07 GUSHT 2019 DOKUDAILY #6 27

Cya

nMag

enta

Yello

wBl

ack

OFFICIAL DOKUFEST NEWSPAPER YEAR XVIII, WEDNESDAY #6, 07 AUGUST 2019

GAZETA ZYRTARE E DOKUFESTIT VITI XVIII, E MËRKURË #6, 07 GUSHT 2019

www.dokufest.com

ENGLISH SECTION -> PAGE 6

foto

: Elm

edin

a Ar

api

28 DOKUDAILY #6 07 GUSHT 2019

Cya

nMag

enta

Yello

wBl

ack

Në një mbrëmje fillim gushti, publiku i DokuFestit pati mundësinë të përjetojë muzikën Isopolifonike të rajonit të Sk-raparit. Një skenë e improvizuar buzë lu-mit, ku gurgullima e ujit teksa përshkonte gurët, bashkohej me zërat e këngëtareve, e bënte eksperiencën thuajse të magjishme. Një grup Isopolifonik grash, nga të fundit të mbetura, të formuara 20 vite më parë, bëjnë turne nëpër trevat shqiptare, por dhe më gjerë. Një traditë këndimi e kaluar brez pas brezi, në shekuj deri tek to.

Përgjatë një ore, kënduan për kënaqësinë e publikut që i ndiqte me shumë kër-shëri nga ana tjetër e lumit, të shumtë në numër, e nga akoma më shumë kombësi të ndryshme. I kënduan lumit Osum, i cili rrjedh në krahinën nga ato vijnë, Sk-rapari, e kalasë së tyre, por për publikun ishte sikur të ishin duke i kënduar Priz-

renit, Lumbardhit dhe Kalasë së qytetit, nën këmbët e së cilave ishin duke përjet-uar performancën. I kënduan dashurisë e gërshetave, simbolit të beqarisë së vajzave në kohët e hershme. I kënduan dashurisë çapkëne fëminore, e bilbilit, i cili rrinte në bahçen me limona e shërbente si lajmëtar. Në tekstet e këngëve të tyre, tregohet jeta e përditshme dhe ambienti në të cilin je-tonin e punonin.

Grupi i grave nga zona e Skraparit është formuar në vitin 1999. Nga ajo kohë, tetë pjesëmarrëse, një pritëse dhe një marrëse dhe gjashtë të tjera që mbajnë ison e kanë çuar polifoninë tradicionale të juglindjes së Shqipërisë në anë të ndryshme të ven-dit e jashtë kufijve të tij. Jo vetëm aftësinë për të kënduar në këtë mënyrë por edhe këngët i kanë të trashëguara nga gjyshet e stërgjyshet e tyre. “I këndojmë dashu-

risë, emigrantëve, jetës së përditshme, dasmave, dëshmorëve, e shumë ngjar-jeve të tjera të jetës. Këngët që këndojmë janë dhe ato të trashëguara brez pas brezi, janë të pashkruara, kanë kaluar gojarisht ndër shekuj”, tregon Margarita Zaima, pjesëtare e grupit. Edhe pse ndjehet kre-nare për traditën e vendit dhe e lumtur për mundësinë e prezantimin, ajo ka edhe shqetësim mosinteresimin e të rinjve për ta vazhduar traditën.

Publiku i mahnitur nga këngët e tekstet e larmishme, pas përfundimit të performancës kërkoi mes brohorimave e duartrokitje dhe një këngë shtesë nga grupi, të cilat me shumë kënaqësi ia plotësuan dëshirën.

Përveç publikut, të kënaqura mbetën edhe performueset e isopolifonisë nga Skrapa-ri. Herën e parë në DokuFest u shprehën se do ta mbajnë në mend për mikpritjen e entuziazmin e publikut e me dëshirë do të ktheheshin prapë.

Këngët polifonike janë këngë popullore të lashta, të pashkruara, por të trashëguara e të përcjella nga brezi ne brez. Këto janë krijime të frymëzuara, nga natyra e bukur dhe e egër e zonave të jugut, nga gur-gullima e burimeve të ujit te kristaltë, që zbresin nga majat e maleve të mbuluara me dëborë.

Këngët isopolifonike trajtojnë tema nga më të ndryshmet, nga jeta e përditshme, i këndojnë natyrës, dashurisë, punëve të përditshme, me një tekst gati-gati poetik.

Isopolifonia është një nga vlerat më të vyera të traditës dhe kulturës popullore shqiptare. Kjo muzikë, karakteristike e zonave të Labërisë, por dhe gjithë jugut të Shqipërisë, bën tashmë pjesë prej vitit 2005, në trashëgiminë kulturore të UNES-CO-s, për vlerat dhe autenticitetin e saj, si një prej 50 atraksioneve më tërheqëse jomateriale. Melodiciteti i kësaj muzike, mungesa e instrumentave, gjuha e thjeshtë, por dhe e ndërlikuar e përdorur, mbushur nga fjalët më të thjeshta të përditshmërisë deri tek figurat e shumta letrare, e bëjnë isopolifoninë të jetë një nga stilet më të veçanta të të kënduarit në botë.

(Anisa Gjini)

Isopolifonia e Osumitnë Lumbardhin e Prizrenit

Filmi dhe Media Faktike, një përzierje e filmbërjes dhe edukimit

‘Filmi dhe media faktike’ ka filluar vitin që shkoi si një treg për të rinjtë, regjisorë ambicioz për të marrë mjetet dhe instruksionet që u duhen që të krijojnë filmat e vet të shkurtër dokumentar. Ky grup të rinjsh janë të parët që bëjnë filma nën programin Film and Factual Media, dhe filmat e tyre do të je-pen premierë në DokuFest.

Gjithsejtë janë bërë shtatë filma të shkurtër doku-mentar nga këta regjisorë të rinj. Në mesin e tyre ka amatorë pa të shkuar në studime për film, por edhe

studentë e të diplomuar nga kjo fushë. Sidoqoftë të gjithë janë në mes të moshës 17 dhe 26 vjeç. Për t’i trajnuar këta studentë dhe të rinj janë caktuar dy tutorë dhe të gjithë ata morën pjesë në një punëtori katër ditore. Regjisoret kosovare dhe norvegjeze Blerta Zeqiri dhe Karen Winther udhëhoqën pu-nëtorinë dhe i mësuan grupit bazat e filmbërjes së dokumentarëve kreativë.

Radikalizimi si fenomen social ka qenë temë qen-drore, që prek shumë fusha si homofobia, racizmi

dhe dhuna në baza gjinore, por kjo nuk i ka kufi-zuar pjesëmarrësit me u përqendru vetëm në këto çështje. Programi është i dizajnuar për të qenë një përzierje e filmbërjes dhe edukimit për nxë-nësit e shkollave të mesme lidhur me këto tema të rëndësishme. E tëra është mbështetur nga projekti “Përkrahja e Luksemburgut për shoqërinë civile në Kosovë”, financuar nga Qeveria e Dukatit të Madh të Luksemburgut dhe menaxhuar nga Fondacioni Kosovar për Shoqëri Civile (KCSF).

Unë fola me Arbër Lezin, regjisorin e dokumen-tarit të shkurtër Uncertain (Pasigurt) si dhe më i riu i grupit me që është 17 vjeç. Ne diskutuam për natyrën e programit, si u përfshi dhe përvojën e tij në të. Ai tha se është “një nga ata që tashmë e ka pa-sur pasionin për filmin dhe e ka akoma dhe se ishte një regjisorë ambicioz”. Ai e kuptoi për projektin përmes një njoftimi, aplikoi dhe u pranua.

Në punëtori ai tha se i kanë mësuar “si t’i interv-istojnë njerëzit, (për) dilemat etike, pëlqimin dhe shprehjen kreative”. Ata po ashtu i kanë mësuar “çfarë lloj lirish duhet të marrësh kur shfaq një tregim të vërtetë në film... (si) të bësh shumë zgjed-hje kreative dhe të punosh rreth kufizimeve”. Arbër

thotë se ka marrë “shumë ndihmë nga jashtë në kuptimin e miratimit të projektit”, sidoqoftë “shumë nga filmi është bërë pa ndihmë nga jashtë nga kon-cepti fillestar”.

Për shkak se tema qendrore ishte radikalizmi “na u desh t’i bënim projektet në një mënyrë që nuk do e rrezikonin askënd duke përfshirë regjisorët dhe të intervistuarit”. AI shpjegoi “na u desh të gjenim një fushë të mesit të artë në mes të vrazhdë që mund të vinte në rrezik dikë dhe një filmi të butë që mund të mos jep asnjë informacion fare”.

Arbër tha se kursi “më ka njoftuar me një përvojë të re, duke marrë para sysh se ky është filmi im i parë” dhe se gjatë kursit ka mësuar se gjithmonë është me rëndësi të “kërkosh këshilla nga njerëz që dinë çka po flasin. Është gjithmonë e dobishme të kërkosh ndihmë, të punosh në rrjet, të mësosh bësh pyetje dhe të mësosh”.

Që të shtatë filmat nga ‘Film and Factual Media’ do të shfaqen premierë në Kino n’Lum më 7 gusht në ora 20:00.

(Ashwin Tharoor)

foto

: Tug

han

Anit

A CALL FROM YESTERDAYLeart Rama, Redon KikajKosovo, 2019

AUGUST 720:00KINO N’LUM

07 GUSHT 2019 DOKUDAILY #6 29

Cya

nMag

enta

Yello

wBl

ack

FILMAT EREKOMANDUAR

“Hungary 2018-Behind the scenes of democracy” është një dokumentar për ekstremizmin e djathtë dhe populizmin në rritje në Hungari. Ai portretizon ud-hëkryqet në të cilat gjendet Hungaria 28 vite pas rënies së komunizmit, konkre-tisht gjatë zgjedhjeve shumë-partiake më 2018. Regjisorja Eszter Hajdu në interv-istën për DokuDaily flet për filmin e saj.

DD: Si vendosët ta bëni këtë film?

EH: Jetoja në Hungari dhe ndiqja jetën politike por nuk i jepja kurrë shumë vëmendje. Por papritmas e kuptova se njerëzit në rrugë po bëhen shumë të ir-rituar. Po bëjnë vërejtje të këqija për ref-ugjatët, për të huajt, për minoritetet dhe e lidha në mendje se idetë e tjera vinin nga propaganda e shtetit, sepse është man-dati i tretë që janë në pushtet ekstremi i djathtë Fidesz-partia që udhëhiqet nga kryeministri Victor Orban. Faktikisht në tetë vitet e fundit ata po bëhen çdo herë e më ekstrem. Ata po përpiqen ta mba-jnë pushtetin duke gjetur ndonjë kurban, duke gjetur një grup të cilin hungarezët mund ta irritojnë, ashtu që ata të mund ta urrejnë, e ata të mund të ngrenë identite-tin kombëtar mbi urrejtjen. E filluan këtë fushatë të tmerrshme kundër refugjatëve. Pastaj filluan të sulmojnë të pastrehët, komunitetin e mësuesve, grupin e film-bërësve, ata gjithmonë gjejnë një tjetër grup. Por në disa vitet e fundit e kanë gje-tur grupin më të mirë për ta, atë të refug-jatëve, sepse ata nuk janë nga Hungaria, kështu që nuk kanë interes të provoko-jnë urrejtje kundër tyre. Kështu që ata u thonë hungarezëve se ne jemi shpëtimi juaj, ju nuk do e keni fatin e keq por nëse zgjidhni parti tjetër atëherë do të push-toheni nga refugjatët, ata do ju marrin pronat, do ua dhunojnë gratë e kështu me radhë. Pra është një propagandë e bazuar në urrejtje.

Si e mbani në mend Hungarinë para se të fillonte intensifikimi i propagandës?

Para vitit 1989 ne kishim shoqërinë ko-

muniste, por pas ndërrimit të regjimit, për nja dy vjet ekzistoi një valë e ekstremit të djathtë, por ajo mbaroi dhe kishim disa dekada të mira.

A e shihni dallimin e situatave ndër vite? Po, vendi u radikalizua më shumë dhe ekziston një mjedis ndërkombëtar që e bënë atë edhe më të frikshëm e më të fuqishëm. Hungaria, Polonia, Republika Çeke dhe shtete të tjera kryesisht të Ev-ropës Lindore e kanë shumë të fuqishme propagandën e urrejtjes kundër mi-noriteteve apo refugjatëve.

Cilat ishin sfidat kryesore në bërjen e këtij filmi?

Qeveria hungareze na kontrollon neve, çka mund të publikohet e çka jo, dhe sig-urisht ata kontrollojnë çdo ngjarje politike dhe kush mund të futet në to. Në Hungari nuk ka liri të shtypit, gjithçka është e cen-tralizuar dhe e kontrolluar, prandaj mu desh të kontaktoja kameramanë të pan-johur, gjysmë-profesional nga fshatra të ndryshme të Hungarisë dhe ata ia dolën të futen në forumet politike dhe mi dër-guan fjalimet.

A keni hasur ndonjë problemgjatë xhirimeve?

Ishte shumë e rrezikshme, sepse po ta dinin politikanët apo përfaqësuesit se ishte për filmin tim, do t’i hidhnin jashtë menjëherë dhe nuk do i linin të filmonin.

Si është pranuar filmi në Hungari dhe në vende të tjera?

Premierën ndërkombëtare e kemi pasur në Amsterdam-Festivali Ndërkombëtar i Filmit Dokumentar në Amsterdam, në fund të nëntorit, ku salla ishte plotë, gjë që ishte shumë mirë. Ish kryemin-istri i hungarez i krahut të djathtë ishte gjithashtu aty, ishte i ftuar nga festivali. Dhe që atëherë, ky është festivali i 20-të në të cilin shfaqet. Dhe gjithmonë ka qenë një ngjarje shumë e mirë, salla plot, shumë njerëz, shumë pyetje.

Kryesisht në Evropë?

Po, kryesisht në Evropë por edhe në New York, Brazil dhe Argjentinë.

A sheh dallime në reagim prej vendit në vend?

Jo aq shumë. Ekziston një opinion i përgjithshëm që dëgjoj pas filmit, njerëzit thonë se edhe në vendin tonë ekziston kjo propagandë e ekstremit të djathtë. Zakon-isht jo nga qeveria por nga parti të vogla prandaj është shumë e njohur në Evropë.

Po në Hungari?

Në Hungari e kemi pasur shumë të

vështirë ta organizojmë shfaqjen sepse as-një kinema nuk na e lëshonte sallën. Ata i refuzonin kërkesat tona dhe më në fund një kinema e vogël në Budapest na lejoi ta shfaqim, por nuk erdhi askush nga me-diat. Ftuam shumë gazetarë, edhe nga ana e opozitës, por askush nuk erdhi dhe kjo ishte pak frikësuese, sepse deri atëherë të gjitha filmat e mi përcilleshin nga me-diat edhe kur ishin shfaqje të vogla. Ishte një kinema shumë e vogël, dhe kryesisht njerëzit që erdhën janë shumë kundër qeverisë kështu që u pëlqeu filmi. Kështu ne e kuptuam që nëse duam që njerëzit në Hungari ta shikojnë filmin, duhet ta hedhim në internet falas. Prandaj ne e shfaqëm falas për një javë para zgjedhjeve për Parlament Evropian dhe u shikua nga qindra mijëra njerëz për një javë, ishte shumë i popullarizuar dhe morëm shumë kritika pozitive.

Me çfarë rezistence përballet Qeveria? Kush reziston në Hungari?

Shumica e njerëzve nga ky grup janë të pensionuar dhe nuk kanë nevojë të frikësohen për ta thënë hapur mendimin e tyre politik, se mos i heqin nga puna, sepse në Hungari edhe nëse dikush e ur-ren qeverinë nuk guxon ta thotë sepse kanë frikë se mos e humbasin punën. Prandaj në këtë drejtim është një dik-taturë shumë e fuqishme, sepse njerëzit nuk guxojnë ti thonë mendimet e veta. Nëse e takoj dikë nga Hungaria dhe e di që ka qenë shumë më liberal e mendje-hapur, ata nuk duan të flasin për politikë me mua sepse është një opinion shumë i kontrolluar në Hungari.

Si ndjeheni kur shfaqet ky film?

Jam shumë e lumtur kur kam mundësi ta diskutoj temën me njerëzit nga audi-enca, kur njerëzit nuk e përsërisin atë që Qeveria e ka thënë në film, është ndjenjë shumë e mirë, sepse mund ta përjetoj se në Evropë ende ka dashuri , kujdes për njëri tjetrin e jo vetëm frikë e urrejtje.

Pse mendoni se është me rëndësi të shi-kohet ky film?

Sepse në Evropë na duhet të vendosim nëse duam të jetojmë bashkë, të puno-jmë bashkë për një Evropë më të mirë apo duam të lëmë pas dore ata që kanë nevojë për ndihmë, ata që kanë nevojë për përkrahje e të humbasim humaniz-min tonë, natyrën tonë humane.

Kjo është hera juaj e dytë në DokuFest. Cila është përvoja juaj me DokuFest-in?

Ky është filmi im i tretë në DokuFest, edhe dy filmat e mi paraprak kanë qenë këtu. Më ka pëlqyer shumë DokuFest-i, sepse herën e fundit kemi fituar çmimin kryesor me filmin tim paraprak si dhe më pëlqen qyteti, është shumë i bukur dhe multi-kulturor.

(Rina Geci)

PËRPARA PROPAGANDËS

Programi i plotë nëwww.dokufest.com

EARTH

LUMBARDHI INDOOR 12:00

Nikolaus GeyrhalterAustria, 2019

Ky dokumentar viziton shtatë lokaci- one të cilat janë transformuar në një shkallë të

lartë nga dora e njeriut.

REMINISCENCE OF A JOURNEY TO LITHUANIA

SHTËPIA E KULTURËS 14:00

Jonas MekasUnited Kingdom/Germany, 1972

Jonas Mekas dhe vëllu i tij Adolfas rikthehen në vendlindjen e tyre në kërkim për miqtë e vjetër.

FORGIVING THE BLOOD

LUMBARDHI OUTDOOR 20:00

Melissa Llewelyn-DaviesUnited Kingdom, 1992

Një bujku shqiptar i duhet të ven- dosë a të marrë hak ndaj fqinjit të tij që i ka vrarë

djalin, apo ta falë atë.

WHILE YOU LIVE,SHINE

KINO KALAJA 22:00

Paul DuaneIreland/Greece/United States, 2018

Ky dokumentar na kthen pas tek një nga format më të vjetra të muzikës perëndimore, duke përdorur kolek- sionin e Chris King-it prej 78 RPM të EP.

foto

: Elm

edin

a Ar

api

30 DOKUDAILY #6 07 GUSHT 2019

Cya

nMag

enta

Yello

wBl

ack

RECENSIONE

Davy RothbartUnited States, 2019

E Mërkurë 14:00Lumbardhi Indoor96’

17 Blloqet e titullit të filmit i referohen largësisë në mes të Shtëpisë së Bardhë dhe shtëpisë Sanford. Larg prej të qenit film për mar-rëdhënien në mes të familjes dhe shtetit; regjisori dhe gazetari Davy Rothbart zbulon një familje që jeton jashtë shoqërisë, e armiqësuar nga aparati shtetëror pavarësisht afërsisë me të.

Duke përfshirë 20 vite, filmi fillon me njoftimin e matriarkes Cheryl si pjesë e komunitetit të saj dhe një nënë e dashur. E kuptojmë se diçka nuk shkon kur vetëm një nga tre fëmijët e saj shkon në shkollë, gjë që e kërkon pyetjen pse? Përgjigja shpaloset me një pamje të Cherylit e alivanosur në shtrat. Boyhood i tij (Linklater, 2014) takon

Boyz n the Hood (John Singleton, 1991) si incizim amator transme-ton një qytet të plangosur nga varfëria, varësia dhe dhuna e armato-sur. Periudha e përfshirë i përfshinë presidencat e George W Bush si dhe Barack Obama, megjithatë status kuo-ja e brendshme nuk duket se ndryshon shumë për familjen.

Përdorimi i drogës dhe përleshjet e rrugës i lejojnë djalit të madh të Cherylit, Smurf, të ndjehet i fuqishëm në një botë të mungesës së qytetarisë. Në kontrast të plotë, vëllai i vogël i Smurf, Emmanueli, është një student i përkushtuar dhe bursist.

Por ky nuk është film që tërheq binar në mes të fituesve dhe vikti-mave të rrethanave. Emmanueli është i aftë të studiojë sepse Smurf e mbështet atë financiarisht. Përgjithësisht është një film për zgjedhjet. Zgjedhjet që bëjmë, dhe zgjedhjet që na merren.

Tragjedia në mes të filmit shënon një moment vendimtar për familjen. Nga një vend i përtëritur i dhimbjes, nëpër cilën rrugë do zgjedhë të ec secili anëtar i familjes?

(Amanda Barbour)

17 BLOCKS

Tomek PopakulPoloni, 2019

E Mërkurë 22:00DokuKino Plato26’

Pas premierës në Festivalin e Filmit Sundance 2019, rrëfimi i fundit i Popakul i mbushur me tekno shpalos se kultura e tërbimit mund të jetë e tmerrshme po aq sa edhe frymëzuese tmerri. Diku në Evropën Lindore, një vajzë e quajtur Young bënë autostop. Nuk është e qartë ku po shkon, apo pse e kanë lënë, por ajo përfundon në një fugon që i përket pankerit të droguar Skinny. Në një udhëtim pa destinacion, dhe një sfond zanor për t’i bashkuar pamjet e tij mbresëlënëse, ata udhëtojnë nëpër gjendje të ndryshme të ndërgjegjes dhe mbërthime alternuara të realitetit.

Fugoni i bënë homazh mobilit Merry Prankster të Ken Kesey. Është një film rrugor i moshës madhore ku fëmijët tashmë janë rritur, por

ushqehen me një status kuo në dukje statike. Koka të rruara veprojnë si lëkura të shkëlqyera, teksa dyshja e flakur lëviz nëpër pyje të banu-ara nga shpirt-këqij të tërbuar dhe të vjella nga droga. Nëpër komu-nitet, lidhje dhe tjetërsim, marrëdhënia e tyre kalon një metamorfozë me që dashuria e re prishet. I shprehur në mënyrë të ngjeshur nga Vassilis Kroustallis i Zippy Frame, “këtu nuk ka rëndësi çka shohin dhe përjetojnë personazhet, por çka nuk mund të durojnë më”. Acid Rain bënë një pushim nga paleta e shkuar bardhë e zi e Popak-ulit. Peizazhi një-ngjyrësh ndërpritet nga thyerja brenda pikave të shiut; një kaleidoskop i gjakderdhjes UV në zhurmë të bardhë. Në bashkëbisedim me publikimin në Londër It’s Nice That, Popakul

shpjegon, “Ekziston një term në gjuhën polake, ‘duchalogia’, i cili ka të bëjë me të ndjerit nostalgji për kohët që ju në të vërtetë nuk i keni përjetuar, por ato janë si fantazma nga e shkuara që shfaqen disi në jetën tuaj. Efekti i zhurmës e bënë filmin të duket ‘retro’ edhe pse është shumë e vështirë të dallosh se cilën teknikë apo material me saktësi përpiqet ta imitojë. Nuk është VHS, as polaroid. Është i bërë në 3D dhe i riprodhuar në HD, kështu që teknikisht është modern por doja të dukej si ndonjë libër i ilustruar i shlyer, apo ndonjë libër komik i gjetur në papafingo”.

(Amanda Barbour)

ACID RAIN

Clarissa Campolina, Luiz PrettiBrazil, 2019

E Mërkurë 22:00Lumbardhi Outdoor77

Një histori dashurie e treguar në tërësinë e saj përmes qytetit, pa asnjë lloj protagonisti brenda katër mureve të kornizës. Në mungesë të një surrogateje në ekran, zërat e tjetërsuar në sfond shpalosin kujtimet që lidhen me hapësirën që ka shërbyer si sfond i tyre. Pasthirrmat autoriale dhe komunikimi letrar në vetën e parë na udhëzojnë nëpër Nju Jork, Belo Horizonte dhe Berlin. Lamis (Mary Ghattas) është nga Libani, dhe ka ardhur kohëve të fundit në NYC. Wilson (Marcelo Souza e Silva) është nga Brazili, dhe ka qenë në qytetin që nuk fle kurrë për dhjetë vjet. Zërat e pa

trup i transmetojnë përshtypjet e tyre të hapësirës dhe kurtuazinë e tyre, për imazhet statike dhe lëvizëse. Makrokozmosi dhe mikro-kozmosi janë të lidhura me njëri tjetrin në nivelin molekular, teksa privatja dhe publikja bëhen të ngatërruara. Fragmentet nga ky rrëfim i thellë personal zgjerohen në mënyrë diskrete në tema më të gjera siç është globalizmi dhe migrimi. Dokumentarja dhe artistikja gërshetohen me njëra tjetrën, teksa skenari del nga arkivat personale të Clarissa Campolina dhe Luiz Pretti. Rezultati është një përzierje e esesë filmike, ditarit, letërsisë artistike dhe

kolazhit në një mbretëri të pasigurt të dëshirës, shpresës dhe frikës.

Kritikët kanë qenë të shpejt në tërheqjen e paraleleve në mes të këtij dhe filmit News from Home (1977) të Chantal Akerman. Unë e shoh punën e Campolinas dhe Prettit si më të ngjashme me filmin Two or Three Things I Know About Her (Deux ou Trois choses que je sais d’elle, 1967) të Jean –Luc Godard. Sidoqoftë, është një film i veçuar eksperimental në programin e DokuFest. (Amanda Barbour)

WHILE WE ARE HERE

HUMAN RIGHTS DOX

INTERNATIONAL DOX

INTERNATIONAL SHORTS

07 GUSHT 2019 DOKUDAILY #6 31

Cya

nMag

enta

Yello

wBl

ack

SERVIS:BATU x JOSEY REBELLEx LEO LUMEZI

DOKUNIGHTS07.08 – E MËRKURË / WEDNESDAY – ANDRRA STAGE 24:00

Përmes një bashkëpunimi me rave kolektivin nga Prishtina Servis, kemi ku-ruar një line-up emocionues me dy nga DJ-të më të respektuar nga Anglia, Batu dhe Josey Rebelle. Një duo progresive dhe avanturiere, që do të na çojë në një udhëtim të një spektri të gjerë të njohurive muzikore.

Through a collaboration with Prishtina-based rave collective Servis, we will host two of UK’s most exciting DJs in the game, Batu and Josey Rebelle. A relentlessly forward-thinking and adventurous duo that will take us into a journey of a wide spectrum of musical knowledge.

germin

germin

germin

www.arigroup-ks.net

OINVESTwww.ekoinvest.co

32 DOKUDAILY #6 07 GUSHT 2019

Cya

nMag

enta

Yello

wBl

ack

On an early August evening, the public of DokuFest had the opportunity to listen to the Isoplyphonic music of the Skrapar region. An improvised river-side scene, where the gurgling of water in between the stones blend with the voices of the singers, made the experience almost magical. An Isopolyphonic group of women, one of the last remaining, formed 20 years ago, who go on tour around Albania and beyond. A tradition of singing passed down from generation to generation, through the ages.

For an hour, they sang to the delight of the public, who followed them with great en-thusiasm across the river, many in number,

and from diverse nationalities. They sang to the Osumi River, which flows into the province from which they come, Skrapar, to their castle. However, to the public, it was as if they were singing to Prizren, to Lumbar-dhi, and to Prizren’s castle, under whose feet they were experiencing the performance. They sang of love and of braids, a symbol of celibacy of girls in the old times. They sang of childish love, and of the nightingale, which sat in the lemon gardens and served as a messenger. The lyrics of their songs show the everyday life and the environment in which they lived and worked.

The group from the Skrapar area formed

in 1999. Since then, eight participants, one host, one recipient, and six others have led the traditional Southeast Alba-nian polyphony across the country and abroad. Not only the ability to sing in this way, but also the songs are inherited from their grandparents. “We sing about love, immigrants, everyday life, weddings, martyrs, and many other life events. The songs we sing are those inherited from generation to generation, unwrit-ten, passed down through the centuries,” says Margarita Zaima, a group member. Although she is proud of the country’s tradition and happy with the opportuni-ty and the introduction, she is also con-

cerned about young people’s disinterest in continuing the tradition.

The audience, amazed by the variety of songs and lyrics, after the performance, demanded with cheers and applause an additional song from the band, which they happily provided.

In addition to the public, the polyphonic performers from Skrapar were also very pleased. This being their first time per-forming for Dokufest, said they would re-member it for the hospitality and enthusi-asm of the public, and would gladly return.

Polyphonic songs are ancient folk songs, un-written but inherited and passed down from generation to generation. These are creations inspired by the beautiful and wild nature of the southern areas, and by the ripples of crys-talline water springs that descend from the tops of the snow-capped mountains.

Isopolyphnic songs address various topics from daily life, ranging from nature to love and beyond, with almost poetic lyrics.

Isopoliphony is one of the most integral aspects of Albanian tradition and popu-lar culture. This music, characteristic of Labëria and all of southern Albania, has been part of UNESCO’s cultural heritage since 2005 for its values and authenticity as one of the 50 most attractive non-ma-terialistic attractions. The melody of this music, the lack of instruments, the simple yet complex language used, ranging from the simplest words of everyday life to poet-ic lyricality, make Isopoliphony one of the most unique styles of singing in the world.

(Anisa Gjini)

Osumi’s Isopolifonia in Prizren’s Lumbardh

‘Film and Factual Media’ began early last year as an outlet for young, aspiring filmmakers to get the tools and guidance they need to make their own short documentary films. This cohort of young people are the first ever to make films under the Film and Factual Media programme, and their films will be premiered at DokuFest.

A total of seven short documentaries have been made by these young filmmakers. Among them there are amateurs with no background in studying film, but also students

and those who graduated in film. They’re also all between 17 and 26 years old. To train these students and young people two tutors were enlisted and they all took part in a four-day workshop. Kosovar and Norwegian filmmak-ers Blerta Zeqiri and Karen Winther ran the workshop and taught the group the basics of creative documentary filmmaking.

Radicalisation as a social phenomenon was the central theme, and that covered a lot of ground including homophobia, racism and

gender violence. However, this didn’t limit the participants to focus only on these issues. The programme is designed to be a mix of film-making as well as education for high school-ers on these important topics. All of this was supported by the project ‘Luxembourg sup-port for civil society in Kosovo’, financed by the Government of the Grand Duchy of Lux-embourg and managed by Kosovar Civil Soci-ety Foundation (KCSF).

I spoke to Arbër Lezi, the director of the short documentary Uncertain (Pasigurt) as well as the youngest of the group being 17. We dis-cussed the nature of the programme, how he got involved and his experience in it. He said he’s “someone who already had a passion for film and was already and was an aspiring film-maker”. He found out about the project through an acquaintance, applied and was accepted.

In the workshops he said they were taught “how to interview people, [about] ethical dilemma, consent and creative expression”. They were also taught “what kind of liberties you can take when you show a true story on film…[how] to make a lot of creative choices

and to work around limitations”. Arbër said he received “a lot of outside help in regards to getting the project approved”, however “a lot of the film was done without outside help from the initial concept”.

Because the central theme was radicalisation “we had to make the projects in a way that they didn’t endanger anyone including filmmakers and interviewees”. He explained “we had to find a sweet middle ground between a harsh film that might put someone at risk and a soft film that might not give any information at all”.

Arbër said that the course “introduced me to a new experience, given that this is my first film” and that he learnt over the course that it’s always important to “seek out advice from people who know what they’re talking about. It’s always useful to get help, to network, to ask questions and learn”.

All seven films from ‘Film and Factual Media’ pre-miere at the Kino n’Lum on the 7th August at 8pm.

(Ashwin Tharoor)

FILM AND FACTUAL MEDIA, A MIX OF FILMMAKING AND EDUCATION

foto

: Tug

han

Anit

ALL ABOUT EGOAndi BilibaniKosovo, 2019

AUGUST 720:00KINO N’LUM

07 GUSHT 2019 DOKUDAILY #6 33

Cya

nMag

enta

Yello

wBl

ack

RECOMMENDEDFILMS

Full program atwww.dokufest.com

“Hungary 2018-Behind the Scenes of Democ-racy” is a documentary about the main-stream, right-wing extremism and rising populism in Hungary. It portrays the crossroads at which Hungary finds itself 28 years after the fall of Communism, concretely during the multi-par-ty elections of 2018. Director Eszter Hajdu sits down with DokuDaily to talk about her film.

DD: How did you decide to make this film?

E: I was living in Hungary and I was follow-ing the political life of the country, but I never paid too much attention. Suddenly, I started to realize that people in the streets were be-coming very irritated. They were making bad remarks about refugees, about foreign people, about minorities, and I just began to piece to-gether in my mind that these ideas were com-ing from the state propaganda. In Hungary, we have had the same political party for three terms: the extreme right-wing Fidesz- which is the name of the political party led by Prime Minister Victor Orban. Actually, in the last eight years they have been becoming more and more extreme, trying to keep power by finding scapegoats, finding a group who the Hungarians can hate. They are building a na-tional identity on hate, unfortunately. They started this terrible campaign against refu-gees. Then they went on to attacking home-less people, teacher-communities, and groups of filmmakers. They always find a different group to direct their hate towards, but in the last few years they have found the best group for them: the refugees. Because these refugees are not Hungarian, and because they are not currently present within the country, it is in the political party’s interest to provoke hate against them. And the party tells the Hungar-ian people that we will rescue you. You will not have a terrible fate, but if you choose an-other party then you will be invaded by refu-gees ,and your property will be taken away, and they will rape your wives and so on. It is propaganda based entirely on hate.

And how do you remember Hungary before the propaganda started to intensify?

After the change of regime in 1989, because be-fore 1989 we had a Communist society-- after the change of regime, for one or two years, there was a very strong, extreme right-wing wave. When that was over we had some nice decades.

Do you see differences in the situation over the years?

Yes, the country became more radicalized. Of course there is also an international influence

from the surrounding countries which makes the situation even scarier and more power-ful, because Hungary along with Poland, the Czech Republic, and other countries mainly in Eastern Europe are very practiced in their use of hate propaganda against minorities or refugees.

What were your main challenges in making this film?

The Hungarian government controls what can go public and what cannot. They control po-litical events, and who can get in. There is no freedom of the press in Hungary, because of this everything is centralized and controlled, so I had to find a way how to go and film their political forums. For this reason, I had to con-tact unknown, semi-professional cameraman from different villages in Hungary. I contacted them through the phone, and they managed to get into these political forums and record the speeches.

And did you face any problems during the shootings?

It was very risky, because if politicians or rep-resentatives realized that the filming was for my film, they would kick the cameramen out immediately and wouldn’t let them film.

How was the film received, in Hungary and in other places?

We had an international premier in Amster-dam- The International Documentary Film Fes-tival Amsterdam, at the end of November. We had full house screenings-- it was really, really nice. The former left-wing Hungarian Prime Minister was there. He was invited by the fes-tival, and visited the screening. Since then, we have had 20 screenings, 20 festivals, and actually this is the 20th for us. It has always been a very good event, always full-house screenings, a lot of people, and a lot of questions.

Mainly in Europe?

Yes, yes in Europe, but it has also been shown in New York, Brazil, and Argentina.

Do you see differences in reactions between one country and another?

Not so much. There is a general opinion I hear after the screening, people say “Oh! In our country we also have this extreme-right pro-paganda. Usually not from the government, but from little parties, so it’s a very familiar reaction in Europe.

And in Hungary?

We had a very hard time organizing a screen-ing in Hungary, because no cinema wanted to rent a place for us. Most cinemas were not interested in getting a fee for the place, they just refused our request for renting. Finally, a small cinema in Budapest let us do a screen-ing, but no one came from the press. We in-vited a lot of journalists, even from the side of the opposition. Nobody coming was a bit scary, because until now all of my films were full-house screenings with press. Even though they were small screenings for the audience, it was always full. It was a very small cinema, and mainly those people who did come were very much against the government so they liked the film, of course. It was then we realized that if we want people in Hungary to watch the film, we have to put it online for free. So, we had free screenings for one week, right before the European parliament elections, and it was watched by hundreds of thousands of people. It was really popular, and we received a lot of very positive feedback.

What kind of resistance does the government facet? Who are the resistants in Hungary?

The main people of this group are retired, so they are less afraid that if they were to have a more open political opinion they would be kicked out of their places. Even now in Hun-gary if someone hates the Hungarian govern-ment, they don’t dare to say so because they are afraid they will lose their jobs. In this way, it feels like a very strong dictatorship because people don’t dare to tell their opinions. Even if I were to meet someone from Hungary, and I know they used to think in a much more liberal, open-minded way, they won’t want to talk about politics with me. Political openness is a really a controlled opinion in Hungary.

How does it make you feel when this film is screened?

I am really happy when I have the opportunity to discuss the subject with people from the audience. When people don’t share the same sentiments as the Government demonstrates in the movie it is a really good feeling. I get to experience and see that there is still a lot of love in Europe, people caring for each other, and that it not just fear and hate.

Why do you think it is important to watch this film?

Because in Europe we have to decide if we want to live together, to work together for a stronger and better Europe, or if we want to neglect those people who need help, to ne-glect those people who need support. By do-ing that, we would lose our humanity, our hu-man nature.

This is your second time in DokuFest. What has been your experience with DokuFest?

This is my third film, my second with Do-kuFest. My previous film was also here. I real-ly love DokuFest. Especially because last time we won the main award with my previous film and I love the city; it’s very beautiful, and I like that it is very multicultural.

(Rina Geci)

IN FRONT OF PROPAGANDA

foto

: Elm

edin

a Ar

api

EARTH

LUMBARDHI INDOOR 12:00

Nikolaus GeyrhalterAustria, 2019

This documentary visits seven locations that have been transformed by humans on a

grand scale.

REMINISCENCE OF A JOURNEY TO LITHUANIA

SHTËPIA E KULTURËS 14:00

Jonas MekasUnited Kingdom/Germany, 1972

Filmmaker Jonas Mekas and his brother Adolfas return to their homeland in search of old friends.

FORGIVING THE BLOOD

LUMBARDHI OUTDOOR 20:00

Melissa Llewelyn-DaviesUnited Kingdom, 1992

An Albanian farmer has to decide whether to take revenge on a neighbour who killed his

son, or to forgive the feud.

WHILE YOU LIVE,SHINE

KINO KALAJA 22:00

Paul DuaneIreland/Greece/United States, 2018

This documentary takes us back to one of the oldest forms of Western music, using Chris King’s collection of 78 RPM LPs.

34 DOKUDAILY #6 07 GUSHT 2019

Cya

nMag

enta

Yello

wBl

ack

84 • DOKUFEST 2019 / EDITION XVIII

GENERAL SPONSOR

DKRS DTZHE

DOKUFEST 2019 / EDITION XVIII • 85

Media Sponsor

REPUBLIKA E KOSOVËSMINISTRIA E KULTURËS,

RINISË DHE SPORTIT

UNMIKEmpowered lives. Resilient nations.

ZYRA E PRESIDENTITTË REPUBLIKES

SË KOSOVËS

Nutzfahrzeuge

www.arigroup-ks.net

germin

germin

germin

OINVESTwww.ekoinvest.co