SAKSHANDSAMARSilje Hauge

INNVALSTELEFON

DYKKARDATO

VÅR DATO09.05.2019

TELEFAKS+47 22 94 04 04postmottak@ra.nowww.riksantikvaren.noVÅR REF.

19/01457-3DYKKARREF.2016/3849-35

ARK. P - Plansaker

261 Austevoll kom. - Ho

Riksantikvaren -Direktoratet for kulturminneforvaltning A: 9541Dronningensgate 13 • Pb. 1483Vika • 0116Oslo • Tlf: 22 94 04 00 • www.ra.no

Hordaland fylkeskommunePostboks 79005020 Bergen

Att: Jostein Aksdal

Framlegg til områdeplan for Storebø, gnr 43 m.fl, Austevoll kommune, Hordaland.

Løyve til inngrep i automatisk freda kulturminne, jf. kulturminnelova § 8 fjerde ledd.

Konflikt med id 241011 og id 212603:

Vi viser til dykkar brev 5. april, der vi blir bedtom å uttale oss til forslag til områdeplan forStorebø i Austevoll kommune. Vi viser også til brev av 26. april frå Universitetsmuseet i Bergenmed vedlagt framlegg til budsjett og prosjektplan for gjennomføring av arkeologisk gransking(utgraving og etterarbeid).

Innanfor reguleringsområdet er det registrert følgjande lokalitetar som er automatisk freda imedhald av kulturminnelova § 4 første ledd.

Id 241011- Dyrkingslag, førromersk jernalderId 241012- Dyrkingslag, førromersk jernalderId 6692- Gravfelt, jernalderId 118537- Busetjing frå steinalderId 118536- Busetjing frå steinalderId 212603- Busetjing frå yngre steinalderId 97714-Gravhaug, jernalder

Fem av lokalitetane, id 241012, 6692, 118537, 118536 og 97714, skal regulerasttil omsynssone H730 i framleggets reviderte plankart og føresegner, mens to av lokalitetane, id 241011 og id212603, søkjastfrigjeve ved planforslag til offentleg ettersyn. I samsvar med kulturminnelova §8 fjerde ledd, skal det ved handsaming av reguleringsplanar tas stilling til om ein kan gje løyvetil inngrep i automatisk freda kulturminne som blir råka av planen. Riksantikvaren er rettestyresmakt til å fatte avgjersle i slike saker, jf. forskrift om fagleg ansvarsfordeling mv. etterkulturminnelova § 1 nr. 1.

Riksantikvaren har i samband med reguleringsplan for Gråsidalen nord tidlegare gitt løyve tilinngrep i steinalderbuplass, id 212603 jf. vårt fråsegn av 08.12.2016, med vilkår om arkeologiskutgraving. Utgravinga gjennomførast i løpet av våren/ sommaren 2019. I framlegg forområdeplan for Storebø er fråsegn for id 212603 i vedtatt plan for Gråsidalen ført vidare iområde for føresegn #1, planens § 11. Ny planhandsamingfordrar nytt vedtak etterkulturminnelova jf § 8, 4. ledd, og framlegg til områdeplan til offentleg ettersyninneber dermednytt vedtak om løyve til inngrep i id 212603. Dette skulle ha vært med i oversending av saka.

Riksantikvaren -Direktoratet for kulturminneforvaltning A: 9541Dronningensgate 13 • Pb. 1483Vika • 0116Oslo • Tlf: 22 94 04 00 • www.ra.no

2

Skildring av kulturminnaId 241011 er spor etter eldre dyrking/åkerbruk. Ved den arkeologiske registreringa vardyrkingslaget synleg i nordre del av sjakt 3 og 4 og i heile sjakt 5. Dyrkingslaget er eit mørktgråbrunt lag med jord, dette er eit svært kol-og sandhaldig lag. Profilen viser eit lag som er i frå7 til 18 cm. tjukt. Liggande over er det og matjord, dette laget er då det moderne landbruket.Under det førhistoriske åkerlaget er eitlaglysgrått til gult farga sand-og silthaldig undergrunn.Undergrunnen har bitar av trekol. Ei trekolprøve frå dyrkingslaget i sjakt 3 vart sendt til C14analyse og vart datert til 2240+/-30 BP/ 390-205 Cal BC, altså til førromersk jernalder. I tilleggble det funne eit enkelt stolpehol i sjakt 3.

Steinalderlokaliteten id 212603 ligg ved sjøen og er definert av 9 funnførande prøvestikk,mellom 10 og 13 meterover dagens havnivå, og avgrensa innfor eit areal på om lag 25 x 40meter. Lokaliteten er avgrensa av berg i nord og nordaust, knausar i vest, og funntommeprøvestikk i nordvest. Alt talar for at i steinalderen har lokaliteten hatt gode hamneforholdsøraust og nordvest for busettingspora som er funne.

Totalt er det 214 funn frå prøvestikka på lokaliteten. Funna er avslag i flint, kvarts, rhyolitt,grønstein og kvartsitt. Tangepilspiss i flint og rhyolitt talar for tidlegneolitikum, ogskiferpilspiss med rombisk tverrsnitt talar for mellomneolitikum. Høgdaover dagens havnivåstøttar denne dateringa.

Det vart og funne pimpstein og eit lite stykke oker samt keramikk. Toav pimpsteinane harslipespor. Keramikkfragmenta er av to slag;Ein grovmagra type medtjukt gods, og einfinmagra type med tynt gods. I eit av prøvestikka vart det funne ei steinpakning.

Meir om planforslagetPlanen omfattar kommunesenteret og tettstaden Storebø på Austevoll. Storebø ligg nord ikommunen, på øya Huftarøy. Planområdet omfattar dei sentrale delane av Storebø samtomkringliggande bustadområde/ næringsområde. Potensielle utviklingsområde i utkanten avtettstaden vert og tatt med i planen.

Bakgrunnen for planforslaget er at kommunen ønskjer å styre utviklinga slik at fokus blir motsjøen, slik tradisjonen er i resten av Austevoll. I tillegg ligg det føre ein rekkje reguleringsplanarfor Storebø som ikkje fungerer slik kommunen ønskjer. Einønskjer difor å utarbeide ein nyheilskapleg områdereguleringsplan for Storebø.

Merknader frå Hordaland fylkeskommuneFylkeskommunen vurderer løysinga for vern av forhistoriske lokalitetar i områdeplanen samlasett er god, men at det ut i frå gjeldande omsyn til sikker og trygg ferdsle til og fråkommunesenteret er uråd å ivareta eitframtidig vern av lokaliteten id 241011.Fylkeskommunen sitt syn er at kjeldeverdien til lokaliteten kan auka innsikta om Storebø somgard lokalt, men og gje viktige bidrag til generell kunnskap om perioden førromersk jernalder.

Fylkeskommunen tilrår dispensasjon med vilkår om arkeologisk utgraving av lokalitet id241011.

I fråsegn av07.11.2016uttalar fylkeskommunen at dei anbefaler frigjeving av id 212603 grunnaat det ikkje vil vere realistisk å flytte/ endre allereie tinglyste og oppmålte eigedommar.Lokaliteten vurderast å ha høg vitskapeleg kjeldeverdi. Fylkeskommunen anbefaler difor at det

Riksantikvaren -Direktoratet for kulturminneforvaltning A: 9541Dronningensgate 13 • Pb. 1483Vika • 0116Oslo • Tlf: 22 94 04 00 • www.ra.no

3

blir gjeve dispensasjon frå kulturminnelova med vilkår om ei arkeologisk utgraving avsteinalderbuplassen.

Merknader frå Universitetsmuseet i Bergen.Universitetsmuseet i Bergen vurderer at id 241011 kan være ein lokalitet med fleirfasadyrkingslag, og at det er mogleg at det eine registrerte stolpeholet representerer busetjingsspor isameområde. Dette er kulturspor som har lokal kjeldeverdi. Ettersom kunnskapen omjordbruket i den ytre kystsona i Hordaland er mangelfull vil ei undersøking av kulturminnaogså ha betydning for kunnskapen om regional variasjon i den forhistoriske busetjinga ogjordbruket i Norge. Universitetsmuseet i Bergen er samde med Hordaland fylkeskommune sivurdering, og tilrår at det gis dispensasjon frå kulturminnelova for denråka lokaliteten Id241011, med vilkår om arkeologisk utgraving.

I museets fråsegn av 24.11.2016, som omhandlar id 212603, peikast det på atsteinalderlokalitetener innhaldsrik når det gjeld arkeologiske funn, kulturlag og organiskmateriale. Funna ser ut til representere tidleg-og mellomneolitikum. Lokaliteten er utvilsamtviktig, og med stort kjeldepotensial. Museet anbefaler dispensasjon frå kulturminnelova medvilkår om arkeologisk utgraving av id 212603.

Riksantikvarens merknader og vurdering av sakaRiksantikvaren skal verne om kulturminne som ikkje-fornybare ressursar, og arbeide for atkulturminneverdiane best mogleg blir tekne hand om og nyttiggjort i eit samfunn i endring.Løyve til inngrep i automatisk freda kulturminne kan bli gittetter ei vurdering av deikulturminnefaglege verdiane veidopp mot private omsyn, og omsyn til samfunnet. I dennesaka måomsyn til sikker og trygg ferdsle til og frå kommunesenteret vektleggjast. Dette fordraretablering av gang-og sykkelsti i sikringssona til id 241011, noko som vil være egna til å skadekulturminneverdien. Dyrkingslag er ein kulturminnetype som kan gje viktigebidrag tilkunnskapen om dyrkings-og busetjingsutviklinga i forhistoria, og Riksantikvaren er samd medfylkeskommunen og museet i at kjeldepotensialet ved ei arkeologisk utgraving overstigbevaringsverdien av kulturminnet i dette særlege tilfellet.

Når det gjeld id 212603 opprettheld vi vår vurdering av 08.12.2016, og gjev løyve tilinngrep idette kulturminnet jf. kulturminnelova § 8, 4. ledd. Budsjett for utgravinga er vedtatt i fråsegnav 07.05.2018.

Riksantikvaren gjev etter samla vurdering samtykke til at områdeplanfor Storebøkangodkjennast under føresetnad av at det vert gjennomført ei arkeologisk utgraving av dei råkakulturminna før tiltak i tråd med reguleringsplanen vert realisert, jf. vedlagd kart datert. Isamsvar med kulturminnelova § 10, skal den arkeologiske granskingaav id 241011bli dekt avtiltakshavar.

Vedtak om omfang av den arkeologiske granskingaav id 241011,med endelege kostnader ogavgrensing av utgravingsområdet, kan først skje etter at reguleringsplanen er endeleg vedteken.Vi gjer merksam påat arkeologiske utgravingar normalt berre lar seg gjennomføre isommarhalvåret, og at tiltakshavar må ta omsyn til dette i vidare planlegging.

Tiltakshavar må varsle Hordaland fylkeskommunei god tid før han ynskjer å realisere tiltaketter reguleringsplanen. Riksantikvaren vil deretter fatte vedtak om omfanget av denarkeologiske granskinga. Dette vedtaket kan klagast på i medhald av forvaltningslova §§ 28 og29.

Riksantikvaren -Direktoratet for kulturminneforvaltning A: 9541Dronningensgate 13 • Pb. 1483Vika • 0116Oslo • Tlf: 22 94 04 00 • www.ra.no

4

I følgje framlegget til budsjett frå Universitetsmuseet i Bergen, er ei utgraving av gjeldandekulturminne, dyrkingslag id 241011rekna å koste inntil kr. 597881,-(2019-kroner og satsar).Riksantikvaren vil sjå nærare på framlegget til budsjett og arbeidsomfang før vedtak etterkulturminnelova § 10 blir fatta.

Budsjett for utgraving av id 212603 er vedtatti Riksantikvarens fråsegn av 07.05.2018.Riksantikvaren vedtok at Staten skal koste den naudsynte arkeologiske utgravinga av id 212603,som skal gjennomførastførbyggetiltak kan setjast i gong etter reguleringsplanen. Granskingakjem på maksimalt kr 5 681 000, -, jf. budsjett og prosjektplan fråUniversitetsmuseet i Bergen.

Kulturminna, id 241011 og id 212603, skal merkast i plankartet som område for føresegnmedsignaturen RpBg (grense for føresegn i reguleringsplan) og få nr #1, #2.

Følgjande tekst skal inn i fellesføresegnene i reguleringsplanen:

”Før iverksetjing av tiltak i tråd med planen,skal det gjennomførast ei arkeologisk utgraving av deiautomatisk freda kulturminna id 241011 og id 212603som er merka som område for føresegn #1, #2 iplankartet.

Tiltakshavar skal ta kontakt med Hordaland fylkeskommunei god tid før tiltaket skal gjennomførast, slikat omfanget av den arkeologiske granskinga kan bli fastsatt."

Område for føresegnkan tas ut av planen når utgravinga er gjennomført.

Den arkeologiske granskinga av id 241011 skal dekkast av tiltakshavar, jf. kulturminnelova § 10.

Dispensasjon frå den automatiske fredinga gjennom planvedtaket byggjer på at teksten oververt teken inn i føresegnene til reguleringsplanen. Riksantikvaren ber Hordalandfylkeskommuneklargjere dette i si fråsegn til Austevollkommune. Vi ber også om atRiksantikvaren si fråsegn i saka blir lagt ved den endelege fråsegna frå fylkeskommunen tilkommunen.

Dersom kommunen gir melding om at teksten ovanfor ikkjevil bli teken inn i føresegnene tilreguleringsplanen, og fylkeskommunen likevel ikkje vil fremje motsegn til planen, må de utanopphøyr varsle Riksantikvaren om dette. Riksantikvaren vil i så fall normalt fremje motsegn tilplanen.

Beste helsing

Isa Trøim (e.f.)seksjonssjef

Silje Haugeseniorrådgjevar

Riksantikvaren -Direktoratet for kulturminneforvaltning A: 9541Dronningensgate 13 • Pb. 1483Vika • 0116Oslo • Tlf: 22 94 04 00 • www.ra.no

5

Brevet er elektronisk godkjendVedlegg: Kart datert 09.05.2019

Budsjett og prosjektplan datert 26.04.2019

Kopi til: Universitetsmuseet i Bergen -Fornminneseksjonen, Postboks 7800, 5020 BERGEN