giáo trình phương pháp tính
TRANSCRIPT
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
1/480
PHNG PHP TNHB MN TON NG
DNG
H.BCH KHOATP.H CH MINHGing vin:
TS.L Th Qunh H
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
2/480
2
GII THIU MN HC
MSMH: 006023 S TN CH: 2 S tit: 45 tit
Gio trnh Phng php tnh L Thi Thanh Numerical Analysis Burden & Faires
My tnh b ti Gia hc k: Trc nghim (20%)
Bi tp ln (20%) Cui hc k: Trc nghim (60%)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
3/480
3
NI DUNG MN HC
M u: S gn ng v sai s. Chng 1: Gii phng trnh phi tuyn Chng 2: Gii h phng trnh i s tuyn tnh Chng 3: Ni suy v bnh phng cc tiu Chng 4: Tnh gn ng o hm, tch phn
Chng 5: Gii gn ng phng trnh vi phnthng
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
4/480
4
Gii thiu: Khi nim v sai s
1/ SAI S GI THUYT: Chp nhn khi xy dngm hnh
2/ SAI S S LIU BAN U: Cc hng s vtl, o lng3/ SAI S PHNG PHP: phng php gii xp
x sai s (gii hn yu cu)
4/ SAI S TNH TON: ch yu do lm trn strong tnh ton
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
5/480
5
Sai s tuyt i & sai s tng i
A: gi tr chnh xc; a: gi tr gn ng. Vit:A a Sai s tuyt i: a = A a (phi thc t: A khng tnh
c!) Thc t: Tm s dng a, cng b cng tt tha
A a a A a a a a A a + a. VitA = a a V dA = , a = 3.14
3.14 0.01 < < 3.14 + 0.01 c th chn a = 0.013.14 0.002 < < 3.14 + 0.002 c th chn a = 0.002 Sai s tng i a
a
A a a
A a
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
6/480
6
V d v sai s
A = e; a = 2,7a 0,019 < e < a + 0,019
c th chn a = 0,019Sai s tng i a a/a = 0,019/2,7 0,007
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
7/480
7
Cng thc tng qut ca sai s
Gi s phi tm i lngy theo cng thcy = f (x
1
, x2
,, xn
)yx
i, - gi tr chnh xc; xi, y gi tr gn ng
Nufl hm kh vi lin tc th
n
i
i
i
nnxx
x
fxxxfxxxfyy
1
2121,...,,,...,,
n
iin
i
xxxxx
fy
121,...,,
n
ii
i
yx
x
f
y
y
1
ln
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
8/480
8
n
i
in
i
xxxxx
fy
1
21,...,,
n
i
i
i
yx
x
f
y
y
1
ln
Sai s ca tng, hiu: nn xxxxxxf ...,...,, 2121
n
i
i
i
xyx
f
1
1
Sai s ca tch, thng
n
i
i
ii
xyxx
f
1
1ln
112
1
121.....,...,, nn xxxxxxf
Cng thc tng qut ca sai s (tt)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
9/480
9
V d tm sai s ca tng v hiu
Chox = 2.51 0.01;y = 2.50 0.01. Tm sai s tuyt i v sai s tng i ca tng
v hiu ca 2 s : S1 =x + y; S2 =x y. So snh sai s tuyt i v sai s tng i ca 2
i lng ny.
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
10/480
10
V d tm sai s ca tch v thng
Chox = 2.50 0.01;y = 0.10 0.01. Tm sai s tuyt i v sai s tng i ca tch
v thng ca 2 s : S3 =x y; S4 =x / y. So snh sai s tuyt i v sai s tng i ca 2
i lng ny.
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
11/480
11
lm trn s thp phn a thnh a n ch s th ksaudu chm thp phn, ta xt ch s th k+1 l k+1. Nu k+1 5 ta tng k ln mt n v Nu k+1 < 5 ta gi nguyn k
Sai s lm trn: a = a a Lm trn s trong bt ng thc
a x b
Quy trn s v sai s quy trn
Vit s dng thp phn:90,1010 121
i
mma
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
12/480
12
Ch s c ngha
Trong cch vit thp phn ca s a, ch s cngha l tt c cc ch s bt u t mt ch s
khc khng tnh t tri sang V d:
10,20003 c 7 ch s c ngha0,010203 c 5 ch s c ngha
10,20300 c 7 ch s c ngha
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
13/480
13
V d v ch s c ngha
Trong cch vit thp phn ca mt s, cc ch skhng bn tri khng phi l ch s c ngha!
Tm cc ch s c ngha ca cc s sau0,03456; 10,1110; 0,00456700
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
14/480
14
Ch s ng tin
Cho a A vi sai s tuyt i a. Trong cch vit thpphn ca s a, ch s kgi l ng tin, nu
1102
ka
1= 0.001 10
2
ka
k log (2a)
V d: a = 12,3456 vi a = 0,001
vy a c 4 ch s ng tina = 0,0044 a = 0,0054
log 2k a 2k
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
15/480
15
V d - ch s ng tin
Cho gi tr h = 6,626176 0,000036 Xc nh s ch s ng tin ca h
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
16/480
16
V d
A c gi tr gn ng l a = 12.7 vi sai s tngi a = 0.012%. Trong cch vit thp phn ca a
c bao nhiu ch s ng tin?
Vy a c 2 ch s ng tin sau du thp phn nntng cng a c 3 ch s ng tin
aaam 2log2log m - 2
51,2%)012.07.122log(
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
17/480
17
Chng 1: Phng trnh phituyn
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
18/480
18
NI DUNG
1. Khi nim tng qut. Cng thc sai s2. Phng php chia i3. Phng php lp n4. Phng php Newton (tip tuyn)5. H phng trnh phi tuyn. Phng php
Newton Raphson.
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
19/480
19
Khi nim tng qut
Phng trnh f(x) = 0 (1),f: hm s lin tc, c o hm
Khong cch ly nghim: on [a,b] (hoc khong), trn phngtrnh (1) c nghim duy nht
Nu hm f(x) lin tc trn on [a,b] v gi tr ca hm tri du trn
hai u mt th phng trnh (1) cnghim trn [a, b]. Nu f(x) niu th nghim l duy nht
Tm KCLN: lp bng bin thin
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
20/480
20
Cng thc sai s
Cng thc sai s tng qut: Phng trnh f(x) = 0 (1)vi nghim chnh xc trn khong cch ly nghim [a, b]
Nu x* l nghim gn ng ca nghim chnh xc trong[a, b] v , , 0x a b f x m
**
f xx x
m
*
*
f x f xf c
x x
0f x 0f c m
th ta c cng thc nh gi sai s tng qut
Chng minh
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
21/480
21
Cng thc sai s (tt)
V d: Phng trnh f(x) = x 2 = 0 c khongcch ly nghim [1,2]
Nu chn nghim gn ng
Gii
x 0.00595 Sai s lun lm trn ln
*
*/0.005?
1.41/0.006?x
ax
b
* 0.006x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
22/480
22
Phng php chia i
tng: Lin tc chiai khong cch ly
nghim f(x) = 0 trn khong cch
ly nghim [a, b]. K hiu:a0 = a , b0 = b
f(a0). f(b0)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
23/480
23
Tm nghim gn ng ca phng trnhf(x) =
0 trn on [a, b] bng phng php chia i
1. f(a). f(b) < 0, a0 = a , b0 = b;2. k = 03. Chia i: ck= (ak+ bk)/2 ; k= (bkak)/2k+1
4. Nu k < th nghim gn ng x* = ck; nukhng:
Nuf(ck)f(ak) < 0 th ak+1 = ak; bk+1 = ck; nukhng ak+1 = ck; bk+1 = bk
k = k+ 1
5. Quay tr li 3
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
24/480
24
Phng php chia i (tt)
c im ca phng php chia i: n gin
chnh xc khng cao Tnh tay: lp bng cha mi kt qu trung gian cn thit
n an bn cn n0 a0
(Duf(a0 ))
b0 +
(Duf(b0))
(a0 + b0)/2
Du ?
(b0a0)/2
Nghim xp x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
25/480
25
V d phng php chia i
Xp x nghim ca phng trnh f(x) = x cosx = 0 trnkhong cch ly nghim [0, 1] vi sai s 0.1
12log
log
abn
log 1 0 0.1 1 3log2
n n
n an bn cn n0 0 1 + 0.5
123
0.5
0.5 1 + 0.75 0.25+0.5 0.75 + 0.625 0.125
0.625 0.75 + 0.6875 0.0625
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
26/480
26
Bi tp phng php chia i
x = tg (x) trong [4,4.5] visai s nh hn 0.01
log 4.5 4 0.011 5
log2n n
n an bn cn n0 4 4.5 + 4.25 0.251 4.25 4.5 + 4.375 0.125
2 4.375 4.5 + 4.4375 0.06253 4.4375 4.5 + 4.46875 0.031254 4.46875 4.5 + 4.484375 0.0156255 4.484375 4.5 4.4921875 0.0078
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
27/480
27
Bi tp phng php chia i
e x sinx = 0 trn [0, 1] vi = 0,1
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
28/480
28
n an bn cn n
0 0 + 1 0.5 + 0.51 0.5 + 1 0.75 0.25
2 0.5 + 0.75 0.625 0.125
3 0.5 + 0.625 0.5625 + 0.0625
4 0.5625 + 0.59375 0.578125 + 0.0156255 0.578125 + 0.59375 0.5859375 + 0.0078125
e x sinx = 0 trn [0, 1] vi = 0,1
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
29/480
29
Bi tp phng php chia i
3x ln (2x + 1) = 0 trn [ 0.4, 0.2]; = 0,01
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
30/480
30
3x ln (2x + 1) = 0 trn [ 0.4, 0.2]; = 0,01
n an bn cn n0 0.4 + 0.2 0.3 + 0.1
1 0.3 + 0.2 0.25 0.052 0.3 + 0.25 0.275 0.0253 0.3 + 0.275 0.2875 0.01254 0.3 + 0.2875 0.29375 + 0.00625
5 0.29375 + 0.2875 0.290625 0.0031256 0.29375 + 0.290625 0.2921875 + 0.00156257 0.2921875 + 0.290625 0.29140625 + 0.00078125
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
31/480
31
3. Phng php lp n
Chuyn (1) v dng tng ng trong [a, b] x =g(x) Nghim cn gi l im bt ng ca hmg(x)
Gi tr ban ux0 ty thuc [a, b]xn+1 = g(xn ), n = 0, 1, 2, 3
Dy {xn } l dy lp n, hmg(x) hm lp Dy lp n xn+1 = g(xn) hi t v l nghim ca
phng trnhx =g(x)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
32/480
32
3. Phng php lp n (tt)
V d: Kim tra nhngdy sau c l lp n?
Nu c, vit ra hm lpg.Tnh 5 s hng u cady (x0 bt k). T ,on tnh hi t.
1
1
/ cos
10
/ 115
nn
nn
xa x
zb z
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
33/480
33
Dy lp n hi t
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
34/480
34
Dy lp n phn k
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
35/480
35
Hm co
Hmy =g(x) co trn [a, b] vi h s co q nu nh tn timt s q, 0 q < 1 gi l h s co sao cho:
1 2 1 2 1 2, , :x x a b g x g x q x x
VD: Hmy = x co trn [1/4, 1/4] vi q =1/2 v
2 2
1 2 1 2 1 2 1 2 1 2
1, 1 4,1 4 :
2x x x x x x x x x x
x (a, b), |g(x)| q < 1 thg(x) co trn [a, b] vi h s co q
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
36/480
36
V d iu kin co
Trong nhng hm sau y, hm no tho iu kin co?Xc nh hng s q vi cc hm co
2
/ cos , 0,11
/ 1 , , , 0
/ arccos , , , 0
a g x x x
b g x x a b a bx
c g x x x a b a b
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
37/480
37
Phng php lp n
Phng trnhf(x) = 0. Xc nh khong cch ly nghim [a, b] a v dng lp nx =g(x), sao cho:
gco trn [a, b] x (a, b),g(x) (a, b),
Lyx0 bt k [a, b]. Dy lpxn+1 =g(xn)
Ch : Nhiu cch chn hm gcng n gin cng tt
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
38/480
38
c lng sai s
q: h s co ca hm lp ng(x)
1 01
n
n
q
x x xq 11n n nq
x x x xq
nx x
q
xxqn
log
1log 01
S ln lp ti thiu:
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
39/480
V d phng php lp n
f(x) =x3 +x 1000 = 0 vi sai s 10-8 Khong cch ly nghim: [9, 10] Lp n:x = 1000 x3 =g(x): Kim tra iu kin co? Xy dng hm lp mi: Dy lp
n xn n0 10
1
2
3
3 1000x x g x
0
31
9,10
1000n n n
x
x g x x
Sai s
1
1n n n
qx x x
q
10.0035
n
n n nx x
9.966554934 1.2 104
9,966667166 4 107
9,966666789 109
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
40/480
40
V d phng php lp n (tt) Xp x nghim ca phng trnhf(x) =x cosx = 0 trn [0,
1] vi phng php lp n,x0 = 0 vi sai s 10-8
Dng lpx = cosx =g(x) q = 0.85 x (0,1),g(x) (0,1), x0 = 0 x1 = 1 c lng sai s
n xn n
0 0123
80.85 1 0 101 0.85
n
nx x n
1 5.66670.5403023059 2.60500.8575332158 1.7978
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
41/480
41
4. Phng php Newton (tip tuyn)
f(x) = 0 lp n
Cng thc lp Newton:
0
'
f xf x x x g x
f x
n
nnnn
xf
fxxgx
'1
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
42/480
42
4. Phng php Newton (tt)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
43/480
43
iu kin lp Newton sai s
iu kin hi t:1. o hm f, f khng
i du trn [a, b]2. Gi tr lp ban u
tho: f(x0) .f(x0) > 0(iu kin Fourier)
c lng sai s: Cng
thc tng qut
**
f xx x
m
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
44/480
44
V d phng php lp Newton (tip tuyn)
Gii xp xf(x) =x cosx = 0 trn [0,1] sai s 10-8
1/ Kim tra iu kin hi t
2/ Xy dng dy lp:
n xn n
0 1123
0
1
1
cos
1 sin
n n
n n
n
x
xx x
x
Sai s:
1
n
n n
f xx x
0.460.750363868 0.0190.739112891 4.7 10 5
0.739085133 2.9 10 10
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
45/480
45
Bi tp
sinx e x = 0 trn [0,1]
iu kin hi t:1. o hmf,f khng i du trn [a, b]2. Gi tr lp ban u tho: f(x0) .f(x0) > 0 (iu
kin Fourier)
c lng sai s : Cng thc tng qut
** f xx xm
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
46/480
46
V d
Hi t chm gn im cc tr, im un Gii phng trnhf(x) =x = 0 trn [-1, 1] x 2x 3 = 0 vix0 = 0.9999 (1.0001) sin x =0 vix0 /2
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
47/480
47
5. H PHNG TRNH PHI TUYN.
PHNG PHP NEWTON RAPHSON.
Xt h n gin gm 2 phng trnh phi tuynF(x,y) = 0, G (x,y) = 0
F(x,y), G (x,y) lin tc v c o hm ring theox vy lin tctrong ln cn nghim ,x y
, 0x y
x y
F FJ x y
G G
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
48/480
48
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
49/480
g=
0
g=
0
g=0
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
50/480
5. H PHNG TRNH PHI TUYN.PHNG PHP NEWTON RAPHSON.
Xt h n gin gm 2 phng trnh phi tuynF(x,y) = 0, G (x,y) = 0 F(x,y), G (x,y) lin tc v c o hm ring theox vy lin tc
trong ln cn nghim ,x y
, 0x y
x y
F FJ x y
G G
1
1
, ,1
, ,,
, ,1
, ,,
n n y n n
n n
n n y n nn n
x n n n n
n n
x n n n nn n
F x y F x yx x
G x y G x yJ x y
x y F x yy y
G x y G x yJ x y
Nu chn (x0,y0) gn nghim th
s hi t v nghim ca h
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
51/480
V d lp Newton Raphson vi h phi tuyn
Tm nghim gn ngx1, y1 ca h phi tuyn sau vi 3 ch s l:
2
2
, 3ln 0
, 2 5 1 0
F x y x x y
G x y x xy x
0 01.5, 1.5x y
Gii: Ma trnJ = f(x)
31 2
,
4 5
x y
x y
F F yJ x y x
G G
x y x
b nh:x(k) gn nghim
n x(n) Ma trn JacobianJ Vect f(x(n) ) Vect h0 1.5 3 3
1.5 2.5 1.51
0.466 0.25
1.379 1.535
0.121
0.0350.013
0.0253.175 3.072.051 -1.379
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
52/480
52
2 2
3
1 0
0
x y
x y
chnx0 = 0.8,y0 = 0.5
n x(n) Ma trn JacobianJ Vect f(x(n) ) Vect h0 0.8
0.51
22 2
,3 1
x y
x y
F F x yJ x y
G G x
V d lp Newton Raphson vi h phi
tuyn (tt)
1.6 11.92 1
0.110 0.012
0.0280.065
0.8280.565
4.81 103
2.66 103
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
53/480
53
2
3
0.5 0
5 0
x x y
x xy y
chnx0 = 1.2,y0 = 0.1
n x(n) Ma trn JacobianJ Vect f(x(n) ) Vecth0 1.2 1.4 1 0.16 0.00675
0.1 3.82 7 1.028 0.150541 1.20675 3.56 105
0.25054 4.91 10 3
22 1 1
,3 5 5 1
x y
x y
F F xJ x y
G G x y x
V d lp Newton Raphson vi h phi
tuyn (tt)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
54/480
54
V d lp Newton Raphson vi h phi
tuyn (tt)
2 1,2 2
x y
x y
F F xJ x yG G x y
2
2 2
1
5
y x
y x
chnx0 =y0 = 1.75
n x(n) Ma trn JacobianJ Vect f(x(n) ) Vecth0 1.75
1.751
3.5 1
3.5 3.5
0.3125
1.125
0.1409
0.18061.60911.5696
0.0196 0.0528
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
55/480
55
V d lp Newton Raphson vi h phi
tuyn (tt)
2 1,2 2
x y
x y
F F xJ x yG G x y
2
2 2
1
5
y x
y x
chnx0 =y0 = 1.5
n x(n) Ma trn JacobianJ Vect f(x(n) ) Vecth0 1.5
1.51
0.25
0.5
3 1
3 3
0.1042
0.06251.60421.5625
0.0110 0.0149
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
56/480
Bi tp n chng 1
f(x) = sinx e x = 0 trn [0,1] - Phng php Newton1/ Kim tra iu kin hi t
f(x) = cos(x) + e x f(x) >0 x [0,1]f(x) =sin (x) e x f(x)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
57/480
57
Bi tp n chng 1 (tt)
f(x) = ln (x) + cosx =0 trn [0.1,1]vi chnh xc 102
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
58/480
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
59/480
59
Li gii bng phng php lp nXy dng hm lp: Dy lp
n xn n0 0,1
1
2
3
cosxx e g x
0
cos
1
0.1,1
nx
n n
x
x g x e
Sai s
11
n n n
qx x x
q
10.5
n
n n nx x
0,369722 0,269723
0,393597 0,023876
0,397113 0,003517
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
60/480
60
f(x) = ln (x) + cosx =0 trn [0.1,1] vi chnh xc 102 bng phng php Newton
1/ Kim tra iu kin hi tf(x) = 1/x sinx f(x) >0 x [0.1, 1]
f(x) = 1/x cosx f(x) < 0 x [0.1, 1]2/ Xy dng dy lp:
nn
nnnn
xx
xxxx
x
sin1
cosln
1,0
1
0
Sai s:
15,0
xf
m
xfxxn
n xn n0 0.1 8.717211 0.232077 3.24998
2 0.351593 0.709713 0.394179 0.050934 0.397727 0.000315 0.397748 1.0710
8
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
61/480
61
Bi tp n chng 1 (tt)
f(x) = x + 2x 1 = 0 trn [0,1] Phng php Newton vi chnh xc 105
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
62/480
62
Bi tp n chng 1 (tt)
f(x) = (x 2) lnx = 0 trn [1,2] Phng php Newton vi chnh xc 105
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
63/480
63
f(x) = x + 2x 1 = 0 trn [0,1]
Phng php lp n vi chnh xc 105
n xn n0 01 0.5 0.52 0.444444 0.055556
3 0.455056 0.0106124 0.453088 0.0019685 0.453455 0.000367
6 0.453387 6.844 105
7 0.453400 1.276 105
8 0.453397 2.379 106
Xy dng hm lp: Dy lp
2
1
2x
x
11n n n
q
x x xq
10.5
n
n n nx x
Sai s
2
11,0
21
0
n
nnx
xgx
x
q = 0,5
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
64/480
64
Bi tp n chng 1 (tt)
3 3
sin 1
3 1
x y
x xy y
chn x0 =0.2, y0 = 1.2
n x(n) Ma trn Jacobian Vect f(x(n) ) Vecth
0 0.2 0.17 0.17 0.0146 0.0466
1.2 3.48 3.72 0.016 0.0393
1 0.2466 0.0036
1.2393 0.0016
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
65/480
65
Phng php Newton Raphson cho h m
phng trnh phi tuyn
Xt h gm m phng trnh
0,,
0,,
21
211
mm
m
xxxf
xxxf
f1,,fm l cc hmlin tc v c ohm ring theo x1,
x2, xm v lin tctrong ln cnnghim mxxx ,, 21
m
mmm
m
m
m
x
f
x
f
x
f
x
f
x
f
x
f
x
f
x
f
x
f
xxJ
21
2
2
2
1
2
1
2
1
1
1
1 ,,
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
66/480
66
Phng php Newton Raphson cho h m
phng trnh phi tuyn (tt)
Gi s chn (x10,x20,,xm0) gn nghim th
m
m
k
mm
k
mmm
mkk
mkk
nmnn
nknk
x
f
x
ff
x
f
x
f
x
f
x
f
x
ff
x
f
x
f
x
fx
f
x
ff
x
f
x
f
x
f
xxxJxx
1121
2
1
22
1
2
2
2
1
2
1
1
11
1
1
2
1
1
1
,21
,1,,...,,
1
s hi t v nghim ca h
ct th ktrong ma trn Jacobianbin th k
V d h h N t R h h
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
67/480
V d phng php Newton Raphson choh m phng trnh phi tuyn
Gii h ba phng
trnh sau
0,,
0202,,
0364369,,
222
3
222
222
1
zyxzyxf
zyxzyxf
zyxzyxf
zyxfz
zyxfy
zyxfx
zyxfz
zyxfy
zyxfx
zyxf
z
zyxf
y
zyxf
xzyxJ
,,,,,,
,,,,,,
,,,,,,
,,
333
222
111
zyx
yx
zyx
zyxJ
222
2042
87218
,,
V d h h N t R h h
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
68/480
V d phng php Newton Raphson choh m phng trnh phi tuyn (tt)
zyx
yx
zyx
zyxJ
222
2042
87218
,,
nnnnn
nnnn
nnnnn
nnn
nn
zyzyxf
yzyxf
zyzyxf
zyxJxx
22,,
204,,
872,,
,,
1
3
2
1
1
nnnnn
nnnn
nnnnn
nnn
nn
zzyxfx
zyxfx
zzyxfx
zyxJyy
2,,2
20,,2
8,,18
,,
1
3
2
1
1
nnnnn
nnnnn
nnnnn
nnn
nn
zyxfyx
zyxfyx
zyxfyx
zyxJzz
,,22
,,42
,,7218
,,
1
3
2
1
1
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
69/480
69
V d phng php Newton Raphson cho
h m phng trnh phi tuyn (tt)
0,1,1 000 zyx
n xn yn zn
0 1.0 1.0 0.01 0.9 0.9 0.04
2 0.8936507937 0.8945436508 0.04008928571
3 0.8936282347 0.8945270105 0.04008928614
4 0.8936282345 0.8945270104 0.04008928616
Kt qu nhn c vi
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
70/480
70
Bi tp phng trnh phi tuyne x sinx = 0trn [0, 1] vi = 0,1
3x ln (2x + 1) = 0trn [ 0.4, 0.2]; = 0,01
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
71/480
71
Phng php lp n e x sinx= 0
trn[0, 1]Xy dng hm lp: Dy lp
n xn n0 0
1
2
34
5
Sai s
11
n n n
qx x x
q
0,5 0,610,563553 0,07642
0,397113 0,02104
2
sin xexxg
x
nn xgx
x
1
0 1,0
n
nnn
xxx
1
25.1
0,586254 0,006260,587836 0,00191
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
72/480
72
Phng php lp n 3x ln (2x+ 1)
= 0 trn [ 0.4, 0.2]Xy dng hm lp:
x =g(x) = (ex 1) /2
Dy lp
n xn n0 0
1234
567
Sai s
11
n n n
qx x x
q
0
1
0.4, 0.2
n n
x
x g x
14,9
n
n n nx x
q = 0,83
-0.3494 0.2471-0.3247 0.1206-0.3112 0.0658
-0.3035 0.0381
-0.2988 0.0227-0.2960 0.0138-0.2943 0.0085
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
73/480
73
Phng php Newtonf(x) = sinx e x= 0 trn [0,1]
1/ Kim tra iu kin hi tf(x) = cos(x) + e x f(x) >0 x [0,1]
f(x) =sin (x) e x
f(x)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
74/480
74
Phng php Newtonf(x) = 3x ln (2x+ 1) = 0 trn [ 0.4, 0.2]
1/ Kim tra iu kin hi tf(x) = 3 2/(2x + 1) f(x) 0
x
[0.4, 0.2]2/ Xy dng dy lp:
0
1
0,4,
3 ln(2 1)
3 2 /(2 1)
n nn n
n
x
x xx x
x
n xn n0 -0,412345
Sai s:
1/3
n n
n
f x f xx x
m
1.2284-0.3415 0.3732-0.3039 0.0731
-0.2923 0.0051-0.291411 3 105
-0.291406 1.5 109
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
75/480
2. H phng trnh tuyn tnh
Mn hc:Phng php tnh
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
76/480
76
Ni dung
A. Cc phng php gii ng1/ Phng php kh Gauss (phn t tr).2/ Phn tch nhn tLU3/ Phn tch Cholesky
B. Cc phng php lp
1/ Lp Jacobi2/ Lp Gauss Seidel
C. S iu kin v h iu kin xu
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
77/480
77
Tng quanH n phng trnh tuyn tnh, n n DngAx = b
11 12 1
21 22 2
1 2
...
...
... ... ... ...
...
n
n
n n nn
a a a
a a aA
a a a
1
2
...
n
b
bb
b
1
2
1 2...
...
T
n
n
x
xx x x
x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
78/480
78
Tng quan (tt) n gin nht: Ma trn ng cho
H tng ng vi n phng trnh bc nht
11
22
0 ... 0
0 ... 0
... ... ... ...
0 0 ...nn
a
aA
a
nibxa iiii ,1ii
ii
a
bx
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
79/480
79
Tng quan (tt) n gin: Ma trn tam gic trn
11 12 1
22 2
...
0 ...... ... ... ...
0 0 ...
n
n
nn
a a a
a aA
a
1,...,1,1
1
nkxaba
x
a
bx
n
kj
jkjk
kk
k
nn
nn
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
80/480
80
Tng quan (tt) n gin: Ma trn tam gic di
11
21 22
1 2
0 ... 0
... 0... ... ... ...
...n n nn
a
a aA
a a a
nkxaba
x
a
bx
k
j
jkjk
kk
k ,...,2,1 1
1
11
11
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
81/480
81
Phng php kh Gauss S dng cc php bin i s cp theo hng
chuyn v mt h phng trnh mi tng ng
c ma trn h s dng tam gic Cc php bin i s cp hay s dng:
Nhn mt hng vi mt s khc khng; Hon chuyn hai hng cho nhau;
Cng mt hng cho mt hng khc nhn vi mt skhc khng.
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
82/480
82
Phng php kh Gauss (tt)
nnnnnn
nn
nn
bxaxaxa
bxaxaxa
bxaxaxa
2211
22222121
11212111
11
2
1
2
12122122
11212111
nnnnn
nn
nn
bxaxa
bxaxa
bxaxaxa
111 1
11
0 kka
a ma
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
83/480
83
Phng php kh Gauss (tt)
143084
51476
1322
321
321
321
xxx
xxx
xxx
Ma trn h s m rng
2 2 3 1
6 7 14 5
4 8 30 14
A A b
32
6
11
2121
a
am
jj
kj
kja
am 2
2
4
11
3131
a
am
2 2 3 1
6 7 14 5
4 8 30 14
2 2 1
3 3 1
3
2
h h h
h h h
2 2 3 1
0 1 5 2
0 4 24 12
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
84/480
84
Phng php kh Gauss (tt)4
1
4
22
3232
a
am
122440
2510
1322
44
25
1322
3
32
321
x
xx
xxx
233 4hhh
4400
2510
1322
22/321
31/52
14/4
321
32
3
xxx
xx
x
1
3
2
x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
85/480
85
Phng php kh Gauss (tt) Kh ct 1: a(1)11 0 Kh ct 2: a(2)22 0 Gii li: a(3)33 0
Phn t tr (pivot) akk0
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
86/480
86
Kh Gauss vi lnh Maple> with(linalg); # Khi ng gi lnh i s tuyn tnh> A := matrix(2,3,[2, 3, 4, 1, 2, 3]); # Nhp ma trn
> m21 := A[2,1]/A[1,1]; # Tnh h s kh> A := addrow(A,1,2,m21) ; # Cng hng h2 h2 m21h1> A := swaprow(A,1,2) ; # Nu cn thit, i hng h2 h1> AA := gausselim(A); # Lnh gp kh Gauss ton ma trn> x := backsub(AA) ; # H dng tam gic trn: Gii li
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
87/480
87
Phng php kh Gauss (tt) VD: Gii h
434
2
203322
82
4321
321
4321
4321
xxxx
xxx
xxxx
xxxx
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
88/480
Phng php kh Gauss (tt)
(0 )
1 1 2 1 8
2 2 3 3 20
1 1 1 0 2
1 1 4 3 4
A
(3)
1 1 2 1 8
0 2 1 1 6
0 0 1 1 4
0 0 0 2 4
A
7 3 2 2T
x
Phn t(1)
22 0a do tip tc ta i ch hng th 2 v th 3
2 2 1
3 3 1
4 4 1
2h h h
h h h
h h h
(1)
1 1 2 1 8
0 0 1 1 4
0 2 1 1 6
0 0 2 4 12
A
(2 )
1 1 2 1 8
0 2 1 1 6
0 0 1 1 4
0 0 2 4 12
A
4 4 32h h h
Th h l
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
89/480
Thc t tnh ton: vn lm trn s
Quy tc lm trn trn my tnh: Lm trn ch s c ngha
35,1210235,110234567,134567,1211
Tr kh: a11 = 0.003 0 176467,1763
11
2121
a
am
Bin i ct mt: (E2) (E2) m21(E1)
1 2
2
0.003 59.14 59.17
104300 104400
x x
x
VD: Gii h trn my tnh vi php lm trn 4 ch c ngha
)(E78.46130.6291.5
)(E17.5914.59003.0
221
121
xx
xx Nghim chnh xc: [10, 1]T
2
1
1.001
10
x
x
Ti sao?
Thc t tnh ton: vn lm trn s (tt)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
90/480
Thc t tnh ton: vn lm trn s (tt)
i hng
VD: Gii h trn my tnh vi php lm trn 4 ch c ngha
)(E78.46130.6291.5
)(E17.5914.59003.0
221
121
xx
xx Nghim chnh xc: [10, 1]T
1 2 2
1 2 1
5.291 6.130 46.78 (E )
0.003 59.14 59.17 (E )
x x
x x
Tr kh: a11 = 5.291 0 421
21
11
5.6700 10a
ma
Bin i ct mt: (E1) (E1) m21(E2)
1 2 2 2
2 1
5.291 6.130 46.78 (E ) 1.00059.14 59.14 10.00
x x xx x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
91/480
91
V d
8232
4223
183242
6232
4321
4321
4321
4321
xxxx
xxxx
xxxx
xxxx
81232
42123
183242
62321
205470
1481040
61800
62321
205470
141800
641041
62321
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
92/480
92
V d (tt)
20547061800
1481040
62321
5,495,130061800
1481040
62321
8117
16117000
61800
1481040
62321
2
1
2
1
x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
93/480
93
Phng php Gauss Jordan
Ci tin phng php Gauss Ti mi bc, khi chn phn t bin i, ta chn phn
t c gi tr tuyt i ln nht, sao cho khng cng hngv ct vi cc phn t chn trc
Phn t ny gi l phn t chnh hoc phn t tri Bin i sao cho tt c cc phn t trn cng ct ca phn
t tri bng 0 Qua n bc nh vy ta s tm c nghim
Phn t (1)22 0a do tip tc ta i ch hng th 2 v th 3
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
94/480
94
Phng php Gauss Jordan (tt)(0)
43 4a Chn phn t chnh l phn t
(0)
1 1 2 1 8
2 2 3 3 201 1 1 0 2
1 1 4 3 4
A
1 1 4
2 2 4
3 3 4
2
4 34
h h h
h h hh h h
(1)
1 1 0 5 20
5 5 0 21 923 5 0 3 12
1 1 4 3 4
A
(1)
24 21a Phn t chnh tip theo (khng nm trn hng th t v ct thba) l phn t
1 1 2
3 3 2
4 4 2
21 5
7
7
h h h
h h h
h h h
(2 )
4 4 0 0 40
5 5 0 21 92
16 40 0 0 8
12 12 28 0 64
A
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
95/480
95
Phng php Gauss Jordan (tt)
(2)
32 40a
Phn t chnh tip theo (khng nmtrn hng th hai, th t v ct thba, th t) l phn t
(2 )
4 4 0 0 40
5 5 0 21 92
16 40 0 0 8
12 12 28 0 64
A
1 1 3
2 2 3
4 4 3
10
8
10 3
h h h
h h h
h h h
(3)
56 0 0 0 392
56 0 0 168 728
16 40 0 0 8
168 0 280 0 616
A
(4 )
56 0 0 0 3920 0 0 168 336
0 280 0 0 840
0 0 280 0 560
A
Phn t chnh cuicng l phn t
(3)
11 56a
2 2 1
3 3 1
4 4 1
7 2
3
h h h
h h h
h h h
1
4
2
3
56 392168 336
280 840
280 560
xx
x
x
73
2
2
x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
96/480
96
V d Phng php Gauss - Jordan
8232
4223
183242
6232
4321
4321
4321
4321
xxxx
xxxx
xxxx
xxxx
81232
42123
183242
62321
244
233
211
34
2
2
hhh
hhh
hhh
2252014
107004
183242
61800
81232
42123
183242
62321
61800
61800
11hh
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
97/480
2252014
107004
183242
2252014
11459400
1042616280
728098082611459400
43120100816520
468046800
826000826
11859000
33040016520
10100
826826
11859
33041652
1
1
4
2
3
x
x
x
x
1
2
2
1
1
4
2
3
x
x
x
x
433
422
11
27
7
hhh
hhh
344
322
311
559
2659
59
hhh
hhh
hhh
154
133
22
11
98
4
1008
468/
hhh
hhh
hh
hh
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
98/480
98
Phng php kh Gauss (tt)
2.43 3.45 -6.21 1.45
0.43 4.24 -5.05 2.23
2.67 -1.13 3.27 3.21
A b
1 2 3
1 2 3
1 2 3
2.43 3.45 6.21 1.45
0.43 4.24 5.05 2.23
2.67 1.13 + 3.27 3.21
x x x
x x x
x x x
2.43 3.45 6.21 1.45
0 3.630 3.951 1.973
0 0 4.737 4.292
A b
0.7401.530
0.906
x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
99/480
99
Phn tch nhn tLU Phn tch ma trn h s A thnh tch ca hai ma
trnL v U, trong L l ma trn tam gic di
cn Ul ma trn tam gic trn Khi vic gii h phng trnhAx = b s a v
vic gii h phng trnhLy = b v U x = y
Nu A l ma trn khng suy bin th bao gi cng
tn ti mt ma trn Pkhng suy bin sao cho matrn PA phn tch c thnh tch ca ma trn tamgic diL v ma trn tam gic trn U
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
100/480
100
Phn tch nhn tLU(tt)To ma trn khL, ma trn kt qu Uv xt tchL.U
143084
51476
1322
321
321
321
xxx
xxx
xxx
142
013
001
400
510
322 2 2 3
6 7 14
4 8 30
. =
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
101/480
101
Phn tch nhn tLU(tt)Kt qu: Nu qu trnh kh Gauss din ra bnhthng (khng i hng), ma trn A ca h Ax = b
phn tch c thnh tchLU, tcA = LUviL (lower): ma trn tam gic di, ng chochnh bng 1, cha cc h s kh v tr kh U(upper): ma trn tam gic trn, cng l ma trn
kt qu nhn c sau qu trnh kh Gauss
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
102/480
102
Phn tch nhn tLU(tt)Ma trn A phn tch c thnh dng LU, ma trn L cng cho chnh bng 1 (phng php Doolittle)Cc h s caL v U
1 1
1
1
11
1
,1
1
,
1,
(1 )
(2 )
(2 )
1(1 )
j j
j
j
j
i j ij ik kjk
j
i j ij ik kj
ki j
u a j n
al i n
a
u a l u i j
l a l u j iu
Gii h ( h b 1)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
103/480
Gii thut tmLU(ng choL bng 1)
2 2 3
6 7 14
4 8 30
A
2 2 3
0 1 5
0 4 24
2 2 3
0 1 5
0 0 4
1 0 0
1 0
1
L
H s kh:truPT
cotCung 2 0
6 , 1
4 4
A
2Cot 1: Cot 2 :
0
; 1
4
1
He so kh cot 1: 3 hso kh cot 2 :
2
1 0 0
3 1 0
2 4 1
L
Phn tch LU vi ng cho chnh L bng 1 Kh Gauss
(khng i hng). Cc h s kh toL, ma trn kt qu: U
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
104/480
104
Phn tch nhn tLU(tt)HAx = b (LU)x = b
(1)
(2)
Ux y
Ly b
Gii h u Gii 2 h tam gic:Ly = b (2) tmy;Ux = y (1) tmx
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
105/480
105
Phn tch nhn tLU(tt)
(2)Ly b
1 0 0 2 2 3
3 1 0 0 1 5
2 4 1 0 0 4
A
2 2 3 1
6 7 14 5
4 8 30 14
A A b
1 0 0 1
3 1 0 5
2 4 1 14
1
2
4
y
(1)Ux y2 2 3 1
0 1 5 2
0 0 4 4
2
3
1
x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
106/480
106
Phn tch nhn tLU(tt) Gi s ma trnA phn tch c thnh dngLUnh sau: S dng phn tchLUtrn gii hAx = b = (9 5 7 11)T
3 7 2 2 1 0 0 0 3 7 2 2
3 5 1 1 1 1 0 0 0 2 1 1
6 4 0 0 2 5 1 0 0 0 1 1
9 5 5 4 3 8 3 1 0 0 0 1
A
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
107/480
107
Phn tch nhn tLU(tt)
1 0 0 0 9
1 1 0 0 5
2 5 1 0 7
3 8 3 1 11
9
4
5
1
y
GiiLy = b tmy
Gii U x = y tmx3 7 2 2 9
0 2 1 1 4
0 0 1 1 5
0 0 0 1 1
4.17
4.5
6
1
x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
108/480
108
Phn tch nhn tLU(tt)
S dng phng php nhn t gii h
1 2 3
1 2 3
1 2 3
2 5 4 1
3 3 9 03 6 5 4.1
x x x
x x xx x x
2 5 4
3 3 93 6 5
A
1 0 0
1.5 1 0
1.5 1.286 1
L
2.674
0.124
0.932
x
2 5 4
0 10.5 3
0 0 4.858
U
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
109/480
109
Phn tch nhn tLUtheo phng php Doolittle,phn t u33 s l bao nhiu
2 1 2
6 5 9
4 4 4
A
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
110/480
110
Phn tch nhn tLU(tt)
1 2 3
1 2 3
1 2 3
2 2 3 1
6 7 14 6
4 8 30 18
x x x
x x x
x x x
(2)Ly b
1 0 0 2 2 3
3 1 0 0 1 5
2 4 1 0 0 4
A
1 0 0 1
3 1 0 6
2 4 1 18
1
3
4
y
(1)Ux y2 2 3 1
0 1 5 3
0 0 4 4
1
2
1
x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
111/480
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
112/480
112
Bi tp phng php phn tch nhntLU
S dng phng php nhn t gii h
1 2 3
1 2 3
1 2 3
2.2 0.3 0.2 1.5
0.3 3.4 0.2 2.40.2 0.2 0.2 4.1
x x x
x x xx x x
2.2 0.3 0.2 1.5
0.3 3.4 0.2 2.40.2 0.2 4.1 3.2
2.2 0.3 0.2
0 3.359 0.173
0 0 0.173
U
1 0 0
0.136 1 0
0.091 0.051 1
L
y = (1.5, 2.195, 3.851)T x = (1.275, 0.491, 22.267)T
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
113/480
113
Phn tch nhn tLU(tt) Trnghp ma trn ba ng cho
11 12
21 22 23
32 33
1, 1 1,
, 1 ,
0 0 0
0 0
0 0 0
0 0 0
0 0 0
n n n n
n n n n
a a
a a a
a aA
a a
a a
Trng hp ma trn ba ng cho (tt)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
114/480
Trng hp ma trn ba ng cho (tt) Phn rLUcho ta
21
32
1 0 0 0
1 0 0
0 1 0
0 0 0 1
l
L l
11 12
22 23
33
0 0
0 0
0 0 0
0 0 0 nn
u u
u u
U u
u
2111 11 12 12 21
11
, , , 1 1,
1,
, 1 , 1 1,
,
, ,
2,3,...,
, 2,3,..., 1
i i i i i i i i
i i
i i i i i i
i i
au a u a l
u
u a l u i n
au a l i n
u
Trng hp ma trn ba ng cho (tt)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
115/480
2 1 0 01 10 5 0
0 1 5 2
0 0 1 4
A
5
18
40
27
b
S dng phng php nhn t gii h phng trnhAx = b vi
1 0 0 0
0.5 1 0 0
0 0.11 1 0
0 0 0.22 1
L
2 1 0 0
0 9.5 5 0
0 0 4.47 2
0 0 0 4.45
U
5
15.5
38.37
35.58
y
3
1
5
8
x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
116/480
116
Trng hp ma trn ba ng cho (tt)
2 1 0 0 0 0 0 0 0 0
1 2 1 0 0 0 0 0 0 0
0 1 2 1 0 0 0 0 0 0
0 0 1 2 1 0 0 0 0 0
0 0 0 1 2 1 0 0 0 0
0 0 0 0 1 2 1 0 0 0
0 0 0 0 0 1 2 1 0 0
0 0 0 0 0 0 1 2 1 00 0 0 0 0 0 0 1 2 1
0 0 0 0 0 0 0 0 1 2
A
2
1
1
1
1
1
1
11
2
b
S dng phng php nhn t gii h 10 phng trnhAx = b vi
x = [6, 10, 13, 15, 16, 16, 15, 13, 10, 6]T
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
117/480
11
7
Gii h phng trnh ba ng cho
H phng trnh dng ny gp rt nhiu trong thc tingii quyt cc h phng trnh ton-l
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
118/480
118
Phng php truy ui
gii h phng trnh dngAx = F Phng trnh tng qut ca h
Akxk-1+ Ckxk+Bkxk+1=Fk (1) Gi s cc n lin h vi nhau theo cng thc
xk= k+1xk+1+ k+1 (2) Vi k= 1, 2,, n-1
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
119/480
119
Phng php truy ui (tt)
Biu din xk-1 v xkqua xk+1 v thay vo phngtrnh (1):
xk= k+1xk+1+ k+1 xk-1= kxk+ k= k(k+1xk+1+ k+1) + k
Ak[k(k+1xk+1+ k+1) + k] ++ Ck(k+1xk+1+ k+1) +Bkxk+1 = Fk
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
120/480
120
Phng php truy ui (tt)
Ak[k (k+1xk+1+ k+1) + k] + Ck (k+1xk+1+k+1) +Bkxk+1 = Fk
(Akkk+1 + Ckk+1 +Bk)xk+1 ++ (Akk+1 +Akk+ Ckk+1 Fk) = 0
kkk
kkk
k
kkk
k
kAC
AF
AC
B
11 ,
ng thc ny s khng ph thuc vo nghimca h nu c hai du ngoc bng khng. T
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
121/480
121
Phng php truy ui (tt)
T phng trnh u tin C1x1+B1x2 =F1 T ta c
1
1
2
1
1
2,
C
F
C
B
T phng trnh cui cngAnxn-1+ Cnxn =Fnm xn-1= nxn+ n t ta c
nnn
nnn
nCA
AFx
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
122/480
122
Phn tch Cholesky
Trng hp c bit ca phng php nhn tLU c dng cho ma trn A i xng v xc nh
dng nh ngha:
Ma trn vungA i xng nuAT= A tc aij=aji Ma trn vung A xc nh dng nu vi mi
vctx 0 ta lun cxTAx > 0
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
123/480
123
Phn tch Cholesky (tt)
VD: ma trnA sau y i xng v xc nh dng
1 2 3, ,T
x x x x 1 1 0
1 5 2
0 2 2
A
2 2 2
1 2 3 1 2 2 35 2 2 4 0T
x Ax x x x x x x x
nh l: Mt ma trn l xc nh dng khi v chkhi tt c cc nh thc con chnh ca n u dng
nh thc con chnh cp k, 1 k n ca ma trn lnh thc con thu c t k hng v kct u tinca ma trn
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
124/480
124
Phn tch Cholesky (tt)
nh l: Ma trn A i xng xc nh dng tn tima trn tam gic diB tha mn:A =BBT
ijbbab
b
nibab
nib
ab
ab
j
k
jkikij
jj
ii
i
k
ikiiii
ii
11
1
1
1
1
1
1
2
11
11
1111
Minh ha gii thut Cholesky
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
125/480
1 1 0
1 5 2
0 2 2
A
11
21 22
31 32 33
0 0
0
b
B b b
b b b
11 11b a
11
11
ii
ab
b i=2 2121
11
ab
b 31
31
11
ab
bi=3
12
1
i
ii ii ik
k
b a b
i=21
2 2
22 22 2 22 21
1
k
k
b a b a b
i=32
2 2 2
33 33 3 33 31 32
1
k
k
b a b a b b
j=31
1
1 i
ij ij ik jk
kjj
b a b bb
1
32 31 2132 32 3
122 22
1k jk
k
a b bb a b b
b b
Minh ha gii thut Cholesky
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
126/480
2 1 0
1 2 1
0 1 2
A
11
21 22
31 32 33
0 0
0
b
B b b
b b b
11 11b a
11
11
ii
ab
b i=2 2121
11
ab
b 31
31
11
ab
bi=3
12
1
i
ii ii ik
k
b a b
i=21
2 2
22 22 2 22 21
1
k
k
b a b a b
i=32
2 2 2
33 33 3 33 31 32
1
k
k
b a b a b b
j=31
1
1 i
ij ij ik jk
kjj
b a b bb
1
32 31 2132 32 3
122 22
1k jk
k
a b bb a b b
b b
Minh ha gii thut Cholesky (tt)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
127/480
1 1 0
1 5 2
0 2 2
A
11
21 22
31 32 33
0 0
0
b
B b b
b b b
11 11b a 11 1b
i=2 212111
ab
b 3131
11
ab
bi=3
i=2 222 22 21
b a b
i=3 2 233 33 31 32b a b b
j=3 32 31 213222
a b bb
b
21
11
1b 31
00
1b
2
22 5 1 2b
32
2 0 11
2
b
22
33 2 0 1 1b
0 0
0B
1
0
2
1 1
1
Minh ha gii thut Cholesky (tt)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
128/480
1 1 0
1 5 2
0 2 2
A
S dng phng php Cholesky gii h phng trnhAx = b vi1
3
2
b
1 1 0 1 0 0 1 1 0
1 5 2 1 2 0 0 2 1
0 2 2 0 1 1 0 0 1
TA BB
1 0 0
1 2 0
0 1 1
B
By b1
2
3
1 0 0 1
1 2 0 3
0 1 1 2
y
y
y
1
1
1
y
TB x y1
2
3
1 1 0 1
0 2 1 1
0 0 1 1
x
x
x
1
0
1
x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
129/480
129
Phn tch Cholesky (tt)
A khng phi xc nh dng (ch i xng). Khi cc phn t ca ma trn tam gic B sao cho
A = BBT
c th cha s phc
2 h BT
x = y &By = b: phc. Nhng nghimx s l nghim thc!
Minh ha gii thut Cholesky (tt)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
130/480
1 2 0
2 3 2
0 2 3
A
11 11b a 11 1b
i=2 212111
ab
b 3131
11
ab
bi=3
i=2 222 22 21
b a b
i=3 2 233 33 31 32b a b b
j=3 32 31 213222
a b bb
b
1 0 0
2 0
0 2 1
B i
i
212b 31 0b
22b i
32 2b i
22
33 3 0 2 1b i
det 1A
Minh ha gii thut Cholesky (tt)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
131/480
1 2 0
2 3 2
0 2 3
A
S dng phng php Cholesky gii h phng trnhAx = b vi5
11
1
b
1 2 0 1 0 0 1 2 0
2 3 2 2 0 0 2
0 2 3 0 2 1 0 0 1
TA i i i BB
i
1 0 0
2 0
0 2 1
B i
i
By b1
2
3
1 0 0 5
2 0 11
0 2 1 1
y
i y
i y
5
1
y i
TB x y1
2
3
1 2 0 5
0 2
0 0 1 1
x
i i x i
x
3
1
1
x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
132/480
132
Bi tp gii thut Cholesky
S dng phng php Cholesky gii h phng trnhAx = b vi7 3 5 1
3 10 2 2
5 2 4 1
1 2 1 4
A
4
18
7
2
b
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
133/480
133
Chun vct v chun ma trn
Khng gian tuyn tnh thc Rn. Chun ca vctx Rn l mt s thc x tha
x Rn, x 0; x = 0 x = 0 x Rn, R, x= x x, y Rn, x + y x + y (bt ng thc
tam gic) Xt ch yu chun thng dng sau
x =[x1,x2,,xn]T
Rn 1 21 1...
n
n k
kx x x x x
1 2
1,max , ,..., max
n kk n
x x x x x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
134/480
134
Chun vct v chun ma trn (tt)
Chun ma trn tng ng vi chun vect
1 0max max
x x
AxA Ax
x
1 11
maxn
ijj n
i
A a
1
1
maxn
iji n
j
A a
11
n
k
k
x x
1,max kk nx x
theo hngtheo ct
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
135/480
135
V d chun vct v chun ma trn
0
3
4
x
17
4
x
x
3 7 2
3 5 1
6 4 0
A
1
max 12,16,3 16
max 12,9,10 12
A
A
V d h t h t
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
136/480
136
V d chun vct v chun ma trn(tt)
x = [1, 1, 2, 2]T x1 = 6
x = 2
A1 = 6
A = 7
43
21A
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
137/480
137
Vector Norm
Given an n -dimensional vectorx =[x1,x2,,xn]T
a general vector norm x, is a nonnegative norm
defined such that x > 0 whenx 0 ; x = 0 iffx = 0 x= xfor any scalar x + y x + y
The vector norm xp forp = 1, 2, ... is defined aspn
i
p
ipxx
1
1
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
138/480
138
Vector Norm (cont)
pn
i
p
ipxx
1
1
1 211
...n
n k
k
x x x x x
1 2 1,max , ,..., maxn kk nx x x x x 22
2
2
1
21
1
2
2...
n
n
ii
xxxxx
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
139/480
139
Matrix Norm
Given a square complex or real matrixA, a matrixnormAis a nonnegative number associatedwithA having the properties
A > 0 whenA 0 and A = 0 iffA = 0 k A = |k| A for any scalark A + B A + B
A B AB
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
140/480
140
S hi t ca dy cc vct
Dy cc vct vi x(k) Rn hi t v vctkhi k +
( ) 0kx x khi k+ (hi t theo chun)( )lim k
kx x
iu kin cn v : dy hi t v(hi t theo ta )
, 1,m m n
0kkx
km
x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
141/480
141
Tng quan phng php lp
Chng 1: Phng php lp n vi phng trnhf(x) = 0
1( )
( ) 0
( ) ( ) : ' 1
n n
x g xf x x g x
g x g y q x y g x q
HAx = b x = T x + c =g(x), T: ma trn, c: vect.
iu kin: g(x) g(y) qx y
Dy lp:x(k+1) = T x(k) + c
Nu T
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
142/480
142
Tng quan phng php lp (tt)
Nu T
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
143/480
Ma trnA l ma trn ng cho tri nghim ngt:1,
ij ii
j j i
a a
11 12 1
21 22 2
1 2
...
...
... ... ... ...
...
n
n
n n nn
a a a
a a aA
a a a
11
22
0 ... 0
0 ... 0
... ... ... ...
0 0 ... nn
a
a
a
12 1
21 2
1 2
0 0 ... 0 0 ...
0 ... 0 0 0 ...
... ... ... ... ... ... ... ...
... 0 0 0 ... 0
n
n
n n
a a
a a
a a
D L U
Ax = b (D L U)x = b
theo hng
Phng php lp Jacobi
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
144/480
Ax = b (D L U)x = b
Dx = (L + U)x + bx = D (L + U)x + DbK hiu Tj = D (L + U) cj = Db
x(k+1) = Tjx(k) + cj , k =1,2,31
( 1) ( ) ( )
1 1
1 i nk k ki ij j ij j i
j j iii
x a x a x ba
i = 1, 2,, n
1,1
1, 1,1,max max 1
n
ijnij j j i
j i n i nj j i ii ii
aa
T D L U a a
V d phng php lp Jacobi (tt)1 2 310 7x x x
Vi vect x(0) = (2, 2, 2)T, tm nghim
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
145/480
1 2 3
1 2 3
1 2 3
2 10 10
4 10 11
x x x
x x x
1 2 3
2 1 3
3 1 2
0.1 0.1 0.7
0.2 0.1 1.0
0.4 0.1 1.1
x x x
x x x
x x x
1 2 3
2 1 3
1 23
0.1 0.1 0.7
0.2 0.1 1.0
0.4 0.1 1.1
x x x
x x x
x xx
x = T x + c
Vi vectx (2, 2, 2) , tm nghimxp x x(k) bng php lp Jacobi ca hphng trnh sau v nh gi sai s
Nghim chnh xcx = (0.5, 1, 1)T
1.1
0.1
7.0
01.04.0
1.002.0
1.01.00
xx
V d phng php lp Jacobi0.7 0 0.1 0.1 x(k+1) = T x(k) + c
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
146/480
0.7
1.0
1.1
c
0 0.1 0.1
0.2 0 0.1
0.4 0.1 0
T
x( ) T x( ) + c max 0.2,0.3,0.5
0.5 1
T
k x1(k) x2(k) x3(k) x(k) -x(k-1)0 2 2 2
1 0.3 0.8 0.5 1.7
3 0.495 0.992 0.971 0.0892 0.57 0.99 1.06 0.56
2
2
20x
5.0
8.0
3.01x
06.1
99.0
57.02x
971.0
992.0
495.03x
V d phng php lp Jacobi1 2 310 7x x x
1 2 310 7x x x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
147/480
1 2 3
1 2 3
1 2 3
2 10 10
4 10 11
x x x
x x x
1 2 3
2 1 3
3 1 2
10 2 10
10 4 11
x x x
x x x
11 2 3
12 1 3
13 1 2
10 7
10 2 10
10 4 11
k k k
k k k
k k k
x x x
x x x
x x x
k x1(k) x2(k) x3(k) x(k) -x(k-1)0 2 2 2
1 0.3 0.8 0.5 1.7
3 0.495 0.992 0.971 0.0892 0.57 0.99 1.06 0.56
V d phng php lp Jacobi (tt)1 2 310 7x x x
Vi vectx(0) = (0, 0, 0)T, tm nghim
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
148/480
1 2 3
1 2 3
1 2 3
2 10 10
4 10 11
x x x
x x x
1 2 3
2 1 3
3 1 2
0.1 0.1 0.7
0.2 0.1 1.0
0.4 0.1 1.1
x x x
x x x
x x x
1 2 3
2 1 3
1 23
0.1 0.1 0.7
0.2 0.1 1.0
0.4 0.1 1.1
x x x
x x x
x xx
x = T x + c
( , , ) , g xp x x(k) bng php lp Jacobi ca hphng trnh sau v nh gi sai s
Nghim chnh xcx = (0.5, 1, 1)T
1.1
0.1
7.0
01.04.0
1.002.0
1.01.00
xx
V d phng php lp Jacobi0.7
0 0.1 0.1
x(k+1) = T x(k) + c
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
149/480
1.0
1.1
c
0.2 0 0.1
0.4 0.1 0
T
x T x + c max 0.2,0.3,0.5
0.5 1
T
(0)
0
0
0
x
(1)
0.7
1.0
1.1
x
(2 )
0.49
0.97
0.92
x
k x1(k) x2(k) x3(k) x(k) -x(k-1)0 0 0 0
1 0.7 1.0 1.1 1.1
3 0.511 0.994 1.001 0.0812 0.49 0.97 0.92 0.21
V d phng php lp Jacobi1 2 310 7x x x
1 2 310 7x x x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
150/480
k x1(k) x2(k) x3(k) x(k) -x(k-1)0 0 0 0
1 0.7 1.0 1.1 1.1
3 0.511 0.994 1.001 0.0812 0.49 0.97 0.92 0.21
1 2 3
1 2 3
1 2 3
2 10 10
4 10 11
x x x
x x x
1 2 3
2 1 3
3 1 2
10 2 10
10 4 11
x x x
x x x
11 2 3
12 1 3
13 1 2
10 7
10 2 10
10 4 11
k k k
k k k
k k k
x x x
x x x
x x x
V d phng php lp Jacobi (tt)10 2 2 4x x x x ( 1) ( ) ( ) ( )10 2 2 4k k k k x x x x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
151/480
1 2 3 4
1 2 3
1 2 3 4
1 4
10 2 2 4
5 1
2 5 2
3 9 2
x x x x
x x x
x x x x
x x
Nghim ngx =(0.3333, 0.2222, 0.4444, 0.1111)T
1 2 3 4
2 1 3
3 1 2 4
4 1
( ) ( ) ( ) ( )
( 1) ( ) ( )
( 1) ( ) ( ) ( )
( 1) ( )
10 2 2 4
5 1
5 2 2
9 3 2
k k k
k k k k
k k
x x x x
x x x
x x x x
x x
k x1(k)
x2(k)
x3(k)
x4(k)
x(k)
-x(k-1)
0 0 0 0 01 0.4000 0.2000 0.4000 0.2222 0.4000
2 0.3644 0.2000 0.4444 0.0889 0.1333
3 0.3333 0.2160 0.4249 0.1007 0.0311
x(0) = (0, 0, 0, 0) T
V d phng php lp Jacobi (tt)1 2 3 47 2 2 3x x x x
1 2 3 4( 1) ( ) ( ) ( )7 2 2 3k k k k x x x x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
152/480
1 2 3 4
1 3 4
2 3 4
2 8 3 2
5 2 52 4 4
x x x x
x x xx x x
k x1(k) x2(k) x3(k) x4(k) x(k) -x(k-1)0 0 1 1 1
1 2 3 4
2 1 3 4
3 1 4
4 2 3
( 1) ( ) ( ) ( )
( 1) ( ) ( )
( 1) ( ) ( )
8 2 3 2
5 2 5
4 2 4
k k k k
k k k
k k k
x x x x
x x x
x x x
Nghim ngx =( 0.1752, -0.5338, 0.4166, 1.3710)T
1 0.2857 0.7500 0.6000 1.7500 0.7500
4 0.1339 0.4850 0.4073 1.2983 0.0916
2 0.3714 0.6223 0.2429 1.5250 0.3571
3
0.2196
0.4388 0.3157 1.3719 0.1835
Phng php lp Gauss-SeidelTng t lp Jacobi nhng vi thng tin cp nht ho
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
153/480
Tng t lp Jacobi nhng vi thng tin cp nht ho
1 2 3 4
1 2 3
1 2 3 4
1 4
10 2 2 4
5 1
2 5 2
3 9 2
x x x x
x x x
x x x x
x x
( 1) ( ) ( ) ( )
1 2 3 4
( 1) ( ) ( )
2 1 3
( 1) ( ) ( ) ( )
3 1 2 4
( 1) ( )
4 1
0.2 0.1 0.2 0.4
0.2 0.2 0.2
0.2 0.4 0.2 0.4
0.3333 0.2222
k k k k
k k k
k k k k
k k
x x x x
x x x
x x x x
x x
LpJacobi
( 1) ( ) ( ) ( )
1 2 3 4
( 1) ( 1) ( )
2 1 3
( 1) ( 1) ( ) ( )
3 1 2 4
( 1) ( 1)
4 1
0.2 0.1 0.2 0.4
0.2 0.2 0.2
0.2 0.4 0.2 0.4
0.3333 0.2222
k k k k
k k k
k k k k
k k
x x x x
x x x
x x x x
x x
LpGauss-Seidel
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
154/480
154
1 2
1 2
23 2 3
2 17 4
x x
x x
11 2
12 1
23 3 2
17 4 2
k k
k k
x x
x x
LpJacobi
Vix= (0,0); tmx(3) bng lp Jacobi
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
155/480
155
Phng php lp Gauss-Seidel
1 2
1 2
23 2 3
2 17 4
x x
x x
11 2
12 1
23 3 2
17 4 2
k k
k k
x x
x x
11 2
1 12 1
23 3 2
17 4 2
k k
k k
x x
x x
LpJacobi
Lp Gauss-Seidel
Tng t lp Jacobi nhng vi thng tin cp nht ho
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
156/480
Phng php lp Jacobi v Gauss-Seidel
710 701010
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
157/480
11104
10102
710
321
321
321
xxx
xxx
xxx
1.11.04.0
0.11.02.0
7.01.01.0
213
312
321
xxx
xxx
xxx
1.11.04.00.11.02.0
7.01.01.0
21
1
3
31
1
2
32
1
1
kkk
kkk
kkk
xxxxxx
xxx
Jacobi
Gauss-Seidel
1.11.04.00.11.02.0
7.01.01.0
1
2
1
1
1
3
3
1
1
1
2
32
1
1
kkk
kkk
kkk
xxxxxx
xxx
Phng php lp Gauss-Seidel1 2 310 7x x x
Vi vectx(0) = (2, 2, 2)T, tm nghim
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
158/480
1 2 3
1 2 3
2 10 10
4 10 11
x x x
x x x
1 2 3
2 1 3
3 1 2
( 1) ( ) ( )
( 1) ( 1) ( )
( 1) ( 1) ( 1)
0.1 0.1 0.7
0.2 0.1 1.0
0.4 0.1 1.1
k k k
k k k
k k k
x x x
x x x
x x x
xp x x(k) bng php lp Gauss-Seidelca h phng trnh v nh gi sai s
Nghim chnh xcx = (0.5, 1, 1)T
k x1(k) x2(k) x3(k) x(k) -x(k-1)
0 2 2 2
1 0.3 1.14 1.094 1.72 0.4766 1.1014 1.0108 0.1766
3 0.4975 1.0016 1.0012 0.0210
V d phng php lp Gauss- Seidel1 2 310 7x x x
1 2 310 7x x x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
159/480
1 2 3
1 2 3
2 10 10
4 10 11
x x x
x x x
2 1 3
3 1 2
10 2 10
10 4 11
x x x
x x x
11410
10210
710
1
2
1
1
1
3
3
1
1
1
2
32
1
1
kkk
kkk
kkk
xxx
xxx
xxx
k x1(k) x2(k) x3(k) x(k) -x(k-1)
0 2 2 2
1 0.3 1.14 1.094 1.72 0.4766 1.1014 1.0108 0.1766
3 0.4975 1.0016 1.0012 0.0210
Phng php lp Gauss-Seidel1 2 310 7x x x
Vi vectx(0) = (0, 0, 0)T, tm nghim
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
160/480
1 2 3
1 2 3
2 10 10
4 10 11
x x x
x x x
1 2 3
2 1 3
3 1 2
( 1) ( ) ( )
( 1) ( 1) ( )
( 1) ( 1) ( 1)
0.1 0.1 0.7
0.2 0.1 1.0
0.4 0.1 1.1
k k k
k k k
k k k
x x x
x x x
x x x
xp x x(k) bng php lp Gauss-Seidelca h phng trnh v nh gi sai s
Nghim chnh xcx = (0.5, 1, 1)T
k x1(k) x2(k) x3(k) x(k) -x(k-1)
0 0 0 0
12
0.7 0.86 0.906 0.9060.5234 0.9859 0.9892 0.1766
V d phng php lp Gauss- Seidel1 2 310 7x x x
1 2 310 7x x x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
161/480
k x1(k) x2(k) x3(k) x(k) -x(k-1)0 0 0 0
1 0.7 0.86 0.906 0.906
3 0.50248 0.99843 0.99885 0.0212 0.52340 0.98592 0.98923 0.1766
1 2 3
1 2 3
2 10 10
4 10 11
x x x
x x x
2 1 3
3 1 2
10 2 10
10 4 11
x x x
x x x
11410
10210
710
1
2
1
1
1
3
3
1
1
1
2
32
1
1
kkk
kkk
kkk
xxx
xxx
xxx
V d phng php lp Gauss-Seidel
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
162/480
1 2 3 4
1 2 3
1 2 3 4
1 4
10 2 2 4
5 1
2 5 2
3 9 2
x x x x
x x x
x x x x
x x
Nghim ngx =(0.3333, 0.2222, 0.4444, 0.1111)T
k x1(k) x2(k) x3(k) x4(k) x(k) -x(k-1)0 0 0 0 01 0.4000 0.1200 0.3680 0.0889 0.4000
2 0.3570 0.2022 0.4273 0.1032 0.0822
3 0.3375 0.2180 0.4403 0.1097 0.0195
239
225
15
42210
14
4213
312
432
1
1
kk
kkkk
kkk
kkkk
xx
xxxx
xxx
xxxx
V d phng php lp Gauss-Seidel (tt)Dng phng php lp Gauss-Seidel tm
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
163/480
1 2 3 4
1 2 3 4
1 3 4
2 3 4
7 2 2 3
2 8 3 2
5 2 52 4 4
x x x x
x x x x
x x xx x x
g p g p p px(2) lm trn n 4 ch s
x(0) = (0, 1, 1, 1) T
V d phng php lp Gauss-Seidel (tt)
7 2 2 3 ( 1) ( ) ( ) ( )
7 2 2 3k k k k
x x x x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
164/480
1 2 3 4
1 2 3 4
1 3 4
2 3 4
7 2 2 3
2 8 3 2
5 2 5
2 4 4
x x x x
x x x x
x x x
x x x
1 2 3 4
2 1 3 4
3 1 4
4 2 3
( 1) ( 1) ( ) ( )
( 1) ( 1) ( )
( 1) ( 1) ( 1)
7 2 2 3
8 2 3 2
5 2 5
4 2 4
k k k k
k k k
k k k
x x x x
x x x x
x x x
x x x
k x1(k) x2(k) x3(k) x4(k) x(k) -x(k-1)0 0 -1 1 1
Nghim ngx =(-0.1752, -0.5338, 0.4166, 1.3710)T
1 -0.2857 -0.6786 0.5429 1.4750 0.47502 -0.2643 -0.5719 0.3571 1.3752 0.18573 -0.1788 -0.5111 0.4142 1.3591 0.08554 -0.1650 -0.5340 0.4234 1.3728 0.0228
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
165/480
165
H phng trnh b nhiu
V d: Gii cc h phng trnh
2 5
2.01 5.02
x y
x y
2 5
2.01 5.1
x y
x y
1
2
x
y
15
10
x
y
Nhiu v phi
H gn nhau, nghim xa nhau!
2 5
1.99 5.02
x y
x y
9
2
x
y
Nhiu v tri
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
166/480
166
S iu kin ca ma trn
Xt h phng trnhAx = b c nghimx =A1 bNu b c s gia b thx c s gia tng ng xA x = b x =A1 b
1 1x A b A b
b Ax A x
1x b
A Ax b
1Cond( )k A A A A S iu kin ca ma trn A
k(A) cng gn 1 h cng n nh
k(A) cng ln h cng mt n nh h iu kin xu
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
167/480
167
S iu kin ca ma trn (tt)
Xt h phng trnh
2 5
2.01 5.02
x y
x y
1 3.01 401 1207.01 1k A A A
1 2
1 2.01A
1201 200
100 100A
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
168/480
168
1
25 41 10 6
41 68 17 10
10 17 5 36 10 3 2
A
133, 136, cond 4488A A A
10 7 8 7
7 5 6 5
8 6 10 97 5 9 10
A
1.003 58.095.550 321.8
A
35.327A
V d
1 879.5 158.815.17 2.741
A
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
169/480
169
n chng 2
A. Cc phng php gii ng 1/ Phng php kh Gauss (phn t tr). 2/ Phn tch nhn tLU 3/ Phn tch Cholesky
B. Cc phng php lp 1/ Lp Jacobi 2/ Lp Gauss Seidel
C. S iu kin v h iu kin xu
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
170/480
170
Bi tp n chng 2
Tm cc gi tr ca ma trn l xc nh dng
1 11 2 1
1 1 4
1 24 1
2 1 8
1 11 3 1
1 5
> 8/7 1 31 1 314 4
1 7 1 7
3 3
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
171/480
171
Bi tp n chng 2 (tt)
S dng phng php Cholesky gii h
1 2
1 2 3
2 3
2 2
2 12 2
x x
x x xx x
1 2 3
1 2 3
1 2 3
3 2 1
3 4 2 42 2 3
x x x
x x xx x x
1 2 3 4
1 2 3 4
1 2 3
1 2 4
4 1
3 0
2 1
2 2
x x x x
x x x x
x x x
x x x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
172/480
172
1474
7102
424
A
132
031
002
B
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
173/480
173
Bi tp n chng 2 (tt)
1.4142 0 0
0.7071 1.2247 0
0 0.8165 1.1547
B
1 0 0
3 5 0
4 12
5 5
B i
i
2 0 0 0
0.5 1.6583 0 0
0.5 0.7538 1.0871 0
0.5 0.4523 0.0836 1.2403
B
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
174/480
174
Bi tp n chng 2 (tt)
Tm cc gi tr ca > 0 v > 0 ma trn lng cho tri nghim ngt
4 12 5 4
2
3 25
2 1
2 42
4 1
3
0.5
2
1
5
3
6
2
5
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
175/480
175
Bi tp n chng 2 (tt)
S dng phng php Jacobi tm nghim gn ngvi sai s 10-. Chn chun v cng
1 2 3
1 2 3
1 2 3
4 13 8 2 0
3 3 10 4
x x xx x x
x x x
1 2
1 2 3
2 3
10 910 2 7
2 10 6
x xx x x
x x
1 2
1 2 3
2 3 4
3 4
10 5 6
5 10 4 254 8 11
5 11
x x
x x xx x x
x x
1 2 3
1 2 4
1 3 4
2 3 4
4 2
4 14 0
4 1
x x x
x x xx x x
x x x
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
176/480
176
Cho h phng trnh
Vi x(0) = [1, 2, 3]Ttnh vect x(1) theo
phng php Jacobi
1 2 3
1 2 3
1 2 3
25 2 16
2 18 35
2 2 20 58
x x x
x x x
x x x
V d phng php lp Jacobi (tt)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
177/480
177
V d phng php lp Jacobi (tt)
1 2 3 4
1 2 3 4
1 3 4
2 3 4
7 2 2 3
2 8 3 2
5 2 5
2 4 4
x x x x
x x x x
x x x
x x x
Dng phng php lp Jacobi tm x(1) lmtrn n 4 ch s
x(0) = (0, 1, 1, 1) T
Ma trn lp trong cc phng phpMa trnA l ma trn ng cho tri nghim ngt:
1
n
ij ii
j j i
a a
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
178/480
1,j j i
11 12 1
21 22 2
1 2
...
...
... ... ... ...
...
n
n
n n nn
a a a
a a aA
a a a
11
22
0 ... 0
0 ... 0
... ... ... ...
0 0 ... nn
a
a
a
12 1
21 2
1 2
0 0 ... 0 0 ...
0 ... 0 0 0 ...
... ... ... ... ... ... ... ...
... 0 0 0 ... 0
n
n
n n
a a
a a
a a
D L U
Ax = b (D L U)x = b
theo hng
Tm ma trn lp trong phng phpJ bi
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
179/480
179
Jacobi
Ax = b (D L U)x = bDx = (L + U)x + b
x = D
(L + U)x + D
b=> Tj = D (L + U)
nna
a
a
D
...00............
0...0
0...0
22
11
0...............
...0
...0
21
221
112
nn
n
n
aa
aa
aa
UL
Ma trn lp trong phng php Jacobi (tt)Tj = D (L + U)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
180/480
j ( )
nna
aa
D
1...00
............
0...100...01
22
11
1
0...
............
...0
...0
21
2222221
1111112
1
nnnnnn
n
n
j
aaaa
aaaa
aaaa
ULDT
Ma trn Tj c ng cho chnh bng 0
Tm ma trn lp trong phng phpGauss Seidel
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
181/480
181
Gauss-Seidel
Ax = b (D L U)x = b(D L) x = U x + b
x = (D L)
U x + (D L)
b=> Tg= ( D L ) U
Tm ma trn lp trong phng phpGauss-Seidel (tt)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
182/480
Tg
= Tg
= ( D L ) U
nna
a
a
D
...00
............
0...0
0...0
22
11
nnnn aaa
aa
a
LD
...
............
0...
0...0
21
2221
11
0...00
............
...00
...0
2
112
n
n
a
aa
U
Ma trn Tgc ct th nht bng 0
Ma trn lp phng php Gauss-S i i i
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
183/480
183
Seidel cho h hai phng trnh hai n
Tg= Tg= ( D L ) U
2221
110
aa
aLD
00
012
aU
22
2211
21
111
1
01
aaa
a
a
LD
2211
2112
11121
0
0
aa
aa
aa
ULDTg
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
184/480
Chng 3. Ni suy v phng phpbnh phng cc tiu
Mn hc:Phng php tnh
Ni d
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
185/480
18
5
Ni dung
1. Ni suy a thc Lagrange2. Sai s ni suy Lagrange
3. Ni suy Newton, mc ni suy cch u4. Ni suy spline bc ba5. Phng php bnh phng cc tiu
T i
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
186/480
18
6
Tng quan v ni suy
Bi ton dn n ni suy Ni suy: Bng cha (n+1) cp d liu
{ (xk,yk) }, k= 0 nMc ni suy x0 x1 x = xk xn-1 xn
Gi tr ni suy y0 y1 y = ? yn-1 yn
xk: mc ni suy,yk: gi tr (hm) ni suyT bng ny, ni suy gi try ti imx = ?
i ki i
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
187/480
18
7
iu kin ni suy
Hmf(x) lin tc trn on [x0,xn]f(xk) =yk
C v s hm tha iu kin trn! Minh ha hnh hc
1
1.2
-1 -0.5 0 0.5 1
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
188/480
-0.6
-0.4
-0.2
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
Ni th
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
189/480
18
9
Ni suy a thc
Ni suy a thc: Xc nh a thc y = P(x) thoiu kin ni suy
P(xk) = yk, k= 0 n y () P()
a thc
L do chn a thc
C th xp x hm lin tc vi sai s ty C th ly o hm v tch phn bao nhiu ln ty Tnh gi tr a thc v o hm d dng
11 1 0n n
n n nx a x a x a x a
Mi h h i th
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
190/480
19
0
Minh ha ni suy a thc
Mc ni suy 1 0 1Gi tr ni suy 0.5 1 2
3 mc n = 2 P(x) = ax+ b x + c (3 h s cn tm)P(1) = 0.5 a b + c = 0.5P(0) = 1 c = 1P(1) = 2 a + b + c = 2
a = 0.25, b = 0.75, c = 1P(x) = 0.25x + 0.75x + 1x = 0.8 P(x) = 0.25 (0.8) + 0.75 0.8 + 1 = 1.76So snh vi gi tr chnh xc: f(x) = 2x ; f(0.8) 1.7411
x = 0.8,y ?
Khi n tng th s iu kin ca ma trn h s cng tng ln!
Cond(A)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
191/480
1.0E+00
1.0E+02
1.0E+04
1.0E+06
1.0E+08
1.0E+10
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
a thc ni suy LagrangeXy dng cc a thcph c bc n v tha
( )1 khi
0 khi
k
n j
j kp x
j k
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
192/480
ph c bc n v tha 0 khij j k
Do cc a thc ph c bc n v c n nghimx0,x1, xk-1,xk+1,xn, nn
( ) 1kn kp x
11110 nkkkkkkkkk
n xxxxxxxxxxCxp
nkkkkkkk
xxxxxxxxxxC
1110
1
nkkkkkkk
nkkk
nxxxxxxxxxx
xxxxxxxxxxxp
1110
1110
nkk
k
n xxxxxxxxxxCxp 1110
a thc ni s Lagrange (tt)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
193/480
19
3
a thc ni suy Lagrange (tt)
a thc ni suy Lagrange c dng ( )0
( )n
k
n k
k
L x p x y
x 1 0 1y 0.5 1 2
(0 )
2
1
2
x xp x
(1)
21 1p x x x
(2)
2
1
2
x xp x
(0) (1) (2)2 2 2( ) 0.5 1 2L x p p p
2
2
1 3( ) 1
4 4
0.25 0.75 1
L x x x
x
L(0.8) = 1.76
a thc ni suy Lagrange (tt)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
194/480
19
4
a thc ni suy Lagrange (tt)
0 1 nw x x x x x x x
( )k
n
k k
w xp x
w x x x
0
n
k
k k k
w xL x y
w x x x
a thc ni suy Lagrange (tt)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
195/480
19
5
a thc ni suy Lagrange (tt)
x x0 x1 xnx0 x x0 x0 x1 x0 xn D0x1 x1 x0 x x1 x1 xn D1
xn xn x0 xn x1 x xn Dnw(x)
n
k k
kn
D
yxwxL
0
0
n
k
k k k
w xL x y
w x x x
a thc ni suy Lagrange (tt)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
196/480
19
6
a thc ni suy Lagrange (tt)
Trng hp cc mc cch u xk+1 xk= h = const xk=x0 + kh. t q = ( x x0)/h
kx x q k h
i jx x i j h
0
1 1
! !
n kn
k
k
q q q nx y
k n k q k
0 1 1 1( )
0 1 1 1
k k nk
n
k k k k k k k n
x x x x x x x x x xp x
x x x x x x x x x x
( )1 1 1 1
! !
n k
k
n
q q q k q k q np x
k n k
Sai s ni suy Lagrange
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
197/480
19
7
Sai s ni suy Lagrange
f x L x Kw x
Gi sf(x) c o hm n cp n+1 lin tc trn [a, b]
ChnKsao cho (x*) = 0 (x* xi)
Xt hm ph
f x L x Kw x
Tn ti [a, b] sao cho (n+1) () = 0
( 1) ( 1) 1 ! 0n nf K n
( 1)
1 !
nfK
n
( 1)
*
1 !
nMf x L x w x
n
a thc ni suy Lagrange: v d
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
198/480
19
8
a thc ni suy Lagrange: v d
x 1 0 1y 0.5 1 2
x = 0.8,y ?
3(3) ln 2 2xf x
f(x) = 2x, n = 2
3 3(3)
1,1max ln 2 2 2 ln 2x
xM
3
2 ln 20.8 1 0.8 0.8 1 0.032
3!f x L x
0.82 1.76 0.0189f x L x
a thc ni suy Lagrange: bi tp
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
199/480
19
9
a thc ni suy Lagrange: bi tp
x 0 0.25 0.75 1y 1.3 1.5 1.6 1.8
Xy dng a thc ni suy Lagrange v s dng xp x gi trca hm tix*
x* = 0.5
a thc ni suy Lagrange: bi tp
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
200/480
20
0
a thc ni suy Lagrange: bi tp
x 0 0.25 0.75 1y 1.3 1.5 1.6 1.8
x* = 0.5
( )0
( )n
k
n k
k
L x p x y
(0 )3 0.25 0.75 1
0.25 0.75 1x x xp x
(1)
3
0 0.75 1
0.25 0.5 0.75
x x xp x
(2)3
0 0.25 1
0.75 0.5 0.25
x x xp x
(3)
3
0 0.25 0.75
1 0.75 0.25
x x xp x
(0 ) 0.5 0.1667p
(1) 0.5 0.6667p
(3) 0.5 0.1667p
(3) 0.5 0.6667p
(0.5) 1.5500L
a thc ni suy Lagrange: bi tp
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
201/480
20
1
a thc ni suy Lagrange: bi tp
Xy dng a thc ni suy Lagrange v s dng xpx gi tr ca hm tix*
x 1 0 1 2y 4 2 0 1 x* = 1.25
Bi tp
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
202/480
20
2
Bi tp
Xy dng a thc ni suy Lagrange v s dng xpx gi tr ca hm tix*
x 0 0.5 1 1.5y 2 0 8 1 x* = 0.75
x 0 0.5 1 1.5
y 0.5 1 1 4
x* = 0.75
Bi tp
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
203/480
20
3
Bi tp
Xy dng a thc ni suy Lagrange v s dng xpx gi tr ca hm tix* = 345; 355; 365. nh gi sais xp x viy =f(x) = Lg(x)
x 340 350 360 370y 2,531 2,544 2,556 2,568
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
204/480
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
205/480
Xy dng a thc ni suy Newton
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
206/480
20
6
Xy dng a thc ni suy Newton
nh ngha t sai phn cpmt ca hmf(x)
0
00,
xx
yxfxxf
000 , xxxxfyxf
nh ngha t sai phn cp hai ca hmf(x)
1
10010
,,,,
xx
xxfxxfxxxf
10100100 ,,, xxxxxxxfxxxxfyxf
110100 ,,,, xxxxxfxxfxxf
Cng thc Newton tin
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
207/480
20
7
Cng thc Newton tin
Lp li n bc th n
nn
nn
xxxxxxxxxxf
xxxxxxxxxf
xxxxxxxfxxxxfyxf
...,...,,,
...,...,,
...,,,
1010
11010
102100100
11010
102100100
)1(
...,...,,
...,,,
nn xxxxxxxxxf
xxxxxxxfxxxxfyxN
nnn xxxxxxxxxxfxR ...,...,,, 1010
xRxNxf n)1(
Cng thc Newton tin xut pht tntx0
Cng thc Newton li
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
208/480
20
8
Cng thc Newton li
nn
nnnnnnnnn
xxxxxxxxxf
xxxxxxxfxxxxfyxN
...,...,,
...,,,
2110
1121
)2(
xRxNxf n )2(Cng thc Newton li xut pht tntxn
( 1)
*
1 !
nMf x L x w x
n
Sai s ca cng thc ni suy Newton: tng t Lagrange
V d cng thc ni suy Newton tin
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
209/480
20
9
V d cng thc ni suy Newton tin
x 1 0 1y 0.5 1 2
xk
f(xk
) f[xk
, xk+1
] f[xk
, xk+1
, xk+2
]-1 0.5
0.50 1 0.25
11 2
x = 0.8,y ?
N(x) = 0.5 + 0.5 (0.8 + 1) + 0.25 (0.8 + 1) (0.8 0) = 1.76
Cng thc ni suy Newton trng hpmc cch u
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
210/480
21
0
Sai phn hu hn cp 1 ca hm ti imxkyk=yk+1 yk
Sai phn hu hn cpp ca hm ti imxkpyk= (p1yk)
Quan h gia t sai phn v sai phn hu hn
1, ,...,
!
p
kk k k p p
yf x x x
p h
q = (xx0)/h p = (xxn)/h
Cng thc ni suy Newton trng hpmc cch u (tt)
)1( xxxxxxxfxxxxfyxN
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
211/480
11010102100100
...,...,,
...,,,
nn xxxxxxxxxf
xxxxxxxfxxxxfyxN
2(1) 0 0
0
0
1 ...1! 2!
1 ... 1
!
n
y yN x y q q q
yq q q n
n
nn
nnnnnnnnn
xxxxxxxxxf
xxxxxxxfxxxxfyxN
...,...,,
...,,,
2110
1121
)2(
2(2) 1 2
0
1 ...1! 2!
1 ... 1!
n n
n
n
y yN x y p p p
yp p p n
n
a thc ni suy Lagrange: bi tpXy dng a thc ni suy Lagrange v s dng xp x gi trca hm tix*
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
212/480
x 1 0 1 2y 4 2 0 1
x* = 1.75
(0 )
1 2
1 2 3
x x xp
(1)
1 1 2
1 1 2
x x xp
(3) 1 1
3 2 1
x x xp
3
1 2 1 1 2 1 14 2
1 2 3 1 1 2 3 2 1
1 52
2 2
x x x x x x x x xL x
x x
3047.0275.12575.1
2175.1
3 L
Cng thc ni suy NewtonXy dng a thc ni suy Newton v xp x gi tr tix*
x 1 0 1 2 x* = 1 75
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
213/480
x 1 0 1 2
y 4 2 0 1
x* = 1.75
(1) 31 1 5
4 2 1 1 1 22 2 2
x x x x x x x
xk f(xk) f[xk, xk+1 ] f[xk, xk+1, xk+2 ] f[xk,xk+1,xk+2,xk+3]
1 4
0 21 0
2 1
2
2
1
01.5
0.5
3047.0275.12
575.1
2
175.1
3 L
Cng thc ni suy Newton mc cch uXy dng a thc ni suy Newton v xp x gi tr tix*
x 1 0 1 2 x* = 1 75
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
214/480
x 1 0 1 2
y 4 2 0 1
x* = 1.75
xk f(xk) yk yk yk1 4
0 21 0
2 1
2
21
0
3 3
21!3
1!2
75.1 03
0
2
001
qqq
yqq
yqyyN
75.20*
h
xxq
25.0
*
hxx
pn
21!3
1!2
75.1 03
1
2
232
ppp
ypp
ypyyN
a thc ni suy Lagrange: bi tpXy dng a thc ni suy Lagrange v s dng xp x gi trca hm tix*
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
215/480
x 1 0 1 2y 4 2 0 1
x* = 1.25
(0 )
1 2
1 2 3
x x xp
(1)
1 1 2
1 1 2
x x xp
(3) 1 1
3 2 1
x x xp
3
1 2 1 1 2 1 14 2
1 2 3 1 1 2 3 2 1
1 52
2 2
x x x x x x x x xL x
x x
31 51.25 1.25 1.25 2 0.14842 2
L
Cng thc ni suy NewtonXy dng a thc ni suy Newton v xp x gi tr tix*
x 1 0 1 2 x* = 1 25
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
216/480
x 1 0 1 2
y 4 2 0 1
x* = 1.25
(1) 31 1 5
4 2 1 1 1 22 2 2
x x x x x x x
31 5
1.25 1.25 1.25 2 0.14842 2
L
xk f(xk) f[xk, xk+1 ] f[xk, xk+1, xk+2 ] f[xk,xk+1,xk+2,xk+3]
1 4
0 21 0
2 1
2
2
1
01.5
0.5
Trng hp mc cch u v d
Cho bng gi tr sin x t 15 55. Xy dng a
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
217/480
thc ni suy tin (li) cp 3 & tnh sin16 (sin54)x y y 2y 3y15 0.2588
20 0.3420
25 0.4226
30 0.535 0.5736
40 0.6428
45 0.7071
50 0.7660
55 0.8192
0.0832
0.0806
0.0774
0.0736
0.0692
0.0643
0.0589
0.0532
0.0026
0.0032
0.00380.0044
0.0049
0.0054
0.0057
0.0006
0.00060.0006
0.0005
0.0005
0.0003
Trng hp mc cch u v d (tt)
-
8/2/2019 Gio trnh phng php tnh
218/480
21
8
g p ( )
a thc ni suy tin:x