27 Mayıs’ı hazırlayan olaylar27 Mayıs’ı hazırlayan olaylar 27 mayıs 1960 darbesi27 mayıs 1960 darbesi Gençlerin emperyalizme karşı Gençlerin emperyalizme karşı

ayaklanışları, direniş ve eylemleriayaklanışları, direniş ve eylemleri 1968 gençlik hareketleri1968 gençlik hareketleri 12 Mart 1971 muhtırası12 Mart 1971 muhtırası İşkence ve idamlarİşkence ve idamlar 12 Eylül 1980 darbesi12 Eylül 1980 darbesi Apolitize edilen gençlikApolitize edilen gençlik

27 Mayıs’ı Hazırlayan 27 Mayıs’ı Hazırlayan OlaylarOlaylar

Üniversite gençliği 60 Üniversite gençliği 60 darbesine giderken darbesine giderken yoğun toplumsal yoğun toplumsal gösteriler içinde yer gösteriler içinde yer almıştır.İlk hareket almıştır.İlk hareket 1956’da A.Ü. SBF Fikir 1956’da A.Ü. SBF Fikir Kulübü’nün bir toplantı Kulübü’nün bir toplantı düzenlemesiyle düzenlemesiyle oldu.Menderes oldu.Menderes “üniversitenin çanına “üniversitenin çanına ot tıkamak”tan söz ot tıkamak”tan söz etti, bu tutum etti, bu tutum üniversite gençliğinde üniversite gençliğinde tepki oluşturdu.tepki oluşturdu.

27 nisan 60’da, İ.Ü. Tıp Fakültesi Öğrenci 27 nisan 60’da, İ.Ü. Tıp Fakültesi Öğrenci Derneği’nin Beyazıt Beyaz Saray Derneği’nin Beyazıt Beyaz Saray Salonu’nda yapılan kongresi polisler Salonu’nda yapılan kongresi polisler tarafından basıldı, öğrenciler dövüldü.tarafından basıldı, öğrenciler dövüldü.

Bütün gençlik “Hürriyet-hürriyet!” diye Bütün gençlik “Hürriyet-hürriyet!” diye bağırıyordu.bağırıyordu.

Meclis ve özellikle Tahkikat Komisyonu’nun Meclis ve özellikle Tahkikat Komisyonu’nun çalışmalarının yayımlanması yasaklandı.O çalışmalarının yayımlanması yasaklandı.O gün İnönü, Meclis’te şöyle bir konuşma gün İnönü, Meclis’te şöyle bir konuşma yaptı:”Demokratik rejim istikametinden yaptı:”Demokratik rejim istikametinden ayrılıp ülkeyi baskı rejimi haline götürmek ayrılıp ülkeyi baskı rejimi haline götürmek tehlikeli bir şeydir.Bu yolda devam tehlikeli bir şeydir.Bu yolda devam ederseniz, ben de sizi kurtaramam...” ederseniz, ben de sizi kurtaramam...”

27 Mayıs 1960 Darbesi27 Mayıs 1960 Darbesi

50’lerin ortalarından 50’lerin ortalarından itibaren subaylar itibaren subaylar arasında DP iktidarını arasında DP iktidarını devirmek için birbirinden devirmek için birbirinden habersiz birçok gizli habersiz birçok gizli örgüt kuruldu.1960 yılına örgüt kuruldu.1960 yılına doğru orduda iktidarı doğru orduda iktidarı devirme yolunda devirme yolunda örgütlenmeler giderek örgütlenmeler giderek olgunlaştı ve subaylar 27 olgunlaştı ve subaylar 27 Mayıs 1960’ta ülke Mayıs 1960’ta ülke yönetimine el koydular. yönetimine el koydular.

60 darbesinde Orgeneral Cemal 60 darbesinde Orgeneral Cemal Gürsel hareketin liderliğine Gürsel hareketin liderliğine getirilmişti; ancak alt ve orta getirilmişti; ancak alt ve orta rütbedeki subayların ağırlığı dikkat rütbedeki subayların ağırlığı dikkat çekiciydi.Amaç, Türkiye’de kökten bir çekiciydi.Amaç, Türkiye’de kökten bir kurumsal dönüşüm yaratmaktı.Atılan kurumsal dönüşüm yaratmaktı.Atılan ilk adım subayların ağırlıklı olarak ilk adım subayların ağırlıklı olarak temsil edildiği “Milli Birlik temsil edildiği “Milli Birlik Komitesi”nin kurulmasıydı ve Komitesi”nin kurulmasıydı ve ülkedeki gerçek iktidar bu komiteye ülkedeki gerçek iktidar bu komiteye geçti.geçti.

27 Mayıs hareketinin 27 Mayıs hareketinin

karşılaştığı en çetin karşılaştığı en çetin güçlüklerden biri de, eski güçlüklerden biri de, eski DP liderlerine ne DP liderlerine ne yapılacağı yapılacağı sorusuydu.DP’nin önde sorusuydu.DP’nin önde gelenleri tutuklanmış ve gelenleri tutuklanmış ve Yassıada’da gözetim Yassıada’da gözetim altına altına alınmışlardı.Davalar alınmışlardı.Davalar sonunda, DP’nin üç sonunda, DP’nin üç önemli ismi Başbakan önemli ismi Başbakan Adnan Menderes, Dışişleri Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan idam cezasına Polatkan idam cezasına çarptırıldılar.çarptırıldılar.

60’da yaşanan bu gelişmeler 60’da yaşanan bu gelişmeler Cumhuriyet tarihinde askeri darbeler ve Cumhuriyet tarihinde askeri darbeler ve siyasal idamlar döneminin başlangıcı siyasal idamlar döneminin başlangıcı olmuştur.27 Mayıs darbesinin ülkeye olmuştur.27 Mayıs darbesinin ülkeye getirdiği en radikal düzenleme 1961’de getirdiği en radikal düzenleme 1961’de halk oylaması ile kabul edilen yeni halk oylaması ile kabul edilen yeni anayasadır.1961 Anayasası’nın getirdiği anayasadır.1961 Anayasası’nın getirdiği özgür gibi görünen ortam sendikalar ve özgür gibi görünen ortam sendikalar ve sol hareketler gibi sosyal ve düşünsel sol hareketler gibi sosyal ve düşünsel grupların siyaset meydanına çıkmasını grupların siyaset meydanına çıkmasını sağlayacak böylece 1960 ve 1970’lerde sağlayacak böylece 1960 ve 1970’lerde bunlara tepki olarak gelişen siyasal bunlara tepki olarak gelişen siyasal çalkantılara yol açacaktı.çalkantılara yol açacaktı.

Gençlerin Emperyalizme Karşı Gençlerin Emperyalizme Karşı Ayaklanışları, Direniş ve Ayaklanışları, Direniş ve

EylemleriEylemleri 1961-71 dönemini ele 1961-71 dönemini ele

aldığımızda, öğrencilerin bu aldığımızda, öğrencilerin bu yönde ilk istemi 1964 yönde ilk istemi 1964 Temmuz ayındadır.Üniversite Temmuz ayındadır.Üniversite yönetimi her yıl yönetimi her yıl öğrencilerden aldığı kayıt, öğrencilerden aldığı kayıt, kabul, sınav ve harç kabul, sınav ve harç miktarlarını arttırır.Bunun miktarlarını arttırır.Bunun üzerine öğrenciler kendilerini üzerine öğrenciler kendilerini temsil eden birlikler temsil eden birlikler aracılığıyla eyleme başlar.İki aracılığıyla eyleme başlar.İki ay süren eylemler sonucunda ay süren eylemler sonucunda MEB harçlara yapılan zamları MEB harçlara yapılan zamları geri alır. geri alır.

11 Kasım 1966 günü 11 Kasım 1966 günü İstanbul Üniversitesi İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nin Hukuk Fakültesi’nin 1.sınıfında derslere 1.sınıfında derslere girmeme eylemi girmeme eylemi yapan öğrenciler yapan öğrenciler derse girerek gürültü derse girerek gürültü yaparlar.yaparlar.

10 Aralık 1964’te öğrenciler bir bildiri 10 Aralık 1964’te öğrenciler bir bildiri yayınlayarak üniversite reformu bir an yayınlayarak üniversite reformu bir an önce gerçekleştirilmezse üniversitenin önce gerçekleştirilmezse üniversitenin kapısına kilit vurup kapatacaklarını kapısına kilit vurup kapatacaklarını açıklarlar.İ.Ü. Hukuk Fakültesi 1967-68 açıklarlar.İ.Ü. Hukuk Fakültesi 1967-68 öğretim dönemi yine öğrencilerin öğretim dönemi yine öğrencilerin derse girmeme eylemi başlatmasıyla derse girmeme eylemi başlatmasıyla açılır.Bütün öğrencilerin desteğiyle 30 açılır.Bütün öğrencilerin desteğiyle 30 Ekim 1967’de başlayan derslere Ekim 1967’de başlayan derslere girmeme eylemi, öğretim üyelerinin girmeme eylemi, öğretim üyelerinin desteklememesi ve durumun savcılığa desteklememesi ve durumun savcılığa bildirilerek bazı öğrencilerin gözaltına bildirilerek bazı öğrencilerin gözaltına alınması üzerine 8 kasım 1967’de alınması üzerine 8 kasım 1967’de sona erer.sona erer.

1968 Gençlik Hareketleri1968 Gençlik Hareketleri 68 yılına gelindiğinde 68 yılına gelindiğinde

öğrenci istemleri öğrenci istemleri değişiyor, artık değişiyor, artık üniversitede reform değil, üniversitede reform değil, “Üniversitede ve Eğitimde “Üniversitede ve Eğitimde Devrim” Devrim” isteniyordu.Türkiye’de ilk isteniyordu.Türkiye’de ilk hareket Ankara’da hareket Ankara’da DTCF’de patladı.Haziran DTCF’de patladı.Haziran 68 boykotu “sağ sol yok 68 boykotu “sağ sol yok boykot var!” sloganıyla boykot var!” sloganıyla başlamıştır.Bu deneyimin başlamıştır.Bu deneyimin en önemli yanı o güne en önemli yanı o güne kadarki en iyi örgütlenme kadarki en iyi örgütlenme örneği olmasıdır.örneği olmasıdır.

İ.Ü.’de ilerici öğretim üyeleri ve İ.Ü.’de ilerici öğretim üyeleri ve asistanları tarafından hazırlanan asistanları tarafından hazırlanan Üniversite Reform Taslağı, İşgal Üniversite Reform Taslağı, İşgal Komiteleri Konseyi tarafından Komiteleri Konseyi tarafından onaylanmıştır.1968 sonbaharında onaylanmıştır.1968 sonbaharında Milli Türk Talebe Birlik'lilerin Milli Türk Talebe Birlik'lilerin üniversiteye düzenlediği baskın, 68’i üniversiteye düzenlediği baskın, 68’i izleyen yıllarda şiddetlenecek olan izleyen yıllarda şiddetlenecek olan çatışmaları haber veriyordu.Bu çatışmaları haber veriyordu.Bu dönemin önemli kayıplarından dönemin önemli kayıplarından bazıları Vedatbazıları Vedat Demircioğlu ve 28 Demircioğlu ve 28 Nisan olaylarında polis tarafından Nisan olaylarında polis tarafından öldürülen Turan Emeksiz‘di.öldürülen Turan Emeksiz‘di.

Üniversite reformu için yola Üniversite reformu için yola çıkan öğrenci kitlelerinin 6. çıkan öğrenci kitlelerinin 6. Filo olayları sırasında Filo olayları sırasında doğrudan devlet erki ile doğrudan devlet erki ile yüzyüze kalıp çatışma içine yüzyüze kalıp çatışma içine girmesi, öğrencilerin önce girmesi, öğrencilerin önce toplumun dönüştürülmesi toplumun dönüştürülmesi gerektiği yolundaki kanısını gerektiği yolundaki kanısını pekiştirdi.Öğrenciler 1968 pekiştirdi.Öğrenciler 1968 yazında "Anadolu'ya çıkma" yazında "Anadolu'ya çıkma" kampanyası başlattılar.Bu kampanyası başlattılar.Bu kampanyada gerek kampanyada gerek toplumsal düzene yönelik toplumsal düzene yönelik eleştiriler, gerekse ABD eleştiriler, gerekse ABD emperyalizminin emperyalizminin Türkiye'deki varlığı, ilişki Türkiye'deki varlığı, ilişki kurulabilen halk kesimlerine kurulabilen halk kesimlerine aktarılmaya çalışıldı.aktarılmaya çalışıldı.

Türkiye’de bunlar Türkiye’de bunlar yaşanırken 1968 yılında yaşanırken 1968 yılında Paris’te meydana gelen Paris’te meydana gelen öğrenci eylemleri, bu öğrenci eylemleri, bu tarihe kadar görülmemiş tarihe kadar görülmemiş bir düzeye ve etkinliğe bir düzeye ve etkinliğe ulaştı.Tüm Fransız ulaştı.Tüm Fransız toplumunu tepeden toplumunu tepeden tırnağa sarstı ve etkileri tırnağa sarstı ve etkileri diğer ülkelere kadar diğer ülkelere kadar yayıldı.9 milyon işçinin yayıldı.9 milyon işçinin genel greve gitmesi ile işçi genel greve gitmesi ile işçi ve öğrenci eylemlerinin ve öğrenci eylemlerinin toplumu büyük bir güçle toplumu büyük bir güçle sarstığı görülüyordu. sarstığı görülüyordu. Öğrenciler, “Sınıfsız Öğrenciler, “Sınıfsız Toplum” istiyordu.Toplum” istiyordu.

Öğrenci hareketleri daha sonra İtalya’da, Öğrenci hareketleri daha sonra İtalya’da, Batı Almanya’da, İngiltere’de ve birçok Batı Almanya’da, İngiltere’de ve birçok ülkede görüldü.Tüm Avrupa ülkelerinde genç ülkede görüldü.Tüm Avrupa ülkelerinde genç nüfus oranı artıyordu, işsizlik sorunu esas nüfus oranı artıyordu, işsizlik sorunu esas olarak gençliğin sorunu oldu.Çünkü işsizler olarak gençliğin sorunu oldu.Çünkü işsizler ordusunun yarısı 25 yaşın altındaydı. ordusunun yarısı 25 yaşın altındaydı. Üniversite mezunları arasında da işsizlik oranı Üniversite mezunları arasında da işsizlik oranı yükseliyordu.68 eylemlerinde özellikle yükseliyordu.68 eylemlerinde özellikle İtalya’da öne çıkan önemli bir neden de İtalya’da öne çıkan önemli bir neden de "diplomalı işsizlik" oldu.68'in temel dinamiği "diplomalı işsizlik" oldu.68'in temel dinamiği olan üniversiteli gençlik, bütün bu sorunların olan üniversiteli gençlik, bütün bu sorunların yanı sıra öznel sorunlarda yanı sıra öznel sorunlarda yaşıyordu.“Üniversitelerinyaşıyordu.“Üniversitelerin Sanayileşmesi" için Sanayileşmesi" için yeni düzenlemeler yapıldı.Öğrenim yeni düzenlemeler yapıldı.Öğrenim kitleselleşti.kitleselleşti.

68 Türkiye'de de öğrenci eylemlerinin 68 Türkiye'de de öğrenci eylemlerinin yükseldiği yıl olmuştur.Fakat Avrupa ile yükseldiği yıl olmuştur.Fakat Avrupa ile doğrudan bir bağlantı söz konusu doğrudan bir bağlantı söz konusu değildir.Kuşkusuz bir etkilenmedir.Ama değildir.Kuşkusuz bir etkilenmedir.Ama bu etkilenme, burjuvazi ve uşaklarının bu etkilenme, burjuvazi ve uşaklarının iddia ettikleri gibi, "Türkiye'de 68 iddia ettikleri gibi, "Türkiye'de 68 eylemlerinineylemlerinin, , daha çok Avrupa'yı 'taklit'daha çok Avrupa'yı 'taklit' hevesinden kaynaklandığı" şeklinde bir hevesinden kaynaklandığı" şeklinde bir etkilenme değildir.Türkiye'deki 68 etkilenme değildir.Türkiye'deki 68 eylemleri, 27 Mayıs öncesinden eylemleri, 27 Mayıs öncesinden başlayarak 1960 sonrası adım adım başlayarak 1960 sonrası adım adım yükselen öğrenci hareketinin bir yükselen öğrenci hareketinin bir devamıdır.devamıdır.

12 Mart 1971 Muhtırası12 Mart 1971 Muhtırası 12 Mart muhtırası, 12 Mart muhtırası,

TürkiyeTürkiye Cumhuriyeti Cumhuriyeti tarihinde meydana tarihinde meydana gelen dördüncü, başarılı gelen dördüncü, başarılı olmuş ikinci ve emir-olmuş ikinci ve emir-komuta zinciri içerisinde komuta zinciri içerisinde yapılmış ilk askeri darbe yapılmış ilk askeri darbe eylemidir.eylemidir.

1969’dan itibaren artan siyasal 1969’dan itibaren artan siyasal istikrarsızlık ve kutuplaşma, istikrarsızlık ve kutuplaşma, demokratikleşmenin ilerlemesini demokratikleşmenin ilerlemesini engellendi.Yeni yönetim ve Meclis’teki engellendi.Yeni yönetim ve Meclis’teki partilerin çoğu, 1961 Anayasası’nın “Türk partilerin çoğu, 1961 Anayasası’nın “Türk toplumuna bol geldiği” ya da Nihat toplumuna bol geldiği” ya da Nihat Erim’in tabiriyle “lüks olduğu” Erim’in tabiriyle “lüks olduğu” kanısındaydılar.Temel hak ve özgürlükler kanısındaydılar.Temel hak ve özgürlükler rejiminde kısıtlamalara gidildi.Sıkıyönetim rejiminde kısıtlamalara gidildi.Sıkıyönetim uygulamalarının kapsamı genişletildi.TRT uygulamalarının kapsamı genişletildi.TRT ve üniversitelerin özerklikleri ve üniversitelerin özerklikleri daraltıldı.Türkiye İşçi Partisi ve Milli Nizam daraltıldı.Türkiye İşçi Partisi ve Milli Nizam Partisi kapatıldı.Partisi kapatıldı.

12 Mart muhtırasıyla, 12 Mart muhtırasıyla, TSK’nın siyasal TSK’nın siyasal yaşama müdahalesi yaşama müdahalesi anayasal bir çerçeve anayasal bir çerçeve içersinde içersinde kurumlaşmış kurumlaşmış oldu.1971 muhtırası, oldu.1971 muhtırası, gerektiğinde TSK’nın gerektiğinde TSK’nın müdahale yetkisini müdahale yetkisini kullanacağının somut kullanacağının somut bir göstergesiydi.bir göstergesiydi.

İşkence ve İdamlarİşkence ve İdamlar

İnsanlar özgür düşündükçe bunların İnsanlar özgür düşündükçe bunların kısıtlanması için ellerinden geleni yapan kısıtlanması için ellerinden geleni yapan idaredekiler; isteklerine yavaş yavaş idaredekiler; isteklerine yavaş yavaş ulaşıyordu.71 muhtırasıyla istekler açıkça ulaşıyordu.71 muhtırasıyla istekler açıkça ortaya konmuş; niyetler değişmişti.Artık ortaya konmuş; niyetler değişmişti.Artık istenen tek şey cansız genç bedenlerdi.Bu tür istenen tek şey cansız genç bedenlerdi.Bu tür amaçlara ulaşabilmek için birçok insana amaçlara ulaşabilmek için birçok insana işkence yapıldı ve idam kararları alındı.İşkence işkence yapıldı ve idam kararları alındı.İşkence yapılan insanların suçu sadece özgür yapılan insanların suçu sadece özgür düşünceleri nedeniyle hapse atılanları düşünceleri nedeniyle hapse atılanları övmekti.İdam kararlarıysa önceden belirlenmiş övmekti.İdam kararlarıysa önceden belirlenmiş gibi hiçbir istek doğrultusunda değişmiyordu.gibi hiçbir istek doğrultusunda değişmiyordu.

16 Mart 71 akşamı Şarkışla’da yakalanan Deniz 16 Mart 71 akşamı Şarkışla’da yakalanan Deniz Gezmiş ve Yusuf Aslan bir daha dışarı Gezmiş ve Yusuf Aslan bir daha dışarı çıkarılmamak üzere hapse atıldılar.16 Temmuz çıkarılmamak üzere hapse atıldılar.16 Temmuz 71’de olaylı bir şekilde başlayan mahkeme 9 71’de olaylı bir şekilde başlayan mahkeme 9 Ekim 71’de 18 gencin idamı istemiyle Ekim 71’de 18 gencin idamı istemiyle sonuçlandı.İddaanameye karşılık uzun bir sonuçlandı.İddaanameye karşılık uzun bir savunma hazırlanmasına rağmen verilen karar savunma hazırlanmasına rağmen verilen karar önceden belli olduğundan idam sayılarının önceden belli olduğundan idam sayılarının azaltılmasından başka bir sonuç alınamadı.Haksız azaltılmasından başka bir sonuç alınamadı.Haksız bir şekilde hapse atılan arkadaşlarını bir şekilde hapse atılan arkadaşlarını kurtarabilmek için dışarıdakiler, idamların iptal kurtarabilmek için dışarıdakiler, idamların iptal edilmesi için imza kampanyaları edilmesi için imza kampanyaları başlatmışlardı.Avukatlar ise mahkemeye sürekli başlatmışlardı.Avukatlar ise mahkemeye sürekli yeni savunmalarla gidip verilen kararları yeni savunmalarla gidip verilen kararları değiştirtmeye çalışsalarda, sonuç 3 gencin değiştirtmeye çalışsalarda, sonuç 3 gencin idamına vardı.İdam karşıtı olanları kışkırtmak idamına vardı.İdam karşıtı olanları kışkırtmak amacıyla parlemento kulislerinde “üçe üç” diye amacıyla parlemento kulislerinde “üçe üç” diye bağrışmalar oluyordu.61’de yapılan bağrışmalar oluyordu.61’de yapılan Menderes’lerin idamına karşılık istenen bu Menderes’lerin idamına karşılık istenen bu idamları, 11 senedir tutulan kinin belirtisi olarak idamları, 11 senedir tutulan kinin belirtisi olarak nitelendirebiliriz.nitelendirebiliriz.

Cezaevinde yapılan işkencelere Cezaevinde yapılan işkencelere karşı tepkilerini açıkça ortaya karşı tepkilerini açıkça ortaya koymak için, bütün devrimci gençler koymak için, bütün devrimci gençler açlık grevine başlarlar.11 gün süren açlık grevine başlarlar.11 gün süren açlık grevinden avukatlar haberdar açlık grevinden avukatlar haberdar olunca gençlerle konuşmaya olunca gençlerle konuşmaya giderler.İnfazların önlenmesi için giderler.İnfazların önlenmesi için hala büyük bir çaba içinde olduklarını hala büyük bir çaba içinde olduklarını belirtirler.Ancak avukatlar, çabalar belirtirler.Ancak avukatlar, çabalar boşa çıkarda infazlar gerçekleşirse boşa çıkarda infazlar gerçekleşirse onların sehpaya başları dik onların sehpaya başları dik çıkmalarını istedikleri için açlık çıkmalarını istedikleri için açlık grevine son verilmesini isterler.grevine son verilmesini isterler.

Grevlerin bitiminden 3 gün Grevlerin bitiminden 3 gün sonra 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a sonra 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan gece yarısı Mamak bağlayan gece yarısı Mamak Cezaevi’ndeki hareketlilik büyük Cezaevi’ndeki hareketlilik büyük bir durgunluğun habercisidir bir durgunluğun habercisidir aslında.Son sözlerinde o güne aslında.Son sözlerinde o güne kadar halklarının kurtuluşu için kadar halklarının kurtuluşu için verdikleri mücadeleleri verdikleri mücadeleleri özetlerler.Onlar idamlardan özetlerler.Onlar idamlardan önce söz verdikleri gibi önce söz verdikleri gibi tereddütsüz ve başları dik bir tereddütsüz ve başları dik bir şekilde gitmişlerdir artık.şekilde gitmişlerdir artık.

İdamlar sonrasında İdamlar sonrasında ülkede; tutuklanmaların ülkede; tutuklanmaların yanısıra, birçok yerde yanısıra, birçok yerde bomba patlamaları bomba patlamaları oldu.Gazeteciler infazlarla oldu.Gazeteciler infazlarla ilgili yazdıkları yazılardan, ilgili yazdıkları yazılardan, öğretmenler ise Deniz öğretmenler ise Deniz Gezmiş’i övdüklerinden Gezmiş’i övdüklerinden dolayı dolayı yargılandılar.İdamları yargılandılar.İdamları kınayan bildiriler dağıtan kınayan bildiriler dağıtan 13 öğrenci gözaltına 13 öğrenci gözaltına alındı.6 Mayıs’ta alındı.6 Mayıs’ta İstanbul’da geceyarısı bir İstanbul’da geceyarısı bir bankada ve ertesi gün bankada ve ertesi gün Hukuk Fakültesi öğrencisi Hukuk Fakültesi öğrencisi birinin çantasında bulunan birinin çantasında bulunan bombalar nedeniyle bombalar nedeniyle patlamalar oldu.patlamalar oldu.

Dönemin ünlü işkenceleri; falakaya yatırıp Dönemin ünlü işkenceleri; falakaya yatırıp ayak etleri parçalanıncaya kadar işkence ayak etleri parçalanıncaya kadar işkence yapmak ve daha sonra o kanlı ayakla tuzlu yapmak ve daha sonra o kanlı ayakla tuzlu suyun üstünde yürütmektir.Ancak onlar her suyun üstünde yürütmektir.Ancak onlar her zamanki gibi direnmiş ve bu kadar zamanki gibi direnmiş ve bu kadar işkenceden sonra hala yaşıyabiliyorlar diye işkenceden sonra hala yaşıyabiliyorlar diye dalga geçercesine saygı görmüşlerdir!Ayrıca dalga geçercesine saygı görmüşlerdir!Ayrıca infazlardan sonra tutulan tutanaklara da infazlardan sonra tutulan tutanaklara da bakarsak Yusuf Aslan’ın bir Emniyet Genel bakarsak Yusuf Aslan’ın bir Emniyet Genel Müdürü’yle yaptığı konuşmada:“Yine Müdürü’yle yaptığı konuşmada:“Yine işkencelere devam ediyor musunuz?” işkencelere devam ediyor musunuz?” sorusuna karşılığı “Bizde öyle usuller yoktur.” sorusuna karşılığı “Bizde öyle usuller yoktur.” şeklinde alınca “Yine elektrik cereyanı ile şeklinde alınca “Yine elektrik cereyanı ile işkence yapıyor musunuz?” şeklinde işkence yapıyor musunuz?” şeklinde tekrardan soru sorduğunu ve Emniyet Genel tekrardan soru sorduğunu ve Emniyet Genel Müdürü’nden cevap alamadığını görürüz.Müdürü’nden cevap alamadığını görürüz.

12 Eylül 1980 Darbesi12 Eylül 1980 Darbesi 12 Eylül 1980 günü sabah 12 Eylül 1980 günü sabah

saatlerinde Türk Silahlı saatlerinde Türk Silahlı Kuvvetleri, emir-komuta Kuvvetleri, emir-komuta zinciri içinde yönetime zinciri içinde yönetime doğrudan el koydu.80 doğrudan el koydu.80 darbesi, ordu üst darbesi, ordu üst kademesinden oluşan bir Milli kademesinden oluşan bir Milli Güvenlik Konseyi oluşturarak Güvenlik Konseyi oluşturarak yönetim ve yasama yetkilerini yönetim ve yasama yetkilerini bir elde topladı.MGK Başkanı bir elde topladı.MGK Başkanı Kenan Evren darbenin Kenan Evren darbenin gerekçelerini aynı gün öğle gerekçelerini aynı gün öğle saatlerinde yaptığı radyo ve saatlerinde yaptığı radyo ve televizyon konuşmasında televizyon konuşmasında kamuoyuna açıkladı.kamuoyuna açıkladı.

Bu arada siyasi Bu arada siyasi parti başkanları parti başkanları MGK kararıyla, "can MGK kararıyla, "can güvenliklerinin güvenliklerinin sağlanması sağlanması amacıyla Türk Silahlı amacıyla Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Kuvvetleri'nin koruma ve koruma ve gözetiminde" belirli gözetiminde" belirli yerlerde yerlerde kaldılar.Türk Hava kaldılar.Türk Hava Kurumu, Çocuk Kurumu, Çocuk Esirgeme Kurumu Esirgeme Kurumu ve Kızılay dışındaki ve Kızılay dışındaki bütün derneklerin bütün derneklerin faaliyetlerinin faaliyetlerinin durdurulduğu durdurulduğu kamuoyuna kamuoyuna duyuruldu. duyuruldu.

12 eylül’de;12 eylül’de; 650 bin kişi gözaltına alındı. 650 bin kişi gözaltına alındı. 1 milyon 683 bin kişi fişlendi. 1 milyon 683 bin kişi fişlendi. 7 bin kişi için idam cezası istendi.517 kişiye idam 7 bin kişi için idam cezası istendi.517 kişiye idam

verildi.50 kişi asıldı. verildi.50 kişi asıldı. 250 bin kişi yargılandı.Onlarca yıl hapsedildi.250 bin kişi yargılandı.Onlarca yıl hapsedildi. 23 bin kişi sakıncalı olduğu için işten atıldı. 23 bin kişi sakıncalı olduğu için işten atıldı. 14 bin kişi yurttaşlıktan çıkarıldı. 14 bin kişi yurttaşlıktan çıkarıldı. 300 kişi infaz edildi. 300 kişi infaz edildi. 171 kişi işkencede, 299 kişi hapishanelerde 171 kişi işkencede, 299 kişi hapishanelerde

katledildi. katledildi.

Ne demek 650 bin insan?Her otobüste Ne demek 650 bin insan?Her otobüste otuz insan, 23 bin otobüs insan otuz insan, 23 bin otobüs insan demek.1980’de ticari otobüs sayısıda 23 demek.1980’de ticari otobüs sayısıda 23 bindi.Öyle bir gün düşünün ki, ülkedeki bindi.Öyle bir gün düşünün ki, ülkedeki otobüslerin tümü, o gün gözaltına insan otobüslerin tümü, o gün gözaltına insan taşıdı ya da ülkedeki belediye taşıdı ya da ülkedeki belediye otobüslerinin tümü 5 gün gözaltına insan otobüslerinin tümü 5 gün gözaltına insan taşıdı.650 bin insan ne demek?Her taşıdı.650 bin insan ne demek?Her vagonda 65 insan, 10 bin vagon gözaltına vagonda 65 insan, 10 bin vagon gözaltına insan taşıdı demektir.Her 70 insandan biri insan taşıdı demektir.Her 70 insandan biri gözaltına götürüldü demek.Anaların gözaltına götürüldü demek.Anaların yanısıra bebeklerde gözaltına alındılarsa yanısıra bebeklerde gözaltına alındılarsa da bu rakama dahil edilmedikleri için şöyle da bu rakama dahil edilmedikleri için şöyle ifade edilebilir; 20-40 yaş grubunda 13 ifade edilebilir; 20-40 yaş grubunda 13 kişiden biri gözaltına götürüldü demek... kişiden biri gözaltına götürüldü demek...

Şüpheli oldukları ileri sürülen 1.5 milyonu Şüpheli oldukları ileri sürülen 1.5 milyonu aşkın kişi, darbeciler tarafından bir şekilde aşkın kişi, darbeciler tarafından bir şekilde gözetim altında tutuldu.Bu kadar insan gözetim altında tutuldu.Bu kadar insan devletin yetkili organlarınca izlendi ve devletin yetkili organlarınca izlendi ve gerektiğinde peşlerine polisler takıldı.gerektiğinde peşlerine polisler takıldı.

12 Eylül'den sonra kurulan sıkıyönetim 12 Eylül'den sonra kurulan sıkıyönetim mahkemeleri üst üste idam kararları mahkemeleri üst üste idam kararları vermeye başlarken, 1972'den beri fiilen vermeye başlarken, 1972'den beri fiilen uygulanmayan idam cezaları da hızla infaz uygulanmayan idam cezaları da hızla infaz edilmeye başlandı.Politik eylemleri edilmeye başlandı.Politik eylemleri nedeniyle hüküm alanların yanı sıra adi nedeniyle hüküm alanların yanı sıra adi hükümlülerin infazları da hükümlülerin infazları da gerçekleştirildi.1980-84 yılları arasında 50 gerçekleştirildi.1980-84 yılları arasında 50 kişi idam edildi.Askeri darbenin başındaki kişi idam edildi.Askeri darbenin başındaki Genelkurmay Başkanı Kenan Evren, 3 Genelkurmay Başkanı Kenan Evren, 3 Ekim 1984'te Muş'ta yaptığı konuşmada Ekim 1984'te Muş'ta yaptığı konuşmada "Hainleri asmayıp da besleyecek miyiz?" "Hainleri asmayıp da besleyecek miyiz?" dedi ve bu sözü uzun yıllar belleklerde yer dedi ve bu sözü uzun yıllar belleklerde yer etti. etti.

Kenan Evren’in Kenan Evren’in unutulmayan diğer unutulmayan diğer sözleri:sözleri:

Adalet yerini bulsun Adalet yerini bulsun diye bir sağdan bir diye bir sağdan bir soldan asıyorduk. soldan asıyorduk.

İdamları imzalarken İdamları imzalarken ellerim hiç titremedi. ellerim hiç titremedi.

Bugün olsa gene Bugün olsa gene idam hükümlerini idam hükümlerini imzalardım. imzalardım.

Meclise iki, iki buçuk Meclise iki, iki buçuk parti girse yeter.parti girse yeter.

12 Eylül döneminin unutulmayanlarından 12 Eylül döneminin unutulmayanlarından birisi de yapılan işkencelerdir.Tutuklu olarak birisi de yapılan işkencelerdir.Tutuklu olarak cezaevlerine alınan genci-yaşlısı, kadını-cezaevlerine alınan genci-yaşlısı, kadını-erkeği herkes bu işkencelerden nasibini erkeği herkes bu işkencelerden nasibini aldı.On-binlerce insanın sorgusu çok ağır aldı.On-binlerce insanın sorgusu çok ağır işkenceler altında yapıldı.Bu işkenceleri işkenceler altında yapıldı.Bu işkenceleri bizzat yaşayanların anlattıkları, gördükleri bizzat yaşayanların anlattıkları, gördükleri işkence sahneleri, o dönemin vahşetini işkence sahneleri, o dönemin vahşetini adeta gözler önüne seriyor. Bir çok cezaevi adeta gözler önüne seriyor. Bir çok cezaevi işkencehaneye dönmüştü.Filistin askısından işkencehaneye dönmüştü.Filistin askısından bedene tazyikli su sıkmaya, tacizden bedene tazyikli su sıkmaya, tacizden bayılıncaya kadar dövmeye, vücuda elektrik bayılıncaya kadar dövmeye, vücuda elektrik vermekten tırnakların sökülmesine kadar bir vermekten tırnakların sökülmesine kadar bir çok işkence yöntemi uygulanıyordu ve işte çok işkence yöntemi uygulanıyordu ve işte bu işkencelerden dolayı resmi olarak 171 bu işkencelerden dolayı resmi olarak 171 kişinin öldüğü tespit edildi.kişinin öldüğü tespit edildi.

ErdalErdal Eren 12 Eylül Eren 12 Eylül Darbesi öncesinde bir Darbesi öncesinde bir askeri inzibat erini askeri inzibat erini öldürdüğü iddiasıyla öldürdüğü iddiasıyla tutuklanmış ve 13 tutuklanmış ve 13 Aralık 1980 tarihinde Aralık 1980 tarihinde asılarak idam asılarak idam edilmiştir.Reşit edilmiştir.Reşit olmadığı gerekçesiyle, olmadığı gerekçesiyle, dönemin hükümeti dönemin hükümeti yaşını büyüterek idam yaşını büyüterek idam edilmesine karar edilmesine karar verdi.2 Şubat’ta verdi.2 Şubat’ta gözaltına alınan Erdal gözaltına alınan Erdal Eren, hızlı bir Eren, hızlı bir yargılama sürecinin yargılama sürecinin ardından, 19 Mart ardından, 19 Mart 1980’de idama 1980’de idama mahkum edildi.Erdal mahkum edildi.Erdal Eren'in henüz 16 Eren'in henüz 16 yaşında olması, yaşında olması, avukatlarının avukatlarının sundukları deliller vesundukları deliller ve tanıkların ifadeleri tanıkların ifadeleri kararın uygulanmasını kararın uygulanmasını engelleyemedi.engelleyemedi.

Tüm bunlar bu ülkede huzuru ve istikrarı Tüm bunlar bu ülkede huzuru ve istikrarı sağlamlaştırmak için yapıldı.Emir ve talimatı sağlamlaştırmak için yapıldı.Emir ve talimatı ise halkların düşmanı ABD emperyalizminden ise halkların düşmanı ABD emperyalizminden geldi.Böylece cuntaya doğru gidecek süreç geldi.Böylece cuntaya doğru gidecek süreç başlamış oldu.Ve 12 Eylül geldiğinde ise bu başlamış oldu.Ve 12 Eylül geldiğinde ise bu gidişe bir dur demek gerekiyor denilerek cunta gidişe bir dur demek gerekiyor denilerek cunta hayata geçirildi.ABD yönetimi "BİZİM hayata geçirildi.ABD yönetimi "BİZİM ÇOCUKLAR yönetime el koymuş" diyerek ÇOCUKLAR yönetime el koymuş" diyerek cuntayı alkışladılar.O sabah ülkenin tüm cuntayı alkışladılar.O sabah ülkenin tüm sokaklarını panzerlerle askerler işgal etti.Ülkeyi sokaklarını panzerlerle askerler işgal etti.Ülkeyi postal sesleri kapladı.Ne için kim içindi tüm postal sesleri kapladı.Ne için kim içindi tüm bunlar?Hedef açıktı...Değersizleşen, bunlar?Hedef açıktı...Değersizleşen, düşünmeyen, sorgulamayan insanlar düşünmeyen, sorgulamayan insanlar yaratmaktı.Hedef 45 milyon halktı.Bencil, yaratmaktı.Hedef 45 milyon halktı.Bencil, çıkarcı bireyler, idealsiz, hakkını savunamayan çıkarcı bireyler, idealsiz, hakkını savunamayan kişilikler yaratmak bu sistemin istediği insan kişilikler yaratmak bu sistemin istediği insan tipiydi. tipiydi.

12 Eylül ülkemizin 12 Eylül ülkemizin üzerinden bir silindir gibi üzerinden bir silindir gibi geçti.Hak, özgürlük, geçti.Hak, özgürlük, demokrasi namına en demokrasi namına en ufak bir hak kırıntısı ufak bir hak kırıntısı bırakılmadı.Bunları bırakılmadı.Bunları demek 12 Eylül’ün demek 12 Eylül’ün etkisini anlatmaya etkisini anlatmaya yetmiyor.Şöyle ifade yetmiyor.Şöyle ifade etmek daha doğru etmek daha doğru olacaktır; 12 Eylül 1980 olacaktır; 12 Eylül 1980 askeri darbesi, o gün askeri darbesi, o gün henüz doğmamış henüz doğmamış olanların bile hayatını olanların bile hayatını şekillendirmiştir.Ama şekillendirmiştir.Ama kuşkusuz en çıplak izleri kuşkusuz en çıplak izleri o dönemi yaşayanlar o dönemi yaşayanlar üzerinde bırakmıştır. üzerinde bırakmıştır.

Apolitize Edilen GençlikApolitize Edilen Gençlik 12 Eylülcüler gençliğe dönük olarak özel bir 12 Eylülcüler gençliğe dönük olarak özel bir

program uyguladılar.Onlara göre 12 Eylül öncesi program uyguladılar.Onlara göre 12 Eylül öncesi gençlik fazla politize olmuş, denetim dışına gençlik fazla politize olmuş, denetim dışına çıkmıştı; özetle kaybedilmişti.Tek çözüm yolu çıkmıştı; özetle kaybedilmişti.Tek çözüm yolu yoğun bir karalama eşliğinde tasfiyeydi.İşte tam yoğun bir karalama eşliğinde tasfiyeydi.İşte tam da bu noktada 78′lilerin “yitik kuşak” olmaya da bu noktada 78′lilerin “yitik kuşak” olmaya başladıklarını görüyoruz.Yüz binlerce genç başladıklarını görüyoruz.Yüz binlerce genç işkenceden geçirildi.Bir o kadarı 12 Eylül işkenceden geçirildi.Bir o kadarı 12 Eylül zindanlarına atıldı.Öndersiz bırakılan gençlik zindanlarına atıldı.Öndersiz bırakılan gençlik pasifize edildi.12 Eylül konseyine bağlı İhsan pasifize edildi.12 Eylül konseyine bağlı İhsan Doğramacı ve YÖK marifetiyle öğrencilerin, Doğramacı ve YÖK marifetiyle öğrencilerin, asistanların, doçentlerin ve profesörlerin biçimsel-asistanların, doçentlerin ve profesörlerin biçimsel-idari organlarını seçme ve bilimsel inceleme idari organlarını seçme ve bilimsel inceleme hakları ellerinden alındı.Üniversitelerin zaten iyice hakları ellerinden alındı.Üniversitelerin zaten iyice daraltılmış olan toplumu aydınlatma işlevleri daraltılmış olan toplumu aydınlatma işlevleri tamamen ortadan kaldırıldı.tamamen ortadan kaldırıldı.

Korkunç bir sınav Korkunç bir sınav tuzağı, siyaset karşıtı tuzağı, siyaset karşıtı bir ortam, 1980 bir ortam, 1980 öncesi gençliği “anarşi öncesi gençliği “anarşi ve terör” yalanıyla ve terör” yalanıyla lekeleme, böylece lekeleme, böylece tüm gençliği suçlama tüm gençliği suçlama ve suçluluk ve suçluluk düşüncesine düşüncesine hapsetme, baskıyı hapsetme, baskıyı sonuna kadar sonuna kadar kullanma gibi kullanma gibi yöntemlerle, yöntemlerle, düşünmeyen, düşünmeyen, üretmeyen, tek üretmeyen, tek boyutlu bir “öğrenci boyutlu bir “öğrenci kimliği”ni hakim kimliği”ni hakim kılmaya çabaladılar.kılmaya çabaladılar.

Darbe sonrası doğan kuşaklar dinleyemedi anne Darbe sonrası doğan kuşaklar dinleyemedi anne babalarından 12 Eylül’ü.Öylesine sus pus olmuştu babalarından 12 Eylül’ü.Öylesine sus pus olmuştu ki dudaklar; 10 yaşında küçük bir kız çocuğu “baba ki dudaklar; 10 yaşında küçük bir kız çocuğu “baba darbe ne demek, bugün ne olmuştu?” diye darbe ne demek, bugün ne olmuştu?” diye sorduğunda cevap alamamışsa babasından, sorduğunda cevap alamamışsa babasından, insanlar hala rüyalarında görüyorsa işkence dolu insanlar hala rüyalarında görüyorsa işkence dolu günlerini, “gözaltında kaybolmak” gibi yalan bir günlerini, “gözaltında kaybolmak” gibi yalan bir söylentiye inandırılmaya çalışıyorsak, anne söylentiye inandırılmaya çalışıyorsak, anne babalarımız bizi siyasetten uzak tutmaya babalarımız bizi siyasetten uzak tutmaya çalışıyorlarsa, siyaseti ti’ye alacak kadar uzaksa, çalışıyorlarsa, siyaseti ti’ye alacak kadar uzaksa, “Ellerim idam kararlarını imzalarken titremedi” bile “Ellerim idam kararlarını imzalarken titremedi” bile diyen bir devlet başkanını alkışlayabiliyorsa diyen bir devlet başkanını alkışlayabiliyorsa gençler; 12 Eylül Darbesi’ni yaşamış, tanık olmuş gençler; 12 Eylül Darbesi’ni yaşamış, tanık olmuş herkes çocuklarına,torunlarına herkes çocuklarına,torunlarına borçludur.Siyasetten bir fiil devlet eliyle değil, borçludur.Siyasetten bir fiil devlet eliyle değil, anne baba,dede ve anneannelerimizin elleriyle anne baba,dede ve anneannelerimizin elleriyle uzaklaştırıldık.Şimdi apolitize olmuş bir gençliği uzaklaştırıldık.Şimdi apolitize olmuş bir gençliği suçlamak yerine anlatın ki yaşadıklarını neye karşı suçlamak yerine anlatın ki yaşadıklarını neye karşı olmamız gerektiğini bilelim, anlatın ki dünyayı olmamız gerektiğini bilelim, anlatın ki dünyayı daha yaşanabilir kılmaya gücümüz olsun.daha yaşanabilir kılmaya gücümüz olsun.

CEMRE YALVAÇCEMRE YALVAÇ

ÖZNUR ÖZNUR EGEEGE

Konak Anadolu Lisesi Konak Anadolu Lisesi

Yaşadığımız dönem kuşağının daha Yaşadığımız dönem kuşağının daha bilinçli bir hale gelmesi isteğimizle...bilinçli bir hale gelmesi isteğimizle...