fiat ora! · fiat ora! pàginis de istòria sarda in su lìbburu de scola in cuartu. de francu de...

2
Fiat ora! Pàginis de Istòria sarda in su lìbburu de scola in Cuartu. De Francu De Fabiis. Sa crubeca de su libburu imperau in unus cantu cursus de su "Primu Levi" de Pitz'e Serra in Cuartu La passione e lo stile di prof. De Fabiis accompagnano il lettore di quest’articolo. Grande appassionato di storia sarda e di linguistica con grande meraviglia, “stravanau meda e de no pàrriri berus”, si rende conto di come nel libro di storia adottato nella sua classe si dia la giusta dignità a una pagina importante di storia sarda, quella giudicale. Per dirla con M. de Unamuno, la ”intrahistoria” ottiene la luce della ribalta, non più ai margini, non più contorno ai grandi eventi ma cinque secoli di storia sarda che ottengono spazio in un manuale delle scuole superiori. Questo non poteva passare inosservato agli occhi curiosi di prof. De Fabiis che nell’anno scolastico ’14-‘15, sentiti i colleghi, ha approfondito l’argomento nelle classi terze e lo ha fatto parlando del nobile capitolo della storia giudicale sarda e della lingua e lo ha fatto alla sua maniera, con una lingua saggiamente maccheronica, uso del code mixing e del code switching, scivolando dall’italiano al sardo e creando alcuni neologismi, o meglio termini tecnici della disciplina, a imitazione del naturale processo di una lingua viva e che egli ama, il sardo. Il percorso storico-linguistico è proseguito quest’anno scolastico grazie alla L.R. 5/2015 art. 33, comma 33 , che prevede l’uso del sardo, lingua veicolare, in classe. Il prof. De Fabiis ha coinvolto nel progetto la III A in un laboratorio di 12 lezioni. In Sardegna permane l’annosa questione della lingua comune. Quale variante scegliere e in virtù di cosa? La storia non l’ha decretato, in Sardegna non esiste la lingua imposta dai vincitori, la lingua dell’impero, la lingua imposta dalle grandi monarchie europee, quindi il processo deve essere artificiale, si dia spessore e dignità a una lingua VIVA, solo così la lingua non muore e con essa non muoiono i valori di cui essa è lo scrigno. Un plauso quindi ai singoli che in maniera estemporanea ma mai improvvisata divulgano la nostra lingua e cultura contribuendo alla loro salvaguardia in una Europa unita ma ancora dei popoli. (L. Urgu) Totu est cumentzau candu in s'Annu scolàstigu 2014/15, intzaras femu in sa III AP de sa Scola nosta, chi iat adotau custu lìbburu de Istòria, e de sa pàgini 152 a sa 155, nc’est su Capìdulu "Sa Sardìnnia de is Giudicaus". Ma pònniri s'Istòria giuicali in d-una setzioni de "Istòria locali" candu est fuedhendi de sa Cadalònnia, de su paba Bonifàtziu VIII, de Gènua e de Pisa no est Istòria locali, ma est Istòria de is potzéntzias internatzionalis de intzaras. Seu abarrau spantau e prexau meda, apu lìgiu totu in d-unu sùspidu custas cuàturu pàginis cun cuàturu màginis de sa Sardìnnia: is cuàturu Logus giuicalis, sa carta de sa Lìngua sarda e de is dialetus cosa sua, su castedhu arbarikesu de sa Marmidha in su cùcuru de Is Pratzas e una màgini de una pintura de Elianora, ma no sa bera, Juyghissa de Arbaree, Contissa de Gocìani e Biscontissa de Basso, cumenti est scritu in sa Carta de Logu etotu.

Upload: others

Post on 06-Jul-2020

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Fiat ora! · Fiat ora! Pàginis de Istòria sarda in su lìbburu de scola in Cuartu. De Francu De Fabiis. Sa crubeca de su libburu imperau in unus cantu cursus de su "Primu Levi"

Fiat ora!

Pàginis de Istòria sarda in su lìbburu de scola in Cuartu. De Francu De Fabiis.

Sa crubeca de su libburu imperau in unus cantu cursus de su "Primu Levi" de Pitz'e Serra in Cuartu

La passione e lo stile di prof. De Fabiis accompagnano il lettore di quest’articolo.

Grande appassionato di storia sarda e di linguistica con grande meraviglia, “stravanau meda e de no pàrriri berus”, si rende conto di come nel

libro di storia adottato nella sua classe si dia la giusta dignità a una pagina importante di storia sarda, quella giudicale.

Per dirla con M. de Unamuno, la ”intrahistoria” ottiene la luce della ribalta, non più ai margini, non più contorno ai grandi eventi ma cinque

secoli di storia sarda che ottengono spazio in un manuale delle scuole superiori.

Questo non poteva passare inosservato agli occhi curiosi di prof. De Fabiis che nell’anno scolastico ’14-‘15, sentiti i colleghi, ha approfondito

l’argomento nelle classi terze e lo ha fatto parlando del nobile capitolo della storia giudicale sarda e della lingua e lo ha fatto alla sua maniera, con

una lingua saggiamente maccheronica, uso del code mixing e del code switching, scivolando dall’italiano al sardo e creando alcuni neologismi, o

meglio termini tecnici della disciplina, a imitazione del naturale processo di una lingua viva e che egli ama, il sardo.

Il percorso storico-linguistico è proseguito quest’anno scolastico grazie alla L.R. 5/2015 ar t . 33, comma 33, che prevede l’uso del sardo,

lingua veicolare, in classe. Il prof. De Fabiis ha coinvolto nel progetto la III A in un laboratorio di 12 lezioni.

In Sardegna permane l’annosa questione della lingua comune. Quale variante scegliere e in virtù di cosa?

La storia non l’ha decretato, in Sardegna non esiste la lingua imposta dai vincitori, la lingua dell’impero, la lingua imposta dalle grandi monarchie

europee, quindi il processo deve essere artificiale, si dia spessore e dignità a una lingua VIVA, solo così la lingua non muore e con essa non

muoiono i valori di cui essa è lo scrigno.

Un plauso quindi ai singoli che in maniera estemporanea ma mai improvvisata divulgano la nostra lingua e cultura contribuendo alla loro

salvaguardia in una Europa unita ma ancora dei popoli. (L. Urgu)

Totu est cumentzau candu in s'Annu scolàstigu 2014/15, intzaras femu in sa III AP de sa Scola nosta, chi iat adotau custu

lìbburu de Istòria, e de sa pàgini 152 a sa 155, nc’est su Capìdulu "Sa Sardìnnia de is Giudicaus". Ma pònniri s'Istòria giuicali

in d-una setzioni de "Istòria locali" candu est fuedhendi de sa Cadalònnia, de su paba Bonifàtziu VIII, de Gènua e de Pisa

no est Istòria locali, ma est Istòria de is potzéntzias internatzionalis de intzaras.

Seu abarrau spantau e prexau meda, apu lìgiu totu in d-unu sùspidu custas cuàturu pàginis cun cuàturu màginis de sa

Sardìnnia: is cuàturu Logus giuicalis, sa carta de sa Lìngua sarda e de is dialetus cosa sua, su castedhu arbarikesu de sa

Marmidha in su cùcuru de Is Pratzas e una màgini de una pintura de Elianora, ma no sa bera, Juyghissa de Arbaree, Contissa

de Gocìani e Biscontissa de Basso, cumenti est scritu in sa Carta de Logu etotu.

Page 2: Fiat ora! · Fiat ora! Pàginis de Istòria sarda in su lìbburu de scola in Cuartu. De Francu De Fabiis. Sa crubeca de su libburu imperau in unus cantu cursus de su "Primu Levi"

Elianora de Arbaree, sa màgini de su mitu ma frassa, a pag, 154.

Stravanau meda e de no pàrriri berus. Is Scientis de su "Primu Levi" de Pitz'e Serra de Cuartu, no

depint abetai de andai a s' Unibersidadi castedhàja, cumenti apu dèpiu fàiri deu etotu, po ndi sciri

calancuna cosa de s'Istòria de sa Sardìnnia. Apu fuedhau cun su Prèsidi e is Professoris de is nois

Classis III de su triènniu ecunòmigu, turìstigu e tennològigu de s'Institudu e in cadeuna Classi apu

fatu duas oras de Istòria giuicali. Eus inghitzau de is primus novas apitzus de sa Sardìnnia de su de IX sègulus fintzas a su de

XV sègulus, in su 1420, cun s'acabbu "De jure" de su Logu arbarikesu cun s'atòbiu in Sardìnnia de is "Cortes" cadelanas.

Eus amostau in d-una sighia de màginis in PowerPoint: castedhus, pinturas, scurturas, pandelas, inscritzionis, armas, crèsias,

stromentus, cundaxis, cartas gio-istòrigas cuntinentalis, cadelanas, aràbas e sardas e àturus documentus pigaus de s'arretza e

bistus in sa LIM. Eus donau in strina a totus is Scientis sa "Carta de Logu Istòriga e Linguìstiga de Sardìnna", s'ùrtima

editzioni prentada, sa de doxi.

In custa "Carta" innui in sa parti de palas s’amostat: sa Sardìnnia cumenti fiat in su de XII sègulus, s'Ìnsula pratzia in is

cuàturu Logus cun assentadas is làcanas de is Partis o Curadorias, sa tàula de is Bidhas de cadeuna Curadoria o Partis,

innantis a sa sderruta de totu su sistema Giuicali po mori de sa dominatzioni colunialista de is potèntzias marineras

Cadelana-aragunesa, Pisana e Genuesa.

Elianora de Arbaree, sa bera, in s'arcu triunfali de sa crèsia palatina de Santu Baìngiu Murriali.

Ocannu scolàstigu 2015/16, intamis, eus cuncodrau duas oras de Istòria giuicali in cincu tertzas;

e in duas cuartas, sceti, eus spricau unu pagu de Istòria muderna a pitzus de sa "Dia de sa

Sardìnnia", ascurtendi is crubas de s'innu de "Su patriota sardu a sos feudatàrios", prus cannota

che "Procurare e moderare" de Frantziscu Niàtziu Mannu, liau de su lìbburu de Istòria e

filolugia, scritu de s'Istòrigu Luciànu Carta ex Prèsidi nostu, editzionis CUEC, Muristenis-

Castedhu, gennaxu 2006.

Ma ocannu totu custu, no s'est bastau ca eus fatu fintzas unu progetu sighendi sa lei arregionali po sa:

“SPERIMENTAZIONE NELLA SCUOLA DELL’INSEGNAMENTO E DELL’UTILIZZO DELLA LINGUA

SARDA IN ORARIO CURRICOLARE, L.R. 5/2015 art. 33, comma 33”.

Aici cun sa Docenti curriculari S. Sanna, sa Dutorissa B. Siriu e deu che Tutor eus cuncodrau unu laboratòriu de “Istòria

giuicali de sa Sardìnnia" in sa Classi III A, de s’Institudu. Su cursu de 12 letzionis de duas oras donniuna est acabbau duas

cidas a oi, cun d-unu biaxu de stùdiu a su museu MUDA de Is Pratzas, biaxu fatu impari a is Scientis de àteras duas tertzas

programadoris: sa III BP, sa III AP e is Professoris cosa insoru.

Eus abbisitau custu bobboedhu de museu innui is cosas amostadas funt beni postas e beni spricadas, eus bistu fintzas su

filmau, arresau cun is bistimentas de intzaras, girau a pitzus de un'abbisita de su Jùixi Marianu IV e de sa Corti giuicali a su

castedhu de sa Marmidha, mancàt sceti in is scenas s'imperu de sa Lìngua sarda a spricai totu su chi s'ant amostau, agatau in

is ùrtimus annus de sgavus in su castedhu.

A is Scientis e a is Docentis custa abbisita museali est praxa meda. In acabbu de su cursu in sa III A ant fatu un’averiguada

scrita, a pitzus de s'Istòria chi est stètia spricada.

Cracai innoi e brintai in su giassu de s'arretza po biri sa "Carta" e is cuàturu Logus.

http://www.emigratisardi.com/link-e-risorse/carta-de-logu-istoriga-e-linguistiga-de-sardinnia.html