evlilik ve es_secimi

13.04.2023 Doç. Dr. Hasan BACANLI 1

Evlilik ve Eş Seçimi

Hasan BACANLI, Doç. Dr.

G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi


Sokrat’a bir öğrencisi sormuş:

- Üstad, evleneyim mi?

Sokrat cevap vermiş:

- Evlen. Eşin iyi çıkarsa mutlu, kötü çıkarsa filozof olursun!.

Sokratın sözü


Bir düşünüre öğrencisi sormuş: -- Üstad, evleneyim mi?

Düşünür cevap vermiş:

- Evlen oğlum, nasıl olsa her halde pişman olacaksın!

Bir düşünür


Bekarlar evlilerden daha

çok ciddiye alırlar evliliği.

Cesare Pavese


Bir düşünüre bir öğrencisi sormuş: -- Üstad, evlenmek istiyorum. Nasıl birisi ile evleneyim?

Üstad cevap vermiş:

- Oğlum, zengin biri ile evlenirsen, malına güvenip sana kafa tutar, fakir olursa, gözünü doyuramazsın. Çok güzel olursa, kıskançlıktan huzursuz olursun, çok çirkin olursa yanında duramazsın. Bunların dışında birini bul da evlen...

Başka bir düşünür


Giriş Evlilik nedir? Evlilik nasıl görülüyor? Eş seçimi nasıl algılanıyor? Eş seçimini açıklama çabaları Eş seçiminde dikkate alınan faktörler Sonuç ve öneriler


Çalışmanın iki amacı:

Kendi eş tercihlerinizde psikoloji ve sosyal psikolojinin verilerinden yararlanmak.

Toplumdaki durumu (özellikle üniversite öğrencilerinin durumunu) anlamak.


Evlilik Nedir? Evlilik iki kişinin birlikte yaşama

iradesinin topluma beyanı ile onaylanması.

Evlilik yoluyla aile kurulmuş olur. Aile en küçük toplumsal birimdir. Aile toplumun ve türün devamı için

önemlidir.


Ailenin işlevleri Ekonomik birliktelik Saygınlık ve statü sağlama Çocukların (ve gençlerin) eğitimi Birbirini koruma (fiziksel, sosyal ve

ekonomik açıdan) Dinsel uygulamalar yapma Eğlenme olanağı sağlama Sevgi ve çocuk yapma olanağı

sağlama


İşlevlerin durumu Ekonomik: Eşler ayrı hesap sahibi olabilir. Saygınlık: Her zaman evliler saygın olmayabilir. Eğitim: Anaokulları ve okulöncesi eğitim

kurumları bu işlevi yerine getirebilir. Koruma: Aile üyeleri birbirlerini korumayabilir. Dinsel: Farklı inançlara sahip olabilirler. Eğlenme: Akşamları TV seyrederek geçirilebilir. Sevgi ve Çocuk: Evlenmeden sevilebilir ve

çocuk sahibi olunabilir.


İşlevlerin sonu Tüm bu durumlar ailenin tabii bir kurum

değil, kültürel bir kurum olduğu ve toplumsal uzlaşma sonucu varlığını sürdürdüğünü ortaya koyuyor.

Başka bir ifadeyle, aile temelde toplumsal bir uzlaşmanın sonucudur.

Aile toplumsal bir kurumdur.


Evliliğin anlamı

Duygusal beraberlik: Dinsel gereklilik: (erkekler +) Toplumsal gereklilik: Çocuk sahibi olmak: Cinsel ilişki: (erkekler +) Yalnızlıktan kurtulmak: (kızlar +) Çevre baskısı: Ekonomik gereklilik:


Evlenme ile ilgili sorular:

Evlilik gerekli mi? Erk: % 94 Kız: % 85 Evet

Kaç yaşında evlenmek istersiniz? Erk: 26.7 Kız: 24.9

Eşinizle kaç yaş fark olsun? Erk: 2.67 Kız: 3.40

Hanginiz yaşlı olsun? Erkeğin yaşlı olması bekleniyor.


Evlenme ve yaş

İlk evlilikte yaş yükseliyor, ama yaş farkı azalıyor.

İlk evlilikte erkek kadından 2-3 yaş büyük.

Yaş farkı yaş arttıkça büyüyor. Yaş farkı ilk evlilikten sonra büyüyor.


Evlenme ve cinsler

Nüfus azalırken, erkekler “sıkıştırılır.”

Nüfus artarken, kadınlar “sıkıştırılır.”

Genelde, kadının eş seçeneği yaşla azalır, erkeğin artar.


Aile toplumsal bir kurumdur.

Bunun anlamı, sanıldığı gibi tamamen bireysel bir kurum olmadığıdır.

Bunun anlamı, ailenin bireylerin ötesinde ve üstünde bir kurum olmasıdır.

Bunun anlamı aileye diğer toplumsal kurumların baskısı ve etkisidir. Aile kendi başına olup gitmez, evlilikle birlikte diğer toplumsal kurumlar aile üzerinde etkili olmaya başlar.


Eş seçme Eş seçme kişinin yaşamının

sonraki kısmında kiminle birlikte yaşamak istediğinin ifadesidir. (Bireysel açıdan)

Eş seçme aile kurumunun kurulma işlemlerine başlangıçtır. (Toplumsal açıdan)


Eşi kim seçer? Eşi diğer eş seçer. (Mantıksal açıdan) Eşi [çoğunlukla] erkek seçer. (Tarihsel açıdan) Eşi toplumsal kurumlar seçer. (Toplumsal

açıdan) Aile toplumsal bir kurum ise, eşi de toplumun seçmesi oldukça mantıklı görünüyor. Anneler, babalar, komşular, vb. kişiye “uygun” birini bulmaya çalışırlar.


Eşi kim seçti, kim seçiyor? Eş önceden aile ve toplum

“büyükleri” tarafından seçilirdi: Görücü usulü.

Günümüzde bireyselleşme ve kişiselleşmenin artmasıyla birlikte bireyler bunun kendi hakları olduğunu düşünmeye başladılar.


Birey eşini nasıl seçiyor? (genetik)

Bireyin genetik bazı faktörlerin etkisi ile eş seçtiğini ima eden araştırma bulguları var. İnsanların hakikaten birbirlerine “kanları kaynıyor”, “içi ısınıyor”, vb. Ancak bu etkiler bizim üzerinde etkili olabileceğimiz etkenler olmadıkları için üzerinde durmuyoruz.


Birey eşini nasıl seçiyor? (Kuramlar)

Toplumsal değiştokuş kuramı Toplumsal yapı kuramı Evrimci psikoloji


Toplumsal değiştokuş kuramı Bireylerin tümü onları daha az

veya çok istenir eş yapan “kaynaklar”a (para, güzellik, zeka, vb.) sahiptir.

Bireyler bu kaynakları başkalarıyla yarışmada kazançlarını en üst düzeye çıkaracak şekilde kullanırlar.


Toplumsal yapı kuramı

Bu kurama göre, eş seçimi toplumsal yapının bir yansımasıdır. Yani, bireylerin kimlerle evlenecekleri içinde bulundukları toplumsal yapı tarafından empoze edilir.


Evrimci psikoloji (1)

Darwin’in evrim kuramı: Doğal ayıklanma ve seçim

Seçim: Cinslerarası seçim Cinsiçi seçim

Bugün hayatta olanlar “en uygun” olanların soylarıdır.

“Güçlü” değil, “en uygun”


Evrimci psikoloji (2)

Eş seçimi, erkek ve kadınların evrim süreci boyunca kazanmış oldukları özelliklerin bir sonucudur. Çünkü anlaşılmıştır ki, bu özelliklere sahip olmayanlar soylarını / varlıklarını sürdürememişlerdir.


Erkekler fiziksel güzellik arar, çünkü... Verimli, yani doğurgan kadınlarla

eşleşenler hayatta kalabilmişlerdir. Doğurganlığın en belirgin özelliği güzelliktir. “Güzel olanlar doğurgan olur.”


Kadınlar para ve sadakat ararlar, çünkü... Zengin ve sadık erkeklerle

evlenenler soylarını sürdürebilmişlerdir. Zengin; yani, kendisine ve

çocuğuna bakabilecek. Sadık; yani, kendisinden

başkasına ekonomik yatırım yapmayacak.


Kadınların aradıkları...

Kadınlar para ve sadakati garantiye alabilecekleri özellikleri ararlar. Sözgelimi; zeki, eğitimli, prestijli kişiler şu

anda fakir bile olsalar, gelecekleri parlaktır.


Bütün kadınlar bir erkekle parası için

evlenmeden önce ona aşık olacak kadar zekidir.


En çok istenen özellikler

KIzlar: Karşılıklı sevgi Güvenilir kişilik Duygusal istikrar ve

olgunluk Sağlık Öğrenim düzeyi ve

zeka

Erkekler: Karşılıklı sevgi Güvenilir kişilik Bekaret Duygusal istikrar ve

olgunluk Sağlık

Bu özellikler aslında iki cinsin birbirlerinden farkı olarak değerlendirilmeli.


En az istenen özellikler KIzlar:

Görünüş güzelliği Bekaret Politik düşünce

benzerliği İyi maddi gelir İyi yemek yapmak ve

eve bağlılık

Erkekler: İyi maddi gelir İyi sosyal statü veya

mevki Politik düşünce

benzerliği Benzer eğitim geçmişi Hırslı ve çalışkan olma



İstenen kişilik özellikleri KIzlar:

Kibar ve anlayışlı Evine bağlı Geçimli Zeki Sağlıklı

Erkekler: Kibar ve anlayışlı Evine bağlı Geçimli Çekici kişiliğe sahip Dindar (inançlı)



Enaz istenen kişilik özellikleri

KIzlar: Fiziki olarak çekici Çocuk isteyen Asalet Dindar (inançlı) Yaratıcı ve sanatçı

ruhlu

Erkekler: Kazancı iyi Üniversite mezunu Yaratıcı ve sanatçı

ruhlu Çocuk isteyen Asalet



Kadınlar erkeklerin kendilerini cinsel bir nesne olarak görmelerinden şikayet

ederler. Öyle görünüyor ki, erkekler de kadınların

kendilerini ekonomik bir nesne olarak görmelerinden

şikayet etme hakkına sahiptirler.


Değer verilen özellikler Evliler:

İyi arkadaş (dost) Düşünceli Dürüst Şefkatli Güvenilir Zeki Nazik Anlayışlı Konuşmaya istekli Sadık

Bekarlar: Nazik ve anlayışlı Heyecan verici

kişilik Zeki (Fiziksel) Çekici Sağlıklı Geçimli Yaratıcı Çocuk isteyen Eğitimli Kazanma kapasitesi


Aşkın boyutları

Tutku Bağlılık Yakınlık

Mükemmel aşk: (Tutku +) (Bağlılık +) (Yakınlık +) Çılgın aşk : (Tutku +) (Bağlılık -) (Yakınlık -) Aptalca aşk : (Tutku +) (Bağlılık +) (Yakınlık -) Dostane aşk : (Tutku -) (Bağlılık +) (Yakınlık +)


Aşk türleri Oyun olarak aşk

Eğlenceli, oyuncu, oyun olarak aşk, bağlılıktan kaçınma: “Don Juan” Pratik aşk

Pratik, mantıklı, akılcı: “Zengin aşkı” Romantik aşk

Heyecansal ve cinsel duygu yoğunluğu: “Gençlik aşkı” Bağımlı aşk

Zorlayıcı, takıntılı, bağımlı: “Kötü adam aşkı” Dostane aşk

Saygı ve dostluğa dayalı, heyecansal tutkudan yoksun: “Yaşlılık aşkı” Fedakar aşk

Kendini ihmal eden, verici, şarta bağlı olmayan: “Vatan-millet aşkı”, “Mecnun”


Sembolik etkileşimci analiz

Aşk, diğer kelimeler gibi bir semboldür. Öğrenilmiştir. Adını koyarsanız, (aşık) olursunuz. Aşka-uygun ilişki etiketlemeyle başlar. Çiftler aşk-senaryosunda uzlaşırlar.


Aşk ve cinsiyet

Erkekler az ama sık, kadınlar çok ama nadir severler.

İlişkilerde aşk kelimesini genelde kızlar erkeklerden bekler. Ama norm son yıllarda etkisini yitirmiştir.


Sonuç Ailenin bireyselden çok toplumsal

bir kurum olduğunu unutmayın. Duygu ve düşüncelerinizin yaşla

birlikte farklılaşacağını göz önünde bulundurun.

evlilik ve es_secimi

Documents