ermeni katliamı ve "sorunu Üzerine yazılar

Demir Küçükaydın

Ermeni Katliamı ve

“Sorunu” Üzerine

Yayınları

2

Ermeni Katliamı ve “Sorunu” Üzerine


(4. Sürüm - 9 Temmuz 2012)

Bu kitapta yer alan yazılar daha önce çeşitli gazete ve internet sitelerinde yayınlanmıştır. Her sürümde konuyla ilgili olarak yeni yazılmış yazılar eklenmiştir.

Dijital Yayınlar İndir – Oku – Okut - Çoğalt – Dağıt

Bu kitap Köxüz sitesinin dijital yayınıdır.

Kar amacı olmadan, okumak ve okutmak için, indirmek, dijital olarak basmak ve dağıtmak serbesttir.

Alıntılarda kaynak gösterilmesi dilenir.

Yayınları

3

Ermeni Katliamı ve “Sorunu” Üzerine

İçindekiler

1980’lerin Başında Yazılmış Bir Yazı ve Tartışmalar ........................................................... 5

Ermeni Sorunu........................................................................................................................ 6

Egemen Ulus Sosyalistlerinin Görevleri .............................................................................. 12

Ermeni Sorunu Üzerine Sunsay’a Cevap ............................................................................. 14

Ermeni Katliamı Karşısında Tavır ....................................................................................... 18

Bir Başka Polemik................................................................................................................ 21

Aynı Kişiye İkinci Bir Eleştiri ............................................................................................. 23

Sosyalistler, Mihri Belli, Ermeni Katliamı Üzerine............................................................. 25

Gazete Makaleleri ................................................................................................................ 28

Türk Nedir? .......................................................................................................................... 29

Tarihin Laneti ....................................................................................................................... 31

Kötü Olabilme ve Yanlış Yapabilme Hakkı ........................................................................ 33

Hatalar Sizden Hızlı Koşarlar .............................................................................................. 35

Ararat.................................................................................................................................... 37

Türklüğü ve Ulusu Yeniden Tanımlamanın Farkı ............................................................... 39

Orhan Pamuk, İHD ve Sosyalistler ...................................................................................... 42

Geliyorum Diyen Felaket ..................................................................................................... 45

Azınlık Konusunda Yazılar’a Önsöz.................................................................................... 47

Kemalizm ve İslam............................................................................................................... 58

Köln’de Yapılan Açık Oturumdaki Konuşma...................................................................... 60

“Ermeni Tehciri” ve Günümüzde Politika ........................................................................... 63

4

Talat Paşa Jakoben miydi? ................................................................................................... 66

Murat Belge, “Biz”, “Toplum”, Ulus ve Marksizm............................................................. 75

Türklerin Müslümanlaşması mı? Müslümanların Türkleşmesi mi?..................................... 87

Türkler, Güvercinler ve İnsanlar .......................................................................................... 93

Hrant Dink ve Behiç Aşçı ve Kar Topu Etkisi..................................................................... 96

Panel İlanı........................................................................................................................... 100

Ermeni Soykırımı, Milliyetçilik, Nedenleri ve Günümüze Etkileri Paneli İçin Taslak Notlar............................................................................................................................................ 101

Özür Dilemenin Sorunları ve Her şeye Rağmen Niçin Kampanyaya Destek? .................. 105

Tarih ve Demokrasi ............................................................................................................ 109

Sarkis Hatspanian’ın “Hocalı Katliamı” ile İlgili Yazısı, Gazi Katliamı, Ergenekon, Gün Zileli ve Milliyetçilik Üzerine............................................................................................ 112

Ekler: .............................................................................................................................. 136

26-27 şubat 1992: «Hocalı Katliamı» Yalanının Anatomisi !........................................ 136

“"Azerbaycan Darbesi" ve "Gazi Katliamı" (Gazi Katliamı'nın 17.yılı dolayısıyla) - Kemal Erdem.................................................................................................................. 144

I-Giriş ......................................................................................................................... 144

II-DYP içerisinde MHP kadrolaşması........................................................................ 145

III- Türkiye’nin Azerbaycan darbe planı ve bunun politik ve örgütsel araçları......... 146

IV- Gazi Katliamı ve Özel Kuvvetler Komutanlığı’nın rolü ..................................... 150

V-Gazi Katliamı ve “Resmi Devlet Terörü” ..............................................................151

5

1980’lerin Başında Yazılmış Bir Yazı ve Tartışmalar

Ermeni katliamı ve “sorunu” üzerine ilk yazıyı 1980’lerin başında Niğde cezaevi’nde iken

yazmıştım. Bu yazı gizlice cezaevinden dışarı çıkarılmış ve daha sonra Almanya’da çıkan Der Weg –Yol adlı dergide de yayınlanmıştı. Daha sonra Avrupa’da sürgünlük yaşamına başladığımızda bu dergileri görme olanağımız

oldu. Yazının bir kısmı yayınlanabilmiş ve dergi daha sonra yayınını durdurmuştu. İşte aşağı-

daki metin bu dergide yayınlanabilmiş ilk bölümü oluşturuyor. Devamı bizim de elimizde yok.

Yine de yazı bu eksik haliyle bile yakın zamana kadar üzerine hemen hemen hiçbir yazının

bulunmadığı Ermeni Katliamı konusunda artık bu gün tarihsel bir belge özelliği taşıyor.

Bu dergide yayınlanan ilk bölümünü, İnternette özellikle Ermeni ve Süryani katliamı konu-

sunda yoğunlaşan Tarih ve Demokrasi sitesinde yayınlamıştık.

Bu yayın ve onunla ilgili tartışmalar aşağıda bu derlemenin ilk bölümünü oluşturuyor.

6

Ermeni Sorunu

Son yıllarda Türk burjuvazisinin birçok diplomatının Ermeni örgütlerince öldürülmeleri, Türk burjuvazisinin iğrenç bir susuşla yıllardır karanlığa boğup unutturmaya çalıştığı Ermeni soru-nunu yeniden gündeme getirdi. Ermenilerin Türk diplomatlarını öldürmeleri ve diğer eylemle-ri burjuva basınının hemen her günkü konularından oldu. Bu yazılar dikkatle okunursa, burju-vazinin kendi diplomatlarının ölümüne timsah gözyaşları döktüğü görülür. Çünkü bu malze-me sayesindedir ki, şovenizm körüklenmekte, Türk halkının korkunç bir komplo karşısında bulunduğu propagandasıyla kendi komplosunu gizlemekte, dikkati "dış düşmanlara" çekerek içteki sınıf mücadelesini bastırmaktadır.

Liberal burjuva basınındaki solcu köşe yazarları da özünde aynı koroya katılmaktadır. Tek fark şudur: Finans-Kapital propagandacıları Ermeni eylemlerinin ardında Sovyetleri ve "ulus-lararası Komünizmi" göstermekte ve Ermenilere karşı oluşturdukları düşmanlığı anti-komünizm kanalına akıtmaya çalışmakta iken, reformistler çeşitli emperyalist ülkelere ağırlık vermekte, kendilerinin daha tutarlı milliyetçiler olduklarını kanıtlamaya çalışmaktadırlar. Re-formistlerin dediği özetle şudur: Finans-Kapital egemenliği Türkiye'yi zayıflatmıştır, zayıflığı fırsat bilen diğer ülkeler de Ermenileri kışkırtarak Türkiye'yi bölmeye çalışmaktadırlar. So-nuç: Türkiye'yi güçlendirelim! Bu nasıl olacak? Sınıf çelişkilerini yumuşatarak, "haysiyetli dış politika" izleyerek... Hasılı hepsinin amacı birdir. Türkiye'yi, yani Türkiye'deki burjuva düzeni güçlendirmek..., ama "rivayetleri muhteliftir"

Bizim amacımız ise Türkiye'deki burjuva düzenini yıkmaktır. Biz probleme uluslar değil, sınıflar açısından bakarız. Çünkü çağımızın hiç bir problemi sınıflar ve sınıf mücadelesi alanı dışında anlaşılamaz. Bizzat burjuvazinin tavrını açıklayan da sınıf mücadelesi öğretisidir.

Türkiye'deki Marksist yazında Ermeni sorunu üzerine -ilerde ele alacağımız tek istisna dışın-da- hemen hemen hiç bir yazı yoktur. Sorun bütünüyle burjuva basının tekelinde gibidir.

Peki bu sorun karşısında biz Devrimci Marksistlerin tutumu ne olmalıdır? Bu yazıda bu soru-na genel hatları ile açıklık getirmeye çalışacağız.

***

Bugün Türkiye toprakları üzerinde bir Ermeni ulusu yoktur. Ermeniler birkaç büyük şehirde azınlıklar halinde yaşamaktadırlar ve en büyük bölümü de İstanbul'da toplanmıştır. Halbuki çok değil, daha 60-70 yıl öncesine kadar Anadolu'da milyonlarca Ermeni yaşıyordu. Osmanlı-lar bugün "Doğu İlleri " denen yere açıkça "Ermenistan-Kürdistan" diyorlardı. Bugün, bu kos-koca ulus hiç bir iz bırakmadan yitmiş gibidir.

Ne var ki, bu bir yanılsamadır. VAROLAN bugünkü toplumsal yapı YOKOLAN Ermeni ulu-su olmadan açıklanamaz. Bugünkü toplumsal yapının varlığını belirleyen yok olan Ermeni

7

ulusudur. Diğer bir deyişle, yok olmuş Ermeni ulusu, bugünkü Türkiye'nin toplum ve kültür yapısında capcanlı yaşamaktadır. Birkaç örnek verelim.

Köroğlu destanı bilinir. Yiğitlik, zalime baş kaldırma denince akla Köroğlu gelir. Köroğlu destanı biraz dikkatlice incelenirse, içinde "Bolu beyi" filan geçmesine rağmen, destanın Kaf-kaslar ile Ağrı arasında, yani Osmanlı'nın Ermenistan dediği bölgede geçtiği görülür. Destan-da geçen toplum yapısı ve destanda geçen kültür, Türk-Müslüman toplum ve kültür yapısın-dan bambaşkadır. Köroğlu bir Ermeni destanıdır, Köroğlu da bir Ermeni yiğidi, halk kahra-manı. Demek yok sanılan Ermeni ulusunun kültürü, Köroğlu olmuş bizi belirlemiştir. Bizim varlığımız Ermeni ulusunun yok oluşuyla diyalektik bir birlik içindedir. Hiç bir ulus iz bırak-madan yok edilemez. Hele kültür ve medeniyet seviyesi yüksek bir ulus hiç. Ermeniler ise kültür ve medeniyet düzeyi bakımından Anadolu'da en ileri ulustular.

Bu düzey farkının en basit kanıtlarından biri şu sözden bile çıkarılabilir: "Ermeni ustanın eli

değmeyen caminin kubbesi ve minaresi ayakta kalmaz (yıkılır)". Ermeniler Hıristiyan’dır, Anadolu'nun geri kalanı Müslüman. Ama Anadolu'da kaç cami bulunabilir bir Ermeni ustanın elinden çıkmamış. Pek az. Ermeniler Anadolu'nun zanaatkarları ve tüccarlarıydılar.

Bugün bile Kürdistan'da hemen bütün kasaba ve şehirlerdeki ağa, eşraf, bey konakları, evleri, arazilerinin hep Ermenilerden kalma olduğu görülür. Kürdistan'ın güçlü derebeyliğinin varlı-ğını, Ermenilerin yokluğu belirlemiştir. Kürdistan derebeyleri, Ermeni yok oluşunun sosyal yapıya damgasını vurmuş canlı tanığıdır.

Batı'da Rum, Doğuda Ermenilerden kalan gizli hazinelerin ve o hazineleri bulup zengin olan-ların hikayeleri, umutsuzluk içinde mucize arayan Anadolu emekçisinin ilginç bir tipi olan "hazineci"lerin dilinden düşmez.

Tarihin en korkunç katliamlarından birine uğrayarak fizik olarak yok edilmiş, ama yarattığı maddi-manevi kültür öğeleriyle hala içimizde capcanlı varolan bir ulustur Ermeniler. Ermeni-ler bilinmeden bugünkü Türkiye-Kürdistan gerçekliği tam olarak anlaşılamaz. Anlaşılamayan şey ise değiştirilemez. Burjuvazi bunun çok iyi bilincindedir. Kürtlük gibi Ermenilik de legal basında, halka karşı tam bir karanlığa gömülür, susuşla geçilir, ama gizli MİT arşivlerinde bütün anlamıyla yerini alırlar. Burjuvazi "deliye taşı andırmamak" için susar ama içinden tek düşündüğü söylemediğidir.

Ermeni sorununda Türkiye'deki Marksist literatürde tek dikkate değer inceleme -bildiğimiz kadarıyla- Dr. Hikmet Kıvılcımlı'nın "İhtiyat Kuvvet: Milliyet (Şark)" adlı 1930'ların başında yazılmış kitabında bulunmaktadır. Onun için Ermeni sorununu ele alırken bu kitaptaki Erme-nilikle ilgili bölümü temel olarak ele alacağız. Bu bölümde doğru olanı koruyup yanlış olanı eleştirerek Ermeni sorununu çözümlemeye çalışacağız.

Osmanlı İmparatorluğunun tarihine baktığımız zaman Ermenilerin özellikle zanaatkarlık ve ticaret merkezlerinde bezirganlık alanında gelişkin, etkili olduğu görülür. Bu tarihsel arka plan, Asya kıtasındaki Osmanlı toprakları üzerinde yaşayan uluslar içinde (Türkler, Kürtler, Araplar) modern burjuva gelişiminin dolayısıyla milliyetçi fikirlerin Ermeniler arasında önce-likle gelişimine yol açmıştır. Liman şehirlerinde gelişen Ermeni burjuvazisi Ermeni milliyet-

8

çiliğinin esas temelini oluşturmuştur. Yine aynı şekilde Ermeni zanaatkarlar kapitalist müna-sebetlerin gelişimiyle birlikte Osmanlı devleti proletaryasının ilk öncüleri arasında önemli bir yer edinmişler ve Ermeni burjuvazisinin hemen ardından kendi partilerini kurmuşlardır. Engels, Komünist Manifesto'ya yazdığı önsözlerin birinde, Manifesto'nun Ermenice'ye çevril-diğini haber verir. Keza Osmanlı topraklarına ilk sosyalist fikirler, Balkan uluslarının yanı sıra Ermeniler aracılığıyla girmiştir. Osmanlı Mebusan Meclisinde sosyalist Ermeni milletvekilleri vardır.

Ne var ki, cılız ve geç gelmiş, daha doğarken karşısında proletaryayı bulmuş Ermeni burjuva-zisi, Ermeni ve diğer emekçilerden ziyade çarlık Rusya'sına dayanmayı yeğliyordu. Çarlık Rusya'sı ve İngiliz Emperyalizmi arasında Asya pazarları için süregelen çatışmada kilit nok-tanın Ermenistan olması, bu pazarlara egemen olma ile bir Ermeni devleti kurulup kurulma-ması sorunu iç içe geçiyordu. Elbet, bir ulusun bağımsızlığını kazanabilmek için egemen dev-letin ve diğer emperyalistlerin çelişkilerinden yararlanması olağandır ve gereklidir. Nitekim Balkanlardaki ulusların birçoğu bağımsızlıklarını kazanırken bu çelişkilerden büyük ölçüde yararlanmışlardır. Ne var ki, Ermeniler için bu durum Balkanlardakinin tam zıddı bir sonuç yarattı.

Balkanlar Avrupa'ya daha yakın olduğu, tefeci-bezirgan soysuzlaşmasına daha az uğradığı için orada modern kapitalist münasebetler pre kapitalist (kapitalizm öncesi) münasebetlere üstün gelebilecek kadar güçlenmişti. Buna karşılık Asya'da Ermeni burjuva gelişimi derebey-lik denizinde bir ada gibiydi.

Osmanlı devletindeki Müslüman-Hıristiyan çatışması, özünde derebeylik-burjuva çelişkisinin bir ifadesiydi. Hıristiyanlık kapitalizmi-burjuvaziyi, Müslümanlık derebeyliği, burjuva kurtu-luşunu engelleyen antik Osmanlı devletini temsil ediyordu. Hıristiyanlık balkanlarda Müslü-manlığı yenebilirken, Anadolu'da Müslümanlık Ermeni-Hıristiyanlığı ezdi. Bu derebeyliğin kapitalist gelişmeye üstün gelmesi anlamına geliyordu. Yani Anadolu'da modern gelişimin engellenmesi.

Bu nedenle Türk-Kürt Müslümanlığın Ermeni Hıristiyanlığı katletmesi, bir ulus ve din çatış-ması görünümü almakla birlikte, derebeylik-burjuva çatışmasının bir ifadesiydi. Tarihte dere-beyliğin burjuva gelişimi zorla, katliamla engellediği çok görülür. Sen Barthelmy katliamı ve Ermeni katliamı özünde aynı çelişkiden kaynaklanmıştır. Sonuçları da pek farklı olmamış, Fransa, burjuva devrimini İngiltere'den ancak yüz yıl sonra yapabilmiştir. Osmanlı imparatorluğunun Batısı ve Doğusu arasındaki gelişim zıtlıkları Avrupa'da da görü-lebilir. Protestanlığın Katolikliğe üstün gelebildiği -tıpkı Balkanlarda Hıristiyanlığın Müslü-manlığa üstün gelmesi gibi- Kuzey Avrupa'nın daha barbar uluslarında kapitalizm daha erken ve hızlı gelişme olanağı bulabilmiş; buna karşılık, Katolikliğin Protestanlığı cadı kazanların-da, Sen Barthelmy katliamlarında yok ettiği Güney Avrupa ülkelerinde doğru dürüst bir kapi-talist gelişmenin yolu tıkanmıştır. Bugün bile güney Avrupa Kuzey Avrupa'dan daha geridir. Güney Avrupa Protestanların şahsında kendi modern gelişimini yakıyordu. Türk ve Kürtler de Ermenileri keserken, Anadolu'nun bir dereceye kadar olsun modern gelişiminin yollarını tıkı-yorlardı.

9

Şimdi burada kısaca değindiğimiz noktaları bir de Kıvılcımlı'nın kitabından daha özlü anlatı-mıyla okuyalım:

"Osmanlı İmparatorluğu, Çarlık Rusya'sı ile İngiliz emperyalizmi arasında Orta Asya pazar-

ları üstüne başlayan rekabete kilit ve anahtar noktası, bugünkü Şark Vilayetlerinde, bir Er-

menistan hükümeti veya muhtariyeti kurup kurmamak meselesi idi. Bu meseleye bir zamanlar

"Şark Meselesi" denildi. Osmanlı İmparatorluğu derebey ve saltanat şeklini muhafaza ettiği

müddetçe, Şark vilayetlerinde iki zümre vardı: 1- Kürtlük: Daha ziyade derebey, klan ve aşi-ret sistemleri içinde, dağınık, siyaset dışı bir kalabalık şeklinde idi. 2- Ermenilik: Genellikle

burjuvalaşan ve İstanbul, Trabzon gibi önemli ticaret merkezlerindeki kodaman sermaye ırk-

taşları ile sıkı sıkıya bağlı, İngiliz metalarını İran yaylasından İç Asya'ya taşımakla görevli

bir küçük burjuva çoğunluğu üzerine kurulmuş bezirganlık manzumesi demekti. Emperyalist

tezatların dış kışkırtmaları yüzünden biraz daha şiddetle alevlenen Kürt-Ermeni zıddiyeti, bu

iki zümre insanın arasındaki din, dil ve ilh. Farklardan ziyade, adeta bu iki rejim farkından

doğma derebey-burjuva zıddiyeti oldu. İki kutup, Osmanlı Avrupa'sı'nda geniş çapta rol oy-

nayan: Müslüman-Hıristiyan (derebey-burjuva) tezadı, daha ziyade tarihi ve mevzii şartlar

yüzünden Şark vilayetlerinde, Balkanlardakinin aksine, ikincilerin mağlubiyetiyle halloldu.

"Meşrutiyet burjuvazisi "Şark Meselesi”nin tedhişi altında, ilk ve büyük tehlike olarak gördü-

ğü Ermeniliğe çullandı. Zaten Osmanlı saltanatı içinde kalmış milletler içinde, -Balkanlar bir

tarafa bırakılırsa- siyasi bilinç ve teşkilata kavuşmuş keskin metalipli (talepler ileri süren-

y.n.) yığın Ermenilerdir. Meşrutiyet Burjuvazisi, birçok sahalarda olduğu gibi, Ermeni milli-

yetçiliğine karşı da derebeylikle el ele verdi. Elele verdiği derebeylik, öteden beri iki ayrı re-

jim zıddiyeti ile Ermeniliğe karşı tutulan Kürt derebeyliğiydi! İttihat ve Terakki devlet cihazı,

illegal bir kararla başa geçti; Kürt derebeyleri milis teşkilatlar halinde silahlandırıldı, Türk-

lükle Kürtlük, Ermenileri dünyada nadir görülmüş sinsi bir vahşet içinde katliama uğrattı.

Fakat bu katliamdan Türk meşrutiyet burjuvazisi kadar ve belki ondan çok daha fazlasıyla

istifade edenler Kürt derebeyleri oldu. Ve Kürdistan'da derebeylik biraz daha rakipsiz, çapul

ettiği Ermeni mallarıyla biraz daha şişman oldu." (S.19-20)

1915'teki "tehcir"de katledilen Ermeniler birkaç milyonu bulmaktadır. Bunlardan canını kur-tarabilenler Suriye'ye yerleşmişlerdir. Katledilen Ermenilerin arazilerine, evlerine Kürt ve Türkler, özellikle eşraf ağa takımı konmuştur. El konulan bu malları koruma kaygısı Antep, Maraş, Adana'nın Fransızlardan kurtuluşu için silaha sarılmalarında az rol oynamamıştır. Fransız işgalciler, Ermenilerden birlikler kurup buralara sevk edince mahalli direnişler başla-mıştır. Katliamda özellikle Şafi Kürtler önemli rol oynamışlardır. Buna karşılık ilkel-komuna gele-neklerinin daha güçlü olduğu Alevi Kürtler birçok Ermeni'yi katliamdan kurtarmış, saklamış, evlat veya eş edinmiştir. "Dersim Tarihi" yazarı en az kırk bin Ermeni'nin Dersim'e sığındığı-nı yazar. Bunların kalıntıları menekşe yada yeşil renkli gözleriyle özellikle Kürdistan'da sık sık görülebilir.

"Bugün Ermeni denince ne anlıyoruz" diye soruyor Kıvılcımlı 1930'da ve cevap veriyor: "Ve-

rilen resmi rakamlara inanmak lazım gelirse, Ermenistan'da 900 bin, Türkiye'de 75 bin, Suri-

10

ye'de 150 bin, Yunanistan'da 35 bin kadar Ermeni vardır. Bugün Şark vilayetlerinin "mesa-

meleri" içinde gizlenip kalmış bir hayli Ermeni ırkından insan var. Fakat bunlar, dinleri ile

birlikte dillerini de günden güne kayıp ediyor ve hakim Kürt psikolojisi ve tesiri altında Kürt-

leşiyorlar. Şark vilayetlerinde şimdi 'mühtedi' (islamiyete kabul edilen- y.n.) sıfatı ile tanınan

eski Ermeniler adeta hayatlarını kurtaranların bir nevi gönüllü köleliğini unutmak ve unut-

turmak için, Ermeniliklerini henüz unutmamış olmalarına rağmen eski hatıralarına karşı bir

ölüm sukutu ile mütehassıs olmak mecburiyetindedirler. Birkaç nesil sonra her şeyi unutmaya

mahkum olan bu 'mühtedi'ler, bugün Şark vilayetlerinin en yoksul (...) marabaları halinde,

bugün bile zaten aralarında daha ziyade bir din farkı bulunan ve ırk ve kültürce aynı kökten

geldikleri, yüzyıllarca aynı tabii ve sosyal çevrenin beraberi oldukları Kürtlerle kaynaşmış ve

Ermeni'den ziyade Kürtleşmiş bir haldedir. Onun için bu mühtedileri Şark vilayetinin Kürt

camiasından ayırmak oldukça suni ve güç olacaktır..." (s.21)

Buraya kadar öngörülenler bugün gerçekleşmiştir. Anadolu'da hemen hiç Ermeni kalmamış gibidir. Ermeniler özellikle birkaç büyük şehirde yoğunlaşmış olmakla birlikte sayıları hak-kında hiç bir istatistik yok. Bu şehirlerde bile küçük azınlıklar halinde bulunmaktadırlar. 1930'lara göre muhtemelen nüfusa oranları da azalmış olabilir. Bugün Türkiye'de Kürtlerinki gibi bir Ermeni ulusundan ve ulusal hareketinden söz edilemez. Ne var ki, Ermeni'ler tüm diğer azınlıklar gibi ezildikleri, sürekli tedhiş altında tutuldukları için bu duruma son verecek gerçek bir eşitli ği kurmak, devrimin objektif demokratik görevleri arasındadır. Ermeni azınlı-ğı içindeki emekçiler bu nedenle proletaryanın müttefiklerinden birini oluşturur. Ermeni bur-juvaları ise, kilise ve Türk burjuvazisi ile ortaklık içinde karını arttırmaktan, düzenini koru-maktan başka bir şey düşünmemektedir.

Kıvılcımlı'nın 1930'larda ulaştığı sonuç ta aynı yöndedir. Orada "Türkiye'nin bugünkü hudut-

ları içinde sırf bir ermeni fikir hareketi, bir kitle hareketi olmaktan tamamı ile uzaktır. Başka

tabir ile, geniş halk tabakaları içinde derin hareketler uyandıracak bir Ermenilik meselesi

Türkiye içinde imkansızdır" sonucuna ulaşıyor.

Bugün Türkiye'de bir Ermeni Hareketi yoktur. Ama devrimci hareketi yakından tanıyanlar bilirler ki, devrimci hareket içindeki Ermenilerin oranı nüfus içindeki oranları ile kıyaslanma-yacak ölçüde yüksektir. Genç ve yoksul Ermeniler, tam bir Enternasyonalist kavrayış içinde kendi kurtuluşlarının sosyal kurtuluştan geçtiğini anlamışlardır ve Marksizm-Leninizm bayra-ğı altında dövüşmektedirler. Birçok devrimci hareketin önderleri arasında Ermeniler vardır ve birçok devrim şehidi vermişlerdir. Ermeni yoldaşlar şimdiye dek hemen hiç Bundist eğilim –yani proletaryayı milliyetlerine göre bölme eğilimi göstermemişlerdir. Bu tavırları tüm dün-yadaki Ermeni gençlere, proleterlere örnek olmaktadır.

(DEVAMI GELECEK SAYIDA)

(Yazının yayınlanan kısmı burada bitiyor.)

*

(Yazının İnternette daha sonraki yayınlanışında yazının devamına ilişkin yazılan not.)

Yazının devamına ilişkin not:

11

Ermeni Sorunu başlıklı bu yazı, Almanya'da Yol - Der Weg dergisinin 1982 yılındaki Mayıs-

Temmuz tarihli 22-24. Toplu sayısında yayınlanmış. Bu dergi bundan sonra çıkamadı, dolayı-

sıyla devamı da yayınlanamadı. Yazının devamı benim elimde de yok. Yazıyı cezaevinde yaz-

mış ve gizlice dışarı çıkarıp Yol'u çıkaranlara iletmiştim. Yazı, dışarı çıkarılabilmek için, Sel-

pak kağıt mendile yazılmıştı. Yazının devamı ne oldu bilmiyorum. Yazı benim adımla değil,

Temel Ateş imzasıyla yayınlanmıştı. (Bu dergide çıkan yazıların çoğu bana aitti ve çeşitli isimler kullanıyordum). Fakat Temel Ateş, tesadüfen bir CHP milletvekilinin de adıymış, bu

milletvekilinin sorguya çekildiğini, kendisinin bir isim benzerliğinden başka bir ilgisi olmadı-

ğını ben de tesadüfen bir gazetede okumuş ve hatta böylece yazıların yayınlanmış olduğunu

anlamıştım.

Yazının devamında ne vardı?

Yanılıyor olabilirim ama hatırladığım kadarıyla şöyleydi:

Önce Hikmet Kıvılcımlı'nın bir eleştirisine giriyordum. Yazının sonraki bölümünde yine

Kıvılcımlı'dan alıntılar yapıyordum. Bu alıntılarda, 1930'larda, Sovyet Ermenistan'ının Dias-

poradaki Ermenilere mutlu bir gelecek vaat ettiği ve Dünyadaki Ermenilerin artık oraya göç

ettikleri, dolayısıyla Sosyalizmin Ermeni sorununu da dolaylı bir şekilde çözdüğünü söylüyor-

du.

Ben de bu noktada Kıvılcımlı'yı eleştiriyor, ne yazık ki bu öngörü gerçekleşmemiştir, 1930'lardaki eğilim tersine dönmüştür, Sovyet Ermenistan'ı Ermeni sorununu çözememiştir diyor, bunun, bu öngörü yanlışlığının Kıvılcımlı'nın Sovyetlerdeki değişiklikleri, Stalinizmi

anlamamasından kaynaklandığını belirtiyordum. Tam da meselenin hallolmadığının bir kanıtı

olarak Ddiaspora'daki Ermeni gençlerinin ASALA gibi örgütler kurduklarını yazıyordum.

Ermeni sorununun çözülmemişliği ile bağlantılı ve Ermeni yoksullarının ve gençlerinin mem-

nuniyetsizliğinin bir ifadesi olmakla birlikte, bu hareketlerin anlayış ve yöntemce yanlış olma-

larının yanı sıra, bazı istihbarat teşkilatlarının yönlendirmesine de uğramış olduklarının dü-

şünülmesi gerektiğini belirtiyordum. Bu bağlamda, Suriye ve Lübnan'ın Fransa ile eski bağla-

rı, Avrupa'da Türkiye'nin Almanya'nın, Yunanistan'ın da Fransa'nın etkinlik alanı içinde yer

aldığını. Keza Yunanistan ve Fransa'nın da eskiden beri Ermenilerle güçlü ve geleneksel iliş-kileri olduğunu belirtiyor, bu bağlamda, ASALA'nın Türk Diplomatlarına karşı eylemlerinin

Türkiye'nin Kıbrıs'ı işgalinden sonra hız kazandığına dikkati çekiyor ve buradan da

ASALA'nın eylemlerinin, Türkiye'yi baskı altına almak isteyen Yunan ve Fransız çıkar ve gizli

servislerinin manüplasyonu altında bulunduğunu belirtiyordum. Sonra da, yoksul ve ezilen

Ermeni gençlerinin yolu sosyalist ve sınıfsal bir mücadelede aramaları gerektiğini söylüyor-

dum.

Emin değilim ama aşağı yukarı böyle bir seyir izliyordu yazı.

8. Ocak. 1998)

12

Bu yazıdaki bir yaklaşımımın öz eleştirisini de daha sonra yazdığım bir yazıda yapmıştım. Bu

yazıyla doğrudan bağlantılı olduğu için o yazıyı da aşağıya aktarıyorum.

Egemen Ulus Sosyalistlerinin Görevleri

Sayın Gökyüzü, Tarih ve Demokrasi platformunda sınıfsal baskı ve ulusal baskı konusunda Bertal Kahraman ile bir polemik çerçevesinde bazı görüşler ifade etmiş bulunuyor.

Benzer konularda epeydir yazmak istediğimden bu tartışmayı vesile bularak konumumu orta-ya koyayım dedim.

*

Sayın Bertal Kahraman, sayın Gökyüzü'ne karşı söylenmesi gerekenleri söylemiş durumda, onun dediklerine katılıyorum. Ama bunu, ezen ulustan bir insan olarak bir kez daha belirtmem gerektiği kanısındayım.

Sayın Gökyüzü'nün tavrı, tam da, ezilen ulusun sorununu kavramayan ezen ulus sosyalisti tavrıdır. Gökyüzü kanımca daha önceki yazılarımda dile gelmiş yargılarımın somut bir örne-ğini sunuyor. Ve bu tavır elbette genel bir eğilimi ifade etmektedir. Yani bugün somut olarak ÖDP'ye egemen olan anlayış. Bu anlayış, Ezilen ulusların, cinslerin, ırkların şerefsizlerini, sömürücülerini vs.lerini bu ezil-me biçimlerinden dolayı savunmak görevini anlamamaktır, ezen ulus, cins, ırktan bir insan ya da sosyalist olarak.

Bu görev: son elli yılın toplumsal mücadeleler tarihinin klasik anlayışlara getirdiği en önemli değişikliklerden biridir.

Bu vesileyle, kendimle ilgili bir özeleştiriye bir kez daha dikkati çekmek isterim.

Bir sosyalist olarak kişisel evrimimde, ezilen ulus, sınıf, ırkların sorunları karşısında, bu bas-kının özgül niteliğini kavramayan bir yanım vardı. Ancak Avrupa'ya geldikten, Avrupalı sos-yalistlerin geri ülke sosyalistleri karşısında, Avrupa merkezli, hatta rafine ırkçı denebilecek tavırlarını gördükten sonra. (Çünkü Avrupa'da bir Türk olarak, Türkiye'de bir Kürt gibiydim.) Türkiye'de Kürtler karşısında bir Türk sosyalisti olarak nasıl benzer tavırlar içinde olduğumu fark ettim. O zamandan beri bu konularda çok hassasım ve davranış ve yazılarımla eski yakla-şımla kopuşmuş durumdayım.

Ancak, bu eski anlayışım, "Ermeni Sorunu Üzerine Eski Bir Yazı" başlığıyla yayınladığım yazıda bir şekilde ifadesini buluyordu. Çünkü o yazıyı daha önce yazmıştım. Bu yazıyı, bula-bildiğim kısımlarıyla yeniden yayınladığımda, (aslında yıllar sonra ben de ilk defa okumuş

13

oluyordum) beni rahatsız eden cümleler bulunduğunu gördüm. Ama bir belge olduğu için olduğu gibi yayınladım.

Ve Bekledim, kimse bu noktayı fark edip eleştirecek mi diye? Maalesef kimsenin dikkatini çekmedi ve eğer dikkat eden olduysa da kimse bunu belirtmedi.

Beni rahatsız eden cümleler şunlardı:

"Ermeni azınlığı içindeki emekçiler bu nedenle proletaryanın müttefiklerinden birini oluştu-

rur. Ermeni burjuvaları ise, kilise ve Türk burjuvazisi ile ortaklık içinde karını arttırmaktan,

düzenini korumaktan başka bir şey düşünmemektedir."

(...)

"Genç ve yoksul Ermeniler, tam bir Enternasyonalist kavrayış içinde kendi kurtuluşlarının

sosyal kurtuluştan geçtiğini anlamışlardır ve Marksizm-Leninizm bayrağı altında dövüşmek-

tedirler. Birçok devrimci hareketin önderleri arasında Ermeniler vardır ve birçok devrim şe-

hidi vermişlerdir. Ermeni yoldaşlar şimdiye dek hemen hiç Bundist eğilim –yani proletaryayı

milliyetlerine göre bölme eğilimi göstermemişlerdir. Bu tavırları tüm dünyadaki Ermeni genç-

lere, proleterlere örnek olmaktadır."

Açık ki, buraya aktardığım satırlarımda, Ermenilerin uğradığı özgül ulusal baskı karşısında bir körlü ğüm bulunmakta. Yani, Ermeni burjuvaların, Ermeni olmalarından dolayı uğradık-ları baskıyı görmeme, anlamama söz konusu. Benim böyle bir bağlamda onların sömürücü yanına değil, Ermeni olarak ezilmelerine ve sosyalist ve işçilerin onların bu özgül ezilme bi-çimlerine karşı çıkmalarına vurgu yapmam gerekirdi.

Ermeni Devrimci arkadaşlarla ilgili de aynı şey söz konusu. Onlara Egemen ulustan bir insan olarak Enternasyonalistlik payesi verir durumdayım. Benim vurgu yapmam gereken şey ise, onların, sosyalist hareket içinde, uğradıkları özgül baskıyı açığa çıkartan, egemen ulus sosya-listlerini bu yönde eğiten bir özerk yapılanmaları da olması gerektiği idi.

*

Bütün sosyal mücadeleler tarihi şunu gösteriyor: bir baskı biçimine uğramak ve ona karşı di-renmek otomatikman diğer baskılara da hassasiyeti ve karşı olmayı getirmiyor. Genel kural, baskıya uğrayan ancak ayaklandıktan sonra, baskıyı yapan ve o baskı biçimine kör olan sos-yalistlerin, bir özeleştiri ve eğitim sürecine girdiğidir.

Örneğin kadın hareketinde böyle oldu. İlk başta kadın hareketi, sosyalist ve işçi hareketi tara-fından bölücülükle suçlandı. Ancak bu hareket bütün ağırlığıyla ortaya çıktıktan sonra bugün kadınların özerk örgütlenmeleri ve uğradıkları spesifik baskılara karşı tedbirler sol ve işçi hareketi içinde olağan hale gelebildi.

Egemen ulus, cins ya da ırk sosyalistlerini ve işçilerini, ezilen ulus, cins, ırk hareketleri eğitir.

Bu anlamda, keşke, Ermeni Yoldaşlar "daha az Enternasyonalist" olsalardı da, biz Türk sosya-listlerini, bu sorunlar karşısındaki körlüğümüzden dolayı daha sert eleştirselerdi, o zaman da-ha iyi enternasyonalistler olarak eğitilmi ş olurduk.

14


15 Nisan 1998 Çarşamba

14:59

*

Bundan başka, başka bir tartışmacı “Ermeni Sorunu” adlı yazı bağlamında şöyle bir soru

sormuştu:

“Sayın Küçükaydın,

II. Dünya Savaşı sırasında Nazilerle işbirliğine giden Ermenilere nasıl bir paye veriyorsunuz? Gönüllü olarak Nazi Ordusuna kaydolan talan ve yağmalardan payını alıp aynı zamanda Ya-hudi katliamları yapan ve tüm bunları Ermenistan hayaliyle yapan Ermeniler, bağımsız olmak kutsaldır bu yolda 1915'de Ruslarla işbirliğine gitmeleri normaldir" sözünün altında değerlen-dirilebilirler mi?

Bağımsızlık için Nazilerle bile bir olan Ermeni hareketini sosyalist bir hareket olarak tanımlar mısınız?

Saygılar”

Bu yazıya verdiğim cevapta da şunları yazıyordum:

Ermeni Sorunu Üzerine Sunsay’a Cevap

Sayın Sunsay,

2. Dünya savaşında Nazilerle işbirliği yapan Ermeniler hakkında maalesef bir bilgim yok. Bunu ilk defa sizden duyuyorum. Olabilir ve olduğunu kabul ediyorum. Görüşümü buna göre yazayım.

Her ulusun içinden her türlü eğilim ve insan çıkar. Ermenilerin bir bölümü Nazilere işbirlikçi-lik yapmış olabilir. Rusların da, Türklerin de, Tatarların da, Yunanlıların da, Fransızların da, hasılı her ulusun içinden hiç de küçümsenmeyecek oranda işbirlikçiler çıkmıştır. Çoğu kez bunlar çoğunluk da olmuşlardır. Biliyorsunuz, Hırvatların büyük bir bölümü Nazi işbirlikçi-siydi, ama Nazi işgaline karşı en büyük halk direnişini örgütleyen Tito da bir Hırvat idi.

Dolayısıyla, bir ulusun içinden bir kesimin, ki bu kesim çoğunluk da olabilir, Nazi'lere işbir-likçilik yapmış olması, o ulusu mahkum etmek için bir vesile yapılamaz ve yapılmamalıdır. Çünkü her ulusun içinde bu tür politikalara karşı çıkanlar ve bunu canlarıyla ödeyenler de olur.

15

*

Kaldı ki, Nazilere karşı savaş konusunda, bu vesileyle belirteyim ki, Fransa'daki Ermeniler örneğin meşhur Fransız Resistans (Direniş) hareketinin başını çekmiş ve çok büyük oranda yer almışlar, nüfus içindeki oranlarıyla kıyaslanamayacak ölçüde kayıp vermişlerdir.

(Küçük bir anı bu arada. 70'li yıllarda, ölüme gidenlerin son mektupları gibi bir başlığı olan bir kitapta, ölüme mahkum olmuş Fransız direnişçilerinin son mektuplarını okuyordum. Ora-daki Ermeni isimlerinin çokluğu dikkatimi çekmişti. Yıllar sonra, dolaylı olarak, Fransa'daki direniş hareketinde Ermenilerin rolünün büyük ölçüde unutturulup, örtüldüğünü, bu nedenle bir skandal koptuğunu bile duydum. Yani yakalanan Fransızlar genellikle Ermenilerin adını okumuşlar. Ermeni azınlığın bu çokluğu beni daha sonraki gözlemlerim ışığında şaşırtmadı. Bütün dünyada, sosyalist hareketlerin önemli bir kaynağı ezilen azınlıklardır. Türkiye'de Kürtler ve Aleviler nüfus içindeki oranlarıyla kıyaslanamayacak ölçüde sol hareketlerin içinde yer almışlardır. İngiltere'ye gidin orada aynı durumda İrlandalıları görürsünüz. Demek Fran-sa'da da Ermenilermiş.)

*

Ama şimdi gelelim, sizin esas olarak sorduğunuz soruya. Bir ulusal Kurtuluş ya da bağımsız-lık hareketi, bağımsızlık amacına ulaşmak için, ezen uluslar arasındaki çelişkilerden yarar-lanmalı mıdır, yararlanmamalı mıdır?

Tabii, siz benim tavrımı tahmin ettiğinizden, zor durumda bırakmak için, Ermenilerin Naziler-le işbirliği olayını örnek olarak getiriyorsunuz.

Birincisi, herhangi bir ulusal hareket karşısındaki tavır, elbette dünya ölçüsündeki sınıf müca-deleleri bağlamında değerlendirilmelidir. Bu genel çerçevede, 2. Dünya savaşı sırasında, Er-menilerin Nazilerle işbirliği yapmasına karşıyımdır. Ama bu, Ermenilerin, Sovyetler Birli-ği'nde ezilen bir ulus olduğu gerçeğine gözleri kapamayı gerektirmez. Elbet bağımsızlık için kendilerini ezenler arasındaki çelişkilerden yararlanmaları gerektiği, ama o ezenler arasında, o somut koşullarda, dünya tarihi bağlamında eşit bir ili şki olmadığı, Nazilerin insanlık için en tehlikeli egemen olduğu, bu nedenle yaptıklarının yanlış olduğu belirtilmelidir. Kaldı ki, bunu belirten Ermeniler daima olmuştur. Benim yapmam gereken şey onların bu tavrını destekle-mek olabilir.

Türkiye'nin Kemalist'leri bu mantığı Kürt ulusal hareketine karşı kullanmak istiyorlar. Diyor-lar ki, Türkiye'nin güçlenmesini istemeyen emperyalist ülkeler var, böyle bir durumda Kürtler savaşarak Türkiye'yi zayıf düşürüyor, o halde anti-emperyalizmi zayıflatıyorlar. Aşağı yukarı böyle bir çizgi.

Ama bunun yukarıdaki bağlamla ilgisi yok. Türkiye'nin kendisi zaten emperyalist sistemin bir parçasıdır. Türk ordusu bütün Batı silahlarıyla donanmış durumda. Türk ordusu Amerika, Almanya'dan silah alıyor, Kürtler alsa emperyalizmin oyunu oluyor. Bunların ciddiye alına-cak bir yanı yok. Bugünün dünyasında, 2. Dünya Savaşı sırasında olana benzer bir durum yok. Bütün devletlerin hepsi aynı bokun soyu. Bu bakımdan, her ulusal baskıya karşı hareket,

16

nereden silah alırsa alsın haklıdır bugün. Çünkü ezenlerin karakterleri aynıdır. Bir sınıfsal fark yoktur aralarında.

Türkiye Amerika ve Almanya'dan silah alıyorsa, PKK da Suriye'den, Yunanistan'dan, Rusya'-dan veya Amerika'dan silah almakla haklılığından hiç bir şey kaybetmez. Bu çelişkilerden yararlanması tamamen hakkıdır. Aynı şeyi zamanında Türkler de yapmıştır. Fransız, İtalyan ve İngilizlerin, bunların hepsiyle Sovyet Rusya'nın çelişkilerinden yararlanmıştır. Sovyetler Birli ği'ni ve onunla ilişkileri, İngiltere ve Fransa'ya karşı tehdit unsuru olarak kullanmıştır. İlk Büyük Millet Meclisi'nde, milletvekilleri, "Bolşevik de oluruz, şeytan da" derken, bunu yapı-yorlardı. Etkili de oldu. İngiltere desteği kesti, Fransa el altından destekledi. Buna karşılık da Ankara hükümeti, bir tür köylü sosyalizmini ifade eden Çerkes Ethem'i tasfiye etti, Ali Fuat'ı Batı Cephesi Komutanlığı'ndan aldı, Suphi'leri temizletti. Bunun karşılığında da, örneğin Yu-nan mevzilerinin en küçük ayrıntılarına kadar planlarını gizli servisler onlara verdiler.

İlke olarak, dünya tarihsel bakımdan, İkinci Dünya Savaşı sırasında olduğu gibi, ezenler ara-sında bir nitelik farkı varsa, tavır genel duruma bağlı olmalıdır. Yok eğer böyle bir durum yoksa, ezilen ulus hareketi ezen ulusun diğerleriyle olan çelişkisinden yararlanmalıdır ve ya-rarlanabilir. Örneğin, birinci Dünya Savaşı sırasında, İrlanda milliyetçi hareketini Almanya, rakibi İngiltere’yi zayıflatmak için destekliyor böylece İrlanda ulusal hareketi de bu çelişkiden yararlanıyordu. Bunların ikisi de aynı kalitede emperyalist olduğundan, Lenin örneğin, yuka-rıda özetlediğim tavra uygun olarak, bunu meşru görüyor ve destekliyordu.

Ancak, birinci hal konusunda burada bir açıklama daha yapmak gerekiyor. Dünya tarihsel durumun 2. Dünya savaşı gibi olduğu koşullarda bile, pekala faşistlerle işbirliği yapmadan da bağımsızlık savaşı verilebilir. Stalin'in bilinen politikası, dünyadaki komünist partilerini Sov-yet dış politikasının basit araçlarına indirgeyen politikası, bu olanağı ortadan kaldırmıştır. Bunun en kötü sonuçları örneğin Hindistan'da görülmüştür. Hint halkının İngiliz emperyalist-lerine karşı direnişine, Hint Komünistleri sahip çıkmayıp öncülük etmemişler, bunu müttefik-leri zayıflatmamaya dayandırmışlar ve böylece köle ruhlu Gandi'ye meydanı boş bırakmışlar-dır.

Bağımsız bir Hindistan, İngiltere sömürgesi bir Hindistan'dan çok daha fazla anti-faşizme güç verirdi.

*

Gelelim 1915'e. Ermeniler Osmanlı egemenliğine baş kaldırdılar. Gelişmiş burjuvazileri ne-deniyle Türk'lerden çok daha önce uluslaşmaya başladılar. Osmanlı Devleti ya da Çarlık Rus-ya’sı, al birini vur ötekine, aynı karakterde yarı antika yarı modern, ömrünü doldurmuş iki gerici devletti. Yani ikinci dünya savaşı sırasındaki gibi bir durum yoktu. Birinci savaşta sa-vaşan taraflar aynı nitelikteydi. Hepsi emperyalistti. O halde, ezilen bir ulusun, yani Ermenile-rin, bağımsız bir devlet kurmak için, Osmanlı'nın düşmanı uluslarla işbirliği yapması son de-rece normaldir. Haklılığına bir halel getirmez. Nasıl Kafkas uluslarının da Osmanlı desteğini Çarlık Rusya’sına karşı kullanmaları ve aramaları onların haklılığına bir halel getirmez idiyse.

17

Tabii bu noktada, Türk milliyetçisinin kafası şöyle çalışmaya başlar. "Eh arkadaş, madem o benim düşmanımdan yararlanıyor ve onunla aynı safta yer alıyor, beni yok etmeye çalışıyor, benim de onu yok etmeye çalışmam, cephemin gerisini emniyete almam en tabii hakkımdır. Ne yapalım, gücü gücü yetene. Onlar bizi temizleyeceklerine, biz onları temizledik."

Ama bu akıl yürütmede yanlış olan şunlar:

a) Ermeniler, Osmanlı İmparatorluğu karşısında eşit bir konumda değildiler, ezilen bir ulustu-lar. Yani özünde haklı durumdaydılar. Ezen durumda değildiler.

b) Tarihsel bakımdan, yarı feodal bir düzene karşı, modern burjuva bir sistemi temsil ediyor-lardı. Yani o zamanın dünyasına göre ilerici bir niteliği vardı.

c) Normal devletler savaşında bile, sivil halka yönelik imha ve saldırılar, en azından formel olarak reddedilir. Osmanlı Devleti, sivil halkı yok etti.

Ama bütün bunlardan öte, en korkuncu ve önemlisi, bunun tek olası çözüm gibi koyulmasıdır. Pekala Ermeniler üzerindeki ulusal baskı kaldırılarak da bir çözüm bulunulabilirdi. Sanki bu olanak hiç yokmuş gibi tartışılıyor mesele. Osmanlı Devleti, tehcir ve imha değil, ama örne-ğin, Ermenilere özerklik, kendi dillerini geliştirme hakkı, Müslümanlarla eşitlik vererek de bir çözüm sağlayabilirdi. Bu yapılmamıştır. Bunun yapılmamışlığı eleştirilecek yerde, varolan tek olası yolmuş ve başka çare mümkün değilmiş gibi koyuluyor. Bunu meşrulaştırmak için de, diğer ulusların yaptıkları örnek veriliyor. Örneğin İkinci Dünya Savaşı sırasında Amerika'nın Japon asıllıları kampa koyması vs.. Bu tam Sinizmdir. İnsan olanın söylemesi gereken, Ame-rika'nın yaptığı da, Osmanlı'nın yaptığı da, insan olarak savunulamaz olmalıdır. Birinin yaptı-ğında diğerinin meşruiyetini bulmak değil.

*

Aslında akıllı bir Türk milliyetçisi için bugün sorunu çözmek son derece kolaydır.

“Osmanlı imparatorluğu gerici feodal; ulusların önünde engel bir devletti. Biz Türkler de bu devletin egemenliğinden kurtulan son ulusuz. Nice halklara nice acılar tattıran bu devletin mezarını biz kazdık, bir bakıma o halkların vasiyetini yerine getirdik. Bu devletin yaptığı kat-liamları lanetliyoruz.”

Bu kadar kolayca, yağdan kıl çekerce bu işi çözmek mümkündür Türk milliyetçileri açısından aslında.

Ama bu niçin mümkün olmamakta, bu katliamı inkar veya savunma akıl dışı boyutlara var-maktadır? Bunun sırrı da, o katliam ve daha sonraki mübadele ile elde edilen zenginliklerde ve bu katliamın suç ortaklığındadır. Muazzam bir servet transferi vardır. Türk milliyetçili ği bu laneti üzerinde taşımakta, tümüyle kendi çıkarı açısından bile akıl dışılığa varmaktadır.

Bunu artık eski kuşakların kefaretini üzerinde taşımayan yeni Türk kuşakları aşabilir. Komp-lekssizce gidip Ermeni ulusuna kardeşlik eli uzatabilirler. Koşullar bunun için olgundur artık. Bir Özcan Soysal'ın yaptıkları bir rastlantı değildir. Çok alametler belirdi. Bunun olması sade-ce bir zaman sorunu. Kürt ulusal hareketinin yükselişi ve başarısı bunu hızlandırır ve gerçek-leştirir.

18

Umarım cevaplarım sizin sorularını karşılıyordur ve sizi tatmin etmiştir. Selamlar

16.04.1998

*

Yine aynı dönemde Engin Deniz adlı bir tartışmacının yazısına karşı şunları yazmışız:

Ermeni Katliamı Kar şısında Tavır

(Engin Deniz’in Eleştirisine Cevap)

Sayın Deniz Engin,

Ben sorunu olgular düzeyinde değil de, metodolojik yanıyla tartışmak istiyorum.

Ama önce olgu düzeyinde dediklerinize bir itirazım var. Sizler sanıyorsunuz ki, bütün dünya işi bırakmış da Türklerle uğraşıyor, Örneğin şöyle diyorsunuz:

“Gerçekten anlayamıyorum, neden tüm dünya sözleşmiş gibi Ermeni soykırımını (belki de bir

silah gibi) kullanıyor? Kusuruma bakmayın ama ben bunun ardında bir art niyet arıyorum.”

Bu, Türklerin bir fobisi ya da megalomanisidir. Biraz Yalova Kaymakamı hikâyesine benzi-yor. Emin olun, Türkiye dışında, kim takar Yalova Kaymakamını. Her gün renkli basında görülen, "Antalya sahillerinde tatilini geçiren Helga Türk erkeklerine bayıldı" türünden haber-ler ne kadar gerçeği yansıtırsa, dünyanın Türklerle uğraştığı yönündeki gazete haberleri de o kadar yansıtır. Aslında aynı tip dezinformasyonun iki farklı biçimidirler. Ve siz, biraz olsun aklı başında şeyler yazmak istiyorsunuz güya, bu saçmalıkları bir delil gibi getiriyorsunuz.

(Ama bunlar sadece bir dezinformasyon da değildir. Bunlar bir ulusun şizofrenik ruh halinin, aşağılık kompleksinden kaynaklanan övünmelerinin yansımalarıdırlar.)

*

Neyse, esas konu bakımından bunun önemi yok. Yazınızdan anladığım kadarıyla, siz resmen "Ermeni Tehciri" denen olgunun sonuçlarını inkar etmiyorsunuz. Sizin itirazınız, böyle bir olayın ilk defa ya da bu çapta ilk defa burada olmadığı.

Olgu düzeyinde tartışmaya girmeyi bile gereksiz görerek, sizin dediğinizin doğru olduğunu, başka ulusların tarihinde de benzer katliamlar bulunduğunu kabul edelim. Ayrıca bunda bü-yük bir doğruluk payı da var.

19

Ama sizin mantığınız nereye gidiyor? Siz aslında, savaş ya da başka bir nedenle, bunların başka uluslarca da yapılmış olmasını meşru görmüş oluyorsunuz. Ve kapıdan kovduğunuzu, bacadan içeri alıyorsunuz. Yazınızın başında, katliamlara karşı olduğunuzu söylüyorsunuz, ama bütün yazınız boyunca, diğer katliamları emsal olarak gösteriyorsunuz.

Burada iki açıdan yanlışınız var. Birincisi bir Türk olarak, ikincisi bir İnsan olarak.

Önce Türk olarak yanlışınız şurada: madem ki siz bir demokrat ve katliamlara karşı bir insan-sınız. Olaya şöyle yaklaşmanız gerekir:

“Başka Ulusların katliamları beni bu anlamda ilgilendirmez. Biz bir katliam yaptık, bunun

belki bir sürü hafifletici sebebi de bulunabilir (Savaş, Ermeni Çeteler vs.) Ama bu hafifletici

sebepleri bulmak ve söylemek de bize düşmez. Biz bir ulusu yok ettik. Kişi olarak bundan so-

rumlu olup olmamanız da önemli değildir. Bu yok edişi açıkça ortaya koyup lanetlememiz

gerekir. Bunu yapmadığımız takdirde, geçmiş kuşakların hatalarıyla bütünleşmiş, bu

şizofrenik durumu devam ettirmiş oluruz. Hatalar bizden hızlı koşarlar. Yüzlerce yıl sonra

bile lanetlerini üstümüze taşırlar. Ruhsal bir arınma, ancak insanın ya da ulusun kendi hata-

larına karşı acımasız oluşuyla mümkündür. Uluslar da insanlar gibi, düşmanlarına ve komşu-

larına karşı toleranslı ve anlayışlı, kendine karşı acımasız, hoşgörüsüz ve gaddar olmalıdır.”

Böyle bir yaklaşım, insani ilişkilerde nasıl, olgun, kendine karşı acımasız, kendisiyle alay eden bir kişili ğin ifadesiyse, bir ulus için de sağlıklı bir ruh halini ve olgunluğu ifade eder.

Ne yazık ki, siz de, binlerce ve milyonlarca Türk gibi, zayıf kişilikli, ham insanların kendi geçmişleri ve hataları karşısındaki tavırlarıyla davranıyorsunuz. Ve farkına varmadan, ulusal bir şizofreni yaşayan, Türk ulusunun bu şizofrenik halini yansıtmakla kalmıyor, Türklerin bu şizofreniden kurtulmasının yolunu tıkıyorsunuz.

Sayın Soysal'ın yaptığı işin önemi buradadır. O bir Türk olarak bunu yapıyor. Bir Türk olarak, hiç bir özür getirmeden bir pisliği mahkûm ediyor. Bunun ilk defa gerçekleşmiş olmasının Türkler için nasıl sağlatıcı bir önemi olduğunu hiç anlamıyorsunuz. Aslında içinizde Türk ulusunun sağlıklı bir ulus olması için, hem de Türk ulusunun adeta toptan bir şizofreni yaşa-dığı bir dönemde, en büyük işi yapan insan o. Bu kadar basit bir gerçeği görmüyorsunuz.

Bundan yirmi otuz yıl önce bile Türkler nispeten daha sağlıklı insanlardı. Örneğin kendileriy-le alay edebilirlerdi. Örneğin "Türkün aklı ya kaçarken ya da sıçarken gelir" gibi lafları her yerde duyabilirdiniz. Ya da bir Ermeni katliamı olduğu kimse için bir sır değildi. Hatta, Er-meni ve Rum mallarına konanların çoğu sonradan görme zenginler olduğu için, fakir insanlar, bu insanları aşağılamak için, o servetlerin kaynağındaki kanlı eylemleri her yerde afişe eder-lerdi. İnsanın ya da bir ulusun kendisiyle, kendi hatalarıyla alay edebilmesi, onları afişe ede-bilmesi, onun ruhsal sağlığının ve olgunluğunun ifadesidir. Ama artık Türkler, kendileriyle alay etmeyi bir kenara bırakın, sadece kendilerini övüyorlar. Eskiden insanlar yukarıdaki tür-den haberlere gülerlerdi, ama artık inanıyorlar ve öyle düşünüyorlar. Bu tam bir toplumsal şizofreni durumu.

Çok değil, bundan yirmi otuz yıl önce, insanlar arası ilişkilerde, kendini övenler, kendi en ufak hatalarını ortaya koyup kendisiyle alay edemeyenler ciddiye alınmazdı. İnsanlar arası

20

ili şkilerde bu tür insanların pek bir değeri de olmazdı. Ama bu gün tam tersi bir anlayış sadece insanlar arası ilişkilere değil, tüm Türklere egemen olmuş durumda.

Bir Türk olarak, lütfen, kendinize karşı gaddar, başkalarına karşı toleranslı olmayı deneyin. O zaman da belki kimi Ermeniler veya Rumlar çıkıp "Yahu kendine karşı o kadar da haksızlık etme, biz de az haltlar işlemedik" der. Ama bunun için, önce sizin başlamanız gerekir. İşte Sayın Soysal'ın yaptığı bu. Sorun burada, bunu anlayın. Ve en önemlisi, o bunu bir Türk ola-rak yapıyor.

Aynı şeyi örneğin ben yapsam, anlamsız olur. Çünkü ben kendimi bir Türk olarak görmüyo-rum. İnsanın bir milliyeti olması zorunluluğuna karşı çıkıyorum. Bu durumda benim, Sayın Soysal gibi davranmam ne Türkler ne de Ermeniler açısından değerli bir davranış olmaz. Türk açısından ben zaten hainimdir, Ermeni açısından ise zaten Türk değilimdir. Tıpkı bir ateist olarak, başka dinlere karşı Sünni Müslümanların yaptığı herzelerden dolayı özür dilememe benzer. Müslüman beni zaten kâfir gördüğünden, yaptığım ya da söylediğim ona bir anlam ifade etmez, diğer dinden olan da beni Müslüman görmeyecektir.

Peki, bu durumda yapacak bir şey yok mudur? Elbette vardır. Bütün bu katliamlarla, ulusun, ulusçuluğun, sermayenin, sömürünün ilişkileri üzerinde durur, böylece bütün katliamlara karşı kökten bir eleştiri yöneltirsiniz.

Çünkü Soysalın ya da sağlıklı bir Türk olmaya çalışan bir Türk'ün tavrı, ahlaki bir tavırdır ama sorunun köküne inmez, ve sadece kendi kapısının önünü süpürür. Lanetler ama neden konusunda susar. Çünkü aynı ulusçuluk ufkunun içindedir. Ama lanetler, ulusçuluk var oldu-ğu sürece, yeni ulus katliamlarını hiç bir şekilde engellemez.

Bu durumda, “yahu bu yaşananlar kader değildir, uluslar olmadan da bir dünya olabilir bir ulusa girmek, çıkmak, bir ulus kurmak kişinin bir vicdan ve inanç sorunu olmalıdır” diyerek de karşı çıkılabilir. Bu çok köktenci, tabii bugünkü dünyada ve hele Türkiye'de pek taraftar bulamayacak, bir yaklaşımdır. Ama böyle bir yaklaşım da mümkündür. Ve işte, sizde böyle bir yaklaşımı bir yana bırakalım, böyle bir yaklaşıma yönelik bir seziş bile yok. Gerçekliğin karşısında kölece eğiliyor ve ona karşı diklenmeyi aklınızdan bile geçirmiyorsunuz.

Ulusları mutlak kategoriler olarak ele alıyorsunuz. Ve onları reddetmek gereğini duymuyor-sunuz. Ve istemeden de olsa, başka ulusal katliamlara suç ortağı oluyorsunuz. Elbette iyi ni-yetlisinizdir. Bundan kuşku yok. Ama cehenneme giden yollar da iyi niyet taşlarıyla döşelidir.

Bu da sizin İnsan olarak metodolojik yanlışınız.

21

Ermeni Sorunu ile ilgili yazıyı Özcan Soysal’ın Tarih ve Demokrasi sitesinde yayınlamıştım.

Bu tartışmalar da orada oluyordu. Bu arada bir başka tartışmacıyla tartışırken, Ermeniler-

den Türk olarak özür dileyen Özcan Soysal’ın bu davranışı vesilesiyle başka bir tartışmacıyla

Ermenilerden özür dilemenin anlamı üzerine bir yazı yazmıştım. Bu yazıyı da aşağıya aktarı-

yorum:

Bir Başka Polemik

Sayın Hakan,

Şöyle Yazıyorsunuz:

"ama onun bir Türk olduğunu düşünmüyorum ki zaten kendisi de, sizin aksinize, Türklüğü

kabul etmiyor, Web sayfasının sonunda onunla ilgili bilgileri incelerseniz göreceksiniz ki ken-

disi, baba ve anne tarafından Türk olduğunu belirtilmektedir. Yani bu şu demektir, ben iste-

medim ama olmuş bir kere, bunu da kabul etmek zorunda değilim ve kabul etmiyorum"

Ne garip? Ben ise tam aksini düşünüyorum. Tam da Türk olarak Ermenilerden özür dilediğini vurgulamak için öyle yazdığını düşünüyorum.

Birincisi, Ermenilerden Tarih önünde özür dileyen bir Türkün Türklerden nasıl "Ermeni To-humu" gibilerden hakaretler yiyeceği belli olduğundan ve muhtemelen bu tür hakaretlere de bol bol uğradığından, bu tür hakaretler edecek olanlara bir cevap olarak koyulduğunu düşünü-yorum.

(Parantez içi şunu belirteyim ki, "Ermeni Tohumu" olmanın "Türk Tohumu" olmaktan daha iyi ya da kötü olduğunu düşünmüyorum. Dolayısıyla böyle denmenin bir hakaret olduğunu yazarken kendi fikrimi değil, bu lafları hakaret ve saldırı amacıyla edenlerin anlayışını yan-sıtmayı amaçlıyorum. Bu sayfayı okuyan Ermeniler varsa, lütfen yanlış anlamasınlar.)

Bizzat, Soysal'ın sayfasına yazı yazanlar içinde onun Ermeni olduğunu ya da Ermeni deste-ğiyle bunu yaptığını düşünenler çok ve bunu açıkça da yazıyorlar. Bu nedenle, Türklüğünü Türklere karşı vurgulamaktadır.

İkincisi, Sayın Soysal, yaptığı iş bakımından, Ermenilere karşı da Türklüğünü vurgulama du-rumunda. Yani, bu işi, ben bir Türk olarak yapıyorum diyor.

Bu kadar zor mu bunu anlamak? Anasının babasının Türklüğünden bahsetmesi, herhangi bir ezilen azınlıkla bağının olmadığını, ezen bir ulustan bir kişi olarak durumunu vurgulamak içindir, yoksa Türklükle ilgisizliğini vurgulamak anlamında değil.

Kaldı ki, diğer birçok konularda, Soysal ile yaptığımız tartışmaları incelerseniz, analiz eder-seniz, onun gerçekten iyi niyetli bir Türk Milliyetçisi olduğunu görürsünüz. O batılılaşmış, modern, demokratik, toleranslı bir Türk ulusu ve Türkiye istiyor ve bunun için çabalıyor. Soysal'ın Türk milliyetçiliği, alışılmış, şoven, faşizan ya da Kemalist milliyetçiliklerden fark-lı, bu günün milliyetçiliğine uygun bir milliyetçilik. Tabiri caiz ise Post-modern bir milliyetçi-lik. Bu milliyetçilik türüne henüz Türkiye'de pek rastlanmıyor, sadece çok ince bir sol ve ay-

22

dın katman içinde izleri görülüyor. Aslında, dünya ekonomisinin ve teknik gelişimin ihtiyacı olan milliyetçilik bu tür bir milliyetçiliktir. Aslında Türk burjuvazisinin ihtiyacı olan da böyle bir şeydir. Çok kültürlü, etnik ve kültürel çeşitlili ği bir kazanç olarak gören, eskiden her şeyi tek etni ve kültüre bağlamak için yapılmış hareketleri lanetleyen bir milliyetçiliktir bu.

Bu tür milliyetçiliğin Türkiye'de pek görülmemesinin nedeni, Kürt Ulusal kurtuluş hareketi karşısında Türklerin, kendi kıytırık imtiyazlarını korumak için, Genelkurmayın ve çetelerin altına utanmazca yatmalarıdır. En ilkel, faşizan milliyetçiliğin şakşakçısı olmalarıdır. Top-lumsal çürüme ve cinnettir bugünkü Türkiye'deki.

Bu tür milliyetçilik, aslında ulus ilkesini reddetmez, hatta onu yaşatmak için son teşebbüstür. Örneğin, bunun en mükemmel biçimini Avrupa'da görüyoruz. Çok uluslu, kültürlü bir Avrupa Ulusu yaratılıyor.

Bugün, dünya ticaretinin üretimden daha hızlı büyüdüğü, her türlü ulustan işgücünün, milyon-larca insanın oradan oraya aktığı bir çağda, o akan işgücünü haklardan yoksun bir durumda, ama üretime amade tutmanın bir aracıdır bu milliyetçilik. Türkiye'nin taş devrinden kalma milliyetçilikleri bunu kavramaktan acizdir ve buralarda kendilerine karşı paranoyakça komp-lolar görürler.

Diğer yandan, teknik gelişme böyle bir kültürel çokluğa olanak sağlamaktadır. Tipik bir örnek vereyim: Daha beş altı yıl önce, bilgisayarda yazı yazan, kendini ANSİ ve ASCI kotlar denen, aslında gelişmiş batılı ülkelerin kullandığı harflerden oluşan bir kaç yüz şekille sınırlamak zorundaydı. (Bu sayfada hala tam bir Türkçeyle yazamamızın nedeni de bu geçmişin kalıntısı yük aslında.) Ama bugün, Unikot ile, yeryüzündeki bütün dillerle yazmak mümkündür. Bu tür teknik gelişmelerdir, kültürel çeşitlili ğe olanak sağlayan. Elbette bu teknik temelin milliyetçi-liği de, her şeyin bir farecik tıkırtısı uzaklığa düştüğü bir dünyanın (Internet ve orada dolaş-mayı kastediyorum) milliyetçiliği de ancak böyle bir milliyetçilik olabilir.

Kürtçeyi yasaklasanız da işe yaramaz artık. MED-TV uzaydan yayınını sürdürür. Bilgisayarı-nız varsa, Kürdistan’la ilgili bütün haberlere girebilirsiniz. Türk genelkurmayı kumda çomak oynasın. Böyle bir dünyada ulus ilkesini ve milliyetçiliği sürdürmenin tek yolu, Soysal'ın yap-tığını yapmaktır.

Aslında, bu foruma yazanlar içinde, en akıllı ve modern Türk milliyetçisi ve Türk sayın Soy-sal.

***

Soysal'a ilişkin bu kadar. Gelelim diğerlerine. Siz sanıyorsunuz ki, sadece Soysal böyle bir şey yapıyor. Soysal'ın yaptığını, en azından yarım yüzyıldır yapmış, yığınlarca Rum ya da Ermeni sosyalisti olmuştur. Girin onların iç tartışmalarına dil bilginiz varsa, orada da onların kendi "hainlerini" görürsünüz. Muhtemelen örneğin Ermenistan'da, muhakkak oradaki çeşitli azınlıkların haklarını savunan Ermeni, ya da Yunanistan'da Grek Soysal'lar, "Türk Tohumları" vardır. Nasıl Türklerin çoğunluğu sizler gibi en kaba ve bayağı milliyetçiliğin pençesindeyse, onların çoğunluğu da öyledir.

23

Ama daima, az da olsa, bu kayıkçı dövüşüne katılmayan, bir üçüncü yolun mümkün olduğunu var oluşuyla kanıtlayanlar da olmuştur.

Sorun hangi kritere göre bir bölünmeden yana olacağınızdır. Kendi milliyetçinizle mi bölüne-ceksiniz ya da başka milletlerle mi? Başkalarıyla değil de kendi milliyetçileriyle bölününler de vardır. Sizin yeriniz neresidir? Birini seçmek kişiye hiç bir yük ve zorluk getirmez, ama diğeri? Hangisini seçiyorsunuz?

31.01.1998

*

Aynı kişiye yönelik yine “Ermeni Sorunu”yla ilişkili ikinci bir eleştiride de şunları yazmışız:

Aynı Ki şiye İkinci Bir Ele ştiri Sayın Hakan,

Sayın Soysal'ın Künye ile ilgili açıklamalarından sonra yeni bir şey eklemek gerektiğini dü-şünmüyorum. Kendisini ben de tanımam. Ama bu açıklamalardan sonra en azından yaklaşı-mınızın metodolojisini, nasıl ön yargıyla bakmış olduğunuzu gözden geçirmeniz gerekir gi-bime geliyor. Tabii, bu açıklamaların da gerçeği yansıtmadığını da düşünebilirsiniz. Ben de sizin onu hainlikle suçladığınızı söylemedim. Böyle deneceğini söyledim. Ve denmiş de za-ten. Böyle olacağını bilmek için kahin olmaya da gerek yok. Türkiye'de yaşayan ya da yaşa-mış herkes bunu bilir.

***

Fakat esas problem, sizin olaylara ve tarihe yaklaşımınızdaki çocukça bir kavrayıştı. Sanki gerçekliğin insan ya da toplumsal grupların çıkarlarından bağımsızcasına ortaya koyulacağını sanıyorsunuz. Diyorsunuz ki, "evet biz böyle bir şey yaptık ama onlar da şunu şunu yapmıştı, bu da yanlıştı." Bu daha doğru bir yöntem.

Ama bir şeyi unutuyorsunuz. Eğer insan çıkarlarına aykırı olsaydı, matematik aksiyomlar bile tartışma konusu olurdu. Milyonlarca Ermeni kesilip sürülünce bu insanların malları ne oldu? Bu mallara kimler kondu? Bu mallara konanlar daha sonra Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulu-şunda ve sonrasında nasıl bir toplumsal konumda bulundular? Bu soruları sormuyorsunuz. İşin tam da can alıcı noktası burasıdır. Çünkü bu insanlar Türkiye'nin son döneminin kaderini belirlemişlerdir ve devlete, özellikle de şu derin devlet denen şeye hala egemendirler. Bu egemen tabakaların çıkarları ve varlığıdır söz konusu olan. Dolayısıyla sizin önerdiğiniz tür-den yaklaşımlar, Türkiye'yi ya da Toplumu sanki hiç tanımayan birisinin yaklaşımları gibi olmaktadır. Bu yaklaşım, ortadaki büyük katliamı rölatifleştirmekten başka bir şeye yaramaz. Türk burjuvazisi, ilk sermaye birikimini tabiri caiz ise Ermeni katliamıyla yapmıştır bile denebilir.

Türk burjuvazisi ve devleti, çıkıp, şu ya da bu nedenle, biz bu Ermenileri yok ettik, diyor mu? Bundan pişmanlık duyuyoruz diyor mu? Gazeteler ya da Parti başkanları Ermeniliği ya da

24

Ermeni olmayı hakaret olarak kullandığında bunlar içeri tıkılıyor mu? Ya da bu tür davranış-ları protesto eden yüz binlerin katıldığı mitingler yapılıyor mu? Bütün bu ve benzeri hiç bir örnek yok. Durum böyleyken, "onlar da şunu şunu yapmıştı, o zaman başka çaremiz yoktu" demek, var olan sistemi korumak, ona destek çıkmak demektir. Temel metodolojik sorunu gözden kaçırmak, tartışmayı olgular ve ayrıntılar alanına çekmektir. MİT görevlilerinin, Tür-kiye'nin resmi görevlilerinin çizgisi de tam budur. Yani sizin savunduğunuz çizgi. Mızrak çuvala sığacak gibi olmadığından, sorunu eşit güçler arasında bir çatışma gibi gösterip, önem-sizleştirmedir.

Siz Türk devlet adamlarının anılarını hiç okumadınız mı? Onlarda Devlet adamlığının raconu olaraktan hep şöyle satırlar görülür. "Bunlar hakkında yazmayacağım. Bunlar benimle birlikte

mezara gidecektir." Niye yazılır böyle satırlar? Söz konusu olan nedir? Kürtlerin, Ermenile-rin, başka ezilenlerin uğradıkları katliamlardır bunlar. Hangi objektiflikten bahsediyorsunuz?

Sonra Nasrettin Hoca'nın hikâyesini de unutmayın. Hoca'nın eşeği çalınınca, herkes hocaya "şunu yapsaydın böyle olmazdı" deyince. Hoca da dayanamayıp: "Yahu bu hırsızın hiç mi suçu yok" demiş. Ortada Koca bir ulus, Milyonlarca Ermeni vardı, şimdi bunlar yok. Sanki bunları yok edenlerin hiç bir suçu yok. El insaf!

Ermeni sorunundaki Tavır, özünde, Türkiye'nin geleceğine, dolayısıyla bugünkü toplumsal ili şkilerine değin bir tavırdır. Türkiye'nin, gerçekten Batılı anlamda demokratik, gelişkin bir ülke olmasını isteyenler; şu Devlet sınıflarını yani ordunun vesayetinden ve egemenliğinden çıkmasını isteyenler, Soysal'ınki gibi bir tavrı geli ştirmek ve savunmak zorundadır. Var olan güçlerle ve kıytırık düzenlemelerle bugünkü sistemin devamından yana olanlar da, sizin ya da çeşitli varyantları olun resmi görüşün savunucusudurlar. Zaten çoğu da maaşlıdır ve bu işten geliri vardır. Ermeni sorunu üzerine tartışma, aslında Türkiye'nin bugünü ve geleceği üzerine bir tartışmadır. Özünde programatik bir tartışmadır. Ağaçlardan ormanı görmeme durumunda kalmayın lütfen. MİT'in, Devlet'in olayı çekmeye çalıştığı yer tam da budur. Objektiflik görü-nümü altında, ayrıntılar içinde olayı boğuntuya getirmek. İşin ilginci, bu sayfalarda görüldüğü gibi, epey etkili de oluyor.

Ama ben bu etkinin onun bilimselliğinden değil, ikna gücünden değil, Türklerin, özellikle Kürt sorunu nedeniyle, yani çıkarları nedeniyle etkilendiklerini düşünüyorum. Bugün milyon-larca Kürdün, köylerinin yakılıp sürülmesi karşısında ses çıkarmayanların, Ermenilerin tehciri karşısında bir şey söylemeleri beklenemez.

***

Sosyalistlerin hataları saymakla bitmez. Bizzat ben de Ulusal sorun konusunda bütün sosyalist teorinin yanlışlığına değin şeyler yazdım buralara yolladığım yazılarda. Ama bunlar karşısın-da iki tavır vardır. Bu hataları, eşitlikçi ve dayanışmacı bir toplum ideali ve bu uğurda müca-deleleri anlamsız, değersiz, aşağı göstermek için öne sürmek, bir de, yine o amaca ulaşmak için bu hataların eleştirisi. Benimkisi ikincisi, sizinkisi birincisi.

02.02.1998

*

25

Yine aynı sayfadaki tartışmalarda Özcan Soysal’ın yaklaşımlarındaki kestirmecilik bağlamın-

da şunları yazmışız:

Sosyalistler, Mihri Belli, Ermeni Katliamı Üzerine

Bir süre önce, Sayın Özcan Soysal, bazı alıntılarla "Devrimci Örgütler ve Ermeni Soykırımı" adlı bir yazı yazdı, daha sonra da "Mihri Belli ve Ermeni Sorunu" başlıklı bu yazının devamı sayılabilecek bir ikinci yazı yazdı. Bu yazılardan birincisi yankısız kalırken ikincisine Gökyü-zü "83 Yaşındaki Genç Mihri Belli" başlıklı bir cevap verdi. Daha sonra da "Ayna" adlı kişi Gökyüzü'ne destek çıktı. (Gökyüzü bu destekten rahatsızlığını daha sonra başka bir vesileyle belirtti.) Bu kısa hatırlatmadan sonra konuya ilişkin görüşlerimi dile getirmek istiyorum.

Sayın Soysal'ın alıntılarına, yani olgulara diyeceğim bir şey yok. Bunların doğru olduğunu kabul ediyorum. Zaten Türkiye'deki sol hareketi biraz tanıyan bunların doğru olacağını az çok tahmin edebilir. Benim itirazım, Sayın Soysal'ın çıkarsamalarına ve olguyu açıklarkenki kes-tirmeciliğine olacak. Ancak bu kestirmeciliğe karşı çıkışların, sanki olayı meşrulaştırmak, haklı göstermekmiş gibi algılanacağını biliyorum. Ama tam bu tür algılama da bizzat o kes-tirmeciliğin bir yansıması kanımca.

Birinci yanlış şu: Sanılıyor ki, Sosyalistler zemzem suyuyla yıkanmış, Stalin'in deyimiyle "özel kumaştan yapılmış" uzaydan gelmiş yaratıklardır. Bu anlayış, Ö. Soysal'da şöyle yansı-yor örneğin:

"70 yıl demokratlığı, ilericili ği devrimciliği, sosyalist veya komünist olma sıfatını kendinde

görenler Türk halkına ermeni düşmanlığı kuvvetle ve yaygın olarak şırıngalanmasına ve kö-

rüklenmesine karşın neler yaptılar?”

Yani ortada bir halk var en azından nötr ya da masum, bir yanda bunun dışında ona Ermeni düşmanlığını şırıngalayan bir güç var, diğer yanda da yine onun dışında, ama aşağı yukarı aynı konumda bu konuda farklı bir tavrı olması gerekirken ona karşı hiç bir şey yapmayan solcular var.

Sosyalistler, gökten zembille inmezler. Bizzat o halkın içinden çıkarlar. Sosyalist bir programı benimsemek, kendini sosyalist olarak nitelemek o içinden çıkılan halkın içine işlemiş ön ve bön yargılardan kurtulmak anlamına gelmez. Sosyalist olmakla belki bunlardan kurtuluş için bir yola girilmiş olur. Yani sosyalistler içinden çıktıkları ve içinde yaşadıkları halkın bütün ön yargılarını, alışkanlıklarını vs. içlerinde taşıyarak ortaya çıkarlar. Diğer bir deyişle, hepimiz "Turhallı bir hallı"yızdır.

Ancak, sosyalist ideallerle başlangıç noktasındaki yerleşik kabuller arasında bir çelişki vardır, siyasi mücadele içinde bu çelişkinin aşılması, radikalleşmek beklenir. Ama bu radikalleşme her zaman olmayabilir. Elbette sosyalist bir insan, en azından bütün ulusları eşit görür, içinde herhangi bir ulusa karşı düşmanlık beslemez, ezilen ya da ezilmiş uluslara özel bir sempati besler vs.. Aşağı yukarı bütün sosyalistler böyledir ve en azından böyle olduklarını düşünürler ve iddia ederler. Ama bu kabul ile somut konulardaki tavır arasında çoğu kez büyük farklar

26

olur. Ama bu farkların nedeni, Sayın Özcan Soysal'ın kestirmeden attığı Şovenizm değil, hatta bizzat, milliyetçilikten tamamıyla kopmuşluk bile olabilir. Bu karmaşık mekanizmaları gör-mek istemiyor Sayın Özcan Soysal ve tavırlar ile ideoloji arasında mekanik ve birebir ilişki varmış gibi ele alıyor.

1) Sosyalistte bütün ön yargılar var.

2) Ezilenlik durumu var

3) Sovyetlerin tavrı var

4) Türk ezilen sınıflarına ters düşmeme, onlarla aktüel olan bir sorundan dolayı sorun çı-karmama kaygısı var

5) Egemen sınıflardan korku var

6) Bizzat kendi konumu var.

Önce Mihri Belli'den başlayalım. Sayın Mihri Belli'nin Kemalizm’in çok güçlü etkisi altında olduğu bir sır değildir. Hatta 1970'lerde Kırmızı Aydınlık'dan THKP-C ve Kıvılcımlı'nın ko-puşunun ardında onun bu milliyetçi ve Kemalist eğilimleri ile bir sınır çekme çabası vardı. Mihri Belli örneğin, Jaures'ten alıntılarla, "Milliyetçili ğin derini insanı enternasyonalizme

götürür" derken, Kıvılcımlı "Faşizme de götürmez mi" diye onu eleştiriyordu.

Mihri Belli'nin bu günkü yazıları okununca da aynı eğilim açıkça görülür. Ama bu milliyetçi ve Kemalist eğilim aynı zamanda Mihri Belli'nin, herkesin şovenizm dalgasına kapıldığı bu-günkü kritik ortamda Kürt ulusal kurtuluş hareketi karşısında onu yüzde yüz destekleyen bir tavır içinde bulunmasını engellememektedir.

Aslında gerçek bir milliyetçinin hatta Kemalist’in Kürt ulusal kurtuluş hareketini destekleme-sinde bir çelişki yoktur, hatta gerçek Türk milliyetçisi (yani Türkiye’nin gelişmesini ve zen-ginleşmesini, güçlenmesini isteyenler) ve gerçek Kemalist (Türkiye'nin batılılaşmasını iste-yenler) için tek çıkış yolu Kürt ulusal kurtuluş hareketini desteklemektir.

Şöyle bir örnek vereyim. Sosyalistlerde faşizmi sadece sermayenin (hatta onun en gerici ve en şoven kesimlerinin) bir diktatörlüğü olarak tanıma eğilimi epey güçlüdür. Evet, faşizm aynı zamanda budur da, ama hangi diktatörlük, hatta hangi batı demokrasisi böyle değildir ki. Do-layısıyla, faşizmi böyle tanımlayarak hiç bir şey açıklamış olmazsınız. Ama sosyalistlerin bu tür tanımlamalarının ardında şöyle bir varsayım yatmaktadır, ezilen sınıfların hareketlerinden sadece demokratik ve ilerici eğilimler çıkar. Bu doğru değildir. Ezilen sınıfların çıkarları, ka-rakterleri, ideolojileri ve bunlar arasındaki ilişkiler sorunu böyle mekanik değildir ve çok daha karmaşıktır. Ezilen sınıfların hareketleri pekâlâ belli tarihsel koşullarda, en gerici, en şoven, en kanlı diktatörlüklere temel oluşturabilir.

1970'lerin sonu ve 80'lerin başında sosyalistler arasında Faşizm üzerine bir tartışma yürüyor-du. Bu tartışmada, örneğin ben, faşizmin ayırt edici niteliğinin onun kitle hareketi özelliği olduğunu, işçi sınıfının bazı kesimleri ve küçük burjuvazinin tepkisinin ifadesi olduğunu söy-lediğimde, muhataplarımca, sanki onun cinayetlerini meşrulaştırıyormuşum gibi algılanıyor-dum. Yukarıda sözünü ettiğim yanlış varsayım ve mekanik anlayış nedeniyle böyle yorumla-

27

nıyordum. Ama ilginçtir ki, bu davranışın bizzat kendisi de, tam o ezilenlerin gerçek çıkarları ile tepkilerinin biçimleri ve görünüşleri arasında birebir bir uyum olmadığının örneği idi. Beni böyle itham edenler bir yanılsamadan hareket ediyorlardı tıpkı yine yanılsamalardan hareket ederek bir zamanlar faşist partilerin peşine takılanlar gibi.

13.04.1998

(Böylece “Ermeni Sorunu” adlı yazının yayınlanabilen kısmını yıllar sonra İnternette tekrar

yayınlama vesilesiyle yapılmış tartışmaları aktarmış bulunuyoruz.)

28

Gazete Makaleleri

2000’lerin başından itibaren Kürt Ulusal hareketinin basınında Ermeni katliamı ve “sorunu”

ile doğrudan veya dolaylı olarak ilgili birçok yazılar yazdık. Onlar da bu derlemenin ikinci

bölümünü oluşturuyor.

29

Türk Nedir?

Bundan yüz yıl önce, batılının Türkiye dediği topraklarda, ne kültür ne de soyca “Türklük” denen şeyle zerrece ilgisi bulunmayan çok küçük bir şehirli aydın azınlık dışında, kimse ken-dini Türk olarak tanımlamıyordu. İnsanlara sen nesin diye sorulduğunda, onlar Müslüman’ım, Kızılbaşım, Çerkezim, Türkmenim, Yörüküm, Kürdüm, Arnavutum diyorlardı ama Türküm demiyorlardı. Olağan kullanımda Türk sözcüğünün politik bir anlamı olmadığı gibi, bir etniyi ya da dil konuşan insanları değil, Türkçe konuşan göçebe ya da köylü ve yoksul Müslüman-ları kategorize etmeye yarayan kaba ve görgüsüz anlamına gelen; devlete egemen Müslüman kastın kullandığı bir hakaret sıfatıydı. Osmanlı Padişahına “Türk” dense, kendine hakaret edildi diye diyenin kafasını vurdururdu.

Ve bu gün ise Türkiye Cumhuriyeti denen devletin toprakları üzerinde milyonlarca insan ken-disini binlerce yıldır var olmuş bir Türk ulusunun torunları olarak tanımlıyor. Osmanlı’nın bir Türk devleti olmadığı ise, artık o Türklerin kavrayış gücünün ötesinde.

Osmanlı devletini “Türkiye” ve ona egemen olan Müslüman kastı “Türkler” olarak tanımla-yanlar Batılılardı. Yani Türk ve Türkiye isimleri bile, bu gün Türkiye denen topraklarda yaşa-yan insanların kendilerini ve ülkelerini tanımlamak için kullandıkları isimler değil, onlara batılı devletlerin verdiği isimlerdi. Tıpkı “Kongo”, “Rodezya” gibi. Bu gün kendine Türk di-yenlerin hor gördüğü Afrikalılar, sömürgelikten kurtulduklarında, ilk yaptıkları iş, Batılı be-yaz adamın kendilerine verdiği adları reddetmek oldu ve kendilerini ve ülkelerini kendi ver-dikleri adlarla adlandırmayı denediler; ülkelerine “Zaire”, “Zimbabwe” dediler. Ama Türkler, ülkelerini ve kendilerini Batılının verdiği isimle anmakta bu güne kadar hiç bir sorun görme-diler.

Aşağı yukarı her ulus uydurulmuş bir tarih ve unutulması gereken bir geçmişe sahiptir. Çünkü ulusların tarihi yoktur ve bunun yaratılması gerekir. Bütün uluslar için normal olan bu özellik Türk ulusunda saçmalığın zirvelerine varır ve hasta, şizofrenik bir ruha yol açar. Kimi insan-lar vardır, daha doğarken hasta ve sakat olarak doğarlar, kimi uluslar da öyle.

Alman Emperyalizminin Hint yolu ve Rusya’yı güneyden çevirme planlarının ihtiyaçlarına uygun bir uydurmadır Orta Asya Türklüğü. Egemenliğini sürdürecek son çare olarak bu Türk-lüğe sahiplenen Osmanlıya egemen Müslüman devlet kastının ne soyca ne de kültürce Anado-lu’daki Türkmen ve Yörükler kadar olsun bu dünyayla bağlantısı yoktur. Osmanlı Bizans’ı fetih ettiğinde onun tarafından fetih edilmiştir ve Bizans’ın devamıdır. Bu fatihler sadece daha önce İslamlık zırhıyla kuşandıkları için, Bizans tarafından din ve dil olarak fetih edilemediler. Onun haricinde, müzikten mimariye, mutfaktan vücut diline kadar her şey Bizanslıdır bu dev-lete egemen kastta. Ve son olarak Türklük, liman şehirlerinde palazlanan ve Rum ve Ermeni burjuvazisiyle rekabet içinde, dayanacağı bir ulus yaratmak ve ona dayanmak Yahudi burju-vazisinin ihtiyaçlarına da cuk oturmuştur. Bu nedenle en ateşli Türk milliyetçilerinin Yahudi-

30

lerden çıkması bir rastlantı değildir. Bu burjuvazinin Kültürü de, tıpkı müslüman devlete egemen Kast gibi tipik doğu Akdeniz - Bizans kültüründen başka bir şey değildir. Alman Em-peryalizmi, Bizanslı Müslüman devlet kastı ve Levant’ın Yahudi burjuvazisinin çakışan ihti-yaçlarına uygun olarak yaratılmış bir ulustur Türkler.

İtalyan siyası birliği gerçekleştiğinde d’Azeglio’nun: “İtalya’yı yarattık, şimdi de İtalyanları yaratmalıyız” dediği gibi, Osmanlıya egemen Müslüman devlet kastı, önce Türkiye’yi yarattı ve sonra, Allah’ın insanı kendi suretinde yaratması gibi, Türk ulusu denen şeyi kendi suretin-de yarattı. Türk ulusunun suretinde yaratıldığı; ona karakterini veren nedir?

Bizans Kültürü demek ise, her şeyden önce, Rum ve Ermeni kültürü demektir. Bu gün bile dünyanın her hangi bir yerinde bir Rum ve Ermeni ile karşılaşan şunu görür: din ve dil hari-cinde (Hatta dil bile ortaktır, çoğu Türkçe bilir ve konuşur.) Türkleri Rum ve Ermenilerden ayırmak olanaksızdır. Yani önce Türkiye’yi sonra da kendi suretinde Türk ulusunu yaratan Müslüman devlet kastı tıpkı Rum ve Ermeni gibi bir Bizanslıdır. Ve dolayısıyla bu kastın kendi örneğinde yarattığı Türk de.

Ama bu Ulus var oluşunu Rum ve Ermenileri yok etmeye borçlu olduğundan, gerçek kimliği-ni unutmak ve hafıza kaybına uğramak zorundadır. Bu da ona hasta ve şizofrenik bir karakter verir.

Türklük denen şey, yüzde doksanıyla hafıza kaybına uğramış yaşayan Rumluk ve Ermenilik-ten başka bir şey değildir. Ya da hafıza kaybına uğramış yaşayan Bizanslılıktır. Ama o, varlı-ğını bu gerçeği inkar ve unutma üzerine temellendirmiştir. Diğer bir deyişle Türk, aslını inkar eden bir haramzadedir. İnanmayan Türk ve Müslüman burjuvazinin servetlerinin kaynağını araştırsın. Hepsinin kaynağında Rum ve Ermenilerin imhası, sürgünü ile edinilmiş bir ilkel sermaye birikimi vardır.

Türklerin bir ulus olarak bu şizofrenik ruh hastası durumundan kurtulabilmeleri, kendi geç-mişlerini inkardan ve unutmadan kurtulmaları için ulus olarak bir tür toplumsal terapi görme-leri gerekiyor. Ama günahları ile öylesine bütünleşmiş ve onların öylesine esiri olmuş bulu-nuyorlar ki, kendi güçleriyle bu çürüme çemberinden çıkmaları olanaksız. Bu yönde küçük kimi kültürel hareketler dışında hiç bir toplumsal ve siyasi hareket yok. O küçük kültürel ha-reketler de varlığını her şeyden önce yükselen Kürt hareketine borçlu.

Kürt hareketi Demokratikleşme ve Orta Doğu projelerinde bir başarıya ulaşabilirse, bu Türk-lerin hafıza kaybından kurtulup kendi gerçek kimlikleriyle barışmasının yolunu açabilir. Dün-yadaki ve bölgedeki iktisadi gelişmeler ve zorunluluklar bu değişimi zorluyor ama o kendi egemenliğini sürdürebilmek için Türklüğü yaratan ve hala gücünü koruyan Osmanlı-Bizans’ın devlet kastı bu değişikli ğin en büyük engeli olmaya; kendi hastalığını tüm topluma zorla bu-laştırmaya devam ediyor. Türkler’in olağan bir sağlıklı gelişim için “baba katili” olmaları gerekiyor. “Baba”yı öldürmeden bağımsız bir kişilik gelişemez.

26 Eylül 2000 Salı

[email protected]

31

Tarihin Laneti

Kıta Avrupa’sı ve İngiltere arasındaki gelişim zıtlıkları, Balkanlar ve Anadolu’daki gelişim zıtlıklarına benzer.

Avrupa’da Kapitalizm ya da burjuvazi, önce Hıristiyanlık içinde, Püriten/Protestan mezhepler biçiminde eğilim ve çıkarlarını yansıttı. Ne var ki, bu Burjuva muhalefetin kaderi, Kıta Avru-pa’sı ve İngiltere’de farklı yollar izledi. Püritenlik İngiltere’de iktidar olurken, aynı Protestan-lar Fransa’da, Sen Barthelmi katliamlarında bire kadar kılıçtan geçiriliyordu. (Doğan burjuva dünyasının Osmanlı’ya sığınan Kılıç artıklarının, Hügontların, Osmanlı modernleşmesindeki etkileri ayrıca incelenmeye değer bir konudur.)

Bu modern, burjuva ruhun katledilmesinin sonucu, Avrupa’da burjuva gelişiminin yüz yıl gecikmesi oldu. İngiltere 1688’lerde burjuva devrimini yaparken, Fransa aynı devrimi 1789’da yapabiliyordu.

Ama devrimin şiddeti birikimin ölçüsünde sert oldu, Katoliklik adına Protestanları kesenler, yüz yıl sonra Hıristiyanlığı tasfiye edip önce akıl dini önerecekler, sonra da en azından dini politik alanın dışına iteceklerdi.

Balkanlar ve Anadolu’nun tarihsel kaderi bu tarihsel sürece paralellik gösterir. Fransız ihtila-linden yüz yıl sonra, Osmanlı’nın Müslüman devlet kastlarının kapitalizm öncesi dünyasına karşı, Balkanların Hıristiyan kapitalizmi, tıpkı İngiltere adalarında, Prütenliğin zafer kazan-ması gibi, zafer kazandı ve Osmanlı egemenliğini ve Müslümanlığı balkanlardan süpürdü. Müslüman kapitalizm öncesi ise, bunun rövanşını Ermeni katliamları ve Rumların temizlen-mesiyle, yani burjuva ve modern olan her şeyin tasfiyesiyle Anadolu’da aldı. Ermeni ve Rum-ların Anadolu’dan tasfiyesi, Sen Barthelmi’nin Anadolu’daki paralelidir.

Bu nedenle Anadolu Balkanları yüz yıl geriden izler. Balkan ülkelerinin bu günkü durumu kimseyi yanıltmamalıdır. Bu ülkeler İkinci Dünya savaşından sonra Sovyet işgal bölgesinde kalmasalardı, en azından şimdiki Yunanistan’ın gelişmişlik ve zenginlik düzeyinde bulunur-lardı. Örneğin Bükreş’e yüzyılın başında, “Doğu’nun Paris’i” deniyordu, Panait Istrati gibi yazarlar ve başka Bolşevik partisinde çalışan uluslararası Marksist teorisyenler yetiştirebili-yordu o zamanlar Romanya.

Batı Avrupa’da burjuva muhalefeti dinsel biçimde var olmuştu, Avrupa’nın doğusunda ise aynı muhalefet, modern çağın dini olan ulusçuluk biçiminde ortaya çıktı. Balkan uluslarının kuruluşu, Protestanlığın zaferine denk düşüyordu; Anadolu’da Rum ve Ermeni ulusçuluğunun tasfiyesi ise, Protestanların katledilmesine. Ama Kıta Avrupa’sında Protestanlığı katledenler nasıl yüz yıl sonra tümüyle Hıristiyanlığı yok etme, bir akıl dini geçirme ve sonra da en azın-dan dini politik alının dışına atma zorunda kaldılarsa, Anadolu’da Ermeni ve Rum ulusçulu-ğunu katledenler, ulusçuluğu, ulusu dil, kültür ve etni olarak tanımlayan klasik biçimiyle yok etmek, bütünüyle hukuki bir ulusçuluk kurmak zorunda kalacaklardır. Patlama birikimin ölçü-sünde derin olacaktır. Kürt hareketinin el yordamıyla yaptığı, tarihin bu emrini yerine getir-mekten başka bir şey değildir.

32

Burjuvazinin tasfiyesi, Türkler ve Müslümanlar için aynı zamanda bir modernleşme, uluslaş-ma, burjuvalaşma anlamına da gelmiştir. Yani Türk burjuva devrimleri, burjuvaziye karşı, kapitalizm öncesi Osmanlı’nın devlet sınıfları tarafından güdülen, burjuvaziyi tasfiye eden, kapitalizm öncesi sınıf ve ilişkileri güçlendiren burjuva devrimleridir. Tarihin laneti budur.

Görmesini gören gözler bilir. Tasfiye edilen Rum ve Ermeni burjuvazisinin malları, Türk ve Kürt ağaların ve tefeci bezirganların servet ve sermayeleri, ya da Osmanlı’nın ruhu devletin daireleri olmuştur.

Böylece yıllarca, Modern Ermeni burjuvalarının mallarına konmuş feodal ağaların kontrolün-de, ortaçağ karanlığında, bezirgan partilerin oy deposu oldu Kürtler. Aynı durum aşağı yukarı Anadolu’nun bütün bölgeleri için de geçerliydi. 12 Eylül bile hala, Büyük şehirlerdeki sola yatkın işçi oylarını dengelemek için, Kürtlerin yoğun olduğu bölgelere daha fazla temsilci veriyordu.

İşte bu denge alt üst olmuş bulunuyor. Kürtler adeta toplu olarak, var olan sistemin karşısına geçmiş bulunuyor. HADEP’in oyaları silme götürmesinin anlamı budur. Egemen sistemin Kürtler içinde, maaşlı koruculardan başka dayanağı kalmadı.

Normal bir parlamenter işleyiş için, Kürtler içinde bir toplumsal temel bulmak, korucuları, ağaları, aşiretleri bir yana iterek, modern Kürt burjuvazisiyle tekrar bir ittifak sistemi kurması gerekir Türk burjuvazisinin. Ama bunun yapılabilmesi, Kürt ve Türk burjuvazisinin eşit bir partner olarak iş birliğine girmesi, bu günkü ordunun vesayeti, egemen ideoloji ve politikalar-la olamaz. Durum değişmedikçe, burjuvazinin egemenliği için gerekli bir normal parlamenter sistem işleyemez. Bu durumda ordunun ağırlığı giderek dayanılmaz olmaya devam edecektir.

Eski sistem, sanki Susurluk, bankalar, çeteler günah tekeleriyle ellerini yıkayıp yeniden yürü-yebilecekmiş gibi görünüyor. Kimi Partilerin biçimsel değişmeleriyle, makyajlarla, hatta Kürtçe radyo ve televizyon ile varlığını sürdürebilirmiş gibi görünüyor. Yürüyemez. Toplum-daki ve sınıf ilişkilerindeki derin değişiklik eski politik sistemle götürülemez. İdeolojisi, parti-leri, ordusuyla bu günkü sistem, ne kadar makyaj yapılırsa yapılsın, Kürt burjuvazisinin des-teğini sağlayacak bir politik biçim bulmadıkça bunalımlardan çıkamaz. Bu politik sistemin tasfiyesi için ise, büyük kitlelerin aktif eylemi gerekir. Tarihin lanetine ancak büyük kitle ha-reketleri son verebilir.

Yüz yılın başında Osmanlı devlet sınıflarının işbirliği ile Hıristiyan kapitalizmini tasfiye ede-rek tarihin lanetine uğrayan Müslüman Türk ve Kürtler şimdi bu lanetten kurtulmak için, ken-di 1789’larını yapmak durumundalar.

Ama çok elverişsiz koşullarda. Burjuvazi korkak, İşçiler tarihin en büyük yenilgileriyle dünya çapında bir demoralizasyon, programsızlık, yönelimsizlik içindeler. Kürt hareketi yapayalnız.

Bu günkü hareketsizlik ve çürüme kimseyi yanıltmamalıdır. Unutmamalı en güzel çiçekler bataklıklarda yetişir. 20 Kasım 2000 Pazartesi

33

Kötü Olabilme ve Yanlış Yapabilme Hakkı

Son yıllarda, "beton" kafalı Türk ve Sünni çoğunluğu, başka din, inanç, ulus ve dilden insan-lara karşı "toleranslı" olmaya çağıran yine çoğunluktan olan "mozaik" kafalıların temel argü-manları, onların ne kadar iyi oldukları; onların varlığının kendilerini de zenginleştireceği gibi noktalarda toplanıyor.

Ne var ki, bu argümanın kendisi, ırkçılığı yeniden üretmektedir. Yani kendilerini zenginleş-tirmese hiç de gerekmeyeceği zımnen kabul edilmektedir. Ya da "azınlıklar" iyi insanlar ol-masa, hiç de gerekmeyecektir onlara karşı "toleranslı" olmak.

"Azınlıklar", yani çoğunluğu oluşturan ulustan, dinden olmayanlar, her zaman "iyi insan-lar"dır. Türkiye'de Rumlar, Ermeniler, Yahudiler, Süryaniler, Aleviler, Kürtler hep "iyi insan-lar"dır. Çünkü onlar "iyi" olmak zorundadırlar. Çoğunluğun şiddetini çekmemek için her dav-ranışını kılı kırk yararak yapmak, her zaman haklı bir durumda bulunmak zorundadırlar. Çün-kü "iyi olmak" onların biricik savunma silahıdır. Bu kahredici çoğunluk bu insanları "iyi" olmaya zorlamaktadır. Onların iyi olmama hakları yoktur.

Bir Türk'ün cinayet işleme, hırsızlık yapma, her hangi bir kötülük yapma hakkı vardır. Bir Türk cinayet işlediğinde, o belli bir insanın eylemi olarak mahkum edilir. Hiç bir yayın organı onun aynı zamanda bir Türk olduğunu belirtmez. Ama mazallah bir Ermeni bir suç işlese, önünde bir de Ermeni sıfatı olmadan adının anılması mümkün değildir. Hatta adının bile önemi yoktur, o bir Ermeni'dir.

Ezilen ulus ve inançtakilerin hakları, onlar sizi zenginleştireceği ya da iyi oldukları için değil; sizi fakirleştirecekseler de savunulmalıdır. Onların kötü olabilme, adlarının önüne ulus ya da inançları bir sıfat olarak koyulmadan kötülük yapabilme hakları savunulmalıdır.

Aslında, Kürt uyanışı karşısında, Türk mozaiklerinin bu kadar soğuk ve düşmanca durmaları-nın ardında bu gizli ırkçılık yatmaktadır. Çünkü Kürtler, artık "iyi" Tom Amca olmaktan çıkı-yorlar, onlar artık "iyi" olmadıkları, kötü olmayı göze aldıkları ve kötü olma hakkı uğruna mücadele ettikleri için, beton kafalıların düşmanlığını kazandıkları kadar mozaik kafalıların sempatisinden de mahrum kalmaktadırlar. Halbuki onlar "iyi" olmaya devam etseler, mozaik-lerin betonlar karşısındaki argümanlarına kanıt oluşturmaya devam etseler; mozaikler betonla-rı ikna edebilirler bir gün!

*

"Azınlıkların" kötü olabilme hakkı gibi ezilenlerin, baskı ve sömürüye karşı direnenlerin hata yapma hakkı da yok. Şu an cezaevlerinde yüzlerce mahkum ölümün sınırında geri dönüşü olmayan bir noktada. Ve de çıt çıkmıyor, çünkü onlar hatalı!

34

Ölüm oruçları karşısında kimi solcuların tavrı mozaik kafalıların tavrından farklı değildi. (As-lında bunlar büyük ölçüde çakışırlar.) Nasıl onlar kötülük yapma hakkını savunmaya hazır değilseler; kimi solcular da ezilenlerin, kavgada haklı olanların mücadelesini, ancak "doğru" yapıyorlarsa desteklemeye hazırlar.

Sanki ortadaki bir sportif mücadele ve önceden belirlenmiş kurallar var gibi olaya yaklaşıyor-lar. Yok devlet haksızmış ama öbürküler de şöyle yapmalıymış!.. En mahkumdan yana görü-nen solcu ve gazeteci "arabulucu"lar bile, bir sportif karşılaşmanın hakemi gibi yaklaşıyorlar olaya.

Ne çabuk unutuldu ki, bu mücadelelerde, biri daha baştan yeniktir, alttadır; öbürü daha baştan zaferi kazanmıştır ve üsttedir. Biri ne kadar aptalca, ne kadar yanlış mücadele yürütürse yü-rütsün, haklılığına zerrece halel gelmez; öbürü ne kadar akıllıca ve doğru mücadele yürütürse o kadar tehlikeli ve o kadar yanlıştır. Ezen ve ezilenin kavgasında tarafsızlık mümkün değil-dir. Koca bir adam küçük bir çocuğu döverken tarafsızlık çocuğun dövülmesine yardım et-mektir. Küçük çocuk gücü yetmediği için, adamın taşaklarına tekme attığında, mozaik kafalı solcular, "belden aşağı vurma" diye itiraz ediyorlar. Ezilenlerin belden aşağı vurma hakkını savunmayı akıllarına bile getirmiyorlar; onlarla aralarına mesafe koymak ve hata yapmayan solcular olduklarını kanıtlamak için çırpınıyorlar.

Bu bayların tavrı, ezilenlerin kendi içinde, kendi çıkarları ve mücadeleleri açısından yaptıkları tartışmalarla ve ayrılıklarla karıştırılmamalıdır. Öyle bir tartışmada yanlış yapabilme hakkı zaten veridir; kendi aralarında bir ön kabul olarak fiilen vardır. Mozaik kafalı solcu hakemler, ezenler karşısında ezilenlerin; devlet karşısında mahpusların; işveren karşısında işçilerin; er-kek karşısında kadınların; ezen ulus karşısında ezilen ulusların özünde her zaman haklı oldu-ğunu; ne kadar aptalca işler yaparlarsa yapsınlar bunun o özdeki haklılığı ortadan kaldırama-yacağını ve ezilenlerin de yanlış yapabilme hakları olması gerektiğini anlamak istemiyorlar ya da unutmak istiyorlar. Ve bunu hala hatırlatmak isteyen dinazorlarla köprüleri atıyorlar.

Bizim işimiz alttakilerin, ezilenlerin kötü olabilme ve yanlış yapabilme hakkını savunmaktır.

[email protected]

http://www.comlink.de/demir/

20 Ocak 2001 Cumartesi

35

Hatalar Sizden Hızlı Koşarlar

Fransa'nın kararı ile birlikte, Ermeni Katliamı üzerine tartışmalar gündeme oturdu. Aslında ne Fransa'nın aldığı kararın, ne de bu günkü tepkilerin Ermeni Katliamı ile ilgisi yoktur. Ermeni Katliamı konusu, başka bir politik çatışmanın aracıdır. Arkada libero oynayan Almanya'nın öne sürdüğü Fransa, bu kararla, Avrupa Ordusu'na Amerika'nın desteğiyle çomak sokan Tür-kiye'ye politik baskı amaçlıyordu. Özel Savaşçılar için de Fransa'nın kararı, hem şiddet politi-kasına dönüşün gerçek nedenini gizlemeye yarayan, hem de onu haklı göstermeye yarayan bir gerekçe olarak gökten inmiş bir nimetti. Böylece barış ve demokratikleşmeden yana olanları, "milli menfaatlere" kaygısız Avrupa'nın gönüllü işbirlikçileri olarak suçlayıp savunma mevzi-lerine sokabilirdi. Yani karar da, tepkiler de, doğrudan Ermeniler veya Ermeni katliamıyla ilgili olamayan başka politik hedeflerin bir aracından başka bir şey değildirler. Zaten bu da, tarihin, tarihten ziyade günümüzle, günümüzdeki sınıfların ve politik güçlerin konum ve çı-karlarıyla ilgili olduğunu gösterir. Bu nedenle, Tarih tarihçilere bırakılamayacak kadar politik bir konudur. Keza tarihi tarihçilere bırakmanın kendisi de tarihsel gerçeği bulma değil, günün politik kaygılarıyla ilgili basit bir taktikten başka bir şey değildir ve ciddiye alınacak bir yanı da yoktur.

Elbet bu tartışmalar, başka bir çatışmanın aracı, Kürtlere karşı saldırının sis örtüsüdür ama bütün bunlara rağmen aynı zamanda, bizzat bu katliamın varlığının bu yükseltilen inkarıyla bile, Türkiye'nin egemenleri için bir yenilgidir. Çünkü Türk kimliği, hafıza kaybına dayanıla-rak oluşturulmaya çalışılmıştır. Cumhuriyet bütün gerçek geçmişi unutma ve unutturmaya dayanıyordu. "Harf Devrimi" bile, kapitalist dünya ile ticareti kolaylaştırmak kadar, bu geç-mişi unutma ve unutturma çabasının da bir ifadesidir.

Hatalar insanlardan hızlı koşarlar. Onlardan kaçıp kurtulma olanağı yoktur. Tam unutulduğu-nu, kurtulduğunuzu sandığınız anda, karşınıza aşılmaz bir duvar gibi dikilirler

Türk ulusu da, kendi hafızasını yitirme bahasına, doğuştan günahlarını unutmak ve unuttur-mak, onlardan kaçıp kurtulmak istiyordu. Altmışlı ve yetmişli yıllarda neredeyse hedefe va-rılmış gibi görünüyordu. Günahları işleyip onların lanetini üzerinde taşıyan kuşak yavaş yavaş sırasını savıp giderken, önceki kuşağın günahlarından habersiz kuşaklar meydanı dolduruyor-du. O günahları hatırlatacak kimse de kalmamıştı ülkede. O günahların kurbanlarının diyasporadaki kalıntıları da aynı şekilde sıralarını savıyorlardı. Sonraki nesiller ise zaten doğ-dukları ülkelerin insanları olmuşlardı. Galiba bu sefer günahlardan kaçmak, onlardan kurtul-mak, o günahların hafızalardan yitip gitmesini sağlamak başarılmış gibi görünüyordu.

Yeni kuşaklar için bu unutturulma öyle başarıya ulaşmış görünüyordu ki, çoğu sola ilgi du-yan, hatta Marksist yeni kuşaklar, Türkiye'deki sınıf ilişkileri ve toplumsal yapı ile bu günah-lar arasında bir ilişki bile kurma yeteneği gösteremiyordu. Örneğin sosyalistler arası toplum-sal yapı, sınıflar, tarih konularında yoğun tartışmaların yaşandığı ve bu tahlillerden strateji ve programların çıkarıldığı altmışlı ve yetmişli yıllarda Ermeni Katliamı, sonraki mübadeleler, Kafkas ve Balkanlardan insan göçleri ve bunların sistemin örgütlenmesi ve sınıf ilişkilerinin

36

şekillenmesi bakımından etkileri gibi konularda hemen hemen hiç bir şey bulunmaz. Bu konu-lar ve kavramlar, Türkiye'nin toplumsal yapısı ve sınıf ili şkileri bağlamında değil; bu para-digmalar ortadan kaybolduktan sonra; hatta bu paradigmalara karşı olarak doksanlı yıllarda solcuların tartışmalarına girmeye başlamıştı. Örneğin, Ermeni katliamı, hangi tarihsel ve toplumsal ilişkilerin sonucu olarak gerçekleştiği ve bu katliamın sonraki Türkiye'nin toplumsal ve sınıfsal ilişkileri üzerindeki etkileri gibi bir bağlamda değil de; Ermenilerin katledilmesi ve sonradan yok olup gitmesinin çok renkliliği azalttığı gibi (aslında gizli bir ırkçılığı da yansıtan) bağlamlarda konuya yaklaşıldı, zamanın ruhuna uygun olarak. Yani konunun tarihsel ve toplumsal ilişkiler bağlamında tartışılabileceği dönemde Ermeni Katliamı diye bir konu akla gelmiyordu dolayısıyla o analizler havada kalı-yordu; Ermeni Katliamının gündeme geldiği dönemde ise, konuyu toplumsal ve tarihsel bağ-lamda; politik mücadele stratejisi bağlamında tartışacak paradigma ve kavramsal araçlar bir kenara atılmış bulunuyordu.

Bu arka plan, sanki sınıfsal ve Marksist bakış açısıyla örneğin Ermeni sorununun tartışılması arasında bir çelişki ve uzlaşmazlık varmış gibi bir yanılsama ortaya çıkmaktadır. Ama Türki-ye'deki sınıf ilişkileri, bizzat bu katliam ve sonraki Rum mübadeleleri olmadan anlaşılamaz.

Türkiye ve Kürdistan'da egemen sınıflar bu katliam ve başka zorunlu göçlerden elde ettikleri servetle oluşmuştur. Denebilir ki, ilk sermaye birikimi batıda nasıl korsanlık ve köle ticaretine dayanırsa, Türkiye'de de Ermeni katliamına ve Rumların sürülme ve mübadelesine dayanmış-tır. Bütün egemen devlet kastının ve sınıfların servet ve sermayelerinin kaynağında bu katliam ve mübadeleler bulunmaktadır.

Ermeni ve Rumlar nispeten kapitalist ilişkilerin geliştiği burjuvalardı. Tasfiye ve katil, aslında aynı zamanda, modern toplumsal ilişkilerin de tasfiyesi olmuştur. Modern Kapitalist Rum ve Ermenilerin malları ve sermayeleri; prekapitalist tefeci-bezirgan sermayeye dönüşmüş veya toprak ağalığını ve ortaçağ artığı iktisadi, sınıfsal ilişkileri güçlendirmiştir. Böylece katliamla birlikte gerilik ve gericilik birbirini üretir olmuştur. Türkiye ancak, 1960'lı yıllarda, katliam öncesinin ekonomik düzeyini yakalayabilmiştir. Bu nedenlerle egemenler, hem kendi egemenlik ve imtiyazlarının kaynağını gizlemek; hem de bir ulus yaratabilmek için unutmaya ve hafıza kaybına dayanabilirlerdi. İşte tam başardıklarını sandıkları anda, geçmiş günahları karşılarında aşılmaz bir duvar olarak dikilmiş bulunuyor. Bütün yaptıkları olmamışa döndü, her şey unutmaya ve unutturmaya dayanmıştı, bu proje çöktü; bu nedenle ağır bir darbedir Türkiye'nin egemenleri için.

Ermeni Katliamının, inkar için bile olsa tartışılmak zorunda kalınması, unutulmaması ve tek-rar hatırlanması bile projenin iflasıdır. Çünkü Türk Kimliği, unutmak ve hafıza kaybı ile şekil-lendiriliyordu. Şimdi bu suskunluk yıkıldı.

[email protected]


10 Şubat 2001 Cumartesi

37

Ararat

Geçen hafta Atom Egoyan’ın Ararat filmini görebildim. Bu film üzerine ve film vesilesiyle bir kaç şey söylemek gerekiyor.

Atom Egoyan’ın filmi sadece film içinde bir film değil, iç içe geçen bir çok hikayeden oluşu-yor. Film, Ermeni katliamı üzerine bir film; Ermeni katliamı üzerine bir Ermeni olarak film yapmanın sorunları üzerine bir film; İki binli yıllarda Kanada’da yaşayan bir Ermeni olarak bu konuda film yapmanın sorunları üzerine bir film; modern batı metropollerinde yaşayan insanların ilişkileri ve ilişkisizliği üzerine bir film; kuşaklar çatışması üzerine bir film; ünlü ressam Arshile Gorky’nin hayatı üzerine bir film; Babasız büyüyen çocukların veya babaları-nın anısı altında ezilen çocukların sorunları üzerine bir film; mit yaratmak üzerine bir film; mitlerin gerçek hayatları üzerine de bir film; Dr. Ussher’in anıları üzerine bir belgesel; ama belgesellerin ne kadar belgesel olduğu; onların ne kadar gerçeği yansıttığı veya yansıtabilece-ği üzerine de bir film. Burada saymakla bitmeyecek ve her bir hikayenin, her bir konunun diğerine ayna görevi gördüğü; bir yabancılaşma etkisi yaratmak için de kullanıldığı, zaman ve mekan ve hikaye geçişlerinin büyük bir ustalıkla yapıldığı sanat değeri yüksek bir film Ararat.

Ben de kısaca Ararat film üzerine, yani bir Ermeni tarafından Ermeni katliamı üzerine yapıl-mış bir film üzerine bir Türk olarak yazı yazmanın sorunları üzerine bir yazı yazmak istiyo-rum.

Bu film üzerine, her türlü politik kaygıdan azade olarak, sırf estetik kaygılarla, sırf felsefi kaygılarla bir yazı yazmak isterdim. Filmin çok önemli gördüğüm bir zaafı üzerine bir yazı yazmak isterdim.

Ama böyle bir yazı yazamam.

Çünkü Türkiye’de devlet ve toplumun büyük çoğunluğu, bir Ermeni, Süryani katliamı oldu-ğunu inkar ediyor.

Çünkü bu film Türkiye’de oynatılamıyor. (Osmanlı’da oyun çok. Baktılar doğrudan yasakla-salar olmayacak, önce serbest bıraktılar, sonra iyi saatte olsunlar faşist çeteler piyasaya sürü-lüp, “halkın tepkisi” nedeniyle sinemaların oynatmaması sağlandı. Halbuki demokratik bir ülkede, devletin görevi o “halkın tepkisi”ne karşı, bir tek kişinin bile o filmi seyretme hakkını savunmak olur.)

Ne zaman Türkiye’de Ermeni-Asuri katliamı inkar edilmez ve üzerine açıkça tartışılır; ne zaman bu film Türkiye’de serbestçe oynar ve her hangi bir engellemeye girişenlere karşı dev-let güçleri insanların bu filmi seyretme özgürlüğünü garantiye alır, ancak o zaman Egoyan’ın filmi üzerine her türlü politik kaygıdan azade olarak bir yazı yazılabilir.

Yani bir Türk olarak, bu film üzerine bir yazı yazma özgürlüğüm bulunmamaktadır. İnkar edilen bir olay üzerine çevrilmiş yasaklanmış bir film üzerine yazı yazmak, elleri bağlı ve savunmasız bir insana vurmaktan farklı olmaz.

38

*

Bu vesileyle Türkiye’nin sosyalistlerine bir çağrı.

Politikadan ve demokratik görevlerden kaçmak için, işçilere bilinç götürmeyi; emekçi halkın sıkıntılarından bahsetmeyi; globalizme karşı dünyanın bilmem neresindeki gelişmelerin ate-şiyle ısınmayı falan bırakın artık. Nasıl olsa işçiler ve halk sizi dinlemiyor. Ama başka bir şekilde işe yarayabilirsiniz. Örneğin politik sonuçları olan kültürel ve kalıcı etkiler bırakan çalışmalara yönelebilirsiniz.

Örneğin, Atom Egoyan’ın filmi faşistlerin gösterisiyle oynatılmıyor mu? Bu filmin gösteril-mesi için, “Ararat'ı seyretme özgürlüğümü savunmayan devleti protesto ediyorum” diye fil-min oynatılması için kampanya başlatabilirsiniz.

Emin olun böyle bir şey yapmanın, yüz işçi grevi örgütlemek; bin işçiyi sendikalı yapmak; on işçiyi sosyalist yapmak kadar sevabı vardır.

Bu filmin oynatılıp oynatılmaması üzerine, toplumda bir tartışma başlatmanız, filimin oyna-tılması sağlanamasa bile, başlı başına bir zafer olur.

Ya da örneğin, dedelerinizin, babalarınızın Ermeni Süryani katliamında, nerelerde ne yaptığı-nı ifşa eden, alttan bir hareket başlatabilirsiniz. Herkes tek tek ailesini araştırır, dedelerinin bu katliamlar sırasında ne yaptığını. Ailesinde bu katliamlardan gelen bir gayrı menkul, bir ser-vet, ahretlik türünden bir ev kölesi vs. olanlar bunları kamu oyu önünde anlatıp, bu katliamı lanetleyebilir.

Ermeni, Süryani ve Rum katliamları, sürgünleri ve mübadeleleri devlet ve ilk sermaye biriki-mini bu kanlı olaylarla sağlamış zengin sınıflar tarafından inkar dilmektedir ama, sıradan halk bu katliamı ve somut olayları bilmektedir. Bu halkın anlattıkları derlenerek, devletin ve ege-men sınıfların ve gerici Türk milliyetçilerinin inkarlarına karşı, aşağıdan bir hareket başlatıla-bilir.

Hasılı bir çok şey yapılabilir. Sosyalistler, böyle çabaların başını çekerlerse, tekrar altmışlı yıllardaki gibi, demokratik mücadelenin önüne geçip, küçük güçlerine rağmen toplumun gün-demini belirlemeyi başarabilirler.

Yani sadece sevabı yok, politik bir işlev ve anlam da kazandırır sosyalistlere.

Değmez mi böyle girişimlere.

04 Mayıs 2004 Salı

[email protected]


39

Türklü ğü ve Ulusu Yeniden Tanımlamanın Farkı

Kürt olduğu için vurulan 5 C öğrencisi Uğur’un Anısına

Buraya bakın, burada, bu kara mermerin altında

Bir teneffüs daha yaşasaydı

Tabiattan tahtaya kalkacak bir çocuk gömülüdür

Devlet dersinde öldürülmüştür

Devletin ve tabiatın ortak ve yanlış sorusu şuydu:

-Maveraünnehir nereye dökülür?

En arka sırada bir parmağın tek ve doğru karşılığı:

-Solgun bir halk çocukları ayaklanmasının kalbine!dir.

(...)

Ece Ayhan, Meçhul Öğrenci Anıtı

Geçen haftaki “Türk Nedir?” başlıklı, aslında dört yıl önce yazılmış yazı, hem çok tepki, hem de çok takdir aldı. Ama her iki taraf da yazıda ne dendiğini anlamamışlardı. Yazı Türkler tara-fından Türk ulusunun yeniden tanımlanması olarak anlaşıldı.

Anlaşılamamasının nedeni şudur: Bu gün dünyadaki insanların neredeyse tamamı, (ki buna en hızlı komünist ve enternasyonalistler de dahildir) ulusçudurlar ve bunun dışında başka bir var oluşu tasavvur bile edemezler.

Ama sadece bu kadar değil. Bir de bunun çifte kavrulmuşu var. Dile, dine, kültüre, etniye dayanan gerici ulusçular da bu ulusçuların yüzde doksanını oluştururlar.

Ulusçular ulusun ne olduğunu anlayamazlar. Çifte kavrulmuşlar ise bırakalım ulusçuluğu, demokratik bir ulusçuluğun bile ne olduğunu anlayamazlar.

Bizim yazılarımızın trajedisi de buradadır. Neredeyse bütün okuyucuları, ezen ya da ezilen ulustan olsun, kendine ister sosyalist ister milliyetçi desin, ulusçu ya da gerici ulusçu olanlara ulusun ve ulusçuluğun ne olduğunu anlatmaya çalışmaktadırlar.

Bu beyhude işe devam edip bir başka açıdan daha anlatmayı deneyelim.

Özellikle son zamanlarda güçlenmiş söyle bir akım var. Bu gün Türkiye’de Türk denenler aslında, Bizans, Osmanlı’nın mirasçısıdırlar, kültürce onların devamcısıdırlar. Bizans da esas olarak Rumluk ve Ermenilik olarak tanımlanabileceğinden, Orta Asya’daki uluslar değil ama Rumlar ve Ermeniler Türklerin en yakın kardeşleridirler.

40

Diyelim ki bu akım güç kazandı, devletin resmi ideolojisi haline geldi. Tarih kitaplarında bu yönde değişiklikler yapılıyor, Ermenistan ve Yunanistan’la vizeler kaldırılıyor. Türk başba-kanları gidip, 1915’de katledilmiş Ermenilerin anıtı önünde Willy Brandt gibi özür dileyip, Türklüğü İslamiyet ve orta Asya Türklüğü ile tanımlayan anlayışların bu katliamlara yol açtı-ğını söyleyip mahkum ediyorlar vs..

Kendini böyle tanımlamış bir Türk ulusçuluğu, elbette, gerçek duruma daha yakın olduğu için, en azından bu günkü hafıza kaybına dayanan kişilik parçalanmasına uğramış karakterin-den bir parça olsun kurtulmuş olur. Bu aynı zamanda, bu günkü dünya dengelerinin ve Türk burjuvazisinin ve hatta egemen Devlet kastının ihtiyaçlarına daha uygun bir Türk ulusçuluğu olur ama, gerici bir ulusçuluk olma karakterini yitirmez.

Çünkü burada yeniden tanımlanan Türkiye Toprakları üzerinde yaşayan ulus değil, Türklük-tür. Ulusun Türklüğe göre tanımlanması değişmemiş, sadece Türklüğün tanımı değiştirilmi ş olur.

Halbuki demokratik bir Cumhuriyette ya da ulusçulukta, ulusun tanımı değiştirilir, Türklüğün, Kürtlüğün ya da her hangi bir şeyin, şöyle ya da böyle tanımlanmasının hiçbir politik anlamı ya da sonucu olmaz. Bunlar insanların özel sorunu olur.

Diyelim ki Anayasasında, “Türkiye Ulusu (Bu Anadolu Ulusu veya başka bir şey de olabilir. Türkiye burada coğrafi bir alanı tanımlar, devletin egemen olduğu alanı) Türkiye Cumhuriyeti denen devletin yurttaşlarından oluşur. Devletin ve ulusun, dini, dili, soyu, kültürü, etnisi yok-tur. Her yurttaş eşittir. Herkesin istediği dilde ve ana dilinde eğitim hakkı vardır. Ortak bir konuşma dilinin ne olacağına Yurttaşlar kendileri karar verirler.” tarzında bir madde olan bir ulus ise, ulusu yeniden tanımlamış olur. Bu ulustan insanlar, ortak konuşma dili olarak pek ala ülkede konuşulmayan bir dili de seçebilirler, örneğin İngilizce veya Arapça’yı. Bu o ulusu, İngiliz ya da Arap ulusu yapmaz.

Ve bu ulusun, kendilerinin Türk olduğuna inanan yurttaşlarının bir kısma Türklüğün Orta Asyalılık ve İslamiyet’le tanımlanacağını savunabilir ve inanabilirler; bir kısmı Rumluk, Er-menilik veya Bizanslılıkla. Bir kısmı da Türklerin insanlığı kurtarma özel misyonuyla uzaylı-lar tarafından Dünyayı tohumlamak üzerine gönderildiklerine inanabilirler. Demokratik bir cumhuriyette bunların hiçbir politik anlamı olmaz. Tıpkı gerçek laik bir ülkede, şu veya bu inançtan olmanın, insanların cennetten, uzaydan veya maymundan geldiğine inanmanın hiçbir politik anlamı ve sonucu olmaması gibi.

O halde dikkat! Öcalan’ın Türkiye Ulusu ve örneğin Türkçe’nin ortak konuşma dili olması önerisi, ulusu yeniden tanımlamaktadır ve devrimci demokratik bir karakteri vardır. Ama ör-neğin son tartışmalarda Bizanslıyız diyerek Türklüğü yeniden tanımlayanlar, ulusun dile, di-ne, etniye, kültüre, geleneğe göre tanımlanmasını, yani gerici bir ulusçuluğu tartışma konusu yapmamaktadırlar. O dili, geleneği, etniyi vs. yeniden tanımlamaktadırlar. Dolayısıyla aynı gerici ulusçuluk anlayışının günümüz ihtiyaçlarına uyarlanmış biçimini savunmaktadırlar.

Biz ise tıpkı dinsiz olduğunuz gibi ulussuzuz da. (Tabii bu ulusçuların kabul edemeyeceği bir şeydir.) Amacımız demokratik bir ulusçuluk değil, genel olarak, ne kadar demokratik olursa

41

olsun, ulusçuluğu ortadan kaldırmaktır. Yani politik olanı ulusal olana göre belirlemeyi; ulu-sal devlet ve sınırları.

Dolayısıyla Türklerin Bizans’ın torunu mu, Orta Asyalı mı oldukları bizim sorunumuz değil-dir. Bizi ilgilendiren, insanların niçin dün Orta Asya Türklüğünde kan bağları ararken, bu gün niçin Bizans’ın torunu olduğunu keşfettikleri; bu değişikliklere yol açan iktisadi ve sınıfsal değişimler; bunların politik sonuçları ve yer yüzünden sömürü ve baskıyı kaldırma mücadele-sini bunların nasıl etkileyebileceğidir.

01 Aralık 2004 Çarşamba

[email protected]

42

Orhan Pamuk, İHD ve Sosyalistler

Bugün Türkiye’de demokratik bir parti yoktur. Neredeyse tek demokratik tepkiler verebilen odak İHD ve Orhan Pamuk gibi birkaç aydındır.

Kimi demokratik talepleri olan, özellikle Kürt Özgürlük hareketine dayanan partiler vardır ama bunların programları sistemli bir demokratik talepler manzumesi içermediği ve bunu içe-recek bir ideolojik ve teorik bir arka plan ve hazırlıktan da yoksun olduğu için, bunlar da tam bir demokratik parti özelliği göstermezler. Hele bu demokratik özellikler somut politikada, bu hareketin içinde etkili burjuvazinin dar ve kısa görüşlü kısır politikalarının prizmasından ge-çip çarpıldığından demokratik bir nitelik iyice gözden kaybolur.

Böylece demokrasi mücadelesi sadece anti demokratik kanun ve uygulamalara tepki gösteren bir dernek ve birkaç aydının sırtına kalınca, tepeden tırnağa örgütlü ve silahlı bürokrasi ve örgütlü burjuvazi, onları her zaman kolayca tecrit edip ezebilmektedir.

Ama bunun baş suçlusu sosyalistlerdir. Açın sosyalistlerin organlarını bakın, Aydınlık, TKP gibi Genel Kurmay desteklilerin bütün program ve mücadeleleri, sözde bir anti emperyalizm ardına gizlenmiş anti demokratik gerici bir milliyetçiliğin savunusudur.

Açıktan bu durumda olmayanları ise neredeyse sadece sendikalist ve ekonomist bir propagan-dayla uğraşırlar ve işçileri tüm toplumun önündeki demokratik özlemeler için mücadeleden uzaklaştırmanın aracıdırlar. Yani aşağı yukarı bütün işçi hareketiyle ilgilenen aydınlar, sendi-kacılar ve işçici küçük sol grupların yaptığı budur.

Biraz daha radikal görünmek isteyenleri de enternasyonalizmin ardına sığınarak demokratik mücadele görevinden kaçarlar.

En keskin görünenleri ise, “demokrasi de neymiş, biz sürekli devrimden sosyalist devrimden yanayız” derler.

Bütün bunların hepsinin ortak yanı devrimci demokratik bir programı ve bunun için mücade-leyi gündemden çıkarmaları; işçi sınıfının demokratik bir programla toplumun önüne çıkma-sını engellemeleridir.

Demokrasiden sonuna kadar çıkarlı tek sınıf olan işçiler olmayınca da demokratik bir cephe kurulamamakta, sınıfsal bir çekirdek bulunmadığı için bütün demokratik muhalefet bu güç-süzlüğünü, Avrupa Birliği koşullarının zorlamaları ile bir derece olsun kapamaya çalışmakta-dır. Bu da onları, gerici milliyetçiliğe dayanan burjuvazi ve bürokrasi karşısında daha zayıf bırakmakta ve daha da tecrit olmaktadırlar.

Bu mekanizmayı iki olayla görelim. Geçenlerde Orhan Pamuk, “bu memlekette bir milyon Ermeni ile otuz bin Kürt öldürüldü bunu kimse söylemiyor bari ben söyleyeyim” dedi. Zaten Avrupa Birliği’nden tarih alındığından beri o zamana kadar gevşettiği ipleri tekrar sıkmış bu-

43

lunan devletluların tüm özel savaş aparatı, bir merkezden emir almışçasına Orhan Pamuğa karşı harekete geçti.

Bir diğer örnek, birkaç gün önce, ders kitaplarındaki ırkçı, başka din, dil ve kültürden insanla-rı aşağılayıcı ifadelere karşı İnsan Hakları Derneği kampanya yaptı.

Peki sosyalistler ne yaptı? Hiç.

Niçin? Sosyalistlerin kendileri gerici milliyetçilerdir de ondan. Sosyalizm bunu gizlemenin bir aracıdır.

Devrimci demokrasi, her şeyden önce, ulusun her türlü dinsel, dilsel, kültürel., ırksal, soysal, tarihsel belirlenimden azade kılınması demektir. Yani tüm dillerin, kültürlerin, dinlerin eşitli-ğidir, Bu eşitlik ise devletin dini, dili, soyu, etnisi, tarihi olmaması demektir. Yurttaşlığın in-san haklarıyla tanımlanması demektir.

Bir Orhan Pamuk ya da İnsan Hakları Derneği, bu gerici milliyetçiliğe dayanan devletin poli-tikasının sonuçlarına tepki gösterebilir ama ona karşı ayrı bir sistematik program koyamaz.

Bu siyasi partilerin işidir. Türk devletinin Türk devleti olmasını; yani ulusun bir dile, etniye göre tanımlanmasını en büyük sorun olarak gören ve işçileri bunun için mücadeleye çağıran ve bunu programının başına yazmış bir sosyalist parti var mı? Yok.

Böyle bir parti olduğunda, Orhan Pamuk zaten böyle bir şeyi söylemek için yapayalnız öne çıkmak zorunda kalmaz. Çıktığında da bu parti örneğin tüm üyelerini ve toplumdaki tüm de-mokratik güçleri, “Evet Orhan Pamuğa katılıyorum. Bu ülkede bir milyon Ermeni ve otuz bir Kürt öldürüldü. Bunu ben de imzalıyorum ve Orhan Pamuğu tebrik ediyorum” diye kampan-yaya çağırırdı. Bu partinin yönetici ve militanları hedef olarak öne geçerdi. Bu kanaldan, ulu-su bir dil ve etniyle tanımlamaya karşı program somut olarak savunulabilirdi.

O zaman azınlıkta bile kalsanız, toplumu sizin dediğinizi tartışmak zorunda bırakır ve en önemlisi sağlıklı bölünmeler yaratırdınız. Örneğin ulusu bir dile, dine, etniye, tarihe, kültüre göre tanımlayanlarla, bu türden her türlü belirlemeden azade kılıp, insan haklarına göre ta-nımlamak isteyenler; bu günkü gerici ve ilkel milliyetçilerle demokratik milliyetçiler arasında bir bölünme olurdu bu. Çünkü bu bölünmenin olmadığı yerde, her biri gerici ulusçuluğa da-yananların bölünmesi olur. Onun sonuçlarının ne olduğunu merak eden Balkanlar ve Kafkas-lara baksın.

Böyle bir bölünme olduğunda, bölünmeler Aleviler ya da Sünniler; Kürtler ya da Türkler ara-sında değil; devleti, yani politik olanı, yani ulusu bir dine, dile, soya, kültüre göre tanımlayan-lar ve böyle tanımlanmasında bir sorun görmeyen Alevi, Sünni, Türk ve Kürtler ile bunu baş sorun olarak gören Alevi, Sünni, Kürt ve Türkler arasında olurdu.

Ama için de sosyalistlerin, işçilere işçilerin sorunlarından bahsetmeyi bırakması, İşçileri Kürt-lerin ve Alevilerin sorunları için mücadeleye çağırması gerekir. Birincisini Sendikacılar ya-par, Lenin’in Ne Yapmalı’da gösterdiği gibi bunun adı “ekonomizm”dir, ilkelliktir, Sendika-lizmdir. İkincisini sosyalistler yapar. Bir parti, işçileri değil, toplumdaki tüm gayrı memnunla-rı bağrında toplayıp, onların sözcüsü olduğunda adına layık bir sosyalist ve işçi partisi olur.

44

İşçi hareketinin işçi hareketi olmak için, işçi hareketi olmaktan çıkması gerekir. Ne Yapma-

lı’nın bu temel dersini bile hatırlayan yok bu gün. Onun için, tüm demokratik muhalefet bir Orhan Pamuk ile İHD’nin cılız omuzlarında.

15 Şubat 2005 Salı

45

Geliyorum Diyen Felaket

Bugünkü Irak, giderek, parçalanmadan önceki Yugoslavya’ya benziyor. Orada da, tıpkı bir zamanların Yugoslavya’sında olduğu gibi etniler ve dinler bölünmesine karşı çıkanların sesi daha az duyulur oluyor ve etkileri azalıyor. Bir çok gazeteci gibi, Cemal Uçar’ın da aktardığı izlenimler, bir etniler ve dinler boğazlaşmasına doğru hızla yol alındığını gösteriyor.

Etniye, dile, soya, dine, tarihe dayanan gerici milliyetçilik, doğduğu günden beri, her zaman halkların katliamlarına yol açmıştır. En katliama yol açmadığı yerlerde bile, zorunlu kitle sür-günlerine.

Bu milliyetçiliğin ilk büyük zafer yürüyüşü Balkanlarda oldu. Bunu Balkanlar’dan Müslü-manların sürülüşü ve daha sonra da bizzat kalanların birbirini boğazlaması izledi. Bunu, Ana-dolu’daki Ermeni katliamları, Mübadeleler izledi; onu Yahudilerin toplu imhası. Pek az bili-neni ve bu gün Hitler’in günahları nedeniyle sözü edilmeyeni, İkinci Dünya Savaşı’ndan son-ra yine bu gerici milliyetçiliğin bütün Avrupa’da milyonlarca Almanın sürülmesine ve bu sürgünlerde tıpkı Ermenilerinkinde olduğu gibi yüz binlerce, kimi tahminlere göre milyonlar-ca insanın ölümüne yol açtığıdır. İsrail, tıpkı Türkiye’nin Ermeni, Süryani katliamları ve Rum mübadeleleri üzerinde yükselişi gibi, Arapların sürülüşü ve katliamı üzerinde var oldu. Ve şimdi Irak dolu dizgin bu noktaya doğru gidiyor.

Bu gidiş durdurulabilirdi. Barzani ve Talabani, eğer PKK gibi bir programa sahip olsalardı, ulusu Kürtlük veya Araplık gibi, etnik, dilsel, tarihsel biçimde tanımlamayıp, Irak’ta, tıpkı gerçek bir laik sistemde devletin nasıl dini olmaz ve bütün dinler eşit olursa, dili, etnisi, soyu, tarihi olmayan bir demokratik Irak ve Orta Doğu’yu savunsalardı, bütün bölge ezilenlerinin kalplerini ve desteğini kazanırlar; Irak’ı parçalamak isteyen ve bunun için de Irak’ı dil, etni ve din dengelerine göre örgütleyerek bu türden bölünmelerin yolunu açan ABD ve diğer emper-yalistlere karşı direnişin mayalandığı bir merkez olabilirlerdi. Böylece Irak’ın, ve muhtemelen sonra da bütün Orta doğu’nun bu kanlı boğazlaşmaya gidişini durdurabilirlerdi.

Ama bunu yapabilecek ne sınıfsal temelleri vardı ne de ideolojik şekillenmeleri. Kerkük’ün Kürtlüğü noktasında yoğunlaşarak; daha önce Saddam’ın etniye dayanan milliyetçiliği ile yaptığına, yani Kürt ve Türkmenleri Kerkük'ten sürmeye; aynı mantıkla cevap vermeye kalk-tılar. Bir tarihsel haksızlığı yeni bir haksızlıkla düzeltmeye kalktılar.

“Kerküğün Kürt veya Arap olması önemli değildir. Bizler insanların Kürt, Arap, Türkmen,

Ermeni, Süryani; Sünni, Şii olmalarının hiçbir politik anlamlarının olmadığı bir demokratik

Irak istiyoruz. Bu demokratik Irak’ın, tarihi, dili, dini, etnisi olması gerekmiyor. Tıpkı Ameri-

ka’da olduğu gibi, yurttaşlık ve onun insan ve yurttaş olarak hak ve görevleri ulusu tanımla-

malıdır” demediler.

Elbette, Kürtler, bu bizzat kendileri gerici ulusçuluğa göre şekillenmiş, dile, etniye, dine, so-ya, tarihe dayanan devletlerde ezilmektedirler. Ama bu ezilmeden kurtulmanın yolu, kurbanı

46

olunan gerici milliyetçiliğin bir benzeri olamazdı. Elbette çok elverişli güç dengelerinde bu da olur ve her zaman olduğu gibi, yine etnilerin, dillerin, dinlerin sürgün ve imhasıyla olur.

Ama büyük politikacı, Tarihin önüne sunduğu istisnai anda, güçlü olduğu noktada, var olan paradigmaları aşıp, yeni bir açılım getirendir. Barzani ve Talabani, bu fırsatı elde ettiler ve her zaman olduğu gibi, sınıfsal konumları, ideolojik şekillenmeleri nedeniyle Padişah olsa soğa-nın cücüğünü yiyecek bir çobandan daha fazla bir ufuk genişliği ve çözüm gücü gösteremedi-ler.

İşin kötüsü, kendisi bizzat Kürtlerin de büyük felaketlerine yol açacak bu politika, PKK gibi şu an bu etniye, dile, oya dayanan milletçiliği aşabilecek ve bunu programlaştırmış biricik hareketin de sarsılmasına yol açtı.

Çok yazık! PKK’nın politikasının ve projesinin, Orta Doğu’da ulusları dile, dine, soya, etniye gör tanımlayanlarla bölünmüş bir Demokratik Cumhuriyetin biricik doğru proje ve politika olduğu, kanlı katliamlar ve sürgünlerden geçerek anlaşılacak. Ve bu anlaşıldığında insanlar dillere, dinlere, etnilere göre öylesine derin bölünmelere uğramış olabilir ki, tekrar bir birliğin bütün yolları tıkanmış olabilir.

ABD buna oynuyor. Kendileri gerici milliyetçiliğe dayanan ve bun nedenle Kürtleri ezen uluslar ve devletlere ile; onlara karşı yine onların dayandığı milliyetçilik anlayışıyla cevap vermeye kalkan Barzani ve Talabaniler bu oyunun başarısının en büyük destekçileri oluyor.

*

Bosna’daki savaşın en hızlı günlerinden birinde çalıştığım taksiye Yugoslavya’dan geldiği belli olan Boşnak olduğunu sandığım bir genç binmişti. Konuşurken Sırp mı, Hırvat mı, Boş-nak mı olduğunu sormuştum. “Saraybosnalıyım” demişti. Şehrini sormadığımı, Sırp mı, Hırvat mı, Boşnak mı olduğun sorduğumu söyleyip soruyu tek-rarlayınca; o da tekrar “Saraybosnalı’yım” dedi. O zaman bunu bilinçli olarak söylediğini fark ettim. Karşımdakinin soya, etniye, dile, dine dayanan milliyetçiliği reddeden biri olduğunu tahmin edemezdim. Karşımda, hala o etniler ve dinler boğazlaşmasında beynini ve yüreğini yitirmemiş bir insan vardı. Kendisini Boşnak, Sırp, Hırvat vs. olarak, bir etniye, bir dine göre tanımlamayı reddediyordu.

Bu gün de Irak’ta (Sadece Irak’ta mı? Her yerde ama Özellikle Orta doğu’da) “Türk müsün, Kürt müsün, Arap mısın, Fars mısın, Yahudi misin?” sorusuna, her türlü etnik, dilsel, dinsel, tarihsel göndermeyi reddederek, Kerküklüyüm, Musulluyum; Bağdatlıyım, diyecek, Kürt, Türk, Arap, Fars olmayı reddedecek, o Saraybosnalı genç gibi insanlar gerekiyor.

27 Temmuz 2004 Salı

[email protected]


47

Azınlık Konusunda Yazılar’a Önsöz

Son günlerde azınlıklar konusu Türkiye’deki tartışma gündeminin önemli maddelerinden biri oldu. Ama konu burjuvazi tarafından Avrupa Birliği’ne girme, Devlet bürokrasisi tarafından da Lozan anlaşmalarındaki hukuki veya siyasi tanımları çerçevesinde ve Türkler veya “çoğun-luk” tarafından tartışılıyor.

Kürtler ise, ulusal baskıdan kurtulmak için, “kurucu” olarak kabul edilmek için mi , yoksa şimdilik “azınlık” olmayı kabul edip sonra o haklara dayanarak daha elverişli koşullarda mü-cadele etme olanakların tepmeyen bir mücadelenin mi daha doğru olduğu bağlamında, aslında bir strateji ve taktik sorunu olarak tartışıyorlar.

Sosyalistler her zaman olduğu gibi bu gibi sorunları gündeme almayı ve tartışmayı neredeyse bir sapkınlık olarak görüyorlar. Son derece bayağı olarak anlaşılmış mekanik veya ekonomik maddeci Marksizm anlayışıyla, bu gibi sorunlarda bir şey söylemektense, hiçbir şey söyleme-yerek her hangi bir işçi direnişi veya iş koşullarındaki kötülükten veya genel olarak yoksul-luktan söz etmeyi sosyalizmin şanından sanıyorlar.

Bunu “ekonomizm” olarak gören daha “enternasyonalist” olanları ise politikadan kaçışlarını ve politikasızlıklarını, dünyanın her hangi bir ülkesinde yapılmış bir toplantının veya eylemin ateşinde ısınarak gizlemeye çalışıyorlar.

Böylece bu tartışmalarda, bırakalım sosyalist bir yaklaşımı bir yana, devrimci demokratik denebilecek bir perspektifin bile izi tozu görülmüyor. Bayağılık ve gerici bakış açıları ve kav-ramlar, yerleşilmiş ve doğrulukları zerrece eleştiri süzgecinden geçirilmemiş yaklaşımlar bu tartışmalarda en ileri görünen görüşlere bile damgasını vuruyor.

Eleştirel ve devrimci Marksist geleneğe dayanan ve onu içinde taşıyarak aşmaya çalışan bir yaklaşımın yokluğu bu bayağılığın temel nedenlerinden biridir. 1960’lar Türkiye’sini hatırla-yanlar bilirler. O zamanlar da sosyalistler, toplumun belki bu günkünden de küçük bir bölü-münü oluşturuyorlardı, ama ortaya koydukları yeni sorunlar ve bakış açılarıyla toplumun üze-rinde tartışılmaz bir entelektüel ve ideolojik üstünlük kuruyor, tartışmaları o günün ölçüleriyle çok ileri noktalara çekiyorlardı.

Çok sembolik bir örnek alınabilir. Altmışlı ve yetmişli yıllarda, sosyalistler, en azından bir kısmı, Türk halkından değil, Türkiye Halkı veya Halklarından söz ediyorlardı, bildirilerine bu hitapla başlıyorlardı. O zamanın Türk devletinin Türklükle tanımlanmış niteliğini kimsenin sorgulamadığı ve sorgulamayı aklından bile geçirmediği Türkiye’sinde bu çok ileri bir yakla-şımı ifade ediyordu. Bu gün, Kürt hareketi; Demokrasi ve refah özlemlerinin ifadesi olan Av-rupa Birliğine katılma; goloballeşmenin zorladığı değişimler ve ABD’nin Irak’ı işgali gibi gelişmelerin baskısı altında, toplum neredeyse, sosyalistlerin Altmışlarda, söyledikleri için partilerinin kapatıldığı, işkence gördükleri, hapislerde çürüdüklerini, kabullendiği bir noktaya gelmişken, yani Türkiyelilik tartışılırken ve Genel Kurmay Başkanı bile Türklüğü etnik veya

48

dilsel bir kapsamdan çıkarıp neredeyse Türkiye Devletinin yurttaşlarıyla sınırlı bir kavram olarak tanımlamak zorunda kalırken, sosyalistler bu geç ve dolaylı gelmiş zaferlerini bile sa-vunma noktasında olmadıklarından, bu gün varılan nokta, liberallerin, globalizm hayranları-nın, ABD veya Avrupa’yı destekleyenlerin çabalarının bir sonucu gibi görülüyor ve onların kontosuna bir artı olarak geçiyor.

İşin kötüsü, kendine sosyalistim diyenler altmışlarda savunduklarından da daha geri bir nok-taya kaymış bulunuyorlar. O zamanlar Türkiye Halkı veya Halkları, statükoya bir meyden okuma, devrimci demokratik özlemlerin bir ifadesi iken, bu günkü sosyalistlerin sözde anti emperyalizm, anti globalizm, Avrupa’ya karşı olma adına bu tartışmaların karşısında durma-ları, en gerici, devletin en derin ve anti demokratik kesimlerinin destekçiliğinden başka bir anlam taşımıyor. Eskiden Türk devletine karşı Türkiye Halklarını savunuyorlardı, şimdi Tür-kiye’cilere karşı Türk devletinin zımni veya açık savunucusu durumundalar.

Kimileri Türkiyeli sosyalistlerin bu evriminin günahını sosyalizm idealine veya Marksizme yükleyerek bundan ideolojik bir kar da elde etmeye çalışıyorlar. Ama bunu yaparken, Marksizmin o son derece temel önermesini unutmuş ve tersinden doğrulamış oluyorlar: İnsan-ların varlıklarını bilinçlerinin değil; bilinçlerini varlıklarının belirlediği.

Türkiye’de sosyalistlerin ve toplumun bu ters yönlerdeki evriminin nedeninin Marksizmde veya sosyalizm ideallerinde değil, somut sosyolojik ve ekonomik gelişmelerde aranması ge-rektiği.

Bunun en büyük kanıtı aynı zamanda genel akıma karşı durmuş ve bunların sosyalizm veya Marksizmle ilgisinin olmadığını söyleyen; sosyalistlere karşı sosyalizm mücadelesi veren; sosyalistlere karşı sosyalizmi savunan sosyalistlerin varlığıdır. Nasıl Papalığın veya Muaviye’nin cinayetlerinin nedeni İsa ya da Muhammet’in öğretileri değil idiyse ve Papalığa ve Muaviye’ye karşı sapkınlar olduysa ve bizzat bu sapkınların varlığı bunun kanıysa öyle.

*

Ne var ki, toplumun bu gün otuz yıl önce sosyalistlerin söylediklerinin haklılığını kabul etme-si, bu kabulün bu günün dünyasının veya Türkiye’sinin sorunlarına bir çözüm olduğu anlamı-na gelmiyor.

Bu günün sosyalisti de tıpkı otuz kırk yıl öncesinin sosyalisti gibi yine topluma ters bir nokta-da olmalıdır. Ancak o takdirde sosyalizm tekrar, fiziki gücü olmasa bile, teorik ve entelektüel gücün kazanabilir. Kendisinin katillerini ve cellatlarını vasiyetini yerine getirmeye zorlayabi-lir. Hiç unutmamak gerekiyor, eğer insanlık tarihinde bir ilerlemeden, bir ileriye gidişten söz etmek mümkünse veya böyle sayılabilecek kimi değişmeler olmuşsa, bu her zaman, yenilenle-rin bir katkısıdır.

Bu günkü demokrasi denen şey aslında, işçi ve sosyalist hareketin bir seri yenilgi ile bitmiş mücadelelerinde, galiplerin yendiklerinin vasiyetlerini gerçekleştirmek zorunda olmalarının sonucudur.

Altmışların ve yetmişlerin, aslında kendini her ne kadar öyle tanımlasa da sosyalist değil dev-rimci demokratik karakterli olan, sosyalist hareketi olmasaydı; seksenlerin ve doksanların

49

Kürt hareketi olmasaydı, bu gün kimse ne Türklüğü sorgular ne de azınlıkları tartışırdı. İki hareket de çok ağır yenilgiler aldı. Ama galipler en güçlü oldukları noktada yendiklerinin va-siyetini yerine getirmekten başka bir şey yapamaz durumdalar.

Ama onlar şimdi bizim vasiyetimizi yerine getirirlerken, bizim onların karşısına geçerek, bu-nu hatırlatma ile yetinmemiz, sonumuz olur. Biz şimdi başka yenilgilerin peşinde olmalıyız. Ancak o zaman ezilenlerin kurtuluş mücadelesine bir parçacık da olsa bir katkıda bulunabili-riz.

Sosyalist olmak bilinçli olarak “yenilgi enayiliği”ni seçmek demektir.

En azından şimdiye kadar yaşanan tarih bunu kabul ederek yola çıkmak gerektiğini göster-mektedir.

O halde, göreve devam, önümüzdeki yenilgilerin konularını belirlemeye başlayalım.

*

Bu gün toplum otuz kırk yıl önce sosyalistlerin dediklerine geldi ama arada geçen zamanda gerek toplumsal mücadeleler gerek bu mücadelelerden çıkan teorik sonuçlar çok uzun bir yol kat ettiler ve çok başka noktalara vardılar. Dün sosyalistlerin dedikleri ve bu gün toplumun vardığı yer, aslında bu günün dünyasının sorunları karşısında gerici ve tutucu bir konuma kar-şılık düşer. Ama sadece dünyanın sorunları bakımından değil, teorik ve metodolojik olarak da çok geri bir yaklaşıma karşılık düşer.

Azınlıklar konusu da böyledir. Azınlıklar konusunun Türkiye’de tartışıldığı biçim ve bu biçim içinde, en sol ve en ilerici gibi görünen tavırlar ve kavramsal araçlar bile, bu günün dünyası-nın koşullarında aslında gerici bir çözüm önerisinden başka bir şey değildirler.

Azınlıklar konusunda son yirmi yılda bir çok yazı yazdık. Bu yazılarda bu mücadelenin de-neylerinden yola çıkılarak, önümüzdeki yeni yenilgilerin yaşanacağı alanlar tanımlanmakta-dır. Elbette bu tanımlama, el yordamıyla, daha önce hiç el atılmamış alanlarda, bakir ve keş-fedilmemiş bir alanda yapıldığından, yeni olan çoğu kez eski biçimler içindedir. Yeni yürü-meyi öğrenen bir çocuk gibi paytaktır. Sık sık düşer. Ama yine de her seferinde yeni bir alana girmeyi, yeni bir kıtayı keşfetmeyi başarır, çoğu kez, Kristof Kolomb gibi bunun yeni bir kıta olduğunun farkına varmasa bile. Aşağıdaki yazılar aynı zamanda bu evrimin izlediği yolu gösterir.

*

Seksenlerin ortasında o güne kadar Türk, Erkek, Beyaz olmuş ve böyle olduğunun bilincinde olmayan, düşüncesinde böyle kategoriler bile bulunmayan bir sosyalist olarak Avrupa’da sür-gün yaşamına başladığımızda, bu gün artık örneğin kültür, azınlık, farklılık gibi, sıradanlaşmış kavramlar, ne Avrupa’daki sosyalist harekette ne de içinden geldiğimiz Türkiye sosyalist ha-reketinin geleneğinde ve terminolojisinde bulunmazdı. Devletin, paranın ne olduğunu bilme-yen kabilelerin dilinde bunların karşılığı olan kavramların bulunmaması gibi.

Biz bu gün bile Türkiyeli sosyalistlerin hala kenarına bile varamadıkları klasik Marksist gele-neğe uygun olarak, emeğin kurtuluşunun ne yerel ne de ulusal bir sorun olamayacağı önerme-

50

sinin, mantıki ve geleneksel sonucuna uygun olarak, Avrupa’ya gelince, görevimizi Avru-pa’daki işçi hareketine azami katkıyı nasıl yapabileceğimiz olarak belirlemiştik. Bu çerçeve-de, Almanya’daki işçilerin önemli bir bölümünü oluşturan Türkiye kökenli işçiler, dillerini ve yapılarını en iyi bildiğimiz için esas ilgi ve çalışma alanımız olarak beliriyordu.

Ama daha bu görev tanımlamasında bile, bütün Türkiye sosyalistlerinden farklıydık. Onlar için Türkiye’li veya Kürdistan’lı işçileri, Türkiye veya Kürdistan’daki mücadeleye tabi olarak ve oradaki mücadeleye maddi manevi destek bağlamında ele alınırken; biz aynı kesimi Avru-pa işçi hareketinin bir parçası olarak ele alıyorduk. Bizim sorunumuz, bu Avrupa işçi hareke-tinin nasıl birleştirileceği idi, onlar ise, fiilen Avrupa’lı işçileri uluslara göre bölerek örgütle-miş oluyorlardı. Dolayısıyla bütün Türk ve Kürt soluna karşı bir konumda bulunuyor, onların milliyetçili ğine karşı, klasik devrimci ve enternasyonalist bir konumu savunuyorduk.

Tabii bu klasik Marksist konuma uygun olarak da, tıpkı bir şehirden başka bir şehre giden bir parti üyesinin gittiği şehrin organında çalışması gibi, Avrupa’da bulunduğumuz ülkelerdeki seksiyonlarda çalışmaya başladık. Önce Dördüncü Enternasyonal’in Fransa seksiyonunda (LCR’de Devrimci Komünist Liga), sonra Almanya’ya geçince Alman Seksiyonunda, (GİM’de Enternasyonalist Marksist Grup) yer aldık.

Ancak Almanya’da daha ilk adımda, bu klasik yaklaşımın gerekli ama yeterli olmadığını görmeye ve gözlemlemeye başladık ve birden bire, İşçi örgütlerinde ve partilerinde azınlıklar konusuyla azınlıktan bir insan olarak (Almanya’da Türkiyeli işçiler, Türkiyeliler de Örgüt içinde bir azınlıktı) karşı karşıya kaldık.

Bu karşı karşıya kalışın bulunduğu ortamı ve tartışmaların bağlamını aktarabilmek için, biraz geriye gitmek gerekiyor.

1950’li yıllarda, klasik Birinci ve Üçüncü Enternasyonal’in geleneğini ve programını savunan Dördüncü Enternasyonal henüz 1968 yükselişinin rüzgarlarıyla yelkenlerini doldurmamış, küçük gruplardan oluşan bir örgüttü ve Avrupa’daki militanlarını özellikle Cezayir halkının kurtuluş savaşını desteklemeye yöneltmişti. Gizli silah fabrikaları kurmak gibi işler yapıyor-lardı Avrupalı kalifiye işçi ve sosyalistler.

Ama böylece bir çok Avrupalı İşçi ve Sosyalist ilk kez üçüncü dünyalılarla, Avrupa İşçi sınıfı merkezli bakış açısıyla, kendisi kurtarılacak olarak görülenlerle, nesne olanlarla, onların özne oldukları mücadelede, onlara yardım etme durumunda bulunuyorlardı.

Babalar ve analar çocuklarından çocuklarının kendilerinden öğrendiğinden daha fazlasını öğ-renirler. Bu faaliyetlere katılanlar da kendi Avrupa Merkezciliklerinin farkına daha çok vardı-lar. Bunlar Avrupalı örgütlerin içinde, Avrupalı örgütlerin Avrupa merkezci düşünüşlerinin en önemli eleştirmenleri olarak varlıklarını sürdürdüler.

Onlar bir yanda bu örgütler içinde var olmaya devam ederken, Türkiye’de iki hareketin içinde şöyle bir gelişme oldu yetmişlerin sonunda.

Vatan Partisi içinde biz Üçüncü Enternasyonalin lağvı, Sovyetlerin sınıf karakteri, Faşizme karşı mücadelenin sorunlarından hareketle, Stalinizmle kopuşup klasik Marksist geleneği sür-düren Troçkist geleneğe katılmıştık. Benzeri bir gelişim Rızgari saflarında da görülüyor ve

51

onlar da yavaş yavaş bu sorunları, Stalinizmi vs. gündeme getiriyorlardı. Ama bu teorik ola-rak son derece korkak bir biçimde yapılıyor ve esas itici gücünü Stalinizmin Kürt sorunu kar-şısındaki tutarsızlığının eleştirisinden aldığından, ulusçu bir hareket noktası bu arayışlara sü-rekli damgasını vuruyor ve bu da onların mantık sonuçlarına ulaşmasını engelliyor, genel ola-rak merkezci tabir edilen bir konumda bulunuyorlardı. Ama yine de, bu tabuların yıkılışı, bi-zim yazılarımız ve evrimimizin de dolaylı etkisiyle bu harekete yakın duran bazı kişilerin Rızgari hareketinden kopması ve Troçkizme yönelmesi sonucunu doğurmuştu.

İşte bu gelişmelerle bağlı olarak, bu hareketlerin Almanya’daki taraftarları arasında da bu yönde bir evrim yaşanmıştı. Türkiye’deki bu evrimin sonucu olarak ve ondan etkilenmeyle, çoğu bulunduğu fabrikada işyeri konseyi üyesi veya sendika aktivisti de olan, yıllardır bir şekilde politik mücadele yürüten işçi ve aydınlardan bir grup, Troçkist olduk deyip Dördüncü Enternasyonal’in kapısını çalmışlardı.

Avrupa sanayiinin kalbi Ruhr bölgesinde, Duisburg’ta, veya Stuttgart’da Mersedes fabrikala-rında grev yöneten Türkiyeli, sosyalist maden ve çelik i şçisi, en az beş on yıllık politik ve örgütsel tecrübesi olan işçiler bu küçük örgütün kapısını çalınca örgüt tam anlamıyla bir şok yaşar. Örgütün bütünüyle ufku dışında kalmış bu kesim bulutsuz gökte çakan bir şimşek gibi örgütün içine girmiştir. Ernest Mandel Kürt işçilerin örgütlenmesi Kürdistan’da sosyalist bir seksiyonun örgütlenme-sine katkı olabilir diyerek, kendi cebinden aldığı IBM elektrikli daktiloyu bu gruba hediye eder. Çı Bıkın isimli bir dergi çıkmaya başlar. Bu arada 12 Eylül darbesi olmuş, göçmenler daha da hareketlenmiştir. Türkiye’den kaçanların da etkisiyle Avrupa’da politikleşme ve ak-tifleşme yükselmeye devam etmektedir. Yol dergisi etrafında toplanan bu kişiler, 12 Eylül’e karşı mitinglerin örgütlenmesinde önemli bir rol oynamışlardır. Hasılı küçük Alman seksiyo-nu, gelen Türkiyeli Kürt ve Türk işçiler aracılığıyla başına devlet kuşu konmuş gibidir.

Ne var ki, ilk cicim ayları bitince, 12 Eylül yenilgisi ve dünyadaki yeni muhafazakar rüzgarla-rın da etkisi altında (Teatcher, Reagan, Özal, Kohl) hem bir gerileme ve özele çekilmeler hem de tam da azınlık olmaktan doğan sorunlar kendini göstermeye başlar. Kürt ve Türk üyeler bir türlü örgütsel yaşama katılamamakta, hep kendilerini dışlanmış hissetmektedirler. Bu nedir, nereden gelmektedir? Bu iki sorun birleşince, Türk ve Kürt üyelerin çoğu bir süre sonra örgü-tü terk eder. Birkaç kişi kalır sadece.

Bunun üzerinde örgütte bu başarısızlığın nedenleri üzerine bir tartışma başlar. Ama tartışma aslında yine tam anlamıyla örgüt içinde olmaktan ziyade, yabancılar ve yabancılarla ilgilenen-ler arasında yürütülmektedir.

İşte bu tartışmalarda, Cezayir Kurtuluş savaşana dayanışmada çalışmış, oralarda yaşamış bir Alman üye, örgüt içinde Türk ve Kürtlerin ayrı bir otonom örgütlenme içinde olmasını sa-vunmakta; Lenin’in Bundçularla tartışmasının yanlış bilindiğini, aslında Lenin’in fiilen öze-leştiri yaptığını, Yahudi işçilerin RSDİP içinde otonom yapılarının olduğunu söylemektedir. Ve bunu söyleyen örgüt içinde yabancıları en iyi anlayan, onlara en yakın, örgütün Avrupa merkezciliğine ve ırkçılığına karşı onları savunan; örgütün ırkçı olduğunu söyleyen bu kişidir.

52

İşte ilk kez bu kişinin söyledikleri ve bu tartışma içinde, “azınlık sorunu” ile, sosyalist örgüt-lerde azınlıkların sorunu bağlamında yukarıda kısaca değinilen koşullar ve atmosfer içinde karşılaştık.

Tabii ilk tepkimiz, yabancı olarak bu Alman üyenin dediklerine yani örgüt içinde yabancıların otonom örgütlenmesi olmasına karşı çıkmak oldu. Bu daha önce hiç duymadığımız bir şeydi. “Kitapta yeri yok”tu. Böylece biz yabancılar otonomiyi reddederken, bir Alman, ama Cezayir kurtuluş savaşı aracılığıyla bir önemli deney yaşamış bir Alman, bize rağmen bizlerin otonom bir yapı oluşturmamızı öneriyor ve savunuyordu.

Ancak bu sırada Kadın hareketinin de bir yükselişi yaşanıyordu ve kadın hareketi sol örgütleri ve işçi örgütlerini sarsmaya başlamıştı. Ayrıca Kadın, Barış ve Ekoloji hareketlerinin parti-leşmesi olarak görülebilecek Yeşiller de seçimlerden büyük bir başarıyla çıkmış ve bütün pa-radigmalar ve politik manzara değişmiş, sol örgütler bu gelişmelerin baskısı altına girmişlerdi. Bunun etkisiyle de, örgütler içinde kadın üyeler fiilen otonom yapılar oluşturmuşlar veya oluşturuyorlardı.

Aslında yabancıların durumu da tıpkı kadınlara benziyordu: Paralellikler en kör göze bile ba-tıyor. Avrupa’daki kadın hareketi her ne kadar beyaz bir karakter taşısa; yabancılar da kadın-lar karşısında seksist ve erkek egemen bir damardan geliyorduysa da; örgüt içindeki ırkçılığa ve seksizme karşı ister istemez benzer sorunlardan gelen bir yakınlaşma da oluyordu.

Bunun üzerine, klasik literütürde yeri olmayan çevre, kadın, siyah (yabancılar, azınlıklar) ha-reketleri ve konuları üzerine teorik bir yoğunlaşmaya girdik. Bu yoğunlaşmanın ilk sonuçları örgüt içinde fiilen otonom olarak çıkardığımız Ne Yapmalı adlı, üç sayı çıkabilmiş dergide görülebilir. (Bu dönemin kısa bir özeti, Hamburg Dersleri adlı yazıda bulunmaktadır.)

Bu arada, Hamburg’ta bir Türk dazlaklar tarafından öldürüldü ve Türk göçmenlerin hızlı bir radikalleşme ve politikleşmesi başladı: Türk gençleri kendiliğinden öz savunma ihtiyacına uygun olarak çeteler kurmaya başladılar. Türkiyelilerin içinde neler için nasıl mücadele etme-liyiz, ne yapmalıyız gibi sorunlar tartışılmaya başlandı. Burada önemli olan şudur. Artık Al-manlar Türkiyelileri değil, Türkiyeliler kendilerinin ne yapacağını tartışıyorlardı. Yani Azın-lıklar sorunu değil; Azınlıklar Alman sorunun tartışıyorlardı. Bu günkü Türkiye’deki tartışma-ların diline çevirirsek; Türkler azınlık sorununu değil; Azınlıklar şu Türk sorununu nasıl hal-ledeceklerini tartışıyorlardı.

Bu gelişmelerin ve tartışmaların en başından itibaren içinde yer aldık. Artık, bir Alman sosya-list örgütünde, sosyalist biri olarak azınlıklar sorununu değil; fiilen var olan bir azınlık hare-keti içinde, azınlıktan bir sosyalist olarak azınlık hareketinin veya azınlık hareketi içindeki işçi ve sosyalistlerin ne yapması gerektiğini tartışıyorduk.

İşte ilişikteki ilk üç metin bu tartışmalar içinde bizim savunduklarımızın birer belgesidir.

*

Daha sonra, buradan çıkardığımız dersleri, Kürt hareketinin veya Türkiye’deki demokrasi mücadelesinin stratejisi bağlamında tekrar çeşitli yazılarda ele aldık. Son üç metin de bunun örneğidir.

53

Ama bütün bu yazlarda çok temel bir yanlışımız bulunmaktadır ve bu bizim ancak son dö-nemde çözüp aşabildiğimiz bir sorundur. Zaten bu sorunun çözümü, Marksist Din, Ulus, Üst-yapılar, Demokratik cumhuriyet, Proletarya Diktatörlüğü gibi sorunları bir çırpıda yepyeni bir ışık altında çözmektedir.

Temel yanlışımız, bu yazılarda ulusu, ulusçular gibi tanımlamamızdır. Yani bir dil, etni ya da tarihle. Böylece sanki ortada iki farklı sorun varmış gibi görülmektedir. Bir yanda azınlık so-runu, bir yanda da ulusal sorun. Ulusal sorununun çözümü için Ulusların Kaderini Tayin Hakkı; Azınlık sorunu için, dil, kültür, ulus ve etnilerin eşitli ği.

Peki, eğer politik olan dil, etni, soy, kavime vs. göre tanımlanmamışsa, azınlık mı olur?

Ayın şey demokratik cumhuriyet bağlamında da görülür. Bir yandan, Ulusların kaderini Tayın hakkının aslında ulusal sorunla ilgili değil; nasıl bir devlet biçimiyle ilgili olduğunu söyleriz; yani bir tek köyün bile ayrılma hakkı olması gerektiğinden; ayrılmak için bir ulus olmanın şart olmadığından söz ederiz; diğer yanda ulusların kaderini tayin hakkından söz ederiz. Ulus-ların kaderini tayin hakkının aslında dile, dine dayanan ulusal devletler kurmak hakkı olduğu-nu göremeyiz.

Peki bu küçük adımı niçin bir türlü atamayız? Lenin, Troçki, Kıvılcımlı gibilerin üzerimizdeki otoritesi öyle büyüktür ki, Onların hepsinin bu sloganı savunmuş olması, o sloganı eleştiri ateşinden geçirmemizi engellemektedir. Bunun yanı sıra Türkiye’deki Kürt mücadelesine verdiğimiz destek de bu ilkeye dayandığından, bu ilkenin nesnel ilerici yönü nedeniyle, ideo-lojik olarak gerici olduğunu göremeyiz.

Bu nedenle, aslında 1990’ların en geç ortalarında atmamız gereken adımı ancak on sene sonra atabiliriz. Bu nedenle aşağıdaki yazılar bu çelişkileriyle birlikte ve bu çelişkinin çözümünde bir aşama, belli bir tıkanıklığın manevi bir otorite yüzünden aşılamamasının; zihnin bilinme-yen yerlere adım atarken nasıl korkak ve ürkek hareket ettiğinin bir örneği olarak da okunabi-lir.

Ulusal Sorun ve Azınlıklar sorunu (Türkiye’deki tartışmalarda Ulusal sorun ve Milliyetler sorunu diye ayrılan şey) iki ayrı sorun değildir. Ya da daha doğrusu şöyle diyelim. Dile, dine, etniye dayanan ulusçuluk açısından, bir ulusal sorun bir de azınlıklar ya da milliyetler sorunu vardır. Milliyetler, azınlıklar yüzdeki sivilceler gibi katlanılması gereken sorunlardır. Ya da sivilceleri sağlık işareti gören bir anlayışla sivilceler zamanın modasına göre, sivilceler bir sağlık ve güzellik işareti olarak da alınabilir. Bu günün azınlıkları renklilik ve çeşitlilik olarak tanımlayan anlayış, asılında bütün o ilerici görünüşünün ardında; gerici ulusçuluğun bütün varsayımlarını paylaşır. Azınlığı yok etmez, sadece onun karşısındaki tavrını değiştirir. Sorun olarak değil zenginlik olarak görmeye başlar. Yani azınlıklar zenginlik olmasa derhal tavrını değiştirecektir.

Halbuki, ulusu, dil, din, etni, tarih vs, ile tanımlamayı reddeden; tüm dillerin, kültürlerin, etnilerin eşitli ğine dayanan; bunların politik olanın tanımından dışlandığı bir devrimci demok-ratik ulusçulukta, çoğunluk olmadığı için (Dile dine etniye dayanan bir millet olmadığı için), azınlıklar da (milliyetler de) olmaz.

54

Ama tam da bunların olmadığı yerde, kelimenin gerçek anlamıyla “azınlıklar sorunu”, gerçek-ten aritmetik ya da sayısal anlamıyla azınlık olmaktan doğun sorunlar gündeme gelebilir.

*

Bu günkü tartışmalara gelince. Buraya kadar söylenenler bir de bu bağlamda somutlayalım.

Türkiye’de Azınlıklar konusundaki son tartışmalar hep çoğunluk tarafından yapılmakta ve yanlış varsayımlara dayanarak yapılmaktadır.

Birinci yanlış şudur:

Azınlık sorununu azınlıkları yok ederek değil, azınlıkların varlığına dayanarak çözmek tartı-şılmaktadır.

Sorunun tartışılmasına en kritik yanlış: matematik olarak azınlık ile hukuki ve politik olarak azınlık kavramının karıştırılmasıdır.

Azınlık sorunu öncelikle, politik ve hukuki bir sorun olarak ele alınabilir.

Politik ve hukuki bir çözüm için, bırakalım sosyalizmi bir yana, “Azınlık sorunu”nun, dev-rimci demokratik bir çözümü, Azınlıkları yok ederek mümkün olur. Azınlıkları yok etmenin biricik yolu ise, çoğunluğu yok etmektir. Ve bu da bir tek taleple ifade edilebilir: Tüm dille-rin, etnilerin, kültürlerin, “ulusların”, kavimlerin eşitli ği; devletin dini, etnisi, kültürü, kavmi, “ulusu” olmaması. Tıpkı gerçek bir laiklikte din karşısında nasıl bir konumda olursa, diller, etniler, kültürler, kavimler ve “uluslar” karşısında da aynı konumda bulunması.

Zina tartışmalarındaki geri ve gerici konumlar azınlık tartışmalarına da damgasını vurmuştur.

Aslında sorun son derece kolay ve basit olarak çözülür. Nasıl hukuken evliliğin olmadığı yer-de, hukuken zina da olmazsa, politik ya da hukuki olarak tanımlanmış bir kritere göre çoğun-luğun olmadığı yerde, azınlık da olmaz.

Konu azınlıklar tartışmasında dinsel, ulusal, dilsel, kültürel azınlıklar olduğuna göre, bu azın-lıkları yok etmenin yolu: bu kriterlere dayanan çoğunluğu yok etmekten geçer.

Yani Ulusun ya da devletin tanımından Türklüğü kaldırdığınız zaman Ermeniliği, Süryaniliği, Rumluğu, Zazalığı vs.yi de yok etmiş olursunuz.

Elbette politik ve hukuki anlamı olmayan bir kavram olarak Türkler, Ermeniler, Rumlar, Sür-yaniler var olmaya devam ederler. Ama devlet ya da politik olan, her hangi bir dil, din, etni, kültür ile tanımlanmadığı için; ortada politik ya da hukuki olarak bir çoğunluk bulunmaz.

İşte gerçek anlamıyla azınlık sorunu, tam da burada, politik olarak tanımlanmış çoğunlukların olmadığı noktada ortaya çıkar.

Yani ulusun ya da devletin dini, dili, etnisi, tarihi, soyu olmadığı durumda da, politik ya da hukuki anlamı olmamakla birlikte, aritmetiksel olarak azınlıklar var almaya devam ederler.

Aritmetik olarak azınlıkta olmanın kendisi bizzat o azınlıktakilerin, politika ve hukuk dışında ekonomi ve kültür alanlarında baskı altında kalmasına yol açar. Çoğunluk olmanın kendisi zaten bir güç olmayı ifade eder.

55

Gerçek bir demokraside, yani özel türden bir demokraside, devletin görevi: var olan politik ve hukuki eşitli ğe rağmen, politika dışında, sosyal hayatta, her an yeniden ortaya çıkacak eşitsiz-likleri dengelemek olmalıdır.

Bunun ne olduğunu hiç de politik olmadığı hemen görülecek, bu gün de politik anlamı olma-yan başka bir azınlık örneğiyle açıklamaya çalışalım.

Örneğin, özürlüler, tekerlekli sandalye aracılığıyla hareket edenler. Hukuken ve politik olarak ayaklarıyla yürüyenlerle eşit olmalarına rağmen, bütün yollar, kaldırımlar, tuvaletler vs. hep ayaklarıyla yürüyen çoğunluk gözetilerek yapılır. Tekerlekli sandalye ile hareket edenlerle yürüyenler hukuken ve politik olarak eşit olmasına rağmen, tekerlekli sandalye ile hareket edenler, sürekli bir baskı altında ve daha zor hayat koşullarında yaşarlar.

Burada toplum şu soruyla karşı karşıyadır: özürlülerin bu fiili eşitsizliğini dengeleyecek ted-birler alacak mıdır, yoksa onları bir yük, bir hastalık gibi görüp kendi kaderleriyle baş başa mı bırakacaktır?

Burada, toplum açısından çok büyük bir masrafa yol açsa da, fiili olarak ortaya çıkan eşitsiz-liği gidermek için özürlülere uyan yollar, tuvaletler vs. yapılması ve onların nüfus içindeki oranları ve katkılarından çok daha büyük bir meblağın bu fiili eşitsizliğin giderilmesi için kul-lanılması ve kotalama gibi (örneğin özürlülere işlerde öncelik verilmesi veya kota uygulanma-sı) gibi tedbirler, bir ölçüde olsun bu eşitsizliği gidermeye yararlar. Gerçek anlamda azınlıklar sorunu ve çözümü budur.

Aynı durum kolaylıkla, dilsel, dinsel vs. azınlıklara da aktarılabilir. Devletin dilinin, dininin olmadığı; bunların hiçbir politik anlamının bulunmadığı bir toplumda da sadece sayıca azınlık dininden veya dilinden olmak bile bir sürü eşitsizliklerin ve azınlıklar üzerinde fiili kültürel baskıların oluşmasına yol açar.

Örneğin büyük bir çoğunluğu Sünni olan bir ülkede, Alevi veya Hıristiyan olmak, günlük hayatta bir çok kültürel baskı ve dezavantajlı duruma yol açar. Tıpkı özürlüler örneğinde ol-duğu gibi, devletin görevi, bu fiili dezavantajı dengeleyecek tedbirler almak olmalıdır.

Örneğin, Türkçe büyük çoğunluğun ana dili olduğundan, devletin resmi dili, her hangi bir eşitsizliğe yol açmamak için örneğin İngilizce olsa bile (Bir çok Afrika ülkesinde, bu kaygıyla olmasa da fiilen böyle bir durum vardır.) çoğunluğun günlük hayatta Türkçe konuşması, diğer diller karşısında bu dil ana dili olanların avantajlı bir durumda olmasına ve diğer dillerin za-manla yok oluşuna yol açar. Ana dili Türkçe olmayanların bin bir biçimde kültürel baskı al-tında olmasına yol açar. Azınlıklar sorunu, bu fiili eşitsizlikleri dengeleyecek bir program sorunudur.

Hemen görüleceği gibi, Türkiye’de tartışılan azınlık sorunu değil, ulusun nasıl tanımlanacağı sorunudur.

Ne Türkiye’lilik üst kimliği, ne Kürt Türk kurucu üyeliği, bu konuda tutarlı bir çözüm oluş-turmaz. Aynı şekilde, bu gün Türkiye’de resmen azınlık olarak tanımlanmış azınlıkların dinsel olarak tanımlanmış olması, devletin laik olmadığının da zımni bir itirafıdır. Bu günkü azınlık tanımı, laik bir devletle de uyuşmaz.

56

O halde, azınlıklar sorunuyla karşı karşıya kalabilmek için, politik ve hukuki olarak, tüm azın-lıkların dolayısıyla çoğunluğun yok edilmesi gerekir. Ancak bundan sonra gerçek anlamıyla azınlıklar sorunu tartışılabilir hali gelir.

(Gerçek anlamda azınlıklar sorununun tümüyle yok olması ise, demokrasinin ötesindeki öz-gürlükler aleminde; “herkese emeğine göre” ilkesinin geçerli olmadığı; dolayısıyla her hangi bir yaptırıma artık ihtiyaç duyulmayacak bir toplumda; “herkesten yeteneği kadar, herkese ihtiyacı kadar” ilkesinin geçerli olduğu zenginliklerin gürül gürül aktığı bir toplumda gerçek-leşebilir.)

Bütün bunlar olsa, yani devletin nasıl dini olmaması gerekiyorsa, dili, etnisi, soyu, sopu, kavmi “ulusu” olmasa bile, kimi aklı evvellerin çok sevdiği ifadeyle bu “ulus devletin sonu” değil; etniye, dile, soya dayanan ulusçuluğun ve böyle tanımlanmış bir ulus devletin sonu olur. Ulus ve ulusçuluk, dine, dile, etniye dayanmayan; insan haklarına dayanan bir ulusçuluk ve ulusal devlet olarak var olmaya devam eder.

Yani bu şimdi artık kimsenin hayal bile edemediği çözüm de aslında, ulusçuluğun ve ulusal devletin sonu değildir ve bu günün dünyasının sorunları karşısında gerçekte bir çözüm değil; sorunun ta kendisidir.

Türkiye’deki tartışmalarda, sözde en radikal konumda olanlar arasında bile hiç konu edilme-yen ve tartışılmayan da budur.

Ulus devletin sonu, politik olanın (yani devletin), nasıl tanımlanırsa tanımlansın, ulusal olana göre tanımlanmasının reddi; yani fiilen ulusal devletlerin yıkılması; bu da fiilen dünya çapın-da bir “Proletarya Diktatörlüğü” demektir. Diğer bir ifadeyle Proletarya Diktatörlüğü, somutta politik olanı ulusal olarak tanımlama üzerinde bir diktatörlük, ulusal olanı politika dışında tutmadır. Yani bu günkü ulusçuluğun klasik dinlere yaptığını ulusçuluğa yapmaktır.

*

Türkiye’deki tartışmaların ikinci özelliği, onların çoğunluk tarafından yapılan bir azınlıklar tartışması olmasıdır. Yani çoğunluk azınlığın nasıl tanımlanacağını ve azınlıkların ne olacağı-nı tartışmaktadır. Azınlıklar tartışmanın öznesi değil nesnesidirler.

Halbuki, Avrupa’daki Türkler, seksenli yıllarda, bir azınlık olarak, hangi hedefler için müca-dele edecekleri yönünde tartışmışlardı. Biz de bu tartışmaların içinde yer almıştık. İlişikteki metinler, azınlıkların bir özne olarak sorunu nasıl tartıştıkları ve tartışabilecekleri konusunda önemli dersler içermektedir.

Birinci ders, azınlıkların içinde de, azınlıkların hangi hedefler için nasıl mücadele edileceğine dair bir sınıf mücadelesi olduğudur.

İkincisi, azınlıklar içindeki sosyalistler, azınlıkların sadece kendi sorunlarıyla uğraşmasının en önemli eleştirmeni olmak zorundadır.

Üçüncüsü de bu ikinciden çıkar. Azınlıklar, toplumun çoğunluğunu taleplerine kazanabilmek için, tüm toplumun önüne kendi sorunlarıyla birlikte büyük çoğunluğun sorunlarını da çözen bir programla çıkmak zorundadırlar.

57

Almanya’da seksenli yıllarda yapılmış tartışmalar bağlamında yazılanların, Azınlıklar soru-nun tartışılmasını epey aydınlatacağını düşünüyoruz.

03 Kasım 2004 Çarşamba

demir@gmx.,li

http://www.comlink.de/demir

58

Kemalizm ve İslam

Kemalizm ve Politik İslam aynı madalyonun iki yüzüdür. Politik İslam’ın Kemalizm’e; Ke-malizm’in Politik İslam’a hava gibi, su gibi ihtiyacı vardır.

Türkiye batılılaştıkça, modernleştikçe ve de laikleştikçe Müslümanlaşmıştır. Türkiye bu kadar laik ve batılı olmasaydı bu kadar Müslüman olmazdı. Osmanlı güya bir İslam imparatorluğu idi, nüfusunun büyük bölümü Müslüman değildi; Türkiye Cumhuriyeti ise laik, batıcı ve de batılıdır ama, Politik İslam’ın çok sevdiği ifadeyle, nüfusunun yüzde doksan dokuzunu Müs-lüman yapmayı başarmıştır. (Alevileri Müslüman saymakta Politik İslam’ın Kemalizm’e bir itirazı yoktur.)

Osmanlı’ya egemen olanlar, Müslüman devşirmelerdi, onlara Türk diyen batılılardı; onlar kendilerini Türk olarak görmüyor ve Türk’ü kaba, cahil anlamında bir hakaret sıfatı olarak kullanıyorlardı. Bu sınıfın sonradan uydurması olan “Türklerin devlet geleneği” denen şey aslında, Bizans-Osmanlı’dan beri gelen ve kökleri Sümer’e dayanan bu sınıfın geleneği ve ideolojisidir. Tarihte bir tek Türk devleti vardır: Türkiye Cumhuriyeti. Ve onu da Türkler de-ğil i şte bu Türklerin devlet geleneğinden söz eden, Bizans-Osmanlı artığı sınıf kurmuştur. Daha doğrusu zaten var olan devleti Türk devleti yapmıştır. Bu Müslüman devşirmeler kastı ya da sınıfı; varlığını ve egemenliğini borçlu olduğu devleti sürdürebilmek için her şeyi yapmaya ve her şey olmaya hazırdı. Birinci Büyük Millet Mecli-sinde bunu açıkça da ifade ediyorlardı: “Şeytan da oluruz Bolşevik de” diye.

Milliyetçili ğin Osmanlı’ya geldiği dönemde, artık milliyetçilik eski demokratik ve cumhuri-yetçi niteliğini yitirdi ğinden, Balkan ve Anadolu’da bir burjuvazi de Hıristiyanlar arasında geliştiğinden, Burjuvazinin milliyetçiliği, bir etniye ve dine dayanan, çoğu kez de etni ve din çakıştığı için ikisine birden dayanan bir milliyetçilikti. Burjuvazinin bu milliyetçiliği, Bizans-Osmanlı devletçiliğini ve varlığı buna bağlı Müslüman Devlet Sınıflarını tehdit ediyordu. Bu nedenle onlar, egemenliğini sürdürmek için Osmanlı Ulusçuluğu para etmeyince bir süre Pan İslamizm ile oyalandıktan sonra, Türk ulusçuluğunda karar kıldılar ve Müslüman ahaliden bir Türk ulusu yaratıldı.

Ne bu ulusu ve ulusçuluğu yaratan kastın; ne de kendisinden bu ulus yaratılan nüfusun soy olarak Türklükle bir ilgisi bulunmuyordu. Balkan ve Kafkas göçmenlerinden; Anadolu’nun büyük ölçüde Müslümanlaşmış ahalisinden, biraz da Türkmen ve Oğuz soyundan göçebe ve köylülerden yaratıldı bu ulus. Öyle ki, soy ve dilce herkesten daha Türk olan Karamanlılar, sırf Ortodoks oldukları için zorla Yunanistan’a sürüldüler; Adaların bir kelime Türkçe bilme-yen muhtemelen Rum asıllı Müslümanları da onlara karşılık alındılar.

Müslüman Hıristiyan çelişkisi gibi görünen aslında, Kapitalizm öncesini temsil eden Osmanlı Devlet sınıfları ile Hıristiyanlar arasında gelişmiş modern burjuvazinin çatışmasıydı. Osman-lıcılık da, Pan İslamizm de, Türk milliyetçiliği de gerici Bizans-Osmanlı devletçiliğini temsil

59

ediyordu. Başta Ermeniler olmak üzere, Hıristiyan ahalinin katliam, sürgün ve mübadeleleri, kapitalizmin tasfiyesi, prekapitalizmin güçlenmesidir. Bu tıpkı, “devlet benim” deyişinin çık-tığı Fransız devletçiliğinin, Sen Bartelmi katliamlarında Protestanlığı, yani burjuva gelişimi katletmesi gibidir. Bu katliam Fransa’nın modern burjuva gelişime girişini 100 yıl geciktirmiş ve sonunda Fransız Devrimi bu gecikmenin acısını çıkarmıştır. Hıristiyan burjuvazinin devlet sınıflarınca tasfiyesi, devletçiliğin yanı sıra prekapitalist toprak ağa ve şeyhliğinin; tefeci bezirganlığın güçlenmesi sonucunu vermiştir. Bu tefeci bezirganlı-ğın ve ağalığın ideolojisi ise Müslümanlıktı. Güçlendirdiği tefeci bezirganlığı kontrol altına alabilmek için, devlet sınıfları kendi İslam yorumunu devlet dini yaptı ve bu resmi Müslü-manlığa da laiklik adını verdi. Bu devletçilik Hıristiyan katliamlarıyla, laikliğin temeli olan nüfusu ve toplumsal ilişkileri bizzat kendi yok etmişti. Ne var ki, 1970’lere kadar, İslam genel olarak tefeci bezirganlığın ideolojisiyken, 1970’lerden sonra yeni çıkan ve çoğu bu tefeci bezirganların çocukları olan, Anadolu Burjuvazisinin bay-rağı oldu. Politik İslam’ı bayrak yapan burjuvazi, sadece devletçiliğin keyfiliğinden bıkmış işçileri değil, büyük şehirlerin Seküler burjuvazisinin bile desteğini aldı. Bu destekle birlikte de eskiden Müslüman yazarların konusu olan Sabetaycı Komplo teorileri Kemalistlerin başlı-ca ilgi konularından oldu.

Ama dikkat edilsin, Politik İslam’ı bayrak yapan burjuvazi, devlet sınıflarına karşı gerçekten onları tecrit edecek, politik iktidarın seçilmiş temsilcilerin elinde bulunacağı tedbirler almıyor; böyle girişimlerde bulunmuyor.

Devletin her türlü din eğitiminden elini çekmesi, İmam Hatiplerin kapanması; Diyanet İşleri-nin lağvı; İmam, Müezzin gibilerin maaşının vergilerden ödenmesine son verilmesi ve bunla-rın Müslümanların bağışlarıyla geçinmesi; devletin sadece inanç özgürlüğünü ve eşitli ğini garanti altına alması gibi gerçekten laik girişim ve talepleri ağızlarına bile almıyorlar. Halbuki böyle talep ve girişimler bir anda, Türkiye’deki bütün Alevilerin, dinsizlerin, şehir orta sınıf-larının desteğini alır ve Kemalist bürokrasinin bütün demagojisini açığa çıkarıp onu tecrit eder.

Böyle gerçek bir laiklik, ki demokratikleşmenin şartlı olan devletçiliğin tecridini de getirir, Kemalizm’in laiklik denen resmi İslam’ını yok edeceğinden, Politik İslam’ın mazlumu oyna-ma şansı kalmaz. Bu da geniş ezilen yığınların hızla burjuvazisin etkisinden sıyrılışını getirir. Bu nedenle AKP Kemalist devletçiliği tümüyle tasfiye edecek hiçbir adım atmıyor. Çünkü, ancak bir Kemalist İslam olan Laiklik var olursa Burjuvazinin Politik İslam’ı var olmaya de-vam edebilir ve bu ideolojik kayıkçı dövüşünü sürdürebilir.

28 Mayıs 2004 Cuma

60

Köln’de Yapılan Açık Oturumdaki Konu şma

5 Mart 2005 günü „90. yıl Ermeni Soykırımı ve Toplumsal Sorumluluk“ adı altında Köln

Dom Forum’da Almanya Ermenileri Merkez Konseyi ve Almanya Ermeni Kilisesi içinde yer

alan “24 Nisan Grubu” tarafından organize edilen ve yazar Doğan Akhanlı’nın sunduğu pa-

nele Demir Küçükaydın, Recep Maraşlı ve Ragıp Zarakolu katıldı.

(Demir Küçükaydın’ın Konu şmasının Çözümü)

Bu panel soykırım kurbanlarına saygısızlık paneli değildir ve çerçevesi bellidir. Başka bir ifadeyle panelin konusu soykırım oldu mu, olmadı mı değildir. Panelin konusu soykırım ve izdüşümleridir, yani anlaşılmaz olanı anlamaya çaba göstereceğimiz bir platformdur.

Arkadaşlar, yüzyılın başında olan bu ve benzeri felaketler üzerine bütün tartışmaları ve ko-nuşmaları incelediğimizde şöyle bir eksiklik görürüz: Bu olayın olup olmadığı, nasıl tanımla-nacağı üzerine zengin bir literatür vardır, ama bu olay neden olmuştur? Bunun sosyalist açık-laması hemen hemen hiç yoktur.

Bu yokluk bir sürü gizli varsayımı bir arada bulundurur. Ben biraz tartışmayı başka bir nokta-ya çekme denemesinde bulunacağım. Çünkü bu olayın eksik görünen yanı bu kanımca.

Arkadaşlarım, bu soykırım ilk değil, son da değil. Ama biz ulusçuluğun ortaya çıkışıyla bir-likte olan bu soykırımı ele alalım. Çünkü ondan önce de St. Barthélemy katliamında Farnsa’da Kıta Avrupası’nda protestanlar katledildi, soykırım yapıldı. Ama biz modern tarih-le, ulusçulukla ortaya çıkanlara baktığımızda gerçekten de yüzyılın başındaki Ermeni Soykı-rımı tek soykırım değil. Örneğin Almanya’daki Yahudilerin, İkinci Dünya Savaşında faşizm, Nazi döneminde başına gelenleri biliyoruz. Daha birkaç yıl önce Afrika’da olanları biliyoruz. Çok yakın zamanda Balkanlar’da eski Yugoslavya’da olanları biliyoruz. Ve çok daha az bili-nen birşeyi de ben hatırlatayım: Mesela savaş sonrasında bugünkü Almanya’nın hudutlarının dışında bulunan Almanların oralardan sürülmeleri sırasında ölenlerin -bir iki milyon kadar Alman ölmüş bildiğim kadarıyla- bugün kimse adını anmıyor. Yani en az Ermeniler kadar da Alman öldürülmüş durumda, açlıktan ve sefaletten. . . Hem de en mükemmel olanakların ol-duğu koşullarda. . .

61

Bu bize şunu göstermektedir; ne Almanlar, ne müttefikler ne hiç kimse bu konuyu anmıyor. Ermeni sorununun, Ermeni soykırımının da anılmaması bu nedenle. Tarih tarihle ilgili değil-dir arkadaşlar. Tarih doğrudan doğruya bugünle var ve bugünün var olan toplumsal güçleriyle ilgilidir. Argümanlarla kimsenin dünyada ikna edildiği görülmemiştir. Şu an dünya dengeleri eğer uygun olsa, muhtemelen gündemin baş sırasına savaş sonrasındaki Almanların sürülmesi esnasındaki ölümler de gelebilir. Bugün Almanya’nın İsrail’den özür dilemesi, boyun eğmesi, günah çıkarması aslında Almanya’nın bunları tanımalarıyla ilgili değil, bütünüyle Alman-ya’nın politik çıkarlarıyla, Orta Doğu’da İsrail’in prosedürünün dünya dengeleriyle ilgilidir. Bu bize şunu gösterir. Tersinden gitmek gerekir diyoruz. Şimdiye kadar hep şöyle gidiliyor: Biz argümanlar getirelim, onlar tanısın. . . Bizler o güçlere karşı ciddi mücadele edebildigimizde onun yan ürünleri olarak zaten bu olayın nedenleri ve kendisi insanların bi-lincine çıkacaktır. Türkiye ya da dünya, emin olun Ermenistan’da iyi petrol olsaydı, muhte-melen bu iş çoktan dünyanın gündemine girmişti. Ya da Ermenistan büyükçe bir ülke olsaydı ve Türkiye oradaki pazara girebilseydi, Türk burjuvazisi “Ermenistan’la ticaret yaparız. Ne olacak gideriz, diz çökeriz, boyun eğeriz” derlerdi. Bu nedenle olaya şu açıdan yaklaşalım diyorum ben; Ermeni katliamını mahkum etmek, suçlamak, özür dilemek ne bu olayı anla-mamızı sağlar, ne de onun benzerlerinin bu dünyada yinelenmesini. . . Şu ana kadar bütün diskusyon, diskurs bunun özür dilenmesi, kabul edilmesi, edilmemesi bağlamında yürüyor. Bunda bir yanlışlık var. Soykırımın olduğunu tartışmak bile istemiyorum. Çünkü argümanlar-la öyle bir olay olup olmadığını Türkiye Devleti’ne kabul ettiremezsiniz. Ancak, Türkiye’de güçlü bir demokatik muhalefet oluşur, o zaman devlet hepsini kabul eder. Argümanların bu zamana kadar insanları bir şeylere ikna ettiği görülmemiştir. Nesnel, çıkarlara dayanan güçlü bir sosyal hareket bir şeyleri başarabilir. Almanya’nın ya da Türkiye’nin veya herhangi birisi-nin katliamı kabul etmesini mi istiyorsunuz, o bağlamda inkar eden güce karşı başka bir sos-yal gücü harekete geçirmeniz gerekir, onu örgütlemeniz gerekir, ona bu programı dayatmanız gerekir. Eksik olan bu.

Doğan:

Burada merak ettiğim bir nokta var. Geçmişteki soykırım ve katliamlara ilgisiz kalmak sadece devlet politikasında yatmakta değil. Temel olarak bakıldığında solda da aynı so-run var ve Çin’den Arnavutluk’a kadar yeryüzünün bü tün ihtilal yapmı ş ülkerlerde, tarihi çok iyi bilenler, te şkilatlar, organizasyonlar, hem Türkiye tarihi konusunda ana-lizden yoksunlar -ya da yazılar pek yok- hem de soykırım konusunda politik bir tutum da yok. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?


Politik tutum olmaması her zaman bir politik tutumdur. Politik tutum yok diye bir şey olmaz. Var. Sorun şöyle: Bu soruna gelindiğinde Sol kendisiyle hesaplaşmak zorundadır. Bu katlia-mın temelinde ulusçuluk denen olay vardır, ama ulusçuluğun gerici bir biçimi vardır. Ulusçu-luk denen 1848’den sonra dünyaya yayılan dile, dine, etniye göre tanımlanmış gerici ulusçu-luk dediğimiz biçim bu siyasi, bu modern toplumun varoluş biçimi olmasaydı, Ermeni katlia-mı olmazdı. Tutsilerin, Hutuların katliamı olmazdı, Yugoslavya’daki olmazdı ve yakın za-

62

manda Orta Doğu’da göreceklerimiz de olmayacaktır. Sol bütün dünyada gerici, milliyetçidir. Buna özlem olarak karşı durmasına rağmen, sosyalizm maalesef doğarken aydınlanmanın kalıntıları nedeniyle milliyetçiliğin ne olduğunu anlamamış, işin kötüsü Ekim Devrimi’nden sonra en gerici milliyetçi hale gelmiştir. Düşünün arkadaşlar, dünyanın her tarafında dine, dile, etniye dayanan uluslar, sosyalistler tarafından kurulmuştur. Özbekistan, Bulgaristan, Kırgızistan vs. bunları kuranlar burjuvalar değil sosyalistler. . . Bir ulusu Burgarlıkla, Özbek-likle bilemem neyle tanımlamaya başladığınız andan itibaren, ondan olmayanlar, sizin gözü-nüzle katlanılması gereken, tolerans edilmesi gereken sivilceler olarak görülmeye başlanacak-tır. Soruna böyle yaklaşmanız lazım. Eğer bugün özeleştiri yapması gereken varsa, biz sosya-listleriz derim. Biz daha doğarken ulusçuluk karşısında yeterince bir bağışıklık oluşturabil-seydik, insanlık bugün olduğu yerde olmazdı. İnsanlarda modern toplumun bu var oluş biçi-mine karşı çok güçlü bir direniş, bir bilinç, bir karşı hareket olurdu. Biz bunu yaratamadık. Bu nedenle eğer bir suçlu aranıyorsa, biziz bunun suçlusu.

63

“Ermeni Tehciri” ve Günümüzde Politika

Tarih tarihçilere bırakılamayacak kadar politik bir iştir. Tarih üzerine en soyut ve bu gün ile ilgisizmiş gibi görünen tartışmalar bile aslında bu günkü toplumsal güçlerin çıkar, hedef ve politikaları bağlamında yapılırlar. Tarihi değil ama günümüzün çatışan politik güçlerini, onla-rın hedef ve çıkarlarını anlamak istiyorsanız tarih üzerine yapılan tartışmalara bakınız.

Bundan doksan yıl önce gerçekleşen Ermeni Tehciri-Katliamı-Soykırımı söz konusu oldu-ğunda da tartışılan Ermeni katliamı değildir aslında. Bu gün var olan güçlerin çıkarları çatış-maktadır. Bir yanda varlığını ve egemenliğini, bizzat bu katliamla doğmuş olan Türklüğe da-yandıran Sümer, Bizans, Osmanlı devletçiliğinin yaşayan son halkası, Türkiye politikasının gerçek egemeni “Sünuf-u Devlet” ve onun gücü sarsılırsa kendisinin de ekonomiye egemenli-ğinin sarsılacağını gören Müslüman ve Türk burjuvazi; diğer yanda, bu Türklüğe göre tanım-lanmış devleti daha esnek hale getirip çağın gereklerine ayarlamaya çalışan liberaller. Bu ça-tışmada devrimci demokrasinin ve sosyalizmin izi bile yoktur. Kendine sosyalist diyen milli-yetçi ve liberaller ise bu iki gücün çatışmasında tarafların yedekleri durumundadırlar.

Bu bizzat yapılan tartışmaların mantığında da görülür. Örneğin Ermeni Katliamı üzerine bü-tün tartışmalar şu düzeyde yürütülmektedir: olan katliam mı, soykırım mı, öz savunma mı, kaza mı? Devlet sınıfları ve onların gücü ve egemenliğini savunanlar bunun bir öz savunma veya kaza; liberaller de katliam veya jenosit olduğunu savunmaktadırlar. Ya da tartışma soy-kırım kavramının ne olduğu ve sınırları gibi hukuki tanımlara alanına yayılmaktadır.

Yapılan tartışma aslında şöyle bir benzetmeyle daha iyi anlaşılabilir. Ortada bir ceset ve cina-yet vardır. Bir taraf bunun taammüden işlenmiş bir cinayet olduğunu söylemektedir; diğeri ise ölümde bir kasıt olmadığını (“göç ettirilirlerken savaş koşulları nedeniyle öldüler”) veya bir nefsi müdafaa (“Ruslarla iş birliği yaptılar” ve/veya “onlar da bize saldırıyorlardı”) olduğunu söylemektedir.

Peki bu tartışma özünde nedir? Bu tartışma hukuki bir tartışmadır, sosyolojik bir tartışma de-ğildir. Hukuki tartışmalar ise var olanı olumlayan dünyanın en gerici tartışmalarıdır.

İyi bir avukat, hayatın karmaşıklığının yarattığı nice ayrıntıyı kullanarak, en planlanarak iş-lenmiş cinayeti bile bir meşru savunma gibi gösterebilir. Kaldı ki son duruşmada, jüridekilerin kültürel kotlarının, ideolojilerinin veya çıkarlarının taraflardan hangisinin iddiasını doğru ka-bul edeceğini belirlediği de bir sır değildir.

İşte Türk devletinin tam da sorunu çekmek istediği ve çektiği alan budur. Bu tartışmaya gire-rek, liberaller daha baştan savaşı devlet sınıflarının istediği alanda kabullenmekte ve onlarla zımni bir suç ortaklığına girmektedirler. Şu çok açıktır ki, Türk devletinin ve devlete egemen

64

zümrenin uluslararası politika alanında başka güçlerle çelişkileri de bulunmaktadır. O güçler de baskı için, onun hareket alanını daraltmak veya tecrit etmek için parlamentoya gelen karar tasarılarıyla Ermeni katliamını uluslar arası bir hukuk sorunu olarak ortaya koymaktadırlar. Böylece devlet sınıfları kendi egemenliğine yönelmiş bir muhalefeti kolayca kendisine baskı uygulayan diğer devletlerin işbirlikçisi gibi gösterebilmekte ve etkisizleştirip tecrit etmekte, marjinalleştirmekdir.

Ama daha da kötüsü şudur: liberaller dengeler değişip başarı kazansalar bile bu katliamın ne-denini açıklamış ve o nedeni ortadan kaldırmış olmaz.

Çünkü hiçbir hukuki tartışma cinayetlerin nedeni nedir sorusunu sormaz. Hukuk nedenlerle ilgilendiğinde bile, tek bir olayın hukuki nedenleriyle ilgilenir, sosyolojik nedenleriyle ilgi-lenmez. Ama ortadaki olay, sosyolojik bakımdan açıklanmayı bekleyen son derece önemli ve ciddi bir olaydır. Sorunu hukuki düzeyde tartışmanın kendisi, onun önemini ve ciddiyetini gizleyen bir utanmazlıktır.

Bir olayın nedenleri açıklanmadan ve o nedenler ortadan kaldırılmadan sorun çözülmüş ol-maz. Bu konudaki bütün tartışmalara bakın, olayın sosyolojik olarak açıklanması üzerine bir tartışma bir literatür neredeyse bulamazsınız. Bütün tartışma suç var mıdır ve suçlu kimdir varsa cezası ne olmalıdır bağlamında yürütülmektedir. Ama bu tartışmanın kendisi gericidir ve nedenler üzerine bir tartışmayı gündemden çıkarmaktadır. Nedenler üzerine bir tartışmayı gündeme koymaya kalktığınız an, o ana kadar birbirine karşı mücadele eden taraflar, o tarafla-rın dayandığı varsayımları sorguladığınız için birlikte karşınızda yer alacaklardır.

Devrimci Demokrasi ve işçi sınıfı (Sosyalizm) olayı şöyle koymalıdır. Biz 1915’te Osmanlı Devleti toprakları üzerinede yaşayan Ermenilerin toplu halde yok edildiği gerçeğini tartışmayı reddediyoruz. Buna hukuken jenosit mi, katliam mı, tehcir mi, göç ettirme mi deneceğinin bir önemi bulunmamaktadır. Bunlar sosyolojik değil hukuksal kavramlardır. Olayı açıklamazlar, bizzat kendileri açıklanması gereken fenomenlerdir.

Bizi ilgilendiren esas sorun şudur: niçin bir dine ya da etniye ait insanlar yok edilmektedir. Çünkü bu sadece burada yaşanmadı. Tersinden kısmen Balkanlar’da yaşandı. 1920’lerdeki Türk Yunan Mübadelesi aynı olgunun “kansız” biçimidir. Yahudilerin Nazilerce yok edilme-si; Yugoslavya veya Afrika’da olanlar; İkinci Dünya Savaşı sonrasında Almanlara yapılan tehcir ve milyonları bulan ölüler. Bütün bunlar ortada nedenlerinin açıklanmasını bekleyen çok ciddi bir fenomen olduğunu ve bu nedenler ortadan kalkmadığı sürece yenilerinin olaca-ğını göstermektedir.

Bu nedenlere girince şunu görürüz: ulusun bir dine, dile, etniye göre tanımlanması; yani 1800’lerde Amerikan ve Fransız devrimlerinin demokratik ve insan haklarıyla tanımlanmış ulusçuluğunun yerini gerici ulusçuluk aldığı andan itibaren bu tür katliamlar ortaya çıkar.

Fransız devrimi Yahudileri gettodan çıkardığı ve eşit haklı yurttaşlar yaptığı gibi; Alsas Loren’in Almanlarını da eşit haklı yurttaşlar yapıyor, feodal bağımlılıklardan kurtarıyor özgür kılıyordu. Bu nedenle Yahudiler de, Alsas-Loren’in Almanları da devrimi savunan orduların safında savaşıyorlardı. Bu sonra hiçbir burjuvazide görülmedi. Ama daha kötüsü, işçi hareketi

65

de zamanla bu programı; bu dile, dine, etniye dayanmayan; yurttaşlık ve insan haklarının öz-deş olduğu bu ulusçuluğu unuttu ve gerici ulusçuluğun birer savunucusu ve bu ilkeye göre kurulmuş ulusların kurucusuna dönüştü.

Bir ulusu, bir din, dil, etni, tarih ile tanımlamaya başladığınız andan itibaren, bütün o tanımın dışındakiler en iyisinden katlanılması gereken birer arıza olurlar eğer güç dengeleri el verip de yok edilemiyorlarsa. Ya da şimdi olduğu gibi, kültürel zenginlik veya esnekliğe yol açtığı için korunması veya tolerans gösterilmesi gereken bir süs gibi görülürler, ilk zorlukta satılacak.

İşte hukuki tartışma bu esas nedeni gündemden düşürmektedir. Çünkü her iki taraf da aynı gerici ulusçuluğa dayanmakta ve onun dışında başka bir var oluşu reddetmektedir.

Biz ise bu reddin kendisini reddediyoruz.

Şöyle formüyle edersek daha iyi anlaşılabilir.

Sorun Türk devletinin özür dilemesi değildir. Türk devletninin Türk devleti olmaktan çıkarıl-masıdır. Sorunu böyle koyduğunuzda, Türk devletini ve onunla çıkar çatışması içindeki diğer devletlerin dayandığı ilkeyi sorgular; ezilen sınıf, ulus, din, dil, etni ve cinsleri yanınıza alırsı-nız. Yani sorun aynı zamanda bir strateji ve program sorunudur.

Ve eğer bu korkunç cinayet için bir suçlu aranıyorsa, bunun gerçek suçlusu, bu ulusçuluk be-lasını bir türlü açıklayamayan; ona karşı daha baştan doğru dürüst bir program geliştiremeyen; sonunda bizzat kendileri gerici ulusçulara ve ulus kurucularına dönüşen biz sosyalistleriz. Sosyalizm ve işçi hareketinin daha doğarken, genel olarak uluslara ve ulusçuluğa; özel olarak da dile, dine, etniye, soya dayanan gerici ulusçuluğa ve uluslara karşı bir bir programı olsaydı, bu katliamların hiç biri yaşanmaz; bu gün insanlık çok başka bir yerde bulunabilirdi.

Bu satırlar geç de olsa bunun için bir başlangıçtır.

[email protected]


08 Mart 2005 Salı

66

Talat Paşa Jakoben miydi?

Jakobenizm Nedir? Osmanlı’da Kim Jakobendi? Bugün Kimdir?

Ortaya çıktığı günden beri sol görünümlü bir gericiliği ve milliyetçiliği savunan Doğu Perinçek ve partisi, her zaman olduğu gibi şimdi de tarihi ve kavramları alt üst ederek bu gün-kü gerici ve ırkçı politikalara sol bir cila sürmeye çalışıyor. Bunlar için olaylar ve kavramlar, o an izlenen gerici politikalara bir sol görünüm kazandırmak için içerikleri boşaltılacak ve istenildiği gibi oynanacak basit araçlardır.

Türkçü Bonapartist Talat Paşa’yı Jakoben yaptıkları kolaylıkla, Hazreti Muhammet’i de cun-tacı yaparlar. Örneğin şöyle yazıyor “Bilim ve Ütopya” dergisinde “Silahlı Peygamber Hazreti

Muhammet’in Medeniyet Devrimi” adlı çok bilimsel yazısında bay Doğu Perinçek:

“Hz. Muhammed de, bütün devlet ve medeniyet kurucuları gibi, elbette silahlı bir güce ku-

manda etmiştir. Silahlı güç tekeline sahip olmak, devletin ayırt edici özelliğidir. Silahlı güç

varsa, devlet vardır. Ve her medeniyet, ancak devletle, silahlı güçle kurulur. İnsanlık kabile

toplumundan devlet ve medeniyet kuruculuğuna silahın tekelde toplanmasıyla geçmiştir. İşte

İslam Peygamberi'nin büyük başarısı da buradadır.

Mezopotamya uygarlığı, Mısır, Çin, İran, Türk, Yunan, Roma uygarlıkları, Cromwell'in İngi-

liz demokrasisi, Washington ve Lincoln'ün Amerikan demokrasisi, Robespierre'in Fransız

demokrasisi, Bismarck'ın Alman birliği, Garibaldi'nin İtalyan birliği, hep silahla kurulmadı-

lar mı?”

Burada yapılan oyunun niteliği çok açıktır. Aynı şekilde, silah ve savaş aracına baş vurdukları için, sosyolojik olarak tamamen farklı karakterdeki, farklı sınıfların ve tarihsel dönemlerin ifadesi olan kişi ve hareketler, sadece silaha baş vurmalarından hareketle aynı sepete atılmak-tadır.

Bay Perinçek, İslam peygamberinin büyüklüğünü onun başarısında, başarısını da silah kul-lanmasında bulmaktadır. Muhammed’in büyüklüğü Perinçek’in başarısını bağladığı silah kul-lanmasında değildir, aslında Muhammet başarılı da olamamıştır kurmak istediği düzen göz önüne getirilirse, daha ölümüyle birlikte, cesedi soğumadan, Mekke eşrafı su başlarını kesmiş ve adım adım birkaç on yıl içinde, İslam’ı tipik bir uygarlık ve devlet dini yapmıştır. Tümü silahlı ve eşit Müslümanların Camide toplanarak ortak kararlar aldıkları ilk günlerin yerini, Müslümanların silahsız olduğu, silahın sadece devlet ve onun asker ve zaptiyelerinde bulun-duğu; Camilerin devletin başındakilerin kararlarının halka duyurulma ve bu karar ve uygula-maları meşrulaştırmanın aracı olduğu, namaz saflarında sembolize olan hukuksal eşitli ğin yerine aşılmaz sınıf farklarının geçtiği İslam namlı bir gericilik, soygun ve zulüm düzeni al-mıştır.

67

Muhammet’in büyüklüğü başarısında değil, tam da o başarısız kaldığı noktadadır.

Eğer Muhammet ile bu gün arasında bir paralellik kurmak gerekirse, bu günün Muhammet’i, tüm ulusal devletlere, özellikle bunlar içinde bir ulusu dil, din, etni, soy, tarih vs. ile tanımla-yan devletlere karşı, “vatanım yeryüzü milletim İnsanlık” parolasıyla bu devletleri yıkmak için mücadele eden olabilir. O günün putları ve aşiretleri, ve soy kardeşliği ne ise ve nasıl Muhammet o soyları, aşiretleri ve onların putlarını parçaladı ise, bu günün Muhammet’i de bu günün dünyasının aşiretleri olun ulusları, bu günün dünyasının putları olan ulusal bayrakları; bu günün soydaşlığı olan ulusçuluğa ve ulus kardeşliğine kutsal cihat açan, bütün ulusal dev-letleri “dar ül harp” olarak görendir.

Eğer Muhammet’in silah kullanması ile günümüz arasında bir bağ kurmak gerekirse, bu gün bütün ulusal devletleri, dolayısıyla öncelikle de vatandaşı olduğu ulusal devleti yıkmak için silah kullanmak Muhammet’in yaptığına benzer. Muhammet silahı kendi içinden çıktığı kabi-leye (Kureyş’e) ve şehre (Mekke’ye) karşı kullanıyordu. Mekkeliliğin ve Kureyşlili ğin yerine Müslümlüğü, yani insan kardeşliğini geçiriyordu. Allah, tüm insanlığın ifadesini bulduğu ge-nel kavramdı. Ruhunu Allah’a teslim etmek, yani Müslüman olmak, tüm insan kardeşliğine inanca teslim olmak anlamına geliyordu. Muhammet’in Kabeye girip putları yakmasının bu günkü karşılığı, bir Türkiyeli veya Türk için, Ankara’yı ele geçirip, Türk bayrağını yıkmaktır. Ve oradan da bütün ulusal devletlere, tıpkı Muhammet gibi savaş açmak, bütün ulusal devlet-leri “dar ül harp” olarak görmektir.

Perinçek devrimci Muhammet’i, kendisi gibi basit bir gerici milliyetçi gibi görmektedir. Doğu Perinçek’in Muhammet dönemindeki karşılığı, hala o Kureyş ve aşiretler dönemini savunan Ebu Cehil’lerdir.

Bay Perinçek’in devrimcilik olarak vaftiz ettiği şey sadece silah ve şiddettir. Devrimi şiddet olarak görmek, en karşı devrimci devrim kavrayışıdır.

Perinçek’in tahrifatları tarihi alt üst edişleri, son “Talat Paşa Harekatı”da Talat Paşa denen darbeci Bonapartı, Jakoben olarak satmasında da görülür. Bunun için Jakobenlik kavramının içini boşaltır ve onu bir şiddet kullanımı, bir yukarıdancılıkla özdeşleştirir. Yani son yılların gerici atmosferinde devrimci ideallerinden vaz geçen aydınların Jakobenliğe yüklediği anlama aynen sahip çıkar.

Ama önce şu Jakobenin ne olduğuna bir bakalım. Çünkü yeni kuşaklarca Jakoben’in gerçek ve otantik anlamı unutulmuş bulunuyor.

Yeni kuşaklar Jakoben diye, üstten darbecilik yapanı anlamaktadır. Jakobene bu anlamını verenler, 12 Eylül darbesinden sonra gericilik ve yılgınlık ortamında demokrasiyi terk edip liberallere dönüşen aydınlar oldu. Ondan sonra bu yeni yanlış anlamıyla yayıldı ve öyle bilin-di.

Belli bir çağın ruhu ve sınıfsal çıkarlar sadece olayları tahrif etmez, kimilerini unutup kimile-rini öne çıkarmaz, kavramların da anlamların da anlamlarını değiştirir. Ve bu anlam değişme-leri hiç de masum değildir, Jakoben kavramında olduğu gibi.

68

Örneğin bu gün bir hakaret sıfatı olan Herif, Hırfetten gelir ve bir zamanlar zanaat ehlini ta-nımlamakta kullanılırdı. Osmanlı Devletinin çürümesilyle birlikte emeğiyle yaşamanın, zana-atın toplumdaki değerinin azalmasına paralel olarak bu günkü olumsuz ve aşağılayıcı anlamı-nı almıştır. Jakoben kavramı da böyle bir anlam değişmesine uğramıştır Türkiye’de, hatta dünyada. Dev-rici demokrasiyi, burjuva devrimleri ideallerinin ezilen ve yoksullar tarafından sonuna kadar savunulmasını ifade eden bir kavram olan Jakoben, 68 sonrasındaki gericiliğin yükseldiği atmosferde, Wajda’nın Dandon gibi filimleriyle birlikte, bu gerçek tarihsel anlamından boşal-tılıp, sadece şiddetle özdeşleştirildi.

Jakobenizm, Marks’ın deyimiyle Burjuva devriminin ideallerini Plepçe, avamca gerçekleştir-meye denir.

Yani Jakobenizm, bırakın üstte olmak, darbecilik veya yukarıdan devrimciliği bir yana bunun tam zıddıdır. Paris’in donsuzları, yani baldırı çıplakları, yani yoksulları, Jakoben derneklerin-de örgütlenmişlerdi. Burjuvazinin devrimi savunmakta kararsız olduğunu görüyorlardı. Dev-rim dört bir yandan kuşatılmıştı. O devrimi savunmak için devrimi yok etmeye kalkanların şiddetine karşı şiddet uygulamak zorunda kalmasıdır bu yoksulların Jakobenizm.

Jakobenizmin şiddeti yüceltmek gibi bir yanı da yoktur. Robespiyer, idam cezasının kaldırıl-masını ilk isteyendir.

Jakobenizm, bu yoksulların iktidarıdır. Bunun unutulmuş bir adı da Birinci Paris Komünü’ür. İkinci Paris Komünü’nü yapanlar da, yine kuşatma şartları altında, Jakobenlerdir, yani Pa-ris’in yoksullarıdır. Ama artık, birinci Paris Komünü’nün o yarı esnaf işçileri az çok modern proletarya oldukları için, ikincisinde, Jakobenizm fiilen bir İşçi İktidarı olur, Marks’ın “Güne-şi fethe çıktılar” diye selamladığı.

Jakobenizmin gerçek mirasçısı Rus devriminde Bolşeviklerdir. Bolşevikler de yukarıdan dar-beci değildiler,dünya tarihinde eşi görülmemiş işçi ve köylülerin ayaklanmasının öne çıkardı-ğı devrimcilerdi. Tıpkı Robespiyer gibi, karşı devrimin kuşatma ve saldırısına karşı Kızıl Or-duyu kuran Troçki de İdam cezasının kaldırılmasını önerenlerdendi devrimin ilk günlerinde.

Ne Robespiyer’de, ne Troçki’de şiddetin ve insan öldürülmesinin yüceltilmesinin zerresi yok-tur. Bu Doğu Perincek gibi nasyonal sosyalistlerin bir özelliğidir. Onlar sadece devrimi sa-vunmak için buna baş vurmuşlar ve onu hiçbir zaman yüceltmemişlerdir.

Yani Jakobenizm, burujuva devriminin ve aydınlanmasının, tüm insanların eşitli ği; fikir ve örgütlenme özgürlüğü gibi ideallerini savunan yoksulların hareketidir. Bu anlamda, örneğin, PKK bir Jakoben hareket karakteri taşır. 12 Eylül öncesinin devrimci radikal sol hareketleri Jakoben sayılabilirdi.

Türkiye tarihine bakarsak, Jakoben kavramına darbeci yukardancı anlamını veren liberal ay-dınların iddialarının aksine, Atatürk bir Jakoben değil, bir Bonapart’tır. Eğer jakobene benze-yen bir şeyler aranırsa, son duruşmada silahlı halk olana, Çerkes Ethem, Yeşil Ordu ve çetele-rin güçlü ve egemen olduğu dönem, bir parça Fransa’nın Jakoben iktidarı dönemine benzer. Thermidor’un karşılığı, Çerkez Ethem’in tasfiyesi, Suphi’lerin öldürülmesi ve Ali Fuat

69

Cebesoy’un batı Cephesi komutanlığından alınıp onan yerine İsmet İnönü’nün getirilmesidir. Bonapart’ın İmparator ilan edilmesinin karşılığı da Cumhuriyet’in ilanıdır.

Jakobenizm, ezilenlerin toplumsal bileşiminin değişmesiyle birlikte, kendisi de evrim geçir-miş ve Rus devriminde Bolşevizme dönüşmüştür. Paris’in yarı esnaf “san kilot”ları Putilov fabrikalarının işçileri olunca, Jakobenizm de Bolşevizm olmuştur. Robespiyer ve Marat’nın, Rus devrimindeki karşılığı, Lenin ve Troçki’dir. O zamanlar hızlı geçinen Napolyon’un karşı-lığı da Stalin’dir.

Ama yoksullar sadece işçilerden ibaret değildir, işsizler, küçük üreticiler de bunlara dahildir-ler. Hatta işçiler kendilerini iyi kötü sendikalarla koruyabildiklerinden bu tabaklar daha koru-masız olduklarından, kriz dönemlerinde bunlar hızla radikalleşme eğilimi gösterirler. Eğer bu radikalleşme devrimci bir yükseliş döneminde, devrimci umutların yaşadığı bir çağda gerçek-leşirse, bir işçi sınıfı devrimciliğiyle, yani kendi evrilmiş biçimiyle ittifaka girebilir. Sandinist, Küba, Çin, Vietnam devrimleri bu anlamda Jakoben devrimlerdir.

Ama gericiliğin ve devrimci umutların yitirildiği bir dönemde, bu radikalleşme pek ala fa-şizmde olduğu gibi, işçi sınıfına karşı bir küçük burjuva haçlı seferine de dönüşebilir. Jakobe-nizm ile Faşizm’in bu bağlamda belli bir ilişkisi de vardır. Ama bu da yine, işçi sınıfının yete-rince Jakoben olmamasının, yani devrimci olmamasının, oportunist günahlarının bir cezası olarak ortaya çıkar.

*

Bonapartizm Jakobenizmin zıddıdır. Tepeden darbe yapar o devrimin kazanımlarına oturur ve onları budar. O budadığı biçimiyle de genellikle başka ülkeleri istila eder.

Bonapartizm’e adını veren Napolyon Bonapart böyledir. Örneğin İslamiyet’in Bonapart’ı Muvaiye’dir. İslamiyet’in Robespiyer’i Ali’dir. Ekim Devrimi’nin Robespiyer’i Lenin Troçki’dir, Bonapartı Stalin’dir. Ama devrim ile bu karşı devrimler arasında, Fransa’da Jirondenler; İslam’da Dört halife Devri, Rusya’da Zinovyev, Kamanav, Buharin’li dönem vardır. Napolyon, Muaviye ya da Stalin, ancak bunlardan sonra imparator olacak güce ulaşır-lar.

Bonapartların esas karakteri, onların Jakobenizmi, yani devrimin ideal ve amaçların terk et-mesinde ve bu geleneği sürdürenleri tasfiyesinde toplanır. Bonapartizm bir karşı devrimdir. Bonapartizm, devrimi, bir egemen sınıfın ele geçirmesidir. Bu hiç şaşmazca aynı biçimde olur. Egemen sınıf bunu devrimin bayrağıyla yapar. Napolyon İmparator olduğunda, Fransız devriminin, Eşitlik, Özgürlük, Kardeşliği sembolize eden üç renkli bayrağını İmparatorluk Kuşağı olarak kuşanmıştı. Muaviye, Ali’ye karşı Sıffın savaşında, Askerlerinin mızraklarının ucuna Kuran yaprakları taktırarak yok olmaktan kurtulmuştu. Stalin, Lenin’i bir tanrı gibi dokunulmaz tabu yaparak karşı devrimini yapmıştı. Bu tarihsel ortaklıklar ışığında baktığımızda Osmanlı tarihinde kimdir Jakoben?

Osmanlı tarihinde Jakoben neredeyse yok denecek kadar azdır. Çünkü, Osmanlı’da burjuvazi çoktan devrimci barutunu yitirdiğinden, burjuva devrimlerinin tüm insanların eşitli ği ideali terk edilmiş, ulus bir etni, dil veya din ile tanımlanmaya başlanmıştı. Diğer yandan., Rus-

70

ya’nın aksine, bir modern ve büyük sanayi olmadığı için, bu gerici burjuvazi karşısında, bu Jakoben gelenekleri savunacak bir işçi sınıfı da yoktu. Dolayısıyla Jakobenizm çok sınırlı ve cılız bir eğilim olarak vardır Osmanlı’da.

Jakobenizm’e en yakın eğilim, Ermeni ve Rumlar ve Balkan halkları arasındaki işçi ve sosya-list partiler olabilir. Osmanlı imparatorluğunda hem modern işçileri içerdikleri hem de ezil-dikleri için, Rum ve Ermeni ahali arasında bir Jakobenliğin izleri görülebilir. Ama bu bile sınırlıdır. Çünkü, sadece burjuvazi devrimciliğini yitirmemiş, işçi hareketi de bu gerici milli-yetçilikten etkilenmiştir. Ulus artık, insan haklarıyla değil, Ermenilik, Türklük, Rumluk, Bul-garlık vs. ile tanımlanmaktadır.

Fransız devrimi olduğunda Fransa’nın yüzde onu Fransızca konuşuyordu. Fransız olmanın devrimde bu günkü gibi bir etnik aidiyetle ilişkisi yoktu;. Fransız imparatorluğunun yayılmış oluğu topraklarda yaşayan yurttaşlar anlamına geliyordu.

Osmanlı’da böyle bir hareket olmadı. Osmanlıcılık, egemen Müslüman devlet kastının kendi-ni savunma ideolojisiydi, bu anlamda aydınlanmayla bir ilgisi yoktu. En Devrimci ve Sosya-list Hınçak partisi bile, hiçbir zaman, tüm Osmanlıda bir Fransız devrimi gibi devrim yaparak, Osmanlı topraklarında dilsiz, dinsiz., etnisiz, tarihsiz bir cumhuriyet kurmayı düşünmezdi, bir Ermeni partisi olmaktan öteye gidemedi.

Bu anlamda, içinde Türk ve başka din ve milliyetlerden komutanlar yöneticiler bulunan ve etnik milliyetçiliğe daima mesafeli duran PKK, Türkiye’de Jakobenizm’e en yakın eğilimi temsil eder. Osmanlı’da en devrimci ve sosyalist örgütler bile buna uzaktı. Hıncak içinde, Kürtler, Türkler, Rumlar ve diğerleri yer almıyordu. Bu nedenle, Hınçak bile tam bir jakoben sayılmazdı.

Osmanlı’da bilinen meşhur aydınlar arasında, Jakoben adını almaya layık olarak Tevfik Fik-ret’ten söz edilebilir. O “Vatanm yeryüzü milletim İnsanlık” diyerek, her hangi bir etni, dil, din, soy aidiyetini, ulusun buna göre tanımlanmasını reddetmiştir. Yani burjuva devrimi ideal-lerinin, aydınlanmanın tutarlı bir savunucusudur.

Sadece bu idealleri sonuna kadar ve tutarlı savunmaz, bunlara ulaşmak ve bunları savunmak için, tıpkı jakobenler gibi her şeye de hazırdır. Örneğin bir “lahza i teahhur” şiirinde, Sultan İkinci Abdülhamit’e suikast yapan Ermeni devrimcinin bombasının biraz geç patalaması ve bu nedenle müstebit sultanın ölmemesi nedeniyle hüznünü anlatır. Fikret, eğer yaşasaydı, 1908 devrimini (Babıali Baskını denen) darbeyle gömen, Ermenileri katleden Talat Paşa’nın öldürülmesini, muhtemelen alkışlardı.

Bu gün bile böyle devrimciler yokken. Türkiye’nin sosyalistlerini çoğu Genel Kurmayın peşi-ne takılmışken, kendini Türklükle tanımlayan bir devletin yurttaşları olmak onları rahatsız etmez ve sözde ABD’ye karşı olmak adına bu devleti savunmaya geçmiş bulunurlarken, Tev-fik Fikret, cumhuriyet döneminin bir sürü komünistinden bile, Jakobenizme çok daha yakın-dır. Çünkü Cumhuriyet’in Komünistleri de Türk “Komünist”i olmuşlardır, Osmanlı’nın ko-münistlerinin Ermeni “Komünist”i olmaları gibi.

71

1908 kıytırık devriminin Bonapart darbesi, İttihat Terakki’nin babıali baskını, yani darbesidir. 1908 devriminde bir Jakoben iktidarı yoktur.

İşte Talat Paşa, bu darbenin örgütleyicisi, devrimin kardeşlik ve özgürlük idealleri yerine dev-leti yaşatma ve korumayı geçiren adamdır.

Zaten tam da bir Bonapart olduğu için, bir karşı devrimci olduğu için, o cılız devrimi yok etti-ği için Hitler’e ilham veren Ermeni katliamının örgütleyicisi olmuştur.

Biz sosyalistler ve devrimci demokrasi, Talat’ın değil, veya Ulusu din yani İslam ile tanımla-yarak Osmanlıyı yaşatmaya çalışan Teşkilatı Mahsusacı Mehmet Akif’in değil; “Vatanım Yeryüzü Milletim İnsanlık” diyerek, her hangi bir din, etni, dil ya da toprak parçasıyla ulusu tanımlamayı reddeden, tarafını daima ezilenlerden, yoksulardan yana koyan, kadın haklarını savunan, çok yönlü aydın (Ressam, eğitimci, mimar vs.) burjuva devrimlerinin idealinin, ay-dınlanmanın o gerçekleşmemiş projesinin savunucusu belki de tek Jakoben, Tevfik Fikret’in mirasının savunucularıyız.

*

Bu vesileyle Tevfik Fikret’in Sultan’ı öldürmek isteyen Ermeni devrimcisinin başarısız kalan teşebbüsüne duyduğu üzüntüyü anlatan şiiriyle bu Jakobeni analım:

Önce bu günkü Türkçe’yle sonra o zamanın diliyle:

bir anlık gecikme bir patlama...bir duman...ve bütün bir şenlik alayı, sahnelediği oyunu seyreden kalabalık; haşin, azgın tırnaklarıyla bir kahredici elin, didik didik, yükseldi havaya bacak, kelle, kan, kemik... ey yüce patlama, ey öc alıcı duman, kimsin? nesin? bu saldırıya iten ne, sebep ne? kim? arkanda bin meraklı bakış ve sen yoksun, görünmeyen bir eli andırıyorsun, kurtarıcı. sesinde o öfkenin o korkunç yıldırımı var ki her yerde hak ve kurtuluş duygusunu tetikler. vuruşunla kahredici ayağı titrer zorbalığın, en gururlu, görkemli tâcı sarsar yaklaşışın. silkip yüzyılların boyunlarındaki ilmiklerini, en çetin bir uykudan uyandırır milleti dehşetin. ey şanlı avcı, tuzağını boşuna kurmadın! attın...ama yazık ki, yazıklar ki vuramadın!

72

dursaydı bir dakikacık (bu hep) geçen zaman, ya da o durmasaydı o tâlihsiz* taç, kanlarla bir cinâyete pek benzeyen bu iş bir iyilik olurdu, benzeri yüzyıllarca geçmemiş. ancak, rastlantı... âh o güçlülerin dostu, güçsüzlerin, zavallıların değişmez düşmanı, birden yetişti etkisiz kılmaya, bu yakıcı planı, söndürdü bir nefeste bu parlak umudu; yazdı, alay etmek için bilinçsiz yazgı, zulüm tarihine bir övünme önsözünü. kurtuldu; hakkıdır, alacak şimdi öcünü; ancak; unutmasın şunu (ki) alçaklığın tarihi: bir milleti çiğnemekle bu gün eğlenen (alçak) bir anlık gecikmeye borçlu bu keyfini

Orijinal dilinde:

bir lahza i teahhur

bir darbe... bir duman... ve bütün bir gürûh-ı sûr, bir ma'şer-i vaz'ı temâşâ, haşin, akuur tırnaklariyle bir yed-i kahrın, didik didik, yüseldi gavr-ı cevve bacak, kelle, kan, kemik... ey darbe-i mübeccele, ey dûd-i müntakim, kimsin? nesin? bu salvete sâik, sebeb ne? kim? arkanda bin nigâh-ı tecessüs, ve sen nihân, bir dest-i gaybı andırıyorsun, rehâ-feşân. mâlik sensin o servet-i ra'dîn-i gayza ki her yerde hiss-i hakk u halâsın muharriki. sadmenle pâ-yı kaahiri titrer tegallübün, en gırca tâc-ı haşmeti sarsar takarrübün. silkib ukuud-u rikba-i a'sârı, en çetin bir uykudan uyandırır akvâmı dehşetin. ey şânlı avcı, dâmını bîhûde kurmadın!

73

atdın... fakat yazık ki, yazıklar ki vuramadın! dursaydı bir dakîkacağız devr-i bî-sükûn, yâhud o durmasaydı, o iklîl-i ser-nigûn, kanlarla bir cinâyete pek benzeyen bu iş bir hayr olurdu, misli asırlarca geçmemiş. lâkin tesâdüf...âh o kavîler münâdimi, âcizlerin, zavallıların hasm-ı dâimi, birden yetişdi mahve bu tedbîr-i hârikı, söndürdü bir nefesde bu ümmîd-i bârikı; nakş etdi bir tehekküm içün baht-ı bî-şuûr târih-i zulme bir yeni dîbâce-i gurûr. kurtuldu; hakkıdır, alacak şimdi intikaam; lâkin unutmasın şunu tarih-i siflekâm: bir kavmi çiğnemekle bu gün eğlenen...(denî) bir lâhza-i teahhura medyun bu keyfini! -5 temmuz 1322- -18 temmuz 1906- tevfik fikret

Bu gün böyle şiir yazacak demokrat var mı bu Osmanlı artığı kayfi, ırkçı, inkarcı, baskıcı dev-lete karşı mücadele eden Kürt gerillalar için?

Demokratı bırakalım sosyalist var mı?

Yok.

Nereden nereye gelindiği böyle daha iyi görülüyor.

Osmanlı’nın Jakobeni, Tevfik Fikret’i bile yok bugün.

Yirmi birinci yüzyılın devrimcisi ve Jakobeni bir yana.

16 Mart 2006 Perşembe


[email protected]

http://www.koxuz.org

75

Murat Belge, “Biz”, “Toplum”, Ulus ve Marksizm

Murat Belge iyi yetişmiş bir entelektüeldir. Eh insan Kemalizmi doktrinleştirme iddialı ve onu şu solun başına bela eden önemli kaynaklardan biri olan “Kadro”nun kadrosundan ve Mende-res’in “Çeşnici Başı” yemek uzmanı Burhan Belge’nin oğlu; yine “Kadro’nun Kadrosu”ndan Yakup Kadri’nin yeğeni ise, yani Türkiye’nin Asyalı, köylü ve bürokrat ortamında az çok modern burjuva birikimi olan bir dünyada gözlerini dünyaya açmış ve büyümüşse; Avru-pa’larda iyi bir eğitim görmüşse; ve de hele gençliğini 60’lı yollarda, o yirminci yüzyılın son entelektüel ve teorik “kuğu çığılığı”nda geçirmişse, iyi yetişmiş bir entelektüel olmamak için büyük bir yetenek gerekir.

Murat Belge, şehir orta sınıflarının eğilimlerini yansıtan bir aydındır. Hatta bundan öte, onla-rın, sosyalizme sempati duyanlarının, sosyalizan eğilimlilerinin teorisyenidir.

Türkiye’de bu sol eğilimin somut ifadesi, Dev-Yol, ÖDP çizgisidir. Murat Belge ve Birikim

dergisi de bu eğilimin “gizli teorisyeni”dir.

“Gizli Teorisyen” dememizin nedeni şu: Diğer sol örgüt veya hareketlerin teorisyenleri ile o hareket veya örgüt arasında organik ve çoğu kez örgütsel bir ilişki vardır. Teorisyen genellikle o örgütün veya hareketin lider kadrosunda yer alan bir isimdir veya doğrudan lideridir. Murat Belge ve Birikim ile (Ömer Laçiner de kısmen onun gibidir) Dev-Yol arasında böyle bir ilişki yoktur.

Dev-Yol’un önder kadrosunun esas özelliği, tipik “aparatçiki”, yani tipik örgütsel aparat ada-mı, olmalarıdır. Zaten bu nedenledir ki, Türkiye’in en demokratik örgütü geçinen Dev-Yol’on önder kadrosu, hiçbir zaman şu beğenmediği Stalinist örgütler kadar bile olsun, önderliğinin seçildiği veya hesap verdiği bir örgütsel yapı ve kongre bile yaşamamıştır. O Önder kadronun daha teoriye meraklıları aslında popularizasyoncudurlar.

Biraz devekuşu gibi bir durum vardır. Ortada adı konmuş bir örgüt yoktur ama fiilen de bir örgüt vardır. Kongre yapmak, program ve ilkeler belirlemek, yöneticileri seçmek veya onların hesap vermesi gibi işler söz konusu olduğunda ortada örgüt yoktur. Ama henüz şekillenmemiş bir hareketin kendiliğindenliği ve kendiliğinden işleyen bir demokrasisi arandığında, ortada son derece güçlü, her şeyi belirleyen bir kadro-aparat vardır.

Tabii bu durumun, Kuran’ı yorumlama hakkını ele geçirmiş İran’ın mollaları gibi, fiili olarak aparatın başındakilere, hiçbir örgütte bulunmayacak, muazzam bir güç bahşedeceği açıktır. Fiilen tüm kontrol ellerindedir ama aynı zamanda hiçbir sorumlulukları yoktur; hiçbir organ tarafından seçilmemişlerdir, onlara “Biat” edilmiştir; geri alınamazlar ve hesap vermezler.

Biraz da bu nedenledir ki, bir zamanlar ÖDP ile ilgili yazdığımız bir yazıda, “Oğuzhan bu gün ne derse, yarın Dev-Yol, dolayısıyla da ÖDP onu der” diye yazmıştık.

76

Elbette özellikle 70’lerdeki Dev-Yol bu modele daha yakındı. Sonra bölünmeler oldu vs.. El-bet Dev-Yol içinde bu duruma itiraz edenler de oldu. Dev yol bir kitlesel hareket olduğu için onda diğer sınıfların eğilimleri de bir şekilde ifadesini bulmuştu. Ama bu çizgi esas olarak bu gün ÖDP içinde de devam ediyor.

Dev-Yol (ÖDP) ve Murat Belge (Birikim) ilişkisi de diyalektik olarak o fiili Dev-Yol örgüt ve liderlik işleyiş modeline tencere ve kapağı gibi uyar. Teorisyenin de “Hareket” ya da “örgüt-le” hiçbir organik ya da örgütsel bağı yoktur, dolayısıyla bir sorumluluğu. Belge’nin dedikleri, Belge’nin dedikleri olarak kalır; Birikim’deki görüşler Birikim’deki görüşler olarak kalır. Ama fiiliyatta onlar çok kısa bir süre sonra Dev-Yol veya ÖDP’lilerin görüşleri olurlar. Böylece tıpkı önder kadro gibi teorisyen de her türlü tartışma dışında kalır ve bir teorik tartışma ve gelişme olmaz.

Dikkat edilirse Dev-Yol’un hiçbir zaman teorik bir yayın organı olmamıştır. En kıytırık sol örgüt bile, bir tane teorik, bir tane politik bir tane de (ekonomik) kitle yayın organı çıkarmaya çalışmıştır. Dev-Yol’da böyle bir teorik organ da olmamıştır. Bunun nedeni, Birikim’in aslın-da Dev-Yol’un teorik organı olmasıdır. Dev-Yol’un bütün kadrolarının ufkunu o belirler ve teorik gıdalarını ondan alırlar. Ya da tersi, Birikim ve Murat Belge, onlara ihtiyaçları olan yaklaşım, kavram veya formülasyonları sağlar. Burada bilinçli bir çabadan söz etmiyoruz. İşler kendiliğinden öyle yürür.

Bu nedenle, istese de istemese de, Murat Belge (ve de Birikim) Dev-Yol’un (ÖDP’nin) teo-risyenidir ve bir anlamda da şehir orta sınıflarının eğilimlerini dile getirir.

Bu durumda; kötü kopyalarla, popülarizasyonlarla uğraşmaktansa, kaynağıyla ilgilenmek çok daha doğru olur. Belge’ye bu eleştiri aslında bir Dev-Yol (ÖDP) eleştirisi olarak da; Türki-ye’deki Sol hareketi kakırdatan, Dev-Yol (ÖDP) ve Şehir Orta sınıflarına egemen, gerici Türk milliyetçili ğinin eleştirisi olarak da okunabilir

*

Bir süredir, Türkiye sosyalistlerinin iliklerine, kanlarına işlemiş gerici milliyetçiliklerini so-mut olarak göstermek babından özellikle “Biz” ve “Türk Toplumu” veya “Türkiye Toplumu” gibi kullanım ve kavramlara ilişkin bir yazı yazmayı düşünüyorduk. Ama olayların akışı için-de “aman şu konuyu da boş bırakmayalım” gibi kaygılarla, gelişmelerin peşinde koşmaktan, buna hiçbir zaman vakit bulamıyorduk.

Derken, bugün, yine “aslolan hayattır” diye bir e-gruptan Murat Belge’nin bu günkü Radi-kal’de yayınlanan “Yaşamaya Doğru” yazısının tavsiyesi gelince, artık sırasıdır hiç olmazsa konuyu çıtlatalım diyerek işte bu satırları yazmaya başladık.

*

Murat Belge’nin yazısına geçmeden önce şu “Biz” ve “Türkiye Toplumu” kavramlarını ve kullanımlarını, bunların neyi nasıl gizlediği konusunu biraz açalım.

Bir sosyalist’in “Biz”i, ezilenler, eğer bu sosyalist kendine Marksist falan da diyorsa, Dünya İşçi Sınıfı olur veya olmalıdır. Bir ulus, hatta bir ülkenin işçileri bile olamaz ve olmamalıdır.

77

Yani o dünyaya dünya işçi sınıfının çıkarları açısından bakmalıdır; onun bir unsuru olarak düşünmeli ve davranmalıdır. Biz’in bunun dışındaki her kullanımı en gericisinden milliyetçi-liktir. Çünkü İşçi Sınıfından başka bir özne açısından düşünmek ve davranmak demektir bu. Bunun da Marksistlikle bir ilişkisi olmaz. Marks’ın da daha Komünist Manifesto’da çok açık olarak belirttiği gibi, Komünistler, İşçi sınıfı’nın tarihsel ve genel çıkarını savunurlar veya öyle olanlara Komünist denir.

Bu nedenle, her hangi birisinin bir yazısı veya bir konuşmasını incelerken, gerçekte ne dedi-ğini anlamak isterken, öncelikle onun, gizli öznesini; hangi özne açısından konuştuğunu ve muhataplarının kimler olduğunu analiz edip ortaya çıkarmak, sınıf mücadelesinin labirentle-rinde kaybolup gitmek istemeyen için ilk yapılması gereken iştir. Başka bir özne açısından ve ezilenleri ve işçileri içsel olarak muhatap almayan en doğru gibi görünen sözler bile, yanlıştır. “Biz”in dünya işçi sınıfı dışında bir özne olması veya ezilenler ve işçiler dışında bir muhatap, fiiliyatta en gerici milliyetçilikle sonuçlanır dedik. Niçin?

Çünkü, “Biz”i, her hangi bir ülkenin işçi sınıfı anlamında kullanmak; veya fiilen öyle bir özne açsından düşünüp davranmak, bu günkü dünya, kendini, dile, dine, kültüre, yere vs. göre ta-nımlamış ulusal devletlerden oluştuğundan, o devlet içindeki işçileri kastettiğinden, gerici bir ulusçuluğa göre tanımlanmış bir işçi bölüğü anlamında kullanılmış olacağından milliyetçidir.

Ayrıca işçi sınıfı yerine (ki işçi sınıfı ancak dünya ölçüsünde, “Dünya tarihsel” bir sınıftır), onun bir zümresini kastettiğinden, yani zümre çıkarını sınıf çıkarının önüne aldığından, oportunisttir. Oportunizmin Marksist teorideki tanımı, “zümre çıkarını sınıf çıkarına üstün

tutmak”tır.

Bu sadece “Biz”i belli bir ulusun işçileri anlamında kullanmada bile böyledir.

Ama şu ara Kürt sorunuyla yüzleşmekten kaçmak için çok hızlı “sınıfçı” kesilen Türk Solu-nun aslında sınıfla falan pek ilgisi olmadığından, onlar “Biz”i bu anlamda bile hiç kullanmaz-lar. “Biz” dediklerinde, kendi örgütlerini kastetmiyorlarsa, daima Türk ulusunu kastederler. Yani aslında bir Marksist, bir sosyalist olarak değil, bir Türk olarak, bir Türk’ün gözüyle dün-yaya bakarlar. Onlar sözde en “Marksist”, en “demokrat” en “devrimci”sözleri bile ederken, bu “Biz” onların gerçek gözlerini, gerçek öznelerini, gerçek ideolojilerini ele verir.

“Gözler yalan söylemez” diye bir söz vardır. “Biz”ler de yalan söylemez.

*

Örneğin, şu an elimin altında yok, ama örneğin Taner Akçam’ın Türk ulusçuluğu ya da Er-meni katliamı konusunda yazılarını okurken bu “Biz”in gerçek karşılığı çok açık görülür. O bütün sorunu bir Türk olarak tartışır. (Burada pedagojik olarak, Türk olmayan birinin, “biz”i Türklük, Türk vatandaşlığı, Türkiyeli-lik olmayan birinin, “Türk” gibi konuşması söz konusu değildir.

Örneğin, biz bir tarihte “Öcalan’ın Yaşamını Savunmak için Türk Girişimi” kurmuştuk. Bu-rada özellikle Türk vurgusu yapmamızın nedeni, kendimizi Türk olarak görmememize rağ-

78

men; elimizde olmadan Türk olduğumuz, ezen ulustan olduğumuz için, bu durumu vurgula-yan, buradan hareketle tavır koyan politik bir duruşu net olarak koyabilmekti amaç. Çünkü Türklerin hepsi onun kanını içmek istiyor veya daha demokrat ve solcuları “aman bu dertten de kurtulduk”, “istemem yan cebime koy” diyerekten için için seviniyorlardı. Buna karşı provakatif olarak Türk’lük yapmak başkadır. Bir Türk özne açısından dünyaya bakmak baş-kadır. Bu kısa parantezden sonra devam edelim.)

Taner Akçam veya onlarca başka yazarınki böyle bir “Türk”lüğü ortadan kaldırmak için, onunla daha iyi mücadele edebilmek için “Türklük” yapmak değildir. Onlar kendiliğinden, kendilerini Türk olarak kabul ederek, Türklüğü nasıl daha iyi, daha demokratik yapacaklarını tartışırlar.

Yani aralarından rastgele Taner Akçam’ı örnek olarak aldığımız onlarca, yüzlerce, sosyalist bilinen veya kendini öyle tanımlayan yazarın “Biz”i dünya işçi sınıfı değil, “Türklük”dür. İster Evrensel’i açın, ister en radikal yayınların makalelerini, inceleyin, onların gizli “biz”lerini, analiz edin, hepsinin altından aslında Türkiye, Türk ulusu çıkar. Sorunları o özne açısından tartıştıklarını ve muhataplarının o ulusun içindeki belli kesimler olduğunu görürsü-nüz. Çok nadirdir aksi durumlar.

*

Bu durum en açık biçimde, Ermeni katliamı ve Jenositi tartışmalarında görülür.

Türkler sorunu, ister sağcı, ister solcu olsun, özür dileyip dilememe bağlamında tartışırlar. Özür dilemek gerekir diyenler de Türk olarak tartışmaktadırlar. Onların “biz”leri, Ermeni soykırımının en radikal mahkum edilişlerinde bile, hap Türklük olarak kalır. Çünkü “Özür” ancak Türklerin, kendini Türk olarak kabul edenlerin yapacağı bir eylem veya düşüncedir. Türklük ile sorunu Özür Dileme bağlamında tartışmak arasında kopmaz bir bağ vardır.

Sosyalist, Marksist bir insan; sorunu Dünya İşçi Sınıfı’nın öznesi olarak tartışan bir insan ise, sorunu Özür dileyip dilememe değil, nedenlerini anlama ve mahkum edip etmeme bağlamın-da tartışır. Bir sosyalist, Evet, bir Ermeni Katliamı olmuştur, bir soykırım olmuştur, bunu Türk devleti yapmıştır (veya Türkler Kürtler veya Osmanlılar vs.) milliyetçilik ve milliyeti bir din, dil ile tanımlayan bir milliyetçilik bunun gerçek müsebbibidir, o halde ulusun dil, din, etni, (Türk-lük, Kürtlük, Ermenilik) ile tanımlanmasını ortadan kaldıralım; genel olarak ulusları yok ede-lim der.

Türk olarak tartışan ise, kendine ne kadar “kızıl komünist” derse desin, Özür dileyelim, Türk-lüğü bu suçlardan arındıralım, Türklüğü başka türlü tanımlayalım der. Onun sorunu ulusla değil, hatta ulusun bir dil, din, etni, kültür, soy ile tanımlanmasıyla değil; bu ulusun (Türk ulusunun) ve Türklüğün nasıl tanımlanacağı noktasındadır.

Bu nedenle, Ermenilerden Türk olarak özür dilemek, aslında bütün demokratik görünümüne rağmen, devrimci demokratik bile değildir. Dil, Din, Etni, Tarih, Soy vs. ile tanımlanmış bi-çimler; örneğin, Türklük, Kürtlük, Ermenilik gibi biçimler dışında, başka bir ulus var oluşunu

79

kabul etmediği; kendini bunlarla tanımlamayı reddeden bir ulusçuluğu bile savunmadığı, hatta onu reddettiği için, ancak Türklüğe dayanan bir ulusçuluğu savunanların yapabileceği bir iştir. Örneğin ulusun her hangi bir dil, din etni, tarih, soy ile tanımlanmasını reddeden bir demokra-tik ulusçu, (dikkat edin sosyalist bile değil, devrimci demokratik bir ulusçu), yani bir burjuva devrimcisi bile Ermeni katliamının suçlusunun ulusçuluk değil, demokratik ulusçuluk değil; ulusun bu gerici kriterlere göre tanımlanması olduğunu söyleyebilir.

Diğer bir ifadeyle Türk olarak Özür dilemekten söz edenler, devrimci demokratik bir ulusçu bile değildirler, onlar ulusun Türklük, Kürtlük, Ermenilik ile tanımlanmasını sorun etme-mektedir; Onların sorunu Türklü ğün nasıl tanımlanacağıdır .

Yani örneğin Türklüğü Orta Asya’dan gelmekle, kanla, ırkla da tanımlayabilirsiniz ya da Anadolu’daki bütün medeniyetlerin mirasçısı olmakla da. Böyle Anadolu’daki tarih ve kültür-le tanımlanmış bir Türklük, Türk Ulusu, daha doğrusu Türk ulusçuluğu da mümkündür. Er-menilerden Türkler olarak Özür dilemeyi savunanlar, aslında ulusun Türklükle tanımlanması-na karşı değildirler; Türklüğün neyle tanımlanacağını tartışmaktadırlar.

Bu fark tıpkı klasik sömürgecilik ile modern yeni sömürgecilik arasındaki fark gibidir. Klasik sömürgecilik, biyolojik bir ırkçılığa dayanıyordu; yeni sömürgecilik ise kültürel bir ırkçılığa dayanır.

Benzer şekilde, Klasik Türk Milliyetçiliği, kana, ırka, Orta Asya’ya dayanan bir milliyetçilik-tir. Tıpkı klasik sömürgeciliğin ve ırkçılığın tıkanması gibi bu milliyetçilik sınırlarına ulaşmış bulunuyor. Bu durumda, tıpkı emperyalist ülkelerin, klasik sömürgecilikten yeni sömürgecili-ğe, dolayısıyla biyolojik ırkçılıktan kültürel ırkçılığa geçmeleri gibi, aslında Türk ulusçuluğu da, kana dayanan bir ulusçuluktan kültürel bir ulusçuluğa geçmeye çalışıyor. Ermeni soykırı-mı konusundaki tartışmalarda, özür dilemeyi veya bu soykırımın tanınmasını veya mahkum edilmesini isteyen Türkler, burada bu geçişi savunanlardır.

Bu günkü politik konjonktürde, tıpkı biyolojik ırkçılık karşısında kültürel ırkçılığın; sömür-gecilik karşısında yen sömürgeciliğin ilericilik olarak görülmesi gibi; kültürel milliyetçilik daha demokratik ve ilerici görünmektedir. Ancak, özünde, ulusun bir dil, din, etni, soy, tarih ile tanımlanmasını reddetmediği için, aynı ölçüde gerici bir ulusçuluktur. Bu günkü dünyada, territoryal bir ulusçuluk bile, dünyanın yoksullarını bin bantustana tıkmak, bir apartheit reji-mini savunmak, yani ırkçılık sonucu verirken, kültürel bir ulusçuluk aslında çok daha büyük bir gericilik anlamına gelir.

O zaman şu olgunun nedeni de daha açık olarak ortaya çıkar: Türkiye’deki demokratik hare-ketin zayıflığı.

Kendine demokratik diyenler veya bu gün öyle görünenler, savundukları ulusçuluk anlayışla-rıyla aslında demokratik kategorisine bile girmezler. Bu günün Türkiye’sindeki tartışma, dev-rimci ve demokratik bir ulusçulukla gerici bir ulusçuluk arasında olmaktan ziyade; gerici ulusçuluğun hangi biçimlerinin çağa daha uygun olduğuna ilişkin bir tartışmadır. Ulusun Türklükle tanımlanmasına değil; Türklüğün neyle tanımlanacağına ilişkin bir tartışmadır. Ve zaten bu bağlamda ancak bir özür dileme ve dilememe tartışması yapılabilir. Özür dileyelim

80

diyenler de dilemeyelim diyenler de aynı gerici ulusçuluk anlayışını paylaşmaktadırlar. Tam da aynı anlayışı paylaştıkları için, tartışma özür dileyip dilememe bağlamında yürümekte ve gerici ulusçuluğa karşı, yani ulusun Türklükle tanımlanmasına karşı bir tartışmaya dönüşe-memektedir.

Bu tartışma olmadığı, yani ulusun bir dil, etni, soy, tarih ile tartışmasını reddeden bir demok-ratik ulusçuluk bile bulunmadığı içindir ki de, “özür dileyelim” diyenler bunca zayıftır. Çün-kü reformlar aslında devrimci mücadelenin yan ürünleri olur. Gerçek bir devrimci demokratik bir ulusçu hareket olsaydı; ulusun Türklükle, yani bir dil, din, etni, soy, tarih ile tanımlanma-sına karşı bir güçlü hareket olsaydı, o zaman pabucu pahalı gören kana, ırka, Orta Asya’ya dayanan Türk milliyetçilerinin hepsi, Türklüğü kültürle tanımlama reformatörleri olurlardı. Aslında MHP’de son zamanlarda görülen bu yönde zayıf bir eğilimdir.

Görüldüğü gibi, o basit gibi görünen, Türkçe’de çoğu kez, “biz” zamirini bile kullanmadan, cümlenin içeriğine yedirilmiş olarak kullanılan ve bu nedenle de tespiti bazan epey zor olan o “Biz”, nasıl bir milliyetçilik ve millet sorunuyla ve programla ilgilidir ve hiç de öyle masum değildir.

*

İşte, açın Türk solcularının veya sosyalistlerinin yazılarını, hepinin “Biz”i Türklük, “Türk devletinin yurttaşları”; “Türkiye’de yaşayan insanlar” veya “Türkiye’nin ezilenleri” gibi an-lamlarda kullandığını görürsünüz. Bu, sosyalistlerin sosyalist olmadıklarının, basit milliyetçi-ler olduklarını, hatta Türklüğü devrimci halk gelenekleriyle tanımlamak isteyen gerici milli-yetçiler olduklarını görürsünüz. Türklüğü devrimci halk gelenekleriyle tanımlamak gerici bir ulusçuluğu savunmak olmaktan çıkmaz. Yıllarca bütün dünya komünist partilerinin yaptığı tam da buydu. Ve tam bu nedenledir ki, hepsi sıfır numara gerici milliyetçiler biçiminde orta-ya çıktılar.

Peki bu işin Murat belge ile ilişkisi ne?

İşte Murat Belge’nin “Biz”i hep Türk halkı, Türkler, Türk devletinin yurttaşları, yani Türk ulusudur. Bütün ÖDP ve Dev-Yol geleneği de böyledir. Meraklısı ciddi bir tarama yaparak, bunu yüzlerce binlerce kere kanıtlayabilir. Zaten Belge’nin şehir orta sınıflarının eğilimlerini yansıtmasının nedeni budur. Onlar bu kullanımdan dolayı bilinçsizce bir yakınlık hissederler, tıpkı kendi duygu ve düşüncelerini yansıtan bir müziği dinleyen bir insanın duyduğu duygu ve düşünce yakınlığını duyarlar.

*

Bu gerici milliyetçiliğin, özne olarak Dünya İşçi Sınıfının değil de, Bir ulusun, Türk ulusunun bakış açısında sorunları ele almanın ve sorunları o özne açısından tartışmanın, gizli “Biz”den daha rafine, özel bir biçimi daha vardır.

Bunda “Biz” iyice gizlenmiş, nesnel, taraf ve olayların dışında bir bilim adamı kisvesine bü-rünmüştür. Keşfi çok daha zordur.

81

Sanki milliyetle ve milliyetçilikle, Türklükle vs. hiç ilişkinizi yok gibi görünürsünüz, ama aslında bütünüyle Türk ulusunun sorunların tartışıyorsunuzdur.

Bu da “Türk Toplumu” ya da “Türkiye Toplumu” kavramlarıyla sağlanır. Hatta bazen de sade-ce “Toplum” kavramı kullanılır. Ama bu kavramların gerçek içeriğini incelediğinizde karşını-za yine o Türk Ulusu çıkar.

Dev-Yol’cu (ÖDP’li) söylemin veya terminolojinin ayrılmaz bir bileşenidir “Türkiye Toplu-

mu” veya “Türk Toplumu” kavramları.

*

Aslında, metodolojik ve bilimsel olarak en küçük bir eleştiriye dayanamayan saçma bir kav-ram çiftidir. Bunu kısaca gösterelim.

“Toplum” diye bir şey yoktur dünyada. Toplum sosyolojik bir kavram, sosyolojik bir soyut-lamadır. “Türkiye Toplumu” olmaz. “Türkiye Halkı”, “ Türk Ulusu”, “ Türkiye Ulusu”, “ Türk

Devletinin Yurttaşları” vs. olabilir. Bütün bunlar hukuk, politik ve ideolojik kavramlardır.

Toplum ise sosyolojik bir kavramdır. Bir imparatorluk, bir devlet, bir ülke, bir ulus veya ulu-sun bir bölümü ile özdeşleştirilemez veya o anlamlarda kullanılamaz. Bu yanlıştır. Toplum kavramının bunlarla çiftleştirilmesi otomatikman onu da bir ideolojik kavram haline getirir. Bu nedenle Yanlışlığı bilindiği takdirde, yanlışlığı biline biline, “galatı meşhur lügati sahih-

ten yeğdir” babından kullanılabilir. Ama mantık bu yanlışa göre kurulamaz.

Örneğin “Osmanlı Toplumu” diye bir şey yoktur. Osmanlı Devleti veya İmparatorluğu, ülkesi vs. vardır. Ama “Osmanlı Toplumu” yoktur. Bu, politik bir kavram ile (Osmanlı) sosyolojik bir kavramı (Toplum) çiftleştirmektir.

“Türk” ya da “Türkiye” toplumu da öyledir. Türk ya da Türkiye, politik ve ideolojik kavram-lardır, sosyolojik kavramlar değildirler. Örneğin “Türkiye” dendiğinde eğer bir toprak parçası veya orada yaşayan insanlar kast ediliyorsa, bu toprak parçasının belirlenmesi bütünüyle poli-tiktir. Dolayısıyla orada yaşayan insanların tanımlanışı da politiktir. Türk ile örneğin belli bir devletin yurttaşları kast ediliyorsa, bu bütünüyle politik bir kavramdır. Bu durumda yapılan iş, politik bir kavram ile, sosyolojik bir kavram ile çiftleştirilmektir. Bu ise en temel mantık hata-sıdır. “İki kere iki mum eder” gibi bir hatadır. İki kere iki bir milyon eder derseniz mantıkta bir hata yoktur, hesap hatası vardır. Ama iki kere iki mum eder derseniz, mantık hatası yapmış olursunuz. Örneğin yeşil iyilik gibi saçma bir kavram çifti yaratmış olursunuz. Böyle bir çift pek ala edebi bir imgenin aracı olarak kullanılabilir. Ama biz imgeleri değil, bilimsel kavram-ları tartışıyoruz.

Bir zamanlar “Revizyonist Ülkeler” gibi bir kavram çifti vardı örneğin. Revizyonizm bir dü-şüncede bir doktrinde olabilir. Bir sosyo ekonomik formasyon, bir rejim, bir üretim biçimi değildir. Ama bu kullanımda tam da bu anlamlarda kullanılır. Ülke’nin revizyonisti olmaz, düşünce veya bir doktrinin revizyonisti olur. Mantıken bir yanlış vardır ortada.

82

Örneğin bir “feodal toplum”dan, bir “kapitalist toplum”dan söz edilebilir ama “İngiliz Top-lumu”ndan, “Fransız Toplumu”ndan söz edilemez. Feodal ya da kapitalist sosyolojik kavram-lardır, ama İngiltere ya da Fransa politik ve ideolojik kavramlar.

İşte, Türkiye Toplumu, Türk Toplumu ya da bunlar karşılığı kullanılan “Toplum” kavramları, her şeyden önce böyle bir mantık ve metodoloji hatasıyla maluldürler.

*

Solcular içlerine işlemiş olan milliyetçiliğin kavramlarını kullanmamak, gerçek milliyetçilik-lerini gizlemek için, böyle saçma kavram çiftleri yaratırlar. “Türk ulusu” dese, “Türk devleti-nin yurttaşları” dese, o zaman Türk Ulusunun, Türk devletinin yurttaşlarının sorunlarını tartış-tığı, onlara çözüm aradığı; dolayısıyla Türk Ulusu ve Devletini olumladıkları ve zımnen sa-vundukları ortaya çıkacaktır.

Bunu gizlemek için, “Türk toplumu” der, “Türkiye toplumu” derler. Sanki sosyolojik bir soru-nu tartışıyormuş gibi bir izlenim yaratırlar. “Toplum” boru mu bu? Toplumcu lafı bile ondan geliyor. Böylece sosyalist ve de tarihsel maddeci, Marksist bir ton da verilmiş, bir ima da ya-pılmış olur. Bir taşta iki kuş. “Türkiye Toplumu”ndan söz eden metinleri alın, hepsinde aslında Türk ulusunun, hatta Türk devletinin sorunlarının tartışıldığını görürsünüz. Aslında o özne açısındandır bütün yaklaşım, ama “Toplum” lafının ardında nesnellik ve bilimsellik örtüsünün altına gizlenmiştir.

*

İşte burada artık esas konumuz olan, Murat Belge’ye gelelim.

Biz yazıları hep bu arka plan ile okuduğumuzdan, Murat Belge’nin bu çok ilerici gibi görü-nen, bu yazının başında sözünü ettiğimiz yazısında, aslında, son derce gerici bir özne açısın-dan sorunu tartıştığı hemen dikkatimizi çekti.

Murat Belge, bu yazısında “Toplum” kavramını kullanıyor. Ama “toplum”u sadece bir bütün olarak ulus anlamında değil, o ulusa egemen veya onu yaratan, egemen bürokra-tik oligar şi anlamında kullanıyor ve aslında, tam da o öznenin bakış açısından bütün sorunu tartışıyor. O Özneye “böyle gitmez” diyor.

Şimdi önce okuyucu Murat Belge’nin yazısı okusun. Aşağıya yazıyı olduğu gibi aktarıyoruz:

“Yaşamaya doğru

Murat Belge

02/05/2006

Türkiye'de modernizasyon hamlelerinde başı çeken kadrolar kadar, modernizasyonun içinde

geliştiği genel koşulların da mahiyeti, doğal olarak, bu sürecin biçimlenmesini belirlemiştir. Modernizasyonun kendisi, aslında Tanzimat'la bile değil, II. Mahmud'la ve Vaka-i Hayriye ile

başlamış olsa da, bu uzun sürecin 1876 sonrası, yani 93 Harbi'ni izleyen bölümünün özel bir

önemi olduğunu düşünüyorum.

83

Rus ordusunun Yeşilköy'e kadar yürümesi, mütareke koşulları, verilen kayıplar

('territorialism' zihniyetinden çıkamayan bu devlette her şeyden önemlisi buydu), daha sonra

Berlin'de geri alınan birkaç şeyin karşılaşılan bütün sorunlara bir 'ölüm kalım kavgası' çer-

çevesinde bakmak, bir alışkanlık haline geldi.

Ama 20'nci yüzyıla giriş biçimi, bu karamsarlığın üzerine yeni yeni bulutlar getirip yığdı.

1876'da I. Meşrutiyet'in ilanı ile 93 Harbi'nin başlaması üst üste gelmişti. 1908'de II. Meşru-

tiyet'in ilanının sevinci ile Avusturya'nın Bosna-Hersek'i resmen ilhak etmesinin burukluğu da

benzer bir biçimde çakıştı. Ama bunu 1911 Trablus, 1912 Balkan Harbi ve nihayet büyük

Dünya Harbi izledi. Bunların hepsi yenilgi ve toprak kaybıyla sonuçlandı. 'Makûs talih' işte

93'ten başlayan bu diziydi. Savaş, iyiden iyiye bir kader haline gelmişti. Yok olmak kaderse bu

savaşla gelecek, ama ufukta bir kurtuluş varsa bu da savaşla kazanılacaktı.

Bu maddi koşullar, toplumun manevi dünyasını hemen ve doğrudan doğruya etkiledi. Örneğin

Harp Mecmuası... Harbiye Nezareti'nin yayımladığı bu derginin ilk sayısı 1915'te çıkmış ve

yayın 1918'e, savaşın sonuna kadar devam etmiştir. İyi kâğıda basılan, bol fotoğraflı dergi, doğal olarak, bir propaganda dergisiydi (yeni harfler-

le özet baskısı yakında yapıldı: Kaynak Yayınları, 2004). Dünya tarihinde, 'topyekûn harp'

kavramının günün yeni gerçeği olarak yerini aldığı bir evrede, bütün bir toplumun savaşa

hazırlanması amacıyla yayımlanıyordu. Her sayısında, 'Yaşayan Ölüler' ve 'Mübaret

Şehitlerimiz' başlıklarıyla, savaşta can verenlerin fotoğrafları yayımlanır. Bu, ister istemez,

toplumda herkese 'Sıra sana gelebilir' mesajını vermek gibi bir şeydir.

Savaş sonuna doğru, Cenap Şahabettin'in Rıza Tevfik'e mektubundan öğrendiğimiz gibi, en

tanınmış yazarlar, dolgun ücret karşılığında, 'milli, vatanî, hamasî' edebiyat yapmaya çağrı-

lır. Ama bu edebiyat zaten yapılmaktadır. Mehmet Akif 'Çanakkale Şehitleri'ni yazarken 'dol-

gun ücret' düşünmemiştir. Çevre koşulları, eli kalem tutan insanlara zaten üzerinde yoğunla-

şacak başka konu bırakmamaktadır.

Bu olaylarda yadırganacak bir şey yok. Savaşlarda kaybettiği insanlara borcunu, onları en

içten sevgi ve saygıyla anarak ödemekten kaçınacak bir toplum herhalde düşünülemez.

Burası böyle olmakla birlikte, bu 'ölme ve öldürme' edebiyatını toplumun kültürünün ve de-

ğerlerinin temel direği haline getirmek, bir yandan bu şekilde derinleştirirken bir yandan da

bunu hatırlatacak simgeleri her yana yerleştirerek yaygınlaştırmak, sağlıklı ve anlaşılır bir

duyguyu bir patoloji haline getirmek demektir. Değindiğim zor koşullar, son analizde, somut

bir konjonktürün getirdiği şeylerdi. O konjonkürü ebedileştirmek de sağlıklı bir şey değil.

Toplumlar zor durumlarla karşılaştıkları zaman bununla başa çıkabilmek için gerekli direnci

de harekete geçirebilirler. Bunun için, hayatlarının her anını 'vatan için ölme ve öldürme'

edebiyatıyla geçirmeye ihtiyaçları yoktur. Toplumların asıl ihtiyacı, ölümüm değil hayatın

kutsanmasına ve yüceltilmesinedir.”

*

Murat belge’nin yazısında Toplum sözü geçen şu sözleri önce alt alta aktaralım:

“Bu maddi koşullar, toplumun manevi dünyasını hemen ve doğrudan doğruya etkiledi.”

84

“Bu, ister istemez, toplumda herkese 'Sıra sana gelebilir' mesajını vermek gibi bir şeydir.”

“Burası böyle olmakla birlikte, bu 'ölme ve öldürme' edebiyatını toplumun kültürünün ve

değerlerinin temel direği haline getirmek, bir yandan bu şekilde derinleştirirken bir yandan

da bunu hatırlatacak simgeleri her yana yerleştirerek yaygınlaştırmak, sağlıklı ve anlaşılır bir

duyguyu bir patoloji haline getirmek demektir”

“ Toplumlar zor durumlarla karşılaştıkları zaman bununla başa çıkabilmek için gerekli di-

renci de harekete geçirebilirler. Bunun için, hayatlarının her anını 'vatan için ölme ve

öldürme' edebiyatıyla geçirmeye ihtiyaçları yoktur.”

“ Toplumların asıl ihtiyacı, ölümüm değil hayatın kutsanmasına ve yüceltilmesinedir.”

*

Biraz dikkatli bir analiz, Murat Belge’nin Toplum sözünü aslında “Uluslar” veya “Türk Ulu-su” karşılığında kullandığını ortaya çıkarır.

Ama sadece bu kadar değildir. Murat belge, “toplum”u aynı zamanda, Osmanlı’ya egemen olan ve Türk ulusunu yaratan Bürokratik kast karşılığı da kullanmaktadır.

Örneğin, bir sürü yenilgiyi sıraladıktan sonra, “Bu maddi koşullar, toplumun manevi dünyası-

nı hemen ve doğrudan doğruya etkiledi.” diyor.

Söz konusu “Toplum” Osmanlı İmparatorluğu’dur. Peki “Toplum” denen Osmanlı İmparator-luğu içinde hiç de böyle olmayan “Toplum”lar yok muydu?

Bir kere Balkan Ulusları, Rumlar, Ermeniler, hiç de o “Toplum” denen Osmanlı bürokrasisi gibi düşünmüyorlardı. Osmanlı Bürokrasisi için yenilgi ve kayıp olan onlar için kazançtı.

Eğer Toplum gerçekten nötr bir kavram olarak, Osmanlı’da yaşayan bütün insanları kast edi-yorsa, o zaman Belge’nin ifadesi doğru değildir ve gerçeği yansıtmamaktadır.

O İnsanların bir bölümünün duygu ve düşüncelerini, olayları algılayışını, “toplumun” diyerek tüm imparatorluk ahalisinin algılayışı olarak tanımlamaktadır.

Ayrıca bu algılayış, sadece Hıristiyan değil, Osmanlı’nın Müslüman ahalisinin de algılayışı değildi. Anadolu’daki köylünün böyle bir derdi olmadığını, zaten yeğeni Olduğu Yakup Kadri Yaban’da anlatmaz mı? O algılayış küçük bir bürokratik kastın algılayışıdır.

Aslında Toplum derken, Murat Belge’nin ilk cümlede, kastettiği, Osmanlı Bürokratik oligar-şisidir. Onların ruh haldir. Ama bunu toplumun ruh hali gibi koymaktadır. Çünkü kendi ruh halidir aynı zamanda, o özne açsından düşünmekte ve hissetmektedir. Zaten kendisi de bir şekilde onlara dahildir.

Bu nedenle, bilinçsizce, tam da Freudyen biçimde, güdük fiiller veya dil sürçmelerinde oldu-ğu gibi, onların kendi ruh hallerini tüm Müslüman ahalinin ruh hali yapma ve onlardan bir ulus yaratma çabalarını da hep toplumun yasaları gibi koymaktadır.

*

85

İkinci Cümlede, “Toplum” aslında, kendisinden ulus yaratılacak olan Müslüman ahali anla-mında kullanılmaktadır.

“Bu, ister istemez, toplumda herkese 'Sıra sana gelebilir' mesajını vermek gibi bir şeydir.”

Osmanlı’nın en azından Trakya, Anadolu’daki Hıristiyan yurttaşları için “Sıra sana gelebilir” her halde anlamsızdı. Egemen bürokrasinin onlara böyle bir mesaj vermek gibi bir derdi de yoktu. Çünkü onlar aslında, Osmanlı egemenliğinden kurtuluş için sıranın kendilerine gelme-sini bekliyorlar veya bunun için çalışıyorlardı. Belge, tam bir Türk milliyetçisi gibi düşün-mekte ve algılamaktadır Osmanlı’yı, yani sadece Müslüman ahali olarak. Biz’ine dolayısıyla “Toplum”una dahil değildir Murat Belge’nin, Osmanlı’nın Hıristiyan ahalisi. Ancak böyle bir arka planla insan böyle bir cümle kurabilir. Burada, “Toplum”un aslında gerici ulusçuluk an-lamında bir “Biz”in yerine kullanılması çok açık olarak görülmektedir.

*

Elbette bu makaleyi Murat Belge, öyle iş olsun diye yazmıyor. Tarih aslında bu günkü politik veya programatik duruşlara bir gerekçe sağlamaya yöneliktir. Tarihin tarihle ilgisinin olmadı-ğı açıktır.

Murat Belge’nin “toplum”u Müslüman ahali ve egemen Bürokratik kast anlamında kullandığı görüldü. Bu anlamlarla okuduğumuzda, dediği şudur Bürokratik kasta, veya kendisinden artık bugün Türk ulusu yaratılmış ahaliye, yani Türk ulusuna:

“Ölümü kutsayan” bir Türk ulusçuluğu iyi değildir, “ hayatı kutsayan” bir Türk ulusçuluğu daha iyidir.

“Toplum”ların karşılığı olan gerçek anlamları koyduğumuzda, Murat Belge’nin yaptığının, aslında nasıl bir Türk milliyetçiliğine ihtiyaç bulunduğu; nasıl bir milliyetçiliğin veya Türk tanımının, “Türk” veya “Türkiye “Toplumu”nun çıkarlarına daha uygun olacağıdır.

Tıpkı klasik sömürgeciliğin ve ırkçılığın ölümü ve şiddeti kustaması, yeni sömürgeciliğin, kültürel ırkçılığın bunu reddetmesi gibi; Murat Belge de klasik Türk ulusçuluğunun, bürokra-sinin Türklüğü, ırka, dile, soya dayanarak tanımlayan ulusçuluğunun ayrılmaz kardeşi olan “ölümü kutsayan” bir ulusçuluğun yerine; Türklüğü kültürel olarak tanımlayan bir ulusçuluk gibi, “Hayatı kutsayan” bir ulusçuluk öneriyor.

*

Bunu kime öneriyor? Bu kimin sorunu olabilir?

Türk ulusçulusun sorunudur. Ve Türk ulusçuluğunun yaratıcısı bürokratik kasta öneriyor. Hem de dışından bile değil içinden.

İşte en entelektüel ve demokrat bilinen Murat Belge’nin o güzel sözlerinin ardındaki acı ger-çek.

Meyvenin etli kısımlarını soyduğumuzda elimizde kalan, sert ve zehirli çekirdek: Türklüğün nasıl tanımlanacağı tartışmasıdır.

Önerilen: ölümü değil, yaşamı yücelten bir Türklük, dolayısıyla Türk ulusçuluğu.

86

Muhatap da Özne de Osmanlı yadigarı egemen bürokratik Oligarşi. Kadro’nun yaptığı da, Bu Bürokratik Oligarşi’ye bir doktrin oluşturmak değil miydi?

Anlaşılan herşey aslına dönüyor.

Topraktan geldik gene toprak oluyoruz.

02 Mayıs 2006 Salı

[email protected]

http://www.koxuz.biz

87

Türklerin Müslümanla şması mı? Müslümanların Türkleşmesi mi?

Daha önce “Biz” i Türkler, Türklük, Türk Ulusu vs. olarak ele almanın sosyalizmle ve sosya-listlikle uzlaşmayacağını, bunun en gericisinden milliyetçilik olduğunu ele almıştık. (Bakınız: “Murat Belge, “Biz”, “Toplum”, Ulus ve Marksizm” http://www.koxuz.biz/index.php?option=com_content&task=view&id=717&Itemid=360 )

Şimdi bir başka somut örnekte, bunun masıl gerici, tarihi allak bullak eden bir tarih anlayışına yol açtığını veya onunla bir arada bulunabileceğini görelim.

Aslında bu konuyu, daha önce, Tersinden Kemalizm adlı kitapta, Kıvılcımlı’yı eleştirdiğimiz bölümde, onun “Dinin Türk Toplumuna Etkileri” başlıklı yazısını eleştirirken kısaca ve dolay-lı biçimde ele almıştık. Burada bu eleştiriyi biraz daha detaylandıralım, ete kemiğe büründüre-lim.

Örnek olarak ele alacağımız kitap, Erdoğan Aydın’ın “Türklerin Müslümanlaştırılmasının

Resmi Olmayan Tarihi – Nasıl Müslüman Olduk?” (Başak Yayınları, 1994)

Dikkat edelim. Erdoğan Aydın’ın kitabının adı, “Türkler Nasıl Müslüman Oldu?” gibi bir isim değil. “ Nasıl Müslüman Olduk?”. Yani biz zamiriyle soruluyor soru. Soruyu soran özne, yani “biz”: Türkler’ dir. Diğer bir ifadeyle, Erdoğan aydın bir Türk olarak konuyu tartışmak-tadır.

Halbuki daha önce görmüştük ki, bir sosyalistin, bir Marksist’in “Biz”i ancak ve ancak, dün-ya işçi sınıfı olabilir. O tüm olayları bu öznenin bakış açısından ele alır ve almalıdır. Hele hele bu “Biz”in, son derece gerici; kendini bir dil, tarih, soy ile tanımlamış bir ulus, yani Türk-lük olması, hiçbir şekilde kabul edilemez.

Peki Erdoğan Aydın bir Marksist mi? Ya da öyle olduğunu mu iddia ediyor?

Böyle bir iddiası yoksa, elbette sorun yoktur. Türkler Türklerin nasıl Müslüman olduğu üzeri-ne yazabilirler. Çünkü daha sonra görüleceği gibi, Türklerin nasıl Müslüman olduğu, an-cak Türklerin sorabileceği bir sorudur . Marksist açıdan böyle bir soru olanaksızdır veya saçmalıktır. Bir Marksist böyle bir soru soramaz çünkü bu sorunun kendisi ideolojik ve yanlış bir sorudur ve yanlış sorulara doğru cevaplar verilemez.

Ama bir Marksist’in, Marksist olduğu iddiasındaki birinin, biz zamiriyle, Türklüğü özne ola-rak kabul ederek böyle bir soru sorması katmerli bir yanlıştır. Bu nedenle önce bakalım Erdo-ğan Aydın Marksist mi? Ya da böyle bir iddiası var mı?

Evet, Erdoğan aydın kendisinin Marksist olduğu iddiasındadır. Örneğin aynen şöyle yazıyor:

88

“Tarihsel Materyalist bir dünya görüşünün savunucusu olarak...” (sayfa: 18)

Marksizm, Tarihsel Materyalizmin kısaltılmış bir ifadesinden başka bir şey olmadığına göre, Eroğan Aydın bir Marksist olduğu iddiasındadır. (Burada Tarihsel Materyalizmin bir “Dünya

görüşü” değil, bir Bilim, bir yöntem olduğu konusunu ise, konuyu dağıtmamak için bir kenara bırakıyoruz.)

O halde, bir yandan kendisinin Marksist olduğunu iddia eden, hatta kitabını Marksist açıdan yazdığı iddiasında olan ama diğer yandan, kendisini Türk olarak tanımlayan , olaylara Türk-ler açısından bakan; Türk ulusçusu olarak yazan bir yazar karşısındayız.Bu ikisinin bir arada bulunamayacağı, ortadakinin Marksizm postuna bürünmüş bir milliyetçilik, hem de ilkel ve gerici bir milliyetçilik olduğu açıktır.

Ama haydi yine bir kredi daha açalım. Denebilir ki bu yargı çok acımasız. Onun biz olarak Türklüğü kastetmesi, Türk olarak yazması, Türk milliyetçisi olduğu anlamına gelmez. İnsan pek ala Türk olabilir de Türk milliyetçisi olmayabilir.

Bu doğru değildir. Çünkü bu günkü Türk ulusunun, Orta Asya’dan gelmiş Türkler olduğunu soya, ırka, tarihe dayanan bir milliyetçiliğin taraftarları savunabilir. Erdoğan Aydın’ın kitabı-nın adı ve içeriği, nasıl Müslüman olduk sorusuna, Orta Asya’da cevap arıyor. Burada var olan gizli varsayım, bu günkü Türk Ulusunun, Orta Asya’dan gelen Türklerin ahvadı olduğu varsayımıdır. Bütün Emin Oktay Tarih kitapları, bütün Türk Dil ve Tarih Kurumu, bütün üni-versiteler, bu hikayeyi anlatır ve inşa ederler.

Bu günkü Türklerin, Orta Asya’dan gelen Türklerin ahvadı olduğu iddiası, ırka, soya dayanan bir milliyetçiliğin iddiasıdır. Ve bizim “Tarihsel Maddeciliği dünya görüşü” olarak benimse-miş, Türk-Marksisti Erdoğan Aydın (Türk-Marksist, Kapitalist-Sosyalizm gibi bir saçmalıktır ve kendi içinde çelişir. İkisi bir arada olmaz.) ırkçı Türk ulusçuluğunun bu yalanını olduğu gibi kabul edip, fiilen bu yalanın yayılmasına hizmet ederek, onu yayarak ırkçı Türkçü ve Marksist nasıl olunabileceğinin bir örneğini bizlere sunuyor.

Bunun nasıl bir Irkçı Türkçülük olduğunu gösterebilmek için, başka tür bir Türk ulusçuluğu-nun, örneğin “kültürel ve Anadolucu” bir Türk ulusçuluğun da bu soruyu sorabileceğini ve buna bambaşka bir cevap verebileceğini gösterelim.

Pek ala şöyle bir Türk Ulusçuluğu da mümkündür. Ki böyle bir Türk ulusçuluğu Türk burju-vazisinin bu günkü ihtiyaçlarına ve tarihsel olaylara daha denk düşer.

“Bizans topraklarını feth eden Oğuzlar geldiğinde, Anadolu’da şehirler ve köyler boş değildi.

Orada binlerce yıldır yaşamış insanların torunları yaşıyordu. Keza bu fatihler de bu insanları

katledip sürmediler. Onların üzerine egemen oldular. Ve bu egemen fatihler, fethettikleri yer-

lerin ahalisine göre çok küçük bir azınlıktılar.

Bütün dünyada bu böyledir. Fatihler Feth ettikleri ülkelerin nüfusunun çok küçük bir yüzdesi-

ni oluştururlar. Ve kısa bir süre sonda, ya feth ettikleri ülkenin daha gelişmiş kültürü tarafın-

dan feth edilirler, yani onun dili ili dillenir ve diniyle dinlenirler veya o yerli ahaliden daha

gelişmiş bir uygarlık ve kurumlar sistemine sahipseler, yerli ahali fatihlerin dili ve dinini be-

89

nimser. Bu da kısa zaman içinde, fatihlerin genetik olarak çoğunluktaki yerli ahaliyle karış-maları, bir süre sonra onların fiziksel özelliklerine de sahip olmaları sonucunu doğurur.

Anadolu’da da tarih boyunca defalarca böyle olmuştur. Son arkeolojik kazıların ve antropo-

lojik araştırmaların da kanıtladığı gibi, örneğin Hitit kalıntılarının bulunduğu yerde bu gün

yaşayanlar Orta Asya’dan gelenler veya daha önceki tarihlere gelmiş akıncıların ve fatihlerin

torunları değil, bizzat o Hititlilerin torunlarıdır. Bu bütün dünyada da böyledir.

Bu şöyle bir benzetmeye daha iyi anlaşılabilir. Eskiden üzerine yazı yazılabilecek papirüs,

kağıt, deri gibi malzemeler az bulunuyordu ve pahalıydı. Bu nedenle, aynı papirüs üzerindeki

yazılar silinerek, veya zamanla silindiği için, defalarca farklı uygarlıkların farklı yazılarıyla

bile kullanılabiliyordu. (Hiçbir silinme tam olmadığından, bu gün çok özel tekniklele, bir pa-

pirüsün üzerindeki farklı yazılar okunabilmektedir.) Böylece, bir papirüs hep aynı olmasına

rağmen üzerindeki yazılar, dil vs. zamanla değişiyordu. İşte bu günkü Anadolu da böyledir.

İnsanlar biyolojik olarak hep aynı insanlardır. Onların dilleri ve dinleri sürekli değişmiştir, tıpkı bir papirüsün üzerine başka yazılar yazılması gibi.

Bu yaklaşımdan hareketle, bu günkü Türk ulusu da, böyle bu tarihin ürünüdür, bütün bu halk-

ların ve uygarlıkların kültürünün mirasçısıyız bir Türkler. Bu Kültürün içinde Orta Asya’dan

gelen Fatih Oğuz’ların oranı, onların küçük bir fatih azınlık olarak genetik oranından daha

fazla değildir”

Yani böyle bir Türk milliyetçiliği de mümkündür ve bu gün ilk örnekleri Halikarnas Balıkçı-sı’nda görülen böyle bir Türk milliyetçiliğini savunanlar da vardır.

Böyle bir milliyetçilik de Türk milliyetçiliğidir, ama 1920-30’ların ideolojik atmosferine göre şekillenmiş kana, ırka dayanan bir Türklükle değil, daha günün ihtiyaçlarına uygun, global-leşmenin ve post modernitenin çokluğu ve çeşitlili ği zenginlik gören yaklaşımlarına uygun daha “çağdaş”, daha kültüre göre tanımlanmış bir milliyetçilik olur.

Ve böyle bir milliyetçilik, olgulara daha denk düşen bir milliyetçiliktir de.

Şimdi böyle bir milliyetçilik açısından, “Nasıl Müslüman Olduk?” sorusu, bu günkü Türk ulusunu, Orta Asya’dan gelenlerin ahvadı olarak gören ırkçı ve kana dayanan Türk milliyetçi-liğinden farklı bir anlama ve içeriğe sahip olurdu. O zaman bu soru, Anadolu’da binlerce yıl-dır yaşayanların, fatihler küçük bir egemen azınlık olmalarına rağmen nasıl Müslüman oldu-ğunu; ya da Balkan, Kafkas göçleri ve katliamlarla Anadolu’nun nasıl Müslüman bir çoğun-luğa ulaştığını araştırırdı.

Yani kültüre dayanan bir Türk milliyetçisi için “nasıl Müslüman olduk?” sorusunun cevabı, Anadolu’nun, İslamiyet zırhıyla kuşanmış göçebe fatihlerce fethi ile daha sonraki dönemlerde ahalinin nasıl Müslüman olduğu (örneğin, Haraçtan kurtulmak için, daha az vergi vermek için) ve nihayet yerli Hıristiyanların katledip sürülmesi ve Balkan ve Kafkaslardan gelenler vs. gibi noktalarda yoğunlaşırdı.

Yani Erdoğan Aydın’ınkinden çok farklı bir yer ve zamanda arardı böyle bir milliyetçilik “Nasıl Müslüman olduk?” sorusunun cevabını. Erdoğan Aydın’ın kitabı, yani ırka, soya daya-nan bir Türk milliyetçisinin cevabı, yer olarak Orta Asya ve zaman olarak 7-13. yüzyıllar

90

arasında yoğunlaşırken, kültüre dayanan bir Türk milliyetçisinin cevabı, yer olarak Anadolu (Balkan ve Kafkaslar)ve zaman olarak da diğerinin bittiği yerde, 12-13 yüzyıllar sonrasın-da başlardı.

Erdoğan Aydın bu sorunun cevabını Orta Asya’da ve 13 yüzyıl öncesinde aradığından, Irkçı, kana dayanan Türk milliyetçiliğinin bütün yalanlarına ve varsayımlarına dayanmakla, onları kabul etmekle kalmıyor, aynı zamanda onları yayıyor ve pekiştiriyor.

Sanırız bu örnek, Türkiye’de ilerici, demokrat ve hatta “tarihsel maddeci dünya görüşünü

benimsemiş” solcu, aydın ve de Komünistlerin nasıl saf kan gerici milliyetçiler olduklarını; onların ilerici ve demokratlığının ancak böyle gerici ve ırkçı bir milliyetçilik içinde “ilerici” ve “Demokrat”lık olduğunu yeterince açık olarak gösterir.

*

Ancak İster Kültür’e ve Anadolu’ya dayansın, ister, ırka, soya ve Orta Asya’ya dayansın her iki milliyetçilik de, ulusların tarihi olmadığı gerçeğini inkar ederler ve uluslara bir tarih ya-ratma çabasıdırlar. İkisi de gerici milliyetçiliklerdir bu nedenle.

Şu çok basit gerçek bir türlü kavranılmaz, ulusların tarihi yoktur. Türk ulusu, Türk Ulusunun kuruluşuyla birlikte ortaya çıkmıştır. Ondan önce bir tarihi yoktur ve olamaz, ister Anado-lu’ya ve kültüre, ister Orta Asya’ya ve Türklüğe dair bir tarih iddiası, bütünüyle ulusçuların bir inşasıdır.

Bir an için Orta Asya’dan gelenlerin, Anadolu’nun yerli ahalisini yok edip onun yerini aldık-larını, bu günkü Türk ulusunu oluşturanların, onların genetik, kültürel devamcıları olduklarını var sayalım.

Bir çok kez Tarihteki kavimler kendilerinin kendilerini tanımladıkları isimlerle değil ama ge-nellikle uygarların onlara verdikleri isimlerle adlandırılırlar. Biz bunu bir yana da bırakalım ve Türklerin kendilerini Türk olarak tanımladıklarını var sayalım.

Bu koşulda bile o gelenlerin Türklüğü ile, Türk ulusunun Türklüğü arasında hiçbir ilişki yok-tur.

Ulus olarak Türklük, tamamen politik bir kavramdır. Türklüğün, o ulus ırkçı bir Türk kavra-mına bile dayansa, genetik ve soya dayanan bir Türklükle ilişkisi yoktur.

Bir zamanlar kendilerine Türk diyen insanlar için ise, Türklüğün politik hiçbir anlamı bulun-muyordu. Bu sadece uzaklardaki ortak bir kökene veya yine bu kökenle bağlantılı ortak bir dile tekabül ediyordu. O insanlar, şu veya bu toteme bağlıydılar. Onların tüm davranışlarını, toplumsal üstyapılarını bu belirliyordu.

Yani Türkler Müslümanlaşmadı, şu veya bu totemden, şu veya bu boylar Müslüman oldular, şu veya bu boyun, soyun örgütlenme ve hukukunun yerini İslam hukuku ve örgütlenmesi aldı. Türklerin Müslümanlaştığı, Türk milliyetçiliğinin yarattığı bir kavramdır, Irka göre tanım-lanmış bir Türk ulusuna Tarih yaratma çabasının sonucu ortaya çıkan bir uydurmadır.

Burada karışıklığı yaratan, bir zamanlar şu veya bu soydan veya boydan insanların, uzak bir ortaklığa bir gönderme ile, hiçbir dinsel veya politik anlamı olmadan Türk olarak kendilerini

91

tanımlamaları ile, bu günün sadece politik olanın tanımlanmasının aracı Türk kavramının, aynı sözcükle karşılanmasıdır. Yani Tarih’teki Türkler Türk değildiler ve olamazlardı; onlar ancak Kınık boyundan, Kayı boyundan veya Müslüman, Hıristiyan olabilirlerdi. Boy ya da Din, bunlar tüm toplumsal yaşamı, ilişkileri ve örgütlenmeyi belirliyordu.

Ama ulus olarak Türk ulusundan olanlar ise, şu veya bu boydan, şu veya bu dinden olamazlar. Politik anlamı olmadan, elbette şu veya bu boydan, şu veya bu dinden olduklarını söyleyebi-lirler ama bunun hiçbir politik anlamı yoktur ve olmamalıdır. Özel olarak, inanç olarak, kültü-rel olarak (ki hepsi aynı anlamdadır, yani politik olmayan anlamında) öyle olabilirler. Ama bir toteme ya da uygarlık dininin bir inanç olduğu da tam ulusçuluğun dayandığı bir kabuldür. Yani insanlar, Türk ise, Türk ulusundan ise, Müslüman, Hıristiyan ya da Kayı boyundan, at-maca soyundan olamaz. Müslüman, Hıristiyan, Atmaca soyundan, Kayı boyundan ise Türk olamaz, Türk ulusundan olamaz. Çünkü dinler aslında bir inanç değildir, tümüyle üstyapıyı örgütlerler. Nasıl Müslüman olmak için, putu parçalamak, yani kabilenin totemini parçala-mak, kan kardeşliği yerine din kardeşliğini geçirmek gerekirse; Türk olmak için de Müslüman olmaktan çıkmak; Allah’ın kanunları yerine Türk ulusunun kanunlarını; Allah’ın sınırları ye-rine ulusun sınırlarını, Din kardeşliği yerine ulus kardeşliğini geçirmek gerekir. Aynı şekilde Komün’ün soyun, totemin, Şaman’ın kanunları ve aşiret kardeşliği yerine Türk ulusunun ka-nunları ve kardeşliği geçer.

Tekrar edelim. O Orta Asya’dakiler için Türklük hiçbir şey ifade etmiyordu. Onlar önceleri şu veya bu boydan, soydandılar. Onlar şu veya totemin soyundan olarak vardılar. Daha sonra da Müslüman veya başka bir dindendiler. O zaman da onlar için Türklük hiçbir şey ifade etmi-yordu. Nasıl Müslümanlık ile Onların boyları arasında bir ilişki yok idiyse, onların boyları ve sonraki dinleri ile Türklük arasında da bir ilişki yoktu.

Uluslar, dolayısıyla da Türklük, ne tarih, ne de soy, kan, kültür vs. ile ilgili değildir. Bir ulus olmak için, bunların hiç biri gerekmez. Bu gerici ulusçuluğun bir uydurması, inşasıdır.

Dünyanın ilk ulusu olan Amerikan ulusunun bir tarihi yoktu ve Amerikan ulusu için bir Tarih gerekmemişti. Aksine ulus tarihsiz olarak ortaya çıkmıştı. Dil ve soy ise hiç söz konusu bile değildir. Aynı dil ve soydan insanlara karşı bir savaş içinde bu ulus kurulmuştu.

O halde, bir soy veya tarihin olduğu, ulusun onun sonucu ortaya çıktığı, bir ulusçu yalanıdır. Hem de gerici ulusçuluğun bir yalanıdır. Çünkü, tıpkı ABD’de olduğu gibi, ulusların tarihi olmadığı anlayışıyla da bir ulusçu olunabilir . İlk aydınlanmanın demokratik ulusçuluğu aşağı yukarı böyle bir şeydi. Ulusların bir tarihi oldu ğu, gerici ulusçuluğun bir kabulü-dür .

İster Kültüre ve Anadolu’ya dayansın, ister ırka, soya dayanıp köklerini Orta Asya’da arayan ulusçuluk olsun, ulusların bir tarihi oldu ğuna inanan ve bunu savunan ulusçuluklar geri-ci ulusçuluklardır .

Demokratik bir ulusçuluk, ulusların bir tarihi olduğu ilkesini reddeder ve tarihsiz, Tarihe karşı olarak ulusu kurmaya çalışır.

92

Çünkü, demokratik bir ulusçuluk, insan haklarına dayanır, ve insanı bir soy, tarih, dil, bölge ile tanımlamayı reddeder. Demokratik ulusçuluk, “Vatanım Yeryüzü, Milletim İnsanlık” diyen ulusçuluktur. Çünkü, ulusçuluk özünde, politik diye ayrı bir alanın varlığının kabulü ve daha önceki çağlarda hukuki ve politik olanı belirleyenin, yani dinlerin özel’e atılmasıdır. Bütün insanlar dini, dili vs. eşittir önermesinin özü, ulusçuluk öncesi toplum yaşamını, hukukunu, devletin örgütlenmesini vs. belirleyen dinlerin buradan uzaklaştırılması, özele atılmasıdır. Bunun için de ulusçuluğun, yani demokratik bir ulusçuluğun tarihe ihtiyacı yoktur.

Soınuç olarak, Erdoğan Aydın’ın “Nasıl Müslüman Olduk?” sorusu, ulusların tarihi olduğu-nu savunan gerici ulusçuluğun bir sorusudur.

Ulusların tarihi olmadığından yola çıkan ise, bu tarihsiz şeyin, nasıl yaratıldığını anlatır?

Devrimci ve demokratik ulusçuluğun sorusu ise şudur?

“Anadolu’nun Müslüman ahalisinden nasıl Türk ulusu yaratıldı?”

İşte o “nasıl Müslüman Olduk?” sorusu , Müslüman Anadolu ahalisinden, Orta Asya Türklü-ğüne, kana, ırka dayalı bir ulusu yaratanların bir sorusu olarak ortaya çıkar ve bu yaratılışın nasıl olduğunu gösterir bizlere.

Yani, bizzat bu sorunun kendisiyle.

Erdoğan aydın, kitabıyla, kana, soya, ırka dayanan bir ulusun inşasına hizmet etmektedir.

*

İşte, Aleviler içinde ilerici bilinen, demokrat bilinen ve hatta “Tarihsel maddeciliği bir dünya

görüşü” olarak benimseyen Erdoğan Aydın’ın nasıl boğazına kadar bir gerici milliyetçilik içinde olduğu.

Tabii burada Erdoğan Arkadaşımıza haksızlık etmiş olmamak için şunu belirtelim. Bu yakla-şım ve görüşler sadece Erdoğan’ın değil, Türk sosyalistlerinin ve hatta dünya sosyalistlerinin yüzde doksan dokuzunun görüşleridir. Biz sadece Erdoğan Aydın’ı bir örnek olarak seçtik.

Onu seçmemizin nedeni ise meşrebimiz. Bizim meşrebimiz de, yakınlarımıza ve arkadaşla-rımıza karşı gaddar, bize uzak olanlara ve düşmanlarımıza karşı anlayışlı ve toleranslı olmak olarak özetlenebilir.


25 Mayıs 2006 Perşembe

93

Türkler, Güvercinler ve İnsanlar

Hrant Dink’in “Ruh halimin Güvercin Tedirginliği” başlıklı yazısının son satırlarında umudu-nu ve güvenini şu sözlerle dile getiriyor:

“Evet kendimi bir güvercinin ruh tedirginliği içinde görebilirim, ama biliyorum ki bu ülkede

insanlar güvercinlere dokunmaz.

Güvercinler kentin ta içlerinde, insan kalabalıklarında dahi yaşamlarını sürdürürler.

Evet biraz ürkekçe ama bir o kadar da özgürce.”

Ama bu satırların, son yazının son satırları olması, aynı zamanda bu umudun ve güvenin hiç-bir dayanağı olmadığını da kanıtlamış bulunuyor.

Niçin böyle?

Çünkü bu ülke Türkiye’dir ve Burada İnsanlar değil Türkler yaşıyor.

Dink’in anlamadığı veya iyi niyetle görmek istemediği Türklerin İnsan olmadığıydı.

Dink’in zikrettiği, bir zamanlar, aralarında güvercinlerin yaşamasına müsaade eden ve “bu ülkede” yaşayan insanları, Türk değil Müslüman’dılar.

Yani Türkiye Cumhuriyeti’nin yasalarına değil, Allah’ın yasalarına göre düşünüp davranmaya çalışırlardı. En zararlı bilinen böceği bile, o da Allah yaratığıdır diye öldürmekten çekinirler-di.

Ama Türkler’de Allah korkusu yoktur, onlarda Türk Devleti korkusu vardır. Devlet güvercin-lerin kafasını koparın dediğinden, güvercinlerin kafasını koparırlar.

Devlet Türklük düşmanlarını yaşatmayacağız dediğinde, güvercinlerin kafasını koparın de-mektedir örneğin. Hatta şimdi Hrant Dink’in öldürülmesini bile Türklüğe veya Türk devletine sıkılmış bir kurşun olarak tanımladıklarında, diğer güvercinlerin kafasını da koparın demekte, Dink’in ölüsü üzerinden yeni cinayetlerin sinyalini vermektedirler.

Dink’in anlamadığı,eskiden insanların Türk olmadığıydı. Onlar Allah’tan korkan Müslüman-lardı. Türkiye Cumhuriyeti ve İttihat Terakki, bu insanları Türk haline dönüştürdü.

Bu gün kendine Müslüman diyenleri Türklük öncesinin Müslümanlarıyla karıştırmamalı. Bu günün Müslümanları Müslüman değildirler: Allah için değil, Türklük için, devlet ve Türk milleti için yaşarlar. Allah’ın kanunlarına değil, Türk devletinin kanunlarına uyarlar. Onlar Türklerin ezilenlerini yanıltmak için kendilerine Müslüman diyen Türklerdir.

Müslümanlar Allah için yaşarlar, Allah için ölürler, Allah’tan korkarlar, her işlerini Allah için yaparlardı.

94

Türkler Türk Devleti ve Türklük için yaşarlar, Türklük ve Türk devleti için ölürler, Sadece Türk devletinden korkarlar ve her işlerini Türklük için yaparlar.

Elbette Türkler de, Türk olmadan önce bu topraklarda yaşayan Müslümanlar gibi biyolojik olarak insandırlar . Ama Hitler de biyolojik olarak insandır. En acımasız katiller de. Biyolo-jik olarak insan olmak başkadır, sosyal olarak insan olmak başkadır.

Sosyal olarak İnsan olan Türk ya da Müslüman olamaz.

Nasıl bir Türk Müslüman olamazsa ve bir Müslüman da Türk olamazsa öyle.

Türk, Türk devletinin kanunlarına uyan ve onu kabul edendir.

Müslüman Allah’ın kanunlarına uyan ve onu kabul edendir.

Müslüman isen Türk, Türk isen Müslüman olamazsın. Ya Allahın ya da Türkiye Cumhuriyeti denen devletin kanunlarına uyacaksın.

Benim dinim İslam; Milletim Türk diyenler, tam da Türklerin Ulus ve Din tanımlarına uygun davrandıklarından, kendilerine Müslüman diyen Türklerdir ama Müslüman değildirler. Bunlar İnsan’ların birer dinleri ve milletleri olduğunu söylerler. Bu en büyük yalandır.

Bu en büyük yalandır. Çünkü millet de bir dindir: Ama din Milliyetçilerin ve Milletlerin din dediği yani sadece kişisel bir şey değildir. Din insanların tüm yaşamını örgütler. Millet denen din de, insanların tüm yaşamlarını örgütler.

Bu nedenle din ve millet, farklı kategorilerden değil, aynı kategoriden oluşumlardır. Dolayı-sıyla bir insanın bir dini veya bir milleti olabileceği, din ve milletin farklı kategorilerden olu-şumlar olduğu milletlerin ve milliyetçilerin bir yalanıdır.

Nasıl bir İnsan hem putlara hem Allah’a tapamaz, toplumsal hayat hem bir puta hem Allah’a göre düzenlenemezse, insan hem Türk hem Müslüman olamaz.

Aynı şekilde, İnsan (burada biyolojik bir varlık olarak insandan söz ediyoruz) hem İnsan (Sosyolojik olarak insan) ve hem de Türk, Müslüman veya Puta tapar olamaz.

İnsan (Burada sosyolojik olarak, insanların (Burada biyolojik olarak) dili, dini, etnisi, soyu, sopu, ırkı, ne olursa olsun eşit olduğuna inanan ve bu inanca göre yaşamak için mücadele edendir. Yani, insanların eşit olduğunu kabul etmeyenler sosyolojik olarak insan değildirler ve olamazlar.

Bu inanca göre yaşamak ise, bir ulustan olmakla, bir dinden olmakla bağdaşmaz. Bütün insan-lar eşitse, niye birileri şu veya bu soy, tarih, dil vs. (yani örneğin Türk, Kürt, Ermeni Fransız) denerek bu eşitli ğin dışında tutulmaktadır? Bu kendisiyle çelişir. İnsan olmak her şeydan önce, ulusal olanın, tıpkı din gibi, politik olmaktan çıkarılması kişisel bir sorun olarak ele alınması ile mümkün olabilir.

İnsanlar devletin her hangi bir ulusla tanımlanmasını reddeden bir toplumda var olabilir ve bu günkü ulus devletler içinde bunun için mücadele edenlerdir.

95

Yani insan olmak için her şeyden önce, politik olanın ulusal olanla tanımlanmasına, uluslara karşı mücadele etmek gerekir.

Uluslar içinde mücadele edilen tarafsız ortamlar değil, kendilerine karşı mücadele edilmesi gereken her şeyden önce siyasi birimler ve üstyapılardır.

İnsanlar, Türklüğün şimdi tıpkı dinin olması gerektiği gibi, tamamıyla kişisel bir sorun, özel bir sorun olması için mücadele edenlerdir.

Diğer bir ifadeyle politik bir kimlik olarak Türklüğü reddeden ve Türk devletini yıkıp, ulusa göre değil, dili, dini, etnisi, soyu cinsi ne olursa olsun tüm insanların eşit olarak yaşayacağı bir toplum için mücadele edenler insanlardır.

Bu gün sadece Türkiye’nin değil, tüm dünyanın, sosyalistlere değil, İnsan’lara ihtiyacı var. Sosyalizm için değil, öncelikle insanlık için mücadele etmek, yani her biri uluslara göre ta-nımlanmış devletleri (ki bunların her biri de ulusları farklı ölçütlerle tanımlamaktadır) yıkma mücadelesine girmek gerekiyor.

Sosyalist olabilmek için de her şeyden önce insan olmak; Türk, Kürt, Ermeni, Fransız, Amerikalı, Avrupalı olmaktan çıkmak ve bunlara kar şı mücadele etmek gerekiyor.

Sosyalistlerin hedefi, Ulusların kaderini tayin hakkı değildir. Sosyalistlerin hedefi, ulusal ola-nın da politik olmaktan çıkarılması ve özele ilişkin olması olabilir. Böylece asfari olarak bi-çimsel eşitlik sağlandıktan sonra sosyalistler gerçek bir eşitli ği isteyebilirler.

Sosyalistlerin Hedefi: ulusların kaderini tayin hakkı değil; isteyen üç kişinin bir araya gelip, istediği ulusu kurma, girme, çıkma ve ulussuz olma hakkı olmalıdır. Bu günün ulusal devlet-lerle kaplı dünyasında insanların ulussuz olma hakkı, dolayısıyla insan olma hakkı yoktur.

Sosyalistler ise, her şeyden önce insan olma hakkı, yani ulussuz olma hakkı için mücadele etmelidirler.

Ulussuz olma hakkının ilk koşulu da politik olanı ulusal olana göre tanımlayan ulusal devlet-lerin yıkılmasıdır.

Hrant Dink aslında böyle net ifade edememiş olsa da böyle bir dünya için mücadele ediyordu.

O her şeyden önce bir Humanist ve Demokrattı.

İnsanlığını insanca bir düzende yaşayamayan bir insandı.

Bunun için Türkler tarafından öldürüldü.

Çünkü her ulus gibi Türklük de insanlığın düşmanıdır.

İnsanın olduğu yerde Türk, Türk’ün olduğu yerde de insanlar var olamaz.

20 Ocak 2007 Cumartesi

[email protected]


96

Hrant Dink ve Behiç Aşçı ve Kar Topu Etkisi

Hrant Dink’i öldüren, Genel Kurmayın emri ve komutası altıdaki “Ergenekon” veya “Özel

Harp Dairesi” veya “Kontr Gerila” veya “Seferberlik Tetkik Kurulu” veya en bilinen adıyla “Derin Devlet” bu eylemi planlar ve yaparken belli ki bir Ermeni öldürüp on binlerce Ermeni yaratacağını; bir demokrat öldürüp on binlerce demokrat yaratacağını hiç hesaplamamıştı. Düşünüyordu ki on beş yıldır tüm toplumu teslim almıştır. Bir zamanların devletten gelen her şeye son derece sağlıklı bir kuşku ve düşmanlıkla yanaşan, millet din neymiş önemli olan in-sanlıktır diyen insanları, Devletçi ve Türkçü birer canavara çevirmiştir. Örgüt üyelerini infaz eden polisleri alkışlayan, “Şehit Cenazeleri”ne katılan, Kürtlere karşı egemen ulustan olmanın keyfini çıkaran ve Kürtlerin çektikleri acılara kör ve sağır olan insanlar damgasını vurur cina-yet sonrası ortama. Ve böylece bu cinayet ve Kürtleri sindirmek için bir etnik savaş ve katli-am tehdidi olarak işlev görür, kirişleri gerer.

Ne var ki evdeki hesap çarşıyı tutmadı. Gerici ve saldırgan milliyetçi değil, demokratik bir tepki damgasını vurdu politik ortama.

Demokrasi güçleri önce 12 Eylül’ün darbesini yemişlerdi. Sonra Teacher Reagan döneminin, Turgut Özal’ın yeni Muhafazakarlığının darbesini yediler. Tam biraz toparlanır gibi olmuşlar-dı ki Duvar yıkıldı. Ve bu ideolojik iklimde özel savaş ekibi tüm ülkeyi teslim aldı. Tek dire-niş noktası Kürt Özgürlük Hareketiydi ve o de tecrit olmuştu. Genel kurmay ve Özel Harp Dairesi bir parti gibi neredeyse tüm toplumu örgütlemiş ve kontrol altına almış bulunuyordu.

Ama hiçbir süreç ebediyen sürmez. Bir noktadan hiç ön görülmeyen eğilimleri yaratır ve bes-ler.

Daha önce bu değişimin ilk izleri kimi şehit ailelerinin başbakanı geri adım atmaya zorlayan “vatan sağ olsun demiyorum” tepkilerinde ortaya çıkmıştı. “Türkiye barışını Arıyor” konferansı, yine de hiç küçümsenmeyecek yankılar ve tartışmalara yol açmış en azından gazetelerde birkaç haber ve yoruma konu olabilmişti. Hrant Dink’in öldürülmesi ise, neredeyse unutulmuş ama derinden derine de belli bir birikim yapmış insani ve demokratik tepkilerin adeta patlarcasına ortaya çıkışına yol açtı.

Bu hiç hesapta olmayan tepki, cinayeti işleyen gizli merkezler kadar Hükümet’i de şaşırttı. Hükümetin açıklamaları bizzat kendi destekçileri tarafından bile eleştirildi. Kimse Genelkur-mayın adını ağzına almıyor ve bundan çekiniyor ama toplumun bilincinin derinliklerinde bu cinayetin Genelkurmayın emir ve komutası altındaki “Derin Devlet” tarafından işlendiğine dair en küçük bir kuşku bile bulunmuyor.

Türkler arasında Demokratik hareket o kadar zayıflamıştı ki demokratik refleksler sadece İn-san Hakları Derneği’nin cılız omuzlarına kalmıştı. O da PKK’nı yan kuruluşu olarak tanınıyor ve tam bir tecrit içinde bulunuyordu.

97

Hrant Dink’in ölümüne tepkiler, bu boğucu ve zehirli atmosferi bir parça olsun dağıtır gibi oldu. Dengeler bir anda değişikli ğe uğradı. Gericiliği besleyen kendini yaratan mekanizma şimdi demokrasi mücadelesinde kendini besleyen bir mekanizma ve kartopu etkisi yaratabilir.

"Reformlar devrimci mücadelenin yan ürünüdür" diye bir söz vardır. Bunun somut bir örne-ğini F tipi cezaevleri ile ilgili düzenlemede şimdi görmüş bulunuyoruz. Eğer Hrant Dink’in öldürülmesine böyle güçlü bir demokratik tepki olmasa, hükümetin bu ölüm karşısındaki tav-rına kendini destekleyen İslamcı aydın ve liberal çevrelerden bile böyle tepki gelmese, Hü-kümet F Tipi cezaevleri ile ilgili yeni düzenlemeyi yapmaz ve Behiç Aşçı’da bunun üzerine ölüm orucuna ara vermezdi. (Belki çok geç, belki de geri dönülebilecek noktayı çoktan aştı-lar.)

Bir bakıma Hrant Dink’in ölümü ve buna gösterilen demokratik tepki bir yan ürün olarak Be-hiç Aşçı ve diğer ölüm orucundakilerin de hayatını kurtardı ve kanayan bir yara olan ölüm oruçlarındaki kanamaya son verdi.

Elbette bunda, Behiç Aşçı’nın bir avukat ve özgür bir insan olarak ölüm orucuna başlaması, keskin bir dildense toparlayıcı, insanların ve toplumun vicdanlarına seslenen bir üslup tuttur-ması; talepler çıtasını en asgari noktaya indirmesi, insani özellikleri ve içtenliği, tıpkı Hrant Dink’in özelikleri gibi, hiç küçümsenmeyecek bir etkiye sahip olmuştur.

Bunlar Hrant Dink’in ölümüne tepkilerle birleşince ve hükümet liberal çevreler ve İslamcı aydınlarla ciddi bir kopukluk içine girince, durumunu tekrar güçlendirmek için, ölüm oruçla-rının bitmesi için gerekli adımı atmak zorunda kalmıştır. Bu uzun, çok uzun yıllardır, demokratik hareketin ilk kazanımıdır. Ve muhakkak ki demokra-tik güçlerin toparlanma ve kendine güvenlerini besleyici bir etki yapacaktır.

Bu demokratik tepki muhtemelen, devletin, iktidar partisinin ve CHP’nin içindeki farklı stra-teji savunanları da güçlendirecek ve bir karşı baskı unsuru oluşturacaktır. Bu demokratik tep-kinin ilk yankıları yakında CHP içinde Baykal’ın çizgisine karşı daha sert ve güçlü eleştiriler çıkmasına yol açabilir. Aynı şekilde devletin içinde de, inkar ve imha politikalarıyla bu işlerin gitmeyeceği yoksa her şeyin yitirileceğini söyleyenlerin manevra alanları ve etkilerinde bir genişleme olacaktır. Bu da ırkçı, inkarcı ve saldırgan Türk milliyetçiliğinin ve bu zemin üze-rinde istediği gibi at koşturan derin devletin hareket alanını daraltıcı etki yapacaktır. Bu da demokrasi güçlerinin alanını genişleterek, onlara moral vererek kendini besleyen bir sürece yol açabilir.

Elbette bu gibi gidişler düz bir çizgi izlemezler. İnişler ve çıkışlarla giderler. Ama dibe vuruş noktasının aşıldığını gösteren belirtiler var.

Ne var ki, fazla umutlu da olmamak gerekiyor.

Birincisi, demokratik güçler hala çok cılız ve zayıf ve ince bir katman oluşturmaktadır. Sade-ce Hrant Dink’in ölümüyle ilgili çeşitli haberlerin altındaki yorumları okumak bile yeter. Her zaman birkaç demokratik yorumun karşısında, onlarca ırkçı, saldırgan, faşist yorum bulun-maktadır.

98

Bu güçlü demokratik tepki olayın İstanbul’da özellikle de sol ve liberal bir kitlenin bulunduğu bir bölgede gerçekleşmesi ve oradaki insanların Türkiye ortalamasına göre çok farklı ve istis-nai olmalarıyla gerçekte toplum içinde olduğundan daha güçlü görünmektedir.

Bu cinayet İstanbul’un başka bir semtinde veya başka bir şehirde olsaydı, bu kendiliğinden demokratik tepki damgasını vuramazdı ve gazetelerdeki ırkçı ve faşist yorumları yazanların esas ortamı belirlemeye devam ederlerdi.

İkincisi. Bir demokratik tepkiden söz ediyoruz ama, Hrant Dink’in ölümüne tepki gösterenle-rin üzülme ve tepki nedenlerine bakıldığında, bırakalım humanist ya da demokrat gerekçeleri bir yana, çoğu kez milliyetçi ve hatta ırkçı gerekçelerin tersine dönmüş bir biçimde dile geti-rildiği görülmektedir. Aslında siyasi ve ideolojik olarak hiç de demokratik ve hatta liberal bile olmayan geniş bir kitle bulunmaktadır Dink’in ölümüne tepki gösterenler içinde.

Diğer yandan yine geniş bir kitle de demokratik değil, liberal bir özellik göstermektedir. As-lında gerçekten demokratik bir özellik gösterenler, tepki gösterenlerin çok küçük bir bölümü-dür. Ama bunlar başta girişim yeteneği göstererek en azından “Hepimiz Ermeniyiz” gibi slo-ganların yerleşmesine ve demokratik özlemlerin gerçekte var olduklarından çok daha güçlü görünmesine yol açmışlardır. Ama örneğin Devleti ve Genelkurmayı suçlayan veya Özel Sa-vaş Dairesinin kapatılmasını isteyen sloganlar demokrat olmayan bu geniş kitle tarafından benimsenmemekte onlar tarafından tepki gösterilmektedir.

Gerçi bu da normaldir. Her devrimci ve demokratik kabarış böyle başlar. 1905 devrimi başla-dığında İşçiler Çar babalarına ikonlarla yalvarmaya gidiyorlardı. Ama bir gün içinde birçok şey değişivermişti. Gerçi burada henüz bir devrimci ve demokratik kabarıştan söz etmek için bir neden yok ama geniş insan kitleleri bizzat kendisi eylem içinde öğrenir ve değişir. Bu nedenle olabildiğince geniş bir katılımı korumak ve tecrit olmamak için azami esneklik göstermek demokratik güç-lerin bu cılız başlangıcı koruması ve sürdürmesi için en önemli koşuldur. Bizzat Hrant Dink ve Behiç Aşçı gibi örnekler bunun nasıl bir şey olduğunun somut örneklerini, ortaya koyduk-ları hayatlarının pratiğinde göstermiş bulunuyorlar.

*

“Derin Devlet”in hiç hesapta olmayan bu sonuçlara rağmen hedefinden var geçtiği sanılma-malıdır. Hrant Dink bir Ermeni idi ve özellikle bir Ermeni olduğu için öldürüldü ama esas hedef Kürtlerdi. Çünkü katliamlar sonucu Türkiye’de Ermeniler artık politik bir güç değildir-ler. Hrant Dink’in öldürülmesi aslında toplumu bir Türk Kürt savaşına çekme, germe, aydınla-rı sindirme, saldırgan bir Türk milliyetçiliğini geliştirme operasyonun bir parçası olarak gö-rülmelidir.

İktidarlarının Orta Doğu’daki dengelerin değişmesiyle böyle eskisi gibi yürümeyeceğini gö-renler, son bir çabayla her türlü çılgınlığı yapmaya hazırlanıyorlar. Tıpkı daha önce Kıbrıs’ta yaptıkları gibi, özel savaş dairesi aracılığıyla örgütlenip, ABD’nin zor durumda kalıp bir şey demeyeceğini umdukları bir momentte, ilk fırsatta Kerkük’ü de işgal etmeyi planlıyorlar. Bu işgale paralel olarak da cephe gerisini sağlama almak için, Türkiye’de Kürtleri sindirmek üze-

99

re bir Kürt katliamı düşündüklerine kesin gözle bakılabilir. Çünkü askerler planlarını her za-man cephe gerisini emniyete almak ve temizlemek üzerinden kurarlar. Nasıl ABD savaşı daha da yayarak içine düştüğü bataktan çıkmak istiyorsa, kediye göre budu Türk devletinin de fır-sat bulduğunda aynı şeyi yapacağına hiç kuşku yoktur.

ABD’nin i şinin zorlaşması ve savaşı yayabilmek için İran’a karşı Türk ordusunun gücüyle destek karşılığında güney Kürtlerini ve Kerkük petrollerini Türk devletine peşkeş çekebilece-ğinin hesabını yapmaktadır Türk Genel Kurmayı.

Güney Kürdistan’ı özel timlerle doldurmak ve Hrant Dink Cinayeti, ilan edilmiş ateşkesi zer-rece dikkate almadan operasyonlara devam ve baharda PKK’nın ateşkese son vermesi için her türlü provakasyon, bütün bunlar bu konsept içinde değerlendirilmelidir.

Bütün bunlar göz önüne alınınca, Hrant’ın öldürülmesine gösterilen demokratik tepkinin geli-şiminin önündeki zorluklar daha iyi görülmektedir.

23 Ocak 2007 Salı


[email protected]


100

Panel İlanı

Ermeni Soykırımı,

Milliyetçilik,

Nedenleri ve Günümüze Etkileri

Panel

Abut Can (Eğitmen, Siyasetçi - Hamburg)

Recep Maraşlı (Yazar, Yayıncı - Berlin)

Feleknas Uca (Avrupa Parlamenteri - Brüksel)

Dr. Rafi Kantian (Yazar, yayıncı - Hannover)

Corry Guttstadt (Araştırmacı Yazar - Hamburg)

Demir Küçükaydın (Yazar - Hamburg)

Tarih: 21.04.2007, Cumartesi

Saat: 14.00 – 19.00 arası Yer:

Department für Wirtschaft und Politik (DWP) der Uni versität Hamburg, Von-Melle-Park 9, Hamburg

Eine Veranstaltung der „Fachschaftsrat Department für Wirtschaft und Politi k (DWP) der Universität Hamburg “ mit Unterstützung der Initiative “Hrant Dink Demokrasi Giri şimi Hamburg ”

101

Ermeni Soykırımı, Milliyetçilik, Nedenleri ve Günümüze Etkileri Paneli İçin Taslak Notlar

Hukuki ve Sosyolojik tartışma Üzerine

1) Bir yanılş anlamaya meydan vermemek için şunu belirteyim ki, uluslar arası organlar-ca yapılmış hukuki tanıma göre 1915’de olanlar bir soykırımdır.

2) Hukuki bakımdan tanım ve kanunların makabline şamil olmayacağı, soykırım kavra-mının İkinci Dünya Savaşından sonra ortaya çıkıp tanımlandığı bu nedenle soykırım denip denemeyeceği gibi tartışmalar hukukçuların işidir.

3) Bizi burada hukuki kavramlar ve tanımlar ilgilendirmiyor. Ve şunu biliyoruz ki, hu-kukçular var olan ilkeleri ve normları sorgulamazlar olguların tanımlara uygun olup olmadığına bakarlar.

4) Ama varsayalım ki, dünyanın bütün en ileri gelen hukukçuları bu olayın soykırım ol-madığına karar verdi. Bu yaşananların daha az korkunç olduğu anlamına gelmez. Bu o sürgün, katliam ve toplu öldürmenin nedenlerini araştırmamak gerektiği anlamına gelmez.

5) Çünkü soykırım dense veya denmese bu olanın korkunçluğunu abartma veya küçültme gibi anlaşılıyor. Bu kavramın kullanılıp kullanılmamasının bu olgunun anlaşılmasıyla ilgisi yoktur.

6) Çünkü soykırım hukuki bir kavramdır: hukuki kavramlarla sosyolojik olgular anlaşılamazlar.

Metodolojik İlkeler

1) İnsan maddeyi araçlarla, olguları kavramlarla işler. Hiç kimse balık avlamaya yarayan olta ile kuş avlamaya ya da geyik avlamaya kalkmaz. Ya da tersine kuş avlamaya ya-rayan bir sapanla veya saçma atan av tüfeğiyle balık avlamaya kalkmaz.

2) Ama olgular söz konusu olduğunda, bunların özünü anlamak söz konusu olduğunda, işin kötüsü tam da böyle davranılmaktadır. Örneğin hukukun kavramları sosyolojinin kavramları yerine geçirilir veya olguların özünü açıklamaya değil gizlemeye yönelik kavramlar sanki bilimsel kavramlar gibi kullanılır.

102

3) Soykırım, hukuki bir kavramdır, sosyolojik bir kavram değildir. Dolayısıyla bu olgu-yu, yani Ermenilerin toplu halde göçürülmesi ve öldürülmesinin sosyolojik nedenlerini açıklamak için bu kavramı kullanmak, balık avlamaya yarayan oltayla kuş avlamaya benzer.

4) Adam öldürmek cinayettir dediğinizde, bu sosyolojik bir önerme olmaz. Bu hukuki bir önerme olur.

5) Sosyoloji hangi koşullarda niçin adam öldürmeye cinayet dendiğini ve niye insanların birbirini öldürdüğünü, bunu nedenlerini inceler.

6) Bir dinden, etniden, inançtan, cinsten, ulustan vs. insanların toplu halde öldürülmüsi, sürülmesi vs. soykırımdır dediğinizde, adam öldürmek cinayettir diyenden farklı bir şey söylemiş olmazsınız. Hukuki bir tanım yapmış olursunuz.

7) Sosyolojinin konusu ise, neyin hangi koşullarda soykırım olarak tanımlandığını, niye o soykırım olarak tanımlanan toplu öldürmelerin gerçekleştiğini araştırmaktır.

Konuya Yaklaşım

1) Bir insanı öldürmek her zaman cinayet olara tanımlanmıyor. Bir savaşta örneğin, insan öldürmek cinayet olarak değil, onur duyulacak bir şey olarak görülüyor, ne kadar çok insan öldürdü iseniz o kadar şerefli de olabilirsiniz.

2) Ama dikkat edin, burada can alıcı kavram insan kavramıdır.

3) Öldürenler için acaba öldürülenler insan mıydı? Biyolojik bir kavram olarak insan kavramı ile çeşitli toplumların insan kavramları özdeş değildir.

4) Örneağin ilk kabilelerde, insan kavramı o kabileden olanları kapsar. Onları biyolojik olarak başka insanları öldürdüklerinde ve hatta onları yediklerinde insanları yemezler. Başka canlıları öldürmüş ve yemiş olurlar. Ama onlar örneğin, bir ayı ya da kurdun soyundan geldiğin rüşünen bir kabile ise, siz bir ayı ya da geyik öldürdüğünüzde insan oldürmüş olursunuz.

5) Bu bakımdan, yamyamlık ya da kanibalizm kavramı, başka toplumları modern toplu-mun insan kavramıyla tanımlamaktır. Tarihte kanibalizm ya da yamyamlık yoktur.

6) Bir cinayetin nedenlerinden söz ettiğinizde onun ancak hukuki düzeydeki nedenleri söz konusu olur.

7) Sosyoloji bir öldürme olayının nedenlerini araştırmaya cinayet sözcüğü ile başlaya-maz.

8) Sosyoloji, o öldürmeye niçin cinayet dendiği, nerede cinayet dendiği, o öldürme ola-yının ardındaki nedenler ile uğraşır. Çünkü biliyoruz ki, her öldürmeye cinayet den-memektedir toplumda. Bir taraf için cinayet olarak tanımlanan diğeri için ulaşılmaz bir kahramanlık olarak da görülür savaşlarda olduğu gibi. Sosyoloji niçin aynı olguya bir tarafın böyle, diğer tarafın öyle dediğini araştırır.

103

9) Soykırımın nedenlerinden söz ettiğinizde, bir cinayetin nedenlerinden söz etmiş olur-sunuz. Dolayısıyla daha baştan olguya belli değer yargılarıyla bakıyorsunuz demektir.

10) Sosyolojinin konusu, işte tam da bunu açıklamaktadır; yani niye böyle nedenler araştı-rılırken

11) Bunu araştırmaya başladığınızda, şunu görürsünüz: her hangi bir olguyu şöyle veya böyle tanımlamanın ardında farklı toplumsal grupların çıkarları yatmaktadır. Her top-lumsal grubun ya da sınıfın ortak kabul edeceği, evrensel kavramlar yoktur.

***

• Ermeni jenosit veya katliamı hakkında bunu bir istisna gibi görme eğilimi var. Ne ya-zık ki bir istisna değil ve bir çok kereler başka yerlerde de yaşanmıştır ve yaşanmakta-dır ve de böyle giderse yaşanacaktır. Balkan savaşlarının sonundaki arındırmalar, 1925’teki mübadele, Yahudiler, Çingeneler, Ezidiler ve diğerlerine yapılanlar, Yugos-lavya ve Afrika’da olanlar, yakında muhtemelen Orta doğu’da yaşancaklar.

• Deniliyor ki, işti bu özü dilenirse bir daha olmaz. Ya da hafızadan silinmezse bir daha olmaz. Bunlar çocukça görüşlerdir ve sadece iki örnek bunların geçerli olamayacağını gösterir.

o Yahudiler oluşturdu bir bakıma bu günkü İsrael devletini. Ama İsrael'i bir ırk ve kan temelinde tanımladıkları için, Araplara karşı soykırımı ve ayrımcılığı bizzat kendileri yapıyorlar.

o Bir başka örnek. Modern holocoustu yapan Almanya’dır. Yurttaşlığı hala bü-yük ölçüde kana dayanmaktadır. Bunu da esnettiler ama ilkesel olarak reddet-mediler. Sadece ikisadi ihtiyaçlar nedeniyle genişlettiler.

• Demek ki, sorun bunu mahkum etmek değildir. Mahkum etmek veya özür dilemek üzerinden yapılan bir tartışma hiçbir şekilde yeni jenositlerin olmasını engeleyemez.

• Sorun bunun nedenlerini ortaya çıkarmak ve o nedenleri yok etmektir. Nedenler der-ken tek bir olayın nedenleri değil.

o Konuyu tek bir olay olarak ele aldığınız sürece, nedenler hakkında yanılınabilir. Örneğin İttihat ve Terakki veya belli bir yönetici kliğin, veya ki-mi koşulların olağanüstü bir çakışmasının özel bir soncu gibi görülebilir bir tür olaylar.

• Halbuki bu tür olayların tamamına genel olarak baktığımızda böyle olmadığını görü-rüz. Onun nedenleri derindeki nedenleri ortaya çıkarılmalıdır. Bu düa başka bir top-lumsal sistem demektir.

• Dolayısıyla nedenler üzerine yapılan tartışma aslında bu güne ve geleceğe ilişkin bir tartışmadır. Eğer ufkunuz ulusçulğun dışında bir var oluş kabul etmiyorsa, hatta bir di-

104

le, dine, etniye, soya dayanan bir ulus biçiminden başka bir var oluş düşünmüyor ve tasavvur etmiyorsanız, sizin jenositlerle nasıl mücadele edileceğine ilişkin anlayışınız bir özür dileme veya suçluyu cezalandırma gibi biçimlerde olacaktır.

• Ama örneğin, nisbeten demokratik bir ulusçuluktan yana seniz, yani ulusu, her hargi bir dil, din, etni ile tanımlamayı reddeden ve belli bir toprak parçasında yaşayan insan-lar ile tanımlayan bir ulusçuluktan yana iseniz, nedenler hakkındaki görüşleriniz çok daha farklı, cinayetleri bu gerici ulusçuluğun sonucu olarak görme eğiliminde olacak-sınız demektir.

• Ama eğer sorunu sadece demokratik ulusçuluk değil, genel olarak ulusçuluk, ister de-mokratik, ister gerici ulusçuluk olsun, bunun kendisinde görüyorsanız, yani modern toplumun kendisinde ve her türlü en demokratik biçimiyle bile ulusçuluğun özel bir sorun olmasını savunuyorsanız, o zaman bunun temellerini, bizzat modern toplumun kendisinde bulursunuz.

o Örneğin holocoustu böyle açıklayanlar var. Diyor ki, o insanlar işlerini yapı-yorlardı.

• Am bu nedir aslında? Bu ayrımın kökeninde ne vardır? Nasıl olmaktadır da sıradan in-sanlar hiçbir sorumluluk duymadan makinanın basit bir dişlisi olarak bu işleri yapmak-tadırlar?

• Bunun kökeninde hayatın farklı alanlarının birbirinden ayrıldığın görürsünüz. İş var-dır, özel, vardır, politik vardır, dinsel vardır, seküler vardır. Burnların her birinin ayrı ayrı kuralları olduğu düşünülmeaktedir.

• Moden toplumun özü tam da budur. Bu ayrımın kendisi bunu meşru kılmakta-dır.

• Eskiden insanların kendisine göre bütün davranışlarını tanımladıkları "nesnel akıl" da denebilecek tanrılar vardı. İnsanlar Allah için yaşıyorlar, onun için yemek yiyorlar, onun için ölüyorlardı. Aslında Allah bir toplum ve o toplumsal düzenin kendisiydi.

• Şimdi sevişirken kendisi için, çalışırken ailesi için, ölürken ulusu için vs. yapıyorlar bu işleri.

• Bu korkunç bir biçimde insanların davranışlarına yön verecek bir kerteriz noktasını yi-tirmesine yol açmaktadır. İnsanlar görevlerini yapmaktadırlar.

105

Özür Dilemenin Sorunları ve Her şeye Rağmen Niçin Kampanyaya Destek?

"Özür Dileme" bir özne açısından bir hatayı kabullenme, bir otokritik yapmadır. Başka bir özne açısından başka bir özne için özür dilemek veya otokritik yapmak anlamsız olur.

Papalığın veya Muaviye'nin cinayetleri yüzünden bir ateistin özür dilemesi saçma olur. Bu cinayetlerden dolayı bir özeleştiriyi bir Papa veya bir Halife veya herhangi bir Katolik veya Sünni Müslüman yaparsa anlamlı olabilir.

Bu Özür Dileme kampanyası da, kendini Türklükle özdeşleştirmeyenleri, Papalığın veya Muaviye'nin cinayetleri yüzünden özür dileyen bir Ateist durumuna düşürmektedir.

*

Gerçek bir demokrat, bir ulusun bir dille, bir dinle, bir soyla, bir tarihle, vs. tanımlanmasını reddeden insandır. Yani hem ulusun Türklükle (veya her hangi bir dille, dinle, tarihle vs.) tanımlanmasını kabul edip hem de demokrat olunamaz. Bu ırkçı demokratlık veya kapitalist sosyalizm gibi bir saçmalıktır. İnsan hem bir Türk hem de Demokrat olamaz.

Neden?

Ulusçuluk, "politik olan ile ulusal olanın çakışmasını" kabul etmek ve savunmaktır.

Ulusçuluğu belirleyen, ulusal olarak belirlenenin politik olanla çakışmasını savunmaktır.

Ulusal olan pek ala, bir dil, din, tarih, kültür vs. ile tanımlamaya karşı da tanımlanabilir. Bu demokratik bir ulusçuluk olur. Böyle bir ulusçuluk savunulmadan demokrat olu-namaz.

Nasıl hem laikliği savunup hem de Diyaneti savunmak olamazsa, hem ulusun Türklükle tanımlanmasını kabullenmek hem de Demokratlık olamaz

*

Diyelim ki bir mucize gerçekleşti ve Türkiye'de bir demokratik devrim oldu. Anayasa'dan ulusun tanımına ilişkin bir dil, tarih, ırk vs. göndermesi yapan bütün kavramlar, tıpkı gerçek laik bir ülkedeki dinler gibi, çıkarıldı. Tamamen nötral, örneğin "Ön Asya Demokratik Cum-huriyeti" gibi bir isim alındı. Ulusu tanımlayan dil olmayacağından herkese ana dilinde eği-tim, temel bir yurtta şlık hakkı olarak belirlendi. Tarih kitaplarından bir dile, dine, soya dayanan ulusçuluğun tarihleri de çıkarıldı. Genel bir insanlık tarihi ve uluslar tarihi okutulur oldu.

Elbet bu ülkede kendini Türk, Kürt vs. olarak tanımlayanlar olur ama bunun gerçekten laik bir ülkede farklı dinlerden oluştan bir farkı bulunmaz. Yani bunların politik bir anlamı olmaz ; bu o insanların özel sorunu olur. Kendini Türk olarak kabul edenler, elbette, Türklerin tarihine

106

ili şkin dernekler kurabilirler yayınlar yapabilirler. Örneğin kimileri Türklerin insanlığı kur-tarmak üzere Uzaydan geldiği, onların aslında hafızasını yitirmiş Ermeni ve Rumlar olduğu şeklindeki görüşlerini yaymak üzere kendi Türk Tarih ve Dil kurumlarını kurabilirler. Tabii bunları sadece Türkler değil, Kürtler vs. de yapabilir. Ve isteyen üç kişi bir araya gelip yeni uluslar da kurabilirler. Tabii tıpkı ateistler gibi, kendini herhangi bir "ulus"tan görmeyen "ulussuzlar" da bütün bunların saçma olduğu üzerine, tıpkı gerçekten laik bir ülkedeki ateist-ler gibi kendi yayınlarını ve derneklerini kurabilirler. Devletin görevi bu inanç ve düşünce farklarını ifade özgürlüğünü garanti etmek olur.

*

Böyle bir demokratın, bu özür dileme metnine imza atması kendini inkar anlamına gelir.

Çünkü demokrat olmanın koşulu katliamlara yol açan gerici ulusçuluğu ret ve ona karşı mü-cadeledir. Reddettiği ve kendisine karşı mücadele ettiği bir anlayış adına ya da o anlayışı sa-vunuyormuş gibi özür dilemek, başka bir anlama gelmez.

Bu metin demokratları çok kötü bir açmazla karşı karşıya bırakmaktadır. Bu metni yazanlar demokratların da bu "Büyük Felaketi" mahkum etmek isteyebileceklerini hiç hesaplamamış-lardır veya böyle bir ulusçuluk ve demokrasi anlayışı olabileceğinden bihaberdirler. İnsanları belli bir özneye hapseden "Özür Dileme" yerine herkesin kendi öznesini özgürce belirleyeceği "Mahkum Etme" gibi bir fiili koysaydılar Demokratları böyle bir açmaza düşmekten kurtarmış olurlardı.

Bir Demokrat özür dilese, Papalığı mahkum eden ve ona karşı mücadele veren bir Protestanın Papalığın işlediği cinayetlerden dolayı özür dilemesi gibi bir pozisyona düşer.

Özür dilemese, şu gericinin gericisi devlete karşı bir muhalefet hareketinin dışında kalmış olacaktır.

Ne yapsın?

*

Peki neden bu metne imza atıyorum?

Öncelikle kavramların gerçek anlamları ile onlara yüklenen farklı anlamlar arasındaki ayrım nedeniyle.

Özür metnini imzalayan ve özür dileyen bir çok insan için, bu özür dileme, vicdanları sızlatan bir olayı mahkum etme, kurbanların acısını paylaşma, Türk Devletini bu olayı inkardan vaz geçmeye zorlamak için bir baskı uygulama, ırkçı ve kana dayanan Türk Milliyetçili-ğine karşı duruşu ifade etme gibi anlamlara sahiptir.

Bu anlamda "Özür dileme"ye pek takılmamak gerekir.

Ezilenlerin mücadelelerinde bir çok kereler görüldüğü gibi, yanlış bir teorik içerik , tarihsel ve sosyal olarak doğru ve haklı bir duru şun aracı olabilir.

Örneğin "Emekten yana" sloganı teorik olarak burjuvaziden yana anlamına gelir ve çok yan-lıştır; ama insanlar bununla "İşçiden yana" demek isterler veya öyle söylediklerini sanırlar.

107

Her şeyden önce bu nedenle imzalıyorum.

*

Diğer gerekçem pedagojiktir .

Toplumsal mücadelelerde insanlar ve farklı gruplar aynı hızla aynı tecrübeleri yaşamazlar. Arkadan gelenlerin ya da "okula" yeni başlayanların eğitimi gibi ciddi bir sorun vardır.

Yukarıdan, "bu yanlıştır, doğrusu şudur" demek, çoğu kez tepki yaratır. Bunun yerine, bir çok durumda, o yanlışın yanlış olduğunu bile bile, bir yandan yanlış olduğunu söylerken diğer yandan o biçim olarak yanlış ama içerikte doğru ve haklı davranışı birlikte yapmak ve o in-sanların kendi deneyleriyle bu yanlışı görmelerinin daha hızlı ve daha az kayıpla gerçekleş-mesine çalışmak çok daha verimli sonuçlar doğurabilir.

Bu nedenle, Irkçı ve gerici milliyetçi Türk Devletinin politikalarına karşı haklı olanın, ezilen-lerin yanında olduğu için, ne kadar yanlış gerekçelendirilirse gerekçelendirsin, imzalıyorum.

*

Bir diğer neden, Türk veya bir ulustan olmamanın zorluğuyla ve istemeden paylaşılan imtiyazlarla ilgilidir.

Fikirler ağızdan çıktığı andan itibaren farklı çıkarların ve toplumsal konumların savunmasının aracına dönüşürler ve içerikleri hiç akla gelmeyecek anlam kaymalarına uğrar.

B. Anderson'un "Hayali Cemaatler" kavramı, en demokratik görevlerden bile kaçmanın, özel-likle "Kürt sorunu"ndan kaçmanın bir aracı olmuştur.

Buna göre "Uluslar hayali cemaatlerdir, ben Türk değilim kendimi öyle hissetmiyorum" dedi-ğiniz andan itibaren, o "hayali" cemaatin dışına çıkıp, ulusçuluk dışı bir pozisyona geçebilir ve örneğin Kürtlerin mücadelelerini "Ulusçudur, ben ulusları reddediyorum ve her türlü ulus-

çuluğu mahkum ediyorum" diyerek tarafsız kalma hakkını elde edebilirsiniz.

Ama "Hayali Cemaatler"in yazarının da dediği gibi bu ulus denen "hayali cemaatler" "Politik cemaatler"dir. Yani devlete ilişkin cemaatlerdir. Yani kanla, şiddetle, demirle, çelikle, tankla tüfekle, hapisle, karakolla var olan cemaatledir.

Yani "ben Türk değilim" diyerek Türklükten kurtulmak öyle kolay değildir. Bu Türklüğün politik bir anlamı olmadı Demokratik Bir Cumhuriyette mümkün olur. Ulusu Türklükle ta-nımlamış bir ülkede Türklükten ayrılmak çok zordur.

Türk olmamak için, bu devletin hüviyetini yırtıp atmanız; bu devlete vergi vermemeniz; onun okullarına gitmemeniz; pasaportunu, polisini, ordusunu, mahkemelerini, yasalarını tanımama-nız vs. gerekir en azından.

Bütün bunları yaptığınızda Türk olmadığınızı söyleyebilirsiniz.

Ama bunları yaptığınızda, en iyi ihtimalle bir hapishane hücresinde, tımarhanede veya mezar-da olursunuz. Bu "hayali cemaat" size şiddet araçlarıyla nasıl politik olduğunu gösterir.

108

Yani Türk olmamak, hatta bugün dünyada her hangi bir ulustan olmamak olanaksız derece-sinde zordur.

"Ben Türk değilim, her hangi bir ulustan değilim" diyenlerin yaptığı, kelimei şahadet getirip, namaz kılıp, oruç tutup, zekat verip hacca gidip ondan sonra da ben Müslüman değilim deme-ye benzer.

Dolayısıyla ben elimde olmadan Türk'üm. Ve Türk olduğum için Türk olmanın imtiyazlarını yaşarım. Türklüğün sefasını sürüyorsam, cefasını da çekmem gerekir.

Türklüğün imtiyazları olur mu? Evet.

Diyelim ki ırk ayrımcılığının olduğu bir ülkede ırk kavramına ve ayrımcılığına karşı bir be-yazsınız. Bu bir beyaz olarak beyazların yaşadığı imtiyazları yaşamanızı ortadan kaldırmaz. Yani yolda giderken bir siyahın duyduğu korkuyu ve güvensizliği dumazsınız vs..

Bir baskı uygulanırsa bu sizin derinizin renginden dolayı değil fikirlerinizden dolayı olacaktır. Özetle ırkçılığa karşı mücadele eden bir beyaz olmanız sizi beyazlığın imtiyazlarından azade kılmaz.

Türk olmak da böyledir. Ne kadar ulussuz olursanız olun, kendini Türklükle tanımlamış bir devlette Türk olmanın imtiyazlarını yaşarsınız. Eğer bir parça demokratsanız, "bu imtiyazları yaşıyorsam bunun kefaretini de ödemem gerekir" demeniz ve en azından böyle bir bildiriye bir şekilde destek vermeniz gerekir.

*

Ve elbette, bütün yanlışına rağmen, bu "Büyük Felaket"i tekrar tartışma konusu yapabileceği, bunun en yanlış ve saçma biçimde tartışılmasının, gündem oluşturmasının bile Türk devleti için bir yenilgi anlamına geleceği için, unutmaya ve unutturmaya karşı bu nesnel işlevi nede-niyle, tamamen taktik gerekçelerle de imzalamayı destekliyorum.

*

[email protected]

109

Tarih ve Demokrasi

Tarih'in geçmişle değil bugünle ilgili olduğu; Tarih üzerine tartışmaların aslında geçmiş üze-rine değil bu güne ve geleceğe ilişkin programlarla ve tasavvurlarla, dolayısıyla da bu prog-ram ve tasavvurları şekillendiren, onların ardındaki sınıfsal konum ve çıkarlarla iligili olduğu bir "Lapalis hakikati"dir.

Ama sadece bu kadarı eksik bir doğrudur. Bunun daha da doğrusu, bugünün ve geleceğin as-lında geçmişte şekillendirildiğidir. Geçmişi başka türlü ele alıp anlatmayan hiçbir hareket bugünün mücadelelerini ve geleceği başka türlü şekillendirememiştir ve şekillendiremez.

Bu geçmişte böyleydi, bugün de böyledir ve gelecekte de böyle olacaktır.

Her mitolojik hikaye bir tarihtir. Ve bugün bilinen bütün mitolojiler, aslında artık bilinmeyen veya unutulmuş tarihlerin yerine başka bir tarih yazımlarından başka bir şey değildir. Örneğin Kadınların ezilmesi için önce tarih yeniden yazılmıştır; ana tanrıçalar birer meduza yapılmış-tır. Tanrıların kavgaları ve ilişkileri toplulukların ve toplumsal sınıfların kavgaları ve ilişkile-rinden başka bir şey değildir.

Akdeniz ve Ortadoğu havzasında, dünyanın en elverişli ulaşım koşulu olan denizin (Akdeniz) sağladığı müthiş ticaret olanağının mümkün ve gerekli kıldığı tek tanrılı dinlerin kitapları, aslında, aydınlanma tarihçiliğince mitoloji diye tanımlanacak, tarihlere karşı başka bir tarih yazımından, dolayısıyla başka toplumsal ilişkilerin örgütlenmesinden başka bir şey değildi.

Klasik Akdeniz uygarlığının tek tanrılı dinleri, önceki tarihleri ("mitolojileri") yok edip, örne-ğin "klasik Greko Romen mitolojisinin", yani tarihinin yerine "Peygamberler Tarihi"ni; Kaos, Kozmos, Kronos vs. yerine Allah, Adem ve Havva'yı; Tanrılar yerine Peygamberleri anlatır-ken sadece başka bir tarih yazmıyor; bu tarih aracılığıyla başka bir topluluk tanımlıyor, başka bir toplumsal düzen kuruyor, yani geleceği geçmiş aracılığıyla şekillendiriyordu.

Aydınlanma da, yani şu modern toplumun din olmadığını söyleyen dini de, kutsal kitapların tarihine karşı kendi tarihini yazdı. Bu tarihi yazarken kutsal kitapların anlattığı tarihi "İnanç" sorunu olarak akıl dışına sürdü ve karanlık bir ortaçağ kavramıyla bu tarihi cehenneme yolla-dı.

Sosyalist hareket de bu yasanın dışında değildi, daha doğarken, aslında farklı bir tarih anlayı-şını taslaklaştırarak (Tarihsel maddecilik) geleceği şekillendirmeyi deniyordu. O gelceğe iliş-kin bir program olarak aslında başka bir tarih anlatarak yola çıktı.

Aydınlanma humanizmi karşısında ulus gericiliği de aynı şekilde tarihi birer uluslar tarihi olarak yazarak ulusları kurdu ve geleceği şekillendirebildi. Örneğin bir Türk tarihi yazılmadan bir Türk Devleti ve Türk Ulusu olamazdı.

110

O halde, Türkiye'de demokratik hareket eğer gelişmek ve bir başarı kazanmak, bu günü ve geleceği şekillendirmek istiyorsa, önce demokratik bir tarih yazmak zorundadır. Tarih demok-ratik olmadan bugün ve gelecek demokratik olamaz.

Demokratik hareketin zayıflığı aynı zamanda demokratik bir tarih olmamasında yankısını bulmaktadır ya da tersinden demokratik bir tarihçiliğin yokluğu demokratik hareketin zayıflı-ğının en önemli nedenlerinden biridir.

*

Demokratik bir tarihi yazabilmeye en yatkın güçlerin işçi hareketi ve sosyalist hareket olması gerekir.

Ama bu hareketler Demokratik bir tarih yazmamışlar ve yazamamışlardır. Bırakalım demok-ratik tarihi kendi kendi sosyalist tarihlerini bile Türk ulusçuluğunun tarih kavramı içinde ta-nımlamışlar; Türk tarihi ile bir mücadeleye girmemişlerdir.

Örneğin Türkiye sosyalist hareketi ve işçi hareketi hep Müslümanlarla ve Türklerle başlatıl-mıştır. İstisnasız Türkiye'deki bütünsosyalist akımlar, Türkiye'de sosyalist hareketi TKP ve onun Bakü kongresiyle başlatırlar. Osmanlıdaki sosyalist akımlar ve hareketler birer tarih öncesi olarak bile pek ele alınmaz. bunlar birkaç akademisyenin ilgi alanı dışında yer bula-mazlar. Türkçeyle ve Türklükle tanımlanmış bir ulusla kendini başlatan bir sosyalist hareket, en gerici ulusçuluğu yeniden üretmekten başka bir şey yapamazdı. Bırakalım sosyalisti bir yana, demokratik bir tarihçilik ise, bu tarihi ulusu Türkyük, vs. ile tanımlayan tarihçiliklere karşı hareketlerle tanımlar ve başlatırdı. yani örneğin, Türkiye Komünist Partisi'nin Bakü kongresi değil, Komünist Manifesto'nun ilk Ermeniceye çevrilişi bu modern sosyalist hareke-tin başlangıç noktası olurdu. Böyle bir başlangıç noktasının kendisi bile var olan Türk devle-tine ve ulusçuluğuna karşı bir mücadele anlamı taşır; sosyalistler gerici ulusçuluğun yeniden üreticileri olmazlardı.

En tutarlı demokrat olan ya da olması gereken sosyalist ve işçi hareketi, demokratik tarihi de örneğin Mithat Paşa veya İkinci Meşrutiyet ile değil; Selanikli işçilerle, Balkanlardaki dev-rimci demokrat ve sosyalist akımlarla ve köylü çetelerle, Ermeni sosyalist hareketiyle, Velestinli Rigasla, Tigran Zaven'le, Tevfik Fikret ile başlatırdı.

Böyle bir tarihe dayanan bir sosyalist ve Demokratik hareket, mitinglerde, anma toplantıların-da, bu cılız ama nitelik bakımdan son derece önemli demokratik öncülerin isimlerini ve resim-lerini taşır, onların unutulmasına karşı anmalar yapardı. Bu takdirde anma toplantıları birer Pazar vaazı, birer ruhsuz seremoni olmaktan çıkar her biri demokrasi mücadelesinin bir savaşı olurdu.

Böyle bir tarih, Balkan uluslarının kuruluşunu, Ermeni katliamlarını, Mübadeleleri, Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşunu birer "ilerici" demokratik dönüşüm veya devrim değil, aydınlan-manın demokratik ideallerinin terki ve gerici ve karşı devrimci hareketler olarak anlatırdı.

Böyle bir tarih içinde, Mustafa Suphi'lerin kurduğu Türkiye Komünist Partisi, Ulusu Türklük-le tanımlayan bu gericiliğin ve karşı devrimciliğin sosyalist harekete sızması ve ele geçirmesi olarak görülürdü.

111

Böyle bir tarih, İkinci Meşrutiyet için yapılan askeri ayaklanmayı, Osmanlı devlet sınıflarının demokratik harekete karşı bir manevrası; bütün balkanları sarmış devrimi bastırmak için onun başına geçme ve daha sonraki İttihat Terakki'nin darbesini bunun sonuca ulaşması ve karşı devrim olarak anlatırdı.

Sosyalist ve Demokratik hareketin böyle bir geleneğe dayandığı yerde, Kürtler üzerindeki baskıya karşı demokratik ve devrimci direniş, devrimci ikonografisini, Ergenekon benzeri Kava efsaneleriyle değil, bu topraklardaki Demokratik mücadelenin ilk başlatıcılarıyla, yani Velensinli Rigaslarla, Tigran Zaven'lerle kurardı. (Kürt hareketinin zaten Kemal Pir'ler aracı-lığıyla bu eksikliği bir parça olsun gidermeye çalışmaktadır ve bu çabalar o demokratik karak-terin bir yansımasıdır.)

Bir insan hem Demokrat hem de Türk, Kürt vs. olamaz. Demokrat her şeyden önce, bir ulusun bir dille, bir tarihle, bir soyla, bir etniyle tanımlanmasını reddeden; bunların bütünüyle özele ili şkin olmasını savunan olabilir.

Türkiye'nin demokratları, Türkiye'nin laikleri gibidirler. Laikler nasıl Diyanet işleri, İmam hatipler, din dersleri vs. gibi gerici ve anti laik bir kurumların varlığı ile laiklik arasında bir sorun görmeyen ve hatta bunu laiklik olarak tanımlayan anti laiklerse; Türkiye'nin demokrat-ları da ulusun ve devletin, Türklük ile tanımlanmasında, resmi dilinin Türkçe olmasında, Türk tarihi okutulmasında sorun görmeyen kendini Demokarat sanan anti demokratik Türklerdir.

Türklüğü (ya da Kürtlüğü veya başka bir soyu, tarihi, dili vs.) kişinin bütünüyle özel sorunu yapmayı hedeflemeyen, ulusu bir dil, bir tarih, bir din, bir etni vs. ile tanımlamayı reddetme-yen bir demokratik hareket olamaz.

Demokratik bir devlet Türk Devletinin, Demokratik bir ulusçuluk gerici ulusçuluğun yerini; demokratik bir ulus Türk ve Kürt uluslarının yerini ancak, Tarihi Türklerin, Kürtlerin, Erme-nilerin değil; Demokratlarla, Türklerin, Kürtlerin, Ermenilerin mücadelesinin tarihi olarak yazdığında, alabilir.

Bunun haricindeki bütün değişimler, demokrasi değil, bu günkü gericiliğin kendini zamana uydurmasından ve ömrünü uzatmasından başka bir anlama gelmez.

17 Mart 2009 Salı


[email protected]

http://www.demirden-kapilar.org

http://www.koxuz.org

112

Sarkis Hatspanian’ın “Hocalı Katliamı” ile İlgili Yazısı, Gazi Kat-liamı, Ergenekon, Gün Zileli ve Milliyetçilik Üzeri ne

23 Nisan çocuk bayramının, kendisinin unutturulması için koyulduğu ve çocukların masumi-yetinin de kendisine kurban edildiği 24 Nisan Ermeni Katliamının yıl dönümü yine geliyor.

Sol veya Sosyalist örgütler, artık kendilerinin bile “görücüye çıkmak” diye tanımladıkları, 1 Mayıs gösterileri için toplantılar, kimin nerede nasıl yürüyeceğine, nasıl güçlü ve etkili görü-neceklerine ilişkin ince hesaplar ve pazarlıklar yaptıkları toplantıları sürdürüyorlar. Ama 24 Nisan bunların içinde hiçbir yer tutmuyor. Belki bir iki küçük sol örgütün ve birkaç bireyin bir uğraşı olarak kalıyor.

Aslında Türkiyeli sosyalistlerin ve İşçilerin, 1 Mayıs’ın da tıpkı 23 Nisan gibi, 24 Nisan’ı unutturmanın, gizlemenin, gündemden düşürmenin ve bizzat 1 Mayıs’ın kendisini anlamsız-laştırmanın bir aracı haline dönüştüğünü görüp, 1 Mayıs’ı 24 Nisan’da yapmaları ve 1 Mayıs’ı gerçek 1 Mayıs’ın özünde bulunan mesaja tekrar kavuşturmaları beklenirdi. Ama onlar böyle “milliyetçi” dalaşmalarla uğraşmayacak kadar derin “Enternasyonalist”tirler.

Marksizm’e göre gerçeklik somuttur. Bu her şeyin her an kendi zıddına döneceği, bugün doğ-ru olanın bir anda en büyük yanlış olacağı veya olabileceği anlamına gelir.

Artık 1 Mayıs’ı 1 Mayıs’ta kutlamak, kendi zıddına dönmüş, Türkiye’deki demokrasi, hak ve eşitlik mücadelesine hizmet etmekten çıkmış bulunuyor. 1 Mayıs artık açıkça 24 Nisan’ı ört-menin, gündemden düşürmenin, bilinçlerden uzak tutmanın bir aracına dönüşmüşken; 24 Ni-san egemenler ve anti demokratik güçler için 1 Mayıs’tan bin kere daha patlayıcı bir özelliğe sahipken; 1 Mayıs’ı 1 Mayıs’ta kutlamakta ısrar etmek, bu politikanın basit bir aracı olmaktan başka bir sonuç vermez.

1 Mayıs’ı 24 Nisan’da yapmalı. En azından demokratlar, sosyalistler, “24 Nisan Ermeni Kat-liamı en azından vicdanlarda mahkum edilmedikçe, bu topraklarda bir matem ve utanç günü olarak anılmadıkça, 1 mayıs’ı 1 Mayıs’ta kutlamak bizlere haram olsun” diyerek 1 Mayıs’a gerçek politik anlamını, işlevini; enternasyonalist, demokratik ve eşitlikçi anlamını tekrar kazandırabilirler.

Bu vesileyle tüm Türkiye’nin sosyalistlerini bu konuyu tartışmaya, gündeme almaya ve böyle davranmaya davet ediyorum.

Şu an belki çok geç. Ama hala yapılabilecek bir şeyler olabilir.

113

Örneğin bu 1 Mayıs’ta 1 Mayıs’ın bütün sloganları, 24 Nisan katliamı üzerine yapılabilir. Örneğin, “Bugün 1 Mayıs değil 24 Nisan!” diye bir slogan bu 1 Mayıs’a damgasını vurabilir. Ve gelecek yıllardan itibaren 1 Mayıs gösterileri 24 Nisan’larda yapılabilir.

*

Ermeni katliamı, kimin ne ölçüde demokrat olduğunu anlamak ve ölçmek için en sağlam ve şaşmaz mihenk taşıdır. Bu nedenle, Türkiye’deki demokrasi mücadelesi, ancak bu katliamın damarı üzerinden yürüyebilir.

Tarih tarihle ilgili değildir. İnsanlar Tarih aracılığıyla bugünün mücadelelerini yürütürler ve geleceğin toplumunu kurarlar. Ermeni katliamını gündeme taşımadan, onun nedenlerini açık-lamadan ve bunları mahkum etmeden, böyle bir tarih okullarda okunur bir tarih olmadan Tür-kiye’de demokrasiden söz etmek, bir kandırmacaya katılmaktan veya alet olmaktan başka bir anlama gelmez.

O demokratik ülkede ve tarihte, örneğin Türkiye’de Sosyalist ve Komünist hareketin tarihi 1920’de TKP’nin Bakü Kongresi’nde başlamayacaktır, Taşnak, Hıncak, Selanik İşçiler Birliği vs. nin kuruluşu ile başlayacaktır. Mustafa Suphi’lerin yerini Balkanlı sosyalistler, Varteks Efendi’ler, Tigran Zevan’lar alacaktır. Modernleşme ile gelen Demokratikleşme mücadelesi Şinası, Namık Kemal, Ziya Paşa vs. ile değil; Velensinli Rigas ile başlayacaktır örneğin. İlk roman, ilk tiyatro, ilk sinema, Müslümanlık ve Türklük üzerinden değil; Osmanlı’da en azın-dan Tanzimat’tan beri, tüm yurttaşlar kanun önünde eşit olduğuna göre, İlk Rum veya Ermeni veya Balkanlı yazarların eserleri ile başlayacaktır.

Böyle bir Tarih olmadan, bir demokrasi hareketi ve demokratik bir ülke düşünülemez ve de Kürt ve Türklerin birbirini boğazlamasının önüne geçilemez. Türkler ancak birer Türk olmak-tan çıkıp birer Demokrat haline dönüştüklerinde Türkiye denen yerlerde Demokrasi olabilir.

Bunun ilk koşulu da, Türklerin kendi Türklüklerine karşı mücadelesidir. Hz. Muhammet’in dediği gibi, kendi nefsine karşı savaş, savaşların en kutsalıdır ve en zorudur. Türklerin kendi Türklüklerine karşı savaş ta böyle kutsal ve zor bir savaştır. Ve bu savaş, her şeyden önce Tarih ve Kavramlarda verilir. Türkler Türklüğe karşı bir savaş içinde demokrat olabilirler.

Ve bu savaş sadece Tarih’te olmaz. Kavramlarda da yürütülmek zorundadır. Evet kavramlar-da.

O tarih ile birlikte dilin ve kavramların da değişmesi gerekir.

Ermeni Katliamı, Ermeni Katliamı değil, İttihat Terakki’nin Babıali Darbesi ile (hatta Askeri Bürokratik oligarşinin 1908 ile) başlayan Demokrasinin yok edilmesi savaşının en zirve nok-tasıdır, demokrasinin son kalıntılarının ve toplumsal dayanağının katledilmesidir. Yani sadece bir katliam değil, bir karşı devrimin; halk hareket ve örgütlenmelerinin ezilişinin zirvesidir. O zaman Tarih: 1908, Babıali Darbesi, Ermeni Katliamı şeklindeki bir karşı devrimler zinciri olarak görülür. Buna bağlı olarak, bir karşı devrim olarak tanımlanmaya başlar örneğin.

114

“Ermeni Diyasporası” “Ermeni Diyasporası” değil; Anadolu’nun Diyasporası’dır, bizlerin, bugünkü Türkiye’nin diyasporasıdır örneğin. Her sözün, her kavramın yeniden tanımlanması gerekecektir.

Sosyalistler tekrar eski itibarlarına ve toplumun gündemini belirleme güçlerine ancak böyle radikal bir demokrasinin teorik ve kavramsal öncüleri olarak; politik öncüleri olarak yeniden kavuşabilirler. Ama bütün bunları yapabilmeleri için de önce Türklüklerine karşı mücadeleye girip, demokrat olmaya başlamaları gerekiyor. Sanılanın aksine, Türkiye’nin anarsiştleri de, komünistleri de, kendi öznel yargıları ve özlemleri öyle olsa bile, nesnel olarak demokrat bile değillerdir. Hepsi Türk milliyetçisidir.

Onlar öylesine gerici bir milliyetçilik anlayışına sahiplerdir ki, örneğin Ermeni katliamının tanınmasını veya Kürtlerin ayrı devlet kurmalarının veya bireysel haklarının tanınmasının veya bir Türk tarafından savunulmasının milliyetçilik olmadığını düşünürler.

Onların anlamadıkları şu basit gerçektir, uzun vadeli, Türk ulusunun genel çıkarlarını düşünen bir Türk milliyetçisi de pek ala Kürtlerin haklarını savunabilir ve bunun için mücadeleye gire-bilir. Bunun milliyetçilikle çelişen hiçbir yanı yoktur. Bir ulusun çoklarlarının daha akıllıca savunusundan başka bir şey değildir bu. Bu henüz demokrat olmak bile değildir. Demokrat olmak için önce ulusun veya ulusların bir dille, bir dinle, bir soyla tanımlanmasına karşı mü-cadele etmek gerekir. Yani Demokrat olmak için Kürtlerin haklarını veya Kürtlerin ayrı bir devlet kurmasını savunmak yetmez; Türklüğün politik bir anlamı olmaktan çıkmasını; yani ulusun Türklükle tanımlanmasına karşı bir mücadele içinde olmak ve bunu reddetmek gerekir. Böylesi yok. Bu nedenle Türkiye’de demokrasi ve demokrat da yok. Bu nedenle sosyalistler de Anarşistler de aslında birer milliyetçidirler.

Bunu somut bir örnekle görelim. Ama önce olgular ve belgeler.

*

Sarkis Hatspanian’ı Türkiye Sosyalistlerinden pek fazla tanıyan olduğunu sanmıyorum. Çün-kü nerede söz ettiysem, hep hiç bilinmediğini gördüm. İşin doğrusu ben de tanımazdım.

Kim olduğu hakkında Ragıp Zarakolu’nun “Uzak Yakın Ükeden Gelen Mektup” başlıklı yazı-sından bir fikir edinilebilir:

“Bu coğrafya’da Ermeni olmanın yükü ağırdır. Ama hem Ermeni hem solcu iseniz bu yük

daha da ağırlaşır. Ocak ayında Ermenistan’ın Vardaşen Mahpushanesi’nden “Acı Bir Ka-

yıp” bir mektup ulaştı elime. Bir “Çınar”, bir “Eski Tüfek”, “Deli” namıyla maruf Kevork

Yoldaş, sonsuzluğa doğru yelken açan bir tekneyle ayrılmıştı aramızdan.

Hapisliğin en kötü anlarından biri, hep yeniden buluşmayı, kucaklaşmayı hayal ettiğiniz bir

sevdiğinizi yitirdiğinizi öğrendiğiniz andır. Sanki ağır bir tokat yemiş gibi olursunuz, olduğu-

nuz yerde sallanırken. Hayal ettiğiniz o kavuşma anının asla gerçekleşmeyeceği dank eder

kafanıza. Bir yandan da bir suçluluk duygusu kaplar içini. Keşkeler kovalar birbirini.

İşte o an gerçek mahpusluğun başladığı andır.

115

12 Eylül sonrasından ve onu izleyen Kürt savaşında az insan yaşamadı bu duyguyu zindan-

da…

Oğul, yoldaşı saydığı babasının sonsuza intikal edişini şu satırlarla duyuruyordu bizlere:

“Kevork Yoldaş, TKP tevkifatlarından nasibini almış bir hem Ermeni ve hem komünisttir. Hiç

bir koşulda Ermeniliğini de ve komünistliğini de saklamamış, her iki kimliğiyle iftihar etmiş ve bu niteliklerinden ötürü “T.C” işkencehanelerinden ve cezaevlerinden geçmiş, 1974 “affı”

ile “özgürlüğüne” kavuşmuş bir yoldaşımızdır. Anısı ışığımız olsun!

Sireliner, 1915’te durdurulmak istenen saatimizi tik-tak...tik-tak yeniden çalıştırma görevini

yerine getirmiş neslin temsilcisi, “T.C” mahpusanelerinde Ermeni kimliğini başı dimdik bir

direniş örneğiyle omuzlamayı kader bilmiş, “Düşmana inat bir gün fazla yaşamak” amacıyla

baskı, zulüm ve hakarete maruz kalmayı tek bir defa bile sineye çekmeden hep insanlık onuru-

na sadık kalma şerefine nail olarak yaşadığı 81 eziyet dolu senelerine, bir de “Der-Zor’a er-

telenmiş sürgün” 3 göçü sığdırmak zorunda kalmış olan, Kilikya Ermenilerince

“Deli Kevork”, diğer halktan olanlarca “Gavuroğlu” olarak tanımlanmış sevgili babam

Kevork Dzeruni HATSPANİAN, 28 Ocak 2010 günü Köln’de vefat etmiştir. Doğup büyüdüğü

anavatanından uzak ve bize yabancı yerlerde toprağa verilme acısıyla dünyevi yaşama veda

eden babamın ruhu eminim şimdi Adıyaman’dan İskenderun’a uzanan sıradağlarda özgürce

kanatlanıp uçmaktadır. Dürüst, namuslu, onur dolu, hep insanca yaşama arzu ve özlemiyle

çarpmış koskoca bir yürek taşımış babamın anısını yaşatacak, gerçekleştiremediği tüm rüya-

larının da “deli” mırasçısı olmaya çalışacağım ! Sarkis HATSPANIAN “Vardaşen”

Mahpusanesi, Ermenistan – 29 Ocak 2010.””

Yani Sarkis Hatspanian, Komünist bir babanın oğluydu.

Zarakolu, aynı yazıda Sarkis Hatspanian hakkında yazılan ve kendisinin imzaladığı bir mek-tubu da aktarıyordu orada da Sarkis Hatspanian hakkında şu bilgiler bulunuyordu:

“(…) Sarkis Hatspanian Türkiye devrimci hareketi içinde yetişmiş, 1980 cuntasından sonra

kovuşturmaya uğramış, tutuklanıp 12 Eylül tezgahında işkence görmüştür. Bunun ardından,

kaçak yollardan ulaştığı ve mülteci olarak yaşadığı Fransa’da kendini geliştirmiş, sanat dün-

yasında isim yapmıştı. Ne ki, Ermeni halkının bu yiğit evladı, ülkesinin ve halkının çağrısıyla

Fransa’daki koşullarına sırtını dönüp, Ermenistan’ın kuruluşuna katılmak üzere halkının ya-

nına koşmuştur. Bu konuda hiçbir özveriden kaçınmadığı da malumunuzdur.”

Bu kısa bilgi, bundan sonra anlatılacakların daha iyi kavranabilmesi bakımından gereklidir.

4 Ağustos 2010 tarihinde şöyle bir e-mail geldi:

“Sayın Demir Küçükaydın, 2008'den beri Ermenistan'da politik tutuklu olarak bulunan,

Garbis Altunoğlu ile aynı okulda okumuş, Kilikya doğumlu Sarkis Hatspanian "Ermeni-Türk

ili şkileri ve İsmail Beşikçi" konulu bir yazı hazırlamaktayken, sayın Sait Çetinoğlu'ndan sizin

"Tersinden Kemalizm" adli çalışmanız hakkında duymuş olduğundan, eğer mümkünse çalış-manızla tanışmak ister. E-mail adresiniz bize sayın Çetinoğlu tarafından ulaştırılmıştır.”

116

Bunun üzerine kendisine istediği yazıları ilettim. Bu vesileyle Sarkis Hatspanian’ın çalışmala-rı varsa okumak istediğimi bildirdim. Bunun üzerine bana bazı yazıları iletildi. Bu yazıları Köxüz sitesinde yayınlamak istediğimi ilettim. Bu iletime gelen cevap şöyleydi:

“(…) Sarkis yazısının sitenizde yayınlanmasını ister mi, istemez mi onu ancak kendisinden

öğrenip, cevabını size iletirim. Hiç tanımadığım sitenizle merak edip tanıştım, orada "Demok-

ratik bir Türkiye için" yazıyordu. Sarkis'i oldukça yakinen tanıdığımdan söylüyorum, onun

tırnak içerisine alınmadan Türkiye ifadesini kullanan kişilere karşı özel bir "sevgisi" olmadı-

ğını biliyorum, hatta Türk ve Kürt soluna mensup insanların da hep "sol gösterip sağ vuran-

lardan" olduğunu, bir yerine yüz defa şahsen ondan duymuş biriyim. Neyse, isteğinizi gerekti-

ği gibi ona ileteceğime emin olabilirsiniz.”

Ben de bu aracılık yapan kişiye şu açıklamayı yolladım:

“Cevabınız için teşekkür ederim. Ama bir dikkatsizlik, önyargı veya yanlış anlama sonucu

olduğunu düşündüğüm bir noktayı düzeltmek isterim.

Diyorsunuz ki: "Hiç tanımadığım sitenizle merak edip tanıştım, orada "Demokratik bir Türkiye için" yazıyordu."

Köxüz sitesinin logosunda "Türkiye" ifadesi bulunmamaktadır. Türkiye diye okuduğunuz yer-

de "Cumhuriyet" sözcüğü bulunmaktadır.

Biz burada “Cumhuriyet” sözcüğünü bilinçli olarak kullandık ve “Türkiye” sözcüğünü de

bilinçli olarak kullanmadık. Çünkü biz demokrasinin ancak ulusu hiçbir dile, dine, soya, tari-

he, etniye, ırka hatta bölgeye göre tanımlamamış, aksine bunlarla tanımlamaya karşı tanım-

lamış, bunların hiçbir politik anlamının bulunmadığı bir cumhuriyette olacağına inanıyoruz

ve bu nedenle her hangi birini eşitsiz kılacak veya öyle bir anlama gelecek bir ifadeyi oraya

koymadık.

Aslında bu proje yeni değildir ve Tigran Zevan veya Velensinli Rigas veya Tevfik Fikret gibi

aydınlanmacı veya sosyalistlerin de idealiydi. Bir anlamda bu yenilmiş geleneği yeniden can-

landırıp bu günün dünyasında yeniden savunmaya çalışıyoruz.

Benim yazılarımı okursanız bu konunun çok açık olarak savunulduğunu görürsünüz. Elbette

sitenin yazarlarının hepsinin açık olarak böyle bir duruşu yoktur. Ama böyle bir duruşa kapa-

lı değillerdir.

Ben özellikle uluslar ve ulusçuluk teorileriyle de çok ilgileniyorum ve yazıyorum. Yazılarımı

okursanız bilinenlerden çok farklı bir duruşla karşılaşacağınızı düşünüyorum.

Selam ve Saygılarımla”

Bunun üzerine aracılık yapan bu kişiden şu maili aldım:

“Sayın Demir Küçükaydın, Tekrar merhabalar,

Koxuz web sitesi hakkındaki aydınlatıcı bilgilendirmeniz için çok teşekkürler. Ancak, soyu

kırılmış, köksüzleştirilmi ş bir ulusun evlatlarını, Türkiye ya da adı olmayan bir ütopik demok-

ratik cumhuriyet farklılığına inandırmanız hiç de kolay değil. Yazılarınızın, Sarkis'e ulaştırıl-

117

mış olduğunu az önce onu ziyaretinden dönen eşinden öğrendim, size çok teşekkür edip, pos-

tayla size yazı yollayabileceği bir adresinizin ona bildirilmesini rica etmiş. Bu arada, ben de

onun bulunduğu cezaevinin posta adresini öğrendim. (…)”

Ezilen bir ulustan, ırktan, dinden, cinsten insanların bu kuşkuculuğu anladığım ve hatta belli bir dereceye kadar sağlıklı da bulduğumdan bu tartışmaya devam etmedim. Ancak “soyu kı-

rılmış” “ köksüzleşterilmiş” uluslardan söz etmesinin benim açıkladığım ulus teorisi açısından, ulusların soya, köke dayandığı bir ulus anlayışını yansıtıyordu ki, bu da en gerici ulusçuluk anlayışlarından biriydi.

Bu vesileyle, şu farka dikkat çekmek isterim. Ulusçuluk konusunda pek ala demokratik özlem ve programınız olabilir ama aynı zamanda kavramlarınızla hiç de o demokratik ulusçuluğa uymayan gerici bir ulusçuluk anlayışına dayanabilirsiniz. Yani örneğin, Türkiye’de diyelim, ulusun her hangi bir dil, din, etni, soy vs. ile tanımlanmasına karşı olabilirsiniz. Ama bunu “Ulus devletin aşılması” veya sonu veya ulusçuluğun aşılması olarak tanımladığınız an, en gerici ulusçuluk anlayışını, ifade etmiş ve ona dayanmış olursunuz. Çünkü ancak, ulusların dile, dine, tarihe vs. dayanan birimler olduğu anlayışına sahipseniz bunlara dayanmayan bir ulusçuluğun aşılması olduğunu söyleyebilirsiniz.

Yani insan aynı zamanda programatik olarak demokratik bir ulusçuluğu savunurken veya bu-nun için mücadele ederken, aynı zamanda gerici bir ulusçuluğa dayanabilir, bunu savunabilir ve yeniden üretebilir.

Aşağı yukarı bütün Türk solu, hatta dünya solu, hatta esas olarak Marksizm bu çelişkiyle ma-luldür.

Bunun nedeni de ulusların ne olduğuna dair tutarlı ve Marksist bir teorinin olmamasıdır. Ulusçuluğun, ulusal olanla politik olanın çakışması anlamına geldiği türünden bir tanıma ulaştığınızda, yani ulusçuluğun ne olduğunu anladığınızda; yukarıdaki ulusçuluk anlayışının, ulusal olanın nasıl tanımlanacağı açısından bir fark olduğunu anladığınızda ancak ulusçu ol-maktan çıkmaya başlarsınız.

Bu nedenle, kişinin kendine Sosyalist, Enternasyonalist, Marksist ve de Leninist, (ve hatta) Maoist veya Anarşist veya Müslüman demesi hiçbir şekilde o kişiyi ulusçuluktan azade kıl-maz.

Bu kısa nottan sonra, benim niye aynı zamanda, Köxüz sitesinde aslında benim dayandığım ölçülere göre milliyetçi ve hatta gerici milliyetçi yazarlara yer verdiğim, hatta neredeyse bü-tün yazarların böyle olduğu daha iyi anlaşılabilir.

Yazarların hepsi, bu satırlarının yazarının ulus ve ulusçuluk teorisini bilmediğinden, okuma-dığından veya kabul etmediğinden dolayı fiilen en gerici ulus ve ulusçuluk tanımlarına daya-nırlar ve onu yeniden üretirler. Ama aynı zamanda bu yazarlar, kendilerinin ulusçu olmadığı-nı; ulusçuluğa karşı olduklarını düşünürler ve önlerine demokratik bir ulusçuluğa dayanan bir somut program koyulsa bunu kabul edip savunmaya eğilimlidirler. Ama bu kabul edip sa-vunmaya eğilimli oldukları şeyin, artık ulusçuluk olmadığını düşündükleri için de aynı za-manda birer gerici ulusçudurlar.

118

İşte bu anlayışla, bu demokratik bir özlem içindeki gerici ulusçuların mücadele içinde; birbir-lerini dengeleyerek ve nötralize ederek, fiilen demokratik bir ulusçuluğun oluşumuna katkıda bulunmalarını; yani her biri gerici ulusçuluğa dayanan demokratik özlemlerin gerici ulusçu-luklarının birbirini nötralize edip, demokratik özlemin ortada biricik artı olarak kalması için Köxüz sitesinde bütün bunlar yer alır. Bu bir anlamda, yokluk içinden bir demokratik ve poli-tik bir hareket ve eğilim ortaya çıkarma çabasıdır. Elde var olanla bir şeyler yapmaya çalış-maktır.

İşte bu çerçevede Sarkis Hatspanian’ın da yazılarını yayınlamak talebimizi iletmiştik. Bizim açımızdan, Köxüz’ün diğer yazarları gibi muhtemelen o da kendisinin milliyetçi olmadığını düşünen, ama bizce yine bütün diğer yazarlar gibi aslında gerici milliyetçiliğe dayanan biriy-di. Ama hem Ermeni hem de Hapiste olması nedeniyle, egemen ulusun sosyalist ve milliyetçi olanlarına göre bin kat daha fazla destek gösterilmesi gerekiyordu. Bu nedenle kendisinin yazılarını Köxüz sitesinde yayınlamak için izin istiyorduk.

Bu yazışmalardan sonra Köxüz sitesinde sayın Hatspanian’ın hem de çok önemli ve çok güzel yazılarını yayınladık. Bunlar içinde Doğan Akhanlı’ya bir moral hediyesi olarak yazılmış, bir Başiktaşlı olarak Beşiktaşlılara bir türlü yayınlatamadığım, nefis “Beşiktaşlı Mehdi’nin Öykü-

sü” (http://www.akintiya-karsi.org/koxuz/node/6862); Ermeni sosyalistleri veya solcuları ara-sındaki strateji tartışmalarını yansıtan “Hrant’ı Anmak” (http://www.akintiya-karsi.org/koxuz/node/7466); Türkiyeli sosyalistlerin, 12 Eylül’ün idam ettikleri arasında say-madığı, bunu eleştiren ve Levon Ekmekciyan’ı anlatan çok önemli “ “Unutulan” Adam” (http://www.akintiya-karsi.org/koxuz/node/7481) başlıklı yazı; Orhan Bakır’ı ve Türk sosya-list hareketi içindeki Ermeni devrimcilerin dünyasını anlattığı “Hayali Gönlümde Yadigar

Kalan” (http://www.armenieninfo.net/sarkis-hatspanian/1231-sarkis-hatspanian-armenak-bakirciyan-ermeni-devrimci.html) başlıklı yazılara özellikle dikkati çekmek isterim.

Bu kısa arka plandan sonra şimdi “Hocalı Katliamı” ve Gün Zileli’nin milliyetçiliği konusuna gelebiliriz.

Ama önce “Hocalı Katliamı”

*

27 Şubat 2012 tarihinde Sarkis Hatspanian, “yayınlanması” ricasıyla “26-27 Şubat 1992: Ho-

calı Katliamı” Yalanının Anatomisi” başlıklı yazıyı yolladı.

Bu yazıyı, önüne küçük bir not koyarak aynen Köxüz sitesinde yayınladık (Yazı şu adreste: http://koxuz.net/anasayfa/2012/02/28/26-27-subat-1992-hocali-katliami-yalaninin-anatomisi-sarkis-hatspanian/). Notu ve yazıyı (Yazı çok uzun olduğundan bu yazının sonunda Ek 1 ola-rak bulunuyor) aynen aktarıyorum. Çünkü “Hocalı Katliamı” konusunun da Türkiye’deki kamuoyu tarafından bilinmesi çok önemli ve bu konuda Hatspaniyan bir çok ezber bozucu bilgi vermektedir. Not ise, hem kısa hem de bundan sonraki bölümlerin konusu olduğu için burada.

Yazının önüne koyduğumuz not şöyleydi:

“Köxüz’ün notu:

119

Sayın Sarkis Hatspanian’dan aşağıdaki yazıyı yayınlanması ricasıyla aldık. Yayınlıyoruz.

Hatspanian bir Ermeni milliyetçisi olmasına rağmen halklara karşı düşmanlık yapmamakta-

dır. Türklerden veya başkalarından gelecek yazıları da, aynı şekilde haklara karşı bir düş-manlık yapmadığı; bir nefret söylemi geliştirmediği; bu yazıda olduğu gibi olgular ve çıkar-

samalarla iknaya yönelik olduğu takdirde tartışmanın bir parçası olarak yayınlarız.

Böylece umarız Hocalı’da ne olduğu konusu da en azından olgular düzeyinde tartışılır. Sayın Hatspanian’ın anlattıklarından çıkacak sonuç Hocalı’da aslında Türk faşistlerinin

kaçmak isteyenleri katlettiği, Hocalı’nın kaybının da faşistlerin planını bozduğudur. Bu çok

önemli bir bilgi ve sonuçtur. Ergenekon, Azerbaycan ve Kıbrıs’ta gerçekte neler olduğu anla-

şılmadan anlaşılamaz.

Biz her türlü görüşün açıkça ifade edilmesinden ve birbirlerini delillerle, mantıki çıkarsama-

larla eleştirmesinden ve çürütmesinden yanayız.

Köxüz sitesi”

Böylece aynı zamanda Hükümet ve liberallerin sözümona Ergenekon derken sadece, sivil hükümete karşı darbe yapanları ve gerçek Ergenekon’a hiçbir şekilde dokunmadığını da teşhir etmiş de oluyorduk. Çünkü Ergenekon’un gerçek kökleri yerinde durmaktadır ve bunların üzerine gitmek ne kelime, Hükümet bizzat bu köklerin politikasını savunmaktadır. Bizzat “Hocalı” mitingi ve bizzat Hükümet’in en önemli bakanlarından biri olan İçişleri Bakanı’nın bu mitinge katılması, Hükümet ile Ergenekon arasındaki bu ittifakın ve iş birliğinin bir ifade-sidir.

(Sarkis Hatspanian’ın yazısını konuyu dağıtmaması için bu yazının arkasına ek belge olarak bulunuyor. Okuyucunun burada arkaya atlayıp bu yazıyı okumasını öneririz.)

Hatspanian’ın yazısı ve Mitingten kısa bir süre sonra Sendika Org sitesinde Kemal Erdem imzalı ““Azerbaycan Darbesi” ve “Gazi Katliamı” arasındaki bağlantı üzerine (Bir “Devlet

Sırrı”nın ya da “Devlet Terörü”nün anatomisi)” (http://www.sendika.org/yazi.php?yazi_no=43587) yazı yayınlandı. Bu yazıya da dikkatimizi çeken, Sayın Hatspanian oldu.

Bu yazılar Ergenekon’un Azerbeycan ve Türkiye’deki faaliyetlerini çok net bir biçimde açık-lamaktadırlar. Aslında aynı zamanda bu günkü hükümetin, darbecilere karşı tutuklamalar ya-par ve kendi iktidarını emniyete alırken, aynı zamanda en gerici faşist ve ırkçı milliyetçiler-le, yani gerçek Ergenekon’la nasıl fiili bir ittifak içine girdiğini ve Hocalı Mitingi’nin aslında tam da bir kırılma noktası ve bu ittifakı onaylayan ve mühürleyen bir miting olduğunun en açık belgelerini sunuyorlar1.

Yani Ergenekon’a karşı mücadele her şeyden önce Kıbrıs ve Azerbaycan ve de Kerkük ve Musul, ya da Kuzey Iraktaki yuvalar ve oradaki Türk devletinin varlı ğı ve politikala-

1 20 Nisan 2012 tarihli Radikal’de Orhan Kemal Cengiz “Ergenekon İncirlik” baylıklı yazısında, son dört aydır Kiliselere ve Hıristiyanlara yapılan saldırıların arttığından söz ediyor. Bu hiç de bir rastlantı değildir.

120

rı üzerinden yapılabilir . Buralara dokunmak ise bu hükümetin yapabileceği veya yapmak istediği bir iş değildir. Sol ve demokrat kamuoyunun, esas eleştirisini buralara yöneltmesi gerekir. Sol ve demokrat muhalefet, kamuoyunun dikkatini buraya çekerek, buradan hem ulu-salcıların tuzağına, hem de liberallerin ve hükümetin tuzağına düşmeyen gerçek demokratik bir muhalefet geliştirebilir. Bu nedenle bu yazının sonuna koyulan yazılar bir başlangıç olabilir.

*

Bu kısa nottan sonra şimdi yazının önüne koyulmuş bu kısa nota yönelik eleştirilere ve sosya-listlerin milliyetçiliği konusuna gelelim.

Bu kısa nota ilk eleştiri bizzat Sarkis Hatspanian’ın kendisinden geldi.

Yazıyı Facebook’ta da paylaşmıştık, orada kendisi şu eleştiriyi yaptı:

“Sayın Demir Küçükaydın, yazımı Köxüz sitesinde yayınladığınız için size çok teşekkür ediyo-

rum, bu davranışınız ile bana bir kez daha gerçek bir aydın ve demokrat olduğunuzu göster-

miş oldunuz. Ancak, bana hayatımda (sadece iki hafta önce 50 yaşıma girdim) ilk defa birisi,

yani siz (bir Ermeni milliyetçisi) demiş olduğuna da çok şaşırdığımı bilmenizi isterdim. Sizi

sadece şahane analitik yazılarınızdan tanıyor ve beğeniyorum, beğenip-beğenmediğinizi bil-

mesem dahi... siz de beni yazılarımdan tanıyorsunuz diye biliyorum. Eğer benim sizin de ya-

yınlayıp-yaygınlaştırdığınız yazılarımda milliyetçilik yaptığım yerleri gösterebilirseniz size

müteşekkir olurum da, mahpusluğumda gösterdiğiniz ve bende hayranlık uyandıran insani

davranışınıza duyduğum çok ama çok büyük bir saygıyla, YURTSEVER olmayı MİLLİYETÇİ olmaktan ayırt edebilsek daha iyi olur düşüncesinde olduğumu belirtiyor, duyarlı vicdanınıza,

dürüst bilincinize güvendiğimi de peşinen ilan ediyorum. İyi olunuz !”

Biz de sayın Hatspanian’ın itirazına karşı Milliyetçili ğin ne olduğuna ilişkin şu açıklamayı yaptık.

“Sayın Hatspanian,

Size ilk kez birinin “Ermeni Milliyetçisi” demesine şaşırdığınızı ve “Yurtsever olmayı Milli-

yetçi olmaktan” ayırmak gerekitğini yazıyorsunuz.

Aslında böyle bir itirazı beklemiyor değildim. Çünkü son yıllarda bu konu (Milletler ve Milli-

yetçilik) üzerine neredeyse küçük bir kütüphane oluşturacak kadar yazmama rağmen, maale-

sef bu yazılarım okunmadığı ve kimi okuyanlarca da anlaşılmadığı için (çünkü milliyetçiler

milliyetçiliğin ne olduğunu anlayamazlar) bu tür “milliyetçilik” eleştirilerim çoğu kişi için

şaşırtıcı oluyor. Ancak şunu bilmenizi isterim ki bu öyle geçer ayak söylenmiş bir eleştiri de-

ğildir.

Milliyetçiler milliyetçiliği, aşağı yukarı, başka milletlerin varlığını ve haklarını inkar etmek,

onları baskı altına almak şeklinde anlarlar. Böyle olmayanları da onlar genellikle “Yurtse-

ver” hatta “Enternasyonalist” olarak tanımlarlar.

Yani ben tam da sizin de katıldığınız milliyetçilik tanımının milliyetçilerin milliyetçilik tanımı

olduğunu söylüyorum.

121

Peki, benim milliyetçilik tanımım ne?

Buna geçmeden önce bir iki küçük açıklama yapayım.

Ben Marks, Engels, Lenin, Troçki, Kıvılcımlı gibi büyük enternasyonalistleri; hatta enternas-

yonalizmin kendisini bile milliyetçilik olarak görüyor ve tanımlıyorum. (Bu durumda size de

Milliyetçi dememi her halde yadırgamamanız gerekir.)

(Marks’ı milliyetçi olarak tanımladığım yazı: (http://www.akintiya-

karsi.org/anasayfa/icerik/marks-nicin-ve-nasil-bir-milliyetciydi-milletler-ve-miliyetcilik-

uezerine-01 )

Engels’i Milliyetçi olarak tanımladığım yazı: (http://www.akintiya-

karsi.org/anasayfa/icerik/engels-tarihsiz-halklar-inin-ve-elestirilerinin-elestirisi-milletler-ve-

miliyetcilik-uezerine)

Lenin, Kıvılcımlı, Troçki’nin milliyetçiliği üzerine “Marksizmin Marksist Eleştirisi”nde geniş bölümler var. Gariptir ki, bu güne kadar ne bir “Marksist”, ne bir “Leninist”, ne bir

“Troçkist”, ne bir “Doktorcu” çıkıp bu eleştirilerime cevap verebilmiş değildir. Tam bir sus-

kunluk var.)

Bunların milliyetçilik anlayışına göre, sınıfsal çıkarı değil; ulusun çıkarını öne alan milliyet-

çidir; sınıfsal çıkarı öne alan da sosyalist veya enternasyonalist.

Ben ise sorunu tam da böyle koymanın milliyetçilik olduğunu söylüyorum.

Neden ve nasıl?

Somut örneklerle açıklamayı deneyeyim. Örneğin Marks, “başka ulusları ezen bir ulus özgür

olamaz” dediğinde, enternasyonalist bir tanım yapmıştır deniyor. Ben ise sapına kadar milli-

yetçi ve hem de gerici milliyetçi bir tanım yapmıştır diyorum.

Neden ve nasıl?

Örneğin şimdi bir Türk çıksa, “bizler 1915’te Ermenileri, Süryanileri kestik; Rumları kestik

ve sürdük; Kürtlerin haklarını inkar ettik ve ezdik” dese ve örneğin, Ermeni, Saüryani ve

Rumlardan özür dilemek; Kürtlerin haklarını vermek gerektiğini, hatta isterlerse ayrılabile-

ceklerini söylese, Türk Milliyetçisi olmaktan çıkar mı?

Hayır çıkmaz.

Aksine Türk milletinin çıkarlarını daha akıllıca ve uzun vadeli olarak savunmuş olur.

Çünkü bu aslında Türk milletinin çıkarlarını daha uzun vadeli ve akıllıca savunmaktır. Öte

yandan, bu diğer ulusların varlığını ve haklarını inkar etmediğinden, Marks’ın tanımına göre,

sosyalistlik ve enternasyonalistliktir de. Yani bir ulusun çıkarlarını uzun vadeli ve akıllıca savunmak ile Enternasyonalizm arasında bir fark yoktur.

Bunun milliyetçilik olmadığını söyleyenler sadece bunların kendileri değil, aynı zamanda

Marksistler hatta bunu satılmışlık olarak, ihanet olarak gören Türk faşistleridir.

122

Demek ki Faşistler, Marksistler ve Milliyetçiler aynı milliyetçilik tanımında anlaşmaktadır-lar. Sadece buna yükledikleri değer farklıdır. Marksistler ve milliyetçiler, bir milletin çıkarla-

rını uzun vadeli olarak, daha akıllıca savunmanın milliyetçilik olmadığını söylerken (Milliyet-

çiler bunun yurtseverlik; Marksistler Enternasyonalizm olduğunu söylerler) ona olumlu bir

değer yüklerler, faşistler olumsuz bir değer. Yüklenen değerler farklıdır, ama milliyetçiliğin

ne olduğu konusunda anlayışlarda esas olarak fark yoktur. Yani aslında milliyetçiliğin ne olduğu konusunda, Faşistler, Milliyetçiler ve Marksistler arasında bir fark da yoktur.

Yani aslında, başka ulusların varlığını kabul etmek; onları baskı altına almayı reddetmek;

milliyetçilikle çelişmez, aksine tamı tamına milliyetçilik budur. “Başka ulusları ezen bir ulus

özgür olamaz” önermesi veya “Ulusların kendi kaderini tayin hakkı” tamı tamına bu ilkenin

savunusu ve ifadesidir.

Bana göre bu ilke ve ifade bütünüyle gerici milliyetçilikle bile tam bir uyum halindedir. (Tabii

“gerici milliyetçilik” derken ne kastettiğim de ayrıca aşağıda var.)

Şimdi gelelim benim milliyetçilik tanımıma. Ben milliyetçiliği, “ Ulusal olanla politik olanın çakışması” yani “her milletin bir devleti olmalı” ilkesini savunmak olarak anlıyor ve tanımlı-

yorum. (Bu tanım da aslında benim değil. Bu tanımı yapan Ernst Gellner ve Benedict

Anderson, E. Hobsbawm gibilerince de paylaşılıyor. Ben sadece bu önermeyi mantık sonuçla-

rına, programatik sonuçlara götürmüş ve daha sonra bu önermenin analiziyle de Marksist bir

din ve üstyapılar teorisi şekillendirmiş bulunuyorum.)

Tabii burada “ulusal olan ne?” sorusu gündeme geliyor. “Ulusal olan”ı gerici ulusçular

farklı biçimlerde tanımlarlar. Örneğin kimi dine göre (Pakistan), kimi dile göre, kimi bunla-

rın bir kombinasyonuna göre (Örneğin Ermeni ve Türk Milliyetçilikleri büyük ölçüde böyle),

kimi soya göre, kimi ırka göre, kimi kültüre göre tanımlarlar. Ama bütün bunların hepsinin

ortak özelliği ulusların bir tarihi olduğunu söylemek ve bir tarihe göre tanımlamaktır. (Bana

göre Ulusların tarihi yoktur. Dünyanın en eski ulusu Amerika’dır ve tarihsizdir.)

İşte ulusal olanı, böyle bir din, bir dil, bir tarih, bir soy, bir ırk, bir kültür üzerinden tanımla-

malara ben “gerici milliyetçilik” diyorum. Elbette bu gericilikler içinde de bir gericilik hiye-

rarşisi vardır. Bir ulusu bir ırka göre tanımlamak ile (Örneğin Türklerin Orta Asya’dan gel-

diği) bir kültür’e göre tanımlamak arasındaki fark. (Örneğin Türklerin esas olarak aslında

önce Müslüman sonra oradan Türk olmuş, hafızasını kaybetmiş Rum ve Ermeniler olduğunu

söyleyen ve Türk Tarihinin bir parçası olarak Bizans ve Ermeni tarihlerini okutan bir Türk

milliyetçiliği de mümkündür –ki böylesi olgulara da daha denk düştüğü için daha az

şizofrenik olur - ve böyle bir kültürel olarak tanımlanmış bir Türk milliyetçiliği de gerici bir

milliyetçiliktir, sadece bir ırka göre tanımlamaya nispetle daha esnek olduğu söylenebilir.)

Peki “demokratik bir milliyetçilik” nedir?

Demokratik bir milliyetçilik, ulusal olanla politik olanın çakışmasını reddetmez, bu nedenle

milliyetçidir, ama ulusal olanı demokratik olarak tanımlar. Yani gerici milliyetçilerin ulusal

olanı tanımlarkenki kriterlerinin hepsini kişilerin özel sorunu olarak görür. Yani, Türk., Kürt,

Müslüman, beyaz, siyah, şu veya bu kültürden olmak, kişilerin özel bir sonunu olur. Ulusu

123

bunlarla tanımlamaya karşı tanımlar. Yani örneğin, bu ulus, hiç bir tarihsel, dinsel, kavimsel

göndermede bulunmaz. Yani ulusun bir dili, dini, tarihi, kültürü olmaz. Pratik olarak örnek-

lemek gerekirse, herkesin ana dilinde eğitim hakkı olur. Tarih derslerinde, Ermeni, Türk, Kürt

tarihleri değil, ulusların tarihlerinin olmadığına dair bir tarih okutulur. Herkes kendi ana

dilinde, aynı okulda ama bu ulusların tarihi olmadığına dair tarihi okur.

Ama elbette okuldan çıkınca, nasıl gerçekten laik bir ülkede, okulda DNA’ları, Darvin yasala-

rını okuyan, isterse din dersine gidip, özel hayatında İnsanı Tanrı’nın yarattığını öğrenebilir-

se, elbette, örneğin Türkler Türklerin Orta Asyadan geldiğine veay insanlığı tohumlamak üze-

re başka dünyalardan gönderildiklerine veya Türklerin hafızasını yitirmiş Rum ve Ermeniler

olduğuna dair tarihler okuyabilirler; bunları araştıracak birlikler kurabilirler, yayınlar ya-

pabilirler, aralarında tartışabilirler. Bu bütün “uluslar” için de böyledir. Ama bunların hepsi

kişilerin özel sorunu olur.

Böyle bir düzeni savunmak da milliyetçiliktir, ama bu demokratik bir milliyetçiliktir. Ya da

ben böyle tanımlıyorum. Gerici milliyetçilerin milliyetçilik tanımına göre ise, bu milliyetçili-

ğin ötesi gibi bir şeydir.

Peki, milliyetçilik olmayan nedir?

Nasıl tanımlanırsa tanımlansın, ulusal olanla politik olanın çakışması ilkesine karşı olmak milliyetçi olmamak demektir. Yani uluslara karşı (dikkat edin, ulusçulara demiyorum, ulus-

lara diyorum), ulusal devlet ve sınırlara karşı savaşı en acil görev olarak önüne koyanlar ulusçu olmaktan çıkabilirler. Nasıl tanımlanırsa tanımlansın, ulusal olanın özel, yani politik

dışı olmasını savunmak, ulusçu olmamak, olabilir.

Göreceğiniz gibi alışılmış paradigmalar ve tartışmaların hepsini boş düşüren, bambaşka bir

bakış bu. Kavramak ise, aynı zamanda hem çok basit hem de çok zor.

Bu konuda çok yazdım. Bu yazılarımın çoğu eski Köxüz sitesinde var (Kitaplarım ücretsiz

indirilebilir: http://www.akintiya-karsi.org/koxuz/). Özellikle Marksizmin Marksist Eleştirisi

içindeki, Sosyalizmin Milliyetçilikle İmtihanı başlıklı yazımı öneririm dediklerimin daha iyi

anlaşılması için. (http://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/marksizmin-marksist-elestirisi-

genisletilmis-ikinci-baski) Ayrıca Ermeni katliamı konusunda yazılarımın da bir derlemesi

var: (http://www.akintiya-karsi.org/koxuz/icerik/ermeni-katliami-ve-sorunu-uezerine-yazilar)

Hasılı fazla dert etmeyin, fazla gönül koymayın, Marks’a bile milliyetçi diyen; Marks’ın sözü-

nü, “ulusal olanı, bir din, bir dil, bir tarih vs. ile tanımlayan ulusları ezen bir ulus ancak öz-

gür (demokratik)bir ulus olabilir” şeklinde formüle eden birisi size “ulusçu” dedi.

Selam ve saygılarımla

Demir Küçükaydın 29 Şubat 2012 Çarşamba”

Sayın Hatspanian ile tartışmamız burada bitti.

*

Ama bu tartışmada sayın Hatspanian’a “Milliyetçi” derken, bu yazının başında da dediğim gibi, Köxüz’ün diğer yazarlarının milliyetçi olmadığını söylemiş olmuyordum. Aksine, tüm

124

yazılarım hem mantık sonuçlarıyla bunu içerir (Marks’a bile “gerici milliyetçi” dediğim göz önüne getirilsin) hem de bunu zaman zaman yazılarımda açıkça yazmıştım.

Ama ben milliyetçi derken başka şey anlıyordum, milliyetçiler milliyetçi derken başka şey anlıyorlardı.

Şimdi, burada sadece Sarkis Hatspnian’ın milliyetçiliğinden söz etmemiz elbette adaletsiz bir davranış olur. Hatta diğer Gün Zileli gibi yazarların çoğu, Türk olduklarından (Onlar kendile-rinin Türk olmadığını söyleyeceklerdir ama bunun mümkün olamayacağı da okumadıkları kitaplarımızda ve yazılarımızda uzun uzadıya açıklanmaktadır.) ve bizzat bu satırların yazarı da Türk olduğundan, yani egemen ulustan olduğundan, çite kavrulmuş gerici bir milliyetçilik olur.

Onun için, Gün Zileli örneği ile, bu Türk milliyetçiliğinin nasıl bir Enternasyonalizm (Bu Anarşizm, Marksizm, Troçkizm, hatta İslam, Alevilik vs. de olabilir) biçiminde hem de bir egemen ulus milliyetçiliği biçiminde ortaya çıktığını görelim.

*

Yukarıda aktarılan Hatspanian’ın yazısının Köxüz imzasıyla yayınlanan sunuşuna bir eleştiri de Gün Zileli’den geldi.

Gün Zileli, bir mail ile, şöyle bir eleştiri yapmıştı: “ya demir be, şu "ergenekon" söylemini bırakın artık. Ergenekon diye bir şeyin AKP ve libe-

raller tarafından uydurulduğu artık ayan beyan ortaya çıkmadı mı?”

Ben kendisine kısaca şu cevabı verdim:

“Gün,

Kontrgerilla’nın adı, bunlar Ergenekon davası açmadan önce de Ergenekon’du. Onlar ordu-

daki cuntalara Ergenekon diyorlar diye Ergenekon yok olmadı. Özel Savaş Dairesi Ergene-

kon’dur.

Sarkis’in yazısını da o sitede de yayınlamanı dilerim. Bu konuyu tartışmaya sokturmalı ka-

nımca.

Selamlar

Demir”

Bu vesileyle “o site” ve öncesi hakkında kısa bir açıklama yapmak gerekiyor. Önce öncesi.

Bu satırların yazarı neredeyse 2005 yılından beri kurulmuş Köxüz sitesini yönetir. Gün Zileli de, yine bu yazının başında açıklanan nedenlerle bu sitenin bir yazarıdır. Yıllardır yazdığı bütün yazılar Köxüz sitesinde yayınlanmıştır. Köxüz sitesi birisine yazarlık teklif ettiğinde, o kişi yazmayı kabul etmişse, o kişinin yazıları-na karşı hiçbir denetim uygulamaz. Zaten normal olanı da budur. Birisine yazarlık teklif et-mek onun görüşleri hakkında bir fikir edinildiği anlamına gelir, yani birisine yazarlık teklif edilmemekle bir denetim zaten uygulanmış olur.

125

Bu sıradan, her olağan uygar ilişkide olması gereken bir davranıştır. Buna öyle devrimcilik, demokratlık, çoğulculuk gibi sıfatlar vermek bile anlamsızdır.

Ama bu anlayış ve davranış, Türkiye’de hemen hemen hiç yoktur ve aksi davranışlar bile normal karşılanmaktadır. Bu hem genel kültüre, hem de solcuların, sosyalistlerin politik kül-türüne de sinmiştir. İşin ilginci, bunları yapanlar da en çok özgürlükçülükten, demokratlıktan, çoğulculuktan vs. söz edenlerdir.

Bunu tecrübelerle biliyorum. Birçok kez başıma gelmiştir. Benden yazı veya söyleşi istenmiş-tir. Yazdıklarım veya söyleşi, benden yazı isteyenlerin bir eleştirisi olduğu veya onların gö-rüşleriyle uyuşmadığı için yayınlamamışlardır.

Hâlbuki yapılması gereken, o yazıyı yayınlamak, ama bir yanlış yaptık, biz bu kişinin başka görüşler söyleyeceğini sanıyorduk diye bir açıklama veya o yazının eleştirisini de yayınlamak olabilir. Yani dergi sayfalarında yayınlanır ve fikir fikirle eleştirilir, idari bir kararla yayınla-mayarak “eleştiril”mez. Bir daha da o kişiden yazı veya söyleşi istenmez. Ama istenmişse, oyunun ortasında kural değiştirilmez.

Tekrar edeyim, bu gibi davranışların devrimcilik, çoğulculuk, demokratlık gibi böyle kutsal kavramlarla da tanımlanması gerekmez. Bu normal uygar bir insani ilişkidir. Örneğin, otoma-tik kapanan kapılar varsa, arkanızdakine çarpmaması için kapıyı açık tutmanız ve arkanızda-kinin kapıyı tuttuktan veya geçtikten sonra kapıyı bırakmanız ve arkanızdakinin de size teşek-kür etmesi gibi, günlük, sıradan, otomatikleşmiş bir davranış ve anlayıştır veya olağan uygar şehir hayatında böyle olması gerekir. Ama kimse kapıyı tutmadığı gibi kapıyı tutar gibi ya-panlar da tam geçerken kapıyı salıp yüzünüze çarpmasına yol açıyorlar ve bunu normal bir davranış olarak karşılamanızı, “Burasının Türkiye” olduğunu söylüyorlar.

Bu en son Dipnot dergisinde başıma gelmiş ve bu konuyu belgeleriyle ve uzun bir yazıyla paylaşmıştım. Ancak bu yazıya gelen kimi yankılar Dipnot’un yayın kurulunun (benim görüş-lerimi bilmelerine ve ısrarla benden yazı istemelerine rağmen) yazıyı yayınlamamasını son derece normal karşılıyorlardı. Bunlardan biri bana “sen Avrupa’da mı yaşadın, onlar böyle

şeyler beklerler, burası Türkiye” diye bir eleştiri ile safiyane bir şekilde Dipnot yayın kurulu-nun davranışını onayladığını belirtince bunun bilincine varmıştım. (Bu aynen toplantılarda ve onların tartışma bölümlerinde de sık sık yaşadığım bir problem.)

Bu kısa açıklamaları yapmamın nedeni anlayışımın veya olması gereken anlayışın ne olduğu-nun iyice kavranması, çünkü anlatacağım hikayenin bundan sonrasının anlaşılması için bu gerekli.

İkinci nokta da şu, Gün Zileli bu arada kendi kişisel sitesinden ayrı Toplumsal Devrim diye bir site kurmuş (Adresi: http://www.toplumsaldevrim.com/). Benden bu sitede yazmamı iste-di. Ben de özel olarak yazı yazamayacağımı, yazılarımı Köxüz’de ve kişisel sayfamda yayın-ladığımı, isterse oradan alıp yayınlayabileceğini söyledim. (Zaten, Köxüz sitesinde de sitedeki yazıların kaynak gösterilerek alınıp yayınlanabileceği yazar.)

126

Bu vesileyle, Gün Zileli’nin politik tutumuna ilişkin görüşlerimi de belirteyim. Bunları özel olarak Günün görüşleri bağlamında sanırım hiç ifade etmedim, ama her zaman her yerde ifade ettiğim görüşlerdir ve onları mantık sonuçlarına veya Gün’ün görüş ve tavırlarına uygulayan-lar otomatik olarak bu sonuçları zaten çıkarabilirler. (Son zamanlarda Özgür Üniversite’deki bir iki seminerde birkaç kez sözlü kendisine karşı da kısmen ifade ettim sanırım.)

Gün bugün kendisini anarşist olarak tanımlamaktadır. (Ancak kişisel kanım Anarşist bir ka-buk içinde hala “Beyaz Aydınlıkçı” olduğudur. Şaka yollu dediğim gibi: “bir kere Beyaz Ay-dınlıkçı her zaman Beyaz Aydınlıkçı”)

Gün’ün görüşleri ve açıklamalarına dayanarak, son derece zengin ve çok farklılıklar içeren geniş anarşist görüşleri mahkum etmek gibi bir yola girmek istemem. Bir görüşü onun en kali-teli temsilcileri üzerinden eleştirmek ve eğer o yoksa bu işi de üstlenip eleştirmek gerekir ka-nımca.

Gün’ün yazı ve konuşmalarına bakınca aslında son derece basit bir açıklama şemasına ve her derde deva ebegümecine sahip olduğu görülür. Eskiden sosyalistler, her sorunu, “temel neden ekonomiktir”, “temel neden sınıfsaldır” diyerek, her kapıyı açan bir maymuncuk veya her derde deva bir ebegümeci ile açıklarlardı. Gün’de de bu artık anarşizme uygun bir forma bü-rünmüş bulunuyor.

Aynı temel metodolojik yanlış yerli yerinde duruyor, sadece o yanlıştaki “rakamlar” değişmiş bulunuyor. Ekonomi veya sınıfların yerini bu sefer otorite veya hiyerarşi ebegüme-ci/maymuncuğu almış bulunuyor.

Ancak bu o kadar masum bir pozisyon değildir. Bu, Türkiye’deki somut toplumsal mücadele-ler içinde, can alıcı sorunlardan uzak durma, dolayısıyla fiilen tarafsızlık veya uzaklıkla zım-nen egemenlerin yanında yer alma; ama aynı zamanda, politik terminolojiyle Radikalliği de elden bırakmamanın bir yoludur. Son yıllarda, özellikle orta sınıf gençler arasında, TKP’den Anarşistlere kadar çok keskin ve de devrimci namlı akımların epey popüler olmasının ardında bu vardır.

Anarşizm (Aynı işlevi, Komünizm, Leninizm, Troçkizm de görüyor yerine göre), ona demok-ratik bir politikadan ve mücadeleden uzak durup fiilen o mücadele eden güçler karşısında ta-rafsızlığı ile egemen ve güçlü olanın politikasına fiili bir destek verme olanağı sunmaktadır.

Gün’ün politik pozisyonu da aşağı yukarı böyledir. Örneğin Kürt sorunu mu? “Zaten PKK’da hiyerarşik ve anti demokratiktir”, “benim milliyetim yok, ben milletlere ve milliyetçiliğe kar-şıyım” diyerek; bu günlük politikanın “bataklıklarına” ve “pisliklerine” bulaşmayarak, İstan-bul gibi “bin kocadan arta kalan”, politik bekaretini sürdürmektedir yıllardır.

Benzer işlevi Marksistlerde “Sınıf” veya “anti emperyalizm” vs. görmektedir.

Anarşistlerin değil ama Marksistlerin şahsında bu pozisyonun fiilen ulusalcılıkla sonuçlandı-ğını defalarca yazıp eleştirmişimdir. Hatta Marksist ve sosyalistlere “Marksistliği., sosyalistli-ği bırakın, biraz demokrat olun o zaman daha iyi ve çok Marksist olursunuz” derim veya “Türkiye’de sosyalist çokluğu ile demokrat yokluğu arasında bir bağ olduğundan” söz ederim.

127

Ancak son yıllarda, şöyle bir değişim oldu, AKP’nin iktidara gelmesi ve Kürt Özgürlük hare-ketinin bir güç olarak kurumlarıyla ortaya çıkmasıyla birlikte, eskiden Kürt özgürlük hareke-tine uzak duran şehir orta sınıfları ona yakınlaşma eğilimleri göstermeye başladı. Kürt özgür-lük hareketi de yalıtılmışlığı içinde ittifaklara ihtiyaç duyduğundan ve şimdilerde çok kötü bir durumda bulunduğundan bu yakınlaşma çabalarına duyarsız kalmadı ve kalmıyor. Böylece belli bir değişim ortaya çıktı.

Bu toplumsal değişim, yer ve yön değiştirme, bizzat Gün’ün yazılarında da yansımasını bul-maya başladı. Daha günlük politikaya yönelik yazılar yazmaya, bin kocadan arta kalan beka-retini yitirmeye başladı. Ancak günlük politika alanına girdikçe, onun ardındaki ulusalcı bir duruşla sonuçlanan öz daha açık ve seçik olarak da ortaya çıkıyordu.

İşte şimdi daha iyi seziliyor ki, bu Toplumsal Devrim sitesi, bir bakıma bu eğilimin bir adım daha ileri gidişiymiş bir bakıma. Bunu sitenin havasına bakınca fark ettim.0

İşin doğrusu bazı okuyucular beni, bu ulusalcıların ve eski Aydınlıkçıların arasında ne arıyor-sun diye eleştirdilerse de, benim yazılarımın içeriği o sitenin mesajıyla ve benim için en karşı saflara bile görüşlerimi iletmek ve oralardaki insanların kafasına bir iki soru takmak her za-man çok önemli olduğundan sorun etmedim.

Oyunu kuralları içinde oynadıkları takdirde, onlar kendi ulusalcı mesajlarını yaymak için bel-ki adımdan ve okuyucularımdan yararlanacaklar ama ben de aynı şekilde sitenin mesajına karşı mesajlarımı ve görüşlerimi daha geniş kesimlere iletme imkanı bulacaktım.

Yani, benim için izolasyondan kurtulmak, yazılarımı olabildiğince geniş bir okuyucu kitlesine ulaştırmak temel sorunlardan biri olduğundan, sitede adımın anılması, bunun bir kefaretiydi. Yazılarımın içeriklerinin sevabı ulusalcı bir tonu olan bir sitede de yayınlanmanın günahını fazlasıyla götürürdü2.

Eh site bildirisinde “Özgürlük ve Devrim” için başlığı altında “Toplumsal devrimin iki önemli

bileşeni, devrimde ve özgürlükte ısrar eden Anarşistler ve Marksistlerdir. Özgürlüksüz bir

devrim, aynı zamanda devrimin ölümü demektir. Toplumsal devrimsiz bir özgürlük ise bir

aldatmacadan öteye gidemez. Anarşistlerle Marksistlerin devrim ve özgürlük için bir araya

gelerek toplumsal devrimci bir odak oluşturmaları zorunluluktur ve aynı zamanda bu ilginç

bir deney olacaktır.” Türünden bol bol özgürlük sözleri edip vaatlerinde bulunduğuna göre, en azından yazılarımı sansür etmeyeceklerini umabilirdim. Gerçi bu yazının başında da belirt-tiğim gibi kim en çok özgürlük ve demokrasi sözü ediyorsa ondan daha çok kuşkulanmak gibi bir alışkanlığım vardır ama, burjuva hukukunda bile kesin delil ve tarafsız bir mahkemenin kararı olmadıkça herkes masum sayılacağından, kuşkuyu kafamın arkasında taşısam bile bu benim davranışlarımı etkilemezdi ve etkilememeliydi.

2 Bu sitede bir tek yazımı alıp yayınladılar. O da tam Anarşist ve Troçkist ittifakına uygun bir başlıkla: “Sosya-

lizmin Muaviye’si Stalin’dir”. Bu başlığı Müslümanların atması anlamlıydı onların paradigması içinde bir formülasyon olurdu. Ama Marksist ve Anarşistlerin sitesinin, en azından Muaviye İslam’ın Stalin’idir demesi çok daha doğru olurdu. Çünkü ben bir çok yazımda, Muaviye, Stalin, Bonapart’ın aynı tarihsel tipin farklı dev-rimlerdeki karşılıkları olduğu yönünde bir tahlil yaparım.

128

Gerçi daha ilk adımda, bu yazıdan sonra birkaç yazı daha yazmama rağmen3 bu yazılarım siteye alınmamıştı ama, olabilir gözden kaçmıştır, teknik bir aksaklık olmuştur gibilerden, fazla da sorun etmedim.

İşte bu arka plana dayanarak, Gün’e “Sarkis’in yazısını o sitede” yayınlamasını öneriyordum.

Yani Bir bakıma, Gün’e ve siteye gerçekten demokrat ve ulusalcı olmayan bir mesaj için bir imkan sunuyor bir fırsat vermek istiyordum.

Gün Zileli’nin cevabı şu oldu:

“Demir, yazıyı okudum. Senin de belirttiğin gibi milliyetçi bir perspektifle yazılmış. Hem de

çok, fazlasıyla. Yani ermeniler tamamen masum, azeriler de faşist. Bu yazım tarzı bana, 1915

ermeni katliamını yapan türk tarafının savunmalarını hatırlattı. Bu tür milliyetçi

boğzlaşmalarda taraf tutmayı doğru bulmuyorum. Milliyetçi olsa bile bana objektif olduğu

konusunda biraz güven verseydi yine basılmasını savunurdum yazının ama bu haliyle olmaz.

Basılmasını doğru bulmuyorum kısacası. sevgiler.”

Doğrusu cevap beni şaşırtmadı. Ben de kendisine şu cevabı yazdım.

“Selam Gün,

Ben eskiden beri Ergenekon derim ve aslında bir çok kişi de yıllardır Ergenekon der. Bu

öyle uydurma bir isim değil bildiğim kadarıyla. Ben bunu yetmişli yıllardan beri duyar ve

bilirim ve zaman zaman da kullanırım. Onun şimdi içeriğinin boşalmış olması gerçeği değiş-tirmez. Her neyse, kelimelere fazla takmamalı. Devrimciler bundan AKP’nin içeri tıktıklarıya

sınırlı bir kesimi anlamıyorlar. Ben de esas olarak onlara yönelik yazıyorum.

Sarkis’in yazısına gelince.

Sarkis’in yazısı bence Azerilere karşı nefret aşılayan bir yazı değil, Azeri ve Türk faşistlerini

eleştiren bir yazı.

Bunu yayınlamamanı garip bulduğumu belirtmeliyim. “Türk”ler olarak bize böyle bir yazıyı

yayınlamak düşer kanımca. Aynen Garbis’in yazısı gibi. Ona da katılmıyorsun ama yayınlı-

yorsun mesela.

Eleştirini de ayrıca koyarsın. Ya da yazının önüne koyabilirsin.

İdari bir tedbirle yayınlamamak benim için pek anlaşılabilir değil. Hele ki, olaya bambaşka

bir bakış açısı da getiren bir yazı olarak.

Yazar benim için de milliyetçi ama Türk milliyetçilerinin bütün yazıları ortalığı doldurmuş ve

onlar Ermenileri toptan suçlarken, bir Ermeni’nin Türk ve Azeri düşmanlığı yapmayan ve

olayı başka türlü anlatan bir yazısı en azından bu eşitsizliği bir parça dengeleyebilmek için

yayınlanmalı kanımca. Neyse önemli değil. Ama ben böyle Sosyalist gerekçelerle biz Türkle-

3 Yazılar şunlardı: “Theo Angelopoulos’un Ölümü ve “Dedemin İnsanları” Filmi Vesilesiyle Dedemin Anılarının

ve Adının Peşindeki Arayışlar”; “ Marksizm’in Krizinin Temeli: Yapı - Özne İlişkisi Sorunu ve Sorunun Çözümü” . Şu adreste görülebilir: http://demirden-kapilar.blogspot.com/

129

rin (bana Türk olmadığını Milliyetinin olmadığını söyleme. Bu devletin vatandaşı isen, bu

devlete vergi veriyorsan, kararlarını tanıyor ve uyguluyorsan, kanunlara uygun yaşıyorsan

Türksündür. Daha ayrıntılısı Marksizmin Marksist Eleştirisi’nin Sosyalizmin Milliyetçilikle

İmtihanı adlı bölümünde) böyle bir yazıyı yayınlamamasını şahsen daha tehlikeli bir milliyet-

çilik olarak gördüğümü söylemeliyim.

Bu durumda başka bir yol önereyim yazının yayınlanması için.

Sen benden yazı istemiş ve bir yazımı sanırım aktarmıştın. Bu yazıyı Köxüz’ün notuyla birlikte

benim adıma yayınla istersen.

Eğer yayınlamazsan ben de bunu benden gelen yazıları da elekten geçireceğin olarak algıla-

yacağım.

Kendine iyi bak

Selamlar

Demir”

Gün’den Arkadaşlarına danışacağına dair bir cevap geldi önce:

“Arkadaşlara danışıp sana yeniden döneceğim Demir. Garbis'in yazısına yaptığımız gibi biz

de kendi özel notumuzu koyup yayımlayabilirim. Bu arada, ben türk vatandaşı değilim, vergi

de vermiyorum:)”

Daha sonra hemen ardından arkadaşlarıyla yazışmasını da aktardı:

“Arkadaşlar, demir aşağıdaki yazıyı yayımlamamızda ısrar ediyor. ben önce reddettim, yaza-rın ermeni milliyetçisi olduğu gerekçesiyle. siz ne dersiniz. yazışmayı dikkatle okuyun da.”

Gelen cevaplar da şöyleydi:

Birinci Cevap:

“yayınlamayalım derim.

bu yazı yayınlandığında, karşılığında bir türk ırkçısının da aynı milliyetçilikle yazılmış yazısı-

nı da yayınlamak zorunda kalırız. demir küçükaydın, bu yazıdan cevap hakkı doğacağını ya

da türklerin milliyetçilik konusunda ne gibi argümanlarla cevap verebileceğini unutmuş sanı-

rım.

bunun sonucunda site, her türlü farklı milletin birbirine "ırkçı-faşist" dediği bir sürü yazıyla

dolar. ve tabii bu yazılarda katliam savunuculuğu da yer alır.

milliyetçilerin birbirine hakaret ettiği bir dizi yazı yayınlamak durumunda bırakılmak, yayın-

lamadığında da milliyetçilikle suçlanmak da işin diğer boyutu.

ben kendimi türklük üzerinden tanımlamıyorum, kendini türk olarak tanımlayıp (sanki bunun

seçme şansı varmış gibi) bir de bundan "utanç duymayı" ve bunu dayatmayı da anlamıyo-

rum.”

İkinci Cevap:

130

“Bence Köxsüz'ün notu ve bizim de ekleyeceğimiz bir notla yayımlayalım.”

Üçüncü cevap hakkında ise önce şu maildeki bilgiler vardı:

“bu arkadaş yazıyı henüz okumamış ama yazdığını sana da yolluyorum.

Sarkis Hatspanian'ın yazısını henüz okumadım, birazdan bakacağım. Ama senin ve Demir

Küçükaydın'ın yazışmalarındaki tartışmaya dair benim tutumum şu:

Türk milliyetçisi görüşlerin ortalığı kaplaması ve buna denge oluşturacak bir Ermeni milli-

yetçisi görüşün yer bulmasına aracı olmak gibi bir durumumuz olmamalı. Biz kavga eden

milliyetçiliklerin tahterevallisi değiliz kanımca.

Eğer Hatspanian'ın görüşleri ile Türk milliyetçilerininkiler arasında bir kıyas yapmak isteyen

olursa, oturup bu milliyetçilikleri analiz eden bir yazı hazırlayabilir. Ama biz milliyetçilikle-

rin birbirine yanıt vermesine aracı olmayalım. Ayrıca da bunun sonu gelmez.

Ergenekon tartışmasına gelince, NATO'nun Türkiye'deki kontrgerilla yapılanması için kulla-

nılan isimlerden birinin de bu olduğu bilinen bir şey. Bugün yargılaması yapılan Ergenekon-

'un ne olduğunu, nasıl tarif edildiğini, özel yetkili savcılığın iddianamesinden anlamak lazım.

Kontrgerilla, devletin kendisidir. Derin devlet falan diye ayrım yapmak da anlamsız. Hatta

Ergenekon kapsamında yargılanan bir generalin (Orgeneral Kemal Yavuz) dün davada söy-

lediği ve bugünkü gazetelerde yer alan sözleri de tam böyle. Aynı şeyi, Ayhan Çarkın da söy-

lemişti. Kendisiyle cezaevinde görüşen milletvekili (Hüseyin Aygün), "infazları yapan Susur-

luk mu, Ergenekon mu vs." gibi bir şey sormuştu Çarkın'a. Onun da yanıtı şuydu: "Hayır dev-

let. Milli Güvenlik Kurulu talimatıyla Emniyet Genel Müdürlüğü."

Yani özel bir örgüt aramanın lüzumu yok. O özel örgüt, devlet.

Bunu söylemek için bu katiller sürüsünden alıntı yapmaya elbette lüzum yok ama parçası ol-

dukları yapıyı, gayet net tarif ediyorlar.

Gelelim bugün yargılanan Ergenekon'un özel yetkili savcılık iddianamelerinde nasıl tarif

edildiğine: "Devletin içine sızmış çeteler."

Devlet iyi ve temiz ama işte o namussuz çeteler yok mu? İşte artık o çeteler de tasfiye edildi ve

"Türkiye'nin bağırsakları temizlendi!"

Tabii Hrant Dink'in katlinin yanıtına yetmiyor, bu özel yetkili kurgu.

Ayrıca da Ergenekon diye içeride tutulan isimlerin epeyce bir kısmının da devlet ile bir suç

ortaklığı olmadığı kanaatindeyim. Her şeyin birbirine karıştırılıp, suyun bulandırıldığı ve

bugünün iktidarının ihtiyacına cevap verecek şekilde dizayn edildiği bu Ergenekon meselesin-

de aynı dili kullanmama taraftarıyım. Benim kanaatimce devlete bir kod isim vermeye lüzum

yok. Tapu kadastro idaresi ile emniyet müdürlüğünü birbirinden ayırt edecek bir kavramsal-

laştırmaya ihtiyaç duyuyorsak, "kontrgerilla" neyimize yetmiyor. Ben bu kanıdayım.

Sevgiler”

Burada ifade edilen görüşlerden de anlaşılacağı gibi, bu kişinin de cevabı yayınlamama yö-nünde olmuş ki Gün’de son kararı bildiren mail geldi:

131

“Demir, arkadaşların da fikrini sordum. Çoğunluk benim gibi düşünüyor, milliyetçi dalaşma-

larda taraf olunamayacağı kanaatindeyiz. Garbis'in yazısını yayımlamakla bu aynı şey değil.

Garbis senin yazına karşı bir yazı yazdı ve sonuç olarak bu fikri bir tartışmadır. Sarkis'in

yazısı ise fikri bir tartışmanın ötesinde tamamen milliyetçi güdülerle yazılmış bir yazıdır. Bu-

nu yayımlarsak buna cevaben gelen bir ermeni düşmanı faşistin yazısını da yayımlamak zo-

runda kalırız ki bunu hiç ama hiç istemeyiz. Ama sen aynı konuda bir yazı yazıp yollarsan

seve seve basarız, diyelim ki katılmasak bile. (kaldı ki neden katılmayalım). Sevgiler.

Gün”

Ben de Gün’e şu cevabı verdim:

“Selam Gün,

Ben bunu benim yazım gibi yayınlamanı önermiştim. Yani benim yazımı sansür etmiş oldun.

Bundan sonra o sitede yazmam söz konusu olamaz. Lütfen bundan sonra yazılarımı orada

yayınlama. Sen yine köxüz'de yazmaya devam edebilirsin. Köxüz birisini yazar seçti mi, onun

yazılarına karışmıyor.

Benim bakış açımdan sen ve o arkadaşlar da milliyetçi. Hem de gerici milliyetçi. Çünkü milli-

yetçilik tanımlarınız tam da gerici milliyetçilerin milliyetçilik tanımlarıyla aynı.

Ne sen ne de danıştığın arkadaşlar yıllardır yazdıklarımı okumamışsınız belli ki.

Aşağıda Sarkis için yazdıklarımın sizler için de geçerli olduğunu düşünüyorum.

Kendine iyi bak

Demir”

Burada Sarkis’in kendisine milliyetçi denmesine şaşırması vesilesiyle yazdığım ve yazının başında aktardığım yazıyı da ekledim.

Gün bana bunun üzerine şu cevabı verdi:

“Demir,

Tutumunu doğru bilmiyorum. Sen bize yazıyı benim yazım diye yollamadın. Köxuz'ün notuyla

birlikte Sarkis'in yazısı diye yolladın. Ulusal konuda milliyetçi bir savunu olmasının ötesinde

bu yazı, Hocalı katliamında rol oynamış milislerde görevli alan birisinin yazısıdır ve bu ba-

kımdan savunusunun hiçbir değeri ve ikna edici yanı yoktur. Kısacası, Sarkis'in yazısını bas-

makla, Topal Osman'ın yazısını basmak arasında özünde bir fark yoktur. Yazmama kararına

saygı duyuyorum ama yanlış da buluyorum. Sütunlarımız sana her zaman açıktır. sevgilerim-

le.

Gün”

Ben buna önerimi tekrar alıntılayarak cevap verdim:

“Gün,

Aşağıda alıntı olarak önerim bulunuyor. Yani benim adıma, benim yazım olarak, ama bütü-

nüyle alıntıdan ibaret bir yazı olarak yayınlanmasını öneriyordum.

132

Sanırım bu kısmı da okumamışsın.

Kendine iyi bak”

Bunun üzerine Gün’den şu cevap geldi:

“Demir, sadece şu koşulla yayımlayabiliriz. sen (koxuz'ün notunu falan bırak bir yana) bu

konuda bir yazı yazarsın. Sarkis'ten de alıntılar yaparsın, o zaman olur. Katılmadığımız nok-

talar varsa belirterek yayımlarız. aynen Garbis'in yazısına yaptığımız gibi. madem o kadar

gönüllüsün, üşenme de bir yazı yaz bu konuda. sevgiler. Gün”

Ben de şu cevabı verdim:

“Gün,

Ben yayınlanmaması için yazmamıştım onu. Biliyorum artık yayınlamayacağınızı. Sadece

hatırlatmak içindi. Ama şimdi yazdığın benim yazımın içeriğini belirleme gibi bir anlama ge-

liyor ki, artık bu kadarına pes.

Demir”

Buna Gün’ün cevabı şuydu:

“yok canım, senin yazının içeriğini nasıl belirleyebilirim ki. sadece bu konuda bir yazı yazma-

nı önerdim. hiç olumlu bir sonuca varmak gibi bir niyetin yok, ben öyle anlıyorum. Politik

manevra yapıyorsun gibime geliyor. yapma bunu, bırak bu eski alışkanlıkları. yazını bekliyo-

ruz”

Ben de Bunun üzerine şu cevabı verip aşağıdaki öneriyi yaptım:

“Ben yazım olarak, köxüz'ün sunuşuyla birlikte Hatspanian'ın yazısını yolladım yani. Yani

yazımın içeriğini böyle belirledim. Bu çok açık. Sen bana hayır öyle değil otur ayrı yaz dersen

yazımın içeriğini belirlemiş olursun Gün. Bunu sen benden daha iyi bilirsin.

İkincisi, politik manevra gibi bir sorunum yok. Aksine ben en azından başkalarından da

köxüz'deki serbestliği beklemiştim: köxüz'de biri yazar olarak seçilince, onun ne yazacağına

hiç bir şekilde karışılmazdı ve karışılmaz. Ben o siteyi de böyle sanmıştım. Yanılmışım.

Neyse, bu ayrı ama bu vesileyle ben bunca malzeme birikmişken, bu olayda milliyetçilik ve

yapılanın nasıl bir milliyetçilik olduğuna ilişkin bir yazı yazmak ve milliyetçilik üzerine bir

tartışma başlatmayı düşünüyorum. Ama senin ve danıştığın arkadaşların cevapları özel bir

yazışma olduğu için, ve onları da malzeme olarak kullanmak istediğim için, bunları yazımda

kaynak olarak kullanma izni istiyorum.

Yani benim isteklerim, sizin itirazlarınız vs. hepsini kamuoyu da bilecek tabii yazının akışı içinde. Hatta önce bütün bu yazışmaları belge olarak koyup sonra da bunların analizini yap-

mak istiyorum.

Hasılı sizin itirazlarınız ve yazıya ilişkin yorumlarınız, benim yazdıklarım, Sarkis'in yazısı,

Facebook'teki Haspatiyanla tartışmalar vs. hepsi üzerinden bir yazı yazmayı düşünüyorum.

133

Bunu elbette fiktiv kişilerle de yapabilirim. bu kişi ve yazılanlar tamamen hayal mahsuludür

diye de bir not da ekleyebilirim. Benim için kişilerin önemi yok, fikirler önemli. Ama sizlerin

fikirlerinizin arkasında olduğunuzu düşünerek ve eğer gerçeğe uymayan bir şey varsa itiraz

hakkınız da olması ve gereğinde daha rahat itiraz edebilmeniz için bu öneriyi yapıyorum.

Yani eğer izin verirseniz, daha açık olur. Böylece sizlere olan eleştirilerimi kamuoyu ile pay-

laşmış olurum. Ve sizin görüşlerinizi temel alarak sosyalistlerdeki milliyetçiliği eleştiririm.

Tabii sizler de isterseniz ayrı yazılar yazarsınız. Böylece verimli bir tartışma da başlatılabilir.

Tabii sağlığım ve zamanım elverirse.

Cevabını bekliyorum.

Demir”

Bunun üzerine Gün’den izin veren şu cevap geldi:

“ tabii ki seviniriz. istediğin gibi değerlendirebilirsin yazılanları da. yazını basarız. selamlar.”

*

Okuyucuya bu yazışmaları aktardıktan sonra, bu yazışmalarda dile gelen görüşlerdeki milli-yetçiliği, önermeleri tek tek analiz etmeyi düşünüyordum başlangıçta. Ama bu konuda o kadar çok yazdım ve öylesine geniş bir literatür vardır ki, içimden gelmiyordu. Kaldı ki milliyetçile-re milliyetçiliğin ne olduğunu göstermenin ne kadar zor olduğunu iyi bilenlerdenim. Türklerin en ırkçı sözlere bile bizde ırkçılık yoktur diyerek başlamaları; ibzzat yukarıdaki örneklerde olduğu gibi, sosyalistlerin en milliyetçi tavırları milliyetçiliğe karşı sözler ve gerekçelerle yapmaları o kadar çok ki, insan çaresizlik içinde kalıyor.

Bu nedenle, somut bir örnek üzerinden gideyim bu belki çok daha açıklayıcı olur.

Benim Hamburg’ta Ermeni bir arkadaşım vardı. O da bana bir eleştiri yolladı. Ama bu sefer bir milliyetçi olmakla suçlanan bendim. Hem de Türk milliyetçilerinin hiç de sorun görmediği noktadan beni milliyetçi olmakla eleştiriyordu.

Aşağıda onun bu eleştirisini ve benim ona cevabımı aktarıyorum. Bu örnek, kanımca bizlere işlemiş gerici milliyetçiliği kavramayı çok daha iyi sağlayabilir belki.

Arkadaşımın bana eleştirisi şuydu:

“Demir merhaba,

(…) Sarkis’in yazısıyla ilgili notu okudum. Neden onun milliyetçi olduğunu ille oraya yazma-

ya bir ihtiyaç duyduğunu anlamadım. Köxüz'de yayımlanan diğer yazarlarla ilgili de mi milli-

yetçi mi değil mi diye araştırıyorsun? Veya Sarkis’in dışında hiç bir "milliyetçi" yazar bulun-

muyor mu Köxüz sitesinde? Yani bir milliyetçi Ermeni’ye özel mir muamele mi var?

Aslında bir not yazman iyi ve yazdıkların da çok doğru. Sadece o "milliyetçidir ama neyse iyi

biri..." hiç yazmasaydın daha iyi olurdu. Tamam, Sarkis'de ulusal duygu var. Kabul edelim.

Ama kimde yok ki? Sen de biraz Etyen gibi bir "milliyetçi" - "milliyetçi değil" ayrımı yapıyor-

sun. Hoşuna gitmez bu benzetme ama bana böyle geliyor. Etyen de beğenmediği herkesi "mil-

liyetçi"likle suçluyor. Belki de korkuyor ki Türkler onu "milliyetçi" Ermeni olarak görürler.

134

Hocalı üzerine de şunu görmek lazım: Türkiye'de herkes hemfikir. Agos'tan, Eyten'den, Libe-

rallerden, Solcusu, Sağcısı herkes diyor ki Hocalı da Ermeniler Azerileri katletti! Hiç biri

kalkıp da senin notunda yazdığın gibi cesaret edip de der mi "yahu hele bir araştıralım

bakalim 20 yıl önce orada neler olmuş, ne gibi kanıt var vs.." Hiç biri bir şey bilmediği halde

"Hocalı Katliamı" (diye) bağrıyor. Ermeni de, çünkü nasıl desin ki orada "katliam olmadı".

Mümkün değil! Hrant'ın durumundan daha da kötüsüne düşer.

Liberal-Solcu kesim de "Hocalı da Katliam olmadı" der mi? Veya bir sorgu işareti en azından

koyar mı? Hayır! Nasıl da Ermeni soykırım dersiniz de Hocalı da katliam oldu mu olmadı mı

sorarsınız! Yani durum Türkiye’de böyle.

Dışarda da aynı. Almanya'da hangi Türk (demokrat-solcu) 20 yıl önce neler olduğunu bili-

yor? Bilmeyenin de "Katliam oldu" demesi garip değil mi? Nasıl Ermeni soykırımı üzerine hiç

bilgileri olmadığı halde "soykırım oldu" diyorlar ya Hocalı’da da aynısı. Nedeni de açık.

Sen duydun veya okudum mu Revanduz (Kürdistan'da bir şehir) da 1916 de Ermeniler 5000

Kürt’ü katletmiş? O zaman şehri Rus birlikleri ele geçirmiş ve onunla birlikte Ermeniler de

gelmiş ve 5000 Kürdü vahşice katletmiş! Bunu Naci Kutlay yazıyor. Sen inanıyor musun?

Yani Halapçe boyutunda bir katliam işlemişler Ermeniler Revanduz’da. 500 değil 5000 kadın,

çoluk çocuk Ermeniler vadiye atmış! İnanıyor musun?”

Bu eleştiriye yazdığım cevap da şuydu.

“Merhaba …,

(…) Eleştirine gelince, soyut olarak haklısın derim. Ama somut olarak öyle değil.

Köxüz'ün yazarlarının da milliyetçi olduğunu, Türklerin sosyalistlerinin de milliyetçi olduğu-

nu, keza Marks’ların falan da milliyetçi olduğunu yazdığım için sık sık, eğer öyle bir not düş-meden yayınlarsam benim Sarkis'in yazısını sosyalist bir yazı olarak yayınladığımı düşüne-

ceklerinden (çünkü bu eleştiriyle çok sık karşılaşıyorum) öyle bir not koydum. Köxüz’deki

diğer yazıları da milliyetçi olmalarına rağmen yayınladığımı da belirttiğim için (bunu bir çok

kereler yazdım) pek fazla düşünmeden koydum. Ayrıca Sarkis'in milliyetçiliği (Ki o buna yurt-

severlik diyor ve ben bunları ayırmıyorum. Bunu da kitabımda yazmıştım) kötü görmediğini

bildiğim için bir sorun görmedim.

Ama yine de, Sarkis'in Ermeni olması dolayısıyla daha da hassas davranıp böyle bir not koymamam gerekirdi sanırım. Yani bir pozitif ayrımcılık yapmam gerekirdi. Bu anlamda, pozitif bir ayrımcılık yapmadığım ve bunun yanlış olduğu anlamında, eleştirini kabul edi-yorum.

Öte yandan ben milliyetçi derken, yazıyı okuduysan göreceğin gibi, çok farklı şey kastediyo-

rum: Ulusal olanla politik olanın çakışmasını savunmaktır milliyetçilik benim dilimde. Bunu

da bu anlamda son yıllarda kullanmaya alıştığımdan biraz da bunun verdiği rahatlıkla yazmış da olabilir ve böyle hassasiyet göstermemiş olabilirim.

Aslında ben Hocalı hakkında hiç bir şey bilmiyordum. Türklerin ne dediğini de bilmiyordum.

Hatta son günlere kadar adını bile duymamıştım. İlk kez konuyu Sarkis'in yazısından öğren-

135

dim. Konu hakkında hiç bir şey bilmememe rağmen, kimsenin o yazıyı yayınlamayacağını

tahmin ettiğimden, Sarkis'in anlattıklarını temel alarak bir tartışma başlatmayı denedim.

Ben daha önce de eski Köxüz sitesinde, Sarkis'in hapisteyken yazdığı yazıları yayınladım.

Daha sonra -elimde delil yok ama şahsi kanaatim budur - site sanırım, bu yazılar nedeniyle,

özellikle de muhtemelen Ekmekciyanla ilgili yazı nedeniyle Türkiye'de yasaklandı ve girilemi-

yor. Bu nedenle de sitenin adresini org'tan net'e aktardık. Yine Sarkis'in yazısı nedeniyle bu

sitenin de yine yasaklanacağını düşünüyorum. Bu ara sanırım saldırılar da oluyor.

Sarkis'in yazısının içeriği hakkında bir şey söyleyecek bir kesin bilgim de olmadığından (Şah-

si kanaatim Sarkis'in anlattıklarının büyük ölçüde ve esas olarak doğru olduğudur, ama bu

benim kanaatim, gerçekten konuyu bilmiyorum.) ama öte yandan bu yazının yayınlanması

gerektiğini düşündüğümden o notu koydum. Yoksa ben de biliyorum kimsenin fikrinin değiş-meyeceğini. Ve emin ol sağlık ve bürokrasi sorunlarından hala vakit bulup da konuyu incele-

yebilmiş değilim.

Öte yandan o notu koyarak, konuyu tartışmaya açmanın daha kolay olacağını da düşündüm.

Yani birileri yalan yanlış cevap bile verseydi, konunun tartışılmasının kendisi başlı başına bir

ilerleme olurdu. Yani bir bakıma ileri sıçrayabilmek için bir gerileme, hız alma, cepheyi ge-

nişletme taktiğinin bir parçası olarak da algılamanı ve bu kaygımın asıl belirleyici olduğunu,

bu kaygımın bir bakıma pozitif ayrımcılık yapmamı gölgelediğini görmeni dilerim.

Bu yönde girişimim de oldu. Ama başaramadım. Ama bu başarısızlığı konu ederek yine de

konuyu tekrar gündeme alma çabasına devam etmeyi düşünüyorum zamanım ve imkanım

olursa.

Özetle şöyle. Gün Zileli, bir site açmıştı ve benden yazı istemişti. Ben de yazı yazamayacağımı

ama yazılarımı alıp yayınlayabileceğimi söylemiştim. Bir yazımı da yayınlamıştı. Gün kendine

anarşist diyen bir Türk milliyetçisi bence. Gün'e Sarkis'in yazısını yayınlamasını önerdim:

Milliyetçi diye kabul etmedi. O Zaman benim yazım olarak yayınla dedim yine kabul etmedi

ve ben de onlara artık sitelerinde yazmayacağımı söyledim. Ama bütün bunları, yani Sarkis'in

eleştirisi ve cevabım ile Gün ile yazışmaları ele alan bir yazı yazıp Türkiye'nin sol ortamını bu

tartışmanın içine çekmeyi ve bu vesileyle Sarkis'in yazısını da tekrar gündeme getirmeyi dü-

şünüyorum. Hem de bu vesileyle Türk solcularının milliyetçiliğiyle mücadeleyi.

(…)

Sen de, benim egemen ve hastalıklı ulustan bir insan olarak, onun içinde insanları bir tartış-maya çekebilmek için yaptıklarımı naiflik olarak görme lütfen. Aksi takdirde herkes kendi

içinde ve dünyasında kalır.

Kendine iyi bak.

(…)

Selam ve sevgiler

Demir”

İşte aşağıdaki eklerde ve yukarıdaki satırlarda yapmaya çalıştığım budur.

136

21 Nisan 2012 Cumartesi


http://demirden-kapilar.blogspot.com/

http://www.akintiya-karsi.org/koxuz

http://koxuz.net/anasayfa/

*

Ekler:

Ek 1:

26-27 şubat 1992: «Hocalı Katliamı» Yalanının Anatomisi !

Sarkis Hatspanian

”Ne kadar yalansız yaşarsak o kadar iyi !” Can Yücel

1918’den beri Azerilerle Ermeniler arasında varolan anlaşmazlığı silahlı mukavemete vardı-ran ilk adım, 12 şubat.1988’de Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi Sovyet Parlamentosu’nun, Sovyet Sosyalist Ermenistan Cumhuriyeti Parlamentosu’na yaptığı «BİRLEŞME» isteğinin birkaç gün sonra dönemin politik merkezi Sovyet Prezidyumu’na Moskova’da yapılan resmi başvuruyla atıldı denilebilir.

1923’ten beri Sovyet Sosyalist Azerbaycan Cumhuriyeti’ne bağlı, fakat o yıllarda toplumunun % 95’i, 1989 nüfus sayımındaysa % 75’ine yakını etnik Ermeni olan Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi politik yönetimi, bu başvuruyla «ulusların kendi kaderini özgürce kendileri tayin etme hakkından» yararlanarak, artık Azerbaycan’a bağlı olarak yaşamak istemediğini resmen be-lirtmiş oluyordu. SSCB’nin çöküşünü hızlandıran en güçlü hak ve halk hareketinin yaratılma-sıyla tarihe imzasını atan Karabağ Ermeniliği, bu sancılı ulusal soruna Sovyet anayasasına harfi harfine uyan hukuki-politik bir çözüm aramaktayken, 20.şubat.1988 günü başkent Stepanakert’te yapılan ve neredeyse halkının tüm katmanlarının görülmemiş katılımıyla ger-çekleştirilen yığınsal mitinge cevap olarak Azerbaycan’ın ırkçı-faşistleri 27.şubat.1988 günü Hazar denizi kıyısındaki endüstriyel Sumgait şehrinde yaşayan Ermenileri hedef alan kanlı saldırılarda bulunarak, Sovyet yönetiminin suçlu sessizliğinden yararlanarak üç gün süren bir pogromla cevap vermeyi yeğlemişlerdi. Hak arama amaçlı pasiv bir mitingine cevaben vuku bulan Sumgait katliamında onlarca Ermeni insanı vahşice öldürüldü, 600’e yakın insan ağır yaralandı, yüzlerce kadın tecavüze uğradı.

Sumgait katliamının akabinde, Sovyet Azerbaycanı’nın değişik şehirlerinde yaşayan Ermeni-lere karşı aynı türde kanlı saldırılarda bulunulması sonrası (bunlardan en önemlileri başkent Bakü ve ikinci büyük şehir Kirovabat’da yapılanlardır), 1989 ve 1990 yıllarında yaklaşık ya-rım milyon Ermeni, mal ve can güvenliği bulunmadığından Ermenistan’a göç etmek zorunda bırakılmıştı. Ancak Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi’nde yaşayan Ermeniler binyıllardır üze-

137

rinde yaşadıkları atatopraklarından uzaklaşmayı kabul etmediklerinden, Bakü tarafından dü-zenlenen ve giderek daha da vahşi boyutlara vardırılan baltalı-bıçaklı barbarca saldırılarına karşı halkın mal ve can güvenliğini, yani insanca yaşam hakkını savunma amacıyla artık bir direniş hareketinin örgütlenmesi ihtiyacını karşılama çabasına girişmişti. 1990 ilkbaharında temelli olarak yerleştiğim Sovyet Ermenistanı’nda komşu Sovyet Azerbaycanı’nda yaşam güvenliği bulunmadığından zorla yerinden-yurdundan edilmiş yüzbinlerce Ermeni göçmenin acısıyla yüz yüze gelip, sülalemin Der-Zor artığı yaşlılarının 1915 ile ilgili anlattıklarını kendi gözlerimle görme bahtsızlığını da yaşamıştım. 1988 aralı-ğında yaşanan deprem felaketinin ardından, şimdi de hemen hergün Dağlık Karabağ’ın şu veya bu Ermeni köyünde, 24 saat sürekli baskı ve korku altında yaşamaktansa, insanca özgür bir yaşamı yeğlemek dışında başka da hiç bir suçu olmayan 150 binden fazla masum insana karşı yapılan taşlı, baltalı, kılıçlı saldırılarda kaydedilen kayıplara maruz kalmayı sineye çeke-rek, ortaçağ barbarlığını aratmayan facianın neredeyse günlük bir yaşam tarzına dönüşmesine DUR demek için hem Ermenistan, hem de Karabağ’daki Ermeniliğin «1915:Bir daha asla» ortak hafızasının yeniden canlanması ve ulusal bir uyanışın şafağını hatırlatan o günlerde, biri birinin ardından, kendiliğinden organize edilen, gönüllü paramiliter direniş grupları oluşmaya başlamıştı. Komutanlığını Radyo-Fizik dalında pek namlı bir bilim adamı olan ve dedeleri Kars göçmeni değerli insan Leonide Azgaldian’ın üstlendiği, «Kurtuluş Ordusu» adlı, yakla-şık yüz kişiden oluşan bir grubun gönüllü askerlerinden biri de ben oldum.

1988 kışından başlamak üzere, 1992 kışına kadar geçen tam dört yıllık dönemde neredeyse tek taraflı Azeri saldırılarına maruz kalan Karabağ Ermenileri, sivil toplumun yaşam hakkını savunma amacıyla kurulan bu gönüllü grupların varlığı ve desteğiyle yalnız olmadığını görüp, kardeşçe dayanışmadan moral destek ve güç alarak kendi savunmasını da örgütlemeye başla-mıştı. Benim de içinde bulunduğum grup Karabağ’ın en kuzeyinde adını tarihte önemli bir figür olan ve «Kafkasların Lenin’i» olarak tanınan Stepan Şahumyan’dan alan (Dağlık Karabağ’ın başkenti 60 bin nüfuslu Stepanakert de bu yiğit komünistin adını taşımaktadır) ŞAHUMYAN bölgesinde bulunmaktaydı. Orada sadece altı ay gibi kısa bir zamanda Azat, Kamo, Getaşen, Mardunaşen adlı köy ve kentleri Ermeni köylerini kuşatma altına alıp, Erme-ni olmak dışında başkaca bir suçu olmayan binlerce insanın silahlı saldırılara nasıl yiğitçe direnmekte olduğunu gördüğüm halde, bölgedeki Sovyet askeri birliklerinin yandaşlığından yararlanarak, tankı-topu olan karşı güçlere karşı ne kadar çaresiz ve umutsuz bir kavga verdi-ğinin de şahidi oldum. Adını verdiğim bu köyler gibi daha onlarca Ermeni köyü çok kısa bir zaman zarfında binyıllık sahiplerinden boşaltılarak, yaklaşık 40 bin insanın Şahumyan bölge-sinden zoraki göçe maruz bırakılma, -kelimelerle anlatılması çok zor- acısını da onların çok uzaklardan gelen bir soydaşı, aslında kader ortağı olarak günbegün yaşadım.

Dağlık Karabağ denilen bölgenin bir ada misali, dört tarafı dıştan zaten Azerilerle çevrili ol-ması yetmiyormuş gibi, içerisi de başta başkenti Stepanakert olmak üzere tüm diğer şehirleri ve önemli kavşak durumunda, stratejik değerdeki hemen tüm yollar mutlaka Azeri nüfusa sahip yerleşim bölgelerinden oluşuyordu. Hocalı denilen yer de Karabağ’ın küçük ama tek havaalanına yapışık küçücük bir köyken 1988-1992 arasındaki kısacık bir zaman zarfında, (buna Azerilerle hiç bir ilgisi olmayan ve orta Asya cumhuriyetlerinden “cennetlik iyi yaşam

138

şartları” sözleriyle kandırılarak temelli göç davetine tabi tutulup kandırılan Meskhetler de dahil olmak üzere) Kuzey Kıbrıs misali, dışarıdan binlerce insanın getirilip yerleştirildi ği bir kasabaya dönüştürülen ve Bakü tarafından ileride Karabağ’ın yeni başkenti yapılması arzula-nan yerdi. Hocalı, aynı zamanda sadece Ermenilerin yaşadığı başkent Stepanakert’i Şuşi ile beraber iki taraftan abluka altına alarak yerle bir etmeyi öngören haince bir planın aylardan beri gerçekleştirilmesinin merkezi iniydi de !…

Ben 1991-1992 arası iki kez Hocalı’dan arabayla geçmiş biri olarak etraf-tarafta başka da hiç-bir yerde görmemiş olduğum çaplarda gerçekleştirilen inanılmaz bir inşaat çalışmasının da şahidi olmuştum, çevre köylerdeki Ermeniler “orada gece-gündüz hiç durmadan çalışıp yeni binalar yapıldığını” anlatırken kendileri için hazırlandığı besbelli bu mezar kazıcılarının gide-rek çoğalmasından haklı olarak dehşete kapılıyorlardı. Niyet, sözüm meclisten dışarı, «aptala bile malum olan» cinstendi, HOCALI çok yoğun bir Ermeni nüfusun yaşadığı Stepanakert’in celladı olmaya hazırlanıyordu ve bu durum zaten 1991 sonbaharından 1992 kışına dek baş-kent Stepanakert’in her gün Şuşi ve Hocalı’dan bombardıman altına alınarak tüm halkın kor-ku içerisinde bodrum katlarına sığınarak yaşamaya zorlandığı yıllara mukabil ettiğinden red-dedilmez bir gerçek olarak gün gibi ortada duruyordu.

Karabağ Ermenilerinin başlattığı özgürlük hareketinin başarıya ulaşması için Hocalı ve Şuşi’de yığılan askeri cephane ve savaş gücü mutlaka bertaraf edilmeliydi ve ben bu amaca sadece üç aylık bir hazırlık sonrası dört ay gibi kısa bir zaman içerisinde ulaşılmasının iahitlerinden oldum. 1992 yılının, 26 şubatını 27’sine bağlayan gece Hocalı, 8 mayısı 9’una bağlayan sabahı da Şuşi, Ermeni gönüllü birliklerince kurtarıldı. Bu anlatımımı, o zaman zar-fında Dağlık Karabağ Özerk Bölgesinde yaşanan durumun Polaroid bir fotoğrafı olarak res-metmenizi öneririm.

Ancak, durumun çok daha iyi anlaşılması için o zaman Azerbaycan’da birkaç yıldan beri gövde gösterisinde bulunan, ırkçı-faşist Halk Cephesi örgütünün kafatasçı başı Ebülfez Aliev (Elçibey) adlı bir Adolf Hitler benzerinin “T.C.” destekli bir darbe girişiminin hazırlıklarını bitirmekte olduğunu da görmek zorundayız. 1988 kışından beri Azerbaycan’ın yığınsal Erme-ni nüfusa sahip değişik şehir ve köylerinde her tür saldırı ve katliamı gerçekleştirerek, lafta bile olsa “70 yıl boyunca sosyalist geçinen” bir yönetim zamanında sadece “dostlar alışverişte görsün” diye büfe vitrininde bulundurulan kullanılmaz eşya misali varolan içeriği boşaltılmış «YAŞASIN HALKLARIN KARDE ŞLİĞİ» türü ajitasyon ve propagandasından bile payını alamamış, karanlık ortaçağ cahillerinin seviyesinde kalakalmış, ırkçı-faşist ideolojinin arkası-na takılmaya hazır bir toplum içerisinde, “yağmur sonrası bitiveren mantar gibi” etraf-tarafta bitmeyi başaranların aslında kimler olduğunun iyice anlaşılması gerekiyor.

Ankara tarafından beslenen bu insanlık düşmanı faşist ideoloji yandaşlarının, Bakü’deki ko-münist etiketli politik yönetimi devirmeleri için gerekli her türlü sinsi planın bir değil muhte-mel birkaç varyasyonlarından biri çerçevesinde gerçekleştirilmesi amacıyla varedilmek iste-nen yalanların en kuyruklusu «Hocalı katliamı» denen olayda üstlendiği başrolün bilinip-bellenmesi ve iyice anlaşılması çok ama çok önemlidir. Siyasal erki elde etmeye hazırlanan bu ırkçı-faşist örgütlenmenin toplum gözünde meşruluk ve güven kazanması için anlı-şanlı Goebels faşistinin «Yalan söyle, bir daha söyle, daha da inanılmazını söyle ve yay, yayabildi-

139

ğin kadar yay, yalanının izi mutlaka kalır» diye bildiğimiz ve dünyayı ne tür bir felakete sü-rüklediği hepimizce malüm denenmiş bu yönteminin “OLMAZSA OLMAZI” olmaya aday bir vukuatın olması, gerçekleşmesi gerekiyordu. Bu olay için hemen her şartın oluşturulduğu en uygun yerin, yani çekilmesi gereken film için planlanan sahneler için en ideal mekanın Hocalı olması aslında hiç de tesadüfi falan değil, iyice düşünülerek seçilmişti. Hocalı’nın geçmişinde onyıllığına bile olsa üzerinde yaşayan yerli bir halkı olmadığı gibi, şimdiki “sa-kinlerinin” sadece son birbuçuk-iki sene zarfında Orta Asya cumhuriyetlerinden getirilip ora-ya yerleştirilen Meskhet toplumundan oluşuyor olması, gerçekleştirilmesine hazırlanılan plan için aslında “bulunmaz Hint kumaşıydı” !

1991 ağustos sonu, kaşarlı faşist Ebulfez ALİEV (Elçibey)’in doğum yeri olan Nakhiçevan’ın Ordubat kentinden getirilme, kendisine en sadık ALİEVLER aşiretinin, “T.C.” ordusu subay-larınca üç aylık özel komando eğitimlerinden geçirilerek “alıştırılma Bozkurtlarından” 500’ün üzerinde fanatik iki grubunun, Hocalı ve Şuşi’ye yerleştirilmesiyle başlatılan “İKTİDARA DOĞRU İLK ADIM” operasyonu, kasım ayından şubat sonuna kadar Karabağ’ın başkentini tam dört ay boyunca bombardıman ateşine tutmasıyla, yaklaşık 60 bin Ermeni insanını sürekli abluka altında yaşamaya mecbur etmişti. Başkent halkının herhangi bir yere kıpırdayabilme olanağı yoktu, elektrik, su, en temel gıda maddeleri, tuz, şeker ve en önemlisi ilaç sıkıntısının had safhaya ulaşmış olduğu halde, total abluka altında yaşam savaşı veren bu insanlara yavaş soykırım tatbik edilirken, «SU BAŞINI DEVLER TUTMUŞ» olduğundan, kuzey ve güneye giden tüm yollar Hocalı ve Şuşi’den geçmek anlamına geldiğinden kullanılamaz hale getiril-mişti. Baharda yapılması planlanan büyük taarruz planlarını Ulusal Cephe’nin Bozkurtları adına bizzat yönetmek için Azerbaycan’ın üçüncü büyük şehri olan Karabağ’a yapışık Hoca-lı’dan sadece on kilometre uzaklıkta bulunan Ağdam şehrine üs kuran Ebulfez Aliev Elçibey, “T.C.”-nin hafif eliyle, oraya olağanüstü çaplarda askeri teçhizat ve cephane yığılmasını da örgütleyebilmişti. Eğer herşey planlandığı gibi gerçekleştirilecek olsa «bir taşla iki kuş vuru-lacak», Karabağ Ermenileri kan ve ateş içerisinde yok edilirken, Bakü’de iktidar «tereyağın-dan kıl çekercesine» bir kolaylıkla, ırkçı-faşistlerin eline geçecekti. Elçibey, iktidara giden yolun Hocalı-Ağdam’dan geçtiğiyle ilgili rüyasını gerçekleştirmek için tüm hazırlıklarını ta-mamlamış olduğundan, 20 şubattan itibaren Stepanakert’e yapılan Alazan tipi uzun menzilli roket saldırıları, 24 saatlik yoğunlukla hiç durmaksızın sürdürülmekteydi. Eğer panturancı Elçibey’in kafatasçı planları, yani korkunç rüyası gerçekleşebilseydi, ardından her fırsatta bas-bas bağırılan «Bir millet, iki devlet» yerine “T.C.” ile tek vücut, yani «Bir millet, bir dev-let» olduklarını beyan etmesi gelecekti !

Sovyetler Birliği’ne saldıran Alman faşistlerinin 1941 eylülünde başlatılarak 1944’ün ocak ayı sonuna kadar abluka altında tuttuğu Leningrad şehri halkının yiğit direnişini daha okul sıralarından bilen Stepanakert şehri ve civarındaki 20’den fazla köyde yaşayan Ermenilerin, 4 aydan fazla bir zaman akılalmaz zorluklara göğüs gererek dayanmaya çalıştıkları gayr-ı insani bu faşist karakterli ablukayı kırıp, planlanan vahşetten kurtulabilmeleri için yapılacak tek şey, maruz kaldıkları saldırı ateşlerinin ocaklarını söndürmek, her ne pahasına olursa olsun tehli-keyi bertaraf etmekti.

140

Hocalı’da, çoğunluğu Orta Asya’dan getirilme Meskhet göçmenler olmak üzere yaklaşık ola-rak 2 bin civarında sivil insan ve 600’ün üstünde muhalif Ebulfez Elçibey’in emrindeki Azeri faşistleri bulunmaktaydı. Ermenilerin hazırlandığı kurtuluş operasyonuna katılacak tüm gö-nüllü birliklerindeki insan sayısı 500’ü bile bulmazken, ellerindeki otomatik tüfeklerle, gere-kenin de çok altında kurşun ve cephane yetersizliği sıkıntısından duydukları başka da tasaları yoktu. 24 şubat gecesi bir kolu Stepanakert, diğer kolu Baluca yakınlarından Hocalı’ya giden iki yol üzerindeki kontrolü ellerine geçiren Ermeni gönüllü grupları, aynı zamanda kuzeyden Askeran’dan Ağdam’a giden yolun Azeriler tarafından kullanılmasını da engellemeyi başar-mışlardı. Ermenilerin bu kadar az insanla bir karşı atağa geçip, Hocalı’yı neredeyse ablukaya alan bir kuşatmayı becermelerinden paniğe kapılan halk, aylardan beri kendilerinin Stepanakert ve civarı Ermeniliğine uyguladığı kuşatmanın bir benzerine uğramaktan korktuk-ları için köyden uzaklaşmak ve bir an evvel Ağdam’a ulaşmak için alelacele kamyon ve oto-büslere doluşmaya başlamıştı bile !…

Sivil halkın korkup paniğe kapılarak Hocalı’yı terketmek istemesinden rahatsız olan Elçibey’in Halk Cephesi’ne ait askeri mangaları, köyden dışarı çıkan dört yol ağzına barikat-larla kurmuş, Ermenilere karşı “kutsal cihada” katılmaktan korkanları alenen kendilerinin infaz edip öldürecekleri tehdidinde bulunup, korkutmaya çalışmışlardı. 25 şubat günü, Ermeni güçleri radyo telsizlerle sürekli olarak Hocalı’da kent sorumlusu yöneticiler ve silahlı grup şefleriyle görüşüyor ve “Sivil halkın sorunsuz olarak şehri terkederek Ağdam’a gitmeleri ge-rektiği ve bunun için insani bir koridorun açık olduğunu” bildirdikleri halde, karşılığında ha-karet ve küfürler duyuyorlardı. Bir taraftan Ermeni güçlerinin ardı arkası kesilmeyen üstele-mesiyle, tüm gün boyunca süren görüşmelerde masum insanların kirli savaş nedeniyle mağdur olmasını engelleme yönlü hümanist çabalardaki ısrarı, diğer taraftan aynı zamanda Azerbay-can Parlamentosunda milletvekili de olan Hocalı belediye başkanı Elman Mamedov’un sağ-duyulu davranma kararlılığı sayesinde, beklenen sonuca ulaşılmıştı. Himayesi altında bulunan sivil halkın can güvenliğiyle ilgili kaygıları sonucu, Bakü’deki merkezi yönetimle ilişkiye girmesinin akabinde, Stepanakert’in önerdiği insani koridordan yararlanılarak sivil halkın kenti terketmeye hazırlanmasında mutabık kalınmıştı. Bakü’deki yönetimin Ermenilerin insa-ni teklifini büyük bir sağduyu ile olumlu ve hümanist bir adım olarak değerlendirerek, Hocalı sakinlerinin kenti terketmesine karar kılınmasına kudurduğu için, sinsi planlarının suya düştü-ğünü hisseden merkezi yönetim düşmanı muhalif Halk Cephesi’nin ırkçı-faşist militanlarınca silahlandırılan gözü dönmüş fanatikler, gruplar halinde Hocalı sakinlerini encide eden, kış-kırtma ve provokasyonlara başvuruyorlardı. Bu esnada Ağdam’da bulunan askeri komutanlık-ta görevli bazı üst subayların emirlerine de karşı gelip, itaatsizlik gösteren bu kesimle, halktan insanlar arasında ciddi sorunlar yaşanmış ve halka gözdağı verme kararlısı bu fanatikler za-vallı köylülerden kendilerine karşı koymaya cesaret eden birkaç insanı, herkesin gözü önünde kurşunlayarak delik-deşik edip, güç gösterisinde bulunmuşlardı.

Tüm bu olumsuzluklara rağmen, 26 şubat günü onlarca kamyon, otobüs, minibüs ve otomo-billerle çoğunluğu yaşlı, kadın ve çocuklardan oluşan birkaç yüz insanın bulunduğu konvoy, Hocalı’dan kuzeyde Ermenilerin Askeran kentinden geçen otoyolunu rahatça kullanarak, yani Ermenilerce bırakılan insani koridordan yararlanarak, Azerilerin ikamet ettiği Ağdam’a ulaş-

141

mıştı. Bir gece öncesindeyse, ellerinde beyaz bayraklar taşıyan küçük gruplar halinde yaklaşık kırk kadar Meskhet ve Azeri, Baluca keni tarafındaki tepelerde siperlenmiş Ermeni savunma güçlerine gönüllü olarak teslim olmayı tercih etmiş, Şuşi veya Ağdam’a nakledilmek istedik-lerini bildirmişlerdi (Stepanakert’e ulaştığım 28.şubat.1992 günü, bu «gönüllü esirlerden» altısıyla şahsen tanışma ve görüşme imkanına sahip olmuş ve 3 mart günü onların da içinde bulunduğu 34 kişilik bir grup insanın Ağdam’a yollanmasının şahidi de olmuştum).

26 şubat sabahı şafak vakti, Hocalı’daki fanatik silahlı grupların Ağdam’a doğru kuşatmayı yarma amacıyla beklenmedik bir saldırıya geçmesine karşılık veren Ermeni özsavunma güçle-ri ağır kayıplar verdikleri halde, yardıma gelen diğer gönüllü birimlerin de yardımıyla kentin kuzey mahallelerinden birini ele geçirebilmişlerdi. Beklenmedik bu haber her iki tarafı da şaşkınlık içerisinde bıraksa bile, Azerilerden sayıca çok az olan Ermeni gönüllüler için bu başarı büyük bir moral kaynağı olmuştu. Stepanakert’teki askeri özsavunma komitesi, Bakü ve Ağdam’daki devlet yöneticileriyle yeniden ilişkiye girerek, «sivil halkın insani koridordan yararlanarak kenti acilen terketmesi koşulunun hemen yerine getirilmemesi halinde, askeri operasyon gerçekleştirileceğini ve masum halktan olası can kaybı için Azerbaycan tarafının sorumlu olacağını» bildirmiş, hatta Hocalı’nın boşaltılması için «köye yapışık havaalanından yararlanılması, halkın helikopter ve uçaklarla taşınması» önerisinde bile bulunmuştu. Tam dört yıldan beri Azerbaycan ve Karabağ Ermenilerine karşı tek taraflı barbarca saldırılarda bulunmuş Azerbaycan iktidarına yapılan bu uyarıdan sadece dakikalar sonra, Stepanakert şeh-ri güneyden Şuşi, kuzeyden Hocalı olmak üzere aralıksız dört saat süren uzun menzilli roketli saldırı ve top atışına tutulmuştu. Stepanakert’te askeri operasyonları koordine eden merkezi ÖZSAVUNMA KOM İTESİ, üç saat boyunca radyo yayını ve telsizlerle Hocalı’ya taarruzun başlayacağı haberinin olası tüm adreslere bildirilmesinin hemen ardından da saldırıya geçme emrini alan hal-i hazır bekleyen Ermeni gönüllü birlikleri Hocalı’nın kurtuluşu için üç yönden eyleme geçmişlerdi. Kentin en doğusundaki dördüncü yön istikametinde bekleyen birliklerin orada sadece sivil halk için bırakılan insani koridorun denetim altında tutulmasını sağlamak görevi olduğundan, bu operasyona katılması özel bir emirle engellenmişti. 26 şubat akşam saatlerine doğru, köyden çıkarak asfalt yol yerine, köyün hemen yanından geçen çayın öte yanındaki eski toprak yoldan Ağdam’a doğru yollanan binden fazla sivil insa-nın Hocalı’dan ayrılmakta olduğu haberinin alındığı andan başlamak üzere sadece 9 saat son-ra, yani 27 şubat sabahının ilk saatlerinde, köyün en doğusundaki mahallesi dışında hemen tümü Ermeni güçlerinin eline geçmişti. Günün aydınlanmasıyla Azeri tarafının bire beş fazla kayıp verdiği ve insan kaybının 60 civarında olduğu ancak öğle saatlerinde öğrenilebilmişti. Ermeni tarafından değişik ağırlıkta elliye yakın yaralı varken, Azeri tarafındaki yaralı sayısı-nın bilinmemesi, onların son barınağı olan Hocalı’nın doğu mahallesine sığınmış olmalarıyla açıklanabilirdi. Başarılı geçen askeri operasyonun ardından Stepanakert’ten edinilen yeni bir emirle Hocalı doğu mahallesinin sadece ses bombalarıyla taciz edilmesi sayesinde kalanları kaçmaya teşvik etmeye paralel olarak, köye getirilen bir kamyona yerleştirilen hoparlörle, evlerin bodrumlarına sığınmış, korku içerisinde ölümü beklemekte olan masum insanlara, Azerice ve Rusça «bir gün evvel köyü terkedenlerin güvenlik içerisinde Ağdam’a ulaştıkları» söyleniyor ve «bu bilgiyi doğrulamak için Ağdam’dakilerle telefon bağlantısı kurmaları ve

142

gereksiz yere insan kaybına sebep olmamak için köyü acilen terketmeleri» telkin ediliyordu. Ne iyi ki bu propaganda arzulanan meyvesini vermiş ve artık Halk Cephesi’ne ait silahlı cen-gaverlerin tehditlerine kulak vermeyip, onlara isyan eden köylüler, ellerine geçirdikleri telsiz-lerle doğrudan Ermenilerle bağlanıp, «önümüzdeki 12 saat için ateşkes yapılması halinde köyde kalanların toplu halde Ağdam’a gideceklerini» belirtilmişti. Bu görüşmelerden sadece bir saat kadar sonra da, Hocalı’nın doğu mahallesine sığınmış olan bu insanlar kendilerinden bir gün evvel, çayın öte tarafındaki eski toprak yolu tercih ederek Orta Asya’dan jkandırılarak getirildikleri bu uğursuz yeri, bir daha geri dönmemek üzere terketmişlerdi.

Bu askeri operasyon sonrası HOCALI köyünden çıkan akılalmaz çaplardaki askeri techizat ve cephane sayesinde, Karabağ Direniş Birliklerinin kurulabilmiş olduğunu neredeyse bir itiraf olarak ifade ederken, Merkezi ÖZSAVUNMA KOMİTESİ’nin o günden sadece 2,5 ay sonra, ele geçirilmesi imkansız sayılan kale şehir Şuşi’yi, 8.mayıs.1992’de akılları durduran bir ope-rasyonla kurtarmasını belirtmek de övgüye değer olmasının yanında çok yerindedir. Bu bağ-lamda, günümüze dek varolan Dağlık Karabağ Savunma Kuvvetlerinin «asıl kurucusu o dö-nemde Bakü’deki politik iktidara karşı muhalif olan Halk Cephesi adlı o ırkçı-faşist hareket-tir» demeye kalksak çok yanılmış olmayız sanıyorum… Hocalı askeri operasyonunun hikaye-si işte bundan ibaret olup, Ermeniler açısından düzenli bir savunma ordusu kurulmasının da en önemli temelini teşkil etme özelliğine sahip olmasından dolayı bir o kadar da öğreticidir !

Burada, kısa bir parantez açarak 27 şubat sonrası, Hocalı dışında vuku bulan vahşetten de kısa olarak bahsetmek gerekir düşüncesindeyim, çünkü, 20 yıldan beri Azerbaycan tarafından tüm dünyaya söylenen modern tarihin herhalde en kuyruklu yalanlarından birinin uydurulmasına sebep teşkil eden bu sahtekarlığın temeli, işte o zaman ve Ağdam yakınlarında Azeri askeri güçlerinin kontrolü altında bulunan tepelere kazılı çukurlarda atılmış olduğunu, elini vicdanı-na koymayı becerebilen her insanın öğrenmesi ve bilmesi bir insanlık görevidir düşüncesinin de inatçı bir savunucusuyum. Bence, tırnak içerisine alarak bahsedilmesi gereken «Hocalı Katliamı» ile ilgili günümüze kadar tüm dünyaya sözümona reddedilmez ispat olarak gösteri-len her çeşit fotoğraf ve video filmlerinde görülen en primitif türden bir zaman ve mekan uyuşmazlığı dışında, bahsedilen katliamın mağduru olarak gösterilen kurbanların bazen Hoca-lı’dan binlerce kilometre ötedeki Bosna, bazen biraz daha yakında bulunan Van, bazen Kosovo, bazen de dünyanın başka bir ülkesinde vuku bulan çatışmalar, doğal afet veya başka bir insani felaketten kopyalanan “Copy-Paste”, yani «KOPYALA-YAPIŞTIR» metoduyla sunulmaya yeltenilen bir yutturmacadan başka birşey olmamasının traji-komikliği bile, o haltı yiyenler tarafından örnek alınan tek değerin, 1933-1945 faşist Almanya’sında Hitler’in yama-ğı, Halkın Eğitimi ve Propaganda’dan sorumlu Bakanı, totaliter rejimler arası kıyaslamada dahi, dünyanın gelmiş-geçmiş en büyük halk yığınlarının nasıl manipülasyona uğratılması konusunda BİR NUMARALI uzmanı, ne duyulmuş-ne de görülmüş olan her türden demago-jilerin «eline su dökülmez» ustası olarak bilinen, Dr. Paul Joseph GOEBBELS olduğu kolay-ca anlaşılmaktadır. Tarihin çöplüğünü intihar ederek çoktan boylamış olan insanlık düşmanı bu faşistin, «Yalan söyle, tekrarla ve yay… izi kalır mutlaka !» yöntemini örnek alarak, en iyi şekilde uygulayan ülke olmakta Azerbaycan’la kim yarışabilir bilebilmek oldukça zor olsa dahi, o devletle suç ortaklığında bulunmuş “T.C.”-nin «Hocalı katliamı» yalanının beslenip-

143

büyütülmesindeki rolü, 1992 haziranında Bakü’de Halk Cephesi tarafından yapılan darbe son-rası, iktidarı elde etmesi örneğinde olduğu gibi yadsınmaz bir gerçektir.

Ve Dağlık Karabağ’ın Hocalı köyünde işlerine çok geldiği halde, Ermeniler tarafından yapıl-masını planlayıp çok arzuladıkları pek kanlı bir katliamın gerçekleşmesini sağlayıp da bece-remediklerini anladıktan sonra bile, insanlıkdışı sinsi amaçlarından vazgeçmeyen Halk Cep-hesi faşistlerinin sağ-salim Ağdam’a varan masum insanları, yedekte sakladıkları daha da iğrenç bir Plan B gereği, kirli oyunlarına alet ve kurban ederek, ellerini soydaş kanına bula-maktan bile çekinmedikleri de bir o kadar gerçektir.

Yukarıda belirtilen iğrençliği açıklayanların Ermeni tarafını temsil edenler kişilerden değil de, o dönem Azerbaycan hükümetinin en sorumlu yerlerinde bulunan politik şahsiyetlerden olu-şuyor olması da reddedilmez bir gerçektir. Bu konuda kuşkusu olan herkesin, benim de naçi-zane katkım olan sadece iki kaynakla tanışmasını / HOCALI: A show of unseen forgery and falsifications ) www.xocali.net ve HOCALI DOKÜMANTASYONU http://www.youtube.com/watch?v=7ef3f5Ngkck / ve asrın sahtekarlığının ne kadar ilkel bir düzmece olduğunu kendi gözleriyle görmelerini öneriyorum. Bu kaynaklarda, Azerbaycan’ın ilk Devlet Başkanı Ayaz Mutalibov, Parlamento Başkanı Yakup Mamedov, Hocalı Belediye Başkanı ve Milletvekili Elman Mamedov, Hocalı Olaylarını Araştırma Komisyonu Başkanı Ramiz Fataliyev, İnsan Hakları Savunucusu Arif Yunusov, “Memorial” adlı İnsan Hakları Merkezi Örgütü’nün 28.mart.1992 Bildirgesi, politik tutuklu ve muhalif gazeteci Eynullah Fatullayev, 26-27.şubat günleri sıradan bir sakini olarak Hocalı’da yaşayan Salman Abbasov ve daha onlarca kişinin şahitliklerini görüp, öğrendikten sonra şapkanızı önünüze koyup da, başkasının değil, kendi vicdanınızın sesini dinleyeceğinize inanıyorum.

Yazıma, değerli şair Can Yücel’den bir sözle başlamıştım, onu yine o değerli insanın «ve herşeyi öğrendiğin kadar bilirsin, bunu da öğren» sözüyle noktalamak isterim. “Her gece iki gündüz arasındadır” doğrusundan hareketle, bu dünyayı hep ve sadece HERŞEYİ ÖĞRENMEK İSTEYEN insanoğlu insanların elleri üzerinde tuttuğuna olan samimi inancım-dan zerre kadar geri adım atmadan, hiç ödün vermeden, 21.inci yüzyıl Goebbels’leriyle aynı safta bulunmadığıma şükrettiğime de inanmanızı diliyorum.

Saygılarımla,

Sarkis HATSPANIAN (1991-1994) Karabağ Kurtuluş Mücadelesi Muharibi

26-27.şubat.2012 – DOĞU ERMENİSTAN

P.S.: Yazım, mahpusane yıllarımda kaleme almaya başladığım hatıralarımın «Dağlık Karabağ Gerçeği» yazı serisinin üçüncüsüdür.

Yazar: SarkisHatspanianTarih:28. Şubat 2012

*

144

Ek 2:

“"Azerbaycan Darbesi" ve "Gazi Katliamı" (Gazi Katl iamı'nın 17.yılı dola-yısıyla) - Kemal Erdem

12 Mart 2012 -

Bu makale bundan iki yıl önce yine bu sitede daha uzun bir haliyle yayınlandı. Şimdiki hali daha kısa olup bazı yerlerini okunması kolay olsun diye dışarıda bıraktım. Amacım Gazi Kat-liamı'nın arka planına ışık tutmak ve bu devlet terörünün sorumlularını teşhir ederek, bu nok-tada toplumsal bilinçlenmeye bir nebze de olsun katkı yapmaktır.

Bu makaleyi ikinci defa yayınlamak istememe neden olan bir olayı da burada okuyucu ile paylaşmak istiyorum. Geçenlerde CNN TURK'te Mehmet Ali Birand'ın hazırlamış olduğu ve 28 Şubat darbesini konu alan “Son Darbe” belgeselini izlerken, özellikle dikkatimi çeken du-rum, olayları 1993'ten 2003'e kadar olan zaman dilimi içerisinde ele alan belgeselin, Azerbay-can Darbesi'ni dışarıda bırakmış olmasıydı ve Gazi Katliamı'nı anlatan bölümde de olayın arka planına hiç değinmemesiydi.

M.A.Birand gibi deneyimli bir gazetecinin bu durumu özellikle, bilerek es geçtiğini ve de-ğinmediğini düşünüyorum. Ama onlardan önce devrimci ve demokratik kamuoyunun kendisi bu durumu es geçmektedir ve dolaylı olarak aslında bu devlet terörünün gizlenmesine sessiz-likleri ile katkı sunmaktadırlar. Halbuki Türkiye devrimci ve demokratik kamuoyunun tari-hinde Gazi Katliamı ve sonrasında ortaya konulan kitlesel direniş, 12 Eylül'den sonra, Kürdis-tan'ı saymazsak, faşizme karşı ortaya konulan en kitlesel ve radikal tepkiyi oluşturmaktaydı.

I-Giri ş 1995 yılının Mart ayında (tam olarak 12-15 Mart 1995) gerçekleşen Gazi katliamı, Türki-ye’nin Başbakanlık, Cumhurbaşkanlığı ve Genelkurmay Başkanlığı tarafından, Azerbay-can’da işbirlikçiler aracılığı ile yürütülen ve gerçekleştirilmek istenen darbenin başarısızlığa uğramasının sonucunda devreye sokulan ve “TC devletinin itibarını kurtarma planı”nın önem-li bir parçasını teşkil etmiştir. Gazi katliamı aracılığı ile devlet hem kendi kamuoyundan hem de dünya kamuoyundan kendi rolünü gizlemeyi başarmıştır ve bu haliyle yürütülen psikolojik hareket başarıyla sonuçlanmıştır. Gazi katliamı benim bildiğim kadarıyla bugüne kadar TC devletinin yapmış olduğu gelmiş geçmiş en büyük “Psikolojik Operasyon”dur. Çünkü bu operasyon, Türkiye ve dünyanın gün-deminde Azerbaycan darbesini ve bu darbe içerisinde TC devletinin rolünü ustaca gizlemiş ve bütün dikkatlerin Gazi katliamına çevrilmesine neden olmuştur.

Türkiye’nin Azerbaycan’da Haydar Aliyev yönetimine karşı gerçekleştirmiş olduğu darbe girişimi çok kanlı olmuştur. Dört yüzden fazla insan bu darbe girişimi sırasında ölmüştür.

145

Geçerken belirtelim ki, bu darbe girişimini Rus istihbarat servisi KGB (şimdi FSB) ve CİA dikkatlice yakından izlemişler ve olayları dolaylı olarak etkilemeye çalışmışlardır.

SSCB'nin çöküşünden sonra Rusya, 1994 yılına gelene kadar Kafkaslar’da nüfuzunu Erme-nistan’dan Gürcistan’a ve Azerbaycan’a kadar tekrar arttırmış ve bunu da Güney Kafkas-ya’daki ülkeleri birbirine karşı kullanarak yapmıştır. Türkiye 1992 yılında E.Elçibey'i deviren H. Aliyev darbesine 1994'te bir darbe ile karşılık vermek istedi. Ancak bunun olabilmesi için Türkiye’de Türk milliyetçiliğine politik olarak ihtiyaç vardı. Azerbaycan’da güçlü olan politik hareket MHP’ydi ve ancak o ve benzeri poli-tik eğilimler ile Türkiye Azerbaycan’da politik olarak tekrar etkinleşebilirdi.

II-DYP içerisinde MHP kadrola şması

1991 seçimleriyle birlikte bir çok MHP kadrosunun DYP içerisine yoğun bir şekilde aktığı görüldü. Bunlardan en önemlilerinden birisi Mayıs 1990 tarihinde Alparslan Türkeş tarafın-dan MHP ile ilişkisi kesilen Ayvaz Gökdemir’di. Muhtemelen A. Türkeş, A. Gökdemir’i, ordu ile olan “derin ve karanlık bağlantıları”ndan dolayı MHP’den uzaklaştırdı. 12 Eylül’den sonra MHP’nin eskisi gibi ordunun özel harp planları doğrultusunda kullanılmasını istemi-yordu (bugün de Devlet Bahçeli buna dikkat ediyor) ve bu tür bağlantıları olanları MHP’den uzaklaştırıyordu.

Ayvaz Gökdemir, Tansu Çiller döneminde ve Azerbaycan darbesi sırasında hükümette Türki Cumhuriyetleri’nden sorumlu devlet bakanı olarak görev yapıyordu ve Azerbaycan ve Özbe-kistan’daki darbe girişimlerinin organizasyonuna katılmıştı ve bu iki devlet tarafından resmi olarak istenmeyen adam olarak ilan edilmişti. Yine bu dönemde Meral Akşener, Mehmet Ağar, İbrahim Şahin, Abdullah Çatlı, Haluk Kırcı, Alaatin Çakıcı, Tevfik Ağansoy vs. gibi birçok milliyetçi ve eski ülkücü ya DYP içerisinde ya da bazı gizli işlerde yer almışlardır. Yine bu dönemde DYP içerisinde Korkut Eken gibi Özel Harp kadroları cirit atmıştır. Hiç kuşkusuz DYP’nin bu şekilde “sarılıp sarmalanması”nı isteyen Genelkurmay’dır. Bu dö-nemde Genelkurmay’ın başında Doğan Güreş vardır ve aslında üstü örtülü darbenin baş aktö-rü o ve etrafındaki dönemin kuvvet komutanlarıdır. Onun Genelkurmay Başkanlığı dönemin-de Özel Harp Dairesi (ÖHD) Özel Kuvvetler Komutanlığı (ÖKK)’na dönüştürülmüştür.

1992-1995 arası ÖHD (ÖKK)’nin pislikleri o kadar çoğaldı ki, Doğan Güreş emekli olduktan sonra DYP’den Kilis milletvekili seçilerek dokunulmazlık zırhına bürünmek zorunda kaldı. Çünkü T. Özal’ın, Eşref Bitlis’in, Uğur Mumcu’nun, 33 askerin katliamı, Sivas katliamı, bir çok Kürt iş adamının ölümü ve binlerce faili meçhul cinayet belirli bir doktrine göre oluyordu. Bu doktrin 1992 yılında kabul edilmiş ve devreye sokulmuştu. 1992 yılında Milli Güvenlik Siyaset Belgesi (MGSB) yenilenmiş ve bu yenilenme sırasında Kürt ulusuna karşı topyekün savaş kararı alınmıştır. Bunun ardından da operasyonlar, suikastlar, tasfiyeler dalgası yaşan-mıştır.

146

Bu doktrin devreye sokulduğunda SHP’nin başında Erdal İnönü vardı ve bu doktrinin kendi “mizacına uygun düşmediği” gerekçesiyle istifa etti ve bu planlar T. Çiller-Murat Karayalçın hükümeti tarafından gerçekleştirildi.

III- Türkiye’nin Azerbaycan darbe planı ve bunun politik ve örgütsel araç-ları

Azerbaycan darbesini Çiller-Karayalçın hükümetinin eline tutuşturan Genelkurmay’dı. Bu dönemde bu tür politikaların planlandığı yer hükümet değil Genelkurmay’dı.

Türkiye’nin Azerbaycan’da darbe girişimi, Rusya’nın Çeçenistan’da şiddetli bir savaş içeri-sinde bulunduğu bir döneme denk geliyordu. Bundan dolayı Türkiye Rusya’nın daha az bir refleks göstereceğini tahmin ediyordu. Bu darbeyi KGB (şimdi FSB) ve CİA yakından izli-yordu ve Rusya-ABD-İngiltere bu darbenin başarısını istemiyordu ve Türkiye onlara rağmen orada bir darbe gerçekleştirmeye çalışıyordu.

Devletin zirvesi darbeyi itinayla ama acemice hazırlamıştı. Bu darbede her kurumun bir rolü vardı. Hükümet kendisine bağlı kurumlar ile Azerbaycan’da yaygın ilişkilere sahipti ve bu yaygın ilişkiler sayesinde işbirlikçiler aracılığı ile politik güçlerin toparlanması işini yürütü-yordu ve darbenin operasyonel yanını o yürütüyordu.

Darbe planında Cumhurbaşkanı ve Genelkurmay’a (aslında bu sonuncusu darbe planını yap-mış ve hükümeti ve Cumhurbaşkanı’nı öne sürmüştür) da büyük işler düşüyordu. Darbe planı bütün olasılıkları öngörmüştü. Başarısızlık anında ne yapılması yani bir “B planı”nın ne olma-sı gerektiği konusunda gerçekten profesyonelce ve iyi bir hesap-kitap işinin yürütüldüğü daha sonra yaşananlarla ortaya çıktı. Darbenin gerçekleştirilmesinde acemi oldukları ortaya çıktı ama “B Planı”nda oldukça usta oldukları görüldü.

Darbenin yürütülmesinin operasyonelliğini hükümet yaparken, başarısızlığı anında Cumhur-başkanı’na da bir rol biçilmişti. Buna göre darbenin başarısız olduğu politik kararı alındığı andan itibaren, Cumhurbaşkanı devreye girerek Haydar Aliyev’i uyaracak ve böylece devletin başı olarak “Türkiye’nin devlet olarak bu işin içinde olmadığı” belirtilerek, “ili şkilerin zarar görmemesi” sağlanacaktı.

Peki Türkiye ve dünya kamuoyundan Türkiye’nin bu darbedeki rolü nasıl gizlenecekti?

İşte bu andan itibaren de Genelkurmay ve ÖKK (eski adıyla ÖHD) devreye girecek (ki darbe sırasında arka planda bütün lojistik desteği onlar veriyordu) ve büyük bir psikolojik hareket ile ülke ve dünya kamuoyunun gözleri önünde bir “kaptı kaçtı” yapacaktı.

Plan buydu. Peki nasıl işledi?

Azerbaycan darbesi, Azerbaycan Halk Cephesi ve onun lideri Ebufelz Elçibey (darbe sırasın-da Nahçıvan’daydı) etrafında örüldü. Türkiye bu darbenin örgütlenmesinde kendi devlet kad-roları aracılığı ile gizlice yer alıyordu ve darbeyi arka planda yönetiyordu.

Azerbaycan’daki darbenin örgütlenmesini bizzat TC hükümetinin ve onun kadrolarının yaptı-ğı Kutlu Savaş’ın “Susurluk Raporu”nda açıkça belirtilmiştir.

147

Türkiye H. Aliyev’e karşı, E. Elçibey’in etrafında bütün Azeri muhalifleri birleştirmeye ça-lışmıştır. Eski Cumhurbaşkanı Ayaz Muttalibov;Elçibey’in devrilmesinde H. Aliyev ile birlik-te hareket eden ve sonra araları açılan Süret Hüseynov;İçişleri Bakan Yardımcısı ve Omon birlikleri komutanı Ruşen Cevadov, Elçibey’in etrafında ve Aliyev’e karşı birleştirilmeye ça-lışılmıştır. Türkiye bir çok devlet kadrosu ve ajanıyla bu darbeye katılmış ve yönetmiştir: Azerbaycan Büyükelçisi Altan Karamanoğlu, MİT müsteşarı Ertuğrul Güven, Elçilik Din Müşaviri Abdülkadir Sezgin. Sonraları ÖKK komutanı olacak olan ve şimdi Balyoz Operasyonu ile gözaltına alınan ve tutuklanan ve darbe sırasında Askeri Ataşe olarak görev yapan Engin Alan. O zamanlar ÖKK'nin başında 2004 yılında emekli olan Fevzi Türkeri bulunuyor-du.Azerbaycan Milli Meclis Danışmanı olan ve MİT ajanı olan Ferman Demirkol. MİT Dış istihbarat Daire Başkanı Yalçın Ertan. Başbakan Müsteşarı Ali Naci Tuncer (Bu ikili özel bir uçak ile gidip Ferman Demirkol’u getirdiler). Türki Cumhuriyetlerden Sorumlu Devlet Baka-nı Ayvaz Gökdemir. Yine Acar Okan ve Kamil Yüceoral adlı kişiler. Mehmet Eymür’ün Atin. org sitesinde belirttiği üzere 12 Aralık 1994 tarihinde özel bir ekiple Korkut Eken bu ülkeye gitmiştir. Yine Abdullah Çatlı’nın da darbe sırasında orada olduğu daha sonra ortaya çıkan bilgiler arasındadır. Bunlar bugüne kadar bilinenler. Elbette bir de bilenmeyenler var.

Türkiye Özel Hareket Polisi aracılığı ile Azerbaycan’daki özel polis kuvvetleri olan Omon birliklerini eğitiyordu ve bu birliklerin başında Ruşen Cevadov vardı. Darbe sırasında Omon birlikleri darbenin silahlı gücü olarak düşünülmüştü ve darbe sırasında Azerbaycan devlet güçleri ile çatışan bunlar oldu ve komutanı R. Cevadov öldürüldü. İşin ilginç tarafı Omon birliklerini eğiten Türk Öze Hareket Polisi’nin başında, ÖKK’nın polis içindeki uzantısı ve ÖKK’nın çok parlak bir elemanı olan ve Ergenekon soruşturmasında yakalanan İbrahim Şahin bulunuyordu. Yani o da bu darbede hiç kuşkusuz rol almıştı. Türkiye Azerbaycan’daki darbenin finansmanını ise kurduğu Azerbaycan Hizmet Vakfı aracı-lığı ile yürütüyordu. Yine burada finansman ile ilgili olarak bir başka noktaya dikkat çekmek gerekir. Daha sonraları yine “Derin Devlet” tarafından öldürülen Ömer Lütfü Topal ve onun gibi işadamlarının da bu darbelerin finansmanında rol aldığını belirtmek gerekir. Böylece Hü-kümet, MİT (başında Sönmez Köksal vardı) ile birlikte Emniyet ve Engin Alan aracılığı ile de Genelkurmay Azerbaycan darbesini üç-dört koldan yürütüyorlardı.

Türkiye, Hükümet, Genelkurmay ve Cumhurbaşkanlığı tarafından yürüttüğü darbe girişiminin başarısızlığı karşısında, devleti aklamak için, “darbeyi bazı devlet kadrolarının devletten ha-bersiz yaptığı” imajı vererek kurtulmaya çalıştı ve sürekli bu yönde propaganda yürüttü. Hala daha da bu propaganda yürürlüktedir ve olaylara katılanlar (örneğin Ferman Demirol gibi) papağan gibi şunu tekrarlarlar: “Hükümet ve Cumhurbaşkanı’nın haberleri sonradan oldu. Darbe olayı Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’e 10 Mart 1995 tarihinde haber verildi ve o da Haydar Aliyev’e haber vererek, onu darbeden haberdar etti”

Tamamen yalan.

Ferman Demirkol, devletin darbeye katılan ajanlara yaklaşımını çok doğru olarak şöyle be-lirtmiştir: ”Eğer Aliyev’e karşı yapılan hareket başarılı olsaydı, bana sahip çıkılacaktı, bizim

148

gençlerdendi denilecekti. Hareket başarısız olursa, bana hiç sahip çıkılmayacak, beni hiç ta-nımayacaklar ve sonuçta darbeci deyip uzak duracaklardı. Nitekim sonuncusu oldu.”

Ferman Demirkol’un burada belirttiği şey aslında MİT’in onlarla yaptığı bir anlaşmadır. Bu işe girişilen ajanlar ile MİT bu tür bir anlaşmalar yapmıştır ve bu şahıslar da kanımca bu du-rumu baştan kabul etmişlerdir. Aynı prensibi “Susurluk Kazası”ndan sonra bir özel televizyon kanalına bağlanan ve Abdullah Çatlı’nın yakın arkadaşı olan Haluk Kırcı, 1996-1997 yılında belirtmiştir ve bunu belirtirken de “Görevimiz Tehlike” adlı filmi örnek göstermiş ve durum-larının biraz buna benzediğini ima etmiştir.

Kutlu Savaş, “Susurluk Raporu”nda, devlet sırrı olduğu gerekçesiyle yayınlanmayan ama daha sonraları basına sızdırılan Azerbaycan darbesi ile ilgili olan bölümde bu darbede Türki-ye’nin rolünü şöyle belirtmiştir: “Öte taraftan Azerbaycan’a uzanmak için de fırsat doğmuş, bu ülkedeki kargaşaya rağmen petrol kaynakları pek çok kişiyi, siyasiler başta olmak üzere tahrik etmiştir. MİT’in Azerbaycan’daki darbe girişimi başlıklı notu uzun olduğu için EK-8’de sunulmuştur. Bu notun tetkikinden görüleceği üzere ve özetle darbe Azerbaycan’ın karışıklığından kaynak-lanmış, Ayvaz Gökdemir’in zımni desteği sağlanarak Acar Okan, Kamil Yüceoral’ın Türki-ye’den katkısıyla Azerbaycan eski Cumhurbaşkanı Ayaz Muttalibov, eski Başbakan Suret Huseyinov ve OMON birlikleri kumandanı Ruşen Cevadov ve Elçibey'in iştirakiyle yapılacak ihtilal, Azerbaycan'daki Türk görevlilerinden MİT Baku Temsilcisi Ertuğrul Güven'in TİKA görevlisi Ferman Demirkol'un ve Din Hizmetleri Muşaviri Abdulkadir Sezgin'in ihmali, kusu-ru veya tertibi ile oluşmuştur.

MİT ise 10 Mart 1995'te gelişmeleri haber almış, Sayın Cumhurbaşkanı vasıtasıyla Haydar Aliyev'i ikaz etmiştir. Ferman Demirkol'un kime bağlı olduğu sualimize cevaben Sayın Müsteşar, adı geçenin MiT elemanı olduğunu teyit etmiştir. Sayın Başbakan'a tarafımızdan açıklama yapılmış ve kısaca; hazırlanan darbede Türk tarafının da yer aldığını, Cevadov ve taraftarlarının Türkiye'den destek gördüğünü, MiT'in yanı sıra Emniyet'in de devrede olduğunu, Özel Harekat mensuplarının Azerbaycan'ın muhtelif bölge-lerinde gruplara eğitim verdiğini, patlayıcı ve silah taşıdıklarını, Ferman Demirkol'un muhtelif toplantılarda Rus Büyükelçisi ile tartıştığı, Bakü'den yola çıkıp Elçibey'le görüşmeye gittiğini, yoldaki güvenlik tedbirlerinin sıklığını rapor ettiğini, ancak kendisinin engellenmemesini dik-kate alacak basireti gösteremediğini, Elçibey'le yeni yönetimde görev alacak kişileri tartışıp bir liste oluşturduğunu, kendisinin de Cumhurbaşkanı Yardımcısı olacağını, kendilerine göre her şeyi belirlediklerini, fakat darbe tarihi yaklaştığında vaziyetin vahametini fark ettiklerini ve Cumhurbaşkanımızı devreye sokup, sözde Aliyev'i ikaz edip işin içinden sıyrılmaya çalış-tıklarını, gerçekte ise Aliyev'in her şeyin farkında olduğunu, Cevadov'un çok yakınındakilerin KGB'nin eski mensupları ve Aliyev'in adamı olduğu, olayların Aliyev'in izni ve bilgisi ile kendi lehine olacak şekilde yönlendirilmiş bulunduğunu, MiT ve Türkiye açısından acı bir

149

komedi biçiminde cereyan ettiğini açıklamamız üzerine Sayın Sönmez Köksal, sadece komedi ifadesine itirazda bulunmuştu.

Olaylar sonrasında Ferman Demirkol'un ortada kaldığını, Türk Büyükelçisi'nin `Cumhurbaş-kanı Yardımcısı olacaktı. Bu tip işlere girmesini kim söyledi? Ne hali varsa görsün' diyerek Büyükelçiliğe almadığını, Din Hizmetleri Muşaviri Abdulkadir Sezgin'in kendisini evinde sakladığını, Aliyev yönetiminin Demirkol'u sorgulayıp serbest bırakmak için ısrarla istediğini, ancak Ankara'dan gelen talimatla buna izin verilmediğini, sonunda Başbakanlık Müsteşari Ali Naci Tuncer'in MiT'ten bir daire başkanı ile ve özel bir uçakla Bakü'ye gönderildiğini, bu iki yetkilinin Aliyev'e altı saat adeta yalvararak kendisini ikna ettiklerini ve Ferman Demirkol'u Türkiye'ye getirdiklerini, sözde işadamı Kenan Gürel'in ise feda edilip mahkum olduğunu da Sayın Başbakan'a aynı toplantıda anlatmak fırsatı olmuştur. Açıkça ortaya çıkmıştır ki; Türki-ye dost bir ülkede ihtilal yapmaya teşebbüs etmiştir. MiT, resmi temsilcisi Ertuğrul Güven'in büyükelçimizle birlikte Aliyev'e, Cevadov'a iltifat etmesi, kuşkularının giderilmesi gerektiği yönünde telkinde bulununca kendisine sert bir tepki göstermiştir. `Karargaha bilgi vermeden ve onayını almadan' cümlesi tepkinin gerekçesini açıklamaktadır.

Oysa Bakü'deki politikayı Dişişleri ve Büyükelçi yürütmektedir. MiT'in bu doğrultunun dışına çıktığı bellidir. » (abç)(Kutlu Savaş, Susurluk Raporu)

Kutlu Savaş’ın raporunda Cumhurbaşkanı’nın rolü ile ilgili olan bölüm oldukça ilginç ve muğlaktır:

"Başbakanlık Müsteşarı'nın Bakü'ye yollanması, olayın siyasi iradenin desteğiyle ve gizlice yürütüldüğünü de göstermektedir. Konunun Cumhurbaşkanımıza aktarıldığı hususu tarafı-mızdan özellikle araştırılmamış ve sorulmamıştır. Ancak işin sonunda Cumhurbaşkanımızın devreye sokularak olayların kamufleedilmesi incelemeye değer görülmektedir. Konu tüm yönleriyle ve hatta kamuoyundan gizlenmeden soruşturmaya tabi tutulmalıdır. Azerbaycan konuyu zaten olanca açıklığı ile tartışmaktadır. " (Kutlu Savaş, age) (abç)

Kutlu Savaş aslında olayların içerisinde Hükümet’in ve Cumhurbaşkanı’nın olduğunu bildiği halde onları aklayacak bir rapor hazırlamıştır. Çünkü olayın devlet sırrı olması ve kendisine bunun telkin edilmesi nedeniyle onları aklayıcı bir rapor hazırlamıştır. Ama raporun satırları arasında çok ince bir şekilde devletin « devlet olarak » bu işin içerisinde yer aldığı açıkça be-lirtilmektedir.

Darbe sırasında Omon birlikleri komutanı Cevadov öldürülmüş ve bununla birlikte de 400’ün üzerinde insan ölmüştür. Darbenin başarısızlığa uğradığı 1995’in Mart ayının başlarında gö-rülmüş ve 10 Mart 1995 tarihinde “B Planı”na geçilmiştir. O “B Planı” Cumhurbaşkanı ve Başbakan’ın bizzat devreye girerek H. Aliyev’i arayıp sözde “darbe ihbarı”nda bulunmaları ve TC’nin bu işin içinde olmadığını göstermeleriydi. 10 Mart 1995 tarihinde hem Cumhur-başkanı hem de Başbakan telefon ile arayarak Aliyev’e darbeyi sözde ihbar ettiler. Yukarıda Kutlu Savaş’ın raporunda da belirttiği gibi H. Aliyev’in herşeyden haberi vardı.

Peki Genelkurmay (o zaman başında İsmail Hakkı Karadayı vardı) ne yapıyordu bu sırada?

150

O da ÖKK aracılığı ile psikolojik harekat hazırlamakla meşguldü. Devletin “B Planı” devreye konulduktan iki gün sonra yani 12 Mart 1995 tarihinde, İstanbul Gazi Mahallesi’nde devrimci ve Aleviler’in yoğun olduğu yerlerde bulunan üç kahvehane tarandı ve halk tahrik edildi.

IV- Gazi Katliamı ve Özel Kuvvetler Komutanlığı’nın rolü

Genelkurmay’ın gerek devlet içerisinde gerekse de toplum içerisinde gizli ve örümcek ağı şeklinde yayılması ÖKK aracılığı ile olmaktadır. ÖKK Yaşar Büyükanıt’ın Genelkurmay Başkanlığı döneminde tümenden kolorduya dönüştürüldü. Bu dönüşüm dahi onun son yıllarda faaliyetlerinin yoğunluğu hakkında fikir vermektedir.

ÖKK aracılığı ile Genelkurmay, bürokrasi içerisine, polis teşkilatı içerisine, yargı içerisine, siyasi partiler içerisine, MİT içerisine, Sivil Toplum kuruluşları içerisine, Hükümet içerisine vs. yayılmakta ve böylece arka planda devleti ve toplumu yakından takip etmekte ve gerektiği zamanda da belirli eylemlerde bulunmaktadır.

Ergenekon soruşturması sırasında, aslında Azerbaycan darbesi ile Gazi katliamı arasındaki bağlantıyı somut olarak sağlayacak bazı bilgiler ortaya çıkmıştır. Bunlardan en önemlisi, 22 kişi ile birlikte yakalanan ve sorgulanan ve halen cezaevinde bulunan Osman Gürbüz adlı kişidir. Sorgu sırasında bu şahısın Gazi olaylarını organize eden kilit kişi olduğu ortaya çık-mıştır. Soruşturma sırasında ortaya çıkan bilgilere göre Osman Gürbüz, sözde ordudan atılan Binbaşı Bülent Öztürk (bu kişi aslında ordudan atılmamıştır, “atılma” görünümü altında gizlice “yetaltına indirilmiş”tir) “seçilmiş” ve ne hikmetse ordudan atılmasına rağmen Osman Gür-büz’e “Özel Harp ve Psikolojik Savaş” eğitimi verdirmiş ve 12 Mart 1995 tarihinde de Gazi mahallesine katliam yapmak için gönderilmiştir. Bu noktada sorulması gereken şudur: Bu Osman Gürbüz ve adamları Gazi Mahallesi’nde hiç tanımadıkları adamlar ile alıp-veremediği neydi? Bu adamlar delimi dirler ki hiç tanımadıkları adamları rastgele öldürsünler? Onları oraya birileri gönderdi ama hangi politik amaç doğrultu-sunda bunu yaptılar? Kimsenin aklına bu soruyu sormak gelmemiştir. Onları Gazi Mahalesine katliam yapmaları için kim ve niçin gönderdi?

Onları Gazi’ye ÖKK aracılığı ile devlet gönderdi. Devlet orada devrimci hareketin güçlü ol-duğunu çok iyi biliyordu ve ani refleks vereceğini de çok iyi biliyordu. Gazi’deki kahvehane-leri tarayan Osman Gürbüz ve adamları, oradaki halkı devrimci hareket aracılığı ile harekete geçirdi ve daha sonra polis ile karşı karşıya gelmesini sağladı. Polis içerisindeki “özel elemenlar” aracılığı ile kitleye ateş açılarak fazla ölü vermesi sağlandı. Ölüler arttıkça kitle daha tahrik oldu ve gösteriler başka yerlere sıçradı (örneğin Mustafa Kemal Mahallesine ve buradaki gösteriler sırasında da beş kişi öldürüldü) ve böylece bütün ülkenin ve dünyanın gündemi bu olaylara çevrildi ve ülke ve dünya kamuoyu, TC devletinin Azerbaycan darbesin-deki rolünü görmedi. Bu darbede Türkiye’nin rolü sadece istihbarat servislerinin raporlarında mevcut oldu.

151

Ama bu psikolojik hareketin devlet ve özellikle Genelkurmay açısından başka “kazanımları” yine oldu:

Devrimci hareketin gücünü ölçtü ve bir kitlesel tahrik anında ne yapacağını ve ne kadar kitle-yi harekete geçireceğini gördü. Yine aynı şekilde devrimci hareketin gizli kadrolarının deşifre olmasını sağladı ve daha sonra gerek faili meçhul cinayetlerle (Örneğin Hasan Ocak) ya da operasyonlar ile tasfiye olması sağlandı.

Gazi katliamı ve daha sonrasında yaşanan olaylar, 1997’de kabul edilen EMASYA (Emniyet Asayiş Yardımlaşma) Protokolünün hazırlanmasına pratik katkı sağladı. Bilindiği gibi Ga-zi’de polisin yetersiz kalması sonucu askeri birlikler devreye girdi ve kontrolü sağladı. Bu deneyim ışığında kanımca Emasya Protokolü hazırlanmıştır.

V-Gazi Katliamı ve “Resmi Devlet Terörü”

Gazi katliamı, Azerbaycan darbesinin planlanmasına sıkı sıkıya bağlı olduğu için ve bu dar-benin planlanması aşamasında düşünüldüğü için ve bundan dolayı devletin zirvesinin resmi onayı ile gerçekleştirildi ği için resmi bir devlet terörüdür.

Devletin zirvesi, kendi halkının bir kısmını, sözde “devletin ve milletin yüksek çıkarları” doğ-rultusunda feda etmiş ya da bozuk para gibi harcamıştır. Onları bir vatandaştan ziyade, farklı amaçlar doğrultusunda kullanılacak bir malzeme gibi görmüştür.

Gazi katliamı, TC devletinin Azerbaycan darbesindeki pisliklerini örten başarılı bir psikolojik operasyon olmuştur. Çünkü hala daha da kimse bu bağlantıyı kurmamaktadır ve bunları ya-panlar bırakın yargılanmayı “saygın” kişiler olarak görülmektedir. Bu psikolojik operasyonun başarılı oluşu, onun itina ile hazırlanmış ve düşünülmüş olmasına bağlıdır. Şayet devlet Ga-zi’de başarılı bir istihbarat çalışması yapmamış olsaydı ve oradaki sosyal ve politik durumu iyi analiz etmemiş olsaydı böyle bir başarı elde edemezdi.

Gazi’deki gibi resmi bir devlet terörü yani kendi halkına karşı organizeli bir terör eylemini gerçekleştirme anlayışı ancak faşist rejimlerde (Hitler, Mussolini, Franko, Salazar vs.) görülen bir anlayış ve pratiktir. Devlet kendi resmi hukukunu (bugün AKP hükümeti ile elden gitti yaygarası yapılan o hukuku) bizzat kendisi ayaklar altına almış ve paspas yapmıştır. Aslında Azerbaycan darbesi ile Gazi katliamı arasındaki bağlantıyı devlet içerisinde birçok kimse bilmektedir. Örneğin Kutlu Savaş ve bugün Ergenekon savcıları yine hükümet vs. bir çok kesim bunu bilmektedir ama bilerek susmaktadırlar.

Devrimci ve demokrat kamuoyu, başta İsmail Hakkı Karadayı, Tansu Çiller ve Süleyman Demirel olmak üzere, bu katliama katılan devlet kadrolarının yargılanması ve mahkum olması için kamuoyu oluşturmalı ve bu temelde kitlesel eylemleri teşvik etmelidir. Özellikle Ergene-kon davası ile bütün pisliklerin halkın gözü önüne döküldüğü bu dönemde bu fırsattan yarar-lanmalı ve Gazi ve 1 Mayıs Mahallesi’nde katledilen 23 devrimci ve demokrata karşı bu so-rumluluklarını yerine getirmelidirler.”

ermeni katliamı ve "sorunu Üzerine yazılar

Documents