktadr. Blgede toplam 1065 adet balk teknesi kaytl olup bu teknelerin ok kk bir ksm (yaklak % 3.5i) grgr ve trol (34 adet) iken, geriye kalan yaklak % 96.5ini ise genellikle olta ve uzatma avcl yapan dier kk boyutlu tekneler oluturmaktadr. anakkale ili snrlar iinde yer alan nemli balk limanlar srasyla, anakkale merkez liman, Eceabat, Gelibolu, Karabiga, Lapseki, Kumkale, Yeniky, Kilitbahir, Seddlbahir, Kemer ve Kabatepe limanlar saylabilir. Bu limanlardan anakkale Merkez, Seddlbahir ve Kabatepeye ilikin elde edilen balklk bulgular aada zetlenmitir. Blgede genel olarak sahil gvenliin etkin kontrol sz konusudur. anakkale ve civarnda yunuslarn alara zarar vermeleri balklarn en fazla ikyeti olduklar bir sorun olarak dikkat ekmektedir. 2.2.1. ANAKKALE MERKEZ stavrit sallama aparisi, Ocak-Mays aylar arasnda anakkale Boaz ile Saros Krfezi girii arasnda 1535 m derinliindeki sularda kullanlr (ekil 23). Buralarda dip genellikle tragana ve talktr. Avclk sabah ve akam saatlerinde yaplr. Eer aknt varsa, teknenin makinesi alr durumdadr. aparide yem grnts salayan beyaz ty kullanlmaktadr. Kaz kanadndan koparlm tyler, inelere nce misina, sonra krmz iple balanr. Bu aparide hedef tr istavrit, tesadf tr ise kolyozdur. Yakalanan hani balklar denize geri atlr. 20 TL malzeme ve 10 TL iilik maliyeti olduu bildiren bu apariler (Austos, 2005), her gn yenilenmektedir. Palamut sallama aparisi 15 Mays30 Haziran ve 15 Eyll15 Kasm tarihleri arasnda, Saros Krfezi girii, anakkale Boaz ve Bozcaada sahillerinde kullanlmaktadr (ekil 4). Avcln yapld yerlerde derinlik 1535 m, dip yaps ise genellikler eriteliktir. Palamudun erite zerinde oynak yapt grldkten sonra, nnden gei yaplr. Palamut aparisi sabah ve akam saatlerinde en fazla 15 dakika suda kalr. nelere ya krmz horoz boyun ty ya da bu renge boyanm baka bir ty balanr. Hedef trn palamut ve torik olduu bu aparide tesadf olarak tombik de yakalanmaktadr. Torik ve tombik gibi iri balklar kimi zaman takm kopartmaktadr. Palamut aparisinin maliyeti, 30 TL malzeme ve 10 TL iilik olmak zere yaklak 40 TL civarnda olmaktadr (Austos 2005).

28

ekil 23. stavrit sallama aparisi (anakkale Merkez)

29

ekil 24. Palamut sallama aparisi (anakkale Merkez)

30

Kolyoz-istavrit sallama aparisi, Ocak-Haziran aylar arasnda anakkale Boaz ve Saros Krfezi arasnda 1555 m derinliklerde kullanlmaktadr (ekil 25). nelere yem grnts veren sim (gelin teli) balanan takmlar, bir kol boyu sallanarak avclk yaplmaktadr. Gn boyu devam eden avclkta, eer aknt varsa, teknenin motoru alr durumdadr. Eer aknt yoksa makine durdurulur. Takma baln yklenmesi en fazla 10 dakika srmektedir. Bu aparilerde hedef tr olan uskumru ve kolyoz yannda, skarta olarak hani balklar kmaktadr. Bu apari takmnn toplam maliyeti 30 TL civarnda olmakta (Austos 2005) ve takmlar her gn yenilenmektedir. Lfer su st aparisi, Ekim, Kasm, ubat ve Mart aylarnda anakkale Boaznda kullanlmaktadr (ekil 26). Bu takm Aralk ve Ocak aylarnda balk dipledii zaman almaktadr. aparinin atld yerlerde derinlik 1825 m olup, dip yaps talktr. Gn doumu ve gn batmnda birer saat, akntya kar motor rlantide iken kullanlan takm, suda en fazla 15 dakika kaldktan sonra tekrar atlr. nelere, sardalye grnm salayan beyaz horoz boyun ty, misina ile balanr. Hedef trn lfer olduu bu aparilerde eer takm dibe inerse, trakonya da skarta olarak yakalanmaktadr. Bu avclk zellikle sert havalarda deneyim gerektirmektedir. Bir takmn, 25 TL malzeme ve 10 TL iilik gideri olmak zere toplam 35 TL maliyeti olmakta (Austos, 2005) ve haftada bir yenilenmesi gerekmektedir.

ekil 25. Kolyoz-uskumru sallama aparisi (anakkale Merkez)

31

ekil 26. Lfer su st aparisi (anakkale) anakkalede zellikle ilkbahar aylarnda balayan ve yaz sresince devam eden mercansinagrit ve kpekbal avnda fanyal uzatma alar kullanlmaktadr (ekil 27). Bu alar 0.50 donam faktr ile yakalara donatlmakta toplam mercan-sinagrit ve kpekbal fanyal uzatma a takmlar 2 ila 8 postadan olumaktadr. Bu alar, akam atlp sabah toplanmaktadr.

ekil 27. Mercan-sinagrit ve kpekbal fanyal uzatma a (anakkale)

32

Sade olarak donatlan alamana a (ekil 28), 26 at arasnda donatlmakta olup, lfer iin 64 mm, inekop iin 4456 mm gz aklnda alar kullanlmaktadr. % 66 donam faktr (E) ile donatlan alarn uzunluu 264 m - 528 m arasnda deimektedir. Bu alar evirme ve voli eklinde kullanlmaktadr (zekinci ve di. 2006). Alamana alar 15 Nisan15 Aralk tarihleri arasnda Saros Krfezi anakkale Boaz girii, Gkeada ve Bozcaadada 612 kula derinliklerdeki ta, eritelik (Posidonia oceanica) ve kumlu sahalarda hem gece hem de gndz kullanlmaktadr. Bir av operasyonu en fazla 45 dakikada tamamlanmaktadr. Hedef trler olan lfer, palamut, torik ve sarpann yannda tesadf olarak melanur, skarta olarak ise iskorpit, hani ve ot balklar yakalanmaktadr. Balklarla yaplan grmelerde, alamana takmlarnn, 7000 TL malzeme ve 3000 TL de iilik olmak zere toplam 10000 TL maliyeti olduu, akntl havalarda alamana alar ile avn zor yapld ve genellikle gece olmak zere yunuslarn alara zarar verdii ifade edilmitir.

ekil 28. inekop-lfer alamanas*(anakkale Merkez)* (zekinci ve di. 2006)dan yararlanlarak yeniden izilmitir.

33

inekop alamanas 15 Haziran1 Eyll tarihleri arasnda Saros Krfezi ve anakkale Boaz giriinde 58 kula derinliklerdeki ta, eritelik ve kumlu sahalarda hem gece hem de gndz kullanlmaktadr. Bir av operasyonu en fazla 40 dakikada tamamlanmaktadr. Hedef tr olan inekopun yannda tesadf olarak sarpa ve ktek bal, skarta olarak ise iskorpit, hani ve ot balklar yakalanmaktadr. Balklarla yaplan grmelerde, takmn 5000 TL malzeme, 2500 TL de iilik maliyeti olduu, akntl havalarda operasyonun zor olduu ve gece yunuslarn alara zarar verdii bilgilerine ulalmtr. 2.2.2. SEDDLBAHR Zargana sade uzatma a ubat-Mart aylarnda anakkale Boaznda 15 kula derinliklerdeki kumlu zeminlerde dz olarak dnee braklmaktadr (ekil 29). Akam atlan alar sabah kaldrlmaktadr. Hedef tr zarganann haricinde, tesadf olarak gm bal da yakalanmaktadr. 2005 yl itibari ile bir takm zargana sade uzatma ann 2000 TL malzeme ve 700 TL iilik masraf ile toplam maliyet bedelinin 2700 TL olduu ve yrede yaklak 25 teknenin bu a kulland tespit edilmitir.

ekil 29. Zargana sade uzatma a (Seddlbahir) Voli uzatma a 15 Nisan1 Haziran ve 15 Eyll15 Kasm arasnda, anakkale Boaz, Saros Krfezi, Gkeada ve Bozcaadada 14 m aras derinliklerdeki ta ve otluk zeminlerde kullanlmaktadr (ekil 30). Alar kyya voli eklinde atlmakta, gece yaplan avclk 20 dakika srmektedir. Sinagrit, sivriburun karagz ve sargozun hedeendii avclkta, tesadf olarak sarpa, skarta olarak ise ot ve hani balklar yakalanmaktadr. Drt posta an 1500 TL malzeme ve 500 TL iilik gideri (Austos 2005) olduu bildirilmitir.

ekil 30. Voli uzatma a (Seddlbahir) Sardalye sade (galsama) uzatma a 15 Mays30 Austos arasnda anakkale Boaznda 38 kula derinliklerdeki otluk zeminlerde kydan dik kp aktaki ucunda kuzuluk yaplarak dnee braklmaktadr (ekil 31). Gece 24.00de atlan alar, sabah 08.00de kaldrlmaktadr. Bu alarda hedef tr sardalyenin yannda, tesadf olarak zargana yakalanmaktadr. Bir takmn 2000 TL malzeme ve 1000 TL iilik gideri olmakta ve yrede yaklak 10 tekne bu alardan ikier posta kullanmaktadr.

34

ekil 31. Sardalye sade uzatma a (Seddlbahir) Marya a, tm blgede 1120 m derinlikler arasndaki her trl zeminde yl boyunca kullanlmaktadr (ekil 32). Bu alardan yaklak 80 teknede ortalama 40ar posta olduu tahmin edilmektedir. Akamst zikzak eklinde atlan alar iki gn suda kaldktan sonra sabah toplanmaktadr. Dil, sinagrit, istakoz, sbye (mrekkepbal), ahtapot, mercan, lipsoz, kpekbal ve sargozun hedef tr olduu avclkta, ot ve hani balklar skarta edilmektedir. Birok tekne tarafndan kullanlan marya alarnn, zararl olduu ve yasaklanmas gerektii konusunda kir bildiren balklar mevcuttur. 40 posta an 3000 TL malzeme ve 1500 TL iilik olmak zere toplam 4500 TL maliyet bedeli bulunmaktadr.

ekil 32. Marya a (Seddlbahir)

35

Lfer sade uzatma a 10 Eyll20 Kasm tarihleri arasnda anakkale Boaznda 6 kula derinlikteki kum ve otluk zeminlerde kydan dik kp aktaki ucunda kuzuluk yaplarak dnee braklmaktadr (ekil 33). Akam atlan alar sabah kaldrlmaktadr. Bu alarda hedef tr lferin yannda, tesadf olarak melanur, iri kupes ve iri kolyoz da yakalanmakta, skarta tr olarak ise iskorpit, trakonya ve ot balklar kmaktadr. Bir takm lfer sade uzatma ann 900 TL malzeme ve 300 TL iilik bedeli olmak zere toplam maliyetinin 1200 TLyi bulduu ve yrede yaklak 80 teknenin, bu ift atl alardan, ikier posta kulland tespit edilmitir. Lfer fanyal uzatma a 15 Eyll31 Aralk tarihleri arasnda, anakkale Boaz, Saros Krfezi ve Gkeadada kydan 5 kulaca kadar derinliklerdeki kum ve otluk sahalarda dnee braklmaktadr (ekil 34). Alar gn batmnda atlp, gn doumunda toplanmaktadr. Bu alar lfer haricinde, tesadf olarak melanur, sarpa, kefal ve iri kupes, skarta olarak ise ot balklar ve hani balklarn yakalamaktadr. Yunus saldrlar ve blgedeki akntlar bu avclktaki en temel sorunlar oluturmakta ve bu alardan yrede yaklak 50 tekne ikier posta kullanmaktadr. Bir takm (2 posta) lfer fanyal uzatma ann, 2500 TL malzeme ve 1000 TL iilik gideri olmak zere toplam maliyet yaklak 3500 TL olduu tahmin edilmektedir.

ekil 33. Lfer sade uzatma a (Seddlbahir)

36

ekil 34. Lfer fanyal atl uzatma a (Seddlbahir) Kpekbal sade uzatma a, 15 Haziran30 Austos tarihleri arasnda Saros Krfezi ve Gkeadada 15-120 m derinliklerdeki ta ve amurlu zeminlerde kullanlmaktadr (ekil 35). Akam Z eklinde atlan alar sabah kaldrlmaktadr. Bu alarda hedef tr, pamuk olarak ta bilinen beyaz kpekbaldr. Tesadf olarak dikenli ad verilen bir baka kpekbal tr (Squalus acanthias), lipsoz, bcek ve sinagrit yakalanmakta ve skarta tr kmamaktadr. Bir takm kpekbal uzatma ann 1500 TL malzeme ve 500 TL iilik gideri bulunmakta ve yrede yaklak 5 tekne bu alardan yirmier posta kullanmaktadr.

37

ekil 35. Kpekbal sade uzatma a (Seddlbahir) Kolyoz sade uzatma a 15 Mays30 Haziran tarihleri arasnda anakkale Boaznda 15 kula aras derinliklerdeki eritelik zeminlerde sahilden dik kp aktaki ucunda kuzuluk yaplarak atlmaktadr (ekil 36). Gece saat 02.00de atlan alar, sabah 07.0008.00 sularnda toplanmaktadr. Bu alarda hedef tr kolyozun yannda, tesadf olarak kupes de yakalanmakta, skarta tr olarak ise iskorpit ve ot balklar kmaktadr. Bir takmn 1000 TL malzeme ve 500 TL iilik gideri olmakta ve yrede yaklak 50 tekne, bu alardan ikier posta kullanmaktadr.

38

ekil 36. Kolyoz sade uzatma a (Seddlbahir) Kaln paragat Mart-Kasm aylar arasnda anakkale Boaz, Saros Krfezi, Bozcaada ve Gkeadada 20120 m derinliklerdeki talk sahalarda S ya da zikzak eklinde atlmaktadr (ekil 37). Gndz atlan paragatlar 45 saat suda kaldktan sonra toplanr. Yem olarak canl istavrit, izmarit, isparoz ve gelin bal inelere kuyruk sapnn stnden taklr. Balklar bu yemlerin en fazla bir saat canl kaldklarn belirtmektedirler. Hedef trn kpekbal (Mustelus mustelus), sinagrit ve mercan bal olduu kaln paragat ile avclkta tesadf rn olarak dlger, krlang ve vatoz da yakalanmakta, pek skarta tre rastlanmamaktadr. Malzeme gideri 100, iilik gideri ise 50 TL olan kaln paragatlardan, bir tekne ylda 45 kaln paragat takmn talara takld iin denizde brakmak zorunda kalmaktadr. nce paragat Mart-Haziran ve Eyll-Ekim aylarnda anakkale Boaz, Saros Krfezi ve Gkeadada 120 m derinliklerdeki erite ve talk sahalara Z eklinde atlmaktadr (ekil 38). Sabah, leden sonra ve nadiren geceleri atlan ince paragatlar 34 saat suda kaldktan sonra toplanr. Yem olarak gndz yrede yapkan ad verilen patella, btn yenge, halanm ahtapot ve kalamar, gece ise denizhyarnn ii kullanlmaktadr. Hedef trn sargos, patlak gz mercan, melanur ve lidaki olduu ince paragatta, tesadfen kk sinagrit, skarta olarak ise ylan bal ve haniler yakalanmaktadr. Malzeme gideri 70, iilik gideri ise 40 TL olan bu ince paragatlardan, bir teknenin ylda en az 34 takm taklma, kaybetme ve benzeri nedenler ile denizde brakt balklar tarafndan ifade edilmektedir.

39

ekil 37. Kaln paragat (Seddlbahir)

40

ekil 38. nce paragat (Seddlbahir)

41

Barbun uzatma a, 15 Nisan31 Aralk tarihleri arasnda, 2.570 m derinliklerde, mevsimine bal olarak kum, erite, ta ve traganalk sahalarda kullanlmaktadr (ekil 39). Gn doumu ve gn batmnda zikzak eklinde atlan alar, iki saat suda kaldktan sonra toplanr. Hedef trlerin barbun ve tekir olduu bu alarda, tesadf rn olarak istavrit ve kupes, skarta olarak ise ot balklar ve hani balklar yakalanmaktadr. Bu alardan yrede yaklak 100 teknenin 40ar posta kullandklar tespit edilmitir. Takmn malzeme maliyetinin 3000 TL, iilik giderinin ise 1200 TL olduu tahmin edilmektedir.

ekil 39. Barbun-tekir sade uzatma a (Seddlbahir)

42

2.2.3. KABATEPE anakkalenin nemli balk limanlarndan biri olan Kabatepe ve civarnda, yreye zg benzer balklk av ara gereleri ve yntemleri kullanlmaktadr. Bununla birlikte Kabatepede geleneksel dip trol alar (ekil 40) ile de balklk yaplmaktadr.

ekil 40. 700 gz geleneksel dip trol a plan (Kabatepe) Balklar ile yaplan grmede, yrede kesimli dip trol alar ile de alld fakat istenilen av verimi salanamadndan tekrar Osmanl a olarak nitelenen geleneksel dip trol alarnn kullanlmaya baland ifade edilmitir. Yine balklarn beyanna gre, bu alar derin ve s sularda daha iyi almakta ve daha fazla tr balk yakalanmaktadr.

43

2.2.4. KKKUYU Kkkuyudaki balklk genellikle uzatma alar, paragat, trata, grgr ve dip trol alar ile yaplmaktadr. Blgede, balklarn kurduklar S.S. Kkkuyu Beldesi Su rnleri Kooperati mevcuttur (ekil 41). Uzatma alar olarak balca, sardalye iin 1213 mm gz geniliinde, kupes iin 1822 mm gz geniliindeki sade alar, barbun iin 1825 mm aras sade ve fanyal uzatma alar kullanlmaktadr. Ayrca, voli uzatma a olarak 2532 mm gz geniliindeki fanyal uzatma alar kullanlmaktadr. Kkkuyu ve civarnda mevsimlik olarak uygulanan levrek paragat yaygn olarak kullanlan dier bir ky balkl yntemidir. Blgede 67 adet yerli grgr teknesinin yan sra, orijini Karadeniz Samsun blgesi olmasna ramen Kkkuyuda yerleik duruma gemi 7 adet trol teknesi de bulunmaktadr. Blgenin yer ald Edremit Krfezinde trata serbest olduu iin Kkkuyu ve civarnda 78 adet trata faaliyetini son yllara kadar srdrm olup Ayvalk da dahil olmak zere Edremit Krfezindeki trata says yaklak 80 civarndadr (Austos 2005). Trata, Edremit Krfezinde 1 Nisan-15 temmuz tarihleri dnda, yazn 355 m, kn ise 335 m derinliklerdeki kum, amur ve eritelik sahalarda her biri 1,52 saat sren operasyonlarda kullanlmaktadr (ekil 42, 43 ve 44). Gnde 14 kez a atmayla gerekletirilen bu avclk ekli, kn gndz yaplrken, yazn gn batmndan lene kadar yaplmaktadr. Yazn yaplan avclkta hedef trler barbun, tekir, fener, mercan, dil, bakalyaro, istavrit, sardalye, sbye, ahtapot ve kalamar, tesadf trler ise akya, palamut ve hamsidir. kan kraa ve kupes, izmarit, sparoz ve karagz balklarnn kkleri skarta edilmektedir. Trata ve benzeri ky srtme alar 2001 ylndan itibaren tm Trkiye kylarnda yasaklanm olmasna ramen Edremit Krfezinin de dahil olduu baz lokal blgelerde (Ayvalk-Kuzey Ege) zel izinle bu tr av aralar ile avclk faaliyetleri geici olarak son yllara kadar devam ettirilmitir. Ancak, Trkiye genelinde uygulanan ky srtme alarnn kullanm yasa 2009 yl itibariyle bu blgede de uygulamaya konulmu ve trata, grp gibi alar ile yaplan balklk tamamen yasaklanmtr.

ekil 41. S.S. Kkkuyu Beldesi Su rnleri Kooperati

44

ekil 42. Trata genel plan (Kkkuyu)

45

ekil 43. Trata torbas ve kollarnn donamna ilikin detay plan

ekil 44. Trata operasyonunun ematik gsterimi

46

K aylarnda da hedef trler sardalye, hamsi, istavrit, tekir, barbun, ahtapot, sbye ve kalamar, tesadf trler ise ipura, mercan ve akyadr. Tm trlerin para etmeyecek kk bireyleri de skarta edilmektedir. Bir takm tratann, 40005000 TL malzeme ve 1000 TL de iilik olmak zere yaklak 5000 TL maliyet bedeli vardr (Austos 2005). Trata ve benzeri alarn kullanm yasaklandktan sonra bu av aralarn kullanan balklarn alternatif av arac olarak genellikle dip an tercih ettikleri balklar tarafndan ifade edilmektedir. Yasak ncesi trata balklar, aknt ve ilikenden, yunuslardan, alarn yasaklanacak olmasndan, yazn papalinann dayanmamasndan ve yazlklarn operasyon srasndaki grltden ikyeti olmalarndan dolay sknt yaadklarn bildirmilerdir. 2.3. BALIKESR Kuzey Egede Balkesir li snrlar dhilinde ve Edremit Krfezinde olmak zere 3 adet su rnleri kooperati faaliyet gstermektedir (izelge 5). Bu kooperatierden en by 104 yeye sahip olan S.S. Ayvalk Su rnleri Kooperatidir. izelge 5. Edremit Krfezi su rnleri kooperatieri ve ye saylar (Ceyhan ve di. 2006)Kooperatif AdS.S. Altnoluk Su r. Koop. S.S.Burhaniye Merkez-arky-Tayleli Su r. Koop. S.S. Ayvalk Su r. Koop. Balkesir Balkesir Balkesir

li

Kurulu Yl2002 1992 1992

ye Says30 38 104

Blgede kullanlan av aralar, bata ky srtme takmlarndan trata olmak zere, alamanalar ve uzatma alardr (izelge 6). Av aralar eitlilii olduka fazla olmakla beraber ou dnemsel olarak kullanlmaktadr. izelge 6. Edremit Krfezinde kullanlan alar ve teknik zellikleri (F:fanyal, G:galsama, TGB:tam gz boyu) (Ceyhan ve di., 2006)A TipiAlamana Bako A Barbun Brakma A Karides Kefal Kl Kupes Lfer Brakmas Marya A Sardalye Sbye Uskumru Voli A Trata F G G F F F G G F

Tam Gz Boyu50-54-56 -60-64 50 36-40 50 48 50 500 36-40-44 56-60

Gz Says100x2-3-4-5-6-7 100 35-40 100 60 100 22,5-25,5

p Kalnl210d/3-4 210d/2 210d/2-4 210d/3 210d/0 210d/2 210d/54

Posta Says3,5-4-5-6 12 10-15-20 2 10 2 60 3-4-10 4

Kullanm Dnemilkbahar-Sonbahar Yazn Tm Yl Tm Yl Haz.-Tem. -Au. Tm Yl Yaz Yaz lkbahar-Sonbahar

80-100-120 200 -250 210d/2 100 210d/4

F G F G F

64 25 72-80 50 56-60 24-25

40 600 30-35 120-150 100x5 1200*

210d/3 210d/2 210d/3 210d/2-3 210d/4 210d/4

1 3 30 10 4-5

Tm Yl Yaz Nisan-Mays Haziran-Temmuz Tm Yl

235-660 m 1Nis.-15Tem. hari tm yl

* Torbada yksekliine gz says

47

2.3.1. ALTINOLUK (EDREMT) Altnoluk balk barna, 19771980 yllar arasnda tamamlanm olup 266 m uzunluunda mendiree sahiptir (ekil 45 ve 46). S.S. Altnoluk Su rnleri Kooperati tarafndan iletilmekte olan barnaktan yaklak 100 civarnda balk teknesi yararlanmaktadr. Altnoluk ve civarndaki balklarn en nemli sorunlarndan birisi yaz dnemlerinde plaj alanlarnn balkl snrlamasdr. Bunun yannda, balk barna kapasitesinin yetersiz kalmas, blgede souk hava deposunun bulunmamas, kayt d balklk, yunuslarn av takmlarna zarar vermesi gibi sorunlar mevcuttur.

ekil 45. Altnoluk Balk Barnann genel grnm ve alamana takm

ekil 46. Altnoluk Balk Barna genel grnm

48

2.3.2. REN (BURHANYE) ren Liman, Burhaniye Belediyesi tarafndan iletilmekte olup S.S.Burhaniye Merkez-arkyTayleli Su rnleri Kooperatieri ile yaklak 75 civarnda balk teknesine hizmet vermektedir (ekil 47). ren liman, yaklak 500 m uzunluunda mendirei olan civardaki en byk limanlardan birisidir (ekil 48). Blgedeki Su rnleri Kooperatierinin (ekil 49) en nemli sorunlar olarak srasyla limann kiralanamamas, yelerden dzenli aidat toplanamamas, souk hava deposunun bulunmamas, mezat yaplamamas ve kayt d alan teknelerin fazlall saylabilir. Bunlarn dnda, yunuslarn av takmlarna verdikleri zararlar da blge balksnn en nemli ikyetlerinden birisidir. Blgede balk miktar ve eitliliini arttrmak ayn zamanda yasad avcl nlemek iin Burhaniye Belediyesi ile Ege niversitesi Su rnleri Fakltesi ibirliinde bir yapay resif projesi yrtlmektedir.

ekil 47. ren Liman genel grnm (Burhaniye)

ekil 48. ren Liman (Burhaniye)

49

ekil 49. ren S.S. Su rnleri Kooperati 2.3.3. AYVALIK Alibey Adasnda 19751984 yllar arasnda yapm tamamlanan balk barna, S.S. Ayvalk Su rnleri Kooperati tarafndan iletilmekte olup 170 tekne barndran civardaki en byk ve kalabalk balk barnaklarndan birisidir (ekil 50 ve 51).

ekil 50. Alibey Adas Balk Barna (Ayvalk)

50

ekil 51. Alibey Adas Balk Barnann genel grnm (Ayvalk) Yasaklanmadan nce blgede toplam 60 bulan trata takmlar, zellikle geleneksel papalina (sardalye gen bireyi) avcl yan sra, ky alannda barbun, tekir, sparidler (ipura, mercan, karagz, kupes, vs.), ve kalamar yakalamak iin de kullanlmaktayd. Ayvalk ve civarndaki balk ve kooperatierinin sorunlar tm Kuzey Ege Denizinde yaanan sorunlar ile benzerlik gstermektedir. Bu blgede de ne kan sorunlar arasnda kooperatif yelerinden aidat toplanmasnda yaanan glkler, limann yetersiz kalmas, souk hava deposunun bulunmamas, mezat yaplamamas yan sra balknn baln bireysel pazarlamas, kayt d alan tekne saysnn olduka fazla olmas ve yunuslarla yaanan sorunlar mevcuttur. 2.4. ZMR zmir ilinin kuzey snrlar iinde kalan srasyla Dikili, Bademli, andarl, akran ve Aliaa bu almada Kuzey Ege Blgesi dhilinde deerlendirmeye alnmtr. 2.4.1. DKL Kylarnn tamamna yakn ikinci konutlarla kapl Dikilinin k nfusu 26000 civarndadr (ekil 52). lenin temel geim kayna zellikle tarm, i turizm ve balklktr (ekil 53 ve 54). 1994 ylnda kurulan S.S. Dikili Su rnleri Kooperati, toplam 35 yesiyle balklarn rgtlenmesinde, balk pazarlamasnda ve yelerin haklarn korumada nemli bir grevi yerine getirmektedir (izelge 7). rn ilede tketilmekte olup merkez balk haline rn gnderilmemektedir.

ekil 52. Dikili cora konumu

51

ekil 53. Dikili Balk Liman ve balk sat yerleri

ekil 54. Dikili Liman genel grnm

52

izelge 7. Dikili balklnn genel durumuS.S. Dikili Su rnleri KooperatiKurulu yl Kaytl ortak says Aktif ye says Sadece balklktan geinen balk says ye olmayanlarn says Kayt d tekne says Kooperatin faaliyet alanndaki toplam balk says Kooperatife ye olma oran (%) Aktif ye oran (%) Kooperatifte alan says Pazarlama faaliyeti-Mezat 1994 35* 23 100** 100 150 26 66 1 Var

* yelerin 3 trol balks ** Tayfalar dhil Tekne ve motor zellikleriOrtalama tekne ya Ortalama tekne boyu (m) Ortalama motor ya Ortalama motor gc (HP) 15,1 7,6 14,4 28,4

Balk zellikleriOrtalama balk ya Ortalama balklk tecrbesi Ortalama eitim dzeyi Balkl asl meslei olarak grenlerin oran (%) Balkl tek gelir kayna gren balklarn oran (%) 40,1 19,0 1,5 100 72

Sosyo-ekonomik zelliklerSosyal gvence sahibi balk oran (%) Ev sahibi balklarn oran (%) Evli balklarn oran (%) Hane halk nfusu Balknn geiminden sorumlu olduu nfus 57 57 100 3,8 2,1

Avclk ile ilgili baz gstergeler (KB)Toplam tekne says Tayfa says Deniz i gn Avclk ile ilgili baz gstergeler (Trol) Toplam tekne says Tayfa says Deniz i gn 3 1,6 195

53

S.S. Dikili Su rnleri Kooperati Dikilide gerek su rnleri kooperati ve gerekse limanda balklarla yaplan grme ve anket almalarnda, kooperatin ortaklarna ucuz a, kurun, mantar vb. malzeme alm konusunda hizmet sunmakta olduu ve yelerin borlarn taksitle, faizsiz demesine olanak tannd tespit edilmitir (ekil 55). 1500 TL olarak belirlenen kooperatife yelik katlm paynn be yl iinde taksitle denmesi istenmektedir. Kooperatif 19982000 yllar arasnda sermaye birikimi gerekletirmitir. yelerine 2002 ylnda 6000 TL kar pay demesi yapan kooperatif, balk lokali iletmecilii de yapmaktadr. Kooperatif, kendi avukatlaryla yelerinin haklarn her trl platformda savunmakta, bunun yannda gl bir lobi faaliyeti yrtmektedir. Bu nedenlerle yeler kooperati sahiplenmekte ve genel kurula yksek oranda katlm gerekletirmektedir. Kooperatif ynetimi en son yaplan genel kurulda tm yelerin hazr bulunduunu bildirmitir. Kooperatif zmir Blgesi Su rnleri Kooperatieri Birliine ye deildir ve birlie ye olmann yararna da inanmamaktadr. Sorunlar Barnak Milli Emlaktan kooperatif tarafndan kiraland halde belediye, kaymakamlk ve maliye ile kooperatif arasnda anlamazlklar mevcuttur. Kooperatif av sahas iinde yunuslardan kaynaklanan zararlara engel olamamak Barnakta yetersiz gvenlik leriye Ynelik Projeleri Barnan kullanmyla ilgili problemleri zmek

ekil 55. Dikili Su rnleri Kooperatinde ve Limanda balklarla yaplan anket almalar Ky alan kullanm, balklk ve kullanc gruplar arasndaki anlamazlklar Blgedeki ky balklar, trol yasann 1,5 mil kadar ksa olmasndan, kaak tratalarn gece gndz almalarndan ve lamba teknelerinin yasal limitin zerinde k kullanmalarndan yaknmaktadrlar. Balkln Durumu Dikili ve civarnda yaplan balkla ilikin genel bilgi izelge 8de zetlenmitir.

54

izelge 8. Dikili balklnda hedef trler, av dnemleri ve av aralarYoun Avclk DnemiEkim-Nisan May-Haz/Ekm-Ock Tm yl Tm yl Ekim-Nisan Tm yl Ekim-Nisan Temmuz-Austos Ocak-Mays

Hedef TrAhtapot (Octopus vulgaris) Barbun-Tekir (Mullus sp.) stavrit (Trachurus sp.) Kupes (Boops boops) Lfer (Pomatomus saltatrix) zmarit (Spicara flexuosa) Palamut (Sarda sarda) Sardalye (Sardina pilchardus) Sbye (Sepia officinalis)

Av AracAhtapot aparisi (Parangula) Uzatma alar, Zpkn Uzatma alar Uzatma alar, apari Uzatma alar Uzatma alar, Alamana Uzatma alar Uzatma alar Uzatma alar Uzatma alar

Av Sahas: Dikili, andarl Krfezi Dip Yaps: Kumluk, talk, erite

Dikili ve civarnda kullanlan belli bal av aralar ve bu av aralarnn miktarlarna ilikin tahmini deerler izelge 9da verilmitir. izelge 9. Dikili balklnda kullanlan balca av ara gereleri ve tahmini saylarAv Arac/YntemBarbun Fanyal Uzatma Barbun Sade Uzatma Barbun Sade Uzatma (skele Mah. Zeytinda) Kupes Sade Uzatma Misina Sbye Fanyal Uzatma Sbye Fanyal Uzat. (skele Mah. Zeytinda) nce Paragat Kaln Paragat Kaln Paragat (skele Mah. Zeytinda) Alamana Alamana (skele Mah. Zeytinda) Voli Grgr

Tekne Says23 3-4 1 50 20-25 2-3 2 2 1

Av Takm Says*30 15-25 5-6 2-5 10-30 2-3 2 2 2-3 4 4 1

*

Birim av arac iin saylar uzatma alarnda posta, paragatta sepet, trol ve grgrda takm olarak esas alnmtr.

Dikili Krfezinin 2530 m derinliklerindeki talk zeminlerinde ince ve kaln paragat kullanlmaktadr. Bu av aralar talara gre zikzak eklinde atlmakta ve genellikle yemin tkendii ortalama sre olan 34 saat sonra toplanmaktadr. Her iki paragat ile yaplan balklk yem bulunduu srece yl boyunca kullanlmaktadr. On drt numara inelerle yaplan ince paragatta (ekil 56) yem olarak sbye, sardalye ve mamun kullanlmakta, sargoz, mercan ve ipura yakalanmas hedeenmektedir. ok fazla yan rn olmayan ince paragatta nadiren hanoz kmakta ve denize geri atlmaktadr. Dokuz numara inelerle yaplan kaln paragatta ise yem olarak kupes ve sardalye kullanlmaktadr (ekil 57). Hedef trler sinagrit ve fangri olmakla birlikte bazen orfoz ve mgri de

55

yakaland ve mgrilerin skarta edildii bildirilmitir. Her iki takm iin de trata avcl yasaklandktan sonra yem bulmak sorun olmaya balamtr. Dikili ve Altnova nlerinde sade barbun uzatma alar yl boyu kullanlmakla birlikte en ok Eyll ve Ekim aylarnda verimli olmaktadr (ekil 58). Bu alar 17 kulaca kadar eritelik daha derinlerde ise amur zeminlere S eklinde atlmakta ve ortalama iki saat kadar sabah ve akam sularnda bekletilmektedir. Alar barbun haricinde ekonomik trlerden tekir, istavrit, kupes, melina (meneke izmarit), uskumru ve kolyoz, skarta trlerden ise hanoz, gelincik, ot balklar ve kk iskorpitleri yakalamaktadr. Dikili Krfezinde fanyal barbun uzatma alar eritelik zeminde 1020 kula derinliklerde her dnem kullanlmaktadr. Alar sabah ve akam sularna S eklinde atlmakta ve 22,5 saat sonra kaldrlmaktadr (ekil 59). Fanyal barbun uzatma alar yan rn (tesadf) olarak mercan, tekir, adabeyi ve zellikle baharda ahtapot gibi deerli trleri, ayn zamanda da bol miktarda sparoz, iskorpit ve hani gibi skarta trleri yakalamaktadr. Yunuslar, bu alara nemli zararlar vermekte, eer yunus av blgesine gelmise alar genelde hidrolik makara yardmyla bir saatte kaldrlmaktadr.

ekil 56. nce paragat plan (Dikili)

56

ekil 57. Kaln paragat plan (Dikili)

57

ekil 58. Barbun sade uzatma a plan (Dikili) Dikilide misina kupes uzatma a yalnzca tek bir balk tarafndan 12 mlik bir tekneyle Haziran, Temmuz ve Austos aylarnda kullanlmaktadr (ekil 60). Bu aylk srede bir takm a eskitilmektedir. Av sahas Ayvalk, Dikili ve Aliaa kylarnda 2070 m derinliklerdeki talk alanlardr. Alar gece balk radarda grlnce, ak ucu kyya bakan U eklinde denize braklmakta ve avclk yarm saat srmektedir. Balklar yzeyden el feneri ile korkutularak alara ynlendirilmektedir. Kupes alar tesadf rn olarak istavrit ve meneke izmariti de yakalamakta, az miktarda kan iskorpit bal ise skarta edilmektedir.

58

ekil 59. Barbun fanyal uzatma a plan (Dikili)

59

ekil 60. Kupes sade misina uzatma a plan (Dikili) Sbye iin kullanlan fanyal uzatma alar Ocak-Haziran aylar arasnda Dikili nlerinde, 920 kula aras derinliklerdeki eritelik zeminlere S eklinde atlmaktadr (ekil 61). Akam atlp sabah kaldrlan bu alarda sbye haricinde ekonomik deeri olan ahtapot, sargos ve sinagrit palaz da kmakta, bunun yannda yakalanan iskorpitler ise skarta edilmektedir. Balklarn en byk sorunu olarak, yunuslarn alara zarar vermeleri bildirilmitir.

60

ekil 61. Sbye fanyal uzatma a teknik plan (Dikili) Alamana alar, Dikili Krfezinde Eyll ortalarndan Mays sonuna kadar kullanlmaktadr (ekil 62 ve 63). Alar genellikle eritelik zemine, akustik aralarda balk grlnce evirme eklinde atlmakta ve yaklak on dakika iinde kaldrlmaktadr. Temel hedef trler kefal, lfer ve palamut olmakla birlikte, ipura, sivriburun ve karagz de yakalayan bu alarda pek skarta olmad bildirilmektedir. Balklar yunuslarn alara zarar vermelerinden yaknmaktadrlar.

61

ekil 62. Alamana a plan (Dikili)

62

ekil 63. Alamana a genel grnm ve donam zellikleri (Dikili) 2.4.2. BADEML K nfusu 1200, yaz nfusu 5000 civarnda olan Bademlinin temel geim kayna tarm ve balklktr (ekil 64 ve 65). S.S. Bademli Su rnleri Kooperati S.S. Bademli Su rnleri Kooperati, 1973 ylnda kurulmu ve gnmzde 45 yeye ulamtr. Kooperatife ye olma oran %44 iken, yelerin byk bir oran (%89) aktif olarak balklk yapmaktadr (izelge 10).

63

ekil 64. Bademli cora konumu

ekil 65. Bademli Balk Barna

64

Sorunlar Kooperatife ait bir bina bulunmamas Souk hava deposu olmamas Ynetimde ayn kiilerin yer almas yeliin cazip olmamas Maddi kaynak eksiklii Trol ve grgr tekneleri ile ilgili sorunlar leriye Ynelik Projeleri Bu konuda bir alma olmad belirtilmitir. izelge 10. Bademli balklnn genel durumuS.S. Bademli Su rnleri KooperatiKurulu yl Kaytl ortak says Aktif ye says Sadece balklktan ge. balk says ye olmayanlarn says Kayt d tekne says Kooparatif faaliyet alanndaki toplam balk says Kooperatife ye olma oran (%) Aktif ye oran (%) Kooperatifte alan says Pazarlama faaliyeti-Mezat 1978 45 (3 trol) 40 12 20 50 (amatr tekne)* 8090 44 89 Yok Var

* Amatr ad altnda ticari olarak yaplan balklk

Ky alan kullanm, balklk ve kullanc gruplar arasndaki anlamazlklar Herhangi bir anlamazlk belirtilmemitir. Balkln Durumu Bademli ve civarnda kullanlan belli bal av aralar ve bu av aralarnn miktarna ilikin tahmini deerler izelge 11de verilmitir. izelge 11. Bademli balklnda kullanlan balca av ara gereleri ve tahmini miktarlarAv Arac/YntemKupes Karma Uzatma nce Paragat

Tekne Says3-4 10

Av Takm Says*2-4 15

* Birim av arac iin saylar uzatma alarnda posta, paragatta sepet, trol ve grgrda takm olarak esas alnmtr.

Kupes kombine atl uzatma a Bademli ve Dikili kylarnda 1025 m derinlikteki eritelik zeminlerde yaz aylarnda kullanlmaktadr (ekil 66). Sabah ve akam sularna zikzak eklinde atlan alar yaklak iki saat kadar suda kalr. Kupes haricinde yan rn bol olan alardan genellikle hanoz skarta edilir. Balklar yunuslarn alara zarar vermelerinden yaknmaktadrlar.

65

ekil 66. Kupes kombine atl uzatma a

66

2.4.3. ANDARLI zmir ilinin Dikili ilesine bal bir sahil beldesi olan andarl, ayn isimli krfezin kuzey kylarnda konumlanm bir turizm ve balklk kentidir (ekil 67). smini andarl Halil Paann bir kaleyi burada ina ettirmesinden dolay almtr. l merkezine uzakl 93 km, nfusu 5032dir. andarl Krfezinde zellikle ahtapot avcl olduka yaygndr. Kara Ada civarnda ise ipura-levrek balk iftlikleri ile ana karada bir kulukahane yer almaktadr. andarl S.S. Su rnleri Kooperati 1988 ylnda kurulmutur (ekil 68 ve 69).

ekil 67. andarl cora konumu

ekil 68. andarl Su rnleri Kooperati ve kooperatif sat yeri S.S. andarl Su rnleri Kooperati andarl balklna ait genel bilgiler izelge 12de verilmitir.

67

izelge 12. andarl balklnn genel durumuS.S. andarl Su rnleri KooperatiKurulu yl Kaytl ortak says Aktif ye says Sadece balklktan geinen balk says ye olmayanlarn says Kayt d tekne says Kooperatin faaliyet alanndaki toplam balk says Kooperatife ye olma oran (%) Aktif ye oran (%) Kooperatifte alan says Pazarlama faaliyeti-Mezat 1988 53 40 10 35* 7075 79 75 1 Var

* Kayt d alan az sayda teknenin yannda amatr olarak alan ve oltaclk yapan 100 civar tekne var.

Tekne ve motor zellikleriOrtalama tekne ya Ortalama tekne boyu (m) Ortalama motor ya Ortalama motor gc (HP) 14,3 6,8 13,2 16,4

Balk zellikleriOrtalama balk ya Ortalama balklk tecrbesi Ortalama eitim dzeyi Balkl asl meslei olarak grenlerin oran (%) Tek gelir kayna balklk olanlarn oran (%) 49 25,3 1,3 50 25

Sosyo-ekonomik zelliklerSosyal gvence sahibi balk oran (%) Ev sahibi balklarn oran (%) Evli balklarn oran (%) Hane halk nfusu Balknn geiminden sorumlu olduu nfus 50 50 100 4,7 3,3

Avclk ile ilgili baz gstergeler (KB)Toplam tekne says Tayfa says Deniz i gn 5060 1,7 178

68

Sorunlar Kooperatiere devlet destei olmamas Barnakta modernizasyona izin verilmemesi Karadenizden gelen ok sayda grgr teknesinin av sahalarn kullanmas leriye Ynelik Projeleri Kooperatin feshedilmesi Ky alan kullanm, balklk ve kullanc gruplar arasndaki anlamazlklar Kltr balkl yapan kafes iletmeleri ile yerel balklar arasnda saha kullanmnda baz anlamazlklar mevcuttur. Balkln Durumu andarl ve civarnda yaplan balkla ilikin genel bilgi izelge 13de zetlenmitir.

ekil 69. andarl Su rnleri Kooperatinde yaplan anket almas ve andarl Balkc Barna

69

izelge 13. andarl balklnda hedef trler, av dnemleri ve av aralarHedef TrAhtapot (Octopus vulgaris) Barbun-Tekir (Mullus sp.) ipura (Sparus aurata) Dil (Solea vulgaris) Karides (Penaeus kerathurus) Kefal (Mugil spp.) Levrek (Dicentrarchus labrax) Lfer (Pomatomus saltatrix) Sarpa (Sarpa salpa) Sbye (Sepia officinalis)

Youn Avclk DnemiEkim-Nisan Tm yl K aylar K aylar Mart-Temmuz Tm yl K aylar K aylar K aylar Tm yl

Av AracAhtapot aparisi, Uzatma Alar, Zpkn Uzatma alar Uzatma alar, Olta, Paragat Uzatma alar Uzatma alar Uzatma alar Paragat, Olta Uzatma alar, Alamana Uzatma alar Uzatma alar

Av Sahas: andarl Krfezi Dip Yaps: Kumluk, adalar civar talk

andarlda balca barbun ve karides uzatma alar ile voli uzatma alar kullanlmaktadr (izelge 14). Ky manozmas da denilen voli uzatma a, andarl Krfezi arlkl olmak zere Aliaa ve Yeni Foa kylarnda 415 m derinlikteki ta, erite ve kum zeminlerde tm yl boyunca kullanlmaktadr (ekil 70). Yalnzca gece avclnda kullanlan bu alar bazen iki ucu koltuklu olarak dneede braklmakta, ama genellikle dnee brakldnda yunuslarla sorun yaanmaktadr. Kefal, sarpa, ipura, lfer, karagz, melanur ve sivriburun karagz hedeeyen bu alarda bazen palamut, tombik ve turna da kmakta, az miktarda da hani skarta edilmektedir. andarldaki kaytl balklarn yaklak %90 bu a kullanmaktadr. izelge 14. andarl balklnda kullanlan balca av ara gereleri ve tahmini saylarAv Arac/YntemVoli Fanyal Uzatma Barbun Uzatma Karides Uzatma skele Mah. Alamana (skele Mah. Zeytinda) Voli Grgr

Tekne Says45-50 5-6 4-5 4-5 2 1

Av Takm Says *2 5-10 15 (1035) 8-10 4 1

* Birim av arac iin saylar uzatma alarnda posta, paragatta sepet, trol ve grgrda takm olarak esas alnmtr.

70

ekil 70. Fanyal voli uzatma a (ky manozmas) plan (andarl)

71

2.4.4. YEN AKRAN Yeni akran, Ege Blgesinin orta kesiminde ve andarl Krfezinin i ksmnda yer alan zmir ili, Aliaa lesi snrlar iindedir (ekil 71). Nfusu 3000 civarnda bir belde olan Yeniakran, yaz dneminde 5000 kiinin yaad bir tatil yerleimi haline dnmektedir. Tarm ve zeytinciliin gelitii beldede ekonominin bir blmn de balklk oluturmaktadr. Bugn geimini balklkla srdren 100 kadar balk dnda bir hayli de amatr balk bulunmaktadr (ekil 72). S.S. Yeni akran Aa akran Hac merli Su rnleri Kooperati 1997 ylnda kurulmutur. akran balklna ait genel bilgiler izelge 15de verilmitir.

ekil 71. Yeni akran cora konumu

ekil 72. Yeni akran balk tekneleri ve balama yeri

72

izelge 15. Yeni akran balklnn genel durumuS.S. Yeni akran-Aa akran-Hac merli Su rnleri KooperatiKurulu yl Kaytl ortak says Aktif ye says Sadece balklktan geinen balk says ye olmayanlarn says Kayt d tekne says Kooperatin faaliyet alanndaki toplam balk says Kooperatife ye olma oran (%) Kooperatifte alan says Pazarlama faaliyeti-Mezat 1997 37 20 20 30 10 150 44 Yok Yok

Sorunlar Maddi skntlar ekek yeri olmamas leriye Ynelik Projeleri Balk sat gerekletirmek Lokal yapmak Ky alan kullanm, balklk ve kullanc gruplar arasndaki anlamazlklar Ky alan tarm, balklk, yerleim, akuakltr amal kullanlmaktadr. Ky alan kullanclar arasnda problem olmamakla birlikte balklarn yasak avclk ile ilgili olmak zere (rnein, ahtapot yasanda avcla devam edenler, ebekeler, dinamit vs) kendi aralarnda baz anlamazlklar dikkati ekmektedir. Balkln Durumu Yeni akran ve civarnda yaplan balkla ilikin genel bilgi izelge 16da ve kullanlan balca av ara gereleri ve saylarna ilikin tahmini deerler izelge 17de verilmitir. izelge 16. Yeni akran balklnda hedef trler, av dnemler