Ekonomiksi i Zhvillimit Pjesa e dytë

10/1/2016

2

PERMBAJTIA

KALITULLI IV 3

4. MODELET BASHKËKOHORE TË ZHVILLIMIT DHE JO-ZHVILLIMIT 3

4.1 JO-ZHVILLIMI SI DESHTIMIN I KOORDINIMIT 4

4.2 EKUILIBRI MULTIPLIKUAR: QASJA DIAGRAMATIKE 6

4.3 FILLIMI I ZHVILLIMIT EKONOMIK: 9

SHTYTJA E MADHE – BIG PUSH 9

SHTYTJA E MADHE: NJË MODEL GRAFIK 10

PSE PROBLEMI NUK MUND TË ZGJIDHET ME NJË SUPER-NDËRMARRËSI 16

4.4 PROBLEMET E MËTEJSHME TË EKUILIBRAVE TË SHUMTË 17

AVANTAZHET JOEFIKASE E MBAJTJE SË POSTIT 17 SJELLJA DHE NORMA 17 LIDHJET 18 PABARAZIA, EKUILIBRAVE MULTIPLIKUAR/ SHUMËFISHT, DHE I RRITJES 19

4.5 TEORIA O-RING E MICHAEL KREMER-IT E ZHVILLIMIT EKONOMIK 20

MODELI O-RING 20 IMPLIKIMET E TEORISË O-RING 22 4.6 ZHVILLIMI EKONOMIK SI VETË-ZBULIM 24

4.7 RRITJA HAUSMANN-RODRIK-VELASCO 25

KORNIZA DIAGNOSTIKE 25

KAPITULLI V 28

5. VARFËRIA, PABARAZIA DHE ZHVILLIMI 28

5.1 MATJA E PABARAZISË DHE VARFËRISË 30 MATJA E PABARAZISË 30 MATJA E VARFËRISË ABSOLUTE 36 5.2 VARFËRIA, PABARAZIA DHE MIRËQENIA SOCIALE 44 CFARË TË KEQE KA PABARAZIA EKSTREME? 44 ZHVILLIMI DUALIST DHE ZHVENDOSJA E KURBËS LORENZ: 46 DISA TIPOLOGJI TË STILIZUARA 46 HIPOTEZA E KUZNETS E “U-SË TË PËRMBYSYR” 49 RRITJA DHE PABARAZIA 53 5.3. VARFËRIA ABSOLUTE: SHTRIRJA DHE MADHËSIA 54 RRITJA DHE VARFËRIA 57 5.4 KARAKTERISTIKAT EKONOMIKE TË GRUPEVE ME VARFËRI TË LARTË 59 VARFËRIA RURALE 59 GRATË DHE VARFËRIA 61 MINORITETET ETNIKE, POPULLATAT VENDËSE DHE VARFËRIA 64 5.5 OPSIONET E POLITIKAVE MBI PABARAZINË E TË ARDHURAVE DHE VARFËRISË: DISA KONSIDERATA THEMELORE 65 FUSHAT E NDËRHYRJES 65 NDRYSHIMI I SHPËRNDARJES FUNKSIONALE TE TË ARDHURAVE PËRMES ÇMIMEVE TË FAKTORËVE TË PRODHIMIT 66 MODIFIKIMI I MADHËSISË SË SHPËRNDARJES DUKE RRITUR PASURINË E TË VARFËRVE 67 TË ARDHURAT PROGRESIVE DHE TATIMET E PASURISË 68 TRANSFERI I PAGESAVE DIREKTE DHE SIGURIMI I TË MIRAVE DHE SHËRBIMEVE PUBLIKE 69

3

KALITULLI IV

4. MODELET BASHKËKOHORE TË ZHVILLIMIT DHE JO-ZHVILLIMIT

Individët nuk duhet të bëjnë kompromiset e duhura. Përderisa në të kaluarën kemi menduar që implikimi është

se, ekonomia do të jetë shtrembëruar pak, në tani e kuptojmë se bashkëveprimi i këtyre sjelljeve të

shtremberuara pak mund të prodhojë shtrembërime shumë të mëdha. Pasoja është se mund të ketëekuilibra

të shumfishuar dhe që secili mund të jetë i paefektshëm.

-Karla Hoff dhe Joseph E. Stiglitz, Zhvillim Ekonomik, 2000

Temat të pazakonta teoricienët shtjelluan me zhvillimin e lartë, theksi bie mbi komplementaritetet strategjike

në vendimet për investime dhe për problemin e dështimit nga koordinimi, në fakt identifikuan mundesitë të

rëndesishme që janë lëne pas dore në modelet konkurruesetë ekuiliberit.

-Paul Krugman, Zhvillim, Gjeografi, dhe Teoria Ekonomike, 1995

Qeveritë mesiguri mund të pengojnë sipermarrjen, kur ata përpiqen të bëjnë shumë; por ata gjithashtu mund

të largojnë sipermarrjen kur ata bëjnë shumë pak.

-Dani Rodrik, NjeEkonomiks, Shume recipes 2007

Pas më shumë se një gjysmë shekulli të përvojës me përpjekjen për të inkurajuar zhvillim modern, ne kemi

mësuar se zhvillimi ështëi mundur dhe jashtezakonisht i vështirë për tu arritur. Kështu, një kuptim të

përmirësuar të pengesave dhe katalizatorët e zhvillimit është me rendësi të madhe. Që nga fundi i 1980,

hapa të rëndesishëm janë bërë në analizën e zhvillimit ekonomik dhe jozhvillimit. Në disa raste, idetëe

teorive klasiketë cilat janë shqyrtuar në Kapitullin 3 kanë qenë të formalizuar, dhe në proces, ku logjika e

tyre, struktura dhe rëndesia e tyre për politikën janë qartësuar dhe rafinuar. Ne te njejten kohë, analiza ka

çuar edhe në njohuri krejtesisht të reja në atë qëe bën zhvillimin kaq shumë për të arritur (si dëshmi në

Afrikën sub-Sahariane) por gjithashtu e mundur për tëarritur (si dëshmi në Azinë Lindore). Në të vërtetë, kjo

është ajo që bën studimi i zhvillimit ekonomik në mënyrë shumë të rëndësishëm: Kjo nuk ndodh

automatikisht; ajo kërkon përpjekje sistematike. Por zhvillimi është larg që shkaktohet nga një i pashpresë

te shkaktojnë; nee dimë se kjo mund të bëhet. Teoria na ndihmon te mendojmë në menyrë sistematike si të

organizojnë përpjekjet tona për të ndihmuar në arritjen e zhvillimit pakalueshëm në rëndësinëe tij për

njerëzimin. Në këtë kapitull, ne shqyrtojmë një mostër më me ndikim të modelevetë reja të zhvillimit

ekonomik. Në disa mënyra, këto modele tregojnë se zhvillimi është i vështirë për te arritur, se ajo përballet

me më shumë barriera se sa kishte qenëe njohur më parë. Por kuptueshmëria mëe madhe lehtëson

përmirësime në strategjinëe zhvillimit, dhe modelet e reja tashmë kanë ndikuar në zhvillim e politikave dhe

mënyrat e asistencës ndërkombëtare. Kapitulli mbyllet me një kornizë për vlerësimin e kufizimeve në nivel

lokal detyrueshme në aftësinëe një kombi në zhvillim për të mbyllur më tej hendekun e vendeve të

zhvilluara.

Hulumtimi i ri ka zgjeruar në mënyrë te konsiderueshme qëllimin për modelimin e njëEkonomie të tregut në një kontekst

vend - në zhvillim. Një nga temat e saj të mëdha është duke përfshirë problemet e koordinimit midis

agjentëveekonomik, të tilla si në mesin e grupeve të firmave, punëtorëve, apo firmave dhe punëtorëve së bashku.

Tema tjera kyce, shpesh, por jo gjithmonë janë në lidhje me problemin e koordinimit, përfshijnëeksplorimin formal të

situatave në të cilat rritjen e kthimit të shkallës, një ndarje të punës, disponueshmeria e ideve të reja ekonomike ose

njohurive, të mesuarit duke bërë, eksternalitetet e informacionit, dhe konkurrenca monopoliste apo forma të tjera të

organizimit industrial, përveç konkurrencës së përkryer.

4

Perspektiva e re shpesh përfshin punën në "Ekonominë e re institucionale," të tilla si ajo e fituesit të çmimit

Nobel Douglass C. North, që dhe paraqiti në Kapitullin 2. Të gjitha këto qasjeve nisen për disa shkallë nga

ekonomi konvencionale neoklasike, të paktën në supozimet e tij të informacionit të përkryer, parëndësi

relativeeeksternaliteteve, unike dheekuilibrit optimal.

4.1 JO-ZHVILLIMI SI DESHTIMIN I KOORDINIMIT

Shumë teori të reja të zhvillimit ekonomik që influencuan gjatë viteve 90`ta, dhe viteve të para të shekullit

njëzet e një, kanë theksuar komplementaritetin në për disa kushte që janë të nevojshme për nje zhvllim të

sukseshëm. Këto teori shpesh nënvizojnë problemin që shumë gjëra patjetër duhet të punojnë mirë, në te

njejtën kohë që të ketë zhvillim të qndrueshëm. Ato gjithashtu theksojnë se, në shumë situata, investimet

duhet të bëhen nga agjentë të ndryshëm në mënyrëqë rezultatet të jenë profitabile për agjetë individual. Në

përgjithesi kur komplementariteti është present, aksioni I ndërmarrë nga një firmë, punëtor ose organizatë,

rritë stimulimin për agjentë të tjerë të ndërmarrin hapa gjithashtu.

Modelet e zhvillimitqë theksojne komplementaritetin janë të lidhura me disa modele që janë përdorur në qasjen

për rritjen e brendshme, që do të shtjellohet më vonë në këtë kapitull, por qasja e dështimit të koordinimit ka

evoluar në mënyrë mjaftë të pavarur dhe ofron disa njohuri të rëndësishme dhe të dallueshme. E thënë thjesht,

një dështim koordinimi është nje gjendjee punëve në të cilën paaftësia agjentëve për të koordinuar sjellja e

tyre (zgjedhje) të çon në një rezultat (ekuilibrit) qe le të gjithë agjentët me keq se në një alternative situatë

qëështë gjithashtu njëekuilibër.

Kjo mund të ndodhëedhe kur të gjithë agjentët janë të informuar plotësisht në lidhjë meekuilibrin e preferuar

alternative. Ajo thjeshtë nuk mund të shpie atje për shkak të vështirësive te koordinimit, nganjehere për shkak

njerëzit kanë pritje të ndryshme dhe nganjeherë, sepse të gjithe mëe mirë presin për dikë tjetër ta bëje hapin

e parë. Ky seksion parashikon jashte kuptimin dhe implikimet e këtyre perspektivave në hollësi, përmes

thjeshtë të dyjave: modeleve dhe shembujve.

Kur plotësues janë të pranishëm, një veprim i ndërmarrë nga një firmë, punëtor, organizatë, ose qeveria rrit

stimuj per agjentë të tjerë për të marre veprime të ngjashme. Në veçanti, këto plotësues shpesh përfshijnë

kthimin e investimeve për të cilat varen investimet e tjera që bëhen nga agjente të tjerë. Nëekonominëe

zhvillimit, efekte të tilla të rrjetit jane të zakonshme, dhe ne i konsiderojmë disa më të rëndësishmet në

shembujt më vonë në këtë kapitull, duke përfshirëedhe modelin e shtytjes së madhe- big push, në të cilën

vendimet e prodhimit nga firmat të sektorit modern jane reciprokisht perforcuese, dhe modeli O-ring, ne të cilat

vlera në permirësimin e cilësisë së aftësive varet në përmirësimin e ngjashjshëm nga ana e agjënteve të tjerë.

Çuditërisht, efekte të tilla janë gjithashtu të zakonshme në analizat e teknologjive kufitare në vendet e

zhvilluara, veçanërisht teknologjitëe informacionit, në të cilat vlera e perdorimit të një sistemi operativ, program

për ndonjë përpunim teksti, mesazheve të menjehershme, dhe të tjera programe ose standardi i produkteve

tjera varet se sa perdoruesit e tjerë gjithashtu e adaptojne/ përdorin atë. Në të dyja rastet, shkaqet rrethor të

reagimeve pozitive janë te zakonshme. Kjo kornize mund të perdoret gjithashtu ne analizën e kurthit me të

ardhura mesatare – middle income trap, në të cilën vendet e zhvillojne një shkallë, por dështojnë të arrijnë

statusin e të ardhurave të larta, shpesh për shkak të mungesës së kapacitetit të inovacionit.

Një shëmbull i rëndesishem i nje komplementaritetit është prania e firmave që perdorin aftësi të specializuara

dhe disponueshmerinëe punëtorëve të cilët kanë fituar këto aftësi. Firmat nuk do të hyjë në një treg apo në

një zonë nëse punëtorët nuk posedojnë aftësitëqë firmat kanë nevojë, por punëtoret nuk do të fitojnë aftësitë

nëse nuk ka firma për të punësuar ata. Ky problem i koordinimit mund të lerë njëekonomi në njëekuilibër të

keq, qëështë në të ardhura të ulëta apo në një norme të rritjes mesatare të ulët ose me një klasëe qytetarëve

të bllokuar në varfëri të skajshme. Edhe pse të gjithë agjëntët do të jenë më mirë nëse punëtorët kanë fituar

aftësi dhe firmat kanë investuar, kjo mund të mos jetëe mundur për të marrë njëekuilibër më të mirë pa

5

ndihmën e qeverisë. Siç do të shohim, problemet e koordinimit te tillë janë gjithashtu të zakonshme në

industrializim fillestar, si dhe në përmirësimin aftësivë dhe teknologjive, dhe mund te shtrihet në çështje si e

gjerë që ndryshon sjelljet në "mënyra e të bërit të gjërave" moderne. Problemet e tilla janë komplikuar më tej

nga dështimet e tjera të tregut, veçanërisht ato që prekin tregjet e kapitalit.

Nje shembull tipik i zonave rurale në zhvillim ka të bëjë me komercializimin e bujqësise. Tashmë sic kuptohet

Adam Smith, specializimi është një nga burimet e produktivitetit të lartë. Në të vërtetë, specializim dhe një

ndarjee punës i detajuar janë shenjat dalluese të njeekonomi të përparuar. Por ne mund të specializohemi

vetëm në qoftë se ne mund të tregtojme mallrat dhe shërbimet e tjera që ne kemi nevojë. Prodhuesit duhet

disi prodhimet e tyre ti shesin ne tregjet e largeta duke bindur bleresit per cilesinee tyre. Sic ShaheEmran dhe

Forhad Shilpi theksojne, ne zhvillimin e bujqesor tregjet, luajne nje rol kyç ndermjetes ne garantimin per

Cilesinee produkteve qe ata shesin; ata mund ta bejne kete per shkak se ata njohin fermeret nga kush blejne

produktet. Eshte veshtire te jeteekspert ne cilesinee shume produkte, keshtu ne menyre qe produktet

bujqesore per te dale ne treg, atje duhet te jete nje numer i koncentruar Prodhuesit me te cilin nje ndermjetes

mund te punojne ne menyreefektive. Por pa i mjaftueshem i disponueshem I ndermjetesve te cilit fermeret

mund te shesin, ata do te kane pak nxitje per specializuar ne radhe te pare dhe do te preferojne per te vazhduar

prodhimin e tyre ose nje varg te mallrave kryesisht per konsum personal ose shitje brenda fshatit. Rezultati

mund te jete nje kurth moszhvillimi ne te cilin mbetet nje rajon i mberthyer ne bujqesi.

Në shumë raste, prania e plotesimeve krijon Problemin klasik " e pules dhe vezes ". Cili vjen se pari, aftesite

apo kerkesa për aftësi? Shpesh pergjigja eshte se investimet plotesuese duhet te vije ne njejten kohe, permes

koordinimit. Kjo është veçanërisht e vërtete kur, siç është në përgjithesi rasti, ka nje vonese ne mes te

investimit dhe realizimin e kthimit ne kete investim. Ne kete rast, edhe ne qofte se, per disa arsye, të gjitha

palet presin të ndryshoje në njeekuiliber të mirë, ata do te jenëende te prirur te presin deri palet te tjera kane

bere investimet e tyre. Keshtu mund te kete nje rol te rendesishem politika e qeverise ne koordinimin e

investimeve te perbashketa, të tilla si në mes të punetoreve te cilet deshirojne aftesi që punedhenesit mund

të perdorni dhe punedhenesit te cilet deshirojne pajisje qe punonjesit mund te perdorin. As mund te jenene

nje pozicion (ose te gjejne ate nga vete-interesi i tyre), per te marre hapin e pare; secili mund te jete me mire

duke pritur te tjeret per te investuar per here te pare. Si shembull tjeter, nje firme te re apo modernizimi duke

perdorur teknologji te reja mund te siguroje perfitime per firmat e tjera qe firma nuk mund te jet adaptuaar;

keshtu çdo firme ka nje nxitje per te investuar ne teknologji te re perveç investimeve tjera te mjaftueshme.

Disa nga keto perfitime mund te perfshijne rritjen e kerkeses per produktet kryesore industriale si çeliku, duke

ndihmuar te paguajne per kostot fikse te nje infrastructure thelbesore te tilla si hekurudhat apo portet, ose “të

mesuarit nga përvojat e të tjereve ". Në do te kemi një vështrim nga afër ne këtë problem më vonë në këtë

kapitull.

Puna e ree zgjeron fusheveprimin për ndërhyrje politike potencialisht të vlefshme qeveritare, por ajo nuk ka

marre suksesin e tyre për të dhënë. Perkundrazi, qeveria ne vetveteeshte gjithnjee me shumee analizuar ne

modelet e zhvillimit bashkekohore si nje nga komponentet e procesit te zhvillimit qe mund te kontribuojne ne

problem si dhe me zgjidhje; Politika e qeveriseeshte kuptuar si pjeserisht percaktohet nga ekonomia e pa-

zhvilluar (shih kapitullin 11).Per shembull, nje diktator si Mobutu Sese Seko, ish sundimtar i Republikes

Demokratike të Kongos, kur ai ishte i njohur si Zaire, mund preferoj të mbaj vendin e tij ne një kurth

moszhvillimi, dukee ditur mirë qe si ekonomia e zhvilluar, ai do të humbase pushtetin.

Por në vend se duke përfunduar së qeveria përgjithesisht acaron moszhvillimin më teper se lehtëson zhvillimin

(si nëekstrem versionet e kunderrevolucionit të shkollës neoklasike), specialiste te shumte te zhvillimit, shohim

ne menyre aktive per rastet qe politika e qeveriseende mund te ndihmoje, madjeedhe kur qeveria eshtee

papersosur, dukee shtyreekonomine drejt nje vete-mbajtjeje, ne njeekuiliber me te mire. Keto nderhyrje te

thella qojneekonomine drejte njeekuilibri te preferuar oseedhe per nje shkalle me te larte te rritjes se

perhershme ne te cilen nuk ka asnje nxitje per te shkuar mbrapa ne sjelljen e lidhur meekuilibrin jo te mire. Ne

6

keto raste, qeveria nuk ka nevoje per te vazhduar nderhyrjet, sepseekuilibri me te mire do te te ruhet

automatikisht. Qeveria pastaj mund te perqendrohemi ne perpjekjet e saj ne probleme te tjera te rendesishme,

ne te cilen ai ka nje rol thelbesor (p.sh., ne adresimin e problemeve te shendetit publik). Ky karakter I

dikurshem i problemeve te disa equilibrave i ben te denje per vemendje te veçante, sepse ata mund te bejne

politikat e qeverise me te fuqishem ne adresimin e problemeve te zhvillimit ekonomik. Por ajo gjithashtu ben

zgjedhjen e politikave me te rendesishem sepse nje politikee keqe sot, mund te qoj ne njeekonomi meekuiliber

te keq per vitet qe vijne. Ne shumeekonomi, plotesues te tille nuk jane te pranishem. Per shembull, ne tregjet

konkurruese, kur eshte kerkesee tepert, ka shtytje per çmimet te rriten, rivendosjen ekuiliber. Kurdo ky

kongjestion mund te jete i pranishem, keto shtytje jane gjithashtu shume te forta: sa me shume peshkatar ne

njeliqen, aq me shume peshkatare perpiqen per te levizur ne nje tjeter liqen qeeshte me pak i mbushur me

njerez; me shume njerez duke perdorur nje rruge, me shume perpiqen per te gjetur nje rruge alternative. Por

ne procesin e zhvillimit ekonomik, eksternalitetet e perbashketa jane te zakonshme: Moszhvillimi lind nga

prapambetja, ndersa proceset e qendrueshme ne zhvillim, nje here ne proces, kane tendence per te nxitur

zhvillimin e metejshem.

Problemet e koordinimit jane ilustruar nga dilema ku mund te takohem: Disa miqtee dine se ata te gjithe do te

jene ne Buenos Aires ne nje dite te caktuar, por kane lene pas dore te vendosin ne nje vend te veçante brenda

qytetit. Tani ata jane nuk jane ne komunikim dhe mund te arrijne ne nje pike takimi te perbashket vetem

rastesisht ose nga nje parashikim i zgjuar. Ata duan te takohen dhee konsiderojne veten me mire nese ata

mund ta beje kete; nuk eshte nxitje per te "mashtruare". Keshtu problem ku mund te takohen eshte krejt

ndryshme nga te burgosurit, nje tjeter problem i hasur shpesh ne teoritee zhvillimit ekonomik. Por fakti qe te

gjithe te fituar nga koordinimi nuk e ben dilema ku mund te takohen lehte per t'u zgjidhur. Atje jane shume

vende te famshme ne Buenos Aires: Plaza de Mayo, katedralja, Lagja me ngjyra Caminito, Café Tortoni,

Cementerio de la Recoleta, madjeedhe kazino. Vetem me fat miqte do perfundojne dukee bere supozime te

njejta dhe takim ne te njejtin vend. Duke arritur ne, te themi, qendra e Caminito dhe duke mos I gjetur te tjeret

atje, nje nga udhetaret tane mund te vendose të provonjë Plaza de Mayo. Por gjatë rrugës ajo mund të

humbase një tjetër nga udhëtaret e tjerë, të cilët në atë moment mund të jenë në rrugen e saj për të kontrolluar

nga varreza. Pra miqte kurrë nuk takohen. Diçka e ngjashme ndodh kur fermeret në një rajon nuk dine per

çfare duhet te specializohen. Keshtu mund te jene disa produkte te mira te perkryera per te zgjedhur, por

problemi kritik eshte per te gjithe fermeret per te zgjedhur nje ndermjetes qe mund te sjelle fitim te prodhoje

per tregun e rajonit.

Historia mund te humb nje grimeesencen e saj ne kohen e telefonave celulare, dhee-mail. Per shembull, per

sa kohe qe miqt kane informacione te njeri-tjetrit kontakti, ata mund te vijne ne nje marreveshje se ku mund

te takohen. Ndonjehere çfare duket ne fillim nje problem kompleks i koordinimit eshte njee vertet e thjeshte

per komunikimin. Por kushdo qeeshte perpjekur te caktoj kohen e takimit me telefon osee-mail ne mesin e

nje numri te madhe Numri te pjesemarresve me asnje lider formal, mund te jete nje proces i ngadalshem dhe

i veshtire. Pa nje udheheqes te qarte dhe me nje numer mjaft te madhe te pjesemarresve, asnje vend takimi

nuk mund te caktoht per nje kohe te shkurter dhe njoftim paraprak derisa eshte shume vone. Dhe ne problemet

ekonomike reale, njerezit kane nevoje te "takohen”, ndoshta per te koordinuar investimet- nuk e dine as

identitetin e agjenteve te tjere kyç. Megjithate, shembulli yne jep mundesi per te permiresuar perspektivat me

zhvillimin dhe modernizimin e informatikes dhe teknologjisese telekomunikacionit. Sigurisht, fermeret fshatare

mund te mos kane qasje ne telefonat celulare osee-mail (por shih rastin studimor ne Kapitullin 15).

4.2 EKUILIBRI MULTIPLIKUAR: QASJA DIAGRAMATIKE

7

Diagrami standard për të ilustruar ekuilibrin multiplikuar me koordinim të mundshem dështim të mundshem

është treguar ne Figuren 4.1. Ky diagram, në një menyrë apo një tjetër, ka bëre pothuajse si kudo në diskutimet

eekuilibrave të shumtë të Ofertës-dhe-kërkesës ("Marshallian Scissors") diagram në diskutimet e Analizës së

vetme tëekuilibrit.

Figura 4.1

Ideja themelore reflektuar në funksion S-formës në Figurën 4.1 është se përfitimet që një agjent merr nga

ndërmarrja e një veprimi varet pozitivisht se si shumë agjente te tjere pritet te marrin veprimin ose mbi shtrirjen

e ketyre veprimeve. Për shembull, çmimi i një fermer mund të shpresojne për të marrë për prodhimet e tij varet

në numrin e ndermjetësve të cilët janë aktiv në rajon, të cilat në kthim varet nga numri i fermereve të tjerë të

cilët specializohen në të njejtën produkt.

Si e gjejme ekuilibrin në këtë tip të problemit? Në modelin e diagramit Marshallian të Ofertës-dhe-Kërkeses,

ekuilibri gjendet në piken ku kurba e ofertës dhe kërkeses takohen. Në diagramin e ekulibrit të multiplikuar,

ekuilibri gjendet aty ku oferta dhe kërkesa bashkohen. Parashikojmë se firma prêt që nuk ka investime nga

firma të tjera, por disa firma bëjnë investimin. Dhe më vonë kur shohim se disa firma tashmë kanë bërë

investimet, nuk është e arsyeshme të presim se nuk do të ketë investime. Firmat duhet të rishikojne pritjet, të

koordinojnë pritjet në nivelin e investimeve që ata në të vërtetë shohin.

Por në qoftë se firma tani pret që te këtë nivel më të lartë të investimeve, firmat do të duan të investojnë edhe

më shumë. Ky proces i përshtatjes së pritjeve do të vazhdojë deri në niveli i investimeve aktuale vetëm do të

barazohet me nivelin e investimeve të pritshme: Në atë nivel, nuk ka asnjë arsye firmat për të rregulluar pritjet

e tyre më tej. Pra, ideja e përgjithshme e një ekuilibri në raste të tilla është ai në të cilin të gjithë pjesëmarrësit

kanë bërë atë që është e mirë për ta, duke pasur parasysh atë që ata presin të tjerët për bërë, i cili nga ana e

tij përputhet me atë që të tjerët kanë për ta bërë vërtetë.

8

Kjo ndodh kur funksioni kalon vijën e 45-shkallë. Në këto pika, vlerat në bostin x dhe boshtin y janë të

barabartë, duke nënkuptuar në shembullin tonë se niveli i investimeve qe pritet është e barabartë me nivelin

që të gjithë agjentët e shohin si më të mirë (p.sh., maksimizimin e fitimit).

Në diagramin, funksioni prek vijën e 45-shkallë tri herë. Ndonjë nga këto pika mund të jenë një ekuilibër: Kjo

është ajo që ne do të thotë mundësi e ekuilibrit multiplikuar. Nga tre, D1 dhe D3 janë ekuilibrat "të

qëndrueshem". Ata janë i qëndrueshëm sepse nëse pritjet kanë ndryshuar paksa për pak më lart ose më

poshtë këtyre nivele, firma do të ndryshojne sjelljen e tyre- rrisin ose zvogëlojnë nivelet e investimeve te tyre

-në një mënyrë për të na sjellë përsëri në ekuiliber origjinal. Vini re se në secilën nga këto dy equilibra te

qëndrueshem, funksioni formë S pren vijen 45-shkallë nga larte -një vulë e një ekuilibri të qëndrueshëm.

Në ekuilibrin e mesm në D2, Funksioni pret vijën 45-shkallëshe nga poshtë, dhe kështu që është e

paqëndrueshme. Kjo është për shkak se në shembullin tonë, në qoftë se investimet jane pak me të vogëla se

qe pritej, ekuilibri do të jetë D1, dhe në qoftë se pak më tepër, ekuilibri do të shkojë në D3. Prandaj D2 mund

të jetë një ekuilibër vetëm nga shansa. Kështu në praktikë, ne mendojmë për një ekuiliber të paqëndrueshme

të tilla si D2 si nje mënyre e ndarjes se pritjeve mbi të cilat një ekuiliber të qëndrueshem me lartë apo poshte

do të kete ndikim.

Në mënyrë tipike, forma S "Funksioni vendimtar privatisht racional" se pari rritet ne norme rritje dhe pastaj ne

normen e zvogelimit si ne diagram. Kjo formë reflekton çfarë është menduar të jetë natyra tipike e plotësimet.

Në përgjithësi, disa agjentë mund të marrë masa plotësuese (të tilla si per të investuar) edhe në qoftë se të

tjerët në ekonomi nuk e bëjnë, veçanërisht kur ndërveprimet pritet të jenë me të huajt, tilla si nëpërmjet

eksportit në vendet e tjera. Nëse vetëm disa agjentët marrin masa, çdo agjent mund të izolohet nga të tjerët,

kështu që përhapja mund të jenë minimale. Kështu kurba nuk rritet shpejt derisa më shume agjentë të

ndermarrin veprime. Por pas investimit te mjaftueshem, aty mund të jetë një efekt i topit dëbore, në të cilën

shumë agjentë të fillojë të ofrojë përfitimet per tu kthyer në agjentët fqinj, dhe kurba rritet në një normë shumë

më të shpejtë. Së fundi, pas rritjes se investitorëve potencialë janë prekur pozitivisht dhe më e rëndësishmja

kur te ardhura janë realizuar, shkalla e rritjes fillon të ngadalësohet.

Në shumë raste, forma e funksionit në Figurën 4.1 mund të jetë e ndryshme. Për shembull, një kurbë shumë

e "dredhur" mund të prejë vijën 45-shkallë disa herë. Në rastin e shërbimit telefonik, duke marrë në e-mail ose

mesazheve, ose të blesh një makinë faksi, ku vlera e marrjes së veprimit në mënyrë të qëndrueshme rritet me

numrin e të tjereve në rrjet, funksioni mund vetëm te rritet në një normë rritje (si një funksion kuadratik ose

eksponenciale). Varësisht funksionimit dhe nëse ajo shkurton vijën 45-shkallë, nuk mund të ketë një ekuilibër

të vetem ose ekuilibrave të shumtë, duke përfshirë edhe rastet në të cilat ose askush nuk miraton një teknologji

të re ose pothuajse të gjithë e bëjnë.

Në përgjithësi, vlera (dobia) e ekuilibrave të ndryshme (dy në këtë rast) nuk është e njëjte. Për shembull, ajo

është shumë e mundur që të gjithë të jene mirë në ekuilibër në të cilën shumë njerëz e përdorin rrjetin. Në

këtë rast, thonë se ekuilibrat janë te renditur sipas Paretos, me radhitjen më të lartë të shftytezimit të ekuilibrit

nga të gjithë; me fjalë të tjera lëvizja në këtë ekuilibër përfaqëson përmirësim e Paretos mbi ekuilibrin me më

pak përdorues.

Shembulli klasik i këtij problem të zhvillimit ekonomik sa i përket koordinnimit të vendimeve për investime, kur

vlera (norma e kthimit) i një investimi varet në prezencën ose kohëzgjatjen e investimeve të tjera.

Të gjithë janë më të kënaqur me norma më të larta të investimev, por tregu nuk mund të na marrë atje pa

ndikimin e llojeve të caktuara të politikave qeveritare (por vini re se ne gjithashtu nuk mund të arrijnë në

zgjidhjet preferuar në qoftë se ne kemi politika të gabuara qeveritare). Vështirësitë e koordinimit të

investimeve japin rritje të ndryshme të strategjive qeveritare për industrializim që ne konsiderojmë të dyja në

këtë kapitull in tekst mëposhtë (shih veçanërisht Kapitullin 12).

9

Perspektiva e koordinimit të investimeve ndihmon të sqarojë natyrën dhe shtrirjen e problemeve kur përhapja

e teknologjisë është pranishme, si shihet në modelin Romer e përshkruar në Shtojcën 3.3. Duke pasur

parasysh atë që është mësuar dhe shqyrtuar në teorinë endogjene të rritjes për lidhje të mundshme mes

investimit dhe rritjes, ju mund të shihni se në një ekonomi mund të merrni një normë të rritjes të ulët në masë

të madhe për shkak se ekonomia pritet të ketë një normë të ulët te investimeve. Strategjitë e vendosurs për

koordinimin nga një ndryshim më pak produktiv në më shumë produktiv te percaktuara reciprokisht

përforcuese per pritjet mund të ndryshojnë shumë, sic ilustron shembulli në Kutinë 4.1. Megjithatë, ndryshimi

pritjet nuk mund të jenë te mjaftueshme në qoftë se ajo është më e dobishme për një firmë të pres të tjerët të

investojnë në vend që të jetë një investitor "pionier". Në këtë rast, politika e qeverisë është përgjithësisht e

nevojshme përveç pritjeve n investitor ndryshim. Kjo shpjegon vëmendjen pse pranina e mundshme e

ekuilibrave të shumtë është aq e rëndësishme. Forcat e tregut në përgjithësi mund të na sjellë në një prej

ekuilibrave, por ato nuk janë të të mjaftueshme për të siguruar që ekuilibri më i mirë do të arrihet, dhe ata nuk

ofrojnë nje mekanizëm per te pandalur nga një ekuilibri jo te mire dhe për të shkuar drejt një ekuilibri më të

mirë.

Një situatë e ngjashme me ekuiliber të multiplikuar do të hasen në Analizen Malthus të kurthit ttë popullsisë

në Kapitullin 6. Në këtë kurth të popullsisë, vendimet e fertilitetit duhet në fakt të koordinohen në të gjithë

familjet, të gjithë janë më mirë në qoftë se mesatarja në rënie të normave të fertilitetit, por çdo familje mund të

jetë më keq duke qenë i vetmi që ka më pak fëmijë. Ne gjithashtu shohim koordinimin e dështuar në proceset

e e urbanizimit dhe elementeve të tjera kyçe të ekonomisë në zhvillim.

Në përgjithësi, kur investimet e përbashkëta fitimprurëse nuk mund të bëhen pa koordinim, ekuilibrat e

multiplikuar mund të ekzistojnë në të cilën disa individë me qasje në burimet e njëjta dhe teknologji mund të

gjejnë veten në ose një të mirë apo një situatë e keqe. Sipas mendimit të shumë ekonomistëve të zhvillimit,

ajo është shumë e besueshme se shumë prej vendeve më pak të zhvilluara, duke përfshirë Afrikën sub-

Sahariane, janë kapur në thelb në rrethana të tilla. E natyrisht, probleme të tjera janë gjithashtu të pranishëme.

Për shembull, presionet politike nga humbës të mundshëm në procesin e modernizimit mund të parandalojnë

ndërrime të ekuilibrit të multiplikuar. Përveç kësaj, teknologjia moderne ende nuk mund të jetë në dispozicion

të një Shteti. Problemi në transferimin e teknologjisë është një tjetër shqetësim i rëndësishëm në zhvillimin

ekonomik. Në fakt, një problem tjetër ilustruar nga grafiku në Figurën 4.1 mund të jetë se shuma e përpjekjeve

të çdo firme që shpenzon për një zhvillim rajonal për të rritur shkallen e transferimit të teknologjisë varet në

përpjekje të ndërmarra nga firma të tjera; duke e çuar në teknologji modern nga jashtë vendit shpesh ka efekte

të mëdha sesa për firmat e tjera. Por mundësia e ekuilibrave të shumtë tregon se duke e bërë më të mire dhe

në dispozicion teknologjinë, që në përgjithësi është një kusht i nevojshëm, por jo i mjaftueshëm për arritjen

qëllimeve në zhvillim.

4.3 FILLIMI I ZHVILLIMIT EKONOMIK:

SHTYTJA E MADHE – BIG PUSH

Nëse një ekonomi ka qenë në rritje në mënyrë të qëndrueshme për disa kohë apo ka stagnuar duhet të bëjë

një ndryshim shumë të madh për zhvillimin e mëvonshëm. Nëse rritja mund të jetë e qëndrueshme për një

kohë të konsiderueshme, të themi, një brez ose më shumë, ajo është shumë më e pazakontë për zhvillimin

ekonomik të më vonë që të marrë udhë për kohë të gjatë (edhe pse, natyrisht, do të ketë pengesa gjatë ciklit

të biznesit, si ekonomia që e prekur nga goditjet të përkohshme). Sigurisht, ne kemi pasur për të marrë edhe

shumë përvoja zhgënjyese, me Rostow, që kur zhvillimit ekonomik është në proces, ajo mund në fakt kurrë të

ndalet. Si vum në dukje në studimin e rastit në kapitull 3, një shekull më parë, Argjentina ishte konsideruar si

një e ardhme e qendres elektrike nga ekonomia botërore, por ajo më vonë ka patur ngecje për më shumë se

një gjysmë shekulli. Një vështrim në të dhënat, megjithatë, na lejon për të rënë dakord me Rostow të paktën

10

nëse ajo është shumë e vështirë për të marrë vendin e parë një rritje moderne ekonomike në process, pastaj

është shumë më lehtë për të ruajtur nëse rruga është krijuar.

Ndoshta modeli më I famshëm në dështimet e koordinimit në zhvillimin letërsia është ajo "shtytje e madhe",e

shpikur nga Paul Rosenstein-Rodan, i cili së pari ka ngritur disa nga çështjet themelore të koordinimit. Ai vuri

në dukje disa probleme që lidhen me inicimin e industrializimit në një ekonomi mbijetesë, i prezantuar në

Kapitullin 1. Problemi është më i lehtë të perceptojmë nëse ne fillojme me supozimin e thjeshte se ekonomia

nuk është në gjendje të eksportojë. Në këtë rast, pyetja bëhet nga kush do të blejnë mallra të prodhuara nga

firma e parë e industrializuar. Duke filluar nga një ekonomi egzistente, asnje punetor nuk ka të holla për të

blerë mallra të reja. Fabrika e parë mund të shes disa mallra punëtorëve te vet, por askush nuk shpenzon të

gjitha të ardhurave të dikujt në një të mirë të vetme. Çdo herë që një sipërmarrës hap një fabrikë, punëtorët

shpenzojnë disa nga paga e tyre në produkte të tjera. Pra profitabiliteti i një fabrikë varet nëse hapet një tjetër,

i cili nga ana e tij varet potencialit ne vet profitabilitetin, dhe që nga ana e tij varet nga rentabiliteti I fabrikave

të tjera.

Për më tepër, fabrika e parë ka për të trajnuar punonjësit e saj, kush janë mësuar një mënyrë për mbijetesë.

Kostoja e trajnimit vë një limit se sa fabrika mund të paguaj një pagë dhe ende te mbeten fitime. Por dikur

firma e parë trajnon punonjësit e saj, sipërmarrësit e tjerë, dhe nuk ka me shpenzimet te trajnimit, si rrjedhoje

mund të ofrojë një pagë pak më të larta për të tërhequr të punëtorët të trajnuar në fabrikat e tyre të reja.

Megjithatë, sipërmarrësi i parë, si[as parashikimeve dhe gjases, nuk paguan për trajnim në vendin e parë.

Askush nuk është trajnuar, dhe industrializimi nuk merr rruge. Shtytje e madhe është një model se si prezenca

e dështimeve të tregut mund të çojë në një nevojë për një përpjekje të përbashkët ne konomine e gjere dhe

ndoshta ne udhëheqjen e politikave publike për të ndermarre procesin e gjatë te zhvillimit ekonomik ose për

të përshpejtuar atë. E thënë ndryshe, problemet e dështimit në koordinim punojnë kundër industrializimit të

suksesshëm, një kundërveprim për shtytje për zhvillim. Një shtytje e madhe nuk mund gjithmonë të jetë e

nevojshme, por është e dobishme për të gjetur mënyra që karakterizojnë rastet në të cilat ajo do të jetë.

Argumentet e Rosenstein-Rodan u bënë pjesë e rëndësishme mënyrës së të menduarit të ekonomistëve të

zhvillimit në vitet 1950 dhe 1960, dhe ata kanë vazhduar të jenë të mësuar në kurset e zhvillimit. Por derisa

kjo intuitë themelore ka qenë kështu për rreth disa dekada të tëra, kjo qasje ka marrë një shtytje e madhe pas

publikimit të një letre teknike në 1989 nga Kevin Murphy, Andrei Shleifer, dhe Robert Vishny, e cila për here

të pareë demonstroi logjikën formale të kësaj qasjeje në një mënyrë më të qartë. Kohëve të fundit gjithashtu

pjesërisht për shkak të vlerës së saj të perceptuar në shpjegimin e suksesit në Ekonomitë e Azisë Lindore, e

sidomos ajo e Koresë së Jugut. Një vlerë e përdorimit të një modeli formal është për të marrë kuptuar më të

qartë kur është nevoja për koordinim është me shumë gjasa për të paraqitur një problem serioz. Qasja e këtyre

autorëve ka qenë nga ana e thjeshtuar dhe të popullarizuar nga Paul Krugman në monografinë e tij të vitit

1995 Zhvillimi, Gjeografia, dhe Teoria ekonomike dhe u bë modeli klasik i teorive të reja të dështimit në

koordinimit të viteve 1990-ta.

SHTYTJA E MADHE: NJË MODEL GRAFIK

Supozimet: Në çdo model (në të vërtetë, në çdo të menduar të kujdesshëm), ne duhet të bëjnë disa supozime,

nganjëherë supozime në dukje të mëdha, për të bërë ndonjë progres në të kuptuarit tonë. Analiza që përdorim

për shtytje te madhe nuk është përjashtim nga ky rregull. Supozimet që përdorim këtu për analizën e shtytjes

së madhe mund te jete relaksuar disi, edhe pse kërkon më shumë teknikë matematike, por ajo duhet të

theksohet se ne nuk mund të të perjashtojmë supozimet tona si shumë sic ne jemi mësuar për t`i thjeshtësuar

problemet mikroekonomike, të tilla si ato që supozohen për konkurrencën e përsosur. Këtu ne nuk mund të

supozojme konkurrencën e përsosur në sektorin modern, ku në rritje të kthimit në shkallë dhe kështu monopoli

natyror, ose te paktën të mbizotërojë në konkurrencë monopolistike. Të parafrazojmë Paul Krugman, në qoftë

11

se ne mendojmë se zhvillimi ka të bëjë me rritjen e kthimet në shkallë, atëherë ne do të duhet të sakrifikojmë

disa të përbahkëta gjenerale për të adresuar atë. Do të bëjmë gjashtë llojet të supozimeve.

1. Faktorët. Supozojmë se ëhtë vetem nje faktor i prodhimit - fuqia punëtore. Ka një ofertë fikse totale L.

2. Faktori i pagesave. Fuqia punëtore ka dy sektore. Supozojme se punëtorët në sektorin tradicional

marrin page prej 1. Punëtorët në sektorin modern marrin page prej W>1. Ky ndryshim në paga është

has në cdo ekonomi të vendeve në zhvillim, edhe pse duhet disa spjegime të dhëna ne kapitullin 7.

Arsyeja e theksuar për këtë ndryshim mund të jetë kompenzimi per mosshfrytëzim të llojeve të punës

në fabrikave moderne. Nëse kështu, në ekuilibër, punëtorët mund të mos pranojnë benefitet për

ndryshim të sektorëve gjatë industrializimit; por nëse është gjenruar profit ekonomik, kjo paraqet

Permirësimin e Paretos (në këtë rast sepse investitorët janë më mire) dhe të hyrat mesatare do të

rriten. Për më teper, nëse ka tepricë të punëtorëvenë ekonomi ose nëse pagat modern janë me të larta

se mundësia e kostove të punonjësve për ndonjë arsye benefitet sociale nga industrializimi janë më të

mira.

Figura 4.2

Përfundimisht, vini re se ne jemi duke shqyrtuar një shembull të një modeli në të cilin një forcë shtytëse

për një kurth të jozhvillimit është relativisht për paga të larta që duhet të paguhet në sektorin modern.

Ne e bëjnë këtë për shkak se kjo është një qasje që është e lehtë për të karakterizuar grafikisht dhe

që ka marrë shumë vëmendje. Si do të përshkruhen më vonë, megjithatë, pagat e larta moderne janë

vetëm një rrethanë në të cilën një problem ne koordinim mund të ekzistojë. Në fakt, ne do të shohim

12

se ka mundesi të ketë problem të dështimit në koordinim dhe nëse pagat e sektorit modern nuk janë

më të larta se ato në sektorin tradicional.

3. Teknologjia. Ne supozojmë se ka lloje të produkteve N, ku N është një numri i madh. Për çdo produkt

në sektorin tradicional, një punëtor prodhon një njësi e prodhimit (kjo është një supozim më pak i rrept

se sa duket sepse prapë ne kemi një liri të caktuar në zgjedhjen e njësisë sonë të matjes; nëse një

punëtor i prodhon tre palë këpucë në ditë, ne e quajmë kete sasia për njësi). Ky është një shembull

shumë i thjeshtë i vazhdueshëm-I kthimit – ne shkallë te prodhimit.

Në sektorin modern, kthimet në shkallë janë në rritje. Ne duam të prezantojmë në rritje të kthimit në

një mënyrë shumë të thjeshtë. Supozoj se asnjë produkt nuk mund të prodhohet përveç nëse një

minimum prej, të themi, F punëtorët janë të punësuar. Kjo është një kosto fikse. Sepse ne jemi duke i

mbajtur gjërat e thjeshta për të lehtësuar analizën e çështjeve thelbësore, ne nuk kemi vënë kapital në

mënyrë eksplicite në model; kështu e vetmja mënyrë për të futur një kosto fikse është që të kërkojnë

një minimum të numrit të punëtorëve. Pas kësaj, është një funksion linear i prodhimit ku punëtorët janë

më produktiv sesa ata në sektoin tradicional. Keshtu, kërkesat e punës për prodhimin e ndonjë produkti

në sektorin modern merr formë L = F + CQ, ku c <1 është puna margjinale e nevojshme për një njësi

shtesë të prodhimit. Tregtia është se punëtorët modern janë më produktive, por vetëm nëse një kosto

e konsiderueshme është paguar që në fillim. Kjo kosto fikse amortizohet mbi më shumë njësi të

prodhimit, kosto mesatare zbritet, si rezultat i efektit te rritjes se kthimit në shkallë. Supozojmë simetri:

i njëjti funksionon për prodhimin e çdo produkti në sektorin modern.

4. Kërkesa e brendshme. Ne supozojmë se çdo e mirë merr një konsum konstant dhe të barabartë nga

të ardhurat kombëtare. Modeli ka vetëm një periudhë dhe nuk ka asete; pra atje nuk është kursim në

kuptimin tradicional. Si rezultat, nëse të ardhurat kombëtare janë Y, pastaj konsumatorët shpenzojnë

një shumë të barabartë, Y / N, në çdo të mirë.

5. Furnizimi ndërkombëtar dhe kërkesa.Ne supozojmë se ekonomia është e mbyllur. Kjo bën modelin me

te lehtë për të zhvilluar. Përfundimet më të rëndësishme do të mbetet kur tregtia është e lejuar, duke

pasur parasyshë se ka avantazhe kur ka tregun e brendshëm. Këto avantazhe kanë të ngjarë të

përfshijnë ekonomitë fillestare të shkallës dhe të mësuarit për të arritur cilësi të mjaftueshme, produkte

të favorshme karakteristike, dhe mbështetje të mirë të konsumatorëve para se të kenë nevojë për të

prodhuar për konsumatorët të largët dhe të panjohur. Keto janë konsiderata shumë realiste: Evidenca

sugjeron se ekonomitë e udhëhequra nga eksporti të tilla si Korea e Jugut kanë përfituar mjaft nga

prania e një tregu substancial të brendshëm të cilën janë drejtuar shitjet e hershme. Për më tepër,

ekonomitë e udhëhequra nga eksporti kanë përfituar nga politika aktive industriale që synon kapërcimin

e dështimeve te koordinimit (shih Kapitullin 12). Pikat gjithashtu qëndrojnë nëse ka inpute të nevojshme

që nuk janë të tregtueshme, të tilla si lloje të caktuara të shërbimeve. Modelet alternative duke u

fokusuar në investimet në infrastrukturë gjithashtu mund të nënkuptojnë nevojën për një shtytje të

madhe edhe me një ekonomi plotësisht të hapur botërore.

6. Struktura e tregut.Ne supozojmë konkurrencën e përsosur në sektorintradicional të industrisë, me hyrje

të lirë dhe pa përfitime ekonomike. Prandaj, çmimi i çdo të mire do të jetë 1, kostoja marxhinale e punës

(e cila është e dhëna e vetme). Ne supozojmë se një firmë e sektorit modern mund të hyjë në çdo treg.

Ky kufizim është pasojë e rritjes së kthimet në shkallë. Duke pasur parasysh supozimet rreth

preferencave, monopolist përballen me njësi-elastike të kërkesës, kështu që nëse ky monopol mund

të ngrejë çmimin e saj mbi 1, kjo do të jetë fitimprurës për të bërë kështu. Megjithatë, në qoftë se çmimi

është ngritur mbi 1, konkurrenca nga sektori traditional, do të shkaktojnë humbje sektorit modern deri

ne humbas bizneseve. Prandaj, monopolist do të ngarkojnë një çmim prej 1 nëse ajo vendos të hyjë

në treg. Përshkak të ngarkesës monopoliste te njejtë, ajo do të monopolizoj këtë treg në vecanti nëse

hyn në treg,, por dhe do të prodhoj të njjtën sasi qëka qenë prodhuar nga sektori tradicional. Përshkak

se kjo firmë është e vetmja që përdor tekniken modern dhe në prodhimin e produkteve tjera punëtorët

13

pranojnë pagë prej 1, të hyrat kombëtare do të jenë esencialisht të njejta , kështuqe më shumë njësi

nuk mund të shiten. Ne gjithashtu supozojmë se pika monopoliste do të zgjedhë për të prodhuar, ajo

është në gjendje të prodhojë të paktën sa prodhimi I prodhuesit tradicionale për të njëjtin nivel të punës;

përndryshe, nuk do të kishte kuptim për të kaluar nga teknikat tradicionale.

Kushtet për ekuilibrat e multiplikuar Me këto gjashtë supozime, ne mund të karakterizojmë rastet që

do të kërkojnë një shtytje të madhe. Për të filluar, le të se kemi një ekonomi tradicionale të dhe jo

modern të prodhimit në çdo treg. Një potencial prodhues me teknologji moderne (dmth, një teknologji

si ajo e përshkruar më parë, me kostot fikse dhe të kthimit në rritje) e konsideron nëse është fitimprurës

për të hyrë në treg. Duke pasur parasysh madhësinë e kostos fikse, përgjigja varet në dy konsiderata:

(1) sa më shumë efikas është sektori modern se sektori tradicional dhe (2) sa më të larta janë pagat

sektorin modern sesa ne ate tradicional.

Në Figurën 4.2, funksionet e prodhimit janë të përfaqësuara për të dy llojet e firmave për çdo industri.

Prodhuesit tradicional përdorin një teknikë lineare me pjerresi 1, me secilin punëtor duke prodhuar një

njësi të prodhimit. Firma moderne kërkon punëtorët F para se ajo mund të prodhojë dicka, por pas

kësaj, ajo ka një teknikë lineare me pjerresi 1 / c >1. Çmimi është 1, kështu që të ardhurat PQ mund

të lexohet jashtë bushtit Q. Për firmën tradicionale, linja fatura e pagave qëndron koincidon me

prodhimin e Linjes (të dyja fillojnë në origjinë dhe të ketë një pjerrësi të 1). Për firmn modern, linja

Fatura e pagave ka pjerresi W > 1. Në pikën A, ne shohim nje prodhimin që firma moderne do të

prodhojë nëse hyn, me kusht që ka firma tradicionale që veprojnë në pjesën tjetër të ekonomisë. Nëse

firma moderne hyn varet, e sigurisht, nëse kjo është fitimprurës për ta bërë këtë.

Duke përdorur figurën 4.2, së pari e konsiderojnë një linjë të pagave si W duke kaluar nën pikën A. Me

këtë pagë relativisht të ulët moderne, të ardhurat tejkalojnë kostot, dhe firma moderne do të paguajë

koston fikse F dhe hyjnë në treg. Në përgjithësi, ky rezultat eshte me shume nëse firma ka të kosto

fikse te ulëta ose kërkesa të ulëta margjinale te punës si edhe në qoftë se ajo paguan një pagë më të

ulët. Nga supozimi se, funksionet prodhimit janë të njëjta për secilin produkt, kështu që nëse një firmë

moderne e gjen atë fitimprurës të prodhoj një te mirë, të njëjtat stimujt do të jetë i pranishëm për

prodhimin e të gjithë mallra, dhe e gjithë ekonomia do industrializoj vetëm përmes forcave të tregut;

kërkesa tani është mjaft e lartë dhe arrin deri në pikën B për secilin produkt. Kjo tregon se një dështim

koordinimi nuk duhet të ndodh gjithmonë: Kjo varet nga teknologjia dhe çmimet (duke përfshirë pagat)

mbizotëruese në ekonomi.

Në qoftë se një vijë fatura e pagave si W2 mban, duke kaluar midis pikave A dhe B, firma nuk do të

hyjë nëse do të ishte e vetmja firmë moderne për ta bërë këtë në ekonomi, sepse ai do të pësojë

humbje. Por në qoftë se firmat moderne hyjnë në secilin prej tregjeve, pastaj pagat janë rritur me pagën

moderne në të gjitha tregjet, dhe zgjerohen te ardhurat. Ne mund të supozojmë se çmimet mbeten 1

pas industrializimit. Vini re se teknika tradicionale ende ekziston dhe do të jetë fitimprurës me një çmim

më të lartë se 1. Pra, për të parandaluar hyrjen e firmave tradicionale, firmat moderne nuk mund të

ngrejnë cmimet mbi 1. Firma moderne tani mund të shesë të gjithë prodhimit të saj të zgjeruar (në

piken B), te prodhuar duke përdorur të gjitha fuqinë e punës së saj në dispozicion (L / N), sepse ajo ka

kërkesa të mjaftueshme nga punëtorët dhe sipërmarrësit të tjere në sektorët e industrializuara te

prodhimit. Si mund të shihet në figurën 4.2, me paga mbizotëruese W2, pika B është fitimprurës pas

industrializimit, sepse ajo qëndron mbi linjën W. Punëtorët janë gjithashtu të paktën po aq mirë sa kur

ata punonin në sektorin tradicional sepse ata mund të përballojë për të blerë një sasi shtesë te mallrave

në proporcion në rritjen e pagave te tyre, dhe ata kanë ndryshuar sektorë vullnetarisht. I gjithë prodhimi

është blerë, sepse të gjitha të ardhurat kombëtare janë shpenzuar në prodhim; të ardhurat kombëtare

janë të barabarta me pagat plus fitimet, vlera e së cilës është prodhimi i secilit produkt me numrin e

produkteve N.

14

Kështu, me një pagë mbizotëruese si W, ka dy ekuilibra: njëri të cilën prodhuesit me teknikat moderne

të hyjë në të gjitha tregjet, dhe fitimet, pagat, dhe prodhimi janë më të larta se më parë; dhe një në të

cilën nuk ka hyrje te prodhuesve modern, dhe pagat, prodhimi mbeten më të ulëta. Ekuilibri me prodhim

më të lartë është qartë më i mirë, por në përgjithësi, tregu nuk do të arrij atje vetvetiu. Një mundësi e

fundit është gjetur në një linjë të pagave si W3, duke kaluar mbi pikën B. Në këtë rast, edhe në qoftë

se një prodhues modern ka hyrë në të gjithë sektorët e produdhimit, të gjithakëto firma do të humbasin

paratë, kështu që përsëri teknika tradicionale do vazhdojnë të përdoret. Në përgjithësi, sa herë që të

vijë fatura e pagave dhe kalon poshtë pikes A, tregu do të çojë ekonominë në modernizim, dhe kurdo

që kalon mbi A, ajo nuk do të qoj drejtë modernizimit. Nëse vija kalon sipër B, nuk ka kuptim të

industrializoj. Por në qoftë se linja e pagave kalon në mes Pikave A dhe B, është efikas të

industrializohet, por tregu nuk do të arrijë këtë vetvetiu. Sigurohuni që të theksohet se këto janë tri

paga të ndryshme që mund të ekzistojnë në varësi të kushteve në një ekonomi të caktuar në një

moment në kohë, jo tre pagat që ndodhin rradhazi. Përsëri, rastet problematike të ndodhë kur të vijë

fatura e pagave kalon në mes

Përsëri, rastet problematike që ndodhin kur të vijë fatura e pagave kalon në mes A dhe B, duke krijuar

kështu dy ekuilibrat: një në të cilën industrializimi dhe shoqëria është më mirë (pika B) dhe një pa

industrializim (pika A). Megjithatë, tregu nuk do të qojë nga A në B për shkak të një dështimi në

koordinim. Në këtë rast, ka vend per një rol politikë në fillimin e zhvillimit ekonomik. Kjo nuk është provë

e lehtë për të përcaktuar se ku një ekonomi tradicionale, si Mozambik, është e vendosur në këtë

vazhdimësi. Por të paktën ne mund të fillojmë të kuptojmë pse zhvillimi shpesh nuk ka marrë një

proces, edhe kur teknologjia ishte në dispozicion.

Vini re se në përgjithësi, nuk është e nevojshme për të gjithë sektorët e prodhimit industrial të marrin

një të shtytje te mjaftueshmepër disa për ta bërë këtë. Ajo është vetëm e nevojshme që një numri

mjaftueshëm te industrializohet në mënyrëpër të gjeneruar të ardhura të mjaftueshme

kombëtare(perms pagave më të larta dhe fitimet positive nga industrializimi i sektoreve te prodhimmit)

për të bërë industrializimin minimalisht fitimprurës.

Gjithashtu vini re se, dështimi i çdo firme duhet të marrë parasysh ndikimin e investimeve të

sajnëkërkesa për mallra nga firma të tjera përfaqëson një shtrembërim shumë të vogël në

vetvete.Porkur shtohen nga të gjithë sektorët e produkteve, rezulton shtremberim domethënës,

dështimi në industrializimin -është shumë i madh në të vërtetë.

Ne gjithashtu mund të kemi raste të gjysmë-industrializimit, në të cilin përfiton ose shpenzimet rriten

në sasi të ndryshme në sektorë të ndryshëm të produktit ose në të cilat kalloje të ndryshme të përhapjes

nga firma në firmë. Për shembull, kjo është bindëse kur niveli i kostot fikse bie më shumë në produktet

e sektorëve të industrializoj, sepse aty ka më shumë shembuj lokal nga e cila mund të mësohet. Me

këtë lloj alternative të jashtëme, asnjë pagë premium nuk është e nevojshme për ekuilibrat multiplikuar

të jetë i pranishëm. Në këtë rast, nëse ka dy ose më shumë firma që kanë efekte të mëdha në kostot

fikse F të njëri-tjetrit, por jo në firmat jashtë zingjirit të tyre, rezultati mund të jetë një ekuilibër në të cilën

vetëm industritë nga ky zingjir ndryshojnë në teknikën moderne. Kështu, në këtë rrethanë, ne mund

të kanë tre ose më shumë ekuilibra; ne gjithashtu mund të ketë ekonomitë enklava, në të cilën një

sektor modern ekziston krah për krah me industritë tradicionale në tjetrin sektorët të produkteve.

Vini re se ky model nuk ka marrë ekzistencën e çdo llojeksternalitetet teknologjike, në të cilën prania

e një firme të avancuar mund, përmes "të mësuarit duke shikuar" metodat e firmave të tjera të prodhimit

apo disa efekteve të ngjashme, gjenerojnë përhapje për firmat e tjera që mund të rrisin produktivitetin

e tyre si dhe të ulin kostot e tyre. Ky është një lloj tjetër i dështimit të tregut që mund gjithashtu të çojë

15

në joefikasitet të investimit të ulët; ne e konsideruam një mundësi e tillë kur ekzaminuam rritjen

endogjene të modelit të rritjes së Rømer model në Shtojcën 3.3.

Raste të tjera në të cilat një shtytje e madhe është e nevojshme

Nevoja për një shtytje të madhe mund të rezultojë nga katër kushtet përtej atyre të përshkruaramë

parë.

1. Efektet Ndërkohore. Edhe në qoftë se shkalla e pagave industriale është 1 (dmth, e njëjtë si paga

e sektorit tradicional), ekuilibri multiplikator mund të ndodhë në qoftë se investimi duhet të

ndërmerren në periudhën aktuale për të marrë një prodhim më efikas në periudhën tjetër. Ulja e

investime në periudhën e parë zvogëlon kërkesen agregate në periudhën e parë, por e rrit atë në

pjesën e dytë (ose më vonë). Por investimi do të ndërmerret vetëm nëse ajo është fitimprurës,që

është, nëse kërkesa pritet të jenë mjaftueshëm e lartë në periudhën e dytë, dhekjo mund të kërkojë

që sektorë të shumë produkteve të investojnë në të njëjtën kohë. Edhe njëhere, megjithatë, tregu

nuk siguron që industrializimi do të ndodhë, edhe kur ajo është e preferuar (Pareto),për shkak të

faktorëve të jashtëm në para.Përsëriburimi i ekuilibrit të multiplikuar është se fitimet e një firmës

nuk marrin parasyhë kontributin e saj të jashtëm në kërkesën e përgjithshme për produktet e

sektorit modern sepse ajo gjithashtu ngre të ardhurat e pagave në periudhat e ardhshme kurfirmat

tjeramodern hyjnë dhe do të kërkojnë për të shitur prodhimet e tyre.Kuratjeështë një rast për një

shtytje të madhe, industrializimi bën shoqërinëmë të mirë(është preference e Pareto-s)sepse të

ardhurat periudhëssë pare janëzvogëluarvetëmnga kostoja fikse, por të ardhurat e

periudhëssëdytë janë rritur mjaftnga të dyja: paga dhe fitimetnë sektorëte produkteve tjeta. Vini re

edhe një herë se një pjesë e fitimeve mund, në parim, të jetë subject për rishpërndarjen e të

ardhuravenë mënyrë që të gjithë mund të përfitojnëmë tepërse sa vetëm disa njerëz.

2. Efektet e urbanizimit. Nëse disa prej industrive tradicionale janë rurale dheprodhimi dhe kthimi-në-

shkallë është në rritje, kërkesa e banorëve urban mund të jetë më e përqendruar në mallra

industriale (p.sh. ushqimeduhet të përpunohen për të parandaluar mbeturina për shkak të kohës

që nevojitet për transportim dhe shpërndarje). Nëse rasti është kështu, ai ka nevojë për një shtytje

të madhe për urbanizim për të arritur industrializimit.

3. Efektet e infrastrukturës. Duke përdorur infrastrukturën të tilla si një hekurudhë ose një port,

ndihmon në firmëmoderne investimi në mbulimin e shpenzimeve të mëdha fikse të kësaj

infrastrukture.Ekzistenca e infrastructures ndihmon investuar firmat më të ulët të tyrevet

shpenzimet. Por investimi në këtë mënyrëkontribuojnë në mënyrë indirekte për uljen e kostos se

firmave të tjera (duke ulur koston mesatare të shfrytëzimit të infrastructures).Infrastruktura, si

rrugët, hekurudhat, dhe portet, nuk janë tëtregtueshëm nga përkufizimi, ajo është e vendosur në

një rajon të veçantë. Hapja e investimeve për të huaj nuk mund gjithmonë të zgjidhë problemin

sepse investitorët nuk e di nëse firmat do të zhvillohen për ta përdorur infrastrukturën. Çështja

kritike është se kur një sektor i produkteve industrializohet, ajo rrit përmasat e tregut për përdorimin

e shërbimeve të infrastrukturës që do të përdoren nga të tjera sektore të prodhimit, dhe kështu

ofrimi i këtyre shërbimeve e bën më fitimprurës. Por është gjithashtu e mundur që industrializimi

efikas nuk mund të bëhet, madje edhe nëse infrastruktura është ndërtuar, në qoftë se probleme të

tjera të koordinimit janë të pranishëme.

4. Efektet e trajnimit. Ka Mungesa të investimeve në objektet e trajnimit, sepse sipërmarrësite dinë

se punëtorët mund të largohenpëshkak të pagave më tëlarta që mund t`u ofrojnë firmat rivale, të

cilat nuk paguajnë shpezime për këto trajnime.

Gjithashtu shumë kërkesë shumë e vogël nga punëtorët për trajnim për shkak se ata

nuk e di se çfarë aftësitë ju duhet për të fituar.(Përveç kësaj, nuk e dijnë nësefirmado të bëjë

investime për aftësit e kërkuara, njerëzit kanëlindur meinformacion të përkryer në lidhje me

avantazhin e tyre krahasues; edukimi bazëndihmon punëtorët e zbuluar atë.) Kjo është pjesë e

16

rastit ekonomik për edukim tëdetyrueshëm publik. Vini re se në këtë rast, hapja ndaj tregut nuk

mund të zgjidhë problemin e dështimit në koordinim, nëse lëvizshmëria e punonjesve nuk është e

lirë gjatë gjithë kufijëve, që ka për tu zhvilluar ende në mënyrë të përkryer edhe brenda Bashkimit

Evropian, ku atje janë disa pengesa formale ndaj mobilitetit të tillë, dhe gjithashtu zhvillimi I ndonjë

shteti është larg nga vendet në zhvillim. Në çdo rast, duke u mbështetur në fuqinë punëtore të

kualifikuar nga jashtë nuk është një zgjidhje adekuate për jozhvillimin e vendit. Në fakt,

infrastruktura dhe punëtorët e trajnuar janë pjesë e rastit të përgjithshëm të mallrave të përdorura

së bashku. Një tjetër shembull është hulumtimi i përbashkët i firmat të vogla në "zonën industriale"

(shih Kapitullin 7).

PSE PROBLEMI NUK MUND TË ZGJIDHET ME NJË SUPER-NDËRMARRËSI

Disa lexues mund të pyesin, pse nuk mund të zgjidhë një agjent problemin e dështimit te koordinimit duke

anagzhuar dikend? Me fjalë të tjera, pse nuk e kanë një sipërmarrës super i cili hyn në të gjitha tregjet të cilat

duhet të jenë të koordinuara dhe merr fitimet nga të gjithë ata? Për disa lloje të deshtimeve te koordinimit, kjo

zgjidhje është e udhehequr paraprakisht. Për shembull, në lidhje me arsim dhe zhvillimin e aftësive, ka një

pengesë ligjore për punë të detyruar. Por në aspektin e problemit tone të industrializimit, pse nuk mund një

agjent të bëhet një super-sipërmarrës në secilin prej tregjeve N në të njëjtën kohë? Janë të paktën katër

përgjigjet teorike të rëndësishëme dhe një përgjigje vendimtare empirike.

Së pari, mund të ketë dështime të kapitalit të tregut. Si mund një agjent të mblidhë gjithë kapitalin e nevojshëm

për të luajtur rolin e super-sipërmarrësit? Edhe në qoftë se kjo do të ishte logjistikisht e imagjinueshme, si do

kenë besim huadhënësit në investimet e tyre? Veçanërisht, si mund të shqiptohet një dënim i parazgjedhur?

Së dyti, mund të ketë kosto të menaxherëve të monitorimit dhe agjentë të tjerë për hartimin dhe zbatimin e

skemave për të siguruar përputhshmërinë ose ofrojnë stimuj për të ndjekur dëshirat e punëdhënësit; keto janë

referuar shpesh si shpenzime të agjencisë. Monitorimi është shumë ishtrenjtë derisa shkalla e një firme bëhet

shumë e madhe. Madje nëse plani është për të shitur industritë, këto industri duhet të zhvillohen njëkohësisht.

Super-sipërmarrësi ka të ngjarë të dijë më shumë për firmat se blerësit potencial. Me fjalë të tjera, nëse firma

është aq fitimprurëse, pse pronarët e saj duhet ta shesin? Kështu blerësit potencial të industrisë përballen me

një problem asimetrik të informacionit, shpesh i njohur si "problemi limonit."

Së treti, mund të ketë dështim në komunikim. Supozoni se dikush ju thotë: "Unë jam koordinuar i investimeve,

kështu që puno me mua." A do të bëni ju kështu? Si e dini se ky person do të jetë përfundimisht koordinatori?

Aty eshte nje fitim potencial i madh duke supozuar rolin e super-sipërmarrësit, kaq shumë agjentë mund të

dëshirojnei të jenë në atë pozitë. Në qoftë se shumë përpiqen të pretendojnë në këtë rol, me cilin duhet të

koordinojë? Edhe në qoftë se çdo agjent personalisht ballafaqohet me vetëm një pretendues për rolin e super-

sipërmarrësit, që pretendues ende nuk mund të jetë një e drejtë (dmth, koordinatori me të cilët ju mund të bëni

të holla).

Së katërti, ka kufizime në njohuri. Edhe në qoftë se ne parashikojmë që ekonomia si një e tërë ka qasje në

idetë e teknologjisë moderne, kjo nuk do të thotë që një individ mund të fitojë mjaftueshëm njohuri që të

industrializoj (ose edhe fitoj njohuri të mjaftueshme të cilin mund ta punësoj që të industrializoj).

Së fundi, arsyetimi empirik është vërejtur që asnjë agjent privat nuk se mund të luaj rolin e një super-

sipërmarrësit. Nëse për shkak të problemeve të monitorimit, njohurive, tregjet e kapitalit, apo të fushave tjera

të ekonomisë, për "zgjidhjen" e problemeve gjithnjë e më të mëdha firmat nuk ofrojnë një pergjigje të qartë.

Për shembull, rrallë është e mjaftueshme gjetja e një prodhimi të fortë çeliku, madje edhe një pjesë e

konsiderueshme e produkteve duke përdorur çelikun, e lëre më një firmë të zotërojnë të gjitha industritë të

lidhura në të kaluarën me çelikun ose të lidhura nga industritë e çelikut të përdorur në industritë zingjir të

17

prodhitmit. Problemi as nuk mund të zgjidhet nga prodhimi i qeverisë (të paktën pa kosto të papranueshme),

si tregon rasti ekstrem i ish-Bashkimit Sovjetik. Përkundrazi, koordinimi publik i veprimeve të investitorëve

privat në përgjithësi është e nevojshme për të zgjidhur problemin, një interpretim i përbashkët i rolit të politikës

industriale në Azinë Lindore.

Si përfundim Kështu kemi parë se në disa kushte, eksternalitetet e para lidhen me proceset e zhvillimitmund

të çojnë në ekuiliber të multiplikuar, të cilat mund të krijojnënjë rast për një të shtytje tëmadhe politike.

Shembulli ynë kryesor (rasti I pages së moderuar premium) dhe secili nga shembujt tjerë kanë si tipartë

përbashkëtnjë process me të cilin një firmë investimi (industrializimi) kap vetëmpjesën e kontributit të investimit

të saj në fitimete investimit të firmattjera.Në këta shembuj, firmat e rritjes së teknologjise në shkallën – e

kthimitjanëduke pasur një ose më shumënga efektet e mëposhtme:rritjen e kërkesës totale, duke

zhvendosurkërkesa ndajmallravetë prodhuara, kërkesa për rishpërndarje (më vonë) nëperiudha të

mëvonëshme në të cilën kompanitë e tjera të industrializuara kanë shitur, duke reduktuarkostot fikse për

hyrësit e më vonshëm, ose duke ndihmuar mbulimin e kostove fikse të një infrastrukture thelbësore. Secili prej

tyre ka efekte të jashtme të dobishmenë firmat e tjeratë industrializuara.

4.4 PROBLEMET E MËTEJSHME TË EKUILIBRAVE TË SHUMTË

AVANTAZHET JOEFIKASE E MBAJTJE SË POSTIT Prania e kthimit në rritje në industri moderne

gjithashtu mund të krijojnë një tjetër lloj ekuilibri të jo të mirë. Pasi një firma moderne ka hyrë, ajo ka një

avantazh mbi çdo rivalë tjeter sepse prodhimi i madh i saj i jep koston mesatare të ulët. Pra, nëse një teknologji

edhe më të mirë moderne të vihet në dispozicion për një rival të mundshëm, ajo nuk mund të jetë e lehtë për

teknologji të re të zëvendësojë atë të vjetër. Edhe pse teknika e re ka një kosto per-njësi më të ulët për çdo

nivel të dhënë të prodhimit, firma me teknikën e vjetër ka një avantazh sepse prodhimii saj me i madhelejon

të prodhojë me një kosto më të ulët për njësi shumë se teknika e re, e cila fillon me një bazë të vogël të

konsumatorëve dhe një pjesë të madhe kosto fikse. Si rezultat, firmat mund të kenë nevojë për qasje në sasi

të konsiderueshme të kapitalit për të mbuluar humbjet, ndërsa atokanëtë ndërtuar bazën e tyre të

konsumatorëve. Në qoftë se tregjet e kapitalit nuk punojnë mirë, pasi ata shpesh nuk e bëjnë në vendet në

zhvillim (shih Kapitullin 15), ekonomia mund të mbërthehet nga prapambetja, me efikasitet të vogël industrial.

SJELLJA DHE NORMALëvizja në një ekuilibër më të mirë është e vështirë veçanërisht kur ajo përfshin

shumë individë që ndryshojnë sjelljen e tyre nga ajo që pritej dukekërkuar korrupsionin për ndershmëri dhe

vlerën e ndërtimit të një reputacion për të korrur fitimet nga bashkëpunimi (p.sh., me partnerët e biznesit).

Zgjedhja juaj e partneritmund të përcaktojë shumë. Nëse ju me naivitet bashkëpunoni me një oportunist, tipi

grabitqar, ju mund të jeni më keq se sa të ishit vetëm. Vetëm duke bashkëpunuar me bashkëpunëtorë të tjerë

vullnetmirë mund të keni arritur rezultatin më të mirë.Për më tepër, përvoja e kaluar mund të çojë njerëzit që

të presin sjellje oportuniste mësë paku në mesin e grupeve të caktuara të partnerëve të mundshëm të biznesit,

e cila nga njëra ana ngrestimujt për partnerët e mundshëm që në të vërtetë veprojnë në këtë mënyrë. Nëse

nuk kaasgjë për të fituar dhe diçka për të humbur duke qenë i sinqertë, stimujt qëndrojnë në të qenit i

pandershëm. Nga ana tjetër, në disa mjedise, individët ndërmarrin vetë zbatimin e normave në vend duke

mos i`a lënë këtë detyrë qeverisë. Në qoftë se shumë njerëz punojnë për të zbatuar një normë të tillë si

ndershmëria, barra e çdo individi zbatimi është relativisht i ulët.Ju mund të keni ekuilibrat ku shumica e

njerëzve I rezistojnë korrupsionit, dhe kështu korrupsioni është i rrallë; dhe ju mund të keni ekuilibrat ku pak

njerëz i rezistojnë korrupsionit, dhe korrupsioni është i zakonshëm.

Ne nuk mund të mbështetemi në organizim të mirë për të triumfuar në konkurrencë, nëse rregullat e lojës kanë

tendencë të shpërblejë organizatat jo të mira. Përkundrazi, rëndësinë kritike të politikave për zhvillim ose

reformimin e institucioneve është e theksuar, të tilla si reforma e kornizës së të drejtave të pronës, ligjet

antitrust, rregullat e pastërta të qeverisë, dheligje, rregullore, e norma të shoqatave të industrisë që vendosin

18

rregullatelojës për jetën ekonomike. Pasi sjellja e re merr statusin e një normë, ajo është shumë më e lehtë

për të ruajtur. Disa teoricienë neoklasike ka kohë që kanë nënkuptuarse institucionet e mira do të

zhvillohenpërmës mekanizmit të tregut. Institucionet e këqija do të dalin jashtë garës nga institucionet mira.

Por reforma e këqija të institucioneve ndihmëse e inkurajojnë dështimin në koordinim, për shembull, duke

lejuar ose inkurajuar korrupsionin-që është vetë subject I dështimit në koordinim.

Nëse marrëdhënieve e bashkëpunimit (p.sh., në biznes), bëhen një norma, më shumë njerëz mund të

adoptojnë sjellje bashkëpunuese. Por normat e të gjitha llojeve janë subjekt i plogët. Edhe pse normat mund

të kenë qenë adaptive kur nga origjina, ata janë të vështirë për të ndryshuar, madje edhe kur ato bëhen

jofunksionale. Një shembull është një vlera të tilla si të jetë një qytetar i mirë (ose një të mirë hindu, mysliman,

i krishterë, animiste etj), duhet të ketë një numër të madh të fëmijëve. Kjo vlerë mund të ketë qenë adaptive

në një fazë para moderne, por sot ajo pengon zhvillimin. Një tjetër shembull mund të jetë mosbesimi kushdo

që nuk është anëtar i familjes suaj. Kjo mund të jetë e dobishme në një kontekst fisnor, dhe kujdesi është

gjithmonë e këshillueshme, por ky urdhër ekstrem vështirë inkurajon formimin e partneritetet të suksesshëm

të biznesit në një ekonomi moderne.

LIDHJET Ka disa mënyra për të ndërmarrë një shtytje të madhe, duke inkurajuarzgjerimin e njëkohshëm të

sektorit modern në shumë industri. Një strategjipër zgjidhjen e problemeve të koordinimit është që politika e

qeverisë të përqëndrohet nëinkurajimin dhe zhvillimin e industrive kyçe me lidhje të përparuara ose të

prapambetura.

Kjo mund të thotë subvencioneve për industritë vendase që hyjnë në këto industri kryesore, siç është bërë në

Korenë e Jugut; kjo mund të jetë stimul për firmat shumëkombëshe për të hyrë në industritë kyçe dhe të

sigurojnë trajnim të avancuar, një politikë e ndjekurnë Singapor;ose ajo mund të nënkuptojë krijimin e disa

ndërmarrjeve publike kyçepër të vepruar si pionierët në një industri (që më vonë do të mund të shiten), siç

është bërë në Korenë e jugut dhe Tajvan.

Teoria e lidhjeve thekson se kurindustritë të caktuara janë zhvilluar për herë të parë, ndërlidhja e tyre apo

lidhjet me industritë e tjera do të shkaktoj ose të paktën lehtësojnë zhvillimin e industrive të reja. Lidhjet prapa

kanë rritur kërkesën për një aktivitet, ndërsa lidhjet përpara kanë ulur kostot e prodhimit duke përdorur një

industri; që të dy mund të përfshijë ndërveprimet në mes të madhësisë së tregut dhe rritjen e kthimit të shkallës

dhe eksternaliteteve monetare. Me fjalë të tjera, lidhjet janë veçanërisht të rëndësishme për strategjinë e

industrializimit, kur një ose më shumë nga industritë e përfshira kanë rritjen e kthimit të shkallës, nga të cilat

një më të madh Tregu mund të përfitojnë. Për shembull, kur prodhimi zgjerohet duke mundësuar kështunjë

ulje në çmim, atyjanëefektet e lidhjejes përpara për shkak të rritjes së prodhimit. Kur rritja e kërkesës për

kimikate të përdorura në prodhimin e tekstilit shkakton zgjerimin e industrisë kimike, që i mundëson atë për të

prodhuar në një shkallë më të madhe dhe me kosto më të ulët, kështu një lidhje prapa mund të ndodhë. Të

dy shembuj ilustrojnë një efekt material eksternalitet (uljen e kostos) kur ka kthime në rritje në industrinë e

lidhur.

Qasja e lidhjës së investimevesi objektiv ka një lidhje kyçe si një fillim për tejkalimin e një dështiminë koordinim

dhe gjenerimin e reagime pozitive. Një politikë e tillë do të zgjedhë industritë me një numër më të madh të

lidhjeve me industritë e tjera dhe forca më e madhe e këtyre lidhjeve. Në mesin e zgjedhjes së industrive me

disa lidhje të forta (dhe duke kaluar një test kosto-përfitim), një politikë në përgjithësi do të zgjedhë industritë

që kanë gjasat më të vogëla të investimeve private, sepse kjo është ajo ku pengesa më këmbëngulëse kanë

më shumë gjasa të gjendet: Nëse një investim është fitimprurës, ajo ka më shumë gjasa që një sipërmarrës

do të vijnë së bashku për të mbushur atë vend. Ky vëzhgim ofron një arsye për të interpretuar me kujdes disa

studime të cilat tregojnë se ndërmarrjet shtetërore jane më pak efikase sesa ato private. Nëse qeveria

sistematikisht hyn me qasje më të qëndërueshme, por më pak fitimprurëse, industritëpër shkak të efekteve të

tyre të dobishme në zhvillimin, atëhere është e paarsyeshme nëmbajkëto ndërmarrje në të njëjtin fitim me

19

standardet si ato të firmave private.Kjo sigurisht nuk do të thotë se ndërmarrjet shtetërore janë përgjithësisht

efikasesi ato në pronësi private; në fakt, ka shumë prova për të kundërtën. Ne mund të themi, megjithatë, se

një deklaratë e zbrazet, siç ka qenë shpesh nëpër publikime nga agjencitë të tilla si Banka Botërore, se si

qeveria kurrë nuk duhet të jetë në biznesin e prodhimit, qoftë edhe përkohësisht ose në çdo industri, është

nganjëherë e paarsyeshme në dritën e lidhjeve dhe plotësimet tjera strategjike që një ekonomi në zhvillim

duhet të adresojë.

PABARAZIA, EKUILIBRAVE MULTIPLIKUAR/ SHUMËFISHT, DHE I RRITJES

Punë e rëndësishme është bërë në rritje dhe shumëfishimin e ekuilibrave që adreson ndikimin e pabarazisë

në rritje. Pikëpamja tradicionale ka qenë se, pabarazia mund të zgjeroj rritjen përshkak të kursimeve të të

pasurve janë më të larta se ato të të varfërve. në qoftë se së paku disa kursime mobilizohen për qëllime

investimi duhet të vijnë nga brenda një vendi, atëherë sipas kësaj pikëpamjeje, një shkallë shumë të lartë të

barazisë mund të komprometojnë rritjen. Megjithatë, të varfërit kursejne norma shumë më të larta se sa është

besuar më parë, kur kursimet maten siç duhet për të përfshirë shpenzimet mbi shëndetin, arsimimit të fëmijëve,

dhe përmirësime në një shtëpi.

Për më tepër, ku pabarazia është e madhe, të varfrit nuk mund të jetë në gjendje për të marrë kredi sepse ata

nuk kanë kolateral; në të vërtetë, një përkufizim se çfarë do të thotë të jetë e dobët është të jetë tërësisht ose

kryesisht kur mungon një burim i kolateralit. Personat e varfër në gjendje të të marrë një kredi për të filluar një

biznes për shkak të metat e tilla tregut të kapitalit mund të mbërthehen në mbijetesë apo punësim me pagë,

pse ata (dhe ndoshta punonjës potencial) mund të bëjë shumë më mirë në qoftë se ata kishin qasje në financim

ose nëse ka pasur një shpërndarje më të mirë të ardhurave. Për shembull, Abhijit Banerjee dhe Andrew

Newman tregojnë se ekuilibra të shumëfishuar, duke përfshirë ekuilibrat me rezultatet e pothuajse të gjithë

qytetarëve që kënaqen me të ardhura të larta dhe rezultatet me shumicë tënjerëzveme të ardhura të ulëta,

mund të ekzistojnë kredi kur tregjet sigurojëshumëpakmundësi për njerëzit për t'u bërë ndërmarrës.Në mënyrë

të ngjashme, në qoftë se të varfrit nuk kanë qasje në kredi, ata mund të mos jetë në gjendje për të marrë kredi

për të financuar shkollimin. Nëse të varfrit nuk janë në gjendje të lënë shumë trashëgimi për gjeneratën e tyre

të ardhshëme, familjet mund të jenë të bllokuar në varfëri nga brezi në brez; Megjithatë, në qoftë se shkollimi

mund të jetë arritur disi, ata mund të shpëtojnë nga kjo grackë e varfërisë. Është e mirë të mbajmë në mend

një përkufizim mjaft të gjërëtë asaj që nënkuptohet me një transferim nga prindërit për tu përdorur për të

akumulimin e kapitalit njerëzor nga ana e fëmijëve të tyre. Kjo është më shumë se sa për shkollim dhe më

shumë se sa pagë apo punë në fermë për të ndihmuar familjen, sepse ajo shkon përtej kostos së shkollimit

formal dhe mund të mendohet si ndërtim i një grupi të tërë të "aftësive" (shih kapitullin 1) se një përfitim

pothuajse të thjeshtë nga një produkt në rritje, familje e edukuar.

Në një model formal të këtij problem kanë shqyrtuar Oded Galor dhe Jozefi Zeira lidhur me implikimet e

zhdukjes së tregjeve tëkredititpër rritje dhe shpërndarja të dyjave: të ardhurave dhe kapitalit njerëzor. Ata

zhvilluan një model rritje endogjene që tregon lart rëndësinë e kapitalit njerëzor si dhe të shpërndarjes, dhe

bashkëveprimit në mes të dyjave, për rritjen ekonomike dhezhvillimin si dhe për rregullimin makroekonomik

afatshkurtër.Analiza e tyre përmban dy supozime kritike: (1) tregjet e kapitalit të papërsosur,siç do të

përshkruhet në detaje në Kapitullin 15, janë një kusht tipik në këto tregje, dhe (2) pandashmëria në investime

të kapitalit njerëzor, të cilat do të thotë se tregjet e trajtojnë investimin në kapitalin njerëzor, si vijë në diskrete,të

tilla si një vit të shkollës, nëse jo ne blloqe më të mëdha, të tilla si:fillor, të mesëm, dhe arsimimi terciar.

Supozimi i dytë nuk duket I paarsyeshëm, si për shkak të natyrës së të mësuarit dhe për shkak të shqyrtimit

tënatyrës së tregjeve për kapital njerëzor. Niveli i njohurive bazë është i nevojshëm para se punëdhënësit do

të jenë të gatshëm të paguajnë për të. Më tej, sepse arsimi vepron si një ekran për marrjen e aftësive,siç do

të diskutohet në Kapitullin 8, ne i kami të njohura "efektet e lëkurës së dashit"; që është një shumë e madhe

nëkthimin e kapitalit njerëzor kur një individ kalon shkollën fillore dhe përsëri kur personi merr një diplomë të

20

shkollës sëmesme dhe kështu me radhë. Kjo është josepse kursi i fundit përcjell shumë më shumë njohuri se

atomësipërm por ajo për shkak të shkallës në vetvete është ajo që i mundëson individit nëprovojse një regjim

i tërë I kërkesave është përmbushur. Vini re se jondershmeria në shumat e investimeve nënkupton një rajon

të rritjes kthimetnëshkallë,si në kostot fikse të modelit të shtytjeve tëmëdha. Edhe një herë, duke rritur kthimet

të cilët luajnë një rol kyçnë gjenerimin e ekuilibrave të shumfishuar. Empirikisht, shumë studime kanë gjetur

një ndikim negativ të pabarazisë në rritjen, sidomos përperiudha pas vitit 1980.

4.5 TEORIA O-RING E MICHAEL KREMER-IT E ZHVILLIMIT EKONOMIK

Një tjetër model inovativ dhe me ndikim që ofron njohuri të rëndësishme në nivel të ulët kurthe të ekuilibrit u

sigurua nga Michael Kremer. Nocioni është se prodhimi modern (sidomos në krahasim me prodhimin e

zanateve tradicionale) kërkon që shumë aktivitete të bëhen më mirë së bashku, në mënyrë për ndonjë që të

arrihet në vlerë më e lartë. Kjo është një formë e forte komplementaritetit dhe është një mënyrë e natyrshme

e të menduarit rreth specializimit dhe të ndarjes së punës, që gjatë ekonomisë së shkallës është një tjetër

shenjë dalluese e ekonomive të zhvilluara në përgjithësi dhe prodhimi industrial veçanërisht. Emri për modelin

e Kremer-it është marrë nga 1986 Fatë keqësia sfiduese (Challenger disaster), në të cilën një dështim i vogël,

I një pjese të lirë shkaktoi shperthimin e anijes kozmike. Teoria O-ring është interesante pjesërisht për shkak

se ajo e shpjegon jo vetëm ekzistencën e kurthit të varfërisë, por gjithashtu arsyet se vendet e kapura në

kurthe të tilla mund të ketë të ardhura jashtëzakonisht të ulëta në krahasim me vendet me të ardhura t

jashtëzakonisht larta.

MODELI O-RING

Tipari kryesor i modelit O-ring është mënyra e prodhimi me plotësues të fortë midis inputeve. Le të fillojmë

nga të menduarit e modelit si përshkrues për atë se cfarë po ndodh brenda një kompanie, por siç do të shohim,

ky model edhe ofron njohuri të vlefshme në ndikimin e plotësimit të firmes apo sektorëve industrial të

ekonomisë. Supozojmëse një procesi i prodhimit ka rënë nga detyra n. Janë shumë mënyra për të kryer këto

detyra, të cilat për thjeshtësi ne mënyrë rigoroze nga niveli i aftësive të nevojshme q, ku0≤q≤1. Sa më të larta

aftësitë, aq më i lartë probabiliteti se detyra do të "përfundojë me sukses" (të cilat mund të thotë, për shembull,

se pjesa e krijuar në këtë detyrë nuk do të dështojë). Koncepti Kremer i q është mjaft fleksibil. Interpretime të

tjera mund të përfshijnë një indeks të cilësisë për karakteristikat e të mirave; Konsumatorët do të jenë të

gatshëm të paguajnë më shumë për karakteristikat me cilësi mëtë lartë. Për shembull, supozojmë se q = 0.95.

Ndër interpretimet e tjera, kjo do të thotë (1) që ka një shans 95% që detyra është përfunduar në mënyrë të

përkryer, në mënyrë që produkti mban vlera maksimale, dhe një mundësi 5% se ai është përfunduar në

mënyrë tëdobët dhe se ajo nuk ka asnjë vlerë; (2) se detyra është përfunduar gjithmonë mjaft mirë se ajo

mban 95% të vlerës së saj maksimale; ose (3) që produkti është një mundësi 50% duke pasur vlerën e plotë

dhe një shans 50% të gabimit duke ulur vlerën e produktit në 90%. Për thjeshtësi, supozojmë se probabiliteti

i gabimeve nga ana e punëtorëve të ndryshëm është rreptësisht i pavarur. Funksioni iprodhimit i supozuar

është i thjeshtë: Output-i është dhënë duke shumëzuar vlerat q tësecilit prej detyrave n bashku, në anën e

shumëzuar me një term, të themi, B, që varet nga karakteristikat e firmës dhe në përgjithësi është më i madh

me një numër më të madh të detyrave. Le të supozojmë gjithashtu se çdo firmë fton vetëm dy punëtorë.

Atëherë funksioni i prodhimit O-ring duket si ky:

Kjo është për të bërë gjërat më të thjeshta, për këtë shembull koeficienti B, është i barabartë me 1. Përveç

formës së funksionit të prodhimit, ne do t'i bëjme edhe disa supozime të thjeshta e të rëndësishme: (1) Firmat

kanë rrezik neutral; (2) tregjet e punës janë konkurruese, dhe (3) Oferta e punës së punëtorëve është

21

joelastike (dmth, ata punojnë pavarësisht pagës). Nëse marrim parasysh tregjet e kapitalit, ne supozojmë që

janë konkurruese gjithashtu. Tani për tani, ne gjithashtu supozojmë se ekonomia është e mbyllur. Një nga

karakteristikat më të spikatura të këtij lloji të funksionit të prodhimit është ajo që quhet përputhje pozitive

klasifikuese. Kjo do të thotë që punëtorët me aftësi të lartë do të punojnë së bashku dhe punëtorët me aftësi

të ulëta. Kur ne e përdorim modelin për të krahasuar ekonomitë, ky lloj i përshtatjes do të thotë që produktet

me vlerë të lartë do të jenë të koncenturar në vendet që posedojnë aftësi të lartë. Në këtë model, të gjithë do

të donim të punojmë me punëtorë më produktiv, sepse në qoftë se përpjekjet shumëzohen me ato të dikujt

tjetër, sikur në ekuacionin 4.1, ne do jemi më produktiv kur punojmë me një person tjetër që është më

produktiv. Në tregjet konkurruese, paga e juaj është e bazuar në atë se sa produktiv jeni. Një firmë me një

punëtor me produktivitet të lartë mund të përballojë të paguajë një pagë më të lartë, sepse vlera e prodhimit

do të jetë më e lartë me dy punëtorë produktiv se sa të themi më dy punëtor të tjerë ku kombinimi do të ishte

njëri është më produktic dhe tjetri më pak Si rezultat, do të ketë një tendencë të fortë për punëtorët më

produktiv të punojnë së bashku.

Kjo mund të shihet lehtë në qoftë se ne të imagjinojmë një ekonomi me katër persona. Supozoni se kjo

ekonomi ka dy punëtorë me aftësi të larta qH dhe dy punëtorë me aftësi të ulëta qL. Të katër punëtorët mund

të organizohen ose si çifte që përputhen më aftësitë e tyre ose që nuk përputhen. Prodhimi i përgjithshëm do

të jetë gjithmonë më i lartë, sipas skemes ku përputhen sepse

Kjo përgjithëson në numër më të madh të punëtorëve në firmat dhe ekonominë; rezultati është se punëtorët

janë përzgjedhur në bazë të aftësive.44 i

Sepse vlera e përgjithshme është më e lartë kur aftësitë përputhen sesa kur ndodh përzierja e aftësive, firma

që fillon me punëtorë me produktivitet të lartë mund të përballojë që të ofrojë më shumë për të punësuar

punëtorë me aftësi të lartë, dhe është fitimprurëse kur firma bënë një gjë të tillë. Sigurisht, çdo firmë do të

donte të punësonte punëtorin më produktiv, por do të ishte edhe në interesin e atij punonjësit që të bashkohet

më punëtorët ë tjerë që kanë produktivitet të lartë. Mendoni për firmat që janë duke u krijuar dhe, ndërsa

punëtorët përpiqen të përcaktohen se për cilën firmë ata duan të punojnë. Kur punëtorët lartë gjejnë punë

atëherë nuk do të jenë më në ofertën e tregut dhe tani vijnë në shprehje punëtorët më afëtsi me të ulëta. Nëse

ka shumë nivele të aftësive ose produktivitetit, së pari punëtorët me aftësi më të larta bëhen së bashku e

kështu me rradhë procesi shkonë nga lartë poshtë. Për shembull, një orkestër simfonike do të ndikohet

negativisht në tërësi nëse merr një interpretues të dobët. Pra, një orkestër e shkëlqëeshme do bëjë ofertën

më të mirë për një interpretues të shquar për të zëvendësuar interpretuesin e dobët. Ngjashëm, performuesit

më të mirë jazz

luajnë dhe bëjnë muzikë së bashku më me dëshirë se sa të udhëheqnin një grup të varfër që bënë muzikë

jazz. Restoranti me kuzhinierin më të mirë rekruton kamarierë seriozë, të trajnuar mirë dhe me kohë të plotë,

ndërsa një restorant i ushqimit të shpejtë nuk do të punëosje një kuzhinier të famshëm. Ky proces i klasifikimit

ndoshta më lehtë mbahet në mend përmes analogjisë që bënë fituesi i cmimit Nobel Gary Backer me "tregun

e martesës”, që është një rast më i ndryshëm45 por ofron një intuitë shtesë. Nëse bashkëshortët e ardhshëm

vetëm kujdesen për atraktivitetin, çdo njeri dëshiron të martohet me një grua tërheqëse, dhe çdo grua dëshiron

të martohet me burrin më tërheqës, kështu burri dhe gruaja më tërheqës do të martohen. Ata janë tani

përjashtohen nga fotoja, dhe radhazi tani, burri dhe gruaja e dytë më tërheqëse martohen. Ky process vazhdon

derisa burri dhe gruaja më pak tërheqës martohen. Sigurisht, bukuria është në vrimën e mbajtjes, dhe shumica

22

e njerëzve kujdesen për gjëra përveç tërheqjes në një bashkëshort të tilla si dashuria, inteligjenca, pasuria,

bindjet, interesat, angazhimi, Sensi i humorit, por modeli martesa shërben si një analogji e paharrueshëme.

Rezultati në botën e biznesit është se disa firma dhe punëtorët, madje edhe një ekonomi e tërë me të ardhura

të ulëta, mund të bien në një kurth të aftësive të ulëta dhe produktivitetit të ulët, ndërsa të tjerët ikin në

produktivitet më të lartë. Edhe pse ky model mund të duket abstrakt, një shembull numerik mund të tregojnë

si firmat me punëtorë me aftësive të shumta mund dhe do të paguajnë më shumë për të marrë të tjera punëtorë

me aftësi të nivelit të lartë ose do të ketë më shumë nxitje për të përmirësuar aftësitë në mesin punëtorëve

ekzistues. Supozoni se janë gjashtë punëtorë; tre kanë q= 0.4 dhe janë grupuar së bashku në ekuilibër, ndërsa

tre të tjerë kanë q = 0.8. Tani mendoj që q e një prej punëtorëve në firmen e parë rritet nga 0.4 deri 0.5 (ndoshta

për shkak të trajnimit). Në mënyrë të ngjashme, mendoj q e një punëtori në firmen e dytë rritet nga 0.8 në 1.0.

Në çdo rast, ne kemi një rritje prej 25% në cilësinë e një punëtori. Si mund të presni, një rritje prej 25% në

cilësinë e një punëtori çon në një rritje 25% në cilësinë e prodhimit. Por, duke filluar nga një nivel më të lartë

të cilësisë, se 25% në mënyrë të qartë përkthehet në një rritje shumë më të madhe të cilësisë. Në

shembull,firma e parë shkon nga(0.4) (0.4) (0.4) =0,064 në (0.4) (0.4) (0.5) = 0.080; ky është një ndryshim i

0.080 - 0.064, e cila është një ndryshim pikë e 0,016; dhe 0,016 / 0,064 = 0.25, që është një rritje prej 25%.

Për firmën e dytë, ne shkojmënga (0.8) (0.8) (0.8) = 0.512 deri (0.8) (0.8) (1.0) = 0.640; ndryshimi në këtë rast

është0,128, i cili është përsëri 25%. Megjithatë, vlera e pikës së rritjes është shumë herë më e madhe - tetë

here më të madhe-për një investim me vlerë të dyfishuar (0,2 në Firma e dytë kundrejt 0.1 në firmën e parë).

Në qoftë se një firmë mund të rrisë cilësinë në përqindje konstante në termat e kostos margjinaleapo edhe

një kosto jo shumë shpejt në rritje, atje është një rreth i virtytshëm në atë sesa më shumë përmirësim në

përgjithësi, më shumë vlerë do të marrni kështu. Në përputhje me rrethanat, pagat do të rriteshin në një normë

rritje me rritjen e aftësive në mënyrë të qëndrueshme. Sic tregon Kremer, modeli O-ring është në përputhje

me ekuilibërin konkurrues. Rezultati O-ring i përputhjes pozitive mbështetet në disa supozime të forta. Sa të

rëndësishme janë secili nga këto, dhe sa mund ata të jetë i qetë? Dy pika janë shumë të rëndësishme: (1)

Punëtorët duhet të jetë zëvendësues mjaft të papërsosur për njëri-tjetrin, dhe (2) duhet të kemi

komplementaritet tëmjaftueshëm të detyrave. Për të parë se pse punëtorët duhet të jenë zëvendësues të

papërsosur, supozojmë se ata janë zëvendësues të përsosur. Në mënyrë të veçantë, mendoj atje janë dy

nivele të aftësive, q L, and qH=2qL, keshtu cdo punëtor q H mund të zëvendësohet nga punëtorët 2q L me

asnjë ndryshim tjetër. Kështu punëtorët q H do të paguhen dy herë më shumë q L punëtorët janë paguar. Ne

mund të parashikojme në lidhje me atë kombinim të punëtorëve me nivele të aftësisë qëFirma-ose një

ekonomi-do të përdorë, kështu që ne mund të mësojmë asgjë për-aftësi të nivelit të njëekuilibëri. Në fakt, ka

prova empirike për zëvendësueshmërinë e papërsosurte punëtoreve nëpër llojet e firmave. L Për të parë se

pse ne duhet të kemi komplementaritetit të detyrave, mendoj se ka dy detyra te indeksuara nga g dhe h, por

pa komplementaritetin në mes tyre. Për të qenë më specifik, të supozojmë se punëtorët qH është i punësuar

për detyrën g, dhe një qL punëtori është i punësuar për detyrë h; pastaj

Këtu aftësitë janë zëvendësues të papërsosur për njëri-tjetrin, sepse vetëm një lloj i punëtoreve mund të

punësohen për çdo detyrë (dmth, jo tipi i zëvendësimit dy-për-një e është e mundur këtu). Megjithatë, për

shkak se detyra nuk janë komplementare, optimal zgjedhja e aftësi përdetyrën g është e pavarur nga ajo e

detyrës h, dhe përsëri nukjanë plotësues strategjike të pranishëm.

IMPLIKIMET E TEORISË O-RING

23

Analiza ka disa implikime të rëndësishme:

• Firmat kanë tendencë që të punësojë punëtorë me aftësi të ngjashme për detyrat e tyre të ndryshme.

• Punëtorët që kryejnë të njëjtën detyrë të fitojnë paga më të larta në një firmë me punëtor me aftësi më të

larta sesa më të ulëta.

• Për shkak se pagat rriten në q me një normë rritje, pagat do të jetë më shumë se proporcionalisht më e lartë

në vendet e zhvilluara sepse do të parashikohet nga masat standarde të aftësive.

• Në qoftë se punëtorët mund të përmirësojë nivelin e tyre të aftësi dhe të bëjnë investime të tilla, dhe në rast

se kjo është në interesat e tyre për ta bërë këtë, firmat do të marrin në konsideratë nivelin e kapitalit njerëzor.

Investimet e bëra nga punëtorët e tjerë, do të shihet si një komponent i vendimit të tyrese cfarë aftësi kërkojnë.

E thënë ndryshe, kur ata rreth jushkanë aftësi mesatare më të larta, ju keni një nxitje më të madhe për të

marrë më shumëaftësi. Ky lloj i komplementaritetit duhet deri tani të jetë një kusht i njohur në të cilën ekuilibrat

e shumëfishuarmund të dalin; ato çështje paralele të ngritura në analizen tone tëmodelit të shtytjeve tëmëdha.

Kremer tregon se një grafik si figurën 4.1mund të aplikohet për zgjedhje se sa aftësi për të kërkuar.

• Dikush mund të jet kapur në kurthe tëeconomisë së gjërë të -prodhimit me cilësi të ulët. Kjo do të ndodhë

kur ka (bindës) efekte të O-ring mes firmave si dhe brenda firmave. Sepse është një efekt I jashtëm në punë,

prandaj, kjo mund të jetë një rast për një politikë industriale për të nxitur përmirësimin e cilësisë, si në disa nga

vendet Aziatike të lindjesqëkanë ndërmarrë në të kaluarën (shih Kapitullin 12). Kjo mund të jetë relevante për

një vend duke u përpjekur për t'i shpëtuar nga kurthi i të ardhura mesatare.

• O-ring efekte ka lartësuar ndikimin e kanaleve të ngushta të prodhimit vendor, sepse pengesa të tilla kanë

një efekt të shumfishtë në prodhimet e tjera.

• Kanalet e ngushta zvogëlojë stimilim për punëtorët për të investuar në aftësitë duke ulur kthimi i pritur për

këto aftësi.

Pas Kremer, le të konsiderojnë një ilustrim të thjeshtë të këtyre efekteve. Le të supozojmë se detyrat n janë të

nevojshme për të prodhuar një të mirë. Le jetë q aftësi standarde për nivelin e këtyre detyrave n. Por tani le

konsiderojmënivelin aktual tëaftësive të dy punëtorëve të zvogëlohet pergjysmënë nëtë gjitha firmat. Me një

funksion të prodhimit O-ring, prodhimi do të bien nga 75% (si rezultat i shkurtimit të prodhimit në përgjysmë

njëherë dhe pastaj përsëri).Por pastaj produkti i cilësisë gjithashtu bie me 75% për të gjitha pjeset e mbatura

te detyrave n - 2, dhe në këtë mënyrë kështu që ka nxitje për të investuar në rritjen e aftësive. Supozimi jonë

i thjeshtë i funksionit të prodhimit O-ring mund të zmadhojë rastin, por pika që plotësuesit strategjike mund të

shkaktojë ekuilibrin me aftësi të ulët mbetet.

Meqë punëtorët reduktojë investimet e planifikuara e tyre aftësi, kjo më tej zvogëlon nivelin e aftësive në

ekonomi dhe në këtë mënyrë ulë më tej nxitjen për të investuar në aftësi. Në një farë mase, pengesat e tilla

do të mund të përmirësohet nga investimet e tregëtisë nderkombëtare, sepse inputet dhe investitorët e huaj

sigurojnë një burim alternativ të inputeve nga jashtë ekonomisë së kanaleve të ngushta. Një shpjegim se pse

ekonomitë që kanë ndalur veten nga ekonomia e jashtme ndërkombëtare, të tilla si India apo Kina para viteve

1980, nuk kanë paraqit si dhe ato që janë më të të integruar, të tilla si Korea e Jugut, mund të ketë qenëdështim

i tyrepër të përfituar nga Inputet ose investimet e huaja; analiza O-ring ndihmontë shpjegojë pse ndikimi mund

të jetë aq i madhë. Tregtia nuk mund të zgjidhë të gjitha problemet i industrializimit, por modeli O-ring ndihmon

në shpjegimin pse tregtia mund luajnjë rol kyçsi pjesë e një strategjie të industrializimit. Modeli gjithashtu ka

implikime për zgjedhjen e teknologjisë. Kur aftësitë janë të pakta, një firmë ka më pak të ngjarë që të zgjedhë

një teknikë me vlerë më të lartë, por një teknologji te komplikuar me shumë detyra për prodhim, sepsekostot

per të bërë ndonjënjëe këtyre detyrave vështirë janë për tu lavdëruar. Në këtë mënyrë, vlera e prodhimit

ështënë rritjenë kompleksitetin e produktit, duke supozuar se produkti është e përfunduarme sukses. Duke

24

pasur parasysh përputhjen pozitive, firmat e prodhimit për produktet e tyre ose teknologjitë e përdorura

kërkojnëshumë hapa dhe do të jenë të detyruar për të punësuar punonjës me cilësi të larta. Gabimet janë të

kushtueshme për firmat e madha ku numri i punëtorëve dhe prodhimit është i madhë dhe me hapa të shumtë;

prandaj,këto firma në mënyrë të jashtëzakonsme vendosin vlera me cilësi të lartë, punëtorë të kualifikuar të

cilët nuk kanë gjasa për të bërëgabime.Kjo tregon një arsye pse vendet e pasura me punëtorë me aftësi të

larta priren të kenë firmat më të mëdha dhe të specializuara në më shumë produkte komplekse;ajo gjithashtu

ndihmon të shpjegojë pse madhësia e firmës dhe pagat janë të lidhura pozitivishtbrenda dhenëpër shtete.

Së fundi, nën disa supozime shtesë, modeli gjithashtu mund të ndihmojë të shpjegojë ikjen ndërkombëtare të

trurit. Është vërejtur shpesh se kur një punëtor me ndonjë aftësi të caktuar lëviz nga një vend nëzhvillim në

një vend të zhvilluar, ai apo ajo e pranon menjëherë një pagë më të lartë për të përdorur ato aftësi të njëjta.

Një version i modelit O-ring është një mënyrë për të shpjeguar këtë. Kështu, modeli O-ring Kremer vë në dukje

shumë nga pasojat e plotësimeve të forta për zhvillim ekonomik dhe shpërndarjen e të ardhurave në vendet

anembanë. Sic Kremer përfundon: "Në qoftë se plotësueshmëria strategjike është mjaft e fortë, kombe ose

grupe mikroekonomikisht identike brenda kombeve do të vendosin ekuilibra me nivele të ndryshme të kapitalit

njerëzor."

4.6 ZHVILLIMI EKONOMIK SI VETË-ZBULIM

Në modele të thjeshta me informacion të përsosur, është supozuar se firmat, dhe zhvillimi ekonomik si i tërë,

tashmë e dinë avantazhin e tyre krahasues. Por individët duhet të zbulojnë avantazhin e tyre krahasuese në

tregjet e punës; për shembull, askush nuk është i lindur duke ditur se ata janë të përshtatshem për t'u bërë

një economist ose specialist ndërkombëtare për zhvillim. Në mënyrë analoge, kombetduhet të mësojnë se

çfarë aktivitete janë më të dobishme për tu specializuar. Siç Ricardo Hausmann dhe Dani Rodrik shfaqin, kjo

është një detyrë komplekse, dhe e të prirur përdështim i tregut. Kjo nuk është e mjaftueshme për të treguar

një komb në zhvillim që të specializohet në "produktet e punës intensive", sepse edhe në qoftë se kjo ishte

gjithmonë e vërtetë, ka një numër të madh të produkteve të tilla në ekonominë botërore të sotme, dhe

shpenzimet themelore të prodhimit te produkteve të veçanta mund të ndryshojnë shumë nga vendi në vend.

Pra, kjo është e vlefshme shoqërisht për të zbuluar se kostot e vërteta direkte dhe indirekte te brendshme të

prodhimit të një produkti të veçantë ose shërbimi në një vend të caktuar, janë të ulëta ose mund të ulet në një

nivel mëtë ulët. Ajo është e vlefshme pjesërisht për shkak se një herë një aktivitet është treguar të jetë i

dobishëm, ai zakonisht mund të imitohet, të paktën pak me vonesë, hedhje në një industri të re. Një shembull

është industria e gatshme e veshje në Bangladesh, e cila u përhap nga dhjetëra sipërmarrësve si pionierët e

parë qe hynë në treg.

Por sic tregjet janë përfundimisht të hapur për firmat konkurruese, ata do të marrin fitimet e mundshme nga

inovator origjinale. Dhe që për shkak të këtij informacioni inovatorët e jashtëm nuk korrin kthime të plota të

krijuara nga hulumtimet e tyrepër saktivitetetfitimprurëse, atje do të ketë shumë pakkërkimpër avantazhe

krahasuese -shumë kohë të shpenzuar me bizneset si zakonisht dhe shumë pak kohëtë përkushtuar për "vetë-

zbulim."Termivetë-zbulimdisi si i çuditshm të shpreh supozimin se produktet në fjalë tashmëjanë zbuluarnga

dikush tjetër (ose më parë,ose kohët e funditnë një ekonomi të zhvilluar); çfarë mbetetpër t'u zbuluarështëqë

cilat nga këto produkte të një ekonomie lokale është relativisht emirë e bëhen vetë.Hausmann dhe Rodrik

gjithashtu nxjerr në pah një tjetër dështim të tregut: Nuk mund të ketë shumë diversifikim pas presjes ku kombi

zbulon produktet e saj të dobishme për tu specializuar. Kjo është për shkak se nuk mund të jetë një periudhë

e zgjeruar në të cilën hyrja në aktivitet të ri është e kufizuar. Hausmann dheRodrikkonkludojmë se në fazen e

këtyre dështimeve të tregut, politika e qeverisëduhetluftuar shtrembërimet duke inkurajuar investimet e gjera

në sektorin modernnë fazën e zbulimit. Në fakt, ata gjithashtu argumentojnëse politikaduhetnë disa raste të

punojë për të racionalizuar prodhimin më pas dhe të bëjnë lëvizje inkurajuese në shmangjen e kostos së

lartënë ato aktivitete me kosto më të ulët, në industritë deri te ato me potencialin më të madh për

25

ekonominë.Autorëttërheqin nje paralele të eksportit të suksesshëm dhe politikën industriale nga përvojat e

Azisë Lindore,një temë për të cilën ne do të kthehemi në kapitullin 12.

Autorët vërejnë tre "blloqet" e teorisë së tyre: Ka pasiguri se çfarë produkte një vend mund të prodhojë në

mënyrë efikase; është një nevojëpër përshtatjen lokale të teknologjisë së importuar në mënyrë që ajo nuk

mund të përdoret jashtë produktivitetit, dhe një herë këto dy pengesa janë tejkaluar, imitim është shpesh i

shpejtë (duke ulur rentabilitetin e pionierëve). Ata paraqesin si shembuj një numër të rasteve që tregojnë

arsyeshmërinë e secilit prej këtyre supozimeve në praktikë, të tilla si shfaqjen e papritur tëteknologjisë së

informacionit nëindustri në Indi dhe dallimet e habitshme në eksportet nga vende të ndryshme të ngjashme

me avantazhet krahasuese të tilla siBangladeshi dhe Pakistani. Historia e përshtatjeve lokale të llojeve të

ndryshme të teknologjisë perendimore në Azine Linore (të tilla si ndërtimi i anijeve në Korenë e Jugut); dhe

shpërndarjen e shpejtë produkteve të rejadhe teknikat në ekonominë lokale (shpesh të ndihmuara nga lëvizjae

personelit në të gjithë firmat), siç shihet në rritjen e eksportit të industrisë sëluleve të preranë Kolumbi.

4.7 RRITJA HAUSMANN-RODRIK-VELASCO

KORNIZA DIAGNOSTIKE

Inkurajimi iinvestimi efikase dhe sipërmarrjeve e përhapur luan një rol të rëndësishëm në përshpejtimin e rritjes

dhe promovimin e zhvillimit më gjerë. Por ideja dikur popullore për të gjetur "një madhësi qëpërshtatet për të

gjithë" politikë për zhvillimin ekonomik tani është e njohur përgjithësisht si një mit. Vende të ndryshme

përballen me kufizime tëndryshme të detyrueshme për arritjen e normave më të shpejta të rritjes dhe zhvillimit

ekonomik. Një mision kyç për specialistët e zhvillimit ekonomik është që të ndihmojë të përcaktoj natyrën e

pengesave për secilin vend. Ricardo Hausmann, Dani Rodrik, dhe Andrés Velasco (HRV) propozojnë

diagnostifikimin e rritjesnë një pemësi kornizë vendimtare mbi kufizimet e detyrueshme të një vendi me rritje

ekonomike. HRV shpjegojnë se synimi në kufizimet e detyrueshme ka avantazhe të rëndësishme mbi qasjet

e tjera për zgjedhjen e politikave. Në qoftë se një komb në zhvillim përjeton një nivel relativisht të ulët të

investimeve private dhe sipërmarrje, çfarë hapash duhet të marrë? Vendimi themelor në kornizën e pemës

për adresimin e kësaj pyetje shihet në Figurën 4.3, me shigjeta duke çuar në dhjetë kuti ( kutitë nga të cilat

nuk ka shigjeta të zgjeruara më tej). Në fazën e parë e pemës, analisti kërkon ndarjen në mes të vendeve të

atyre që problemi kryesor është një normë e ulët e kthimit dhe ato për të cilat problemi është një kosto e lartë

e parregullt për tu financuar. Le të konsiderojmë rastin e mëhershëm së pari, të ndjekim shigjeten e majtë

duke treguar kthim tëulët nga aktiviteti ekonomik. Kthimet të ulëta për investitorët mund të jenë për shkak të

faktit se në thelb janëkthimet socialetë ulëta për aktivitetet ekonomike. Nga ana tjetër, kthimet e ulëta mund

të shkaktohen nga ajo që është quajtur mundësi e ulët e fitimit privat, që nënkupton aftësi e kufizuar e

investitorëve për të korrur fitimet nga investimet e tyre profitabile.

26

Duke pasur parasysh këto raste, kthimet e ulëta sociale mund të shkaktohet prej një nga tre faktorët.

Së pari, siç u përmend në kapitullin 2, gjeografia e varfër si dëmtuesit tropical, mallet dhe barrierat tjera fizike,

distanca në tregjet botërore, dhe pa dalje në det, statusi (të cilat mund të bëjnë qasje në port politikisht të

dyshimtë apo ekonomikisht të kushtueshme) mund të kufizojë aftësinë e një vendi me të ardhura të ulëta për

të iniciuar dhe mbështetur zhvillimin ekonomik, sidomos kur faktorë të tjerë të pranishëm janë përzierë. Kur

janë këto kufizime, politika e zhvillimit fillimisht duhet të përqëndrohet në strategjitë për tejkalimin tyre. Së dyti,

kapitali i njerzor i ulët, edukimi, aftësi si dhe shëndeti i punëtorëve, të komplementare me tjetër faktorë në

prodhim, ndikojnë nëkthimet të aktivitetit ekonomik. Për shembull, nëse kthimet ekonomike janë më të prekur

nga mungesa e shkrimit dhe leximit, kjo do të bëhet një përparësi e politikës zhvillimore(rëndësia e

shëndetësisë dhe arsimit u theksua edhe në Kapitullin 2, dhe kjo do të shqyrtohet më detajisht në Kapitullin

8), së treti, çdo komb në zhvillim duhet të sigurojë infrastrukturë jetike të nevojshme për të arritur dhe mbajtur

një ekonomi moderne, duke filluar nga baza e infrastruktures të tilla si rrugët, urat, hekurudhat, portet,

telekomunikacionit, dhe shërbimet e tjera. Me infrastrukturë të keqe, përndryshe aktivitetet ekonomike me

ktime të larta mund të dalin në humbje. Në disa vende, infastruktura e pamjaftueshme dhe jo e balancuar

është faktori kryesor në parandalimin e përshpejtimit të zhvillimit të rritjes, dhe në raste të tilla, politikat e

fokusuara në sigurimin e saj do të nxisë investimet dhe rritjen.

Por problemi nuk mund të qëndrojnë në kthimin themelor social në aktivitetet ekonomike por me fitim të ulët,

që do të thotë se investitorët nuk mund të korrin një pjesa adekuate të kthimit në investime. Fitimi i ulët na

merr në kuti nën shigjetën e djathtë që burojnë nga kthimi ulët në aktivitetin ekonomik. Problemet e kthimit

mund të jenë për shkak të dështimeve të qeverisë apo qoftë dështimit të tregut. Në diagramin HRV, dështimet

e qeverisë janë të ndarë në mes rreziqeve mikro dhe rreziqeve makro. Rreziqet mikro adresojnë dobësitë

themelore institucionale të tilla si pamjaftueshmërinë e të drejtave të pronës, korrupsioni i qeverisë, dhe tatimet

tepër të larta. Kjo është, kthimi nga aktivitetet ekonomike mund të jetë mjaftueshëm i lartë, por elitat më tepër

sesa investitorët mund të kapin një pjesë të madhe të kthimeve dhe të bëjë investime të jo atraktive.

Pavarësisht vështirësisë në efektive reformimin efektiv të institucioneve kur reforma kërcënon interest e elitave

(shih Kapitull 2), në një reformë të tillë duhet të bëhet prioritet zhvillimi kur mikrorreziqet janë detyruese. Si

rast studimi Kina në fund të këtij kapitulli tregonse reformë nganjëherë mund të realizohet në faza kalimtare

përmes institucioneve. Fitimet potenciale gjithashtu mund të kufizohen nga dështimet të nivelit makro -dështimi

27

i qeverisë për të siguruar mjete financiare, monetare dhe stabilitet fiskal. Problemi themelor mund të jetë edhe

dështimi në shkallë të gjerë të tregut tipit të ka theksuar në këtë kapitull. Këto mund të përfshijnë probleme të

vetë-zbulimit qëvuri në pah Hausmann dhe Rodrik dhe u shqyrtuan në seksionin 4.6. Ata mundgjithashtu mund

të marrin formën e problemeve të koordinimit, siç shihet në modelin e shtytjes së madhe të jozhvillimit. Llojet

e tjera të dështimit të tregut dhe dështimit të qeverisë janë shqyrtuar në Kapitullin 11. Në raste të tjera, problemi

kryesor mund të mos jetë theksojë normat të ulëta të kthimit por më tepër kosto financiar jashtëzakonsht të

larta. Mundësitë janë të përshkruara pas shigjetës drejtë nga kutia lartë në Figurën 4.3 të kostos së lartë të

financiare.Këtu problemi mund të jetë financave ndërkombëtare, qasja e pamjaftueshme për të huajt në

burimet e kapitalit apo problem me borxh, shqyrtohet në kapitullin 13; ose problemmund të zhvendoset në të

financave lokale te keqija, për shkak ose të disponueshmërisë të ulët të fondeve për hua nëpërmjet tregjeve

financiare vendase, gjurmohen me politikën e brendshme të ulët te kursimit,osetë ndërmjetësimittëvarfërpër

shkak të sistemit bankar të rregulluar që nuk është në gjendje apo i gatshëm për të kanalizuar fonde për

aktivitetet ekonomike mekthimit të lartë.Këto të çojë gjithashtu në sfidat e politikave të tjera, shqyrtohet në

Kapitull 15.

Me pak fjalë, një madhësi nuk i përshtatet të gjitha në politikave të zhvillimit.Strategjitë e zhvillimit ekonomik

që fokusohen në mobilizimin e burimeve përmës asistencës së huaj dhe flukset e tjera të kapitalit, së bashku

me rritjen e kursimit të brendshëm kombëtar, mund të jetë më në fuqi kthimet kur e brendshme janë të dy të

lartë dhe privatisht te pranueshme.Në të kundërt, strategjitë duke u fokusuar në liberalizimin e tregut dhe

hapjen e ekonomisë mund të jetë më efektive kur kthimet shoqërore janë të larta dhe pengesa më serioze

për përvetësim privat është imponimi qeverita nga kufizimet dhe taksat. Së fundi, strategjitë duke u

përqëndruar në politikën industriale (përpunuar në në Kapitulli 12), mund të jenë më efektive kur kthimet

private janë ulëta jo përshkak të qeverisë (gabimet e komisionit), por për shkak të cfarë një qeveri nuk e bën

(gabime të mosveprimit).

HRV ilustruar qasjen e tyre me studime të rasteve të El Salvador, Brazil, dhe Republika Domenikane. Ata

argumentojnë se çdo rast ekspozon një tjetër "sinjal diagnostik" të kufizimit më të detyrueshëm, siç shihet në

Kutinë 4.2. HRV theksonnjë qasje për strategjinë e zhvillimit që përcakton një ose dy prioritete politike mbi

këtë bazë diagnostifikimi do të jetë më në fuqi se duke ndjekur një kohë të gjatë lista të reformave institucionale

dhe të qeverisjes që nuk mund të vihen në shënjestër drejt kufizimet më të detyrueshme. Sigurisht, kjo shpesh

nuk është një çështje e thjeshtë për të gjetur një kufizim të vetëm të detyrueshme. Nuk mund të ketë paqartësi

në lidhje me "pozicionin" e çdo kufizimit në ekonomi, kështu që ne vetëm mund të bëjë një probabilitetit

vlerësimi nga të cilët njëri është i detyrueshëm. Më tej, fakti që një detyrim nuk është i lidhur sot nuk do të

thotë se ne mund ta lëmë pas dore atë kur ka periudha të gjata para se investimet e tanishme të bëhen

produktive. Për shembull, e konsiderojnë investimet në arsim: Studentët kërkojnë disa vite të shkollimit të

ndjekur dhe përvoja para se këto investimet bëhen produktive. Pra, edhe pse arsimi nuk mund të jetë detyrues

për një vend të caktuar të tilla si Bolivia në një pikë të caktuar kohore, kjo nuk do të thotë se ajo nuk do të

bëhet i detyrueshëm në një kohë më vonë; në pergjigje, ne mund të kemi nevojë për të bërë investime sot. Në

mënyrë të qartë, identifikimi dhe adresimi i kufizimet ka të ngjarë të bëhet i detyrueshem në të ardhmen dhe

është edhe më sfiduese sesa synimi i pengesa të sotme të dukshme.

Diagnostifikimi i rritjes tashmë ka pasur një efekt në punën e zhvillimit të agjencisë. Për shembull, Banka ndër-

Amerikane për Zhvillim (IDB), Banka Rajonal për Zhvillim për hemisferën perëndimore, ka qenë studim

diagnostifikuesi shumë ekonomive anëtare, ndërsa stafi i trajnimit dhe shtetasit në aftësitë e nevojshme për

të kryer diagnostifikimi per rritjen e tyre. Ekonomistët e Bankës Botërore kanë aplikuar metodën në një seri të

vendeve si studim pilotimi në Afrikë, Azi, dhe Amerikën Latine. Dhe dijetarët e vendeve në zhvillim kanë

aplikuar qasjen në vendet e tyre. Megjithëse diagnostifikimi i rritjes mund të kritikohet si "më shumë art sesa

shkencë ", në fund të fundit kjo qasje të re forcon përqëndrimin e analistit në rrethanat specifike të vendit dhe

në këtë mënyrë për të marrë njohin një vend shumë mirë. Kjo është një nga arsyet që diagnostifikimi i rritjes

ofron një plotësues të çmuar në studimet ekonometrike.

28

KAPITULLI V

5. VARFËRIA, PABARAZIA DHE ZHVILLIMI

Asnjë shoqëri nuk mund të përparojë e as të jetë e lumtur, kur një pjesë e madhe e popullsisë jeton në

kushte të varfëra dhe të mjerushme.

—Adam Smith, 1776

Ne nuk do të kursejmë asnjë përpjekje për të liruar meshkujtë, gratë dhe fëmijët tonë nga mjerimi dhe

kushtet çnjerëzore të varfërisë ekstreme.

— Deklarata e Mileniumit e Kombeve të Bashkuara, 2000

Mbrojtja sociale në mënyrë direkte redukton varfërinë dhe ndihmon një rritje që është në favor të të varfërve.

— Organizata për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik, 2010

Koinçidenca e varfërisë dhe urisë së rëndë e të vazhdueshme tregon praninë e kurthit të varfërisë, një

situatë ku individët apo grupet nuk mund t’ia dalin pa ndihmën e të tjerëve.

— Instituti Ndërkombëtar i Ushqimit për Hulumtim dhe Politika, 2007

Në kapitujtë 1 dhe 2 u trajtua problemi rreth asaj që pavarësisht përmirësimeve të rëndësishme gjatë gjysmë

shekullit të kaluar, varfëria ekstreme mbetet e përhapur në botën e zhvilluar. Në vitin 2005 sipas paritetit të

fuqisë blerëse në SHBA, rreth 1.374 miliard njerëz jetojnë me më pak se 1,25 $ në ditë në dhe përafërsishtë

2,6 miliard, që përbënë 40% të popullsisë botërore, jetojnë me më pak se 2 $ në ditë në botë. Siç do të

shihni në kapitujtë vijues shumë shpesh kjo pjesë e popullsisë së varfër vuajnë nga të ushqyerit dhe

shëndeti i dobët, dijnë pak ose aspak shkrim e lexim, jetojnë në zona të shkatërruara, kanë një zë të ulët

politik, janë të përjashtuar nga shoqëria dhe bëjnë përpjekje për të siguruar një jetesë të varfër në fermat e

vogla dhe margjinale (ose si punëtorë ditor) apo në lagjet e shkatërruara dhe të varfëra urbane. Në këtë

kapitull, do të analizojmë më në thellësi problemin e varfërisë dhe shpërndarjeve shumë të pabarabartë të të

ardhurave.

Që zhvillimi kërkon një GNI më të lartë dhe kështu rritje të qëndrueshme është një fakt i qartë. Megjithatë,

çështja themelore nuk është vetëm se si të rrisim GNI, por edhe kush do të shkaktonte këtë rritje të vogël

apo te madhe. Nëse do të ishin të pasurit, atëherë do të kishtë shumë gjasa që të ndahej mes tyre dhe

luftimi i varfërisë do të ishte i ngadalshëm, kështu që pabarazia vetëm do të përkeqësohej. Nëse një gjë e

tilllë do të gjenerohej nga më shumë njerëz, atëherë ata do të ishin përfituesit kryesorë të saj dhe frytet e

rritjes ekonomike do të ndaheshin në në mënyrë më të barabartë. Kështu, shumë vende në zhvillim që kishin

përjetuar norma relativisht të larta të rritjes ekonomike qysh më herët kanë vënë në pahë që rritja e tillë

shpesh solli pak përfitime të rëndësishme për të varfërit e atyre vendeve.

Eliminimi i varfërisë së lartë e të përhapur dhe rritja e pabarabartë e të ardhurave janë thelbi i problemeve të

zhvillimit dhe në fakt për shumë njerëz përcaktojnë objektivin parimor të politikës së zhvillimit. Ne fillojmë

pjesën e dytë duke u fokusuar në natyrën e problemit të varfërisë dhe pabarazisë në vendet në zhvillim.

Edhe pse fokusi ynë kryesor përqëndrohet në varfëri ekonomike dhe pabarazitë në shpërndarjen e të

ardhurave dhe pasurisë, është e rëndësishmeq ë të kujtojmë, që kjo është vetëm pjesë e një problemi më të

gjërë të pabarazisë së botës në zhvillim. Të rëndësisë së njejtë janë edhe pabarazitë e pushtetit, prestigjit,

29

statusit, gjinisë, kënaqësisë me punë, kushtet e punës, shkalla e pjesëmarrjes, liria e zgjedhjes dhe shumë

dimensione të tjera të problemit që lidhen më shumë me komponentët e dytë dhe të tretë të kuptimit të

zhvillimit, vetë-respektit dhe lirisë për të zgjedhur. Si në shumicën e marrëdhënieve shoqërore, ne nuk mund

të bëjmë një ndarje ekonomike apo joekonomike të shfaqjes së pabarazisë. Njëri përforcon tjetrën në një

proces të ndërlikuar dhe shpesh të ndërvarur të shkakut dhe pasojës.

Pas prezantimit të masave të duhura të pabarazisë dhe varfërisë, ne përcaktojmë natyrën e problemit të

varfërisë dhe shpërndarjes së të ardhurave dhe të marrim parasysh rëndësinë sasiore që ka në vende të

ndryshme në që janë në zhvillim. Pastaj do të shqyrtojmë se në çfarë mënyre analizat ekonomike mund të

hedhin dritë mbi problemin dhe do të hulumtojme qasjet e mundshme të politikave alternative që kanë për

qëllim eliminimin e varfërisë dhe reduktimin e pabarazive të mëdha që ekzistojnë në shpërndarjen e të

ardhurave në vendet në zhvillim. Një kuptim më i plotë i këtyre dy situatave themelore ekonomike të

shteteve të pazhvilluara paraqet bazën e analizës në kapitujtë vijues, të çështjeve më specifike zhvillimore

që janë: rritja e popullsisë, arsimi, shëndetsia, zhvillimi rural dhe ndihmat e huaja. Në këtë kapitull, ne do të

shqyrtojmë pyetjet e mëposhtme kritike rreth marrëdhënies midis rritjes ekonomike, shpërndarjes së të

ardhurave dhe varfërisë:

1. Cila është shkalla e pabarazisë relative në vendet në zhvillim, dhe si është kjo e lidhur në masën e

varfërisë absolute?

2. Kush janë të varfërit dhe cilat janë karakteristikat e tyre ekonomike?

3. Çfarë përcakton natyrën e rritjes ekonomike, kush përfiton nga një rritje e tillë dhe pse?

4. A janë rritja e shpejtë ekonomike dhe shpërndarjet më të barabarta të të ardhurave qëllime të pajtueshme

apo kontradiktore për vendet me të ardhura të ulëta? Për të thënë më ndryshe, a është rrijta e shpejtë e

arritshme vetëm në koston e pabarazive të mëdha në shpërndarjen e të ardhurave, ose a mundet që

zvogëlimi i dallimeve në të ardhura të kontribuojë në norma më të larta të rritjes?

5. A përfitojnë të varfërit nga rritja dhe a varet kjo nga lloji i rritjes që vendi në zhvillim e përjeton? Çfarë

mund të bëhet që të varfërit të përfitojnë më shumë? 6. Çfarë është duke shkuar keq pnë lidhje me

pabarazinë ekstreme?

7. Çfarë lloje të politikave janë të nevojshme për të zvogëluar madhësinë dhe shtrirjen e varfërisë absolute?

Ne fillojmë kapitullin duke përcaktuar pabarazinë dhe varfërinë, kushtet që zakonisht përdoren në bisedë

joformale, por ekziston nevoja që më saktësishtë të maten për të siguruar një kuptim më të plotë se sa

përparim tashmë është bërë, sa mbetet për t'u arritur, dhe si të vendosim stimuj për zyrtarët e qeverisë që

të përqëndrohen në nevojat më emergjente. Do të shohim se masat më të rëndësishme të varfërisë dhe

pabarazisë që përdoren nga ekonomistët që merren me zhvillim, bazohen në parime që shumica e

vëzhguesve do t'i vlerësonin si të rëndësisë së madhe. Pas një diskutimi se pse vëmendja ndaj pabarazisë

dhe varfërisë është e rëndësishme, ne pastaj do të përdorim masat e duhura të varfërisë dhe pabarazisë për

të vlerësuar rëndësinë e mirëqenies së modeleve alternative (ose "Tipologji") të rritjes. Pas shqyrtimit të

provave mbi shtrirjen e varfërisë dhe pabarazisë në botën në zhvillim, ne konkludojmë me një përmbledhje

të cështjeve kyçe në politikën e varfërisë. Disa parime të rëndësishme të politikave të varfërisë efektive do të

merren parasysh, së bashku me disa shembuj fillestar të programeve që kanë funksionuar mirë në praktikë.

Ne e përmbyllim kapitullin me një studim krahasues në mes të Ganës dhe Bregut të Fildishtë, që ilustrojnë

çështjet e cilësisë së rritjes dhe vështirësisë për të arritur atë.

30

5.1 MATJA E PABARAZISË DHE VARFËRISË

Në këtë pjesë, ne përcaktojmë dimensionet e shpërndarjes së të ardhurave dhe problemet e varfërisë dhe

identifikojmë disa elemente të ngjashme që karakterizojnë problemin në shumë vende në zhvillim. Por, së

pari ne duhet të jemi të qartë në lidhje me atë çfarë jemi duke matur kur flasim për shpërndarjen e të

ardhurave dhe varfërisë absolute.

MATJA E PABARAZISË

Ekonomistët zakonisht bëjnë dallimin midis dy masave kryesore të shpërndarjes së të ardhurave për qëllime

analitike dhe sasiore: madhësia e shpërndarjes së të ardhurave dhe pjesa e shpërndarjes faktor apo

funksionale e të ardhurave.

Shpërndarja e madhësisë: Shpërndarja e të ardhurave personale ose madhësia e të ardhurave është një

nga masatë më të përdorura nga ekonomistët. Ajo merret me individët dhe familjet dhe të ardhurat e

përgjithshme që ata marrin. Mënyra se si fitohen këto të ardhura nuk merret parasysh. Ajo që ka rëndësi

është se sa secili fiton pavarësisht nëse të ardhurat vijnë vetëm nga punësimi ose edhe nga burime të tjera

si interesi, fitimet, qiratë, dhurata, ose trashëgimia. Për më tepër, burimet e të ardhurave për nga lokacioni

(urbane ose rurale) dhe profesioni (p.sh., bujqësia, prodhim, tregti, shërbime) nuk merren parasysh. Nëse

znj. X dhe z. Y fitojnë të ardhura të njejta personale, ata klasifikohen së bashku pavarësisht nga fakti që

zonja X mund të punojë 15 orë në ditë si mjeke, ndërsa zoti Y mund të mos punojë fare, por thjesht të fitojë

interes nga trashëgimia e tij. Ekonomistët dhe statisticienët, i klasifikojnë individët sipas të ardhurave

personale dhe pastaj ndajnë popullsinë sipas grupeve të vecanta, apo madhësive. Një nga metodat më të

përdorura është ndarja e popullsisë në kuintilet (të pestat) ose decilet (të dhjetat) sipas nivelit të të

ardhurave dhe me pas të përcaktohet se çfarë proporcioni i totalit të të ardhurave kombëtarë është pranuar

nga secili grup i të ardhurave.

31

Për shembull, Tabela 5.1 tregon një shembull hipotetik, megjithatë tipik të mënyrës së shpërndarjes së të

ardhurave për një vend në zhvillim. Në këtë tabelë, 20 individë, që përfaqësojnë të gjithë popullsinë e vendit

janë të renditur sipas të ardhurave vjetore personale, duke filluar nga individi me të ardhurat më të ulëta (0.8

njësi), duke shkuar kahë të ardhurat më të larta (15.0 njësi). Në total të ardhurat kombëtare të të gjithë

individëve arrijnë në 100 njësi dhe është shuma e tërësishmë në kolonën 2. Në kolonën 3, popullsia është

grupuar në kuintile, të përbërë nga katër individë. Kuintili i parë përfaqëson 20% të popullsisë së proporcionit

të të ardhurave. Ky grup merr vetëm 5% (dmth, një total prej 5 njësive të shprehura në para) të ardhurave të

përgjithshme kombëtare. Kuintili i dytë (një e pesta e dytë, individët 5 deri 8) marrin 9% të të ardhurave

totale. Nga ana tjetër, 40% e popullsisë (kuintilet 1 plus 2) marrin vetëm 14% të të ardhurave, ndërsa 20%

(kuintili i pestë) e popullsisë merr 51% nga të ardhurat totale.

Një masë e zakonshme e pabarazisë së të ardhurave që mund të nxjerret nga kolona 3 është raporti i të

ardhurave të pranuara nga 20% e popullsisë me të ardhura me të larta dhe 40% më të ardhura më të ulëta.

Ky raport, i quajtur nganjëherë Raporti Kuznets, sipas fituesit të çmimit Nobel Simon Kuznets, është

përdorur shpesh si një matës i shkallës së pabarazisë midis grupeve me të ardhura të larta dhe të ulëta në

një vend. Në shembullin tonë, raporti i pabarazisë është e barabartë me 51 pjesëtuar me 14, ose rreth 3.64

Për të siguruar një ndarje më të detajuar të shpërndarjes së madhësisë së të ardhurave, pjesët e decilinit

(10%) janë të shënuara në kolonën 4. Ne e shohim, për shembull, se 10% e popullsisë (të dy individët më të

varfër) që ndodhen poshtë listës marrin vetëm 1.8% të të ardhurave të përgjithshme, ndërsa 10% (dy

individët me të pasur), që klasifikohen në majë të listës marrin 28.5%. Së fundi, në qoftë dëshirojmë të dimë

se sa marrin 5% që gjenden në majë të klasifikimit, atëherë duhet të ndajmë popullsinë totale në 20 grupe të

barabartë të individëve (në shembullin tonë, kjo thjesht do të ishte secili prej 20 individëve), dhe të llogaritim

Pabarazia e të ardhurave paraqet shpërndarjen joproporcionale të totalit të të ardhurave kombëtare

në mes të familjeve.

32

përqindjen e të ardhurave totale që merr grupi që gjindet në majë të klasifikimit. Në tabelën 5.1, ne shohim

se 5% e popullsisë (individi i njëzetë) merr 15% të të ardhurave, që është më e lartë se sa nëse kombinojmë

proporcionet e 40% të popullsisë që ndodhen në fund të listës.

Kurba e Lorencit: Një tjetër mënyrë e zakonshme për të analizuar statistikat e të ardhurave personale

është ndërtimi i Kurbës së Lorencit.1 Figura 5.1 tregon se si është ndërtuar kjo kurbë. Numri i marrësve të të

ardhurave paraqitet në boshtin horizontal, jo në terma absolutë, por në përqindje kumulative. Për shembull,

në pikën 20, ne kemi 20% më të pjesës më të varfër të popullsisë; në pikën 60, ne kemi në fund 60%; dhe

në fund të boshtit, 100% e popullsisë është llogaritur. Boshti vertikal tregon përqindjen e të ardhurave të

përgjithshme të pranuara nga cdo përqindje e popullsisë. Gjithashtu, edhe boshti vertikal është kumulativ

deri në 100%, që do të thotë që të dy boshtet kanë të njejtën gjatësi. E tërë figura kufizohet në një katror dhe

një vijë diagonale që është e tërhequr nga këndi i majtë i ulët (origjina) e katrorit drejtë cepit të djathtë. Në

çdo pikë përgjatë diagonales, përqindja e të ardhurave të pranuara është e barabartë me përqindjen e të

ardhurave të shpërndara, për shembull, pika në gjysmë përgjatë gjatësisë së diagonales përfaqëson 50% të

të ardhurave të shpërndara në 50% të popullsisë.

Në pikën që gjindet ne tre të katërtat e diagonales, 75% e të ardhurave shpërndahen tek 75% e popullsisë.

Me fjalë të tjera, vija diagonale në figurën 5.1 është përfaqësues i "Barazisë së përsosur" në shpërndarjen e

të ardhurave. Secila përqindje e grupeve që marrin të ardhura është e njejtë me përqindjen të totalit të të

ardhurave; për shembull, në 40% në pjesën e poshtme të kurbës merr 40% të të ardhurave, ndërsa 5% në

pjesën e epërme të figurës marrin vetëm 5% të të ardhurave të përgjithshme.2 Kurba e Lorencit tregon

marrëdhënien aktuale sasiore në mes të pranuesve të ardhurave dhe përqindja së totalit të të ardhurave që

ata marrin gjatë një periudhe të caktuar kohore, që mund te themi për një vit të dhënë. Në Figurën 5.1, ne

kemi nxjerrë Kurbën e Lorencit duke përdorur të dhënat nga Tabela 5.1. Me fjalë të tjera, ne kemi ndarë

boshtin vertikal dhe horizontal në dhjetë segmente të barabarta që secila i korrespondon një të dhjetes. Pika

A tregon se 10% e popullsisë merr vetëm 1.8% të totalit të të ardhurave, pika B tregon që 20% marrin 5%

të të ardhurave totale, dhe kështu me radhë për tetë grupet e tjera. Nëse shkojmë duke analizuar më tutje

figurën do të shohim që 50% e popullsisë merr vetëm 19.8% të të ardhurave totale.

Sa më shumë që vija e krubës se Lorencit largohet nga vija e diagonales (vija e përkryer e barazisë), kemi

një shkallë më të madhe të pabarazisë. Rasti ekstrem i pabarazisë së përkryer (d.m.th. një situatë në të cilën

një person i merr të gjitha të ardhurat kombëtare, ndërsa pjesa tjetër asgjë), paraqitet kur kurba e Lorencit

do të përputhet me pjesën e poshtme horizontale dhe anën e djathtë të boshtit vertikal. Sepse asnjë vend

nuk shfaq as barazi apo pabarazi të përsosur në shpërndarjen e të ardhurave, kurba e Lorencit për vende

ndryshme do të shtrihet në ndonjë pjesë të anës së djathtë të diagonales në Figurën 5.1. Sa më e madhe që

është shkalla e pabarazisë, aq më e madhe do të jetë lakorja dhe më afër boshtit horizontal do të jetë kurba

e Lorencit. Dy shpërndarjet që janë paraqitur në figurën 5.2, njëra për një shpërndarje relativisht të barabartë

(Figura 5.2a) dhe tjetra përbën një shpërndarje më të pabarabartë (Figura 5.2b). (A mund të shpjegoni pse

kurba e Lorencit nuk mund të qëndrojnë më lartë ose në të majtë të diagonales përgjatë çdo pike?)

33

KOEFICIENTËT GINI DHE MATËSIT AGREGATË TË PABARAZISË- Një matës përbledhës dhe

shumë i përshtatshëm i shkallës relative të pabarazisë së të ardhurave mund të fitohet duke llogaritur

raportin e zonës në mes të diagonales dhe kurbës së Lorencit, pjesëtuar nga sipërfaqja totale e gjysëm

katrorit në të cilën kurba shtrihet. Në figurën 5.3, ky është raporti i zonës së hijëzuar A në sipërfaqen e

përgjithshme të trekëndëshit BCD. Ky raport është i njohur si raporti i përqendrimit Gini" ose koeficienti Gini,

të quajtur sipas statisticienit italian i cili e formuloi për herë të parë në vitin 1912. Koeficientët Gini paraqesin

masën totale të pabarazisë dhe mund të ndryshojë nga 0 (barazi perfekte) deri në 1 (pabarazi e përsosur).

Koeficienti Gini - Një matws agregat numerik i pabarazisw sw të ardhurave qw fillon nga 0 (barazi perfekte) deri në 1 (pabarazi e përsosur). Matet grafikisht duke e ndarë zonën në mes të vijws perfekte tw barazisw dhe tw kurbws sw Lorencit nga sipërfaqja e përgjithshme qw shtrihet në diagramin e Lorencit. Sa më e lartë vlera e koeficientit, aq mw e lartë wshtw pabarazia e shpërndarjes së të ardhurave dhe sa më e ulët qw është, aq më e barabartë wshtw shpërndarja e të ardhura.

34

Në fakt, ashtu sic do të zbuloni shpejte, koeficienti Gini për vendet me të ardhura me shpërndarje të

pabarabartë shtrihet në mes të 0.50 dhe 0.70, ndërsa për vendet me shpërndarjet relativisht të barabarta,

ajo është në rendin nga 0.20 në 0.35. Koeficienti për shpërndarjen tonë hipotetike të Tabelës 5.1 dhe Figura

5.1 është rreth 0.44-një shpërndarje relativisht e pabarabartë.

Katër kurba të mundshme të Lorencit që mund të gjenden në të dhënat ndërkombëtare janë tërhequr në

Figurën 5.4. Në "kriterin e Lorencit" të shpërndarjes së të ardhurave, sa herë që një kurbë e Lorencit shtrihet

mbi kurbën tjetër, ekonomia që korrespondon kurbës së sipërme të Lorencit është më e barabarte se ajo

kurbës që gjendet ne pozicion më të ulët. Kështu ekonomia A pa asnjë dyshim mund të themi që është më e

barabartë, se ekonomia D. Kurdo që të dy kurbat e Lorencit e prejnë njëra tjetrën, sic është rasti i kurbave B

dhe C, kriteri i Lorencit thekson që "kemi nevojë për më shumë informacion" ose supozime shtesë para se

ne të jemi në gjendje të përcaktojmë se cila prej ekonomive është më e barabartë. Për shembull, ne mund të

argumentojnë në bazë të prioritetit të adresimit të problemit të varfërisë që kurba B paraqet një ekonomi më

të barabartë, pasi që të varfërit janë më të pasur, edhe pse më të pasurit janë edhe më të pasur (dhe kështu

klasa e mesme është "shtrydhur"). Por, të tjerët mund të fillojnë me supozimin se një ekonomi me një klasë

të mesme më të fortë është më e barabartë, dhe ata vëzhgues mund të zgjedhin ekonominë C.

Dikush mund të përdorë gjithashtu edhe një matës total, sic është koeficienti Gini, për të vendosur në lidhje

me çështjen. Siç rezulton, koeficienti Gini klasifikohet në mesin e matësve që plotëson katër vecori shumë të

dëshirueshme: anonimitetin, pavarësia e shkallës, pavarësia e popullsisë dhe parimi i transferit.3 Parimi i

anonimitetit thjesht do të thotë se masa jonë e pabarazisë nuk duhet të varet nga ajo se kush ka të ardhura

më të larta; për shembull, ajo nuk duhet të varet nëse ne besojmë se të pasurit apo të varfërit janë njerëz të

mirë apo të kqinjë. Parimi i shkallës së pavarësisë do të thotë se masa jonë e pabarazisë nuk duhet të varet

nga madhësia e ekonomisë apo mënyrën se si ne matim të ardhurat e saj; për shembull, matja e pabarazisë

nuk duhet të varet nga fakti nëse masim ardhura në dollarë, cent ose në valuta të tjera apo për atë çështje

nëse ekonomia është mesatarisht e pasur apo e varfër, seps nëse ne jemi të interesuar në pabarazi, ne

duam të matim shpërndarjen e të ardhurave e jo madhësinë e tyre (vini re se madhësia e të ardhurave

është e të rëndësishme në matjen e varfërisë). Parimi i pavarësisë së popullsisë është disi e ngjashme;

thuhet që matja e pabarazisë duhet të mos bazohet në numrin e marrësve të të ardhurave. Për shembull,

ekonomia e Kinës duhet të konsiderohet më pak e barabartë se ekonomia e Vietnamit, sepse Kina ka një

popullsi më të madhe se Vietnami. Së fundi, ekziston parimi i transferimit (nganjëherë i quajtur si parimi

Pigou-Dalton sipas krijuesit të saj), që thotë se duke mbajtur të gjitha të ardhurat e tjera konstante dhe në

qoftë se ne të transferojmë një pjesë të të ardhura nga një person i pasur tek një person më i varfër varfër

(por jo aq shumë sa që personi më i varfër të bëhet më i pasur se personi i pasur që ishte fillimisht), rezultati

i shpërndarjes së të ardhurave është më i barabartë. Nëse këto katër kritere do të na pëlqejnë, ne mund të

35

masim koeficientin Gini në çdo rast dhe të bëjmë një renditje, ku në rastet që koeficienti Gini është më i

madh është më i pabarabartë. Megjithatë, kjo nuk është gjithmonë një zgjidhje e përkryer. Për shembull, në

teori, koeficienti Gini mund të jetë identik për dy kurbat e Lorencit që prehen në mes veti; a mund ta dini

përse, duke shikuar në kurbat B dhe C në figurën 5.4? Ndonjëherë matjet e ndryshme të pabarazisë që

përmbushin katër vecoritë tona mund të japin përgjigje të ndryshme, se cili nga të dy ekonomitë është më

shumë i pabarabartë.4 Por, vini re matësi i zakonshëm i shpërndarjes në statistikë, koeficienti i variacionit

(KV), që është thjesht devijimi standard pjesëtuar me mesataren e mostrës, është një tjetër matës i

pabarazisë që gjithashtu i plotëson katër kriteret. Edhe pse KV përdoret më shpesh në statistikë, koeficienti

Gini është përdorur shpesh në studimet e të ardhurave dhe shpërndarjes së pasurisë për shkak të

interpretimit të përshtatshëm të saj të Kurbës së Lorencit. Në mund të përdorim Kurbën e Lorencit për të

studiuar pabarazinë në shpërndarjen e tokës, në arsim dhe shëndetësi dhe në aktive të tjera.

Shpërndarjet funksionale - Metoda e dytë që përdoret nga ekonomistët për të matur shpërndarjen e të

ardhurve, pjesëmarrja fuknsionale apo faktor e shpërndarjes së të ardhurave, përpiqet të shpjegojë pjesën e

të ardhurave të përgjithshme kombëtare që cdo faktorë i prodhimit (toka, puna dhe kapitali) merr. Në vend

që fokusi te jetë tek individët si entitete të ndara, teoria e shpërndarjes së të ardhurave funksionale i

krahason se sa përqindë puna merr në tërësi në krahasim me me përqindjet e ty hyrave të shpërndara për

qira, interes dhe profit (d.m.th. të ardhurat për tokën dhe kapitalin financiar dhe fizik). Megjithatë, individë të

veçantë mund të marrin të ardhura nga të gjitha këto burime, kjo nuk është një çështje shqetësuese për

qasje funksionale.

Një pjesë e madhe e shqyrtimit teorik është ndërtuar rreth konceptit të shpërndarjes funksionale së të

ardhurave funksionale. Përpiqet të shpjegojë të ardhurat e një faktori të prodhimit përmes kontributit që ky

faktor bënë në prodhim. Kurba e kërkesës dhe ofertës supozohet që përcaktojnë çmimet për njësi të secilit

faktor të prodhimit. Kur këto çmime për njësi shumëzohen me sasinë e anagazhuar nën supozimin e

shfrytëzimit efikas të faktorëve (kosto - minimale), ne fitojmë një matës total të pagesës për cdo faktor. Për

shembull, oferta dhe kërkesa për punë supozohet që përcaktojnë pagën në treg. Kur paga më pas

shumëzohet me nivelin e përgjithshëm të punësimit, ne fitojmë pagesën totale për paga, gjithashtu i quajtur

nganjëherë si fatura totale e pagave. Figura 5.5 ofron një ilustrim të thjeshtë skematik të teorisë tradicionale

të shpërndarjes së të ardhurave funksionale. Ne supozojmë që ekzistojnë vetëm dy faktorë të prodhimit:

kapitali, që është faktor fiks (i dhënë) dhe puna që është i vetmi faktor i ndryshueshëm. Nën supozimet e

tregut konkurrues, kërkesa për punë do të përcaktohet nga produkti margjinal i punës (d.mth. punëtorët

shtesë do të punësohen deri në pikën ku vlera e tyre e prodhimit margjinal është e barabartë me pagën e

tyre të vërtetë). Por, në përputhje me parimin për të zvogëluar produktet margjinale, kërkesa për punë do të

jetë një funksion në rënie e numrit të të punësuarve. Një kurbë e tillë negativisht e pjerrët e kërkesës për

punë paraqitet përmes vijës DL në figurën 5.5. Bazuar në qasjen tradicionale neoklasike të kurbës e ofertës

së punës SL me pjerrësi të lartë, paga ekuilibër do të jetë tek ËE dhe ekuilibri i punësimit do të jetë LE.

Prodhimi i përgjithshëm kombëtar (që është e barabartë me të ardhurat e përgjithshme kombëtare) do të

përfaqësohet nga zona 0RELE.5 Kjo ardhur kombëtare do të shpërndahet në dy pjesë: pjesa 0ËEELE do të ju

shpërndahet punëtorëve në formë të pagave dhe ËERE mbetet si fitim kapitalist (fitim i pronarëve të

kapitalit).

Shpërndarja funksionale e të ardhurave (shpërndarja e të ardhurave tek faktorët e prodhimit ) - nënkupton

shpërndarjen e të ardhurave tek faktorët e prodhimit pa marrë parasysh pronësinë e faktorëvë.

Faktorët e prodhimit - Burimet apo inputet si: toka, puna, dhe kapitali të nevojshme për të prodhuar një të mirë apo

një shërbim.

36

Funksionet e prodhimit (dyfishimi i të gjitha inputeve, dyfishon edhe prodhimin), çmimet e faktorëve

përcaktohen nga kurba e kërkesës dhe ofertës për faktorë dhe ato kombinohen për të përdorur

maksimalisht produktin e përgjithshëm kombëtar. Të ardhurat shpërndahen në bazë të funksionit të tyre:

punëtorët marrin paga, pronarët e tokës marrin qiratë dhe kapitalistët marrin fitimet. Kjo është një teori

logjike, ku cdo faktor merr pagesën në përputhje me atë që i kontribuon prodhimit kombëtar, jo më shumë

dhe jo më pak. Në fakt, sic ju kujtohet nga kapitulli 3, modeli i shpërndarjes së të ardhurave qëndron në

thelbin e Teorisë Leëis e rritjes moderne të sektorit në bazë të riinvestimit të fitimit në rritje, që posedohet

nga kapitalistët.

Për fat të keq, rëndësia e teorisë funksionale është zvogëluar në masë të madhe, për shkakë të dështimit të

saj për të marrë parasysh rolin e rëndësishëm dhe ndikimin e forcave të tjera që nuk lidhen me tregun, sic

është fuqia për të përcaktuar cmimet e këtyrë faktorëve të prodhimit tregtare, p.sh. roli i marrëveshjeve

kolektive ndërmjet punëdhënësve dhe sindikatave, për të përcaktuar normat e pagave në sektorë modern

dhe fuqinë e monopolistëve dhe pronarëve të pasur për të manipuluar me çmimet e kapitalit, tokës dhe

prodhimit të tyre në avantazh personal. Shtojca 5.1 shqyrton implikimet ekonomike të shtrembërimeve të

çmimeve të faktorëve dhe do të marrim në konsideratë implikimet e tyre për politikën në fund të këtij kapitulli.

MATJA E VARFËRISË ABSOLUTE

Tani le të kalojmë vëmendjen tonë nga ndarjet relative të të ardhurave në përqindje brenda grupeve të

ndryshme të një popullsie të caktuar, në pyetjen thelbësore e tejet të rëndësishme që ka të bëjë me shtrirjen

dhe madhësinë e varfërisë absolute në vendet në zhvillim.

Në kapitullin 2, e kemi definuar shkallën e varfërisë absolute ku një numër I njerëzve nuk kanë resurse të

mjaftueshme për të plotësuar nevojat elementare të tyre. Ato numërohn si një numër që jetojnë nën një

minimum të specifikuar të të ardhurave, e njohur si një vijë ndërkombëtare e varfërisë. Një vijë e tillë nuk

Varfëria absolute paraqet situatën kur një person vështirë i plotëson kërkesat elementare për të mbijetuar në

lidhje me të ushqyerit, veshjen dhe strehimin.

37

njehë kufij kombëtarë, është e pavarur nga niveli I ardhurave kombëtare, për kokë banori dhe merr parasysh

nivele të ndryshme të çmimeve duke matur varfërinë për çdo person që jeton me 1.25$ në ditë ose 2$ në

ditë në PPP dollarë. Varfëria absolute ekziston sikur në Nju Jork, ashtu edhe Kalkutë, Kajro, Lagos apo

Bogota edhe pse shtrirja e varfërisë mund të jetë shumë më e ulët në përqindje të popullsisë së

përgjithshme. Ndonjëherë varfëria absolute matet me numër apo me numrin e personave të varfër. H

paraqet numrin e atyre që i kanë të ardhurat nën vijën e varfërisë absolute, Yp. Kur numri I personave të

varfër pjesëtohet me numrin total të popullsisë, N, ne përcaktojmë indeksin e personave të varfër H/N. Ideja

është që të përcaktojmë një nivel që mbetet I njejtë gjaë periudhës së caktuar kohore dhe ne mund t’I

përcjellim ndryshimet në një nivel absoult gjatë një periudhe të caktuar kohore. Ideja është që ky standard

duhet të jetë nën nivelin ku ne konsiderojmë që një person I caktuar është duke jetuar në kushte të

mjerueshme njerëzore, aq sa që shëndeti I tij është në rrezik. Natyrisht, të definojmë standarde minimale të

shëndetit për periudha të caktuara kohore është e pamundur, pjesërishtë kjo është edhe për shkakë të

zhvillimit të teknologjisë. Nëse I kthehemi të kaluarës, para një periudhe të caktuar kohore, vdekja e fëmiut

nga diarrea ka qenë diçka e pashmangshme, ndërkaq një vdekje e tillë në ditët e sotme konsiderohet si një

dështim katastrofik I komunitetit ndërkombëtar. Për shembull me një pako të terapisë së rihidratimit që

kushton vetëm 0.15 centë, mund të shpëtohet një jetë e fëmiut në Malavi. Ne mundohemi të përafrohemi në

vendosjen e standardeve të arsyeshme minimale, që mund të mbahen për disa dekada në mënyrë që të

përllogarisim se sa përparim kemi bërë në terma më absolutë, e jo në terma relativë (që mund të jenë me të

larta).

Sigurishtë që dikush mund të mos e pranojë vijën ndërkombëtare të varfërisë me 1.25$ në ditë, në mënyrë

të padiskutueshme, kur planifikon aktivitetet që do ti’ndërmerr në lidhje me luftimin local të varfërisë. Një

strategji praktike për të përcatkuar vijën e varfërisë lokale, është që të fillojmë nga definimi I shportës së

ushqimit bazuar nevojat e të ushqyerit që rezultojnë nga studime të ndryshme që përcaktojnë kaloritë,

proteinat dhe mikroushquesit e obliguar. Kështu që, duke përdorur të dhënat nga anketat e ekonomive

familjare, ne mund të identifikojmë një shportë të ushqimit që blehet nga ekonomitë familjare që përmbushë

këto nevoja të të ushqyerit. Më pas, duhet shtuar edhe shpenzimet e tjera të ekonomive familjare që janë:

veshmbathja,

strehimi dhe

kujdesi

shëndetësor për të

përcaktuar vijnë e

varfërisë absolute.

Varësishtë se si bëhen këto kalkulime, vija e varfërisë mund të rezultojë në më

shumë se 1.25$ në ditë, të parimit të fuqisë blerëse. Megjithatë, në shumë raste nëse vetëm llogarisim

numrin e personave që jetojnë në vijën e varfërisë, mund t’i ketë kufizimet e veta. Për shembull nëse vija e

varfërisë në SHBA është e caktuar në 450.00 $ apo 300$ në vit, është një dallim I madh nëse një person në

varfëri absolute fiton 300$ apo 400$. Të dy vlerat kanë rëndësinë e njejtë kur llogaritet pjesa e popullsisë që

jeton nën vijën e varfërisë, megjithatë problem i varfërisë është shumë me serioz në fazat e me vonshme.

Përndryshe, ekonomistët tentojnë të llogarisin hendekun e përgjithshëm të varfërisë (TPG), që mat vlerën

totale të të hyrave që jane të nevojshme të realizohen për pjesën e popullsisë që jeton nën vijën e varfërisë.

Figura 5.6 ilustron se si mund të llogarisim hendekun e përgjithshëm të varfërisë si një vijë e hijëzuar në mes

të vijës së varfërisë PV dhe profili I të ardhurave vjetore të popullatës.

Indeksi i personave të varfër paraqet pjesën e popullsisë që jetojnë nën vijën e varfërisë.

Hendeku i përgjithshëmi varfërisë(TPG) paraqet shumën totale të diferencës në mes të vijës së

varfërisë dhe nivelit të të hyrave për pjesën e popullsisë që jeton nën atë vijë.

38

Edhe pse në të dy vendet A dhe B, 50% e popullatës i bie që jetojnë nën vijën e njejtë të varfërisë dhe

hendeku i përgjithshëm i varfërisë në vendin A është më i madh se në vendin . Kështu që duhet më shumë

përpjekje për të eliminuar varfërinë absolute në vendin A. TPG – shkalla ku të ardhurat e të varfërve shtrihen

nën vijën e varfërisë, gjendet duke mbledhur shumat e të ardhurave të çdo personi të varfër Yi,bie nën vijën

e varfërisë absolute Yp, Ne sipas pasqyrimit të mëposhtëm:

Ne mund të mendojmë rreth TPG në mënyrë më të thjeshtë (d.m.th nuk ka kosto administrative apo efektet

e ekuilbirit të përgjithshëm nuk merren parasysh) si një shumë e parave për një ditë, që do t’I mundësonte

çdo personi të varfër në në një ekonomi të caktuar që të përafrohet me të hyra të paktën në standardin

minimal që është i definuar. Hendeku mesatar I varfërisë (APG) për kokë banori gjendet duke pjesëtuar TPG

me numrin e përgjithshëm të popullsisë:

Shumë shpeshë jemi të interesuar të dijmë rreth hendekut të varfërisë në relacion me vijën e varfërisë,

kështu që do të përdorim hendekun e normalizuar të varfërisë (NPG): NPG = APG / Yp; një matje e tillë

mund t’I merr vlerat në mes të 0 dhe 1, dhe është shumë I përdorshëm kur ne dëshirojmë të bëjmë matje të

panumërta të hendekut të varfërisë për të bërë krahasime më të lehta.

Një matës tjetër i rëndësishëm i hendekut të varfërisë është mungesa e mesatares së të ardhurave (AIS), që

paraqet hendekun total të varfërisë pjesëtuar me numrin e personave të varfër: AIS = TPG/H. AIS na tregon

ne lidhje me shumën mesatare të të ardhurave të një personi të varfër nën vijën e varfërisë. Kjo matje mund

të pjesëtohet edhe nga vija e varfërisë për të nxjerrë një matje të pjesshme që është mungesa e normalizuar

e të hyrave (normalized shortfall income) (NIS): NIS = AIS/Yp

Indeksi i Foster-Greer-Thorbecke: Shpeshherë interesohemi të dijmë rreth shkallës së pabarazisë së të

ardhurave në mesin e të varfërve sic janë koeficienti Gini, Gp, apo edhe koeficienti I variacionit (KV) I të

ardhurave në mesin e të varfërve. Një arsye që Koeficienti Gini apo KV në mesin e të varfërve mund të jetë I

rëndësishëm është që ndikimi krizave ekonomike në varfëri mund të jetë I ndryshëm, varësishtë nga niveli

dhe shpërndarja e resurseve në mesin e të varfërve. Për shembull nëse çmimi I oirizit rritet, siç ishtë rasti në

39

Indonezi në vitin 1998, prodhuesit e orizit me të ardhura të ulëta, që shesin sasi të ulëta të orizit në tregjet

vendore dhe të cilët realizojnë të hyra nën vijën e varfërisë absolute, mmund të jetë kjo një arsye ku të hyrat

e tyre mund të rriten dhe kështu situata e tyre të ndryshojë dhe më pas të klasifikohen mbi vijën e varfërisë

absolute. Në anën tjetër, ata persona që posedojmë sipërfaqe të vogël të tokës për të shitur atë sasi të orizit

që e kultivojnë dhe që mund të jenë edhe vet blerës në treg, rritja e çmimit të orizit mund të thellojë edhe më

tepër varfërinë e tyre. Kështu që shumica e matësve të varfërisë janë shumë të ndjeshëm edhe ndaj

çështjes së shpërndarjes së të ardhurave në mes të varfërve. Siç ishte rasti me matjen e pabarazisë,

ekzistojnë kritere të dëshirueshme për matjen e varfërisë që janë të pranueshme nga nje pjesë e madhe e

ekonomistëve zhvillimorë: anonimiteti, pavarësia e popullsisë, monotonia apo njëtrajtshëmria dhe parimet e

ndjeshmërisë së shpërndarjes. Dy parimet e para janë shumë të ngjashme me dy veçoritë që i kemi

analizuar për indeksat e pabarazisë: Matja jonë e shkallës së varfërisë nuk duhet të varet nga ajo se kush

është i varfër apo nëse një vend ka një numër të vogël apo të madh të banorëve. Parimi i njëtrajshmërisë do

të thotë që nëse ndonjë personi që ndodhet nën vijën e varfërisë absolute ia rrisim të ardhurat dhe të gjitha

të ardhurat e tjera I mbajmë konstante, varfëria nuk do të jetë më e madhe se sa ishte.6

Parimi i ndjeshmërisë së shpërndarjes, në kushtet e njëjta, na tregon që nëse ne transferojmë të ardhura

nga personi I varfër tek një I pasur, atëherë ekonomia do të rezultojë më e varfër. Matja përmes raportit të

personave të varfër, e plotëson kriterin e anonimitetit, pavarësisë së popullsisë dhe njëtrajtshmërisë por

dështon tëk ndjeshmëria e shpërndarjes. Indeksi i personave të varfër i thjeshtë madje dështon në

plotësimin e parimit të pavarësisë së popullsisë. Një indeks I njohur I varfërisë që I plotëson katër kriteret is

Indeksi i Foster-Greer-Thorbecke (FGT), shumë shpesh i quajtur si Pα matës i klasës së varfërisë,7 që jepet

përmes formulës:

Ku Yi janë të ardhurat e personit të varfër, Yp është vija e varfërisë dhe N është populli.Varësishtë nga vlerat

e α, indeksi Pα merr forma të ndryshme. Nëse α = 0, numëruesi është I barabartë me H dhe ne fitojmë

raportin e personave të varfër H/N. Nëse α = 1 do të fitojmë hendekun e normalizuar të varfërisë. Nëse

α = 2 ndikimi në matjen e varfërisë me rritjen e të ardhurave të përsonave të varfër në proporcion me

distancën që personi ka nga vija e varfërisë.Për shembull nëse rrisim të ardhurat e një personi në ekonomi

familjare që jeton në gjysëm të vijës së varfërisë le të themi për një peni në ditë, do të kishte 5 herë më tepër

ndikim në zvogëlimin e varfërisë se sa nëse do të rrisnim të njejtat të ardhura një personi që jeton në 90% të

vijës së varfërisë.

Nëse α = 2, rezultati P2 mund të rishkruhet si mëposhtë8:

Ashtu siç tregon

barazimi 5.4, P2 përmban matjen CVp dhe I plotëson katër aksiomat e varfërisë.9 Është shumë e qartë që P2

rritet sa herë që H/N, NIS apo CVp rriten. Nga formula mund të shihet që ekziston një përqëndrim më I madh

në shpërndarjen e të ardhurave në mesin e të varfërve (CVp ) kur mungesa e normalizuar e të ardhurave

dhe theks më të vogël kur NIS është më e ulët.

Indeksi i Foster-Greer-Thorbecke është një matës i nivelit të varfërisë absolute

40

P2 është bërë një matës standard i të hyrave tek të varfërit që përdoret nga Banka Botërore dhe agjencitë e

tjera dhe përdoret në hulumtime empirike në lidhjet me të ardhurat e të varfërve për shkakë të ndjeshmërisë

ndaj thellësisë dhe ashpërsisë së varfërisë. Për arsyen e njejtë matësi P2 është bërë pjesë e kushtetutës së

Meksikës (kapitulli 5, artikulli 34). Meksiko e përdorë P2 si matës të varfërisë për të alokur fonde në arsim,

shëndetësi dhe programet e mirëqenies për të varfërit (në vecanti “Progresa Opportunidades program që

përshkruhet në fund të kapitullit të 8), në përputhje me intensitetin e varfërisë në regjione.10 adad Vlerat e P0

dhe P2 për disa vende që janë në zhvillim jepen në tabelën 5.6, në pjesët e mëtutjeshme të këtij kapitulli.

Indeksi i ri multidimensional i varfërisë: Varfëria nuk mund të matet në mënyrë adekuate përmes të hyrave,

ashtu siç vë në pahë Amartya Sen përmes kornizës së aftësive në kapitullin e parë. Të ardhurat janë

llogaritur në mënyrë jo shumë perfekte, por edhe më e rëndësishme është që përparësitë që vijnë nga një

shumë e caktuar e të hollave dallojnë shumë varësishtë nga rrethanat. Për të pasur një ide më të mirë në

lidhje më këtë Programi Zhvillimor I Kombeve të Bashkuara (United Nations Development Program UNDP)

ka përdorur Indeksin e Varfërisë Humane11 (Human Poverty Index HPI) nga viti 1997 deri me 2009. Në vitin

2010, UNDP ka zëvendësuar HPI-në me Indeksin e ri Multidimensional të Varfërisë (Multidimensional

Poverty Index MPI); duke e ndërtuar indeksin nga niveli I ekonomive familjare, MPI merr paraqysh që

ekzistojnë efekte negative të ndërveprimit kur njerëzit kanë disavantazhe të shumëfishta – gjendja më e

keqe e varfërisë ku ne I mbledhim të gjitha disavantazhet ndaras për krejt vendin, marrim mesataren dhe

mandej i kombinojmë. Hapi i parë për të matur varfërinë, është se duhet të dijmë se cilët njerëz janë të

varfër. Në qasjen multidimensionale, një person i varfër identifikohet përmes “metodës së ndërprerjes së

dyfishtë”” së pari, nivelet e mohimit në cdo dimension (që është e ngjashme me rastin

kur një person jeton nën vijën e varfërisë nëse me vetëm 1.25$ në ditë, në rastet kur varfëria përmes të

ardhurave parashtrohet) dhe së dyti ndërprerja e numrit të dimensioneve ku një person është I

disavantazhuar (nën vijë) për tu konsideruar si i varfër multidimensional.

Në studimet e aplikuara, na duhen matës alternativë që i quajmë indikatorë për të gjitha dimensionet e

përzgjedhura. Krijuesit e indeksit tregojnë që kanë zgjedhur 3 dimensione

(shëndetësinë, arsimin dhe standardin jetësor) dhe për secilën prej tyre edhe indikatorët përkatës, për

shkakë se reflektojnë problemet që zakonisht përmenden nga të varfërit dhe që për një kohë të gjatë janë

konsideruar të rëndësishme nga komuniteti zhvillimorë ashtu sic është e reflektuar edhe në Qëllimet

Zhvillimore të Mileniumit (shih kapitullin 1) dhe janë elaboruar në mënyrë shume të mirë filozofike, më

konkretisht si të drejta të njeriut apo nevoja qenësore: normalisht që edhe shumë të dhëna është dashur të

jenë në dispozicion për një numër të madh të vendeve. Në lidhje me shëndetësinë, dy indikatorët: nëse një

fëmijë ka vdekur në familje dhe nëse ndonjë fëmijë apo i rritur është ushqyerë në mënyrë të dobët e kanë

rëndësinë e njejtë (pra secila llogaritet si 1/6 e maksimumit të mundshëm të mohimit të së drejtës në MPI).

Saj përkët arsimit, dy indikatorëve që janë: nëse së paku një anëtar i familjes ka përfunduar 5 vjet shkollim

dhe nëse ndonjë fëmijë i moshës shkollore nuk është në shkollë, përkatëishtë në klasat 1 – 8, po ashtu i

jepet rëndësi e njejtë (pra sërish secila prej tyre përbënë 1/6 e MPI). Së fundi, saj përket standardit të

jetesës rëndësi e njejtë i jepet 6 përjashtimeve (ku secila prej tyre përbënë 1/18 nga maksimumi I

mundshëm): mungesa e energjisë elektrike, mungesë e ujit të pijshëm, kanalizim I papërshtatshëm,

dysheme joadekuate, kushte jo të mira për përgatitje të ushqimit si dhe mungesa e njërës nga këto 5 asete:

telefon, radio, biçikletë, motoçikletë apo mjete të ngjashme të transportit. Nëse llogarisim përjashtimet në

këtë mënyrë, atëherë individët në një familje mund të konsiderohen sit ë varfër shumëdimensional nëse

ndjehet i/e përjashtuar me vlerën prej 0.3 apo më shumë (3 nga 10 pikët ashtu sic llogaritet në praktikë). Që

Indeksi Multidimensional i Varfërisë: Është një matës që identifikon të varfërit duke përdorur ndërprerjet e dyfishta

për nivelet dhe numrin e përjashtimeve, më pas i shumëzon përqindjen e njerëzve që jetojnë në varfëri shumëzuar më

përqindjen e treguesve të ponderuar ku familjet e varfëra privohen mesatarisht.

41

të jemi më konkret një person do të merr vlerën 33% dhe do të konsiderohet si I varfër nëse një fëmijë në

familje është I ushqyerë në mënyrë të dobët , përderisa anëtari më I shkolluar I familjes ka vetëm 3 vjet

shkollim. Një person I varfër shumedimensional mund të jetojë me një familje ku kanë përjetuar vdekjen e

një fëmiut dhe mund të jetë I kanosur nga rreziku në indikatorët e tjerë të standardit jetësor, që poashtu do të

na jap shumën 1/6 + 1/18 + 1/18 + 1/18 = 1/3, apo 33%. Apo mund të jetojë me një familje që mund të kenë

një fëmijë që e ka arritur moshën për të shkuar në shkollë, mirëpo nuk I vijon mësimet. Por nëse nuk I është

mohuar e drejta e qasjes në arsim dhe shëndetësi, atëherë duhet të ketë pagesa për tu qasur në gjashtë

indikatorë të standardit jetësor për tu konsideruar I varfër. Kështu që qasja e MPI-se identifikon të varfërit

duke matur një gamë të gjërë të elementeve ku familjet nuk kanë qasje, dmth nuk mbështetet vetëm në të

dhënat e të hyrave dhe me pas e përpilon indeksin nga matjet e bëra në ekonomitë familjare dhe duke

shkuar kahë niveli agregatë.

Në vend që të përdoren përdoren statistika të agreguara në një indeks, qasja merr në parasysh dëmin e

shumëzuar apo interaktiv, që fitohet kur privimet e shumta janë përjetuar nga i njejti person apo familje. Në

thelb, qasja supozon se kur nje individi i mungojnë aftësi në një fushë të caktuar atëherë mund të plotësohet

nga aftësitë e tjera, por vetëm deri në një shkallë të caktuar. (Thënë ndryshe, aftësitë trajtohen si

zëvendësues deri në një pikë e më pas si plotësues.) Kjo në masë të madhe rrit masat e përdorura më parë.

Së fundi, MPI aktuale për një vendin (ose rajon ose grup) llogaritet; një mënyrë e përshtatshme për të

shprehur vlerën që rezulton është produkti i raportit të varfërve HM (përqindja e njerëzve që jetojnë në varfëri

shumëdimensionale) dhe intensiteti mesatar i privimit A (përqindja e treguesve të ponderuar për të cilat

familjet e varfëra janë mesatarisht të privuar). Raporti i rregulluar I të varfërve HMA është pothuajse e

gatshme dhe ajo gjithashtu plotëson disa veti të dëshirueshme. Një nga këto është njëtrajtshmëria

dimensionale, që do të thotë se kur një person konsiderohet i varfër dhe bëhet i privuar në një tregues tjetër,

ai ose ajo konsiderohet edhe më i varfër; kjo nuk do të jetë rasti nëse përdorim raportin e thjeshtë të

varfërve. Për më tepër, HMA është një rast i veçantë i një klasë më të gjerë të masave shumëdimensionale

të varfërisë që është zhvilluar nga Sabira Alkire dhe James Foster; për shembull, me të dhëna më të mira

këto masa mund të përdoren për të treguar varfërinë e rëndë shumëdimensionale e ngjashme me P2 .12

UNDP raporton rreth MPI për 104 vendet në zhvillim, duke u bazuar në të dhënat aktuale; Disa shembuj

janë dhënë në tabelën 5.2. Më shumë vende mund të shtohen nëse si disponueshmëria e të dhënave

përmirësohet, por tashmë këto vende që janë të paraqitura në tabelë përfshijnë gati 78% të popullsisë së

botës. Indeksi mund të ndryshojë nga 0 deri në 1. Për Slloveninë dhe Sllovakinë, MPI ka vlerën 0, vlera më

e ulët e mundshme, duke treguar më pak varfëri, ndërsa vendi më i varfër në botë, për të cilat të dhënat

ishin në dispozicion për të llogaritur këtë renditje është Nigeria që renditet e 104, me një MPI që ka vlerën

0.642. Bazuar në pragjet e sapo përshkruara, raporti kagjetur

42

Bazuar në pragjet e sapo përshkruara, gjetjet e raportit ishin që rreth 1.7 miliard njerëz jetojnë në atë që u

quajtë varfëri "akute" - disa qindra milionë më shumë se numri i vlerësuar që jetojnë në të ardhurat më me

pak se 1.25$ në ditë. Në nivel më të gjerë, rezultatet nuk janë jashtë asaj çfarë ne mund të presim; Afrika

subsahariane ka përqindjen më të lartë të njerëzve që jetojnë në varfëri, dhe Azia e Jugut ka numrin më të

madh të njerëzve që jetojnë në varfëri (pothuajse dy herë më shumë se në Afrikë). Vetëm Nigeria kishte një

MPI më e lartë se 0.6. Shtatë vendet e tjera kishin një MPI më të lartë se 0.5, të gjitha që gjenden në Afrikën

subsahariane: Etiopia, Mali, Burkina Faso, Burundi, Somali, Republika e Afrikës Qendrore dhe Guinea. Tetë

vende të tjera kanë pasur MPI-në në mes të 0.4 dhe 0.5; të gjitha këto ishin vende afrikane, poashtu.

Hulumtimet e ndryshme qe janë bërë, kanë gjetur që ashpërsia e varfërisë në Afrikë ka kapluar shtëpi të

ndryshme. Në Guine, Mali dhe Nigeri më shumë se 50% janë të varfër dhe jetojnë në një familje që së paku

një fëmijë ju ka vdekur. Në Mozambik, Guinea, Burundi, Mali, Etiopi, Burkina Faso dhe Nigeri më shumë se

50% jetojnë në një familje të varfër, ku askush nuk i ka të përfunduara pesë vjet shkollim. Vendet më të

varfëra joafrikane ishin Nepali (me një MPI prej 0.350), Haiti (0.306), India (0.296), Bangladeshi (0.291),

Jemen (0.283) dhe Pakistani (0.275). Këto gjashtë vende kanë një popullsi të kombinuar prej rreth 1.6

miliardë njerëz. Rreth 39% e popullsisë në Indi dhe 37% në Bangladesh jetojnë në një familje të varfër ku të

paktën një fëmijë apo një grua është i ushqyerë në mënyrë të dobët.

Rezultatet dëshmuan, që ne të dijmë vetëm në lidhje me të ardhurat që kanë të varfërit nuk mjafton nëse problemi ka të

bëjë me varfëri shumëdimensionale. Për shembull, në aspektin shumëdimensional Bangladeshi substancialisht është

më pak i varfër dhe Pakistani më i varfër, nëse e analizojmë varfërinë në këto dy shtete vetëm nga aspekti i të

ardhurave (ky konstatim mund të jetë i lidhur me disa krahasime që jane bërë studimin e rastit në Kapitullin 2). Në

Afrikë, Etiopia nga aspekti shumëdimensional është shumë më i varfër dhe Tanzania shumë më pak nëse i analizojmë

nga ardhurat. Shumica e vendeve të Amerikës Latine që janë studiuar, qëndrojnë shumë më keq në varfërinë

shumëdimensionale sesa në varfërinë e të ardhurave, por të ardhurat dhe varfëria e MPI në Kolumbisë kanë renditje

pothuajse të njejtë.

43

Regjionet e ndryshme në të njejtin vend mund të kenë MPI të ndryshme. Në përgjithësi, MPI për Keninë (ku diferencat

e HDI jane analizuar në kapitullin 2) është e ngjashme me atë të Indisë. Por, në Kenia MPI për Nairobi është e

përafërtë me atë të Brazilit. MPI e Kenisë Qendrore është e përafërtë me atë të Bolivisë, ndërkaq e Kenia verilindore ka

një MPI që është me e keqe se në Nigeri. Ekzistojnë poashtu pabarazi nrenda grupeve etnike në Keni, ku 29% e

Embu-së konsiderohen që janë të varfër shumëdimensional krahasuar me 96% të popullatës Turkana dhe Masai.

Pabarazi të mëdha janë gjetur edhe ne Indi ku, popullata vendase (fiset) dhe klasat e ulëta ishin shumë më të varfëra

në krahasim më klasat a larta shoqërore. Në regjionet Delhi dhe Kerala vetëm 14 dhe 16% kanë MPI të varfër ndërkaq

në Xharkand dhe Bihar 77% deri në 81% kanë MPI të varfër. Së fundi, ndryshimet në MPI brenda një periudhe të

caktuar kohore janë analizuar për 3 shtete: në Gana MPI është përgjysmuar prj 0.29 në 0.14, në Bangladesh MPI është

reduktuar për 22%, ndërkaq në Etiopi, MPI ka rënë për 16% vetëm gjatë kohës së studimit.

Sikur në rastin e shumicës se indeksave edhe MPI i ka kufizimet e veta. Sic u cekë më lartë, të dhënat janë nga

ekonomitë familjare e jo nga niveli individual ( ku do të merrte parasysh nëse nëse një fëmijë që e ka arritur moshën

për të shkuar në shkollë, nuk arsimohet apo nëse ndonjë anëtar I familjes ushqehet në mënyrë të dobët). Në fakt nuk e

bënë një ndarje në mes të kushteve aktuale dhe atyre në të kaluarën (sepse ky indeks mat vetëm nëse një fëmijë

ndonjëherë ka vdekur. Si dhe nuk bën dallime të tilla brenda familjeve, se kush mund të bëjë përdorimin e biçikletës

apo nëse individët e ushqyerë dobët janë femra. Përfaqësimi është i papërsosur; për shembull të ushqyerit nuk e merr

përbazë mungesën e mikroushqyesve. Ndonjëherë ndodhë që një person duhet të kalsifikohet si jo i rrezikuar nëse të

dhënat mungojnë, kështu që numrat mund të mos na japin një pasqyre reale të varrfërisë. Arsimi i konsideron vetëm

inpute të tilla si regjistrimi apo vijueshmëria e shkollës për 5 vjet, por jo edhe autpute të tilla si të qenit në gjendje për të

lexuar. Zgjedhja

e aseteve themelore është e diskutueshme, për shembull edhe kur një radio dhe një biçikletë e thjeshtë janë të

pranishme, një grua mund të ketë vetëm një fustan dhe fëmijët mund të flejnë në një dysheme betoni jo aq të rrafshtë.

Nuk ka dyshim se në të ardhmen do të ketë përmirësime të MPI. MPI paraqet një mënyrë të re dhe shumë

rëndësishme për matjen e varfërisë, për të na ndihmuar të kuptojmë sa si nivelet e varfërisë ndryshojnë përgjatë dhe

brenda vendeve dhe si dimensionet (ose përbërja) e varfërisë mund të ndryshojnë në masë të madhe, në kontekste të

ndryshme.

Së fundmi, kjo duhet të ndihmojë në dizajnimin dhe përzgjedhjen më të mirë të programeve dhe politikave dhe të na

ndihmojë të vlerësojmë, performancën e tyre më shpejt dhe në mënyrë efektive.

Tani për tani, për shkak të mënyrës se si realizohen sondazhet e standardit të jetës dhe zhvillimit njerëzor, shumica e

të dhënave të përdorura janë të nivelit të ekonomive familjare, duke e bërë më të vështirë që të shkohet në nivel

individual. Të dhënat e e ekonomive familjare janë shumë më të mira, krahasuar me atë që ka qenë në dispozicion në

të kaluarën, në fakt, disponueshmëria e të dhënave rreth ekonomive familjare kanë pasur një ndikim të

konsiderueshëm në përmirësimin e studimit të ekonomisë së zhvillimit. Ky është një përmirësim shumë i madh i

gjendjes, që nga niveli kombëtar të shohim situatën në nivel familjar. Matësit e të ardhurave të varfërisë të projektuar

mirë si P2 do të përdoren gjithmonë për arsye të ndryshme, por MPI do të ndihmojë të fillojmë një kapitull të ri në një

periudhë ku varfëria shumëdimensionale shqyrtohet në shumicën e vlerësimeve.

ACËI është një qasje përfundimtare e përllogaritjes së shpërndarjes së të ardhurave në vlerësimin e cilësisë

së rritjes në të ardhura për të gjithe individët, por edhe të caktojë një rëndësi më të lartë personave me të

hyra më të ulëta, në krahasim me përsone që kanë të hyra më të lartë. Ndoshta shembulli më i njohur është

Indeksi i Mirëqenies së Ahluëalia-Chenery (ACËI), e cila është shpjeguar në shtojcën numër 5.2.

44

5.2 VARFËRIA, PABARAZIA DHE MIRËQENIA SOCIALE

CFARË TË KEQE KA PABARAZIA EKSTREME?

Përgjatë këtij kapitulli, ne po supozojmë që mirëqenia shoqërorë është e varur pozitivisht nga të hyrat për

kokë banori por negativisht është nga varfëria dhe niveli I pabarazisë, ashtu sic janë definuar këto tri

përkufizime. Problemi i varfërisë absolute është shumë I qartë. Asnjë popull I civilizuar nuk mund të ndjehet I

lumtur me gjendjen ku shumë njerëz jetojnë në kushte të varfërisë së mjerueshme, ku dhe kjo është një nga

arsyetë që të gjitha fetë e theksojnë rëndësinë e angazhimit për të luftuar varfërinë dhe është nja nga

arsyetë që asistenca zhvillimore ndërkombëtare ka një mbështetje univerzale nga cdo shtet demokratik. Por,

në mënyrë të arsyeshme mund të parashtrojnë pyetjen, që nëse prioritet parësor I joni është luftimi i

varfërisë absolute, përse pabarazia relative duhet të jetë një ceshtje e shqetësimit?

Ne e kemi parë që pabarazia në mes të varfërve është një çështje kritike për të kuptuar ashpërsinë e

varfërisë dhe ndikimin e ndryshimeve të tregut dhe politikave tek të varfërit, por pse duhet merremi me

pabarazitë në mes të atyrë që janë mbi vijën e varfërisë?

Ekzistojnë tri prgjigje për këtë pyetje. Së pari, pabarazia ekstreme e të ardhurave shpie drejt joefikasitetit

ekonomik. Kjo është pjesërisht për shkak të faktit se për cdo nivel të të ardhurave mesatare, sa më e madhe

që është pabarazia, aq më pak njerëz kualifikohen për të marrë një hua. Në fakt, një nga përkufizimet e

varfërisë relative është mungesa e kolateralit. Kur individët me të hyra më të ulëta (pavarësishtë se a janë të

varfër absolutë apo jo) nuk mund të marrin hua dhe në përgjithësi nuk mund të arsimojnë fëmijët e tyre në

mënyrë të duhur apo të fillojnë dhe zgjerojnë biznesin e tyre. Për më shumë,më një pabarazi të lartë, norma

e përgjithshme e kursimit ka tendencë që të jetë e ulët, për shkakë se normae më e lartë margjinale e

kursimt zakonisht ekziston tek shtresa e mesme. Ndonëse, të pasurit mund të kursejnë më shumë dollarë,

ata kursejnë një pjesë më ta vogël të të ardhurave si dhe kursejnë një pjesë më të vogël të të ardhurave

margjinale. Pronarët e tokave, udhëheqësit e biznesit, politikanët dhe elitat e tjera të pasura janë të njohur

për shpenzimet e tyre që I bëjnë në të mira të importuara luksoze si ari, bizhuteri, shtëpi të shtrenjëta dhe

udhëtime jashtë shtetit që ndonjëherë I quajnë si udhëtime për kërkim të parajsës. Kursime të tilla, nuk e

shtojnë produktivitetin në nivel kombëtar, në fakt paraqesin një dalje të konsiderueshme të këtyre burimeve.

Thënë më shkurt, në përgjithësi të pasurit nuk kursejnë dhe një pjesë të konsiderueshme të të hyrave të tyre

I investojnë (në kuptimin e plotë ekonomik të investimit dhe kursimit vendor) në krahasim me të varfërit apo

edhe me të pasurit.13 Për më shumë, pabarazia mund të shpie drejtë një alokim joefikas I aseteve. Sic, do të

shihni në kapitullin e 8, pabarazia e lartë shpie drejt nje mbitheksimi I arsimit të lartë në kurriz të cilësisë së

arsimit fillor univerzal, që në fakt sjellë edhe më shumë pabarazi. Për më shumë sic do të shini në kapitullin

9, pabarazi e lartë e posedimit të tokës, karakterizuar nga prezencë e lartë e plantacionevve afër

plantacioneve të vogla që nuk janë në gjendje të mbështesin madje asnjë familje të vogël, poashtu shpie

drejtë joefikasitetit për arsye se fermat mesatare që posedohen nga familjarët janë më efikase. Kështu që si

rezultat, mund të kemi të ardhura mesatare më të vogla dhe një normë më të vogël të rritjes ekonomike kur

pabarazia është e lartë. 14

Arsyeja e dytë pse duhet të merremi më pabarazinë mbi vijën e varfërisë është se diferencat e mëdha në të

ardhura dobësojnë stabilitetin dhe solidaritetin social. Gjithashtu, pabarazia e larte forcon fuqinë politike të të

pasurve dhe poashtu edhe fuqinë e tyre ekonomike. Zakonisht nje forcë e tillë do të përdoret për të

inkurajuar favore për vete. Pabarazia e lartë krijon kushte për zhvillimin e verpimeve të tilla si lobimin e

tepëruar, donacionet e mëdha politike, ryshfetit dhe nepotizmit. Kur burimet alokohen për veprime të tilla, do

të thotë iu është ndërruar destinimi nga qëllimet produktive që do të mund të shpiente në një rritje të shpejtë.

Edhe më keq, pabarazia e lartë bënë që institucionet e dobëta vështirë të përmirësohen, sepse aj grup I

vogël me para dhe fuqi, do t’I rezistojnë cfarë do reforme që do të ju ndryshonte statusin e tyre (lexo më

zgjerimisht në kapitullin e dytë). Sigurisht, pabarazia e lartë mund të çojë të varfërit të mbështesin politikat

45

populiste që mund të jenë të vetë-shkatërruese. Vendet e tilla me pabarazi ekstreme si El Salvador dhe

Irani, kanë pësuar përmbysje apo konflikte të zgjatura civile, ku shumë njerëz kanë humbur jetën e tyre dhe

ka rezultuar që këto vende mos të kenë zhvillimin e duhur me dekada të tëra.

Si përmbledhje, në vendet me pabarazi të lartë fokusi I politikës zakonisht tenton të jetë në mbështetjen dhe

apo rezistimin e rishpërndarjes së madhsisë aktuale ekonomike, më tepër se sa në dizajnmin e politikave që

do të kontribuonin në rritjen ekonomike (kapitulli 11 trajton këtë cështje më në detaje).15

Se fundi, varfëria ekstreme trajtohet si një çështje e padrejtë. Filozofi John Raëls ka propozuar një

eksperiment mendor për shpjeguar përse ekzsiton një gjë e tille. 16

Supozojmë që para se të lindje ke pasur mundësi të zgjedhësh nivelin e përgjithshëm të pabarazisë për

njerëzit e tokës, por jo edhe identitetin tënd. Një gjë e tillë do të thotë që mundësia është e njejtë që ti mund

jeshë një Bill Gates apo edhe personi më I varfër që do të jetonte në kushtë të mjerueshme ne zonat rurale

të Etiopisë. Raëls e quanë këtë pasiguri “perdja e pasigurisë”. Kjo pyetje ballafaqohet me këtë rrezik, a do të

votoje për një shpërndarje të të ardhurave që do të ishte më e barabartë apo më pak e barabartë se sa ajo

që ti e shehë përreth? Nëse shkalla e barazisë nuk ka ndonjë efekt në nivelin e të ardhruave apo normën e

rritjes, shumë njerëz do të votonin për barazi perfekte. Natyrisht, nëse secili do të kishte të ardhura të njejta,

do të kishte pak stimulim për njerëzit për të punuar zellshëm, fitojnë shkathtësi apo edhe për të qenë

inovativ. Si rezultat, shumë njerëz do të votojnë për rezultatet e pabarazisë së të ardhurave, deri në nivelin

që do të korrespondonte nivelit të stimulimit për të punuar zellshëm apo për inovacion. Por edhe kështu,

shumica votojnë për më pak pabarazi se sa që është aktualisht në botë (apo virtualsht në çdo vend tjetër) në

ditët e sotme. Kjo është për shkak se pjesa më e madhe e pabarazisë që ne e vëzhgojmë në botë është e

bazuar në fat apo faktorë të jashtëm siç është fakti I paaftësisë për të gjuajtur në futboll apo ndryshuar

identitetin e stërgjyshit.

Duke marrë parasysh të gjitha këto arsye, për këtë pjesë të analizës, mirëqenien do të shkruajmë me Ë:

ku Y paraqet të ardhurat për kokë banori dhe në funksionin e mirëqenies dhe është e prirur pozitivish, I

paraqet pabarazinë dhe është e prirur negativisht dhe P paraqet varfërinë absolute dhe është e prirur

negativisht. Që të tri komponentët kanë një rëndësi të dallueshme dhe ne duhet të marrim parasysh të tri

elementet për të arritur një vlerësim të përgjithshëm për mirëqenien tek vendet në zhvillim. (Një kornizë e

ngjashme mund të aplikohet në shëndetësi dhe arsim).

46

ZHVILLIMI DUALIST DHE ZHVENDOSJA E KURBËS LORENZ:

DISA TIPOLOGJI TË STILIZUARA

Gary Fields e ka përdorur kurbën Lorenz për të analizuar tri raste të kufizuara të zhvillimit dualist:17

1. Tipologjia e rritjes së zgjerimit të sektorit modern, ky dy sektorë të ekonomisë zhvillohen duke rritur

madhësine e sektorit të tyre modern dhe mbajtur pagatë konstante në dy sektorët. Ky është rasti I paraqitur

nga Modeli I Leëis-it në kapitullin 3. Korrespondon përafërsisht me modelin e rritjes historike të vendet të

zhvilluara perëndimore dhe, në një farë mase me modelin e ekonomive të Azisë Lindore s:i Kina, Korea e

Jugut dhe Tajvani.

2. Tipologjia e rrittjes së zhvillimit të sektorit modern, në të cilën ekonomia rritet por rritja e tillë është e

kufizuar në një numër të caktuar të njerëzve në sektorin modern, me numrin e punonjësve dhe pagat e tyre

që mbahen konstante në sektorin tradicional. Kjo përshkruan përafërsisht përvojën e shumë ekonomive të

vendeve të Amerikës Latine dhe afrikane.

3. Tipologjia e rritjes së zhvillimit të sektorit tradicional, ku të gjitha përfiimet nga rritja ndahen në mes të

punëtorëve të sektorit tradicional, ku pothujse fare ose shumë pak rritje ndodhë brenda sektorit modern. Ky

proces përshkruan përafërsishtë përvojat e vendeve politikat e të cilave janë të fokusuara arritjen e

zvogëlimit të varfërisë absolute në mënyrë substanciale në vendet me të ardhura dhe rritje shumë të ulët si:

Shri Lanka dhe shteti Kerala në pjesën jugperëndimore të Indisë. Duke përdorur këto tri raste speciale dhe

Kurbën e Lorencit, Field demonstron validitetin e këtyre propozimeve (vetëm duke ndryshuar renditjen)

47

1. Në tipologjinë e zhvillimit të sektorit tradicionnal, rritja rezulton në të ardhura më të larta, një barazi më të

madhe në shpërndarjen e të ardhurave dhe më pak varfëri. Rritja e zhvillimit të sektorit tradicional lëvizë

paralelisht lartë dhe më afër vijës së barazisë, sic është paraqitur në figurën 5.7.

2. Në tipologjinë e zhvillimit të sektorit modern, rritja rezulton me të ardhura më të larta, me pak barazi rreth

shpërndarjes së të ardhurave dhe asnjë ndryshim në varfëri. Rritja e zhvillimit të sektorit moden bënë që

kurba e Lorenz-it të zhvendoset poshtë dhe largë nga vija e barazisë, ashtu sic paraqitet në figurën 5.8.

3. Së fundi, në rastin e Leëis-it në rritjen e zgjerimit të sektorit modern të dhënat absolute rriten dhe varfëria

absolute reduktohet, por kurbat e Lorenz-it gjithmonë do të priten duke na bërë me dijë që ne nuk mund të

bëjmë ndonjë deklaratë të paqartë rreth ndryshimeve në pabarazinë relative: Mund të përmirësohet apo

keqësohet.

Hapësirat tregojnë që kjo formë e rritjes është dominante, ku pabarazia ka gjasa të përkeqsohet në fazat e

hershme të zhvillimit dhe më pas të përmirësohet. Prerja e kurbave të Lorenz-it është e paraqitur në figurën

5.9.

48

Arsyeja që prehen dy kurbat në figurën 5.9 qëndron kështu: I varfëri i cili mbetet në sektorin tradicional I

kanë të ardhurat e pandryshuara, këto të ardhura janë vetëm një pjesë e vogël në krahasim me totalin,

kështu që kurba e re e Lorenz-it, L2 shtrihet pisht kurbës së vjetës të Lorenz-it L1, tek pjesa e fundit e

poshtme e shkallës së shpërndarjes së të ardhurave. Çdo punëtor në sektorin modern merr të ardhura të

njejta absolute si më herët, por tani pjesa e të ardhurave që merr grupi I të pasurve është shumë më I vogël,

kështu që kurba e re e Lorenz-it shtrihet mbi kurbën e vjetër, më lartë kahë fundi I shkallës së shpërndarjes

së të ardhurave. Kështu që, diku kahë mesi i shperndarjes kurba e vjetër dhe e re e Lorenz-it duhet të

prehen. 18

Këto tri tipologji ofrojnë parashikime të ndryshme në lidhje me atë se çfarë do t’I ndodhë pabarazisë gjatë

zhvillimit ekonomik, Me zhvillimin e sektorit modern, pabarazia do të biente në mënyrë të vazhdueshme. Në

kuadër të rritjes së sektorit modern, pabarazia së pari do të rritet mandej do të bië; 19 nëse ky proces do të

kontribuonte në procesin e zhvillimit, ne nuk do të shqetësoheshim për rritjet e përkohshme të pabarazisë,

sepse përpos që do të ishte I përkohshëm do të paraqiste edhe një gjendje në të cilën qytetarët jetojnë, një

nga një dhe të ardhurat që I fitojnë mbi vijën e varfërisë absolute. 20

Këto observime na bënë të nxjerim edhe përfundimet që rritja e pabarazisë është një dukuri shumë e keqe.

Në disa rast, pabarazia mund të rritet në formë të përkohshmë për shkak të shkaqeve të ndryshme ku

njerëzit mund të kenë një përmirësim në standardin e tyre jetësor, e që kjo natyrisht do rezultojë në uljen e

pabarazisë. Megjithate, me rritjen e zhvillimit të sektorit modern rritja e pabarazisë nuk ndodhë më vonë dhe

të varfërit nuk mund t’I shpëtojnë varfërisë së tyre. 21 Ne duhet të jemi të kujdesshëm gjatë përshkrimit të

përfundimeve nga ndryshimet që ndodhin në periudha afatshkurtë në statistikat ekonomike përpara se të

dijmë më shumë në lidhje më ndryshimet e theksuara në ekonominë reale që I kanë rritur këto statistka.

Procesi I rritjes së sektorit modern sugjeron një mekanizëm që mund t’I jap një rritje eventuale hipotezës së

Kuznets “U e përmbysur”, kështu që në vjim do t’I kthehemi kësaj pyetje,

49

HIPOTEZA E KUZNETS E “U-SË TË PËRMBYSYR”

Simon Kuznets sugjeroi që në fazat e hershme të të rritjes ekonomike, shpërndarja e të ardhurave mund të

përkeqësohet; vetëm në fazat e mëvonshme do të përmirsohet. 22 Një vëzhgim i tillë karakterizohet nga “U-ja

e përmbysur”e kurbës së Kuznets për arsye se seritë kohore projektojnë ndryshimet në shpërndarjen e të

ardhurave , sic matet për shembull nga Koeficienti Gini, kur rritej GNI për kokë banori për të parë ndryshimet

në kurbën në formë “U të përmbysur”, që është studiuar edhe nga Kuznets, që paraqitet në figurën 5.10.

Shpjegimet në lidhje me faktin se pse pabarazia mund të përkeqësohët në fazat e hershme të rritjes

ekonomike, përpara se të përmirësohet janë të shumta. Pothuajse gjithmonë lidhen me natyrën e

ndryshimeve strukturore. Bazuar në modelin Leëis-it, rritja e hershme mund të koncentrohet në sektorin

industrial ku punësimi është I kufizuar por pagatë dhe produktiviteti janë të larta.

Ashtu siç u vërejtë, kurba e Kuznets mund të fitohet nëse kemi një proces të vazhdueshëm të rritjes së

zhvillimit të sektorit modern, kur ekonomia zhvillohet nga sektori tradicional në një ekonomi moderne.

Përndryshe, kthimi në arsim mund të rritet në fillim për shkak së oferta e punëtorëve të arsimuar rritet dhe

atyre të paarsimuar ulet. So ëhile,

Kuznets nuk I ka specifikuar se cilat mekanizma kanë ndikuar që hipoteza “U e pëmrbysur” të ndodhë, në

fakt ka mundur të jetë e varur nga procese të ndryshme kronologjike të zhvillimit ekonomik. Por siç u paraqit

më herët rritja e sektorëve modern dhe tradicional tentojnë të tërheqin pabarazinë në drejtime të kundërta,

kështu që ndryshimi ndryshimi I pastër në pabarazi është I paqartë dhe validiteti I kurbës së Kuznets është

një pyetje gazmore.

Kurba e Kuznets është një grafikë që paraqet marrëdhënien në mes të ardhurave të një vendi për kokë banori dhe barazisë së shpërndarjes së të ardhurave.

50

Nëse I lëmë anash meritat e debatit metodologjik, shumë pak ekonmistë të zhvillimit do të kundërshtonin

sekuencën e Kuznets të rritjes dhe uljes së pabarazisë si dicka të pashmangshme. Tashmë ekzistojnë raste

studimore dhe shembujë specific të vendeve si Tajvano, Korea jugore, Kosta Rika dhe Shri Lanka që e

demonstrojnë se nivelet e larta të të ardhurave mund të shoqërohen me ulje dhe rritje të pabarazisë.

Gjithçka varet nga natyra e procesit zhvillimor.

Evidencë mbi hipotezën e “U-së të përmbysur”: Le t’I hedhim një sy të dhënave nga 16 vende në

strukturën e përqindjes së të ardhurave totale kombëtare që I shkonë grupeve të ndryshme (për më shumë

detaje shih tabelën 5.3). Edhe pse metoda e mbledhjes, shkalla e mbulueshmërisë dhe definimet specifike

të të ardhurave personale mund të ndryshojë nga vendi në vend të dhënat e paraqitura në tabelën 5.3 na

japing një pasqyrë të përafërt të madhësisë së pabarazisë së ta ardhurave ne vendet në zhvillim. Për

shembul ne e shohim që në Zambia, që 20% më të varfërit (kuintili I parë) e popullsisë marrin vetëm 3.6% e

të ardhurave, përderisa 10% dhe 20% (kuintili I pestë) marrin veëm 38.9% apo 55.2% të të ardhurave. Për

dallim në vendet më të zhvilluara si Japonia, 20% e pjesës së popullsisë më të varfër marrin 10.6% të të

ardhurave, që është shumë më e lartë dhe pjesa më e pasur 10% dhe 20% marrin vetëm 21.7%,

respektivisht 35.7%.

Shpërndarja e të ardhurave në SHBA që është shumë më pak e barabaratë si vend I zhvilluar, është e japur

në tabelën 5.3 vetëm për krahasim. Tani merr parasysh relacionin në mes të niveleve të të ardhurave për

kokë banori dhe shkallën e pabarazisë.

Të ardhurat më të larta a janë të shoqëruara me pabarazi më të madhe apo më të vogël, apo nuk mund të

jepet një përfundim I tillë? Tabela 5.4 I paraqet të dhënat në lidhje me GNI për kokë banori për një numër të

caktuar të vendeve që janë marrë si mostër, që janë të renditura nga vendet me të ardhura më të ulëta në

vendet me të ardhura më të larta. Ajo çfarë është e qartë nga tabela 5.4 është që të ardhurat për kokë

banori nuk jë domosdoshmërisht të lidhura me pabarazinë. Vendi më I varfër si Etiopia, mund të ketë

pabarazinë më të ulët për shkakë se të ardhurat janë sshumë të ulëta. Por, edhe vendet më të varfëra si

Mozambiku dhe Zambia kanë një pabarazi jashtëazkonisht të lartë kur e krahasojmë me standard

ndërkombëtare. Edhe psë shumë vende më pabarazi të lartë në Amerikën Latine, i gjejmë në mesin e

vendeve më të ardhura mesatare, në këtë gamë të vendeve gjenden edhe disa të tjera si Egjipti dhe

51

Indonezia si dhe disa vende të Evropës lindore me pabarazi të ulët. Vendet me të ardhura të larta tentojnë të

jenë më të barabarta se vendet me të ardhura mesatare, por prapë se prapë ekziston një luhatje e madhe e

pabarazisë në të gjitha nivelet.

Në vitet e fundit, ka ekzistuar një tendencë e rritjes së pabarazisë në vendet me të ardhura të larta dhe të bie

në vendet e Amerikës Latine.

A është e mundshme që kurba Kuznets që shihet në të dhënat të jetë një rast I vetëm statistikor që rezulton

nga arsyetë historike qe varen nga faktorë të jashtëm, që vendet e Amerikës Latine kenë të ardhura

mesatare dhe pabarazi të lartë? A mund të ndihmojë kombinimi I të dhënave sektoriale dhe I serive kohore

për të gjetur përgjigje në pyetjen e parashtruar? Gary Fields dhe George Jakubson është marrë me studimin

e kësaj pyetje. Figura 5.11. në faqe 228 paraqet grafikisht të dhënat nga 35 vende që Fields dhe Jakubson I

kane përdorur, ku përllogaritje të ndryshme të Koeficeintit Gini kanë janë në dispozicion për vende të

ndryshme në zhvillim në periudha të ndryshme kohore. Relacioni I “U-së së përmbysur”, që vijon përgjatë

trekendëshav, është një parabolë e nxjerrë nga kompjuteri që më së miri iu përshtatet të dhënave nën

kriteteret standarde statistikore.

Vëzhgimet në Amerikën Latine janë të rrumbullaksuara: Të gjitha vendet me pabarazinë më të madhe vijnë

nga ky regjion. Në aspektin statistikor, kur identiteti I Amerikës Latine kontrollohet “U-ja e përmbysur| e

paraqitur në figurën 5.11 tenton që të zhduket në këto të dhëna. 23 Pyetja se çfarë ndodhë me kalimin e

kohës? Në figurën 5.12 në faqe 229, disa vende të përzgjedhura nga të dhënat në figurën 5.11 janë të

izoluara. Siç mund të vërehet, të dhënat nga Brazili që e kanë shënimin 1 në diagram, në mënyrë të thjeshtë

e paraqesin një formë të “U e përmbysur”. Për dallim, të dhënat nga Hong Kongu dhe Singapuri që janë

shënuar me 4 dhe 5 në diagram, një diagram në formë të U-së. Mirëpo, kur këto eksperienca të ndara I

bashkojmë I sjellim bashkë më një fotografi, sytë (dhe kompjuteri) na japing një “U të përmbysur”, kur pra të

gjitha të dhënat I bashkojmë.

52

Kjo përforcon rëndësinë e madhe që ne të kuptojmë, se çfarë krijojnë modelet statistikore në të dhënat, e jo

të marrim vetëm vlerën nominale të tyre. Studimet e detajuara të vendeve në zhvillim në mënyrë tq

ngjashme tregojnë një model të përzier. Juan Luis Lonondro ka gjetur një “U të përmbysur” për Kolumbinë,

por Harry Oshima në studimet e tij ka gjetur nuk ka gjetur ndonjë formë të catkuar në mes të vendeve

aziatike. 24

Si rezultat I kësaj pune, influenca dominuese e “Efektit të Amerikës Latine” është mbështetur fuqishëm. Në

fakt për shumë vende, nuk ka ndonjë tendencë që pabarazia të ndryshojë në procesin e zhvillimit ekonomik.

Pabarazia duket të jetë një pjesë mjaft e qëndrueshme e aspektit socio-ekonomik, që mund të ndryshojë

vetëm si rezultat i një përmbysjeje të konsiderueshme apo politikave sistematike.

Azia Lindore ka arritur të zvogëlojë pabarazinë e saj në një masë relativisht të ulë nga forcat ekzogjene:

pushtimin amerikan i Japonisë, pushtimi nacionalist i Tajvanit dhe dëbimi i japonezëve nga Korea e Jugut.

Në të tri rastet, reforma e tokës ka pasur efekte të mëdha në pabarazi gjatë implementimit (ne shqyrtojmë

reformën e tokës më gjërësishtë në Kapitullin 9). Por pabarazia mund të zvogëlohet gradualisht përmes

politikave të zbatuara mirë që promovojnë zhvillimin e të varfërve gjatë periudhave të caktuara kohore.

53

RRITJA DHE PABARAZIA

Pasi që kemi studiuar relacionin në mes të pabarazisë dhe nivelit të ardhurave për kokë banori, tani le të

ndalemi tek relacioni në mes të rritjes dhe pabarazisë. Figura 5.13 në faqen 230 jap një listë të gjatë me të

dhëna që përfshinë mesin e viteve 1960 dhe mesin e viteve 1990. Grafikoni reflekton një fakt të njohur që

pabarazia në Azinë lindore është rritur shumë shpejtë përderisa në Amerikën Latine dhe Afrikë është rritur

shumë ngadalë. Në poashtu mund të vërejmë që ndryshimet në pabarazi, sipas matjes me koeficientin Gini,

ka qenë e vogël brenda këtyrë regjioneve në periudhën 1960 dhe 1990. Gjatë këtyre periudhave, rritja për

kokë banori në Azinë Lindore mesatarisht ka qenë 5.5% përderisa në Afrikë ka rënë për 0.2, por prapë se

prapë Koeficienti Gini ka qenë i pandryshuar.

Edhe njëherë po e

përsërisim, nuk

është i

rëndësishëm

vetëm norma e rritjes por edhe karakteri I rritjes ekonomike (si është arritur, kush merr pjesë, cilët janë

sektorët prioritarë, çfarë rregullime institucionale janë dizajnuar dhe theksuaretj.) që përcakton shkallën e së

cilës rritja është apo nuk është reflektuar në përmirësimin e standardit për të varfërit. Është e qartë që nuk

është e nevojshme që pabarazia të rritet për të mbajtur një zhvillim të qëndrueshëm.

Karakteri i rritjes ekonomike Efektet e shpërndarjes të rritjes ekonomike se si reflektohen në

faktorë si pjesëmarrja në pocesin e rritjes dhe pronësinë e aseteve.

54

5.3. VARFËRIA ABSOLUTE: SHTRIRJA DHE MADHËSIA

Ashtu sikur shumica e problemve në ekonomiksin e zhvillimit edhe çështja e varfërisë absolute vjen më një

lajm të mirë dhe me një të keq, apo që është edhe shembulli I gotës që dikush mund ta shohë si gjysëm të

mbushur apo gjysëm të zbrazët.

Është jashtëzakonisht e vështirë që të vijmë deri tek një përllogartije e përafërt e vlerësimit të varfërisë

absolute, në çdo periudhë të caktuar kohore. Në shumë raporte të Bankës Botërore, të botuara në vitet e

fundit kane përllogaritur 1 dollarë në ditë për kokë banori, që është e ndryshme për miliona njerëz. Kjo

reflekton atë pjesën e vështirë të punës. Një veshtirësi tjetër është përcaktimi I limitit për varfëri ekstreme.

Kufizimi prej 1$ është vendosur për herë të parë në vitin 1987 dhe për vite me rradhë ky standard ka qenë,

kurse 1.08$ është vendosur në vitin 1993 sipas fuqisë blerëse në Shtetet e Bashkuara të Amerikës (SHBA).

Në vitin 2008, ky standard është rritur në 1.25$ sipas fuqisë blerëse në SHBA. Një gjë e tillë (së bashku me

përllogaritjet e përmirësuara të çmimeve me të cilat ballafaqohen të varfërit) ka rezultuar në një rritje të

përllogaritjes së njerëzve të varfër mirëpo nuk e ka ndryshuar përfundimin që numri I njerëzve që jëtojnë në

varfëri ka shënuar rënie që nga viti 1990 dhe kjo ëstë për shkak të përparimit të Kinës.

Edhe pse përditësuar në vlerën e dollarit të ditëve të sotme, vija e varfërisë deri në një farë mase është

arbitrare (megjithatë I ka korresponduar asaj cfarë shumë vende në zhvillim përdorin dhe lidhet më

shpenzimet minimale që njerëzit i bëjnë përmes të cilave mezi I plotësojnë nevojat e të ushqyerit). Banka

Botërore, në Indikatorët Botëror të Zhvillimit të botuar në vitin 2010 ka prezantuar një llogaritje që numri I

55

njerëzve që jetojnë në varfëri ekstreme (me vetëm 1.25$) ishte përafërishtë 1.4 miliardë në vitin 2005. Kjo

jepte një raport të varfërisë prej 18%, duke reflektuar një progress të qëndrueshëm përballë varfërisë në këto

vitet e fundit; në vitin 1987, mbi 28% popullsisë botërore jetontë nën vijën e varfërisë, ashut siç paraqitet ne

figurën 5.14. Kjo paraqet një progres substancial drejt zvogëlimit e numrit të njerëzve që jetojnë në varfëri

ekstreme me vetëm 1.25$ në ditë. Numri I njerëzve që jetojnë me më pak së 2$ në ditë ka mbetur stabil. 25

Incidenca e varfërisë së skajshme është shumë e pabarabartë në vendet në zhvillimin. Vlerësimet e

hulumtimit të ekonomive familjare, janë të konsideruar si mënyra më e saktë për të vlerësuar shkallën e

varfërisë. Tabela 5.5 jep disa përllogaritje nga studimi i varfërisë sipas rajoneve që jetojnë në vjën e varfërisë

me 1.25$ dhe 2$. Siç mund të shihet, incidenca e varfërisë është shumë e lartë në Azinë Jugore me rreth

40% nën 1.25$ në ditë dhe në vendet e Afrikës subsahariane nën 51%. Por, varfëria është shumë më e

ashpër në vendet e Afrikës subsahariane, me një indeks të hendekut të varfërisë P2 në katror (në përqindje)

në 11.05, shumë më e lartë se në Azinë Jugore me 3.64. Tabela 5.6 jep përllogaritje për disa vende të

caktuara në Afrikë, Azi dhe Amerikën Latine në vjiën e varfërisë me 1.25$ dhe 2$ në ditë. Ajo që mund të

shihet është se në vitin 2004 rreth 44% popullsisë rurale në Indi jetonin nën vijën e varfërisë së 1.25$ në

ditë, ndërsa gati 80% jetonin me më pak se 2 $ në ditë. Për dallim më pak se 36% e popullsisë së saj

urbane ka jetuar me më pak se 1.25$ në ditë dhe rreth 66% ende jetonin me më pak se 2$ në ditë.

Hulumtimet sugjerojnë se afërsisht një e treta e të gjithë njerëzve që janë të varfër, në çdo kohë janë të

(gjithmonë) varfër kronik. Andreë McKay dhe Bob Baulch kanë dhënë një përllogaritje "të hamendësuar" se

rreth 300 deri 420 milion njerëz ishin të varfër kronik që jetonin me më pak se 1$ në ditë në fund të viteve

1990. Pjesa tjetër që përfaqëson dy të tretat, përbëhet nga familjet që janë të rrezikuar nga varfëria dhe janë

të varfër kohë pas kohe. Këto mund të ndahen në mes të familjeve që janë zakonisht të varfëra, por herë

pas here tmarrin të ardhura të mjaftueshme për të kaluar vijën e varfërisë dhe familjet jo të varfëra por që

kohë pas kohe pësojnë goditje që i kthen përkohësishtë nën kufirin e varfërisë. Varfëria kronike është

përqendruar në Indi, ku gjendet numri më i madh dhe në Afrik ku ashpërsia varfërisë në mesin e të varfërve

kronik është më e madhja.26

Problemet e të varfërve dhe atyre më të varfërve paraqesin sfida të veçanta. Varfëria ekstreme ndryshon

nga varfëria tradicionale në kuptimin e thellësisë (shkalla e rrezikimit), kohëzgjatjes dhe gjerësisë (numri i

dimensioneve si analfabetizmi dhe të ushqyerit e dobët).

56

Përforcimi i ndërsjellë në mes të dimensioneve të ndryshme të varfërisë, potencialisht mund të rezultojnë në

shumëfishimin e përbashkët të përforcimit të kurtheve të varfërisë. Kjo e bënë problemin e varfërisë

ekstreme, një problem më të vështirë për të trajtuar se sa varfërinë tradicionale, që më shpesh mund të

korrigjohet me zgjidhje të thjeshta të tilla si mikrofinancimi (shih Kapitullin 15) plus trajnime të biznesit.

Natyra kronike dhe ashpërsia e varfërisë ekstreme mund t'i bëjë politikat afat-shkurtër më problematike.

Shpikësit e varfërisë si Fazel Hasan Abed kanë arritur në përfundimin se programet tradicionale shpeshherë

nuk kanë arritur tek të varfërit ekstrem. Një përkufizim i varfërisë ekstreme bazuar në të ardhura është të

ardhurave bazë të ultrapoverty është duke jetuar në gjysmën është të jetuarit më me pesëdhjetë centë sipas

vijës se varfërisë, ose 54 centë me vlerë të dollarit në vitin 1993. Sipas vlerësimeve të IFPRI, 162 milionë

njerëz jetojnë nën këtë nivel të zymtë të të ardhurave zymtë, në përgjithësi me ushqyerje të dobët dhe

kushtet e tjera të varfëra. Studimi IFPRI arriti në përfundimin :

Varfëria me vetëm nën 1 $ në ditë ka rënë më shpejt se varfëria nën 50 cent në ditë, duke bërë me

dije që ka qenë më e lehtë për të arritur ata që jetojnë më afër vijës së varfërisë me një dollarë në

diëtë, se ata që jetojnë më poshtë saj. . . . Përparimi i ngadalshëm i reduktimit të varfërisë në botë për

më të rrezikuarit tregon praninë e kurtheve të varfërisë, ose kushtet nga të cilat individët ose grupet

më të varfra nuk mund të dalin pa ndihmë të jashtme.27

Disa OJQ i janë përgjigjur këtij problemi, të tilla si BRAC Synimi i Programit të Varfërisë Ekstreme që është i

përshkruar si studim e rasti në Kapitullin 11 dhe Grameen Beggars programi, që është i paraqitur si rast

studimi në Kapitullin 15.

Perspektiva për t'i dhënë fund varfërisë varet në mënyrë kritike nga dy faktorë: së pari, shkalla e rritjes

ekonomike, me kusht që ai është ndërmarrë në një formë përbashkët dhe të qëndrueshme dhe së dyti, niveli

i burimeve që i kushtohen këtyre programeve të varfërisë dhe cilësia e këtyre programeve.

57

RRITJA DHE VARFËRIA

A janë në konflikt reduktimi i varfërisë dhe përshpejtimi i rritjest? Ose a janë plotësuese? Tradicionalisht

ekziston një mendim që rritja e shpejtë është keq për të varfërit, sepse ata do të jenë të anashkaluar dhe të

margjinalizuar nga ndryshimet strukturore të rritjes moderne.

58

Përtej kësaj, ka ekzistuar një shqetësim i konsiderueshëm në qarqet politike që shpenzimet publike të

nevojshme për reduktimin varfërisë, mund sjellë një ulje në normën e rritjes. Shqetësimet që përqendruara

Përpjekjet për të ulur varfërinë do të ngadalësojë normën e rritjes, që u shoqërua me argumentin që vendet

me pabarazinë më të ulët do të përjetojnë rritje të ngadalshme. Në veçanti, nëse ka pasur rishpërndarje të të

ardhurave ose aseteve nga të pasurit tek të varfërit, madje edhe nëpërmjet taksës progresive, ka ekzistuar

shqetësimi që kursimet mund të bien.

Megjithatë, përderisa klasa e mesme ka normat më të larta kursimeve, norma e kursimit margjinal e të

varfërve, kur shikohet nga një perspektivë e tërësishme nuk është e vogël. Përveç kursimeve financiare, të

varfërit kanë tendencë për të shpenzuar të ardhura shtesë për të përmirësuar të ushqyerit, arsimimin e

fëmijëve të, përmirësimin e kushteve të strehimit dhe realizimin e shpenzimeve të tjera që kur je i varfër

përfaqësojnë më shumë investim, se sa konsum. Ekzistojnë të paktën pesë arsye pse politika e fokusuar

drejt reduktimit të nivelit të varfërisë nuk duhet të çojë në një normë më të ngadaltë të rritjes.

Së pari, varfëria e përhapur krijon kushtet në të cilat të varfërit nuk kanë qasje në kredi, nuk janë në gjendje

që të financojnë arsimimin e fëmijëve të tyre, dhe, në mungesë të mundësisë për investime fizike ose

monetare dhe kanë shumë fëmijë si një lloj sigurie për pleqëri. Të gjithë këta faktorë shkaktojnë që rritja për

kokë banori të jetë më e ulët, se sa nëse do të kishte barazi më të madhe.

Së dyti, të dhënat empirike dëshmojnë për faktin se ndryshe nga përvoja historike e vendeve të zhvilluara në

ditët e sotme, të pasurit në shumë vende të varfëra bashkëkohore në përgjithësi nuk njihen për dëshirën e

tyre që të kursejnë dhe të investojnë pjesën më të madhe të të ardhurave të tyre në ekonominë lokale.

Së treti, të ardhurat e ulëta dhe niveli i ulët i jetesës për të varfërit, të cilat manifestohen me shëndet, të

ushqyerit dhe arsimim të dobët, mund të ulin produktivitetin e tyre ekonomik dhe në mënyrë direkte apo

indirekte të çojë në një rritje të ngadalshme ekonomike. Strategjitë për të rriturtë ardhurat dhe nivelet e

jetesës së të varfërve për këtë arsye nuk do të kontribuojë vetëm në mirëqenien e tyre materiale, por edhe

në produktivitetin dhe të ardhurat e ekonomisë në përgjithhësi ëhole.28 (Këto çështje trajtohen më tej në

Kapitullin 8.

Së katërti, duke ngritur nivelet e të ardhurave të të varfërve do të stimulojë një rritje të përgjithshme të

kërkesës për produktet e domosdoshme të prodhuara në vend si ushqimi dhe veshmbathja, ndërsa të

pasurit kanë tendencë për të shpenzuar më shumë nga të ardhurat e tyre shtesë në mallërat e importuara

luksoze. Rritja e kërkesës për mallra vendore ofron një stimul më të madh për prodhimin vendor, punësimi

lokal, dhe investimet lokale. Kërkesa e tillë krijon kështukushtet për rritje të shpejtë ekonomike dhe një

pjesëmarrje më të gjerë atë rritje.29

Së pesti, një zvogëlim i varfërisë masive mund të stimulojë një rritje të shëndoshë ekonomike duke vepruar

si një material i fuqishëm dhe nxitje psikologjike për pjesëmarrje të gjerë publike në procesin e zhvillimit. Në

të kundërten, pabarazia në të ardhura dhe varfëria e konsiderueshme absolute mund të veprojë si material i

fuqishëm dhe destimulim psikologjik që mund të pengojë progresin ekonomik. Një gjë e tillë madje, mund të

krijojë kushte përrefuzim të përparimit nga masat, që mund të jenë të padurueshëm me ritmin e progresit

apo dështimin e saj për të ndryshuar gjendej e tyre materialet.30

Ne mund të konkludojmë, se promovimi i rritjes së shpejtë ekonomike dhe reduktimi i varfërisë nuk janë

objektiva kontrakditore. 31

Reduktimi dramatik i varfërisë nuk ka nevojë të jetë në pajtueshmëri me rritje të lartë dhe kjo është vërejtur

në rastet e studimit dhe në krahasimet ndër-kombëtare të të dhënave. Në vendet ku varfëria është ulur ka

një tendencë që të ketë një rritje tq qëndrueshme; në të njëjtën kohë, rritja nuk garanton uljen e varfërisë.

Gjatë 30 viteve të fundit, Kina ka përjetuar shkallën më të lartë të rritjes në botë dhe poashtu edhe uljen më

59

drastike të varfërisë. Numri i të varfërve në Kinë ra nga 634 milionë në vitin 1981 në 128 milion në vitin 2004,

ku edhe raporti raporti i përqindjes u zvogëlua nga 64% në 10%. Kjo nuk ka ndodhur thjesht si pasojë e

rritjes së lartë. Politikat aktive inkurajojnë një zgjerim të sektorit modern. Për më tepër, Kina ka punuar me

Bankën Botërore dhe agjenci të tjera zhvillimore për të përmirësuar programet e saja të uljes së varfërisë

dhe ka bërë përpjekje të gjata për të siguruar arsim dhe shëndetsi minimale si një bazë e fortë për përparim

afatgjatë. Edhe pse gjendja e shumë fshatarëve është përkeqësuar gjatë viteve të fundit, veçanërisht në

rajonet e brendshme dhe pabarazia është rritur në masë të madhe, rezultatet e përgjithshmë pozitive të

Përpjekjeve të Kinës për të luftuar varfërinë ekstreme janë të dukshme.

Vietnami ka ndjekur një rrugë të ngjashme, për ti bërë një reduktim të jashtëzakonshëm varfërisë. Vendet

më të pasura tentojnë që në mënyrë të fuqishme të mbajnë nivele të ulëta të varfërisë absolute.

Nëpërmjet një mjeti ose tjetri, përkatësisht përmes mundësisë së punësimit dhe sipërmarrjes dhe ndihmës

së organizatave joqeveritare, njerëzit të cilët jetojnë në zona të pasura tentojnë të shpëtojnë nga varfëria. Në

mesin e vendeve në zhvillim, ka prova se vendet me ritme më të shpejta të rritjes së të ardhurave të

përgjithshme për kokë banori, në mesatare tentojnë të kenë norma të më të shpejta të rritjes së të ardhurave

për kokë banori në mesin e atyre që ndohen poshtë kuintilin e shpërndarjes së ardhurave, edhe pse raporti

ndryshon shumë. Ndërsa, ne nuk mund të llogarisim në mënyrë pasive që rritja e qëndrueshme ti jap fund

varfërisë absolute, varfërisë mund t'i jepim fund duke lehtësuar në masë të madhe, përmes administrimit të

mençur dhe të përbashkët të burimeve të ndryshme siguruar nga rritja.32

Sigurisht, marrëdhënia ndërmjet rritjes ekonomike dhe progresit në mesin e tëvarfërve nuk shfaq ndonjë

rastësi. Një pjesë e efektit ndodhë për shkakë të përmirësimit në të ardhura, arsim dhe shëndetësi në mesin

e të varfërve për të përshpejtuar rritjen (ashtu sic sugjerohet nga disa argumente që u prezentuan më lartë).

Për më tepër,siç kemi vërejtur, ulja e varfërisë është e mundur pa rritje të shpejtë. Por pa marrë parasysh

shkakut, është e qartë se rritja dhe ulja e varfërisë janë qëllime që tërësishtë përputhen.

5.4 KARAKTERISTIKAT EKONOMIKE TË GRUPEVE ME VARFËRI TË LARTË

Deri tani kemi japur një figurë të përgjithshme të problemit të shpërndarjes së të ardhurave dhe varfërisë në

vendet në zhvillim. Ne kemi argumentuar se madhësia e varfërisë absolute rezulton nga një kombinim i të

ardhurave të ulëta për kokë banori dhe nje pabarazi shumë e lartë e shpërndarjes së të ardhurave. Në

mënyrë të qartë, për çdo shpërndarje të caktuar të të ardhurave, sa më i lartë është niveli i të ardhurave për

kokë banori, më i ulët është numri i personave që jetojnë në varfëri absolute. Por, nivelet më të larta të të

ardhurave për kokë banori nuk janë garanci për nivele të ulëta të varfërisë. Të kuptuarit e natyrës së

shpërndarjes së madhësisë së të ardhurave është shumë e rëndësishme për çdo analizë të që i bëhet

problemit të varfërisë në vendet me të ardhura të ulëta. Por, të japim një pasqyrë të gjërë të varfërisë

absolute nuk është e mjaftueshme. Para se të merremi me formulimin e politikave dhe programe efektive

për të "sulmuar" varfërinë në burimin e saj, ne duhet të posedojmë disa njohuri specifike për këto grupë që

gjenden në varfëri të lartë dhe karakteristikat e tyre ekonomike.33

VARFËRIA RURALE

Disa nga përgjithësimet më të shpeshta për të varfërit që bëhen janë: në mënyrë disproporcionale janë të

vendosur në zonat rurale, janë të angazhuar kryesisht në punë bujqësore dhe aktivitete të tjera të ngjashme,

kanë më shumë gjasa të jenë femra dhe fëmijë se sa meshkuj të rritur dhe se ata shpesh mund të jenë të

60

përqendruar në mesin e grupeve të pakicave etnike dhe popujve vendas. Të dhënat nga vende të ndryshme

në zhvillim mbështesin këto përgjithësime. Ne mund të shohim për shembull, se rreth dy të tretat e të

varfërve e kanë të varur jetesën e tyre ngabujqësia ose përmes fermave të vogla ose si fermer që paguhen

ulët.

Një e treta e mbetur, që janë të vendosur në zonat rurale merren me shërbime të rëndësisë më të vogël dhe

pjesa tjetër është e vendosur në pjesën perfirerike të qendrave urbane, ku ata angazhohen në forma të

ndryshme si të vetëpunësuar duke shitur në rrugë, tregëti, shërbime të vogla, dhe tregti në shkallë të vogël.

Në mund të konkludojmë, që në mesatare në Afrikë dhe Azi, rreth 80% e grupeve të varfëra lokalizohen në

zonat rurale, përderisa në Amerikën Latine janë rreth 50%. Disa të dhëna për vendet e veçanta janë dhënë

në Tabelën 5.7. Është interesante të përmendet, që pavarësishtë koncentrimit të varfërisë absolute në zonat

rurale, pjesa më e madhe e shpenzimeve të qeverisë janë përqendruar në zonat urbane drejt prodhimit

modern në sektorët komercial.

Qoftë në fushën e investimeve të drejtpërdrejta ekonomike produktive apo në fushat e arsimit, shëndetësisë,

banimit si dhe shërbimeve të tjera sociale, ky paragjykim urban i sektorit modern në shpenzimet qeveritare

është në thelbin e shumë problemeve të zhvillimit, që do të diskutohet në kapitujtë pasues. Ne duhet vetëm

të theksojmë këtu se në pikëpamje të numrit joproporcional të të varfërve që jetojnë në zonat rurale, çdo

politikë e dizajnuar për të lehtësuar varfërinë duhet domosdoshmërisht të drejtohet në një masë të madhe

drejt zhvillimit rural në përgjithësi dhe sektorit të bujqësisë në veçanti (ne do të diskutojmë këtë çështje në

hollësi në Kapitullin 9).

61

GRATË DHE VARFËRIA

Femrat përbëjnë një pjesë të madhe të varfërve në botë. Në qoftë se ne e krahasojmë jetën e banorëve të

komunitetet më të varfra në botën në zhvillim, ne do të shohim që gratë dhe fëmijët përjetojnë përjashtimin

më të ashpër. Ata kanë më shumë gjasa të jenë të varfër dhe të ushqyerë në mënyrë të dobët dhe më pak

gjasa për të marrë shërbime mjekësore, ujë të pastër, higjienë publike dhe përfitime të tjera.34 Mbizotërimi i

familjeve ku udhëheq gruaja, kapaciteti më i uët i femrës për të fituar dhe kontroll i kufizuar ne të ardhurat e

bashkëshortëve të tyre, kontribuojnë që të gjitha në këtë fenomen shqetësues. Përveç kësaj, gratë kanë më

pak qasje në arsim, sektorin e punësimit formal, sigurimet shoqërore dhe programet e punësimit të qeverisë.

Këto fakte kombinohen dhe shpiejnë drejt asaj drejt asaj që burimet financiare financiare të femrave të jenë

relativisht të pakta dhe të paqëndrueshme në krahasim me meshkujtë.

Një numër shumë i madh jetojnë në varfëri jashtëzakonisht të lartë ku femrat kanë rol udhëheqës në familje

dhe nuk ka meshkujë të cilët marrin një pagë. Kjo ndodhë për shkak se potenicali i femrave për të fituar

është dukshëm më i ulët në krahasim më meshkujtë dhe femrat kanë më shumë gjasa të klasifikohen në

mesin e të varfërve. Në përgjithësi, në familjet ku një femër është kryefamiljare kanë më pak shkollim dhe të

ardhura më të ulëta. Për më tepër, sa më e madhe që është familja, barra është më e madhe vetëm në

njërin prind, ku edhe shpenzimet për kokë banori për ushqim janë më të ulëta.

Dallimi ne të ardhura në mes të kryefamiljarve burra dhe gra mund të shpejgohet nga fakti i diferencës së

fitimeve në mes të burrave dhe grave. Përveç faktit se gratë shpesh paguhen më pak për kryerjen e

detyrave të ngjashme, në shumë raste ato nuk mund të punojnë në profesione të caktuara që paguhen

shumë.

Në zonat urbane, femrat kanë shumë më pak gjasa për pasur një punësim formal në kompanitë private apo

agjencitë publike dhe janë të kufizuara shpesh edhe në punë joligjore dhe me produktivitet të ulët.

Paligjshmëria në punë, është sikur në rasti në industrinë e tekstilit, e pengon atë nga të qenit i rregulluar dhe

e bën atë të përjashtuar nga paga minimale si dhe ligjet ose përfitimet e sigurimeve shoqërore. Edhe kur

gratë marrin një pagë të përshtatshme në punën që mund të bëjnë në një fabrikë të caktuar, paga minimale

dhe legjislacioni që lidhet me sigurinë minimale mund të injorohen në mënyrë flagrante. Në mënyrë të

ngjashme, gratë nga viset rurale kanë më pak qasje në burimet e nevojshme për të gjeneruar të ardhura të

qëndrueshme dhe janë shpesh subjekt i ligjeve që më tej zvogëlojnë mundësinë e fitimit potencial.

Legjislacioni dhe rregullat shoqërore shpesh e ndalojnë që gratë të zotërojnë pronë apo të nënshkruajnë

kontrata financiare pa nënshkrim të burrit. Me disa përjashtime, punësimet në qeveri ose në programet për

të rritjen e të ardhurave janë kryesisht të qasshme nga meshkujtë, duke i rritur kështu pabarazitë e të

ardhurave në mes të burrave dhe grave.

Por vetëm aspekti i të ardhurave në familje nuk arrinë të përshkruajnë ashpërsinë që femrat e përjetojnë nga

mohimi i së drejtës.

Për shkak se një përqindje më e lartë e familjeve me kryefamiljare femra janë të vendosur në zonat më të

varfra, të cilat kanë pak ose aspak qasje në shërbimet e sponsorisuara nga qeveria si: uji i pijshëm, higjienë

publike dhe kujdes shëndetësor anëtarët e familjeve kanë më shumë gjasa të sëmuren dhe kanë më pak

gjasa për të marrë tretman të duhur mjekësor. Përveç kësaj, fëmijët në familjet me kryefamiljare femër, kanë

më pak gjasa të jenë të regjistruar në shkollë dhe më shumë të ngjarë të punojnë në mënyrë që të sigurojnë

të ardhura shtesë.

Shkalla e vështirësive ekonomike, mund të ndryshojnë shumë brenda një familje. Ne kemi diskutuar tashmë

faktin se GNI për kokë banori është një matje e papërshtatshme e zhvillimit, sepse nuk e pasqyron shkallën

62

e absolute të varfërisë. Gjithashtu, të ardhurat në familje është një matës i dobët i mirëqenies individuale,

sepse shpërndarja e të ardhurave brenda familjes mund të jenë mjaft e pabarabartë. Në fakt, në mesin e të

varfërve, statusi ekonomik i gruas e është një indikator më i mirë i mirëqenies së tyre, si dhe të fëmijëve të

tyre. Studimet ekzistuese në lidhje me alokimin e resurseve brenda familjeve tregojnë qartë se në shumë

rajone të botës, ekziston një paragjykim i fortë kundër femrave në fusha të tilla si të ushqyerit, kujdesi

mjekësor, arsimi dhe trashëgimia. Për më tepër, hulumtimi empirik ka treguar se këto paragjykimet gjinore

në shpërndarjen e burimeve familjare reduktojnë ndjeshëm normën e mbijetesës, në mesin e foshnjave

femra. Kjo është një arsye përse në regjistrime, raportet femra-meshkuj janë nën vlerat e tyre të pritura dhe

kryesisht ne vendet aziatike thuhet se 100 milion vajza dhe gra kanë "humbur". 35 Preferenca e shfaqur

drejt djemve, pasqyron pjesërisht faktin se burrat perceptohen të kenë një potencial më të madh për të

kontribuar financiarisht në mbijetesën e familjes. Kjo nuk është vetëm për shkak se i femrar kur punësohen i

paguajnë më pak, por edhe për fatkin se vajzat shpesh martohen në familje që jetojnë jashtë fshatit, dhe

duhet të kontribuojnë në familjet ku martohen e jo më në familjet ku edhe e kanë origjinën. Ekzistimi i këtyre

paragjykimeve të brendshme është i ndikuar fuqimisht nga statusi ekonomik i grave. Studimet kanë gjetur se

në familjet ku fermat kanë të ardhura relativisht të larta, diskriminimi është më i ulë dhe gratë aty janë më të

afta për të përmbushur nevojat e tyre, si dhe ato të fëmijëve të tyre. Kur të ardhurat familjare janë margjinale,

atëherë pjesa më e madhe e të ardhurave të grave shkon drejtë blerjes së ushqimit për konsum familjar.

Pasi që dallimi është i vogël edhe për meshkujtë, një rritje e të ardhurave të meshkujve shpie në rritje të të

ardhurave për të plotësuar kërkesat e përditshme. Prandaj, nuk është befasuese që programet e

dizajnuara për të rritur të ushqyerit dhe shëndetin familjar, janë më efektive kur i synojnë femrat se sa

meshkujtë. Në fakt, një rritje domethënëse në të ardhurat totale në familje do të thotë domosdoshmërisht

përmirësim i statusit të ushqyerjes (shih Kapitullin 8). Niveli i ulët i jetesës në mesin e grave dhe fëmijëve,

është i zakonshëm kur statusi ekonomik i grave mbetet i ulët. Kutia 5.1 jep disa pikëpamje e të varfërve mbi

marrëdhëniet gjinore.

Kontrolli i grave mbi të ardhurat dhe burimet familjare është e kufizuar për një sërë arsyesh. Rëndësi

parësore është fakti se një pjesë relativisht e madhe e punës së kryer nga gratë është e papaguar, për

shembull mbledhja e druve për zjarr dhe gatimi, ndoshta mund të jenë të paprekshme, ashtu sikur kujdesja

për familje me prindër. Kontrolli i grave mbi burimet shtëpiake mund të kufizohet nga fakti që shumë gra nga

familjet e varfëra nuk janë paguara për punën që e kryejnë në bujqësi apo biznesin e familjes. Për shembull,

sipas statistikave në Meksikë vlerësohet se rreth 22.5% e grave në sektorin bujqësor dhe 7.63% të grave në

sektorët jobujqësor punojnë me kohë të plotë pa pagesë.

63

Këto shifra janë zvogëluar në masë të madhe ngase nuk përfshijnë gratë që punojnë me kohë të pjesshme

në prodhim familjar. Është e zakonshme që kryefamiljari mashkull t'i kontrollojë të gjitha nga fitimi nga të

korrat osë biznesi familjar. edhe pse një pjesë e rëndësishme e kontributit të punës është dhënë nga

bashkëshortja. Përveç kësaj, në shumë kultura, një gjë e tillë konsiderohet si e papranueshme në shoqëri që

gratë të kontribuojnë në mënyrë të konsiderueshme në të ardhurat familjare, dhe kështu puna e grave mund

të mbetet e fshehur apo e panjohur.

Këta faktorë të kombinuar përjetësojnë status të ulët ekonomik të grave dhe mund të çojë në kufizime të

rrepta për kontrollin e tyre mbi burimet shtëpiake. Zhvillimi i politikave që rrisin diferencat e produktivitetit

ndërmjet burrave dhe grave ka të ngjarë që të përkeqësojë pabarazitë e fitimit, si dhe të shkatërrojë me tutje

statusin ekonomik të gruas brenda familjes. Përderisa programet e qeverisë për të zbutur varfërinë shpesh

udhëheqen nga meshkujtë, ka tendencë që këto pabarazi të përkeqësohen. Në zonat urbane, programet e

trajnimit për të rritur fitimin potencial dhe punësimin në sektorin formal në përgjithësi janë përshtatur për

meshkujtë, për programet bujqësore promovojnë të korrat që dominohen nga meshkujtë, shpesh në kurriz të

ngastrave të perimeve të grave. Studimet kanë treguar se përpjekjet për zhvillim në fakt mund të rrisë

ngarkesën e punës së grave ndërsa në të njëjtën kohë reduktimin e pjesës së burimeve familjare mbi të

cilën ato ushtrojnë kontroll. Si pasojë, gratë dhe vartësit e tyre mbeten të grupi më i prekur ekonomik në

vendet në zhvillim.

Fakti se mirëqenia e grave dhe fëmijëve është ndikuar fuqimisht nga dizajni i politikave të zhvillimit nënvizon

rëndësinë e integrimit të grave në programet e zhvillimit. Për të përmirësuar kushtet e jetesës për individët

më të varfër, gratë duhen të bëhen pjesë e rrjedhave ekonomike.

Kjo do të sillte rritjen e normave të pjesëmarrjes së femrave në arsim dhe programet e trajnimit, sektorin e

punësimit formal dhe programet bujqësore. Është gjithashtu e një rëndësie parësore që masat që merren

duhet të sigurojnë që gratë të kenë qasje të barabartë në resurset e qeverisë që sigurohen përmes

shkollimit, shërbimeve, punësimit, dhe programeve të sigurimeve shoqërore. Legalizimi i sektorit të punësimi

joformal në sektorin ku shumica e fuqisë punëtore femra mund të punësohet do të përmirësojë gjendjen

ekonomike të grave.

Pasojat e rënies së statusit ekonomik të femrace ka pasoja etike dhe afatgjatë. Çdo proces i rritjes e që nuk

arrin të përmirësojë mirëqenien e e pjesës së popullit që jeton në kushte të vështira e vecanti grave e

fëmijve, atëherë ka dështuar të përmbush një nga qëllimet kryesore të zhvillimit. Në afat të gjatë, statusi i

ulët i femrave mund të shëndrrohet në ngadalësimin e ritmit të rritjes ekonomike.

Kjo është e vërtetë sepse niveli arsimor dhe statusi i ardhshëm financiar tek fëmijët janë shumë më shumë

gjasa pasqyrojë ato të nënës se sa të babait. Kështu përfitimet e investimeve aktuale në kapitalin njerëzor

kanë më shumë gjasa të kalojnë në gjeneratat e ardhshme, nëse gratë janë integruar me sukses në

procesin e rritjes. Dhe duke pasur parasysh se kapitali njerëzor është ndoshta parakushti më i rëndësishëm

për rritjen, edukimin dhe rritjen e gjendjes ekonomike të grave janë kritike për arritjen e objektivave afatgjata

të zhvillimit. (Ne shqyrtojmë këto çështje në mënyrë më të detajuar në kapitullin 8.)

Ashtu sic është thënë shpeshherë nga ekonomistet femra të zhvillimit, programet zyrtare të varfërisë nuk

munded thjesht vetëm " rrisin numrin e femrave dhe të stimulojnë." Strategjitë që në qendër kanë femrën

shpesh kërkojnë që supozimet themelore të sfidohen. Kushtet sa më të vështira për gratë dhe roli qendror i

grave në komunitet si dhe ikja nga varfëria nuk mund të shtyhen për më vonë, por duhet të parashtrohen në

mënyrë të vazhdueshme edhe kur adresohet varfëria.

64

MINORITETET ETNIKE, POPULLATAT VENDËSE DHE VARFËRIA

Një përgjithësim i fundit për rastet e varfërisë në botën në zhvillim është se ajo bie veçanërisht shumë në

grupet e pakicave etnike dhe popullsinë vendase. Ne kemi vënë në dukje në Kapitullin 2 se 40% e shteteve

të botës, kanë më shumë se pesë grupe të mëdha etnike, ku një ose më shumë prej tyre përballet me

diskriminim serioz ekonomik, politik dhe shoqëror. Në vitet e fundit, konfliktet e brendshme madje edhe

luftërat civile kanë dalë jashtë grupeve etnike më perceptimin se kanë humbur në konkurrencën për resurse

të kufizuara dhe mundësi punësimi. Problemi i varfërisë është edhe më serioz për njerëzit vendës, numri i të

cilëve i kalon 300 milionë në mbi 5.000 të grupe ndryshme në më shumë se 70 vende. 36

Edhe pse të dhëna të detajuara mbi varfërinë relative të minoriteteve etnike dhe popujve vendës është e

vështirë për të marrë (për arsye politike, disa vende dëshirojnë të theksojnë këto probleme), hulumtuesit

kanë përpiluar të dhënat mbi varfërinë e popujve vendës të Amerikës Latine. 37 Rezultatet tregojnë qartë se

shumica e grupeve vendëse jetojnë në varfëri të skajshme dhe duke qenë autokton në masë të madhe rrit

shanset që një individ do të jetë i ushqyer dobët, analfabet, me shëndet të dobët dhe i papunë. Për

shembull, hulumtimet tregojnë se në Meksikë, mbi 80% e popullsisë vendase është e varfër, në krahasim

me 18% të popullsisë që nuk është vendase.

Tabela 5.8

tregon se situata të ngjashme ekzistojnë në vende të tilla si Bolivia, Guatemala, dhe Peru (për të mos

përmendur popullin vendës amerikan që jetojnë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Kanada). Për më

tepër, një studim i Bankës Botërore i vitit 2006 ka konfirmuar pak progres është duke u bërë në këtë drejtim.

Nëse ne flasim për tamilët në Shri Lanka, karens në Mianmar apo tibetianët në Kinë, gjendja varfëria së

minoriteteve është shumë serioze sikur ajo e popujve vendës.

Vendet e varfra Së fundi, duhet theksuar se të varfrit vijnë nga vende të varfëra. Edhe pse kjo mund të duket

si një vëzhgim i parëndësishëm, është një fakt i rëndësishëm i optimizmit. Marrëdhënia negative në mes

varfërisë dhe të ardhurave për kokë banori sugjeron se në qoftë se arrihen të ardhura më të larta e varfëria

do të reduktohet, vetëm për shkak të burimeve më të mëdha që vendet do të kenë në dispozicion për të

trajtuar problemet e varfërisë dhe rritjen e shoqërisë civile dhe sektorit vullnetar.

Për fat të keq, siç u përmend më herët, një nivel i lartë i varfërisë absolute mund gjithashtu të vonojë

perspektivat e rritjes së një vendi. Për më tepër, shumë nga vendet më të varfra në Afrikën Subsahariane

kanë përjetuar rënie të drejtpërdrejtë të të ardhurave për kokë banori gjatë viteve 1980 dhe 1990 dhe në disa

raste gjatë dekadës së parë të këtij shekulli. Ato vende që janë në rritje, me normën aktuale të rritjes duhet

dekada për të arritur nivelin e të ardhurave ku varfëria ka tendencë të zhduket.

Brazili që për dekade të tëra ka pasur banorë me të ardhura mesatare solide për dekada me rradhë, ende ka

8% të popullsisë që jeton me më pak se 1.25$ në ditë. Varfëria në të ardhura, të ushqyerit e dobët,

pjesëmarrja e ulët në shkollë dhe fëmijët e angazhuar në punë në Brazil, shënuan rënie gjatë këtij shekulli,

kur programet kundër varfërisë dhe programet neto të sigurisë shoqërore u zgjeruan në një masë të madhe

65

(shih rastin studimor në fund të Kapitullit 1). Ne mund të konkludojmë se të ardhurat më të larta kombëtare,

lehtësojnë shumë reduktimin e varfërisë, ndërsa në të njëjtën kohë, ndërsa varfëria ende duhet të trajtohet

në mënyrë direkte.

5.5 OPSIONET E POLITIKAVE MBI PABARAZINË E TË ARDHURAVE DHE VARFËRISË: DISA

KONSIDERATA THEMELORE

FUSHAT E NDËRHYRJES

Vendet në zhvillim që kanë për qëllim të zvogëlojne varfërinë dhe pabarazitë e shumta në shpërndarjen e të

ardhurave duhet të dinë se si të arrijnë qëllimin e e tyre.

Çfarë lloji të politikave ekonomike dhe politikave të tjera munden qeveritë në vendet në zhvillim të miratojnë

për të reduktuar varfërinë dhe pabarazinë duke ruajtur apo edhe përshpejtuar ritmet e rritjes ekonomike?

Përderisa, ne jemi të shqetësuar këtu me madhësinë e shpërndarjes së të ardhurave në përgjithësi dhe

rritjen e nivelit të të ardhurave për njerëzit që jetojnë në varfëri, është e rëndësishme që të kuptojmë

përcaktuesit e ndryshëm të e shpërndarjes së të ardhurave në një ekonomi dhe të shohim në çfarë

mënyrash qeveria mund të ndërhyjë, të ndryshojë apo modifikojë efektin e tyre. Fokusi kryesor i kësaj pjese

është i përqendruar është në marrëdhëniet në mes të pabarazisë së të ardhurave dhe varfërisë. Ne

shqyrtojmë efektet e politikave dhe programeve që përfshijnë aspekte që nuk kanë të bëjnë me të ardhurat

në kapitujtë pasues në Pjesën e Dytë-veçanërisht në lidhje me shëndetin, të ushqyerit, dhe arsimin në

Kapitullin 8.

Ne mund të identifikojmë katër fusha të gjëra të ndërhyrje së mundshme të politikave të qeverisë, të cilat

korrespondojnë me katër elementet kryesore të mëposhtme në përcaktimin e shpërndarjes së të ardhurabe

në një ekonomi në zhvillim.

1. Ndryshimi funksional i shpërndarjes - kthimit i punës, tokës dhe kapitalitsiç përcaktohet nga çmimet e

faktorëve të prodhimit, nivelet e shfrytëzimit si dhe pjesa e të ardhurave që i shtohet për pronarëve të

inputeve.

2. Zbutja e madhësisë së shpërndarjes-madhësia funksionale e shpërndarjes së të ardhurave të një

ekonomie e përkthyer në një madhësi të shpërndarjes bazuar në njohuri se si pronësisa dhe kontrolli mbi

pasuritë produktive dhe aftësitë të punës janë të përqendruara dhe të shpërndara në gjithë popullsinë.

Shpërndarja e këtyre pronave dhe pasurisë si dhe aftësia për të ndihmuar, në fund të fundit përcaktojnë

shpërndarjen e të ardhurave personale.

3. Zvogëlimi i madhësisë së shpërndarjes në nivelet më të larta përmes tatimit progresiv të të ardhurave

personale dhe pasurisë. Tatimi i tillë rrit të ardhurat e qeverisë dhe ul pjesën e të ardhurave tek personat më

të pasur, ku këto të ardhura me një planifikim të mirë të politkave mund të investohen në kapital human dhe

rural dhe në pjesë të caktuar ku ka nevojë për zhvillim të infrasktrurës dhe kështu të promovojë një rritje të

përgjithshme (Të ardhurat e disponueshme të një individi apo familje paraqesin shumat aktuale në

dispozicion për t'i shpenzuar në mallëra dhe shërbime dhe për kursim).

4. Rritja e madhësisë së shpërndarjes në nivele më të ulëta përmes shpenzimeve publike të të hyrave nga

taksat për të rritur të ardhurat e të varfërve ose në mnëyrë direkte (p.sh. përmes transfereve me kusht ose

pa kusht) apo në mënyrë indirekte (p.sh. përmes krijimit të vendeve të punës në sektor publik sic janë

projektet që kanë të bëjnë me infrastrukturë apo ofrimi i shërbimeve të arsimit primat apo kujdesit

66

shëndetësor). Politikat e tilla publike rrisin nivelin e të ardhurave reale për të varfërit mbi nivelin e të

ardhurave personale dhe sic do të bëhet e qartë në kapitujt vijues, një gjë të tillë mund ta bëjne në mënyrë të

qëndrueshme kur ndërtojnë aftësitë dhe pasuritë e njerëzve që jetojnë në varfëri.

NDRYSHIMI I SHPËRNDARJES FUNKSIONALE TE TË ARDHURAVE PËRMES ÇMIMEVE TË

FAKTORËVE TË PRODHIMIT

Ndryshimi i shpërndarjes funksionale është një qasje tradicionale ekonomike. Është argumentuar se si

rezultat i kufizimeve institucionale dhe politikave të gabuara qeveritare çmimi relativ i punës në sektorët

moderne, formal dhe urban është më i lartë se sa të përcaktohej nga bashkëveprimi lirë i forcave të ofertës

dhe kërkesa.

Për shembull, fuqia e sindikatave për të rritur pagatë minimale në nivele artificialisht më të larta (më lartë se

sa që do të rezultojnë nga oferta dhe kërkesa) edhe në rastin e papunësisë së përhapur si shpesh si një

shembull i çmimit të "shtrembëruar" të punës. Nga kjo argumentohet se masat e

projektuara për të ulur çmimin e punës në raport me kapitalin (p.sh., nëpërmjet pagave të sektorit publik të

përcaktuara në treg apo subvencionimit të pagave nga sektori publik për punëdhënësit) do të shkaktojë që

punëdhënësit për të zëvendësojnë kapitalin më forcë punëtore në aktivitetet e tyre të prodhimit. Një

zëvendësim i tillë i faktorëve rrit nivelin e përgjithshëm të punësimit dhe në fund të fundit rrit të ardhurat e të

varfërve, të cilët kanë qenë të përjashtuar nga punësimi në sektorin modern dhe në fakt posëdojnë vetëm

mundësinë për të ofruar punë. E thënë ndryshe, pagatë e rritura në formë artificiale zvogëlojnë rritjen e

sektorit modern, duke dëmtuar të varfërit. (Për detaje të kësaj analize, shih shtojcën 5.1.)

Megjithatë, në vitet e fundit, disa studiues dhe praktikues, veçanërisht nga vendet në zhvillim, argumentojnë

se ndikimi i pagave minimale në varfëri është më shumë i shprehur në teori dhe në praktikë, sidomos kur

mundësia ekziston mundësia e ndarjes së të ardhurave në mes të varfërve. Në Indi, Shoqata Vetëpunësimit

të Grave, argumenton se pagat minimale kanë efekte të dobishme edhe për punëtorët e sektorit informal.

Hulumtimi nga Darryl McLeod dhe Nora Lustig konkludon se pagat minimale më të larta janë të lidhura me

reduktime në varfëri.38 Kështu që, ndikimet aktuale mund të ndryshojnë, në varësi të rrethanave lokale.

Këto kualifikime janë veçanërisht të rëndësishme për aktivitete me me aftësi të ulëta dhe aktivitete joformale,

qepja e veshjeve dhe dis shembujë të tjerë ku punëtorët kanë më pak fuqi të bëjnë negociata për shkak të

blerjes së monopolizuar, nëse kjo nuk ndodh për shkak të forcave jashtë tregut.

Përveç kësaj, shpesh çmimi i pajisjeve kapitale është "institucionalisht" i vendosur në nivele artificialisht më

të ulëta (nën atë se çfarë oferta dhe kërkesa do të diktojë) përmes politikave të ndryshme publike si

incentivat e investimeve, ndihmat e taksave, normat e subvencionuara të interesit, kurset e mbivlerësuara të

këmbimit dhe tarifat e ulëta në kapital për mallërat e importuara si traktorë dhe pajisje të tjera të

automatizuara sipas tarifave të përcaktuara mbi mallrat e konsumit. Nëse këto privilegje të veçanta dhe

subvencione kapitale ishin hequr në mënyrë që çmimi i kapitalit të rritet në bazë të asaj që ka mungesë në

vërtetë në treg, prodhuesit do të nxiten më tutje që të përdorin më shumë fuqinë punëtore dhe të heqin dorë

nga përdorimi i një kapitali që është në mungesë. Për më tepër, pronarët e kapitalit (si fizike dhe financiare),

nuk do të merrnin fitimet e larta të krijuara artificialisht, që për momentin i gëzojnë.

Për shkak se çmimet faktor supozohet të funksionojnë si sinjal përfundimtar dhe stimuj në çdo ekonomi,

korrigjimi i këtyre çmimeve (d.m.th. ulja relative e çmimit të punës dhe rritjen relative e çmimit të kapitalit), në

përgjithësi nuk do të thotë që vetëm rrit produktivitetin dhe efikasitetin, por edhe do të zvogëlojë pabarazinë,

67

duke siguruar më shumë vende pune më paga për të papupnët aktualë të pakulifikuar apo të përgatitur në

mënyrë të pjesshme. Një gjë e tillë do ulë edhe fitimet artificiale të krijuara nga pronarët e kapitalit. Largimi i

shtrembërimeve të tilla, të çmimeve të faktorëve do të shpie drejt një rruge të gjatë duke kombinuar më

shumë rritje të krijuar në mënyrë efikase, me punësimin më të lartë, më pak varfëri, dhe barazi më të madhe

(një analizë me e detajuar është e paraqitur në Shtojcën 5.1).

Ne mund të konkludojmë se ka shumë merita për argumentimi tradicional i :shtrembërimit" të çmimit të

faktorëve, dhe ky korrigjim në çmim duhet të kontribuojnë në reduktimin e varfërisë dhe një shpërndarje më

të përmirësuar të të ardhurave. Sa në të vërtetë kontribuon do të varet nga shkalla në të cilën firmat dhe

ferma kalojnë prodhim më intenziv të përdorimit të punës, përderisa çmimi relativ i punës bie dhe çmimi

relativ i kapitalit rritet. Këto janë pyetje të rëndësishme empirike, përgjigjet e të cilave do të ndryshojnë nga

vend në tjetrin. Për më tepër, hulumtimi i bërë kohëve të fundit do të sugjerojë që paraprakisht duhet të

bëhet një studim i kushteve lokale përpara se të arrihet në përfundimin që të gjitha pagatë minimale rrisin

varfërinë në të gjitha rrethanat.

MODIFIKIMI I MADHËSISË SË SHPËRNDARJES DUKE RRITUR PASURINË E TË VARFËRVE

Duke pasur parasysh çmimet e sakta të burimeve dhe nivelin e shfrytëzimit për secilin lloj të faktorëve të

prodhimit (puna, toka, dhe kapitali), ne mund të arrijnë në përllogaritje të fitimit për secilin aset. Por për të

përkthyer këto të ardhura funksionale në të ardhurat personale, ne kemi nevojë të dimë të shpërndarjen dhe

përqendrimin e pronësisë në mes të pjesëve të ndryshme të popullsisë. Tani kemi tek pjesa ndoshta më e

rëdësishme përcaktimi i madhësisë së shpërndarjes brenda një ekonomie: Shkaku përfundimtar i

shpërndarjes së pabarabartë të të ardhurave personale në shumicën e vendeve në zhvillim, është

koncentrimi i pabarabartë dhe shumë i koncentruar i pronësisë së aseteve (pasuri) në këto vende.mArsyet

kryesore përse 20% e popullsisë zakonisht marrin mbi 50% të të ardhurave kombëtare (shih Tabelën 5.3)

është me siguri se ky 20% zotëron dhe kontrollon më shumë se 90% të burimeve prodhuese dhe financiare,

sidomos kapitalin fizik të tokës, por edhe kapitale financiare (aksione dhe obligacione) dhe njerëzore në

kuptim të edukimit më të mirë dhe gjenddjes më të mirë shëndetësore. Përmirësimi i çmimeve faktor është

me siguri e pamjaftueshme për të reduktuar pabarazitë në të ardhura në mënyrë të konsiderueshme apo

për të eliminuar varfërinë ku pronësia e aseteve fizike dhe financiare është shumë e përqendruar.

Linja e dytë dhe ndoshta më e rëndësishmja e politikës për të reduktuar varfërinë dhe pabarazinë është që

të përqëndrohet drejtpërdrejt në uljen e koncetrimit të kontrollit të pasurive, shpërndarjen e pabarabartë të

pushtetit dhe qasjen e pabarabartë në mundësitë arsimore dhe mundësitë për të fituar që i karakterizojnë

shumë vende në zhvillim. Një rast klasik i politikave të tilla rishpërndarjes si ato që lidhen me të varfërit rural,

që përbëjnë 70% në 80% të grupit të të varfërve njihet si reforma e tokës. Qëllimi themelor i reformës së

tokës është të transformojë kultivuesit e vegjël qiramarrës në pronar të vegjël, ku më pas do të kenë nxitje

për të punuar për të rritur prodhimin dhe përmirësojnë të ardhurat e tyre. Por, siç shpjegohet në kapitullin 9,

reforma e tokës mund të jetë një instrument i dobët i rishpërndarjes ardhurave nëse shtrembërimet e tjera

institucionale dhe të çmimeve të bëra në sistemin ekonomik të parandalojnë mbajtësit e fermave të vogla

nga sigurimi i qasjes në inpute kritike shumë të nevojshme si kredi, plehëra, fara, mjete të marketingut dhe

edukim bujqësor. Reforma të ngjashme në zonat urbane mund të përfshijnë sigurimin e kredive tregtare me

normë të përballueshme (jo nëpërmjet formave tradicionale ku njerëzit kanë marrë hua me normë të lartë të

interesit nga persona të ndryshëm) për ndërmarrësit e vegjël (mikrofkredi - për detaje shih Kapitullin 15 dhe

rastin e studimit për Bankën Grameen në i prezantuar në fund) në mënyrë që ata të kenë mundësi të

zgjerojnë biznesin e tyre dhe të ofrojnë më shumë vende pune për punëtorët vendas.

Përveç rishpërndarjes së aseteve produktive ekzistuese, politikat e rishpërndarjes dinamike mund të ndiqen

gradualisht. Për shembull, te paktën qeveritë në vendet në zhvillim që janë në rritje mund të lehtësojnë

transferimin e një përqindje të caktuar të kursimeve dhe investimeve vjetore tek grupet me të ardhura të

68

ulëta, në mënyrë që të sjellë një rishpërndarje më graduale dhe një rishpërndarje është politikisht më e

pranueshme, pasi që asestet e tjera grumbullohen me kalimin e kohës. Kjo është ajo që mendohet kur

përdoret shprehja "rishpërndarje nga rritja." Nëse një rishpërndarje e tillë graduale është e mundshme nga

rritja, në krahasim me rishpërndarjen e aseteve ekzistuese që mund të jetë një pikë e dyshimtë, veçanërisht

në kontekstin e një strukture të pabarabartë të pushtetit. Por një formë e rishpërndarjes së pasurisë, qoftë

statike ose dinamike, duket të jetë një kusht i domosdoshëm për çdo reduktim të ndjeshëm të varfërisë dhe

pabarazisë në shumicën e vendeve në zhvillim.

Kapitali njerëzor në formën e arsimit dhe aftësive është një shembull tjetër I shpërndarjes së pabarabartë e

pronësisë së aseteve produktive. Prandaj, politikat publike duhet të nxisin një qasje më të gjerë në

mundësitë arsimore (për vajzat, si dhe si djemtë) si një mjet për të rritur potencialin fitimit të të ardhurave për

shumë njerëz.Por, si në rastin e reformës së tokës, sigurimi i një qasje më të madhe në arsimin shtesë ka

asnjë garanci se të varfrit do të jenë më mirë nëse politikat plotësuese - për shembull, sigurimi i mundësive

më produktive të punësimit për të arsimuarit adaptohen për të përfituar nga kjo rritje e kapitalit njerëzor.

Marrëdhënia në mes të arsimit, punësimit dhe zhvillimit diskutohet më tej në Kapitullin 8.

Njerëzit që jetojnë në varfëri priren të kenë probleme të përbashkëta, por forma më përhapur e mohimit të

së drejtës dhe përjashtimit social mund të ndryshojë në mënyrë të konsiderueshme edhe brenda rajoneve

të një vendi. Politikëbërësit duhet të kenë një bazë të fortë të njohurive.

Thelbësore për këtë proces është gjetja e mjeteve për të kuptuar çfarë dijnë të varfërit për kushtet e tyre të

jetesës. Politkbërësit theksojnë që sa më shumë që të varfërit përfshihen në përcatkimin e agjendës, aq më

efektive do të jenë proramet për në rritjen e pasurisë dhe aftësive të tyre. Por vëmendje duhet t't jepet në

segmenteve të ndryshme të komuniteteve të varfëra vendore, për shkak se shpesh prioritete të

ndryshmekanë gjenden në mes të burrave dhe grave, në mes të grupeve etnike dhe grupeve të tjera.

TË ARDHURAT PROGRESIVE DHE TATIMET E PASURISË

Çdo politikë kombëtare duke të përpjeket për të përmirësuar standardin e jetesës për 40% e e pjesës së

poshtëm, duhet të ju sigurojë burime të mjaftueshme financiare për të transformuar planet e paraqitura ne

letër nëprograme reale. Burimi kryesor i zhvillimit të llojit të tillë të financave është taksimi i drejtpërdrejtë dhe

progresiv i të ardhurave dhe pasurisë. Tatimimi direkt progresiv i të ardhurave personale dhe të

korporatave, ku të pasurve iu kërkohet të paguajnë një përqindje më të madhe progresive bazuar në të

ardhurat e tyre, në krahasim me të varfërit. Tatimi mbi pasurinë (stokun e vlerës neto të aseteve dhe të

ardhurave) në mënyrë tipike përfshin taksat e pronës personale dhe të korporatave, por mund të përfshijë

edhetaksat progresive të trashëgimisë. Në secilin rast, barra e tatimit është projektuar të bjerë më shumë në

grupet me të ardhura, më të larta.

Në të vërtetë, në shumë vende në zhvillim (dhe në disa vende të zhvilluara), hendeku në mes të asaj që

është menduar të jetë një strukturë e taksës progresive dhe asaj çfarë në të vërëtetë paguajnë grupet me të

ardhura të ndryshme mund të jetë thelbësore. Strukturat progresive e taksave e paraqiturnë letër, shpesh në

praktikë ka ndodhur të kthehet në taksa regresive për grupin me të ardhura të ulëta dhe mesatare që kanë

paguar një pjese më të madhe të të ardhurave të tyre në taksa se sa grupet e më të ardhura më të larta.

Arsyet për këtë janë të thjeshta. Të varfërit shpesh tatimohen në burimin e të ardhurave ose të

shpenzimeve të tyre (duke fsheur taksatë nga pagat, tatimet e përgjithshme apo tatimet indirekte të

vendosura mbi blerjen me pakicë të mallrave të tilla si cigarja dhe birra). Për dallim, të pasurit nxjerrin pjesën

më të madhe të të ardhurave të tyre nga fitimet në asetet fizike dhe financiare, të cilat shpesh nuk

raportohen. Ata shpesh edhe kanë fuqinë dhe aftësinë për të shmangur pagesën e taksave pa pasur frikën

që mund të ndërmerren masat ndëshkimore nga ana e qeverisë. Politikat për të zbatuar normat progresive

të tatimit të drejtpërdrejtë në të ardhura dhe pasuri, veçanërisht në grupin më te ardhura më të larta është

69

ajo cka është më e nevojshme në aktivitetin e rishpërndarjes. (Shih kapitullin 15 ku diskutohet më tepër

cështja e tatimit për zhvillim).

TRANSFERI I PAGESAVE DIREKTE DHE SIGURIMI I TË MIRAVE DHE SHËRBIMEVE PUBLIKE

Ofrimi i drejtpërdrejtë i mallrave dhe shërbimeve të konsumit publik për varfërit të financuara nga taksat

është një instrument shumë i rëndësishëm i politikës i dizajnuar për të luftuar varfërinë. Shembujë të tillë

përfshijnë projektet e shëndetit publik në zonat rurale dhe urbane periferike, prgraomet e të ushqyerit më

parashkollorë dhe në shkollë si dhe sigurimi i ujit të pijshëm dhe elektricitetit në zonat rurale. Transfei direkt i

parave dhe programet e subvencionuara të ushqimit për të varfërit që jetojnë në zona rurale dhe urbane si

dhe politikat direkte të qeverisë për të mbajtur ulët cmimet e produkteve esenciale janë një formë tjetër e

subvencionimit të konsumit publik. Katër probleme të rëndësishme kërkojnë një vëmendje. Së pari, kur

burimet për të luftuar varfërinë janë të kufizuara, në fakt gjithmonë janë, ata duhet të të drejtohen tek njerëzit

që janë me të vërtetë të varfër. Së dyti, është e rëndësishme që përfituesit nuk të bëhen të varur nga

programi i varfërisë; veçanërisht, ne nuk duam të japim të varfrit më pak nxitje për të ndërtuar asete të tilla si

arsimi, që mund t'i mundësojë atyre që të qëndrojnë largë nga varfëria. Por një "rrjet sigurie" mund të jetë i

vlefshëm për të inkurajuar të varfërit që të marrin një qëndrim ndërmarrës në ndërmarrjet e vogla të tyre.

Kjo është shumë e mundshme të ndodhë kur të varfërit nuk e kanë frikën që fëmijët e tyre do t'i vuajnë

pasojat e tyre nëse biznesi dështon.

Së treti, ne nuk duam që të ju ndërrojmë rrugën personave që merren me aktiviete të tjera ekonomike, për të

marrë pjese në programin e varfërisë.

Së fundi, programet e varfërisë janë shumë të kufizuara nga paknaqësitë që personat jo të varfër mund t'i

kenë, të cilët punojnë shumë por nuk janë shumë largë edhe vet nga vija e varfërisë.

Kur planifikohet një subvencionim i mallrave të konsumuara nga të varfërit, duhet t'i synojë zonat gjeografike

ku ka të varfër dhe duhet të përfshijë produkte që nuk konsumohen nga personat që nuk janë të varfër. Kjo

ndihmon që të ruhen burimet për programin dhe minimizon përpjekjet që njerëzit jo të varfër të përfitojnë nga

këto programe. Për shembull, shtojcat ushqimore mund të sigurohen për çdo grua që sjell fëmijën e saj në

qendër të programit të varfërisë të vendosura në fshatra dhe lagje që kanë një incidencë të lartë të

varfërisë absolute. Edhe pse shumë nëna të pasura mund të përdorin programin, mirëpo do të ishte një turp

për vet këto gra. Shtojcat ushqyese ndihmojnë nënat e varfëra dhe fëmijët e tyre të vegjël të qëndrojnë të

shëndetshëm dhe kështu të ndihmohet në thyerjen e ciklit të varfërisë. Përveç kësaj, mund të ju kërkohet që

të punojnë përpara se të ju jepet ndihma ushqimore. Një gjë e tillë bëhet në "Programin e punës për ushqim

në Bangladesh" dhe në “Skemën e garantimit të punësimit në Indi”. Kohëve të fundit qeveria e Indisë ka

prezantuar një program mbarë kombëtar për t’i garantuar 100 ditë punë së paku një anëtari të familjes,

raportet e fundit sugjerojnë që programi ka ofruar përfitime thelbësore. Në programe të tilla, të varfërit

punësohen që të punojnë në ndërtimin e infrastrukturës sic janë rrugët në zonat e ndryshme të largëta (ku të

varfërit jetojnë) që lidhen me qytet, ky si përfitues përfundimtar do të jenë të varfërit dhe tjerët nga regjioni.

Edhe pse kostot administrative shpeshherë janë më të larta dhe aftësitë e punëtorëve shumë më të ulëta

mandej paraqitet rastit ky aktiviteti duhet të kalojë nëpër procedura të prokurimit dhe në shumicën e rasteve

në mungesën e programeve të tilla, projektet e infrasturës nuk do të rrezikoheshin.

Kërkesat e larta për punë dhe pagesa modeste do t’I dekurajonte të varfërit nga pjesëmarrja kështu që një

gjë e tillë do të shpie drejt ruajtjes së burimeve. Kjo karakteristikë njihet si skenim i programeve të punës me

pagesë. Këto kërkesa e ndihmojnë që të ruhet qëndrueshmëria politike e programit: Kur të vrafërit e shohin

që po ju ofrohet ndihmë atëherë, ka gjasë që programi të tërheq një numër më të madh të mbështetjes së

publikut të gjërë. Si përfundim, mund të thuhet që Programi I Punës për Ushqim, përfaqëson një politikë më

70

të mirë se sa programet e mirëqenies së ndihmës direkte, kur këto kritere plotësohen:

- Programi nuk zvogëlon apo dobëson stimulimet për të varfërit që të zhvillojnë kapitalin njerëzor dhe

pasuritë e tjera;

- Ka përfitime më të mëdha nga programet e punës;

- Është më e vështirë të skenohen të varfërit pa kërkesat e programit të punës;

- Kostoja oportune të kohës që e kalojnë të varfërit është e vogël (që do të thotë se ekonomia humb

një pjesë të vogël të produktivitetit kur ata i bashkohen programit)

- Kostoja oportune e kohës për personat që nuk janë të varfër është më e lartë (kështu që ata mos të

largohen nga përfitimet më të mëdha)

- Pjesa e popullsisë që jeton në varfëri është më e vogël (kështu shpenzimet shtesë të një skeme të

përgjithshmë të mirëqenies do të jenë të larta).

- Pjesëmarrja në programet e punës më pagesë është vendi ku të varfërit nuk e ndiejnë veten të

përulur nga nevoja e të kërkuarit ndihmë nga të tjerët për të ushqyer familjet e tyre (përndryshe më e

preferuar do të jetë programe i mirëqenies me transfere).39

Të varfrit shpesh kanë fuqi të ulët negociuese në komunitetet e tyre dhe përderisa është e vështirë politikisht

që kjo fuqi të rritet, por programet e projektuara mirë, mund të arrijnë në mënyrë indirekte të ju sigurojnë

"mundësitë e jashtme" sikur që jane programet e garantuara të punësimit publik kur ato janë të nevojshme.

Ne do të vazhdojmë të analizojmë politikat e reduktimit të varfërisë nëpër kapitujtë e këtij libri. Politikat e

duhura për zhvillimin e bujqësisë përfaqëosjnë një strategji shumë të rëndësishme për luftimin e varfërisë

për shkak se pjesa më e madhe e të varfërve gjenden në pjesët rurale dhe më mundësi të përfshirjes në

aktivitete bujqësore. Strategjitë për zhvillimin e bujqësisë analizohen në kapitullin e 9. Përveç kësaj, të

varfërit në zonat urbane dhe rurale vuajnë nga kushte të degraduara mjedisore, që ul mundësitë për rritjen

ekonomike dhe gjithashtu përkeqëson shëndetin e të varfërve; këto probleme ekzaminohen në Kapitullin 10.

Një tjetër grup i politikave të qëndrueshme përfshinë synimin e programeve të varfërisë për rritjen e aftëisë

dhe kapitalit shoqëror të të varfërve. Një shembull i rëndësishëm, janë qendrat për të ndihmuar të varfërit në

zhvillimin e ndërmarrjeve të vogla, ku një pjesë e madhe e të varfërve që nuk merren më bujqësi do të mund

të vareshin. Nga hulumtimet e ndryshme është vërejtur që qasja në kredi është një nga pengesat kryesore

për firmat e vogla. Duke iu siguruar të varfërve qasje në kapital, të varfërit mund të përmirësojnë

produktivitetin dhe të hyrat. Strategjia e mikrofinancave ashtu sic ilustrohet nga Banka Grameen në

Bangladesh, është analizuar në kapitullin 15. Për më shumë, qasje të reja për të luftuar varfërinë fokusohen

në një qasje të integruar për të rritur të ardhurat e tyre se bashku me kushte më të mira në arsim, shëndetësi

dhe të ushqyerit në mesin e të varfërve dhe programet e transferit të keshit me kusht (conditional cash

transfer CCT), ku i transferohen te ardhura familjeve të varfëra më kusht që t'i mbajnë fëmijët ë tyre në

shkollë, këto qasje konsiderohen në kapitullin 8 se bashku me rastin e studimit që analizohet. Së fundi,

strategjitë për të asistuar në zhvillimin e sektorit joformal urban analizohen në Kapitullin 7.