fiat ora! · fiat ora! pàginis de istòria sarda in su lìbburu de scola in cuartu. de francu de...
TRANSCRIPT
Fiat ora!
Pàginis de Istòria sarda in su lìbburu de scola in Cuartu. De Francu De Fabiis.
Sa crubeca de su libburu imperau in unus cantu cursus de su "Primu Levi" de Pitz'e Serra in Cuartu
La passione e lo stile di prof. De Fabiis accompagnano il lettore di quest’articolo.
Grande appassionato di storia sarda e di linguistica con grande meraviglia, “stravanau meda e de no pàrriri berus”, si rende conto di come nel
libro di storia adottato nella sua classe si dia la giusta dignità a una pagina importante di storia sarda, quella giudicale.
Per dirla con M. de Unamuno, la ”intrahistoria” ottiene la luce della ribalta, non più ai margini, non più contorno ai grandi eventi ma cinque
secoli di storia sarda che ottengono spazio in un manuale delle scuole superiori.
Questo non poteva passare inosservato agli occhi curiosi di prof. De Fabiis che nell’anno scolastico ’14-‘15, sentiti i colleghi, ha approfondito
l’argomento nelle classi terze e lo ha fatto parlando del nobile capitolo della storia giudicale sarda e della lingua e lo ha fatto alla sua maniera, con
una lingua saggiamente maccheronica, uso del code mixing e del code switching, scivolando dall’italiano al sardo e creando alcuni neologismi, o
meglio termini tecnici della disciplina, a imitazione del naturale processo di una lingua viva e che egli ama, il sardo.
Il percorso storico-linguistico è proseguito quest’anno scolastico grazie alla L.R. 5/2015 ar t . 33, comma 33, che prevede l’uso del sardo,
lingua veicolare, in classe. Il prof. De Fabiis ha coinvolto nel progetto la III A in un laboratorio di 12 lezioni.
In Sardegna permane l’annosa questione della lingua comune. Quale variante scegliere e in virtù di cosa?
La storia non l’ha decretato, in Sardegna non esiste la lingua imposta dai vincitori, la lingua dell’impero, la lingua imposta dalle grandi monarchie
europee, quindi il processo deve essere artificiale, si dia spessore e dignità a una lingua VIVA, solo così la lingua non muore e con essa non
muoiono i valori di cui essa è lo scrigno.
Un plauso quindi ai singoli che in maniera estemporanea ma mai improvvisata divulgano la nostra lingua e cultura contribuendo alla loro
salvaguardia in una Europa unita ma ancora dei popoli. (L. Urgu)
Totu est cumentzau candu in s'Annu scolàstigu 2014/15, intzaras femu in sa III AP de sa Scola nosta, chi iat adotau custu
lìbburu de Istòria, e de sa pàgini 152 a sa 155, nc’est su Capìdulu "Sa Sardìnnia de is Giudicaus". Ma pònniri s'Istòria giuicali
in d-una setzioni de "Istòria locali" candu est fuedhendi de sa Cadalònnia, de su paba Bonifàtziu VIII, de Gènua e de Pisa
no est Istòria locali, ma est Istòria de is potzéntzias internatzionalis de intzaras.
Seu abarrau spantau e prexau meda, apu lìgiu totu in d-unu sùspidu custas cuàturu pàginis cun cuàturu màginis de sa
Sardìnnia: is cuàturu Logus giuicalis, sa carta de sa Lìngua sarda e de is dialetus cosa sua, su castedhu arbarikesu de sa
Marmidha in su cùcuru de Is Pratzas e una màgini de una pintura de Elianora, ma no sa bera, Juyghissa de Arbaree, Contissa
de Gocìani e Biscontissa de Basso, cumenti est scritu in sa Carta de Logu etotu.
Elianora de Arbaree, sa màgini de su mitu ma frassa, a pag, 154.
Stravanau meda e de no pàrriri berus. Is Scientis de su "Primu Levi" de Pitz'e Serra de Cuartu, no
depint abetai de andai a s' Unibersidadi castedhàja, cumenti apu dèpiu fàiri deu etotu, po ndi sciri
calancuna cosa de s'Istòria de sa Sardìnnia. Apu fuedhau cun su Prèsidi e is Professoris de is nois
Classis III de su triènniu ecunòmigu, turìstigu e tennològigu de s'Institudu e in cadeuna Classi apu
fatu duas oras de Istòria giuicali. Eus inghitzau de is primus novas apitzus de sa Sardìnnia de su de IX sègulus fintzas a su de
XV sègulus, in su 1420, cun s'acabbu "De jure" de su Logu arbarikesu cun s'atòbiu in Sardìnnia de is "Cortes" cadelanas.
Eus amostau in d-una sighia de màginis in PowerPoint: castedhus, pinturas, scurturas, pandelas, inscritzionis, armas, crèsias,
stromentus, cundaxis, cartas gio-istòrigas cuntinentalis, cadelanas, aràbas e sardas e àturus documentus pigaus de s'arretza e
bistus in sa LIM. Eus donau in strina a totus is Scientis sa "Carta de Logu Istòriga e Linguìstiga de Sardìnna", s'ùrtima
editzioni prentada, sa de doxi.
In custa "Carta" innui in sa parti de palas s’amostat: sa Sardìnnia cumenti fiat in su de XII sègulus, s'Ìnsula pratzia in is
cuàturu Logus cun assentadas is làcanas de is Partis o Curadorias, sa tàula de is Bidhas de cadeuna Curadoria o Partis,
innantis a sa sderruta de totu su sistema Giuicali po mori de sa dominatzioni colunialista de is potèntzias marineras
Cadelana-aragunesa, Pisana e Genuesa.
Elianora de Arbaree, sa bera, in s'arcu triunfali de sa crèsia palatina de Santu Baìngiu Murriali.
Ocannu scolàstigu 2015/16, intamis, eus cuncodrau duas oras de Istòria giuicali in cincu tertzas;
e in duas cuartas, sceti, eus spricau unu pagu de Istòria muderna a pitzus de sa "Dia de sa
Sardìnnia", ascurtendi is crubas de s'innu de "Su patriota sardu a sos feudatàrios", prus cannota
che "Procurare e moderare" de Frantziscu Niàtziu Mannu, liau de su lìbburu de Istòria e
filolugia, scritu de s'Istòrigu Luciànu Carta ex Prèsidi nostu, editzionis CUEC, Muristenis-
Castedhu, gennaxu 2006.
Ma ocannu totu custu, no s'est bastau ca eus fatu fintzas unu progetu sighendi sa lei arregionali po sa:
“SPERIMENTAZIONE NELLA SCUOLA DELL’INSEGNAMENTO E DELL’UTILIZZO DELLA LINGUA
SARDA IN ORARIO CURRICOLARE, L.R. 5/2015 art. 33, comma 33”.
Aici cun sa Docenti curriculari S. Sanna, sa Dutorissa B. Siriu e deu che Tutor eus cuncodrau unu laboratòriu de “Istòria
giuicali de sa Sardìnnia" in sa Classi III A, de s’Institudu. Su cursu de 12 letzionis de duas oras donniuna est acabbau duas
cidas a oi, cun d-unu biaxu de stùdiu a su museu MUDA de Is Pratzas, biaxu fatu impari a is Scientis de àteras duas tertzas
programadoris: sa III BP, sa III AP e is Professoris cosa insoru.
Eus abbisitau custu bobboedhu de museu innui is cosas amostadas funt beni postas e beni spricadas, eus bistu fintzas su
filmau, arresau cun is bistimentas de intzaras, girau a pitzus de un'abbisita de su Jùixi Marianu IV e de sa Corti giuicali a su
castedhu de sa Marmidha, mancàt sceti in is scenas s'imperu de sa Lìngua sarda a spricai totu su chi s'ant amostau, agatau in
is ùrtimus annus de sgavus in su castedhu.
A is Scientis e a is Docentis custa abbisita museali est praxa meda. In acabbu de su cursu in sa III A ant fatu un’averiguada
scrita, a pitzus de s'Istòria chi est stètia spricada.
Cracai innoi e brintai in su giassu de s'arretza po biri sa "Carta" e is cuàturu Logus.
http://www.emigratisardi.com/link-e-risorse/carta-de-logu-istoriga-e-linguistiga-de-sardinnia.html