energetski efikasni zgradi

AVTOR: STANKO SPASI]

Sopstvenik na “IV-DIZAJN”

ENERGETSKI EFIKASNI ZGRADI

-kniga prva-

Skopje: April 2010

3

Avtorski prava © 2010 IV-DIZAJN. Site prava se zadr`ani. Reprodukcija na prilo`eniot material vo celost ili na delovi, vo bilo koja forma ili vo medium bez pismeno odobrenie na IV-DIZAJN e zabraneto.

Copy right © 2010 IV-DIZAJN. All rights reserved. Reproduction in whole or in part in any form or medium without the express written permission of IV-DIZAJN is prohibited.

S O D R @ I N A

UVOD ………………………………………………….………….………… 7 ENERGIJA I ENERGETSKA EFIKASNOST …………………….….. 8 [to ozna~uva terminot energetska efikasnost? ………………... 8 Kakvo vlijanie ima koristeweto na energija vrz okolina? ..….… 9 [to se fosilni goriva? ………………………………….…………….. 9 [to ozna~uva terminot odr`liv razvoj? …………..……………… 10 [to e efektot staklena bav~a? …………………….………….……. 10 Koi se posledicite od efektot na globalno zatopluvawe? …… 10 Koi se merkite za namalubawe na efektot staklena bav~a?…... 11 [to se obnovlivi izvori na energija? …………………..………….. 11 Dali lugeto voop{to razmisluvaat za energijata koja ja koristat? ………………………………………………………..………… 11 Defenicija za pasivna ku}a ………………………....………………... 15 Koi se pridobivkite od gradewe na energetski efikasni zgradi? ………………………………………………………...………..….. 18 Zakonski propisi od sverata na grade`ni{tvo, za{teda na energija i toplinska za{tita vo Evropska Unija ………….………. 19 Zakonski propisi za energetska efikasnost vo Republika Makedonija …………………………………………………………………. 20 ENERGETSKI EFIKASNI ZGRADI …………………………………… 22 Toplinski zagubi …………………………………………………………. 23 Arhitektonsko dizajnirawe na pasivna ku}a ……………..………... 25 Toplinska izolacija na nadvore{ni yidovi……………………...…. 27 Toplinska izolacija na krov …………………………………………… 30 Toplinska izolacija na pod …………………………….…………….... 33 Toplinski mostovi …………………………………….….……………… 34 PROZORCI ………………………………………………….……………… 38 Materijali od koi se izraboteni prozorcite ………………..…….. 41 [to e PVC? ………………………………..……………………………….. 41 Deset pri~ini zo{to PVC prozorci …………………………..………. 42 Kako do kvalitetni prozorci ………………………………….………. 44 Son~evo zra~ewe

5

…………………………………………………………...49 STAKLO …………………………………………...………………………… 50

Izgled ……………………………………………….…………….………. 51 Performansi ……………………………………………...…….……….. 51 Nisko-emisiono “K” staklo ………………………………………..….. 52 Staklo so visoka solarna transmisija ……………………….……. 53 Staklo so sredna solarna transmisuja ……………..………………54 Staklo so niska solarna transmisija ……………………………… 54 Kaleni stakla ………………….………………………………………….. 55 Laminirani stakla ……………………...………………………………... 56 Stakla so dobri akusti~ni performansi ……………………………. 56 Samo~istivi stakla ………………………………..…………………….. 57 Na koj na~in staklata se ~istat sami? ……………………………….. 57 Termoizolacioni stakla ………………………………………………… 59 [to e termioizolaciono staklo ……………………………..……….. 60 Polnewe so argon i kripton …………………………..……………….. 62 Zarosuvawe (kondenzacija) na staklata ……………………………… 63 Kakvo staklo da se predvidi za odreden objekt? ………………….. 66 Pravilno provetruvawe na prostoriite …………………..………… 69 Sistemi za prifa}awe i za{tita od sonce ……..………………….. 69 Vozdu{en tek ………………………………………………………………. 71 Toplinska udobnost …………………..………………………………….. 72 PROCENKA NA ENERGETSKA EFIKASNOST ………………………. 73 Op{ti preporaki za zgolemuvawe na energetska efikasnost kaj postoe~kite zgradi (ku}i) .................................................................. 77 PRILOG Pravilnik za energetska efikasnost na grade`ni objekti ..……. 81

6

UVOD

Kako i sekade vo svetot taka i kaj nas so porast na ìvotniot standard se pojavuva potreba za tro{ewe na se pogolema koli~ina na energija. @itelite na Makedonija tro{at po malku energija od onie vo Evropa, no vo sporedba so evropejcite za nea pla}aat mnogu pove}e vo odnos na svoite plati. Vo Makedonija okolu 30% od gra|anite ìveat na pragot na siroma{tija, a verojatno isto tolku, ako ne i pove}e, na pragot na energetskata siroma{tija. Dodeka vo Evropa koristewe na energija se smeta za zagarantirano gra|ansko pravo vo mnogu doma}instva, kaj nas zagrevaweto na prostoriite, voda za upotreba i ladeweto se luksuz koj nemoàt da si go priu{tat, ili moàt samo vo ograni~eni koli~ini. Edinstven na~in da se dobliìme do evropskoto nivo e da se pristapi kon energetska efikasnost i metodite koi ovozmoùvaat da se postigne ista temperatura no so pomalku potro{ena elektri~na energija. Od po~etokot na 2010 godina vo implementacija e Pravilnik za energetska efikasnost na grade`ni objekti koj go donese Ministerstvoto za Ekonomija, a so koj se regulirani normativite za energetska efikasnost, a spored koj ke mora da bide izgraden sekoj nov objekt. No toa e za novite, a {to e so starite objekti koi tro{at enormni koli~ini na energija. Op{ta e konstatacija deka starite objekti se ogromen potencijal za za{teda na energija pa i tuka vladata treba pod hitno da intervenira so donesuvawe na zakon za dano~na stimulacija za sekogo koj }e nabavi bilo kakvo sredstvo ili element vo grade`ni{tvoto za kogo so sertifikat ke dokaè deka e energetski efikasen.

Makedonija treba vo slednite nekolku godini da za{tedi najmalku 9% od potro{uva~kata na energija. Vo taa nasoka energetskata efikasnost, osven {to e imperativ i potreba na op{testvoto, prestavuva i najdobriot i najprifatliviot resurs so koj moè da se namali golemiot uvoz na elektri~na energija, i da se spre~i odlivot na devizi. Spored nekoi eksperti Makedonija so voveduvawe merki za energetska efikasnost do 2020 god. moè da za{tedi 2.000 megavat-~asa elektri~na energija, {to e ramno na godi{noto proizvodstvo na prviot blok na REK Bitola i TEC Oslomej zaedno. Spored nekoi analizi, so edno evro vloèno

8

vo energetska efikasnost se za{teduvaat 2,2 evra na tro{ocite za snabduvawe so struja. Za Makedonija toa e za{teda od desetici milioni evra godi{no. Podobruvaweto na energetskata efikasnost mora da po~ne so javnite zgradi kako najgolemi potro{uva~i (so nad 40%) na elektri~na energija.

Makedonija mora da go promeni kursot vo tro{ewe na energijata, pa namesto da razmisluva da gradi vakvi ili onakvi centrali ili da dodeluva subvencii za alternativni izvori na energija, moè samo da se potrudi da postoe~kata energija se tro{i po efikasno. Potencijalot za vakov na~in za za{teda e mnogu golem i moè da dostigne do 40% od postoe~kata potro{uva~ka, a investiciite za vakov na~in na {tedewe }e se isplatat najmnogu za osum godini. No mora da potencirame u{te edna{ deka za da se ostvari ova zamisla, potreben e radikalen presvrt vo svesta i odnosot kon energijata i ekologijata. Energetskata efikasnost ne e samo merka, taa e resurs, pa zatoa e potrebno da {to e mo`no po skoro se po~ne so nejzinoto iskoristuvawe.

ENERGIJA I ENERGETSKA EFIKASNOST

Bez energija nema ìvot. Energijata e sposobnost da se izvr{uva rabota, energijata e dvièwe, toplina, ìvot. Energijata e dvigatel na celiot svet, pa taka i na na{iot ìvot. Se koristime so nea za da bi se dvièle, da bi rabotele i da bi se hranele, a taa ni gi osvetluva domovite, ni gi podviùva sredstvata za rabota, prevoznite sredstva i dr. Energijata ni e potrebna za greewe, ladewe, topla voda i dr. Se {to rabotime vo eden ili drug oblik povrzano e so energijata.

Osnovna edinica za energija e xul (joule) 1J=1Ws. Osnovna edinica e vat-sekunda (watt-second), no naj~eso

koristena merka za potro{uva~ka na energija e kWh kaj {to 1 kWh = 3.600.000 J = 3,6 MJ.

[to ozna~uva terminot energetska efikasnost?

9

Poimot energetska efikasnost naj~esto se sre}ava vo dve mo`ni zna~ewa, od koi ednoto se odnesuva na uredi, a vtoroto na merki. Pod energetski efikasen ured se podrazbira onoj ured koj ima golem stepen na iskoristuvawe na energijata, odnosno mali zagubi pri transformacijata od eden vid na energija vo drug. Na primer obi~nata sijalica golem del od elektri~nata energija ja pretvara vo toplinska, a samo mal del vo korisna svetlosna energija, pa vo toj smisol taa prestavuva energetski neefikasen ured. Koga se vo pra{awe merkite, toga{ pod energetska efikasnost gi smetame merkite koi se primenuvaat so cel da se namali potro{uva~kata na energija. Bez razlika dali merkite koi se sproveduvaat za taa cel se tehni~ki, tehnolo{ki ili drugi, mora da obezbedat ist ili po golem stepen na ostvaren komfort i standard.

Kakvo vlijanie ima koristeweto na energijata vrz okolinata?

Najgolemiot del na energija, koja ja dobivame, nastanuva so sogorevawe na fosilnite goriva (jaglen, te~ni goriva, priroden gas). Vo taa prilika nastanuvaat {tetni gasovi (jaglen-dioksid, azotni i sulfurni oksidi) koi se osloboduvaat vo atmosferata, kako i te~en i cvrst otpad koj se odloùva vo blizina na energetskite objekti. Vlijanieto na ìvotnata sredina zavisi od tipot na proizvodniot energetski objekt (klasi~na termoelektrana, gasna turbinska postrojka, kombinirana gasno-parna postrojka) i vrsti na gorivo. Site vlijanija na ìvotnata sredina moàt da se podelat na lokalni, regionalni i globalni.

Lokalnite vlijanija se emisiite na lete~kiot pepel i ~ad, otpadnata toplina i buka.

Regionalno vlijanie imaat emisiite na sulfurni i azotni oksidi, koi so vlagata od vozduhot vo oblacite stvaraat kiselini, koi pak se poznati kako kiseli do`dovi.

Globalno vlijanie ima emisijata na jaglenoroden-dioksid i metan, koja doveduva do efektot globalno zagrevawe odnosno staklena bav~a.

[to se fosilni goriva?

10

Vo fosilni goriva spa|aat jaglenot, naftata i prirodniot gas. Ovie goriva nastanale so fosilizacija na izumrenite bilki ili ìvotni pred pove}e milioni godini. So sogoruvawe na ovie goriva hemiskata energija koja tie ja sodràt se pretvara vo toplinska. A toplinskata energija ponatamu se koristi za zagrevawe na voda (vo toplanite), proizvodstvo na parea (vo termoelektranite) ili se pretvara vo mehani~ka rabota i gi pokrenuva prevoznite sredstva itn. Denes najmnogu od site za potrebite na ~ove~anstvoto se koristi energijata dobiena od fosilnite goriva.

[to ozna~uva terminot odr`liv razvoj?

Edna od defeniciite za odr`liv razvoj e: Razvoj koj vo celost gi zadovoluva potrbite na dene{nicata, bez negativni posledici na idninata, odnosno mo`nosta da idnite generacii si gi zadovoluvaat svoite potrebi. Ovde predi se se misli na takvo iskoristuvawe na energijata i energetskite resursi koe nema da ostavi negativni posledici za idninata. Negativnite posledici na dene{niot razvoj se sogleduvaat vo prekumernoto zagaduvawe na planetata i iscrpuvawe na resursite na fosilni goriva. Odr`liviot razvoj ima za cel podigawe na kvalitetot na ìvotot kako nam taka i na na{ite idni pokolenija.

[to e efektot staklena bav~a?

Ovoj efekt se odnesuva na prekumerno zagrevawe na zemjinata povr{ina. Del od toplinskoto zra~ewe, koe preku son~evite zraci stignuva do zemjinata kora, se odbiva vo atmosferata i namesto da odi vo svemir, go absorbiraat nekoi atmosverski gasovi i povtorno go dozra~uvaat na zemjata. Na ovoj na~in temperaturata na zemjinata povr{ina postojano se zgolemuva. Gasovite koi najmnogu pridonesuvaat za ovoj fenomen se jaglenoroden-dioksid i metanot. Ovoj efekt delumno e i koristen bidejki da ne e toj temperaturat na zemjata bi bila za okolu 35ºS po niska. No, prekumernoto koriste na fosilnite goriva doveduva do zgolemuvawe na koncentracijata na navedenite gasovi vo atmosferata, i zgolemeno zagrevawe na zemjinata povr{ina, odnosno do efektot staklena bav~a i klimatski promeni.

11

Koi se posledicite od efektot na globalnoto zagrevawe?

Zgolemeniot efekt na staklena bav~a, koi doveduva do fenomenot globalno zagrevawe na zemjinata povr{ina, vlijae na zgolemuvawe na nivoto na moreto (poradi topeweto na ledot na polovite) i globalno zgolemuvawe na koli~estvoto na vrneì. Promenite se sogleduvaat vo poplavite i erozija na obalite, vo zemjodelieto se menuvaat koli~inite i vrstite na posevite, se menuvaat koli~inite i kvalitetot na vodata za piewe, itn.

Koi se merkite za namaluvawe na efektot staklena bav~a?

Edna od najzna~ajnite merki za namaluvawe na efektot staklena bav~a i globalnoto zagrevawe, e promena na na{iot odnos povrzan so koristewe na energijata. So po efikasno koristewe na energijata ja namaluvame emisijata na jaglenoroden-dioksid vo atmosverata. So koristewe pak na obnovlivite izvori na energija, kako {to se sonceto, vetarot i biomasata, proizveduvame energija bez emisija na {tetni gasovi i so toa vr{ime zna~ajna redukcija na koli~estvoto na gasovite koi se odgovorni za efektot staklena bav~a.

[to se obnovlivi izvori na energija?

Obnovliva energija se dobiva od izvori na energija koi kontinuirano se obnovuvaat so tek na vremeto. Za razlika od fosilnite goriva, ~ii rezervi se iscrpuvaat bidejki brzinata na iskoristuvawe e neuporedivo po golema od brzinata na nastanuvawe, i za ~ije obnovuvawe se potrebni poveke vekovi, rezervite na obnovlivite izvori nemoàt da se potro{at. Osnovnite izvori na obnovlivata energija se sonceto (solarna energija), vetar, voda vo dvièwe (reki, plima i oseka, morski branovi), toplinata vo vnatre{nosta na zemjata (geotermalna energija vo oblik na topla voda ili parea, toplina na karpite i dr.) i biomasi (drvo, organski otpad i razni masleni bilki).

Dali lugeto voop{to razmisluvaat za energijata koja ja koristat?

12

@itelite na zemjata se se po svesni za posledicite koi nastanuvaat so neumerno i neracionalno koristewe na energijata. Vo Evropskata unija i SAD, blagodarenie na kvalitetnata informisanost i edukacija, postoi daleku po izgradena svest kaj {irokata populacija, za potrebata od energetska efikasnost i zna~ewe na iskoristuvawe na obnovlivi izvori na energija. Nivnite sajtovi i drugi materijali poveke vnimanie posvetuvaat na ova problematika, a i vloùvawata vo energetska efikasnost e po golema vo site oblasti. Sekako, nivnata ekonomska mo} e neuporedivo po golema od na{ata pa moàt da razmisluvaat na po inakov na~in. Me|utoa, pomalata ekonomska mo} ne ne osloboduva od obvrskata da i nie razmisluvame i ~inime {to e mo`no poveke po toa pra{awe. Pa sepak spored nekoi statistiki analizi, za sva}awata i navikite na ìtelite na EU, seu{te e mo`no da se stori ne{to pove}e, naro~ito vo oblasta na edukacijata i informiraweto na gra|anite. Gra|anite ne se dovolno informirani za merkite koi e potrebno da se sprovedat da bi se ostvarilo zna~ajno namaluvawe na potro{uva~kata na energija, sekako bez naru{uvawe na komforot. A veruvale ili ne, za ostvaruvawe na taa cel ponekoga{ se potrebni sosema ednostavni promeni vo navikite, a ponekoga{ samo pomali vloùvawa koi brzo ni se vra}aat.

Spored ekspertite, energetskata efikasnost, koja e top tema na svetsko nivo, kaj nas se u{te e vo svoeto ra|awe. Spored odredeni istraùvawa pove}e od polovinata od gra|anite ne znaat {to zna~i terminot energetska efikasnost, a duri 83% od niv ne znaat {to zna~at kategoriite A,B,C,D… na aparatite za doma}instvo, koi vsu{nost go ozna~uvaat stepenot na energetska efikasnost, odnosno kolku aparatot {tedi energija.

Zna~eweto na proektirawe i upravuvawe so energija vo zgradite denes ne e potrebno posebno da se naglasuva. Nedostatokot na energija i stalno poka~uvawe na nejzinata cena i cenata na energentite, klimatskite

13

promeni i zagaduvawe na okolinata poradi neracionalno tro{ewe na energijata, se problemi so koi se soo~uvame pove}e od bilo koga. So porastot na ìvotniot standard, raste i potro{uva~kata na energija i toa kako za greewe taka i za ladewe, posebno so masovnoto uveduvawe na klimatizacija vo zgradite i javnite objekti. Poradi golemata potro{uva~ka na energija vo zgradite, a istovremeno i najgolemiot potencijal za energetski i ekolo{ki za{tedi, energetskata efikasnost i odrìvata izgradba denes postanuvaat prioriteti na sovremenata arhitektura i energetika. Ova podra~je e prepoznatlivo kako podra~je so najgolem potencijal za smaluvawe na vkupnata potro{uva~ka na energija na nacionalno nivo, so {to direktno se vliae na ugodniot i kvalitetniot prestoj vo zgradite, podolgiot ìvoten vek na zgrdite, koko i doprinos za za{tita na okolinata.

Zgradite se najgolemi poedine~ni potro{uva~i na energija, a so toa i golemi zagaduva~i na okolinata. Poradi dolgiot ìvoten vek na zgradite, nivnoto vlijanie na okolinata vo koja ìveeme e isto taka dolgo i kontinuirano i ne smeeme da go zanemarime. So zadovoluvawe na 3E-formata - energija, ekonomija, ekologija - e noviot uslov koj se postavuva pred proektantite i gradeìncite. Od edna strana se sre}avame so problemot na novi gradbi usoglaseni so noviot ìvoten standard i odrìviot razvoj, a od druga strana so problemot na osovremenuvawe na postoe~kite gradbi koi vo golema mera ne gi zadovoluvaat dene{nite standardi (tro{at mnogu energija i ja zagaduvaat okolinata) pa preku no} postanuvaat golem problem. Dobro planirana odrìva obnova na starite zgradi denes moè da deluva kako svoeviden urbanisti~ki i arhitektonski potik, no i kako pole za primena na inovativni tehni~ki i tehnolo{ki re{enija.

Sovremenata arhitektura denes, so kreativniot pridones i pridonesot za kvaliteten ìvot, mora da vklu~i cela niza merki za podobruvawe na energetska efikasnost, mo`nost za koristewe obnovlivi izvori na energija, namaluvawe na koristeweto na fosilni goriva i zagaduvawe na okolinata vo koja ìveeme. No arhitekturata kako nauka denes sekako e vo pozicija da odgovori na tie predizvici koi se postavuvaat pred nea, pozativno da vlijae

14

na ublaùvawe na energetskata i ekolo{kata kriza i da pridonese za odr`liviot razvoj. Site u~esnici vo grade`ni{tvoto mora da bidat svesni na svojata odgovornost, kako za ona {to go pravat, taka i za ona {to moèle da go napravat no ne go napravile. Za da dene{nata arhitektura postane kulturno nasledstvo na idninata, taa mora da si go najde mestoto vo toj mnogu kompleksen i globalen konteks na odr`liv razvoj.

Sovremeniot pristap na arhitekturata i grade`ni{tvoto go karakterizira energetski i ekolo{ki racionalno urbanisti~ko planirawe, proektirawe, gradewe i rekonstrukcija na zgradi i naselbi, so primena na bioklimatski proektantski tehniki i principi na pasivna i aktivna son~eva arhitektura. Postojaniot razvoj i napredok vo proektirawe i gradewe na niskoenergetski ku}i e trajna profesionalna cel i zada~a na sekoj proektant i graditel.

Energetskiot i ekolo{kiot pristap kon arhitekturata i urbanizmot kako del od strategijata za odr`liv razvoj, iziskuva poznavawe na mnogubrojni sloèni temi i interdisciplinarna rabota na primena na specifi~ni energetsko-ekolo{ki metodi na proektirawe i grade`ni tehnologii. Blagodarenie na sovremenite proektantski re{enija, energetski efikasnite materijali i elementi na oprema, za{tedata na energija i ekolo{kiot pridones postanuvaat se po zna~ajni. Energetski i ekolo{ki osvesteno grade`ni{tvo ima za cel:

da gi namali zagubite na energija vo zgradite so podobruvawe na toplotnata izolacija na nadvore{nite elementi i povolniot odnos na povr{inata i volumenot na zgradata,

da gi zgolemi toplinskite pridobivki so orientacija na zgradata i koristewe na son~evata energija,

da ja zgolemi energetskata efikasnost na termoenergetskiot sistem.

Glavnite principi za proektirawe i izgradba na energetski efikasni zgradi bazirani na sovremeni visokotehnolo{ki dostigawa se slednite;

15

2

ultra ku}a

pasivna ku}a

energetski efi kasna ku}a

god i { na pot r o{ uva~ka na ener gi ja k W h/m

vkupni tro{oci

tro{oci za energi ja

dodatni tro{oci

kap

ita

lizi

ran

i vkup

ni

tro{

oci v

o E

ur. 15.000

3.000

12.000

9.000

6.000

600 10 20 30 40 50

Ispravna orientacija i dimenzionirawe na vnatre{niot prostor;

Kvalitetna toplotna izolacija na nadvore{nite yidovi; Vgraduvawe na energetski efikasni prozorci i vrati; Energetski efikasni sijalici, greewe, ladewe i ventilacija; Sistem za dnevno osvetluvawe; Sistem na pasivni solarni elementi; Aktivni solarni sistemi; Energetski i ekolo{ki efikasni grade`ni materijali i

elementi.

Konceptot pasivna ku}a kako ku}a bez aktiven sistem za zagrevawe, ili kako energetski samostojna ku}a e dosta interesen vo konteks na re{avawe na problemot okolu nedostig na energija vo Republika Makedonija.

DEFINICIJA ZA PASIVNA KU]A

Pasivna ku}a (Passive house) mo`e da se definira kako ku}a koja nema aktiven sistem za greewe so konvencionalni izvori na energija. Popularno se narekuva ku}a bez greewe ili ednolitarska ku}a, bidejki energetskata potro{uva~ka na takva ku}a mo`e da se izrazi samo so eden litar nafta za doma}instvo po m² godi{no.

16

Od prikaàniot dijagram moè da se vidi deka godi{nata potreba za zagrevawe na sovremena pasivna ku}a se dviì najmnogu do 15 kWh/m², a vkupna godi{na potreba za greewe, potro{uva~ka za topla voda i elektri~na energija iznesuva po malku od 42 kWh/m², {to e po malku od 1/10 od konvencionalnata ku}a. Potrebata od toplina za greawe na pasivnite ku}i e za 80% po mala vo odnos na novite ku}i proektirani spored germanskite standardi od 1995 god. So ukinuvawe na konvencionalniot sistem na greewe pasivnata ku}a ostvaruva dodatna za{teda i postanuva ekonomski isplatliva.

Od prikaànata skica moè da se vidi deka vkupnata energija potrebna za zagrevawe na obi~na ku}a e dovolna da zagree 4 energetski efikas-ni ku}i ili 10 pasivni ku}i.

Osnovna ideja na pasivnata ku}a e da so oblikot, orientacijata i visokoto nivo na toplotna izolacija na nadvore{nite yidovi i krovot i

kvalitetna ventilacija na prosto-rot, stvori optimalna ku}a koja

17

nema potreba od konvencionalni izvori na greewe. Zna~i pravilo za uspe{no proektirawe i optimizirawe na pasivna ku}a e:

Minimizirawe na zagubite na toplina od ku}ata Maksimizirawe na pridobivka na toplina vo ku}ata Doveduvawe na optimalna koli~ina sve` vozduh po

sistem na prisilna ventilacija, so rekuperacija na del od energijata od iskoristeniot vozduh.

Koeficientot na toplinska propustlivost za site nadvore{ni yidovi i krov ne smee da bide po golem od U=0,15 W/m²K, a kaj prozorcite i nadvore{nite vrati U=0,80 W/m²K. Za energetska pridobivka od son~evite zraci potrebna e {to po golema otvorenos (pove}e prozorci) od ju`nata strana, so izuzetno visoka termoizolacija i kontrola na ventilacija. Za greewe na topla voda se koristat termi~ki kolektori.

Do skoro se misle{e deka za potro{uva~ka na energija ispod 50 kWh/m² premnogu ja poskapuva dodatnata investicija. Toga{ e doka`ano deka ako godi{nite potrebi za greewe vo ku}ata se namalat na po malku od 15 kWh/m² bi mo`ele da go izbegneme konvencionalniot sistem na greewe. Sredstvata

18

za{tedeni na toj na~in bi moèle da gi investirame vo dodatnoto podobruvawe na izolacijata na nadvore{nite yidovi i krovot i vo sistemot za ventilacija, pa so toa seu{te da imame po mala po~etna investicija odkolku kaj niskoenergetskite ku}i. So takva pasivna ku}a za{tedite se izuzetno golemi, a emisijata na {tetnite gasovi e svedena na minimum.

Mnogubrojnite realizirani objekti na pasivni ku}i vo Evropa pokaàa deka dopolnitelnata investicija vo toplinska izolacija i sistem na ventilacija, kako i kompenzirano namalenite vloùvawa vo tehnikata na greewe, doveduvaat do prose~no zgolemuvawe na vkupnite tro{oci za greewe do okolu 10%. Smetajki deka tie dodatni vloùvawa }e se izamortiziraat niz minimalnite tro{oci za greewe vo prvite deset godini, se doa|a do jasni rezultati koi ukaùvaat na ekonomska opravdanost na vakvata izgradba. No ne treba da se zaboravi deka glavniot

pozativen efekt na pasivnata ku}a e krajno namalena potro{uva~ka na konvencionalni goriva i za{tita na okolinata.

Termografska slika na “passive house”

Energetska efikasnost, koristewe na obnovlivi izvori na energija i za{tita na okolinata, se vsu{nost najaktuelnite temi na po~etokot na noviot millennium. Postojaniot porast na cenata

19

na energentite i faktot deka konvencionalnite izvori na energija se ograni~eni i iscrplivi, kako i razvojot na svesta za za{teda na energija i za{tita na okolinata, go doveduva pra{aweto za energetska efikasnost vo grade`ni{tvoto i koristewe na obnovlivite izvori na energija, na mnogu va`no mesto vo sovremeniot svet.

Koi se pridobivkite od gradeweto na energetski efikasni zgradi?

Finansiska za{teda na tro{ocite na greewe, ladewe i elektri~na energija

Po kvalitetno `iveewe i po dolg vek na zgradite Pridones kon za{tita na okolinata i namaluvawe na

{tetnite gasovi ispu{teni vo atmosferata, kako i globalnite klimatski promeni.

ZAKONSKI PROPISI OD SVERATA NA GRADE@NI[TVOTO, ZA[TEDA NA ENERGIJA I TOPLINSKA ZA[TITA VO EVROPSKATA UNIJA

Za energetskite svojstva na zgradite od golema va`nost se dvete smernici na EU: taka nare~enata SAVE smernici 93/76EEC izraboteni vo sklop na SAVE programata na EU, i smernicite za grade`nite proizvodi. Smernicite na Sovetot na Evropa za grade`ni proizvodi 89/106EEC propi{uvaat za{teda na energija i toplina kako eden od {este bitni na~ela vo grade`ni{tvoto. Smernicite 93/76EEC, gi obvrzuva site zemji od EU da izrabotat i implementiraat program za {es specifi~ni podra~ja so cel podobruvawe na energetskata efikasnost. Me|utoa va`no e da se napomene deka smernicite 93/76EEC se doneseni vo sosema drug politi~ki konteks, pred Kyoto protokolot i pred prepoznavawe na realnata opasnost od se pogolemata zavisnost na zemjite od EU od uvoz na energenti. Iako doprinosite na smernicite se neosporni, vo ovoj mig tie pove}e ne se potpolno adekvatni za postignuvawe na sakanite

20

energetskit za{tedi vo zgradite. Poradi slabite rezultati na spomenatite smernici, evropskata komisija mora{e da pokrene niza ponatamo{ni akcii: za sproveduvawe na merkite za energetska efikasnost, smaluvawe na vkupnata potro{uva~ka na energija, porast na u~estvoto na obnovlivite izvori na energija vo vkupnata energetska potro{uva~ka i za{tita na okolinata.

Dolgoro~nata cel na EU objavena e vo 1997 god. vo dokumentot “White paper for a Commynitu Strategy and Action Plan”. Vo 2000 god eropskata komisija go objavi takanare~eniot “Green paper” kako platforma za neophodnite akcii vo podra~jeto na energetikata. “Green paper” bara promeni vo navikite na potro{uva~ite so cel da se namali potro{uva~kata na energija, na primer izgradba na energetski efikasni zgradi, intenzivirawe na istraùvawa, razvoj i koristewe na obnovlivi izvori na energija, i ja konkretizira podr{kata za site tie aktivnosti niz novi zakonski akti i finansiski stimulacii. Vo toj osnoven dokument evropska komisija gi istaknuva klu~nite momenti:

Ako vo EU se zadrì sega{niot trend na porast na potro{uva~ka na energija, EU spored provedenite analizi do 2030 god. }e uvezuva 70% energija namesto sega{nite 50%.

Vo ovoj moment emisijata na gasovi vo atmosferata vo Evropa e vo porast, i ako toj trend prodolì zemjite od EU nema da bidat vo sostojba da go po~ituvaat Kyoto protokolot, spored koj emisijata na {tetnite gasovi od 2008 do 2012 bi se namalila za 5,2% vo odnos na 1990 god.

Navedenite klu~ni momenti prestavuvaat jak razlog za sproveduvawe na site raspoloìvi merki za energetska efikasnost, so cel za namaluvawe na potro{u-va~kata na energija i za{tita na okolinata vo najgolema mo`na mera.

21

ZAKONSKI PROPISI ZA ENERGETSKA EFIKASNOST VO REPUBLIKA MAKEDONIJA

Zaradi prilagoduvawe so evropskoto zakonodavstvo a vrz osnova na ^l:130 stav 8 od Zakonot za energetika, ministerot za ekonomija donese Pravilnik za energetska efikasnost na grade`ni objekti. So ovoj pravilnik se odreduvaat maksimalnite vrednosti na toplinskata propustlivost(U= W/m²K) niz pregradite na grade`nite objekti, kako i barawa za za{tita vo odnos na prodor na vlaga, nekontrolirano navleguvawe na vozduh i za{tita od sonce, kako i maksimalnite specifi~ni koli~ini na primarna energija (kWh/m²) godi{no, koi se upotrebuvaat za zadovoluvawe na potrebite za greewe, ladewe, ventilacija, podgotovka na sanitarna topla voda i osvetluvawe, na grade`niot objekt kako celina, poradi podobruvawe na energetskite karakteristiki na grade`nite objekti, zemajki gi vo predvid nadvore{nite klimatski i lokalni uslovi, kaki i vnatre{nite klimatski barawa i ekonomi~nosta.

So ovoj Pravilnik jasno e kaàno deka energetskata efikasnost mora da se predvidi u{te vo faza na proektirawe na objektite. Vo proektite mora da postoi presmetka za energetska efikasnost vo koja treba jasno da se prikaè deka proektiranite konstrukcii i instalacii, kako i kompletniot gradeèn objekt kako celina, napolno se vo soglasnost na barawata utvrdeni so ovoj pravilnik.

Presmetkite treba da sodràt:

22

Koeficient na toplinska propustlivost na sekoja grade`na konstrukcija (U)

Koeficient na toplinski zagubi niz obvivkata na grade`niot objekt (NT)

Koeficient na toplinski zagubi pri ventilacija na grade`niot objekt (HV)

Vkupen koeficient na prenesuvawe na toplina niz obvivkata na grade`niot objekt (N)

Vkupna godi{na potreba od toplina za greewe i provetruvawe na grade`niot objekt (QH, nd,an)

Vkupna godi{na potreba od energija za ladewe (QC, nd,an) na grade`niot objekt.

Vkupna godi{na potreba od energija za osvetluvawe na grade`niot objekt

Vkupna godi{na potreba od energija za podgotvuvawe na sanitarna topla voda vo grade`niot objekt

Vkupna godi{na potreba od primarna energija na sistemot Vkupna emisija na SO₂ pri zadovoluvawe na potrebite za

energija na grade`niot objekt.

Po izgradba na objektot investitorot }e treba da obezbedi sertifikat za energetska efikasnost na objektot, a pak vo nego site podatoci od ispituvawa koi ke gi zadovolat gorenavedenite presmetki.

ENERGETSKI EFIKASNI ZGRADI

Nagliot razvoj na stambenata izgradba vo 60-te i 70-te godini, rezultira{e so izgradba na golem broj zgradi koi denes se registrirani kako golemi potro{uva~i na energija i potrebno e sistematski da se obnovat. Zgradite koi se izgradeni pred 1970 god. se gradeni vo vremeto na pojava na novi materijali, stati~ki po lesni i po tenki konstrukcii, a istovremeno vo period na evtina energija i nepostoewe na propisi za potrebi od energetska za{tita na zgradite. Denes tie zgradi se golemi potro{uva~i na energija i nikako ne gi zadovoluvaat sovremenite tendencii za namaluvawe na potro{uva~kata na energija vo zgradite, so cel postigawe na po golem komfor, po zdrav i po ugoden presto vo

23

zgradite, za{tita na okolinata i namaluvawe na klimatskite promeni.

Uspe{nata implementacija na energetskata efikasnost vo grade`ni{tvote se temeli na:

Promena na zakonskite regulative i usoglasuvawe so evropskite na poleto na toplotna za{tita, za{teda na energija i primena na obnovlivi izvori na energija.

Zgolemuvawe na toplinskata za{tita na postoe~kite i na novite zgradi.

Zgolemuvawe na efikasnosta na greewe, ladewe, ventilacija, osvetluvawe i drugi energetski potro{uva~i.

Energetska kontrola i upravuvawe so energijata vo postoe~kite kako i vo novite zgradi.

Propi{uvawe na normativi za maksimalna godi{na potro{uva~ka na energija po m² ili m³.

Voveduvawe na energetski sertifikat kako sistem za ozna~uvawe na zgradite spored godi{na potro{uva~ka na energija.

Stalna edukacija i promocija na merkite za podobruvawe na energetskata efikasnost.

Postoe~kite zgradi (poradi slabata izolacija) prestavuvaat golem potencijal za energetski i ekolo{ki za{tedi. Ako postoe~kite zgradi koi se izgradeni po donesuvawe na ragulativata za toplinska za{tita vo 1987 god. se smetaat uslovno re~eno za zadovolitelni vo odnos na toplinska za{tita i za{teda na energija, toga{ ~ak i vo toj slu~aj okolu 80% od postoe~kite zgradi imaat nezadovolitelna energetska efikasnost so potro{uva~ka na energija za zagrevawe od 150 do 200 kW/m². Edna od karakteristikite na celokupniot stanben i deloven prostor vo Republika Makedonija e neracionalno golema potro{uva~ka na site vidovi na energija, prvenstveno energija za zagrevawe, no so porastot na standardod se pove}e i za ladewe na prostoriite.

Potro{uva~kata na energija za greewe vo prose~no izolirani zgradi denes iznesuva 40-60% od vkupnata potro{uva~ka na energija, za zagrevawe na potro{na topla voda

24

15-35%, a za gotvewe 5-15%. Od navedenoto mo`e da zaklu~ime deka potrebite od energija za toplinski potrebi (greewe/ladewe) e 80-90% od vkupnata energetska potreba na zgradite. Potro{uva~kata na energija za osvetluvawe i drugi netoplinski potrebi (televizori, kompjuteri, pravosmukalki i dr.), iznesuva 10-20% od vkupnata potro{uva~ka na energija.

TOPLINSKI ZAGUBI

Dobro poznavawe na toplinskite svojstva na grade`nite materijali e osnoven preduslov za planirawe i proektirawe na energetski efikasni zgradi, kako i za racionalizacija na potro{uva~kata vo stanbeniot javen sektor. Toplinskite zagubi niz grade`nite elementi pored ostanatoto zavisat od negoviot sostav, i koeficientot na toplo-provodlivost. Toplo-provodlivosta pak zavisi od hemiskiot sostav, gustina na materijalot, poroznosta, temperatura i vla`nost na materijalot. Podobra toplinska izolacija se postignuva koga se ugraduva material so po niska toplo-provodlivost (po mal koeficient na toplinska provodlivost), odnosno so po visok toplinski otpor. Toplinskiot otpor se zgolemuva pri zgolemuvawe na debelinata na materijalot. Koeficient na propustlivost na toplina (U) – ili kako {to u{te go narekuvaat U-faktor, e koli~estvo na toplina koja nekoj element ja gubi za edna sekunda na m² povr{ina pri razlika na temperature od 1Kº, izrazeno vo W/m²K (ili Btu/hr-sqft°F vo SAD). Vrednostite se dadeni pri zimski uslovi, so nadvore{na temperatura od 0°F (-18°C), vnatre{na temperatura 70°F (21°C), pri vetar od 15 km/~as bez son~evo zra~ewe. Koeficientot (U) e mnogu va`na karakteristika za nadvore{nite delovi na konstrukcijata, i igra golema uloga vo analizata na vkupnite toplinski zagubi, a so toa i potro{uva~kata na energija za greewe. [to e po mal koeficientot na propuslivost na energija toa e podobra toplinskata za{tita na zgradata. Kolku toplinskiot otpor na nekoj material e po golem, tolku e po mal koeficientot na propustlivost na energija. R=1/U

Za dimenzionirawe na iskoristenata toplinska za{tita na zgradite, so poznavawe na osnovnite karakteristiki na toplinski

25

izolacionite materijali potrebno e da se poznava grade`no fizikalnite i klimatskite uslovi na mestoto na gradewe. Osim toa za pravilna primena neophodno e da se poznavaat me|usobnite odnosi na raznite materijali vo delovite na grade`nite elementi i grade`ni konstrukcii. Toplotno izolacionite materijali vo grade`ni{tvoto, po pravilo se materijali ~ii pori se ispolneti so vozduh, a se primenuvaat vo ednoslojni i povekeslojni nadvore{ni konstrukcii na gradbite.

Najgolema uloga pri toplinskite zagubi na eden objekt igraat prozorcite, nadvor- e{nite vrati i nadvore{nite yidovi, bidejki zaedno doprinesuvaat za 70% od toplinskite zagubi. Zagubite niz prozorcite naj~esto se deset pa nekade i dvaeset pati po golemi od onie niz yidovite, pa e jasno kolkava va`nost ima energetskata efikasnost na prozorcite vo vkupnite energetski potrebi na ku}ata. Dodeka na starite zgradi koeficientot na propustlivost na energija na prozorcite se dvi`i okolu U=3(W/m²K), evropskata zakonska regulativa propi{uva se poniski i po niski vrednosti, a spored noviot pravilnik za toplinska za{tita i za{teda na energija, najgolemiot koeficient na toplinska propustlivost kaj prozorcite ne smee da nadmine vrednost od U=1,8 (W/m²K). Kaj sovremenite niskoenergetski i pasivni ku}i toj koeficient se dvi`i od U=1,1 do 0,8 (W/m²K). Vo vkupnata toplinska zaguba kaj prozorcite u~estvuva stakloto i prozorskiot profil.

26

Prozorskiot profil nezavisno od koj material e izraboten, terba da obezbedi dobro zaptivawe, ednostavno zatvarawe i normalno nizok koeficient na toplinska propustlivost. Stakloto (koe vo prozorecot u~estvuva okolu 80% od negovata povr{ina), mora isto taka da bide termoizolaciono i da gi postigne vrednostite na koeficientot na toplinska propustlivost koja od nego se bara.

ARHITEKTONSKO DIZAJNIRAWE NA PASIVNIA KU]A

Pasivnata ku}a e vnimatelno arhitektonsko-grade`no i termodinami~ko-ekonomski izbalansirana ku}a. Pred proektirawe na konkretna gradba, potrebno e da se izanaliziraat prirodnite karakteristiki na lokacijata, klimatskite uslovi, i eventualnite vlijanija od ve}e izgradenata okolina. So orientacijata i oblikot na ku}ata mora da se ovozmoì maksimalen pristap na son~evite zraci, da se izbegne sekakvo zasenuvawe na ku}ata, izloènost na udar na vetar i dr. Vo pasivnata ku}a energetskite potrebi za zagrevawe na prostorot se pokrieni so opi{aniot standard za gradba. Site ostanati energetski potrebi - za zagrevawe na topla voda za potro{uva~ka i elektri~na energija, moàt da se pokrijat so solarna energija, te. aktivni termi~ki i fotonaponski sistemi.

Pod standard za pasivna ku}a deneska podrazbirame: Da se namalat toplinskite zagubi niz nadvore{nite povr{ini na minimalna mo`na merka, maksimalno da se zgolemat toplinskite dobivki vo vnatre{nosta i da se osigura kvalitetna ventilacija. Da bi moèla stanbena ku}a da se izgradi bez konvencialen sistem za greawe potrebno e da se namalat vkupnite potrebi za greawe, zna~i transmisiskite i ventilaciskite zagubi na ispod 15 kWh/m² na godi{no nivo. Predvidenata cel za energetska potro{uva~ka mo`na e da se postigne so izbirawe na prose~niot koeficient na propuslivost na toplotna energija za nadvore{-nite povr{ini od U=0,15 W/m²K, a za prozorci i drugi zastaklu-vawa U=0,80 W/m²K, i so broj na izmeni na vozduh na ~as od 0,6.

Kaj preporakite za dizajnirawe na ku}ata treba da se naglasi da so po~ituvawe na osnovnite smernici za pasivna ku}a proektantot moè da ima celosna sloboda vo proektirawe. Celta

27

na pasivnata ku}a ne e tipizirawe i unificirawe na arhitektonsko dizajnirawe, tuku naprotiv da se ponudi {to e mo`no po inventivno re{enie so vnimatelno uskladen i optimiran sistem.

Presek na pasivna ku}a so celata potrebna oprema.

Smernici za proektirawe se:

Dovolna odale~enost od drugi objekti za da mo`e da go prifati niskoto zimsko sonce.

Ku}ata da se otvori prema jug (so prozorci), a da se zatvori prema sever.

Kompakten volumen so ograni~ena dlabo~ina. Kvaliteten sistem za za{tita od letno sonce. Visok stepen na toplinska izolacija na site nadvore{ni

povr{ini. Da se izbegnuvaat toplinskite mostovi. Pomo{nite prostorii da se smestat na sever. Greeweto na prostoriite da se povrza me|usebno. Da se skratat dol`inite na cevkovodite kaj greeweto i da

se zgolemi nivnata izolacija za da se namalat zagubite. Podelba i locirawe na vnatre{nite prostorii po zoni so

ednakvi ili sli~ni temperature. Da se predvidi mehani~ka prisilna ventilacija na

prostorot. Da mu se dade mo`nost za predgrevawe na vozduhot

pred da vleze vo prostorot.28

Se prepora~uva kontroliran dovod i odvod na vozduhot so podzemen izmenuva~ na toplina, i so rekuperacija na toplinata od iskoristeniot vozduh.

Da se izbere niska temperatura na sistemot za greewe i da se kombinira so obnovliv izvor na energija.

Da se ugradat vremenski regulatori (tajmeri). Da se isplanira solaren sistem za greewe na voda za

potro{uva~ka i dogrevawe na sistemot za greewe. Vkupnite toplinski potrebi da se svedat na ispod 15 kWh/m²

na godi{no nivo. Po zavr{uvawe so gradbata da se proveri kvalitetot na

izgradbata so termografsko snimawe. Da se proverat i pregledaat site ugradeni uredi. Da se ugradi softversko upravuvawe so celiot sistem

povrzan so energetska efikasnost (za da se izbegne ~ove~kiot faktor kako pri~ina za neefikasno deluvawe).

TOPLINSKA IZOLACIJA NA NADVORE[NITE YIDOVI

Toplinskata izolacija na nadvore{nite yidovi, po pravilo treba da se izvede od nadvore{nata strana na yidovite, a od vnatre{nata samo ako se mora poradi nekoja pri~ina. Izvedba na toplinska izolacija od vnatre{nata strana na yidovite e nepovolna od grade`no fizikalen aspekt, a ~esto e i po skapa poradi dodatnite tro{oci okolu re{avawe na problemot na difuzija na vodenata parea, po strogite barawa poradi sigurnost protiv po`ar, zaguba na koristen prostor i dr. Postavuvawe na toplinska izolacija od vnatre{nata strana na yidovite e so po lo{i fizikalni karakteristiki, bidejki iako se postignuva podobruvawe na izolaciskata vrednost na yidot, zna~itelno se menuva toplinskiot protok vo yidot pa osnovniot nosiv yid postanuva po laden. Poradi toa posebno vnimanie treba da se posveti na izvedba na parna brana kako bi se izbegnalo sozdavawe na kondezati. Isto taka toplinski treba da se izoliraat i del od pregradite koi se spojuvaat so nadvore{niot yid.

29

Kaj izvedbata na toplinska izolacija od nadvore{nata strana na yidot, mo`ni se dve re{enija na zavr{en sloj koj gi {titi izolacioniot sloj i ostatokot od yidot, od nadvore{nite atmosverski vlijanija. Prvoto re{enie go karakterizira izvedbata na nadvore{niot za{titen sloj so lepewe po cela povr{ina na izolacioniot material (t nr. kompaktna fasada). Kaj vtoroto re{enie za{titniot sloj e vo oblik na poedine~ni elementi pricvrsteni na soodvetna podkonstrukcija, na takov na~in da pome|u za{titnata obloga i slojot od toplinskata izolacija ostane sloj na vozduh koj se ventilira prema nadvor (t nr. ventilirana fasada). Industrijata na grade`ni materijali nudi mnogu varijanti na sistemi za ovie dva na~ina na toplinska izolacija na yidovite, pri {to za dvete re{enija debelinata na toplinskata izolacija ne bi trebala da bide po mala od 10 sm. so {to vrednosta na

30

koeficientot na toplotna propustlivost na yidot bi se namalila na U=0,25 do 0,35 W/m²K.

31

TOPLINSKA IZOLACIJA NA KROV

Iako krovot so svoite toplinski zagubi u~estvuva samo so 10-20% od vkupnite toplinski zagubi na ku}ata, toj ima posebno va`na uloga vo kvalitetot i standardot na `iveewe. Toj ja {titi ku}ata od do`d, sneg, ladno i toplo. Naj ~est oblik na krovot za individualni ku}i i po mali stanbeni objekti e kosiot krov. Vo borba za prostor mnogu ~esto prostorot ispod krovot se koristi za stanbeni povr{ini iako ne e dovolno toplinski izoliran. Vo tie slu~aevi se pojavuvaat golemi zagubi na toplina vo zima, no i u{te po golem problem so pregrevawe vo leto. Ako krovot ne e soodvetno toplinski izoliran, niz nego mo`e da se zagubi okolu 30% toplina. Dokolku krovot vo gradeweto ne e soodvetno

32

izoliran, toga{ toa mo`e da se napravi i po kasno, bidejki negovata izolacija e dosta ednostavna, a ekonomski dosta isplatliva, bidejki povratniot period na investicijata e od 1 do 5 godini.

Za toplinska izolacija na kosiot krov treba da se koristat nezapalivi izolacioni materijali, no samo onie koi imaat svojstvo na propu{tawe na vodenata parea (kako {to e kamenata volna). Detalot na spojot na nadvore{niot yid i krovot treba da se re{i bez toplinski mostovi. Ako prostorot ispod krovot ne e predviden za `iveewe, toga{ izolacijata treba da se postavi na poslednata plo~a (tavanot).

Prepora~liva debelina na toplinska izolacija kaj kosite krovovi e 16 do 20 sm. Izolacijata treba da se postavi vo dva sloja; edniot sloj da se postavi pome|u rogovite a drugiot ispod rogovite za da se izbegnat toplinskite mostovi. Toplinskata

33

izolacija koja e postavena direktno na krov potrebno e od dolnata strana da se zatvori so knauf ili drveni plo~i.

Ramnite krovovi najmnogu se izlo`eni na vlijanie na nadvore{nite uslovi od site ostanati delovi na zgradta. Zatoa e od golema va`nost da se postavi kvalitetna toplinska no i hidro izolacija, i pravilno da se re{i odvodot na atmosverskite voidi. Ramniot krov mo`e da se re{i kako prooden, neprooden ili takanare~en zelen krov, a vo zavisnost od toa se izveduva zavr{nata obrabotka na krovot.

34

TOPLINSKA IZOLACIJA NA POD

Konstrukciite na podot sprema tloto, se razlikuvaat od onie sprema negreani prostorii po nosivata betonska plo~a i hidroizolacijata. Toplinskite zagubi sprema terenot iznesuvaat okolu 10% od vkupnite. Kaj novogradbite podot treba dobro da se izolira od terenot so {to e mo`no po debela toplotna izolacija, dodeka kaj postoe~kite zgradi takva merka ekonomski e neisplatliva, poradi pogolemite grade`ni zahvati koi ja pratat. Me|utoa ekonomski se mnogu isplatlivi merkite koi gi pratat toplinskite izolacii na plo~ata prema tavanot i podnata konstrukcija sprema negreaniot podrum. No isto taka potrebno e

35

toplinski da se za{titat i podnite konstrukcii iznad otvorenite premini. Pri postavuvawe na toplinska izolacija va`no e da toplinski se izolira celata nadvore{na omotnica na ku}ata no bez prekin, kako bi se vlijanieto na toplinskite mostovi svelo na minimum.

TOPLINSKI MOSTOVI

Energetskata efikasnost i potro{uva~ka na energija vo zgradite, osim od visokoto nivo na toplinska za{tita zavisat od izbegnuvawe odnosno sveduvawe na minimum na toplinskite mostovi. Toploten most e malo podra~je vo delot od omota~ot na zgradata koj se gree, niz koj toplinskiot premin e zgolemen poradi promena na materijalot, debelina ili geometrija na grade`niot del. Poradi namaleniot otpor na toplinskata propustlivost vo odnos na tipi~niot presek na konstrukcijata, temperaturata na vnatre{nata povr{ina na pregradata na toplinskiot most e po mala vo odnos na ostanatite povr{ini, {to ja zgolemuva opasnosta za kondenzirawe na vodenata parea. Ednoli~niot toplinski otpor vo nadvore{niot omotuva~ na zgradata mo`e da se promeni so:

potpoln ili delumen prodor na omotuva~ot na zgradata so materijali koi imaat razli~ni svojstva na toplinska provodlivost.

Promena na debelinata na gra|ata Razlika pome|u vnatre{nata i nadvore{nata povr{ina,

kako {to se slu~uva na spoevite na yidot, podot, tavanskata plo~a ...

Posledicite od toplinskite mostovi se:

Promeni vo toplinskite zagubi Promena na vnatre{nata povr{inska temperature.

Poradi maliot otpor na toplinskata propustlivost, temperaturata na vnatre{nata povr{ina na pregradata na toplinskiot most e po mala od ostanatata povr{ina, {to ja zgolemuva potencijalnata opasnost od kondenzacija na vodenata parea na tie mesta. Najdobar na~in za izbegnuvawe na toplinskite mostovi e

36

postavuvawe na toplinska izolacija od nadvore{nata strana na celiot nadvore{en omotuva~ bez prekin.

So termografsko snimawe na zgradata mnogu ubavo mo`at da se uo~at toplinskite mostovi.

Na pazarot denes postojat sistemi za otrgnuvawe i namaluvawe na vlijanieto na toplinskite mostovi koi ja prekinuvaat kontinuiranata armatura na vnatre{nata i nadvore{nata betonska konstrukcija kaj izvedbata na plo~ite so terasi, so umetnuvawe na fabri~ki izraboteni elementi vo kombinacija so visokokvaliteten ~elik i sloj na toplinska izolacija niz koja proa|a armaturata. Armaturata na takov (fabri~ki) element se spojuva so armaturata na plo~ata. Vrednosta na toplinskite mostovi kaj takvite re{enija se svedeni na to~kasti premini na toplinata na mestata na prodor na armaturata niz toplinskata izolacija.

37

Na gornite sliki moè da se vidi mnogu jasno kolku temperaturata e po niska na vnatre{nata strana od yidot na agolot na AB serklaòt, od ostanatiot yid od cigli kaj toplinski ne izoliraniot yid, i situacijata so ramnomernata raspredelba na temperaturata po postavuvawe na toplinska izolacija. Da se izgradi zgrada bez toplinski mostovi skoro e nevozmo`no, no so pravilno proektirawe na detalite na toplinska za{tita, vlijanieto na toplinskite mostovi moème da gi smalime na minimum. Potencijalni mesta za toplinskite mostovi se konzolnite ispu{tawa na terasite, ispu{tawata na streite za krov, spoevi na konstrukciite, spoevi na yidot so prozorot, kutiite za roletni, temeli i dr. Zatoa pred re{avaweto na konstruktivnite detail na niv treba da se obrne posebno vnimanie. Se prepora~uva da vo glavniot i izvedbeniot proekt se razrabotat site detaili, osobeno mestata na potencijalnite toplinski mostovi, vo sklad so tehni~kite propisi za za{teda na toplinska energija i toplinska za{tita na zgradite. Prozorcite treba da se ugradat taka za da barem delumno bidat vo nivo na toplinska izolacija, kutijata za roletna mora da bide toplinski izolirana, toplinskata izolacija na yidot treba da se postavi do temelite, a po potreba treba da se izoliraat i temelite. Po zavr{uvawe na izgradbata, kvalitetot na

38

izgradba i toplinska za{tita mo`e da se proveri so termografsko snimawe.

39

PROZORCI

40

Prozorcite se sostaven del na sekoj stanben objekt. Dizajnirani se od ~etiri osnovni pri~ini:

Da vospostavat vizuelna vrska pome|u vnatre{nata i nadvore{nata sredina

Da propu{tat dnevna svetlina vo vnatre{nosta na objektot Da ovozmo`at provetruvawe na prostoriite. Da vo zimski period gi iskoristat son~evite zraci za

dogrevawe na vnatre{nosta.

No toa ne e se, prozorcite pokraj drugite elementi ja ~inat fasadata mnogu po atraktivna, a od vnatre{nosta zaedno so mebelot go ipolnuvat prostorot.

No pokraj site dobri, prozorcite imaat i lo{i strani. Najlo{a strana im e toplinskata i zvu~- nata izolacija. Dokolku proektantot ne im obrne dovolno vnimanie, negoviot proizvod mo`e da bide energetski

neefikasen.

Vo eden stanben objekt ne e pra{awe dali }e ima prozorci, bidejki tie se neminovni (poradi gorenavedenite pri~ini), no pra{aweto e kolku prozorci e potrebno da se ugradat, so koji dimenzii i od kakov materijal da bidat izraboteni.

Prozorcite i nadvore{nite yidovi igraat mnogu va`na uloga vo toplinskite zagubi, bidejki zaedno u~estvuvaat so preku 70% od toplinskite zagubi vo edna zgrada. Zagubite niz prozorcite se delat na:

Transmisiski zagubi Zagubi so ventilacija

41

Ako gi sobereme transmisiskite zagubi i zagubite so ventilacija, vkupnite toplinski zagubi niz prozorcite iznesuvaat okolu 50% od site toplinski zagubi vo zgradata. Zagubite niz prozorcite se naj~esto deset pa i pove}e pati po golemi vo odnos na onie niz yidovite, pa e mnogu jasno kolkava va`nost ima energetskata efikasnost na prozorcite vo vkupnite energetski potrebi na zgradite.

Na termografskata snimka moè da se vidi kako izgleda rasporedot na temperaturata vo zgrada so stari prozorci. Zna~i mo-ème da konstatira-me deka starite prozorci se termi~ki

dupki niz koi se odleva vnatre{nata temperatura. Ako pak go analizirame samiot prozorec, }e utvrdime deka i pokraj toa {to e izraboten od ednoslojni drveni ramki, sepak temperaturata pove}e pominuva niz stakloto odkolku niz ramkite.

Vo sklad so pravil-nikot za energetska efikasnost vo Ma-kedonija site novo-vgradeni prozorci treba da imaat koeficient na toplinska propust-livost ne po golem od U=2 W/m²K. Dodeka kaj starite prozorci koi se vgradeni vo posled-nite 30 godini koeficientot iznesuva U=3–3,5 W/m²K pa i pove}e (godi{nite zagubi na toplina niz tie prozorci iznesuva prose~no 240-280 kWh/m² ), evropskata zakonska regulativa propi{uva se po niski i po niski vrednosti, i tie denes se dviàt vo raspon od U=1,4–1,8 W/m²K. Kaj sovremenite niskoenergetski i pasivni ku}i toj koeficient se dviì U=0,8–1,4 W/m²K.

42

Na prikaànata termo-grafska snimka moè da se vidi kako izgleda vnatre{niot raspored na tempera-turata vo edna

energetski efikasna zgrada. I ovde se u{te postoi temperaturna razlika pome|u yidovi-te i prozorcite, no toa e i o~ekuvano, a i zadovolitelno. Ako i ovde go analizirame prozorecot, }e konsta-tirame deka ramkite imaat skoro isti

koeficient na propustlivost na energija kako i staklata, no bidejki termoizolacionite stakla se izraboteni so aluminiumski distantni ramki, temperaturata po ivicite na staklata e mnogu po niska (ssa. 15ºS), pa na tie mesta imame zagubi na energija. Ovaa pojava kaj energetski efikasnite zgradi nekako i moè da projde, no kaj pasivnite ku}i ne.

Prvata predpostavka od koja treba da se trgne pri proektirawe na prozorci e klimatskoto podra~je vo koe se gradi. Dokolku se gradi vo ladno klimatsko podra~je, }e treba da se ugradat prozorci koi ke imaat {to e mo`no po mala propuslivost na toplina a po golema propustlivos na son~eva energija. Dodeka pak vo toplite klimatski podra~ja naj va`no e da prozorcite propu{taat {to e mo`no po malku son~eva energija. No naj nezgodni se podra~jata kako {to e na{eto kade vo zima imame ekstremno niski a vo leto ekstremno visoki temperaturi. Vo ovoj slu~aj prva rabota na koja treba da se misli e polo`bata na objektot koj treba da se gradi. U{te vo starite vremiwa vo zavisnost od klimatskite podra~ja, lugeto vodele smetka kako da go postavat objektot. Dokolku se rabotelo za ladno klimatsko podra~je so mnogu vetroviti denovi, objektite gi postavuvale so vlezot od ju`nata strana, a i poveketo prozorci gledale na jug. I denes vo Makedonija moè da se vidat sela kade 90% od ku}ite so vlezot se svrteni na jug.

43

MATERIJALI OD KOJ SE IZRABOTENI PROZORCITE

Vo vkupnite toplinski zagubi kaj prozorcite u~estvuvaat:

Profilite od koj se izraboteni prozorcite Staklo

Prozorskiot profil nezavisno od materijalot od koj e izraboten mora da obezbedi: krutost, otpornost na klimatski vlijanija, dobro zaptivawe, da nema toplinski mostovi, ednostavno otvarawe i nizok koeficient na toplinska propustlivost. Voobi~aeno prozorcite se izrabotuvaat od: drvo, aluminium, ~elik i PVC. No koga treba da gradime energetski efikasni zgradi, prvo na {to treba da mislime (pri izbor na materijal za prozorcite) e U-faktorot da bide {to e mo`no po mal.

Pri izbor na prozorci ne e dovolno samo da se znae od kakov materijal se istite, tuku kakva forma i kolku vozdu{ni komori imaat, bidejki od toa zavisi kolkav }e bide U-faktorot. Od gorenavedenite materijali od koi naj~esto se izrabotuvaat prozorci, naj mal U-faktor imaat prozorci izraboteni od PVC profili. Toa e taka zatoa {to delumno samiot materijal ima najdobar U-faktor, a delumno zatoa {to profilite od koi se izrabotuvaat prozorcite sodr`at od 3 do 7 vozdu{ni komori koi dodatno pridonesuvaat da se namali U-faktorot na prozorcite. Vo praksa se poka`alo deka za individualni stanbeni objekti najdobar soodnos na U-faktorot vo odnos na cenata se postignuva so 5 komornite profili ~ij faktor e U=1,3 W/m²°K, a za golemi stanbeni objekti dovolni se 4 komorni ~ij faktor e U=1,4 W/m²°K.

[TO E PVC?

Polniot naziv na PVC ili PVC-U e polivinil hlorid.

Polinivil hlorid se dobiva od sol i nafta. So elektroliza na solena voda se dobiva hlor, koj se kombinira so etilen dobien od nafta za da formira vinil hlorid monomer (VCM). Potoa molekulite na VCM se polimeriziraat za da formiraat PVC smola.

44

Ovoj PVC ne e hemiski stabilen i e {teten po okolinata odnosno zdravjeto na lugeto, a i ne e otporen na UV zraci, pa zatoa mu se dodavaat razni adetivi koi go ~inat potpolno stabilen. Naj~esto stabilizacijata se vr{i so razni metalni komponenti zaedno so nekoi organski soedinenija. Naj~esto primenuvani se:

Kadmium Olovo Organski soedinenija Organski kalcium

Kaj vaka stabiliziraniot PVC nema zra~ewe na hemikalii i te{ki metali, i toj e pogoden za proizvodstvo na profili za prozorci i vrati. Zna~i toj e ekolo{ki, otporen na poàr i postojan na UV zra~ewe.

PVC za proizvodstvo na prozorci za prvpat vo Evropa e proizveden vo 1960 god. vo Germanija, a vedna{ potoa i vo Velika Britanija. Kako sekoj novitet taka i ovoj vo po~etokot ima{e problemi da se probie na pazarot, zatoa {to lugeto te{ko gi menuvaat navikite, pa nemoèa da veruvaat deka se po dobri od drvenite. No kako odminuva{e vremeto taka PVC prozorcite bea se pove}e prifa}ani, taka da poslednite 15 godini go postignaa svojot maksimum zavzemajki okolu 85% od vkupno proizvedenite prozorci vo Evropa.

DESET PRIÎNI ZO[TO PVC PROZORCI

1. Trajnost - ne trulat i ne r|aat pa zatoa nivniot vek na traewe e okolu 50 god.

2. Odrùvawe - najgolemo olesnuvawe za doma}inkite e toa {to moàt da gi mijat i so obi~na voda ili nekoj sprej za ~istewe na staklo, i sekoga{ ke imaat visok sjaj.

3. Nema farbawe - se proizveduvaat vo bela boja ili vo boja (emitacija na drvo). Koga se vo bela boja tie se vo celata masa beli pa bidejki se otporni na UV zraci se predviduva deka 20 god. nema da imaat nikakvi promeni na bojata, {to zna~i deka nema farbawe. Profilite koi se vo boja ne se oboeni vo masa tuku vo procesot na

45

proizvodstvo na vidlivite povr{ini e nanesena termo folija so razen dizajn. Ovie profili ne se tolku otporni na UV zraci kako belite, pa zatoa se prepora~uvaat onamu kaj {to nema da bidat mnogu izloèni na UV zra~ewe. Za niv nikoj nemoè da kaè kolku dolgo nema da ja smenat bojata, bitejki toa zavisi kolku dolgo i na koj UV-faktor se izloèni.

4. Dobra termo i zvu~na izolacija - edna od najbitnite karakterristiki poradi koja imaat golema primena.

5. Jaki i izdr`livi - za razlika od drvenite koi se iskrivuvaat i se cepat, na ovie nemaat nikakvo vlijanie nitu voda nitu sonce, pa zatoa sekoga{ ostanuvaat pravi. So dodavawe na razni adetivi ovie prozorci dobija golema

jakost taka da so pomo{ na ~eli~nite profili koi se vgradeni vo vnatre{nosta, tie se spremni da gi nosat i najgolemite opteretuvawa. Zatoa se smetaat za dovolno sigurni pri kra`bi. Vo zapadna Evropa postojat standardi za sigurnost i toa : BS7950 za prozorci i PAS24-1 za vrati. Za da se zapazat ovie standardi proizvoditelite se primorani da gi testiraat prozorcite so visoki opteretuvawa na tovar i udari, i toa na najkriti~nite spoevi.

6. Ne gorat - zatoa {to sodràt 57% hlor, a toj e samogasiv materijal. Ne se samozapalivi, a vo uslovi na poàr mo`no e samo da se deformiraat no nikako ne gorat so plamen (kako drvenite) za da prenesat poàr od edna vo druga prostorija ili od eden na drug kat. Temperaturata na zapalivost na PVC e po visoka od drvoto za 125°C.

Drvo 260°C so plamenPVC 385°C bez plamen

7. Ekolo{ki - nema zra~ewe na hemikalii i te{ki metali. Moàt slobodno da se ugraduvaat vo bolnici, gradinki i u~ili{ta.

46

8. Razni formi - samata tehnologija ovozmoùva proizvodstvo na prozorci so razni formi. Mo`ni se skoro site pravilni i nepravilni geometriski formi, {to ovozmoùva beskona~ni mo`nosti pri dizajnirawe.

9. Reciklirawe - eden od retkite materijali koj ovozmoùva celosno reciklirawe i toa kako na otpadot vo procesot na proizvodstvo, taka i na starite prozorci koi se zamenuvaat so novi (nezavisno od nivnata starost).

10.Niska cena - spored nekoi analizi koi se napraveni vo Velika Britanija PVC prozorcite se so poniska cena za okolu 23% od drvenite i za okolu 57% od aluminiumskite. Ovaa analiza e pravena kaj prozorci so sli~ni performansi. No ovoj odnos vaì samo vo faza na investirawe. Dokolku gi zememe vo predvid i tro{ocite na odrùvawe i zamena so novi (bidejki drvenite vo period od 50 god. }e mora da se zamenat barem edna{), doa|ame do zaklu~ok deka razlikata vo cena e ogromna.

Kako do kvalitetni prozorci?

Skoro site komparacii na tehni~kite performansi upatu-vaat na koristewe na PVC profili za proizvodstvo na prozorci. Bez razlika dali doa|aat od Turcija, Germanija ili nekoja treta dràva, denes skoro i da nema lo{i profili. No zatoa ima mnogu lo{i prozorci. Vo Makedonija kako retko kade,

ima registrirano preku 200 firmi koi se bavat so proizvodstvo na PVC prozorci. No mal broj od niv

47

proizveduvaat kvalitetni prozorci. Toa e taka poradi tri raboti:

Nestru~nost na proizvoditelite - Najgolemiot broj na firmite nemaat mo`nost da vrabotat stru~ni luge koi ke znaat koi performansi treba da postigne prozorecot i kako istiot da se proizvede.

Tehnologija na proizvodstvo - Pogolemiot broj od registriranite firmi imaat samo edna ili dve ma{ini, so koi ne e vozmo`no da se postigne kvalitet.

Golema konkurentnost - koja na nekoj na~in gi tera firmite da {tedat na materijali za da moàt da nastapat so niski ceni.

Edna od mnogu bitnite karakteristiki na koi mora da se smeta pri izrabotka a pogotovo pri montaà na PVC prozorcite e termi~kata ekspanzija (dilatacija). Termi~kata ekspanzija kaj materijalite predizvikuva edna od najmo}nite sili koi ~ovekot gi poznava. Vo na{eto podnebje temperaturnite razliki voobi~aeno se okolu 50ºS (od -10°C vo zima do +40°C vo leto), {to kaj materijalite predizvikuva golemi {irewa ili sobirawa, koi pak predizvikuvaat golemi sili koi moàt da nanesat golemi deformacii na prozorcite ili yidovite. Poradi ovaa pojava proizvoditelite na prozorci moraat mnogu da vnimavaat i sekoga{ da go imaat vo predvid linearniot koeficient na termi~ka ekspanzija.

Linearniot koeficient na termi~ka ekspanzija kaj materijalite e merka koja pokaùva kolku linearni edinici nekoj materijal ekspandira (se {iri) za temperaturna razlika od 1°C.

Tipi~ni vrednosti se:

PVC 0,0000600/°Cêlik 0,0000126/°CAluminium 0,0000240/°C

Od prikaànata tabela se gleda deka termi~kata ekspanzija na PVC e pogolema za 5 pati vo odnos na ~elikot, a okolu 2,5 pati vo odnaos na aluminiumot. Toa e golem problem na koj treba da se vnimava vo faza na proizvodstvo a u{te

48

pove}e pri montaà na prozorcite. Seto ova }e go pojasnime so eden primer:

Dokolku treba da se proizvede PVC prozor so dolìna od 1m. pri o~ekuvana temperaturna razlika od 50°C, toga{ presmetkata e:

1000mm. h 0,00006/°C h 50°C = 3mm.

Toa zna~i deka prozorecot vo leto }e bide za 3mm. po dolg od istiot vo zima. Bidejki ovie promeni na dimenziite se proprateni so ogromni sili, neminovno doa|a do deformacija na prozorecot (bidejki yidovite se po jaki).

Ovie deformacii kaj prozorcite moàt da predizvikaat:

Kr{ewe na stakloto - poradi pregolemi napregawa Zarosuvawe na stakloto - poradi pukawe na kitot Propu{tawe na provev - poradi iskrivuvawe Ote`nato funkcionirawe na mehanizmite - poradi

deformacii

Za da se izbegne ili barem ublaì ovaa anomalija, potrebno e da se prevzeme slednoto:

Pri montaà na staklo da se koristat specijalni plasti~ni podmeta~i so to~no odredena {irina (koja zavisi od debelinata na staklopaketot), koi ovozmoùvaat podesuvawe na stakloto.

Da pome|u stakloto i ramkata se predvidi dovolen prostor za ekspanzija.

Da pome|u prozorecot i yidot se predvidi dovolno golem prostor koj }e bide ispolnet so specijalno za taa namena predvidena pur-pena, koja }e moè da gi primi site temperaturni dilatacii.

Malku luge znaat kakvi vsu{nost prozorci treba da kupat, pa naj~esto baraat PVC prozorci so pove}e komori, pritoa zanemaruvajki go faktot deka naj~esto 80% pa i pove}e od vkupnata povr{ina na prozorecot mu pripa|a na stakloto, i toa e vsu{nost najva`niot del od prozorecot koj gi odreduva negovite

49

karakteristiki. Sekako deka najdobra izolacija }e dadat prozorcite so profili so {to e mo`no pove}e komori koi imaat naj nizok U-faktor, no pritoa da se montira termoizolaciono staklo so isto taka {to e mo`no po nizok U-faktor. No dokolku se kupat prozorci so 5 ili pove}e komori ~ij koeficient na toplinska propustlivost e U =1,1 W/m²K do U=1,3 W/m²K, a na niv e postaven klasi~en termopan 4/16/4 ~ij U=2,7 W/m²K, toga{ vsu{nost imaat prozorec so prose~en koeficient na propustlivost na energija okolu U=2,5W/m²K. Za istata cena bi moèle da kupat PVC prozorci so 4 komori (U=1,42W/m²K) no so termopan staklo 4/16/4k kade ednoto staklo e niskoemisiono K-staklo ~ij U=2,22W/m²K, pa vo toj slu~aj prose~nata toplinska propustlivost na celiot prozor e okolu U=2W/m²K, so {to bi se zadovolil kriteriumot od pravilnikot na ministerstvo za ekonomija za energetska efikasnost na grade`nite objekti.

No ima i proektanti koi ne vodat smetka pri izbor na prozorcite, pa poradi nekoe veruvawe deka aluminiumskite prozorci se po izdr`livi tie niv gi prepora~uvaat, ne vodejki smetka da barem insistiraat na aluminiumski prozorci so termi~ki prekin. Vo mnogu lokali (deloven prostor) vo postarite zgradi ugradeni se prozorci izraboteni od ~eli~ni profili.

I ednite i drugite imaat mnogu visok U-faktor, pa na prikaànata termografska snimka moè da se vidi deka i

najobi~niot termopn ima daleko po dobar U-faktor. Vo ovie slu~ai postojat ogromni toplinski zagubi niz ramkite od prozorcite, a i pojava na kondenzacija (zarosuvawe).

No kaj novite objekti ne bi smeelo da se smeta na neinformiranost bidejki tamu se proektantite tie koi

propi{uvaat kakvi prozorci i vrati treba da se ugradat. Za àl neinformiranosta e prisutna i kaj niv pa se u{te vo tehni~kata dokumentacija }e sretnete prozorci so ne definiran koeficient na

50

toplinska propustlivost, {to e osnovna rabota na koja treba da se vnimava. Za da proektantot go izbere najdobriot prozor vo odnos na termi~ka i zvu~na izolacija, a istiot da go ukomponira vo dizajnot koj go zamislil, toj vo dene{ni uslovi ima golemi mo`nosti za da napravi dobar izbor pri {to bi go ostvaril zamisleniot kvalitet, dizajn i cena. Dene{nite prozorci se so isti ili kombinacija na razli~ni materijali i boi.

No od prozorcite ne se bara samo po nizok U-faktor. Vo zavisnost od namenata na objektot, negovata postavenost i dr. treba da se kalkulira i so:

U – faktor Toplinsko zra~ewe na son~evite zraci Son~eva transmisija Provetruvawe

51

U-faktor Toplinsko zra~ewe Son~eva transmisija Provetruvawe

Niz prozorcite se gubi ili dobiva energija so procesite na:

Kondukcija Konvekcija Radiacija Direkten protok na vozduh

Son~evo zra~ewe i son~eva energija

Son~evoto zra~ewe zna~itelno se menuva pominuvajki niz kosmosot i zemjinata atmosfera, a od nego do nas dospeva samo mal del. Ozonskiot omotuva~ gi spre~uva za ìviot svet na zemjata najopasnite delovi od spektarot koi so sebe nosat najgolem del od energija, i gi uni{tuvaat kletkite na ìvite organizmi. Tie zra~ewa se : kosmi~ko, gama, H i UVC. Ostanatiot del od zra~eweto proa|a niz ozonskiot sloj i doa|a do zemjinata povr{ina pri {to deluva na ìviot svet i toa kako:

IR (infrared) – infracrveno zra~ewe 56% VIS (visible) – svetlosno zra~ewe 39% IR (infrared) – infracrveno zra~ewe 56% UV (ultraviolet) – ultravioletovo zra~ewe

- UVA – zra~ewe 4,9% - UVB – zra~ewe 0,1%

52

Konvekci ja- koga vozduhotja predava svojata topl i na na pol adnoto stakl oi pa|a dol u premapodot. Dvi ` eweto povl ekuva nov topolvozduh odozdol a prema gore koj vodopi r so stakl otoja predava svojatatopl i na i povtornopa|a dol e.

Radi aci ja- e prodi rawe natopl i nata kakoi nf ra-crvenaenergi ja ni zstakl oto

Kondukci ja- di rekten transf erna energi ja ni z prozorecot

Zaguba- topl i ot vozduhni z prozorci tekoi ne zapti vaatdobro odi di rektnonadvor i stvarazaguba na topl i nskaenergi ja.

Dol gobranovatatopl i nska son~evaenergi ja se refl ekti raod nadvore{natapovr{ i na na stakl otopa vo l etni ot per i odtopl i nata ja vra}anazad.

Ni skoemi si ono “K”stakl o ja refl ekti ratopl i nata vnatre.

Svetl osni te zraci absorbi raniod vnatre{nostase pretvaraat vo topl i nski .

Zraci te so kratkibranovi - son~eva svetl i na pomi nuvaatni z stakl oto vovnatre{nosta.

UV Svetl osni I nf racrveni (topl i nski )

0,25 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5

(mikrometri)

Sonce

aero zagaduvawe

Vo ladnite klimatski podru~ja lugeto sakaat da niz prozorcite vlezat {to e mo`no pove}e i toplinski i svetlosni zraci. No vo toplite podra~ja toplinskite ne se poèlni no svetlosnite i tamu se posakuvani. So novata tehnologija na proizvodstvo na prozorci i stakla i dvete varijanti se vozmo`ni. Od prikaàniot dijagram moè da se vidi deka son~evite zraci so najkratka branova dolìna se vsu{nost UV-zracite, i tie se najmaliot del od snopot na son~evi zraci. So sredna branova dolìna i so ne{to po golemo koli~estvo u~estvuvaat svetlosnite zraci, a so najdolga branova dolìna i najgolemo koli~estvo u~estvuvaat infracrvenite (toplinski) zraci. Pri~ina za okolu 90% na site {tetni efekti na koàta pa i celiot organizam se UV zracite, i toa po konkretno UVB zracite koi za sre}a se i najmalku. Zna~i so kombinacija na broj i vrsta na niskoemisioni stakla, pa po potreba ispolnet me|uprostor so argon ili kripton, moè da se postignat razni efekti so koi ke se zgolemat ili namalat

53

kondukcijata, konvekcijata i radiacijata. Edinstveno protokot na vozduh kako posakuvana ili nesakana pojava se re{ava so na~inot i kvalitetot na izrabotka na prozorcite.

STAKLO

Naj~esto lugeto pri izbor na prozorci pravat golem previd. Sekoga{ se interesiraat od kakov materijal (profili) se izraboteni i koi se karakteristikite na toj materijal, no pritoa zaboravaat na faktot deka vo prosek okolu 80% od povr{inata na prozorecot mu pripa|a na stakloto. Zna~i sepak stakloto e toa od koje zavisi dali so prozorecot sme gi zadovolile potrebite ili ne.

Stakloto e eden od najstarite materijali koi ~ovekot uspeal da gi proizvede, a osnovna sirovina za negovo proizvodstvo e kvarcniot pesok. Postojat tri tehnologii za proizvodstvo na staklo i toa:

Furko Pitsburg Flot

Furko i pitsburg se zastareni i denes se prisutni samo vo pomalite zemji ili zemji vo razvoj. Na prostorite na biv{a Jugoslavija vo Lipik - Hrvatska se proizveduva{e furko, a vo Pan~evo - Srbija furko i pitsburg. Ova staklo retko koga ima{e uedna~ena debelina po celata povr{ina, pa zatoa se pojavuvaa valovi koi bea vidlivi i so golo oko. Tie bea po izrazeni kaj furko stakloto. Najgolem problem so tie stakla imaa proizvoditelite na ogledala, bidejki ogledalata proizvedeni od toa staklo go izkrivuvaa likot, a so toa gi pravea lugeto po slabi ili po debeli. Naj nova od navedenite tehnologii e flot (Float), so koja se dobiva bezprekorno ramno staklo so uedna~ena debelina po celata svoja povr{ina.

Koga se razmisluva kakvo staklo treba da se ugradi vo prozorcite treba da se razmisluva za dve raboti:

Izgled Performansi

54

IZGLED

Vo dene{no vreme industrijata na ramno staklo nudi {iroka lepeza na proizvodi i toa: stakla vo razni boi; refleksni stakla; ornamenti; imitacii na drvo, mermer, keramika i dr. Osven toa so modernata tehnologija (koja e prisatna i kaj nas), na kupuva~ite im se ovozmoùva da na ve}e izbranoto staklo mu se izvr{at i dodatni mehani~ki obrabotki kako {to se: brusewe na ivici; fazeti; gravirawe na razni detaqi; hemisko ili mehani~ko peskarewe - i toa celosno ili delumno (so ili bez {ablon); fuzirawe; printawe; laminirawe vo razni boi i dr.

PERFORMANSI

[irokiot asortiman na proizvoditelite na staklo ovozmoùva da se izbere staklo so odredeni performansi koi }e odgovaraat na odredenata namena. Sekoe staklo od asortimanot na proizvoditelite ima svoja to~na namena spored performansite koi gi pruà. No mnogu e bitno da se znae {to se saka i vrz baza na toa da se napravi praviot izbor. Za po lesen izbor staklata moè da se grupiraat vo nekolku grupi:

Niskoemisioni stakla Kaleni stakla Laminirani stakla Stakla so dobri akusti~ni performansi Samo~istlivi stakla

Niskoemisiono (Low Emission) ili “K” - staklo

Vo Zapadna Evropa od april 2002 god. so promena na grade`nite propisi, ugrduvaweto na niskoemisionoto staklo stana obvrska. Ova staklo ima mikronski povr{inski metalen ili organski sloj (samo na ednata strana), koj rezultira so 30% po dobra termo izolacija vo odnos na obi~noto staklo. Naj poznat proizvoditel na K staklo e angliskata kompanija PILKINGTON. Niskoemisionoto staklo ja zgolemuva cenata na prozorcite za

55

okolu 10-15%, no imajki vo predvid deka so nego se dobiva prozor so 30% po dobra termo izolacija, toga{ investicijata e isplatliva.

Mikronskiot metalen sloj e nevidliv za golo oko, taka da e mnogu te{ko da se prepoznae vo odnos na obi~noto staklo. Vo zavisnost od tehnologijata na proizvodstvo slojot na metal ili metalen oksid moè da bide tvrd, no i dovolno mek za da bide podloèn na o{tetuvawe (naj~esto pri ~istewe). Zatoa ova staklo se koristi isklu~ivo vo termo-paketi, pri {to se vodi smetka da metaliziraniot sloj se postavi od vnatre{nata strana na termo-paketot. Ova staklo prestavuva dodaten problem za proizvoditelite na termoizolaciono staklo, zatoa {to e potrebno da poseduvaat ma{ini za perewe na staklo so meki ~etki. Vo zavisnost od potrebite (a normalno i od buxetot), vo termo-paketite moè da se ugradat edno ili dve K stakala.

Niskoemisionoto staklo ja reducira infracrvenata radijacija, i toa od po toplata kon po ladnata strana na prozorskoto staklo, so {to go snizuva koeficientot na propustlivost U na prozorecot i gi odbiva UV-zracite i toa 70-90% vo zavisnost od tipot na stakloto. Vo zavisnost od potrebata se proizveduvaat K stakla koi propu{taat mnogu, sredno ili malku son~eva energija odnosno:

Niskoemisioni stakla so visoka transmisija Niskoemisioni stakla so sredna transmisija Niskoemisioni stakla so niska transmisija

Стакла со високa соларна трансмисија (соларен доход)

Сликата (доле) ги претставува карактеристиките на типичен прозорец со термопан стакло со висока трансмисија, нискоемисионо стакло и аргонско полнење.

Овие нискоемисиони стакла често се толкуваат како нискоемисиони стакла со тврда прекривка поради самиот процес на покривање на стаклото. Карактеристи-ките (својства, параметри) претставени на сликата се типични за нискоемисионите стакла, дизајнирани да го

56

редуцираат губитокот на топлина но истовремено да допуштаат соларен доход.

Високо соларно-доходните нискоемисиони стакла се најдобри за примена во згради лоцирани на места со топла клима. Овој вид на нискоемисионо стакло се употребува за пасивно соларни проекти поради атрибутите на неговите перформанси во споредба со

останатите видови нискоемисиони стакла кои се создадени да го редуцираат соларниот доход.

Во местата со топла клима и умерено ладни периоди каде што е потребно греење и ладење, нискоемисионите прекривки со високи, средни и ниски соларни доходи можат да резултираат со слични годишни трошоци за енергија во зависност од дизајнот на куќата. Додека високо соларните доходни стаклени површини се подобри за во зима, ниско соларните доходни стакла се подобри за во лето. Ниско соларно доходните нискоемисиони стакла се идеални за згради лоцирани во предели со поладна клима.

Стакла со средна соларна трансмисија (соларен доход)

Сликата (dole) ги претставува карактеристиките на типичен прозорец со термопан стакло со средна трансмисија на соларна енергија (среден соларен доход), ниско-емисионо стакло и аргонско

полнење. Овие нискоемисиони стакла често се толкуваат како нискоеми-сиони стакла со мека прекривка поради самиот процес на покривање на стаклото. Ваквите прекрив-ки ја редуцираат загубата на топлина,овозможуваат сосема доволна количина на продор на соларна енергија, и се препора-чуваат за климатски подачја каде

57

што е потребно и греење и ладење. Во местата со топла клима и умерено ладни периоди каде што е потребно греење и ладење.

Стакла со ниска соларна трансмисија (соларен доход)

Сликата (доле) ги претставува карактеристиките на типичен прозорец со термопан стакло со ниска трансмисија на соларна енергија (низок соларен доход), ниско-емисионо стакло и аргонско полнење. Овој вид на нискоемисиони стакла често се толкуваат како спектрално селективни нискоемисиони стакла кои ја редуцираат загубата на топлина во зима, но исто така го редуцираат соларниот

доход во лето. Во споредба со повеќето калени и рефлексни стакла, овие нискоемисиони стакла овозмо-жуваат повисоко ниво на продор на светлина, истовремено редуцирајќи го доходот на соларна енергија. Ниско соларно доходните, нискоемисиони стакла се идеални за згради лоцирани во подрачјата со ладна клима. Во подрачјата со топла клима и умерено ладни периоди каде што е потребно и греење и ладење, Ниско-емисионите прекривки со

високи, средни, или пак ниски соларни доходи можат да резултираат со слични годишни трошоци за енергија во зависност од дизајнот на куќата. Додека високо соларните доходни стаклени површини се подобри за во зима, ниско соларните доходни стакла се подобри за во лето.

Постојат и варијанти на ниско соларно доходни нискоемисиони прекривки кои се направени да ја намалуваат трансмисијата на соларна енергија уште повеќе. Како и да е, ова намалување на соларниот доход се постигнува со редуцирање на продорот на светлина – ваквите прекривки, кои можат да бидат по малку и калени, се најдобри за употреба каде што ладењето (на внатрешни простории) е доминантен фактор и каде што се бара повеќе ефект на калено стакло.

Kaleni stakla

58

Ovie stakla se sedum pati po jaki od obi~nite, a se dobivaat so proces na kalewe - zagrevawe pa naglo ladewe.

Nivnata primena e neograni~ena, a vo grade`ni{tvoto se primenuvaat sekade kaj {to postoi opasnost od kr{ewe, a naro~ito kaj {to postoi opasnost na povredi od kr{ewe. Se prepora~uvaat za stakleni fasadi, a pod obavezno za vnatre{ni pregradi, izlozi i vrati. Razlogot zaradi koj se prepora~uvaat od sigurnosni

pri~ini e:

Otporni se na kr{ewe Poradi visoki vnatre{ni napregawa se kr{at na sitni

par~iwa koi ne se opasni za povredi. Imaat zgolemena transparentnost.

Laminirani stakla

Laminiranoto staklo go so~inuvaat dve stakla (so ista ili razli~na debelina) koi me|usebno se povrzani so PVB folija. Ima mnogu dobra termi~ka a naro~ito zvu~na izolacija, i se tretira kako sigurnosno staklo, zatoa {to koga }e se skr{i ostanuva zalepeno na folijat, taka da se namaluva opasnosta od povredi, a na kradcite im zadava dodatni problemi za da vlezat vo nekoja prostorija. Negovata primena e mnogu golema, a najmnogu se primenuva kaj staklenite fasadi, a pod obavezno kaj staklenite krovovi. Folijata koja gi drì dvete stakla moè da bide transparentna (bezbojna), no moè da bide i vo razni boi i dizajni, i razen procent na transparentnost.

59

Stakla so dobri akusti~ni performansi

Za mnogu luge zvu~nata izolacija na prozorcite im e po bitna duri i od termi~kata. Vo zavisnos od potrebite na zvu~na izolacija moè da se izbere staklo so po dobri akusti~ni performansi, no tie moàt da se podobrat i so samata izrabotka na termopaketot.

Skoro site znaat deka dve stakla vo termopaket imaat po dobra zvu~na izolacija od edine~no staklo, no malkumina znaat deka zvu~nata izolacija najmnogu zavisi od goleminata na vozdu{niot prostor pome|u dvete stakla. Toa zna~i deka {to e po golem me|uprostorot, po golem e i koeficientot na zvu~na izolacija. PVC prozorcite tuka imaat presudna uloga, bidejki za razlika od drvenite, aluminiumskite i ~eli~nite, moàt da prifatat staklopaket so debelina do 32mm. a nekoi i do 40 mm.

Pri proektirawe treba sekoga{ da se trgne od klasata na za{tita od bu~ava, pa kalkulirajki so razni mo`nosti, da se postigne baraniot koeficient na za{tita. A toj moè da se postigne so:

Izbor na staklo so po dobri akusti~ki performansi Zgolemuvawe na brojot na stakla vo termopaketot Zgolemuvawe na vozdu{niot prostor pome|u dvete stakla

60

Ugraduvawe na po debeli stakla Debelinata na dvete stakla da e razli~na Polnewe na termopaketot so gas (argon ili kripton) Nalepuvawe na folija na edno staklo Kombinacija na dve ili pove}e gorenavedeni varijanti.

Samo~istlivi stakla

Ovie stakla naj~eso se primenuvaat za visokite stakleni fasadi kaj {to pristapot za ~istewe e skoro nevozmoèn ili bara specijalno obu~eni ekipi so specijalna oprema. Staklenite fasadi se izloèni na atmosferski priliki, pra{ina i gasovi koi doa|aat od okolinata. Zna~i izloèni se na organski i mineralni ne~istotii. Za taa namena golemite proizvoditeli na staklo (Pilkington, Saint-Gobain i dr.) uspeea da proizvedat staklo so komercialen naziv BIOCLEAN, koe pod dejstvo na son~evite UV-zraci i do`dovite samo se ~isti.

Na koj na~in staklata se ~istat sami?

Stakloto “Bioklean” ja uni{tuva silata na UV zracite i do`dot Fotokataliti~ka akcija

Ultravioletovite zraci koi se prisutni vo dnevnoto svetlo predizvikuvaat raspa|awe na organskite ne~istotii i deluvaat povr{inata na stakloto da stane – hidrofili~na.

Fenomenot na fotokataliza moè da se pojavi i koga e son~evo no i koga e obla~no

Hidrofili~na akcija:Blagodarenie na posebnata hidrofili~na akcija, na povr{inata na stakloto se formira voden sloj koga ima do`d.

Ovoj sloj ovozmoùva da razbienite ~esti~ki od ne~istotijata kako i mineralnata ne~istotija bidat odstraneti od stakloto.

Vodata brzo i uedna~eno isparuva ostavajki go stakloto ~isto.

No osven karakteristikata samo~istlivost ovie stakla imaat mnogu dobri termi~i i svetlosni karakteristiki.

61

OBI^NO STAKLO

SGG BIOCLEAN

SGG BIOCLEAN COOL-LITE

ST

% promena vo odnos

na obi~noto

stakloTransmisija na svetlo 81% 77% 45% 36%

Solaren faktor 0,76 0,62 0,39 -0,37

U-faktor (W/m²K)

2,9 1,2 1,2 1,7

TERMOIZOLACIONO STAKLO

Bidejki edine~noto staklo ne gi ispolnuva ni naj osnovnite kriteriumi za termo i zvu~na izolacija, denes vo prozorcite se ugraduva isklu~ivo termo izolaciono staklo so najmalku dve stakla.

62

Samiot zbor termoizolaciono ni ka`uva deka se raboti za termi~ka izolacija, no so zgolemuvawe na termi~kata se zgolemuva i zvu~nata izolacija. So zgolemuvawe na brojot i vidot na stakla, kako i so ubrizguvawe na gas, se zgolemuva izolacionata sposobnost na stakloto a so toa se postignuva za{teda na potro{uva~ka na gorivo za zagrevawe na prostorot.

[to e termoizolaciono staklo?

Vo literatura mo`e da go sretneme kako: termoizolaciono staklo, termopan, izo staklo, termopaket ili staklopaket. Vo sekoj slu~aj se raboti za dve ili pove}e stakla pome|u koi se nao|a distanciona ramka ~ija vnatre{nost e ispolneta so hidroskopen

63

materijal (materijal koj upiva vlaga) silikagel. Silikagelot preku otvorite koi se nao|aat od vnatre{nata strana na aluminiumskata ramka, ja apsorbira vlagata koja e zarobena zaedno so vozduhot vo vnatre{nosta na paketot. Negova zada~a e da vlagata od vnatre{nosta ja iscrpi 100%, za da pri razlika na temperaturi od dvete strani na staklopaketot ne dojde do kondenzacija vo vnatre{nosta, koja nema da moè da se is~isti. Mnogu e bitno da pri izrabotka so silikagel se napolnat site ~etiri strani od aluminiumskata ramka koj predhodno e ~uvan vo zatvoren sad koj ne ovozmoìl da istiot dojde vo kontakt so vlaga. Ako

silikagelot predhodno apsorbiral vlaga, toj nema da moè da si ja ispolni zada~ata vo paketot, pa toa staklo vo laden period }e kondenzira. Nekoi proizvoditeli za da za{tedat, ne gi polnat site ~etiri lajsni od ramkata, tuku samo dve. Toa i nee taka stra{no dokolku vlagata vo vozduhot (vo momentot na izrabotka na staklopaketot) iznesuva pomalku od 50%. No dokolku vla`nosta e

pogolema, silikagelot nema mo`nost da ja apsorbira celosno i pokasno }e dojde do kondenzacija (zarosuvawe). Hermeti~nosta na prostorot pome|u stakla-ta po pravilo se obezbeduva so dvostrano zaptivawe i toa: primarno i sekundarno.

Primarnoto zaptivawe se vr{i so butil pome|u ramkata i stakloto, i toa e neminovno od dva razloga:

Da obezbedi primarna za{tita za da vo prostorot pome}u staklata ne vleze sve` (vlaèn) vozduh, ili da inertniot gas (argon ili kripton) ne izleze od nego.

64

Da formira termo most pome|u aluminiumot i stakloto za da niskata temperature (vo zima) preku aluminiumskata ramka ne se prenese od nadvore{noto na vnatre{noto staklo, pri {to bi se se namal toplinskiot otpor na stakloto odnosno bi se zgolemil koeficientot na toplinska propustlivost.

Vo makedonija na prstite od edna raka moàt da se izbrojat firmite koi vo svojata proizvodna linija imaat i butil-ekstruder. Zatoa termopanot koj tie go proizveduvaat ne bi moèl da dobie atest koj za àl vo Makedonija niti koj go bara, niti koj go izdava. Taka site stakla se ugraduvaat pod imeto termoizolaciono staklo iako ne se toa. Zaradi prvata funkcija i ne e tolku stra{no dokolku proizvoditelot dade dolgogodi{na garancija deka nema da zarosi. No koga se raboti za vtorata, bez butilot stakloto ke leì direktno na aluminium koj e perfekten provodnik na temperatura, pa zime nadvore{nata niska temperatura }e ja sprovede vnatre i stakloto }e bide so po visok U-faktor, {to zna~i deka nema da pruì dobra izolacija.

Sekundarnoto zaptivawe se v{i po celiot obem na termopaketot so {to se opfateni dvete (trite) stakla zaedno so distantnata ramka. Zaptivaweto se vr{i so: hotmelt (topla postapka), dvokomponenten tiokol (10:1), polisulfid, silikon i poliuretan.

Polnewe so Argon ili Kripton

Eden vid podobruvawe koe moè da se postigne na termi~kite performansi na izolacionite stakla, e da se reducira provodnosta

65

na vozdu{niot prostor pome|u staklata. Prvobitno ovoj prostor bil polnet so vozduh od vrvot i poprskuvan so suv nitrogen vo momentot pred da se butilira. Vo butiliraniot termopan, gasot ima uloga da temperaturata na vozduhot od vrvot na prozorecot ja izedna~i so temperaturata na ladniot vozduh od dnoto. Polneweto na prostorot so pomalku provodliv, pogust ili pak bavno dvi`e~ki gas, ja minimalizira konvekcijata na strujata vo samiot prostor, i vo celost go reducira prenosot na toplina kako odvnatre taka i od nadvor.

Производителите на аргон и криптон ги имаат воведено овие гасови во технологијата на прозорци со цел да постигнат подобрување во топлинските перформанси. Аргонот е ефтин, нетоксичен, чист и безмирисен гас. Оптималната празнина (простор) помеѓу стаклата во термопанот кој се полни со аргон е иста како и кога би се полнел со воздух (околу 11-16мм). Криптонот пак, е нетоксичен, нереактивен, чист, безмирисен, и има подобри термални перфор-манси, но сепак е поскап да се произведе. Криптонот е особено корисен кога просторот помеѓу стаклата мора да биде помал

отколку што се посакува, како на пр. 6мм. Оптималниот простор помеѓу стаклата полнет со криптон би требало да биде 9мм. Мешавина од криптон и аргон исто така се користи со цел да се постигне компромис помеѓу термалните перформанси на прозорецот и трошоците.

ZAROSUVAWE (KONDENZACIJA) NA STAKLA

Postojat dva slu~aja na zarosuvawe na staklata:

1. Zarosuvawe vo vozdu{niot prostor pome|u staklata vo termopaketot

2. Zarosuvawe na vnatre{noto staklo koe e vo direkten kontakt so vnatre{nosta na prostorot.

Vo dvata slu~aja stakloto zarosuva (kondenzira) koga nadvor e niska a vnatre visoka temperatura. Vo prviot slu~aj

66

zarosuvaweto e rezultat na lo{o izraboten ili vo transport i montaà o{teten termopan, a vovtoriot slu~aj poradi aluminiumskata lajsna so koja e napraven termopanot. Poradi pregolemiot koeficient na propustlivost na energija aluminiumskata lajsna koja e me|u staklata, ja sproveduva ladnata temperature od nadvore{noto na vnatre{noto staklo pa prozorecot po~nuva da zarosuva po~nuvajki od kraevite (ivicata) na stakloto. Takvo staklo go gubi efektot na energetska efikasnost pa zatoa ne e prepora~livo da se ugraduva termopan kaj {to staklata se vo direkten kontakt so aluminiumskata ramka. Vo princip praviot termopan mora pome|u stakloto i aluminiumskata ramka da ima butil, no najdobra varijanta e koga namesto aluminiumska ramka se koristi nemetalna ramka koja se izrabotuva od takanare~en “super spacer”.

Distantni ramki izraboteni od aluminiumski profili so razni {iro~ini i razni boi, no site se perforirani od vnatre{nata strana za da moè silikagelot preku perforacijata da ja iscrpe vlagata koja so vozduhot e zarobena pome|u staklata.

Ramkata moè da bide izrabotena na dva na~ina: so spojuvawe na aluminiumskite profili so plasti~ni agolni spojki na sekoj agol, ili vo ponovo vreme so oblikuvawe (vitkawe) na aluminiumskiot profil vo forma koja jai ma stakloto a spojuvawe se vr{i samo na edno mesto so prava spojka. Prviot na~in go praktikuvaat malite kompanii, a vtoriot golemite. Pri prviot na~in se koristat aluminiumski profili so odredena dolìna, koi se krojat po edno par~e za sekoja strana od stakloto. Vo vtoriot na~in se koristat t.n. beskone~ni aluminiumski lenti koi se namotani vo kotur i se so razna {iro~ina, pa so pomo{ na avtomatski linii trakata se oblikuva vo profil, se vitka spored formata i dimenzijata na stakloto, se se~e i na kraj se spojuva.

Distantni ramki izraboteni po takanare~ena tehnologija na topli ivici (warm edge technology). Ovie ramki se mnogu

67

po skapi vo odnos na aluminiumskite, me|utoa koga }e se napravi analiza na odnosot pome|u vlo`enoto i dobienoto, se prepora~uvaat da se koristat za energetski efikasni prozorci ili stakleni fasadi pogotovo kaj pasivnite ku}i. Pove}e od 80% od energijata koja se gubi niz prozorcite vsu{nost pominuva niz ivicite od staklata bidejki ramkite prestavuvaat termo mostovi. Proizvodite na tehnologijata na topli ivici gi minimiziraat tie zagubi. Ivicite na termoizolacionite stakla koi se izraboteni so ovie ramki, se za okolu 65% po topli vo odnos na onie stakla koi se izraboteni so aluminiumski ramki, pa osven namalenata toplinska zaguba tie go spre~uvaat zarosuvaweto na stakloto po kraevite, koe mnogu ~esto se slu~uva kaj staklata so aluminiumski ramki. Ramkite izraboteni so tehnologijata na topli ivici imaat razni komercijalni nazivi, no naj~esto gi sre}avame pod imetiwata: Thermix-TX.N Spacer tube ili Super spacer.

Staklo izraboteno so aluminiumska ramka.

Staklo izraboteno so Super spacer.

Staklo izraboteno so Super spacer.

68

Na gornite termografski snimki mo`e da se vidi kakva e temperaturnata razlika na ivicite na staklata izraboteni so Super spacer i aluminiumska ramka.

Ovie Super spacer ramki se fleksibilni pa so pomo{ na ednostaven prira~en alat se nanesuvaat na ednoto staklo, potoa odozgora se stave i vtoroto pa na kraj celiot paket se presuva. Karakteristi~no e toa {to termopaketot po negovata izrabotka vedna{ e spremen za transport i monta`a, {to ne e slu~aj so aluminiumskite ramki kaj {to e potrebno izvesno vreme na su{ewe pred transport.

69

Postoi u{te eden razlog poradi koj si ja opravduvaat cenata, a toa e {to se fleksibilni i trpat razni uvivawa na stakloto bez da se odlepat od nego ili da ispukaat za da bi propu{tile vozduh. Ovaa pojava ne gi karakterizira staklata izraboteni so aluminiumski ramki, pa tamu e ~esta pojavata na zarosuvawe pome|u dvete stakla ili istekuvawe na inertniot gas so koj e ispolnet prostorot. A toa naj~eso se slu~uva pri razlika na vozdu{niot pritisok pome|u staklata i okolinata, ili koga pri montaà ne se obezbedi uedna~en teret na dvete stakla pa doa|a do proklizuvawe na ednoto staklo vo odnos na ramkata. Kako primer da ja navedeme pretpostavkata deka stakla izraboteni so aluminiumski ramki bez butil traka, inertniot gas (so koj se napolneti) go dràt najmnogu 2 godini, aluminiumski lajsni so butil traka gasot go zadrùvaat 4 do 5 godini, a stakla izraboteni so Super spacer gasot go zadrùvaat i do 20 godini. Navedenoto ukaùva deka ne e dovolno da proektantot nazna~i samo deka termopan pokraj drugoto treba da bide ispolneto so argon ili kripton, tuku ili da pobara da se ugradi Super spacer, ili da voop{to ne bara polnewe so gas tuku da predvidi nekoja druga solucija (naj~esto dodavawe na K-staklo)..

Kakvo staklo da se predvidi za odreden objeht?

Vo zavisnost od toa {to sakame da postigneme so termopanot, moè da pravime razni kombinacii so broj na stakla, vrsta na stakla, ufrlawe na gas ili niskoemisiona folija. Zna~i pred proektantot da predvidi so kakvo staklo }e se zastaklat prozorcite ili staklenata fasada, }e mora da znae:

Kolkav koeficient na propustlivost na energija treba da postigne (U)

Kolkava son~eva energija treba da propu{ti (SHGC) Kolku son~eva svetlina treba da propu{ti (VT) Kolkava zvu~na izolacija treba da se postigne (db) Kolku procenti UV zraci smee da propu{ti Kolkavi se nadvore{nite vlijanija na stakloto od vetar,

vibracii... Dali stakloto treba da bide sigurnosno (zaradi povreda na

70

luge) Dali stakloto treba da bide neprobojno (za{tita od

kur{umi)

Na gornite termografski snimki mo`e da se vidi kakva e temperaturnata razlika

na ivicite na staklata izraboteni so Super spacer i aluminiumska ramka.

Ovie Super spacer ramki se fleksibilni pa so pomo{ na ednostaven

prira~en alat se nanesuvaat na ednoto staklo, potoa odozgora se

stave i vtoroto pa na kraj celiot paket se presuva. Karakteristi~no

71

e toa {to termopaketot po negovata izrabotka vedna{ e spremen za

transport i montaà, {to ne e slu~aj so aluminiumskite ramki kaj

{to e potrebno izvesno vreme na su{ewe pred ransport.

Postoi u{te eden razlog poradi koj si ja opravduvaat cenata, a toa e {to se fleksibilni i trpat razni uvivawa na stakloto bez da se odlepat od nego ili da ispukaat za da bi propu{tile vozduh. Ovaa pojava ne gi karakterizira staklata izraboteni so aluminiumski

ramki, pa tamu e ~esta pojavata na zarosuvawe pome|u dvete stakla ili istekuvawe na inertniot gas so koj e ispolnet prostorot. A toa naj~eso se slu~uva pri razlika na vozdu{niot pritisok pome|u staklata i okolinata, ili koga pri montaà ne se obezbedi uedna~en teret na dvete stakla pa doa|a do proklizuvawe na ednoto staklo vo odnos na ramkata. Kako primer da ja navedeme pretpostavkata deka stakla izraboteni so

aluminiumski ramki bez butil traka, inertniot gas (so koj se napolneti) go dràt najmnogu 2 godini, aluminiumski lajsni so butil traka gasot go zadrùvaat 4 do 5 godini, a stakla izraboteni so Super spacer gasot go zadrùvaat i do 20 godini. Navedenoto ukaùva deka ne e dovolno da proektantot nazna~i samo deka termopan pokraj drugoto treba da bide ispolneto so argon ili kripton, tuku ili da pobara da se ugradi Super spacer, ili da voop{to ne bara polnewe so gas tuku da predvidi nekoja druga solucija (naj~esto dodavawe na K-staklo)..

Kakvo staklo da se predvidi za odreden objeht?

Vo zavisnost od toa {to sakame da postigneme so termopanot, moè da pravime razni kombinacii so broj na stakla, vrsta na stakla, ufrlawe na gas ili niskoemisiona folija. Zna~i pred proektantot da predvidi so kakvo staklo }e se zastaklat prozorcite ili staklenata fasada, }e mora da znae:

Kolkav koeficient na propustlivost na energija treba da postigne (U)

72

Kolkava son~eva energija treba da propu{ti (SHGC) Kolku son~eva svetlina treba da propu{ti (VT) Kolkava zvu~na izolacija treba da se postigne (db) Kolku procenti UV zraci smee da propu{ti Kolkavi se nadvore{nite vlijanija na stakloto od vetar,

vibracii... Dali stakloto treba da bide sigurnosno (zaradi povreda na

luge) Dali stakloto treba da bide neprobojno (za{tita od

kur{umi)

73

PRAVILNO PROVETRUVAWE NA PROSTORIITE

Sovremenite PVC prozorci zaptivaat hermeti~ki, pa zatoa dokolku prostoriite nemaat sistem za avtomatska prinudna ventilacija, potrebno e da vo odreden vremenski interval se provetruvaat. Kolkav }e bide vremenskiot interval zavisi od brojot na luge koi prestojuvaat vo prostorijata, dali ima nekakvo isparuvawe (kujna, toalet i dr.), pra{ina i dr. A pri~inite za redovno provetruvawe se:

Regulacija na vla`nost Zamena na ustoeniot vozduh so sve` Spre~uvawe na pojava na kondenzacija i muvla Uslov za zdrava sredina i prijaten prestoj

Vo tek na dolgite grejni periodi treba da se izbegnuva provetruvawe na prostoriite so koristewe na prozorcite so otvarawe na kip. Sveìot vozduh najdobro moè da se obezbedi so otvarawe na site prozorci i vrati, za da se obezbedi provev, so koj za kratko vreme (3-4 min.) moè da se zameni celiot vozduh vo prostorijata, a da pritoa ne dojde do razladuvawe na yidovite. Efikasnoto provetruvawe gi namaluva zagubite na toplinskata energija i ostvaruva za{teda vo tro{ocite za greewe.

75

SISTEMI ZA PRIFA]AWE I ZA[TITA OD SONCE

Kaj analizata na energetskite svojstva na prozorskite ramki i stakla, potrebno e da se naglasi deka energetskata efikasnost ne zavisi samo od postignuvawe na {to e mo`no po niska vrednost na koeficientot na toplotna propustlivost. Vo sovremenata arhitektura mnogu vnimanie se posvetuva na prifa}awe na son~evata energija i za{tita od istata, bidejki pasivnite dobivki na toplina mora da se reguliraat i optimiziraat vo zadovolitelna celina. So zao{truvawe na propisite za toplinska za{tita i za{teda na energija, osven toplinskata za{tita (izolacija) na nadvore{nite yidovi i krovot, va`na uloga vo optimizirawe na energetski efikasni i pasivni ku}i prevzemaat i sistemite za prifa}awe i za{tita od son~evite zraci.

So cel za za{tita od prekumerno osvetluvawe na vnatre{nosta na objektot, a so toa i poka~uvawe na temperaturata vo leten period se koristat razni elementi:

Arhitektonska geometrija: zelenilo, tremovi, strei, nastre{nici, balkoni ...

Elementi na nadvore{na za{tita od sonce: razni pokretni i nepokretni brisolei, nadvore{ni `eluzini, roletni, tendi, sovremeni zastakluvawa ...

Elementi na vnatre{na za{tita od sonce: razni tipovi na roletni, `eluzini zavesi ...

76

Holografski elementi, refleksna stakla, specijalni folii za stakla ...

Golemi strei i verandi taka da lete koga sonceto e visoko {titat od prodor na son~evite zraci vo vnatre{nosta, a zime koga sonceto e nisko toa niz golemite stakleni povr{ini dodatno gi zagreva prostoriite.

l etno sonce

zi msko sonce

Nivna funkcija e da go usmerat dnevnoto svetlo (son~evite zraci) tamu kaj {to toa e potrebno, bez preterano zagrevawe na prostoriite. Sovremenite takanare~eni “daylight” sistemi koristat opti~ki sredstva za da potiknat refleksija, prekr{uvawe na son~evite zraci, ili za aktivno ili pasivno prifa}awe na svetloto. So vekovi dnevnoto svetlo bilo edinstven izvor na svetlo vo ku}ite. Vnatre{nosta na ku}ite bila dizajnirana taka da sekoja prostorija dobie dovolno dnevna svetlost. Sovremenite sistemi za kontrola na svetloto i upravuvawe so dnevnoto osvetluvawe se nov doprinos za energetska efikasnost i odr`iv razvoj. Tie sistemi vo arhitekturata se vklu~uvaat vo najrana faza na proektirawe.

VOZDU[EN TEK

77

Со големата разлика во температурата помеѓу површината на прозорците и воздушната температура во собата, брзинаta на воздухот што доаѓа во контакт со прозорецот е сосема мала. На подот, воздухот се враќа назад: На растојание од околу 10 cм. од прозорецот на пасивната куќа (U= 0,8 W/m²K максималната воздушна брзина сè уште изнесува 0,11 m/s. Оваа вредност е тешко да се забележи. Меѓутоа, ако изолационата ефикасност на прозорецот не е толку добра, тогаш воздушната брзина достигнува вознемирувачки вредности. Според тоа, се препорачува со „нормалните прозорци“ под прозорецот да се позиционира елемент за греење.

TOPLINSKA UDOBNOST

Удобноста се утврдува многу субјективно, при што дури и бојата на животната средина игра одредена улога, сепак во секој случај неа ја одредува склонос на личноста, која што соопштува што чувствува. Меѓутоа, важен дел од удобноста зависи од “топлинската удобност“. Овој дел е одлично истражен – резултатите се содржани во стандардите воведени насекаде во светот (DIN EN ISO 7730). Оптималната топлинска удобност самата се приспособува, ако емисијата на топлина од човечкото тело е урамнотежена со неговото произведување на топлина. Оттука се

78

изведува Фангеровата равенка за удобноста. Ова поставува однос помеѓу дејството (на пр. спиење, трчање) и облеката, како и коефициентите на термалната околина, kako што се:

воздушната температура температурата на околните површини, што може да се

резимира во „Температура на зрачење“ (гер. Strahlungstemperatur),

воздушната брзина и нејзината влажноста на воздухот.

Секогаш има цел спектар од четирите параметри на удобноста наведени преку комбинации, во кои што удобноста е на многу добро ниво: Таканареченото поле на удобност. Тоа може да се утврди од Фангеровата равенка за удобноста, одредена во ISO 7730. Според овој стандард и понатаму е важно:

да не се надмине границата на запурнина во однос на влажноста на воздухот,

воздушните брзини остануваат строго ограничени (за брзини под 0,08 m/s бројот на незадоволителните почнува да загрижува, нацртот е помал од 6%)

разликата помеѓу зрачењето и воздушна температура и понатаму е мала,

разликата на температурата на зрачење во различни насоки останува мала (помала од 5 °C; таканаречената „асиметрија на температурата на зрачење“)

раслојувањето на воздушната температура во собата изнесува помалку од 2°C помеѓу главата и стапалата на лицето кое што седи

температурите што можат да се почувствуваат во областа, од место до место варираат за нешто помалку од 0,8 °C.

PROCENKA NA ENERGETSKA EFIKASNOST

Prelimenarnata energetska procenka e prviot ~ekor koj e potreben da se napravi za da se vidi kolku vsu{nost energija tro{i va{iot dom, i kade se mo`nite mesta za za{teda na energija koi bi mo`ele da go napravat va{iot dom energetski efikasen. Taa e ednostaven, brz i smislen pregled na objektot, a vklu~uva izrabotka na bilans na potro{uva~ka na energija i ja dava celokupnata slika na sostojbata i energetskata efikasnist. Procenkata }e vi uka`e na problemite za nepotrebno tro{ewe

79

(rasturawe) na energija, a so nivnoto namaluvawe odnosno eliminirawe }e moète da za{tedite zna~ajna suma na pari. Zna~i celta na energetskata procenka e da gi locirate mestata na zgolemeno tro{ewe ili zaguba na energija vo va{iot dom. Pri procenkata se pregeduvaat i analiziraat grade`nite elementi na objektot (prozorci, vrati, yidovi, krov i dr.), a se proveruva i sostojbata na sistemite na osvetluvawe, greewe i ladewe, pri {to se vr{i analiza na mo`nite za{tedi na voda i elektri~na energija.Ednostavna energetska procenka moète da napravite i sami, a za po precizna profesionalna procenka }e bidete primorani da angaìrate profesionalna firma ili poedinci koi se stru~no osposobeni za takva rabota. Kako rezultat na energetskata procenka treba da usledat preporaki za prevzemawe na potrebni merki za podobruvawe na energetskata efikasnost na objektot.

Energetskata procenka se sostoi od slednite ~ekori, koi moè i da se pro{irat vo zavisnost od specifi~nostite na objekot:

Definirawe na celite na energetskata procenka Zapoznavawe so postoe~kata dokumentacija na objektot

(dokolku postoi) i prva obikolka na prostorot. Detalna obikolka na objektot, vklu~uvajki ja i procenkata

na site elementi.

Procenkata gi opfa}a slednite elementi: Grade`ni konstrukcii i toplotna izolacija Prozorci, vrati i ostanati otvori Instalacii za greewe i ladewe Ventilacija i odveduvawe na ~ad Sistem za greewe na voda za upotreba Instalacija za dovod na voda Elektri~na instalacija Osvetluvawe i druga elektri~na oprema Site ostanati uredi

Sobirawe na potrebni podatoci za uredite i opremata koja se koristi - Tehni~ki podatoci i opis na sostojbata na uredite i opremata, vremeto na koristewe, postoe~ki problem i bilo koj drug podatok koj e biten za istite.

Sobirawe na smetki za potro{ena energija vo poslednite tri godini. Vrz osnova na tie smetki se pravi analiza na vkupni tro{oci i poedine~no za sekoj emergent (struja, greewe, voda).

80

Vrz baza na prisobranite podatoci za objektot se pravi energetska analiza, pa dobienite rezultati se uporeduvaat so analizata na smetkite na potro{ena energija.

Vrz osnova na pregled na objektot i energetskata analiza se predlagaat merkite za mo`no podobruvawe na energetskata efikasnost, zaedno so objasnuvawe za presmetkata za postignatata za{teda i period za povrat na investicijata.

Problem:

Visoki tro{oci za energija, pojava na vlaga i promaja, nizok oset na ugodnost i dr. mo`e da bidat posledica na:

1. Dotrajanost na nadvore{nata stolarija (prozorci i vrata) i krov (promaja, vlaga, te{ko i skapo zagrevawe/ladewe).

2. Star i dotrajan kotel za greewe (golema potro{uva~ka na gorivo).

3. Stai i dotrajani elektri~ni aparati i lo{o osvetluvawe (golema smetka za potro{uva~ka na el. energija).

prozorci

krov oxak

vrata

yid

ovi

Pobarajte pomo{:

Visokite tro{oci za energija i nizok komfor na stanovawe vsu{nost za nikogo ne prestavuvaat upozoruvawe deka so va{iot dom ne{to ne e vo red, no sepak toa e znak deka treba da pobarate pomo{ za da gi re{ite tie problem. Prviot ~ekor treba da vi bide da povikate firma ili stru~no lice za da izvr{i energetska procenka i da vi predlo`i merki za Podobruvawe na energetskata efikasnost.

81

Doa|awe na stu~no lice:

Na povik od va{a strana, doa|a stu~wak (ili tim na stru~waci) i po~nuva so ocenka na postoe~kata sostojba:

Ocenkata gi vklu~uva slednite aktivnosti:

1. Analiza na smetkite za poto{ena energija (struja, greewe, voda i dr.) za poslednite tri godini.

2. Obikolka i grade`en pregled na objektot kaj {to se pribele`uvaat site va`ni karakteristiki (vrsta i debelina na yidovi, sostojba na prozorci i vrati i dr.)

3. Pregled и analiza na uredite i opremata vo vnatre{nosta na objektot (osvetluvawe, grejawe/ladewe, instalacija za voda, поголеми потрошува~и на енергија и dr.

82

83

Analiza na postoe~kata sostojba i preporaka za nejzino podobruvawe:

Po sobiraweto na potrebnite podatoci i informacii sledi analiza vrz osnova na koja se predlagaat mo`ni merki za za{teda na energija. Sekoja predloèna merka, propratena e so kratka finansiska analiza. Nekoi od mo`nite podobruvawa se:

1. Postavuvawe na toplotna izolacija na nadvore{nite yidovi i krov

2. Zamena da dotrajanite prozorci i vrati so novi koi }e bidat so podobra energetska evikasnost.

3. Zamena na staroto osvetluvawe so novi {tedlivi (CFL) sijalici

4. Zamena na stariot system na greewe so nov, ili promena na gorivoto (npr. nafta so plin).

Implementacija na predloènite merki za za{teda na energija:

So prifa}awe na predlogot i realizacija na nekoi ili site merki za za{teda na energija, si gi zgolemuvate komforot i udobnosta na ìveewto vo svojot dom, a istovremeno ja namaluvate sumata na pari koi ja davate za potro{uva~ka na energija. Nekoi merki za za{teda na energijata ne baraat nikakvi dodatni vloùvawa, npr. smaluvawe na temperaturata na zagrevawe na prostoriite vo koi ne prestojuvate, ne otvarawe na prozorci istovremeno dodeka gi greete/ladite sobite, ili ako ve}e morate toga{ toa treba da go napravite na kratko. No za nekoi merki se potrebni mali vloùvawa (npr. zamena na klasi~nite sijalici so {tedlivi), no nekoi merki si baraat po golemi vloùvawa (postavuvawe na toplotna izolacija na nadvore{nite yidovi ili zamena na prozorcite i vratite).

Rezultat:

So namaluvawe na potro{uva~kata na energija vo ku}ata direktno {tedite pari, a indirektno ja za{tituvate okolinata bidejki gi namaluvate {tetnite gasovi koi odat vo atmosferata. So renovirawe mu go

Ako so preliminarnata energetska procenka se utvrdat golemi mo`nosti za za{teda, a za niv e potrebna pogolema investicija, toga{ e potrebno da se sprovede detalna energetska procenka. Nejze ja sproveduvaat profesionalni energetski revizori koi koristat razni tehnologii i oprema sa precizno presmetuvawe na energetskata efikasnost. Ovie revizori naj~esto koristat oprema kako {to e takanare~enata tesna vrata so koja se meri vozdu{nata nepropustlivost na yidovite, prozorcite i vratite, a isto taka i infracrveni kameri koi mu gi poka`uvaat na ~ove~koto oko nevidlivite mesta na propu{tawe na toplinata, odnosno pojava na toplinski most.

OP[TI PREPORAKI ZA ZGOLEMUVAWE NA ENERGETSKA EFIKASNOST KAJ POSTOE^KI ZGRADI (KU]I)

Ako kupuvate stan ili ku}a, proverete ja godinata na gradewe. Zgradite gradeni pred 1970 god. nemaat nikakva toplotna izolacija, a onie koi se gradeni pred 1980 imaat mnogu skromna ili voop{to nemaat toplinska izolacija. Preku 80% od postoe~kite gradbi vo Makedonija nemaat zadovoluva~ka toplinska za{tita odnosno potrebna energetska efikasnost. Zatoa pri kupuvawe pobarajte na uvid tehni~ka dokumentacija dokolku taa postoi. No dokolku na takva zgrada treba da ja zgolemite energetskata efikasnost, toa }e go napravite sekako spored finansiskite mo`nosti, no goleminata na energetskata efikasnost direktno }e zavisi od visina na sredstvata koi }e gi vlo`ite.

Ednostavni merki bez dodatni tro{oci, so trenutni za{tedi.

- Da se ugasi greeweto ili ladeweto no}e i koga nema nikoj vo stanot

- No}e da se spu{tat roletnite i da se navle~at zavesite- Grejnite tela da ne se pokrivaat so zavesi, maski i dr.- Vremenska optimacija na greewe i priprema na topla voda- Vo sezonata na greewe da se namali sobnata temperature

za 1ºC- Vo sezonata na ladewe da se podesi temperaturata na

min. 26ºS

84

- Da se koristi {to e mo`no pove}e dnevna svetlost- Da se isklu~uva osvetluvaweto vo prostorii vo koi nema

nikoj- Ma{inite za perewe na ve{ i sadovi da se uklu~uvaat

samo koga se polni

Merki za zgolemuvawe na energetskata efikasnost so mali vlo`uvawa i so relativno brz povrat na investicijata (do 3 god.)

- Da se ugradat ili zamenat zaptivkite na prozorcite i nadvore{nite vrati

- Da se proverat i po potreba zamenat mehanizmite za zatvarawe na prozorcite i nadvore{nite vrati

- Da se izoliraat kutiite za roletni- Da se reduciraat toplinskite zagubi niz prozorcite so

postavuvawe na roletni, zavesi i dr.- Da se postavi toplinska izolacija na kosiot krov ili

tavanskata plo~a prema ne greaniot prostor- Da se ugradat termostatski ventili na radijatorite.- Redovno da se servisira i podesuva sistemot za greewe i

ladewe- Da se ugradi avtomatska kontrola i nadzor na

energetikata na ku}ata- Da se ugradat {tedlivi sijalici vo site prostorii

85

- Da se zamenat site elektri~ni aparati so novi energetski {tedlivi so energetski klasi A ili V.

Merki za zgolemuvawe na energetska efikasnost so po golemi vlo`uvawa i po dolg period na povrat na investicijata (preku 3 god.) Najdobro e da ovie merki se sprovedat zaedno so neminovnata rekonstrukscija.

- Da se zamenat starite prozorci i nadvore{ni vrati so novi, ~ij koeficient na toplinska propustlivos treba da e U=1,1 – 1,8 W/m²K

- Da se postavi toplinska izolacija na site nadvore{ni yidovi, podovi, krov i plo~ite prema ne greanite prostorii.

- Da se izgradi vetrobranska prostorija na vlez vo ku}ata- Da se sanira ili obnovi oxakot- Da se izoliraat cevkite za topla voda- Da se napravi analiza na greeweto i ladeweto vo ku}ata i

po potreba da se zameni so energetski efikasni sistemi, vo kombinacija so obnovlivi izvori na energija.

86

So energetskata obnova na starite ku}i, naro~ito onie koi se gradeni pred 1980 godina, moè da se postigne za{teda na energija preku 60%. Osven zamena na prozorcite, najgolema za{teda na energije moè da se postigne so izolacija na nadvore{nite yidovi. Dodatnite vloùvawa vo toplinska izolacija pri obnova na i onaka dotrajanata fasada, se dviàt okolu 20-40% od vkupnata cena na sanacijata na fasadata, {to dava povolni ekonomski rezultati vo sporedba so dolgotrajnite za{tedi koi se postignuvaat.

Neizoliran yid od {upliva cigla so debelina od 19 sm. ima koeficient na propustlivost na energija U=1,67 W/m²K. Toa zna~i deka niz 1m² takov yid godi{no (zavisno od klimatskite uslovi) pominuva 134-167 kWh energija. Ako takov yid izolirame so toplinska izolacija od 10 sm. toga{ negoviot koeficient na toplinska izolacija }e iznesuva U=0,32 W/m²K, {to zna~i }e ima zaguba na toplina ssa 26 – 32 kWh, {to prestavuva godi{na za{teda na energija za greewe od 81%.

87

energetski efikasni zgradi

Documents