green vol 31

Research

ISSN

:1686-1612

ปท 12 ฉบบท 31 กนยายน 2558

ความตองการการนำานำา กลบมาใชใหมในประเทศเพอนบาน

การปนเปอนของสารกลมผลตภณฑยา และผลตภณฑดแลสขภาพ

ในแมนำาบางปะกง

มลพษอบตใหม….. ยาและผลตภณฑดแลสขภาพ

WaterReusePollution

สวสดคะทานผอานผานพนชวงวนส�าคญทางพทธศาสนาไปอกหนงวนหลายทานคงไดเขาวดท�าบญถวายเทยนพรรษา

ซงเปนศาสนกจทนยมปฏบตมาเปนเวลาชานาน อมบญ อมใจ กนบางแลว “Green Research” ฉบบท 31 ประจ�าเดอนกนยายน

2558 ไดกลบมาพบกบทานผอานอกครง ดวยเนอหาทเปยมไปดวยสาระดานสงแวดลอมตางๆ เฉกเชนเดม

“Green Research” ฉบบน ขอน�าเสนอประเดนหลกดานน�า “Water” ทงในประเดนความตองการ ความจ�าเปน ในการน�าน�า

กลบมาใชใหม และในประเดนมลพษทางน�าทปนเปอนดวยยาและผลตภณฑดแลสขภาพ ทงในแหลงน�าธรรมชาตและในระบบบ�าบดน�าเสย

รวมทงการบ�าบดฟนฟน�าใตดนทปนเปอนสารมลพษจากอตสาหกรรม อกทงภมปญญาทองถนดานการอนรกษธรรมชาตและ

สงแวดลอม นอกจากนยงมบทความอนๆ ทนาสนใจไมควรพลาดเชนเคย แลวพบกนฉบบหนาคะ

GREEN RESEARCHกนยายน 2558ทปรกษาภาวณ ปณณกนตเสรมยศ สมมนสากล ฐนะกลบรรณาธการบรหารสวรรณา เตยรถสวรรณกองบรรณาธการโสฬส ขนธเครอนตยา นกระนาด มลนศรนภา ศรทองทมหทยรตน การเวทยเจนวทย วงษศานนปญจา ใยถาวรจนดารตน เรองโชตวทยอาทตยา พาม

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเทคโนธาน ตำาบลคลองหา อำาเภอคลองหลวงจงหวดปทมธาน 12120โทรศพท 02-577-4182-9 โทรสาร 02-577-1138www.deqp.go.th

ความตองการการน�าน�ากลบมาใชใหมในประเทศเพอนบาน

ภมปญญาทองถนดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

การปนเปอนและการบ�าบดยาและผลตภณฑดแลสขภาพ ในระบบบ�าบดน�าเสย

ฟากวางทเนนมะปราง ตอน 2.1 ....ความหลากหลายทางธรรมชาต

สภาวะความรนแรงของภมอากาศและการเปลยนแปลงในประเทศไทย

การปนเปอนของสารกลมผลตภณฑยาและผลตภณฑดแลสขภาพในแมน�าบางปะกง

มลพษอบตใหม…..ยาและผลตภณฑดแลสขภาพ

การมสวนรวมในการอนรกษสงแวดลอม

การบ�าบดฟนฟสารไตรคลอโรเอธลนทปนเปอนในน�าใตดน ดวยเมดบดไคโตแซนอลจเนตเหลกประจศนยนาโน

การพฒนาระบบคณภาพหองปฏบตการของศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

EDITOR’S TALK

CONTENTS3

33

23

35

15

8

13

31

26

29

บ.ก.แถลง

เรองเดนประจ�ำฉบบ

ตดตำมเฝำระวง

กำวหนำพฒนำ

พงพำธรรมชำต

3เรองเดนประจำ�ฉบบ

ดร.สดา อทธสภรณรตน

ความตองการน�าน�ากลบมาใชใหม

ในประเทศเพอนบาน

หากกลาวถงเทคโนโลยการน�าน�ากลบมาใชใหม อาจจะ

มองดเหมอนวาไกลตว และดไมมความจ�าเปนตองมการพฒนา

เทคโนโลยการน�าน�ากลบมาใชใหมขน เพราะประเทศไทย

มแหลงทรพยากรน�าอนเหลอเฟอ ไมถงขนทขาดแคลน

น�าอยางรนแรง เวนแตในบางพนทหรอในฤดแลงทมการ

ขาดแคลนน�าเทานน ทดเหมอนวาเทคโนโลยการน�าน�า

กลบมาใช ใหม น าจะมความจ�า เป นและมการเหนถ ง

ความส�าคญ อาท ในพนททเปนแหลงทองเทยว อยางเกาะสมย

เกาะภเกต เกาะช าง หรอพนทท เป นเขตอตสาหกรรม

ทแหลงทรพยากรน�าจดหายาก มราคาแพง ท�าใหในบางพนท

ตองท�าการขดเจาะน�าบาดาลขนมาใช ซงกเปนสาเหตหนง

ทท�าใหเกดการทรดตวลงของพนดน เปนตน อยางไรกตาม

เทคโนโลยการน�าน�ากลบมาใชใหม ไมไดมประโยชนโดยตรง

แคการน�าน�ากลบมาใชใหมเพอวตถประสงคอยางใดอยางหนง

เทานน แตยงมประโยชนทางออมโดยการเตมน�าทไดรบ

การบ�าบดแลวลงสแหลงน�าสาธารณะ หรอน�าใตดน เพอเปนการ

สงวน รกษาคณภาพน�าตามธรรมชาตใหสามารถใชประโยชน

ไดในระยะยาว ดงนน จงสามารถกลาวไดวา เทคโนโลยการน�าน�า

กลบมาใชใหม เปนอกมมมองหนงของเทคโนโลยการบ�าบด

น�าเสย เพยงแตมใชแคการบ�าบดน�าเสยเพยงอยางเดยว

แตยงมการมองถงคณคาของน�าเสยทผานการบ�าบดแลวมา

เพอเปนประโยชนในการน�ากลบมาใชใหมอก ซงถอเปนอก

แนวทางหนงในการจดการทรพยากรน�าอยางยงยน โดยท

การเลอกใชเทคโนโลยการน�าน�ากลบมาใชใหม วธใดนน

จะขนอยกบวตถประสงควาตองการน�าน�าทผานการบ�าบด

แลวไปใชประโยชนในดานใด รวมถงการพจารณาถงความ

เหมาะสมดานความคมคา และความสามารถในการลงทนกบ

เทคโนโลยนนๆ

กอนทจะกลาวถงความตองการการน�าน�ากลบมาใชใหม

ในประเทศเพอนบาน ตองขอเกรนน�าทมาทไปของความเปน

มาของโครงการวจยและพฒนาเทคโนโลยการน�าน�ากลบมา

ใชใหมในภมภาคเขตรอน (Research and Development of

Water Reuse Technology in Tropical Regions) ทเกดขนกอน

ซงศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพ

สงแวดลอม ไดด�าเนนโครงการวจยและพฒนาเทคโนโลย

การน�าน�ากลบมาใชใหมในภมภาคเขตรอน ตงแตป 2552-2556

ซงไดรบการสนบสนนงบประมาณจาก Japan International

Cooperation Agency (JICA) และ Japan Science and

Technology Agency (JST) ภายใต Science and Technology

Research Partnership for Sustainable Development

(SATREPS) โดยความรวมมอกบ 4 มหาวทยาลย ชนน�า

ของประเทศญปน ไดแก The University of Tokyo, Waseda

University, Ritsumeikan University และ Tohoku University

สวนในประเทศไทยนอกจากศนยวจยและฝกอบรมดาน

สงแวดลอมซงเปนผ รบผดชอบหลกแลว ยงมจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร มหาวทยาลย

มหดล สถาบนเทคโนโลยแหงเอเชย รวมในโครงการดวย

จากผลการด�าเนนโครงการดงกลาว ศนยวจยและฝกอบรม

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


ดานสงแวดลอม ไดท�าการจดตงศนยวจยและสงเสรมการน�าน�า

กลบมาใช ใหม (Water reuse center ) ขน (h t tp : / /

wa te r reusecen te r .degp .go . th ) เพ อส ง เสรม ว จ ย

และพฒนาเทคโนโลยในการน�าน�ากลบมาใชใหมใหเกดการแพร

หลายในทกภาคสวน นอกจากน ผลผลตจากการด�าเนนโครงการ

ยงสามารถแบงออกไดเปน 3 หวขอใหญ ไดดงน

1. ระบบการน�าน�ากลบมาใชใหมทเนนการประหยด

พลงงาน [New energy-saving (or net energy-balanced)

decentralized water reclamation system] ผลผลตภายใต

หวข อน เป นการพฒนาระบบตนแบบการบ�าบดน�าเสย

โดยใชถงปฏกรณชวภาพแบบมเมนเบรน (membrane bioreactor:

MBR) รวมกบการบ�าบดขยะอนทรยจากโรงอาหารโดยการหมก

แบบไรอากาศ (anaerobic digester: AD) ซงไดผลผลต

เปนกาซชวภาพ และน�าทผานการบ�าบดแลวสามารถน�าไปใช

ในการรดน�าตนไมรอบสวนบรเวณโรงอาหารได ซงด�าเนนการโดย

คณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

2. เทคโนโลยการน�าน�ากลบมาใชใหมส�าหรบการลด

การปลดปลอยกาซเรอนกระจก [New water reuse technologies

with resource production (or GHG emission reduction)]

ผลผลตภายใตหวขอน เปนการพฒนาระบบตนแบบการบ�าบด

น�าชะขยะโดยใชถงปฏกรณชวภาพแบบมเมนเบรนรวมกบระบบ

อารโอ (reverse osmosis) ทไดท�าการศกษาวจยทหลมฝงกลบ

ขยะแหลมฉบง จงหวดชลบร ซงด�าเนนการโดยคณะวศวกรรมศาสตร

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร น�าชะขยะทผานการบ�าบดแลว

สามารถน�าไปใชในหองน�า และการลางรถขนขยะได นอกจากน

ระบบตนแบบน สามารถท�าการบ�าบดสารมลพษทปนเปอน

ในน�าชะขยะ อาท สารประกอบฟนอล และพธาเลท ซงเปนสาร

กอมะเรงไดเปนอยางด

3. การบรหารจดการและระบบการตดตามการน�าน�ากลบ

มาใชใหมเพอชมชน [Management and monitoring system for

community-based water reuse] ผลผลตภายใตหวขอน มหลาย

กจกรรม ซงศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม เปนผด�าเนนหลก

โดยมมหาวทยาลยมหดล และสถาบนเทคโนโลยแหงเอเชย

รวมด�าเนนโครงการดวย ไดแก

3.1 Community-based water quality information

database เปนการจดการฐานขอมลคณภาพน�าและการแปล

ความหมายของคณลกษณะน�าตามการใชประโยชน เพอใหชมชน

สามารถเขาใจไดงาย และท�าการศกษาสารกลมผลตภณฑยา

และผลตภณฑดแลสขภาพ (Pharmaceuticals and Personal Care

Products as Pollutants: PPCPs) ซงเปนสารมลพษอบตใหม

จากแหลงน�าธรรมชาตและระบบบ�าบดน�าเสยทมใชอย ใน

ปจจบน

3.2 An assessment model and monitoring

method of health risk of reused and reclaimed water

เปนการตดตามตรวจสอบและการประเมนความเสยงดาน

สขภาพของน�าทน�ากลบมาใชใหม จากระบบบ�าบดน�าเสยของ

นคมอตสาหกรรมบางปะอนเปนพนทศกษา โดยใชแบบจ�าลอง

ประเมนความเสยง ดานเชอโรค ส�าหรบการน�าน�ากลบมาใชใหม

(Quantitative Microbial Risk Assessment [QMRA] scenario

B for unintentional reuse) ซงผลการศกษาพบวาคาเฉลยน�า

ทผานการบ�าบดแลวมความเสยงดานเชอโรคสงกวาคาความเสยง

ทยอบรบไดของ USEPA อยางไรกตาม จากผลการส�ารวจดวย

แบบสอบถามจากผใชน�าจรง พบวาไมมผใดไดรบการตดเชอ

จากการใชน�าทผ านการบ�าบดแลว ซงค าของความเสยง

ดานเชอโรคทยอบรบไดและมความปลอดภยตอประชาชน

ควรทจะตองมการศกษาเพมเตมตอไป

รปท 2 เทคโนโลยการน�าน�ากลบมาใชใหมส�าหรบบ�าบดน�าชะขยะ

รปท 1 การศกษาดงานระบบการน�าน�ากลบมาใชใหมทเนน การประหยดพลงงาน

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


3.3 Evaluation and establishment of decentralized

water-cycle system เปนการพฒนาระบบการน�าน�ากลบมาใชใหม

ทเหมาะสมส�าหรบชมชนในครวเรอนและการท�าเกษตรกรรม

โดยทระบบการน�าน�ากลบมาใชใหมส�าหรบครวเรอนไดประยกต

ใชถงบ�าบดน�าเสยส�าเรจรปแบบเตมอากาศท�าการศกษาน�าใช

ทวไปโดยไมรวมถงน�าจากหองน�า (greywater) ซงพบวาสามารถ

ท�าการบ�าบดสารอนทรย ไนโตรเจน และสารลดแรงตงผวทเปน

องคประกอบในน�ายาท�าความสะอาดประเภทตางๆ ไดมากกวา

รอยละ 80 และดชนชวดทางดานเชอโรคสงกวารอยละ 90

สวนการศกษาความเปนไปไดส�าหรบการน�าน�ากลบมาใช

ใหมทางการเกษตรในพนทขาดแคลนน�า ไดท�าการศกษา

เทคโนโลยการน�าน�ากลบมาใชใหมโดยการใชระบบทรายกรองชา

(slow sand filtration) โดยทดสอบกบน�าเสยชมชนจากระบบ

บ�าบดน�าเสยของเทศบาลเมองบรรมย จงหวดบรรมย จากผล

การศกษาเมอท�าการเปรยบเทยบประสทธภาพการบ�าบดน�าเสย

ระหวางบอตกตะกอนจากระบบบ�าบดน�าเสยของเทศบาลกบ

ระบบทรายกรองชาพบวาระบบทรายกรองชา สามารถท�าการ

บ�าบดสารอนทรย ตะกอนแขวนลอย ฟอสฟอรส และไนเตรท

ไดสงกวาบอตกตะกอนอยางมนยส�าคญ ทรอยละการบ�าบดถง

รอยละ 60 และน�าทผานการบ�าบดสามารถน�าไปใชประโยชน

ทางการเกษตรตอได

ส�าหรบมมมองความตองการเทคโนโลยการน�าน�า

กลบมาใช ใหมของประเทศเพอนบาน ศนยวจยและฝก

อบรมดานสงแวดลอม ไดมโอกาสด�าเนนโครงการตดตาม

ขยายผลของโครงการวจยและพฒนาเทคโนโลยการน�าน�า

กลบมาใชใหมในภมภาคเขตรอน เพอเผยแพรและขยาย

ผลงานวจยฯ ทงทางดานเทคโนโลยทเหมาะสมในการน�าน�า

กลบมาใชใหม การแลกเปลยนประสบการณเกยวกบปญหา

ดานทรพยากรน�า ความตองการน�าน�ากลบมาใชใหม รวมถง

การหารอในการประสานความรวมมอดานการวจยในอนาคต

กบประเทศในกลมอาเซยน ไดแก สาธารณรฐแหงสหภาพ

เมยนมาร สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว และ

ราชอาณาจกรกมพชา โดยไดรบงบประมาณสนบสนนจาก

Japan International Cooperation Agency (JICA) ภายใตหวขอ

JICA Follow-up WateR InTro Project ในเดอนกมภาพนธ 2558

ซงในทน ผ เขยนขอกลาวถงประเดนทไดรบจากการเขารวม

น�าเสนอผลงานทผานมาจากโครงการวจยและพฒนาเทคโนโลย

การน�าน�ากลบมาใชใหมในภมภาคเขตรอน รวมกบเจาหนาท

ของรฐทรบผดชอบดานสงแวดลอมในแตละประเทศ ดงน

สาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมาร

การเดนทางครงน ทมงานไดมโอกาสเขาพบผบรหารของ

Environmental Conservation Department (ECD) ทเมองหลวงเนปดอร

และผบรหารของ Yangon City Development Committee

(YCDC) ทยางกง ส�าหรบทเมองเนปดอร เมองหลวงใหมของพมา

ไดรบการแตงตงอยางเปนทางการเมอป 2549 ซงปจจบน

มประชากรอาศยเพยง 1 ลานคน บนพนท 7,000 ตารางกโลเมตร

สภาพพนทค อนขางเปนทราบเชงเขา แหลงทรพยากรน�า

มอย อยางจ�ากด จ�าเปนตองหาแหลงทรพยากรน�าทดแทน

เพอรองรบการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและชมชนเมอง

ในอนาคต ท�าใหผบรหารเหนดวยในดานความรวมมอการวจย

การน�าน�ากลบมาใช ใหม กบทางศนย วจยและฝ กอบรม

ดานสงแวดลอม นอกจากน ทางหนวยงานยงต องการ

ความชวยเหลอในดานการเพมศกยภาพทางดานวชาการ

ของบคลากร เทคนควธการวเคราะห และการตดตามตรวจสอบ

คณภาพน�า เพอจดท�ามาตรฐานคณภาพน�าของประเทศ

รวมถงเครองมอวเคราะห และอปกรณทเกยวของ ในขณะท

เมองยางก ง ซงเปนเมองหลวงเกานน มประชากรมากถง

6 ลานคน บนพนทราวๆ 600 ตารางกโลเมตร ท�าใหม

พนทส�าหรบรองรบการขยายตวทางเศรษฐกจคอนขางจ�ากด

ทส�าคญ ยางก งยงไมมระบบบ�าบดน�าเสยรวมในการบ�าบด

น�าเสยจากชมชนเมอง ท�าใหผบรหารเลงเหนถงความส�าคญ

รปท 3 รปแบบคณลกษณะคณภาพน�าตามการใชประโยชน

รปท 4 พนททดสอบระบบการน�าน�ากลบมาใชใหม

ส�าหรบครวเรอน และเกษตรกรรม

(Slow sand filtration)

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


ของการบ�าบดน�าเสยและการน�าน�ากลบมาใชใหม แตดวยยงขาด

ความเชยวชาญของบคลากรทรบผดชอบและเครองมอวเคราะห

จงตองการความชวยเหลอในดานดงกลาว

สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว

ทมงานไดเผยแพรผลงานของโครงการวจย ใหกบผบรหาร

ของกระทรวงส งแวดล อมท มหน าทก�ากบดแลทางด าน

สงแวดลอมในหลายๆ ดาน ทเมองเวยงจนทน ซงคณะ

ผ บรหารเหนดวยทจะมความรวมมอทางดานสงแวดลอม

และอธบายเพมเตมวา เมองเวยงจนทนมประชากรอาศยอย

ประมาณ 700,000 คน บนพนทเกอบ 4,000 ตารางกโลเมตร

โดยท เมองเวยงจนทนไมมระบบบ�าบดน�าเสยรวมส�าหรบ

ชมชน น�าเสยปลอยลงส สงแวดลอมโดยตรงซงเปนพนท

ช มน�าทอย รอบๆ บรเวณตวเมอง และมคลองรบน�าเสย

ไหลลงสแมน�าโขงซงอยหางออกไปประมาณ 67 กโลเมตร

นอกจากน จากการส�ารวจสภาพพนทสง ทน ากงวล คอ

เวยงจนทนมการขยายเขตชมชนเมองอยางรวดเรว โดยเฉพาะ

แผนการพฒนาเขตชมชนเมองบนพนทช มน�าตามธรรมชาต

ท�าใหพนทรองรบน�าเสยและน�าฝน รวมถงพนทบ�าบดน�าเสย

ตามธรรมชาตลดน อยลง จงอาจเป นสาเหตก อให เกด

ปญหามลพษทางน�า น�าทวมในชวงฤดฝน และท�าใหเกดการ

สญเสยแหลงทรพยากรน�าเพอการอปโภค บรโภค ระบบนเวศ

และความหลากหลายทางชวภาพในพนทชมน�าไดในอนาคต

หากภาครฐไมมการวางแผนการจดการสงแวดลอมทเหมาะสม

และสอดคลองกบการพฒนาชมชนเมอง ดงนน ทางกระทรวง

สงแวดลอม จงตองการการสนบสนนทางวชาการและการท�าวจย

รวมกน เพอเพมศกยภาพของบคลากรผานการฝกอบรมดานการ

วางแผนบรหารจดการคณภาพสงแวดลอม การตดตามตรวจสอบ

คณภาพน�า เทคโนโลยการบ�าบดน�าเสย และการวเคราะห

คณภาพน�าขนสง

ราชอาณาจกรกมพชา

ทมงานไดมโอกาสส�ารวจพนทแหลงก�าเนดน�าเสย

ทกรงพนมเปญ ซงเปนเมองหลวงของราชอาณาจกรกมพชา

และไดเผยแพรผลงานของโครงการวจย ใหกบผ บรหาร

ของกระทรวงสงแวดลอม จากขอมลทไดพบวากรงพนมเปญ

เปนแหลงเศรษฐกจทส�าคญทสดของกมพชา ในแตละป

มอตราการเตบโตเพมขนเรอยๆ มประชากรอาศยอยประมาณ

2,300,000 คน บนพนท 700 ตารางกโลเมตร เชนเดยวกน

กรงพนมเปญไมมระบบบ�าบดน�าเสยรวมของชมชน น�าเสยไหล

ลงสสงแวดลอมโดยตรง และสดทายกไหลลงสแมน�าโขง อกทง

ในหลายพนทรอบๆ เมอง มการถมพนทรบน�าตามธรรมชาต

เพอรองรบการขยายตวอยางรวดเรวของชมชนเมอง ท�าให

มความเสยงทเมองจะเกดปญหาน�าทวมในฤดฝน เนองจากพนท

รบน�าสวนเกนลดลงเรอยๆ สวนขอคดเหนของผบรหารของ

กระทรวงสงแวดลอม ไดแสดงความเหนดวยในความรวมมอ

ทางวชาการรวมกน โดยอธบายวา การบ�าบดน�าเสยโดยใหชมชน

เปนศนยกลาง นาจะเปนทางเลอกทเหมาะสมในการบ�าบดน�าเสย

และไดเลงเหนถงความส�าคญของเทคโนโลยการบ�าบดน�าเสย

และการน�าน�ากลบมาใชใหม ทงน ทางราชอาณาจกรกมพชา

เองกตองการการสนบสนนทางดานวชาการจากศนยวจยและ

ฝกอบรมดานสงแวดลอม ในการเพมศกยภาพของบคลากรทาง

ดานสงแวดลอม เทคนคและวธการตดตามตรวจสอบคณภาพน�า

และวธวเคราะหตามมาตรฐาน รวมถงการควบคมคณภาพ (QC)

และการประกนคณภาพ (QA) ผานการฝกอบรม

รปท 5 ยานชมชนเมองยางกง

รปท 6 น�าเสยทระบายลงล�ารางน�าธรรมชาตทกรงพนมเปญ

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


คำาขอบคณขอขอบพระคณการสนบสนนจาก Japan International Cooperation Agency (JICA) ภายใตหวขอ JICA Follow-up WateR InTro Project และความชวยเหลอตดตอประสานงานของหวหนาทมงาน ดร. มณทพย ศรรตนา ทาบกานอน ทปรกษาโครงการวจยและพฒนาเทคโนโลยการน�าน�ากลบมาใชใหมในภมภาคเขตรอน

จากการททมงานไดไปเผยแพรและขยายผลงานวจย

ของโครงการวจยและพฒนาเทคโนโลยการน�าน�ากลบมาใชใหม

ในภมภาคเขตรอน และหารอถงแนวทางการท�างานวจยรวม

กบผบรหารของกระทรวงสงแวดลอม ทเมองเนปดอร และ

เมองยางกง สาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมาร เมองเวยงจนทน

สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว และ กรงพนมเปญ

ราชอาณาจกรกมพชานน ผบรหารไดใหความสนใจและยนด

ทจะมความรวมมอทางวชาการกบศนยวจยและฝกอบรมดาน

สงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม สวนในภาพรวม

ไดลงส�ารวจพนทและไดรวมหารอกบหนวยงานรฐ ทรบผดชอบ

ทางดานสงแวดลอม สงทเหมอนกนคอ เมองหลวงของทง

3 ประเทศ มแนวโนมการขยายตวทางดานเศรษฐกจเพมขน

แตการวางแผนการจดการทางดานสงแวดลอมยงไมสามารถ

รองรบอตราการขยายตวของชมชนเมอง และการเตบโต

ทางดานเศรษฐกจอตสาหกรรมไดดเทาทควร เมองทเปน

ศนยกลางทางดานเศรษฐกจไมมการจดการดานระบบบ�าบด

น�าเสยรวมของชมชน พนทช มน�าหรอพนทรองรบน�าตาม

ธรรมชาต ถกแทนทดวยการสรางเมองใหม ซงในอนาคต

แนนอนว าจะมป ญหาทางมลพษด านน�าเกดขนตามมา

หากไมมมาตรการการจดการทางดานสงแวดลอมทเหมาะสม ท

สอดคลองกบแผนการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ

ทงน นอกจากทควรจะมการวางแผนการบรหารจดการทางดาน

สงแวดลอมใหมความเหมาะสม แลวควรมการเฝาระวง ตดตาม

ตรวจสอบมลพษทางน�า สรางจตส�านกใหกบคนในชมชน

ถงการอนรกษสงแวดลอม ตดตงระบบบ�าบดน�าเสยขนาดเลก

ตามบานเพอลดปรมาณความสกปรกของน�าเสยกอนระบาย

ลงส สงแวดลอมโดยตรง รวมถงการลงทนดานเครองมอ

การวเคราะหทมประสทธภาพ ทนสมยและทส�าคญบคลากร

ของหนวยงานรฐทมหนาทรบผดชอบ ควรไดรบการพฒนา

ศกยภาพและความเชยวชาญในดานสงแวดลอมทเกยวของ

ทงดานการฝกอบรมและการท�างานวจยรวมกนได

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


ของสารกลมผลตภณฑยาและผลตภณฑดแลสขภาพ

โดยพบ PPCPs ปนเปอนในบรเวณปากแมน�าเจาพระยาม

มากกวา 25 ชนด รวมถงน�าทผานการบ�าบดแลวจากระบบบ�าบด

น�าเสยของเทศบาล และโรงพยาบาลหลายแหง การพบการปนเปอน

ของสาร PPCPs ในสงแวดลอมเปนประเดนทมความส�าคญ

ตองานวจยดานสงแวดลอม โดยมการปลอยสาร PPCPs

ส สงแวดลอมอยางตอเนองและมสมมตฐานวาจะคงอยใน

สงแวดลอมเปนระยะเวลานานหรอตกคางยาวนานในแหลงน�า

ด งนน ศนย วจยและฝ กอบรมด านส งแวดล อม

จงท�าการศกษาเพมเตมในแหลงน�าทคาดวาจะมกจกรรม

การใชสาร PPCPs เปนจ�านวนมาก ซงเปนทมาของโครงการ

ศกษาการปนปอนของสารกลมผลตภณฑยาและผลตภณฑดแล

สขภาพในแมน�าบางปะกง ในระหวางป พ.ศ. 2557-2559 เพอ

ประเมนสถานการณความรนแรงของการปนเปอนสารดงกลาว

ศกษาประสทธภาพการบ�าบดสาร PPCPs ดวยระบบบงประดษฐ

และความเหมาะสมในการน�าน�าเสยทบ�าบดแลวไปใชประโยชนใน

กจกรรมตางๆ

เมอประชาชนรบประทานยา กระบวนการเผาผลาญ

ยาสวนเกนถกขบถายออกจากรางกาย จงมการตรวจพบ

สารประกอบของยาในน�าเสยและสงทมนษยขบถายออกมา

ลงสระบบบ�าบดน�าเสย เมอระบบบ�าบดไมไดออกแบบเพอบ�าบด

สารเคมทมหลากหลาย รวมถงยาและสารทเกดจากการเผาผลาญยา

ในภาพรวมยาจะแพรกระจายไปในสงแวดลอมจนกวาจะม

มาตรการการปองกน และการเพมประสทธภาพในการบ�าบด

น�าเสย การพบปนเปอนของยาในน�าเสยอาจขดขวางกระบวนการ

การปนปอน

ในแมน�าบางปะกง

ดร.วาลกา เศวตโยธน ดร.สดา อทธสภรณรตน

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม ไดมการศกษาวจยภายใตโครงการวจยและพฒนาเทคโนโลยการนำานำากลบมาใชใหมในภมภาคเขตรอน

ระหวางป พ.ศ. 2552-2556 ซงไดรบการสนบสนนดานงบประมาณและผเชยวชาญจากองคการความรวมมอระหวางประเทศ

ของประเทศญปน (JICA) และองคการวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศญปน (JST) ไดตรวจพบการปนเปอน

ของสารกลมผลตภณฑยาและผลตภณฑดแลสขภาพ (Pharmaceuticals and Personal Care Products as Pollutants:

PPCPs) ซงเปนสารมลพษอบตใหมปนเปอนในแหลงนำาของประเทศไทย

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


บ�าบดทางชวภาพ โดยเฉพาะแบคทเรยกลมเมทาโนเจนทผลตกาซ

มเทน แบคทเรยทท�าหนาทในกระบวนการบ�าบดแบบไรอากาศ

การผลตยามแนวโนมเตบโต 4-7 % ตอป เนองจาก

การเตบโตของประชากร ผลกระทบจากการตลาด การผลต

ทถกกวา การปนเปอนจากการปลอยน�าเสยลงสสงแวดลอม

ผหญง 100 ลานคนทวโลกใชกนยาคมก�าเนดทประกอบดวย

โฮโมนเอสโตรเจน และโปรเจสเตอรโรน ลงสระบบบ�าบดน�าเสย

และสงแวดลอม ยาคมก�าเนดเปนฮอรโมนทออกฤทธทางชวภาพ

มการใชในหลากหลายรปแบบ เมอพบในสงแวดลอมใน

ปรมาณทสามารถออกฤทธไดจะสงผลกระทบตอตอมไรทอ

มรายงานหลายฉบบทเตอนถงผลกระทบตอการเปลยนเพศของ

ปลา ในแมน�าและล�าธารหลายแหง การยบยงการท�างานของ

ตอมไรทอสงผลดานลบตอการเจรญเตบโตและการสบพนธ

ยบยงการพฒนาการของสมอง ระบบประสาทและการตอบสนอง

ตอสงแวดลอม

การเกบตวอยาง

เกบตวอยางจากสถานททคาดวาจะมการปนเป อน

เพอวเคราะหคณภาพน�าและสาร PPCPs ในแมน�าบางปะกง

โรงพยาบาล ฟารมหม และฟารมปลา การเกบตวอยางจาก

แมน�าบางปะกงรวมกบเจาหนาทสงแวดลอมภาค13 จงหวด

ชลบร ระหวางวนท 11-12 กมภาพนธ 2557 เพอเปนตวแทน

ในชวงฤดน�านอย และวนท 14-16 พฤษภาคม 2557 เพอเปน

ตวแทนในชวงฤดน�ามาก ครงละ 8 สถาน โดยรอบรมฝงแมน�า

บางปะกง ดงรปท 1

รปท 1 แสดงแผนทจดเกบตวอยาง

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


การวเคราะหสารกลมผลตภณฑยาและผลตภณฑดแลสขภาพ

กรองตวอยางน�าดวยกระดาษกรอง glass fiber filter ขนาด 0.45 ไมครอน และสกดตวอยางดวยวธ Solid phrase extraction

ท�าการวเคราะหดวยเครอง liquid chromatography double mass spectrometry (LC-MS/MS) ตามวธของ US. EPA method 1694

(US EPA, 2007) สารกลม PPCPs ทท�าการวเคราะหมดงน กลมยาฆาเชอ 5 ชนด ไดแก amoxicillin erythromycin sulfadimidine

sulfamethoxazole trimethoprim กลมยาแกปวด แกบวม 5 ชนด ไดแก paracetamol diclofenac ibuprofen mefenamicacid naproxen

ยากลม Antiepileptic 4 ชนด ไดแก carbamazepine phenytoin กลม Respiratory drugs ไดแก salbutamol และ theophylline

กลม β –blockers เชน atenolol กลม Lipid regulators ไดแก gemfibrozil กลมสารกระตน caffeine กลม Insect repellant ไดแก DEET

ผลการศกษาวจย

การปนเปอนในแมน�าบางปะกง จากผลการวเคราะหน�าในแมน�าบางปะกงพบการปนเปอนสารกลม 5 ชนด ไดแก Caffeine

มความเขมขนตงแต 0.75-0.81 µg/l DEET 0.42-0.78 µg/l Ciprofloxacin 0.32-12.44 µg/l Norfloxacin 1.79-20.75 µg/l และ

Tetracycline 0.68-2.31 µg/l

รปท 3 แสดงระบบบ�าบดน�าเสยของโรงพยาบาลขนาดใหญและขนาดเลก

รปท 2 แสดงการปนเปอนของสาร PPCPs ในแมน�าบางปะกง

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


การปนเปอนนำาเสยในโรงพยาบาลและนำาทผานการบำาบด

พบการปนเปอนของสาร PPCPs ในน�าเสยจากโรงพยาบาลขนาดใหญ 14 ชนด ซงมระบบบ�าบดแบบ AS สามารถบ�าบด

ได 10 ชนด ยงเหลออก 4 ชนดทไมสามารถบ�าบดได ไดแก Sulfamethoxazole Theophylline Atenolol และ Caffeine

ส�าหรบโรงพยาบาลขนาดเลก ตรวจพบการปนเปอน PPCPs ในน�าเสย 10 ชนด ซงมระบบบ�าบดแบบบอผง เหลอตกคางในน�า

ทผานการบ�าบด 6 ชนดไดแก Sulfamethoxazole Theophylline Atenolol Caffeine Norfloxacin และ Tetracycline ดงแสดงในรปท 4

การปนเปอนของสาร PPCPs ในนำาเสยชมชน

พบการปนเปอนของสาร PPCPS 11 ชนด ในน�าเสยชมชนและในน�าทผานการบ�าบด ระบบบ�าบดสามารถบ�าบดไดบางสวน

และปลอยสาร PPCPS ทง 11 ชนด ลงสแมน�าบางปะกง

รปท 5 แสดงการปนเปอนของสาร PPCPs ในน�าเสยชมชน

รปท 4 แสดงการปนเปอนของสาร PPCPs ในน�าเสยของโรงพยาบาล

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


การปนเปอนของสาร PPCPs ในนำาเสยจากฟารมหมและฟารมปลา

พบการปนเปอนสาร PPCPs 8 ชนด ในน�าเสยจากฟารมหมโดยม Ciprofloxacin Norfloxacin Tetracycline มความเขมขนสง

ในระดบไมโครกรมตอลตร และ 3 ชนด จากฟารมปลา ไดแก Sulfamethoxazole Tetracycline และ Caffeine รายละเอยดดงรปท 6

สรปผลการศกษาวจย

1.พบการปนเปอนสารกลม PPCPs ในแมน�าบางปะกง 5 ชนด ไดแก Caffeine มความเขมขนตงแต 0.75-0.81 µg/l DEET

0.42-0.78 µg/l Ciprofloxacin 0.32-12.44 µg/l Norfloxacin 1.79-20.75 µg/l และ Tetracycline 0.68-2.31 µg/l

2.พบการปนเปอน PPCPs ในน�าเสยจากโรงพยาบาลขนาดใหญ 14 ชนด ซงมระบบบ�าบดแบบ AS สามารถบ�าบดได 10 ชนด

ยงเหลออก 4 ชนด ทไมสามารถบ�าบดได ไดแก Sulfamethoxazole Theophylline Atenolol และ Caffeine สามารถบ�าบดสาร

กลม PPCPs ในน�าเสย ไดแก amoxicillin 4.23 µg/L caffeine 5.06 µg/L Erythromycin 1.13 µg/L lbuprofen 0.82 µg/L Naproxen

1.23 µg/L Paracetamol 107.08 µg/L Theophylline 4.56 µg/L และ Trimethoprim 1.45 µg/L จนไมพบการปนเปอนของสาร

เหลานในน�าทผานการบ�าบดในระดบไมโครกรมตอลตร สรปไดวาสามารถบ�าบดได 100 % นอกจากนยงสามารถบ�าบด โคลฟอรม

แบคทเรย ฟคอลโคลฟอรมแบคทเรย และเอนเทอโรคอกไคลได 100 %

3.ส�าหรบโรงพยาบาลขนาดเลก ซงมระบบบ�าบดแบบบอผงตรวจพบการปนเปอน PPCPs ในน�าเสย 10 ชนด เหลอตกคาง

ในน�าทผานการบ�าบด 6 ชนด ไดแก Sulfamethoxazole Theophylline Atenolol Caffeine Norfloxacin และ Tetracycline สามารถ

บ�าบด โคลฟอรมแบคทเรย ฟคอลโคลฟอรมแบคทเรยและเอนเทอโรคอกไคลได 100 %

4.พบการปนเปอนของสาร PPCPS 11 ชนด ในน�าเสยชมชนและในน�าทผานการบ�าบด พบการปนเปอน 8 ชนด ในน�าเสย

จากฟารมหมและ 3 ชนดจากฟารมปลา Ciprofloxacin Norfloxacin และ Tetracycline ตรวจพบในน�าเสยจากฟารหม Tetracycline

ตรวจพบในฟารมปลาและน�าเสยชมชน ซงยาทงสามชนดนพบการปนเปอนในแมน�าบางปะกงเชนกน

รปท 6 แสดงการปนเปอนของสาร PPCPs จากฟารมหมและฟารมปลา

เอกสารอางองClark, J.H. (2006) Green chemistry: today (and tomorrow). Green Chem., 8: 17-21. Koplin, et.al (2002) Pharmaceuticals, hormones, and other organic wastewater contaminants in U.S. streams, 1999-2000: a national reconnaissance. Environmental Science & Technology, 36 (6): 1202-1211. Sanchez, et.al (2011) Adverse effects in wild fish living downstream from pharmaceutical manufacture discharges. Environment International, 37(8): 1342-1348. 22. US. Environmental Protechtion Agency, www.epa.gov.ppcp/fag.html, 2015

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


มลพษอบตใหม…..ยาและผลตภณฑดแลสขภาพ

ชญานน นำาเยอง

เมอพดถงยาและผลตภณฑดแลสขภาพ Pharmaceuticals and Personal Care Products as Pollutants (PPCPs) คดวาคนเรา มกจะคดถงประโยชนของมน เชน ใชเพอการวนจฉยโรค การบ�าบดรกษาโรค การดแลสขภาพใหยนยาวและอยดมสข ในคน สตว และพช ปจจบนในแตละปมการผลตสารเคมใหมๆ ออกสทองตลาดเปนหมนๆ ชนด ทงทน�ามาใชประโยชนโดยตรงและเปนองคประกอบในยาและผลตภณฑดแลสขภาพตางๆ สวนหนงมาจากความกาวหนาดานการแพทย มนษยไดคดคนวจยวทยาการใหมๆ ทางการแพทยอยางไมหยดนง และความกาวหนาดานอนๆ เชน การเกษตร และการประมง ท�าใหมการ ใชสารเคมในยาและผลตภณฑดแลสขภาพเพมขนตลอดเวลาและมปรมาณการปนเปอนออกสสงแวดลอมเปนจ�านวนมาก แตเมอมนถกใชประโยชนกบคน สตว และพชไปแลว สวนทเหลอ กจะถกปลอยเขาสสงแวดลอมทงใน ดน น�า และอากาศเปนวฏจกร หากสารเคมเหลานมการสลายตวอยางสมบรณโดยวธธรรมชาต เราจะไมพบวามนเปน “มลพษอบตใหม” ทงทยาและผลตภณฑดแลสขภาพมการใชมาตงนานแลว ซงในความเปนจรงได มการตรวจพบสารเคมจ�าพวกนปนเป อนในสงแวดลอม ในแหลงน�าแลว[1, 2, 3] แมวาจะเปนปรมาณนอยมากกตาม เนองจากเทคโนโลยในการตรวจวเคราะหกาวหนาขนจนสามารถตรวจวดคายาและผลตภณฑดแลสขภาพไดทความเขมขนต�าจนถงระดบนาโนกรมตอลตร

งานวจยในตางประเทศไดมงทจะคนหาความเปนมาเปนไป ความคงอย การเปลยนรป และการสลายตว ของยา และผลตภณฑดแลสขภาพเหลานในสงแวดลอม รวมทงผลกระทบทอาจเกดกบสงมชวตและสงแวดลอม ในความคด ของผเขยนหนวยงานดานการวจยและพฒนาดานสงแวดลอมของประเทศไทย กควรให ความสนใจในเรองนมากขน เพอปกปองชวตและสงแวดลอมในการตดตามตรวจสอบ เฝาระวง รวมทงคดคนวจยในดานสารมลพษอบตใหม ทอาจ

กอใหเกดปญหาขนมากไดในอนาคต เมอไมนานมาน แมวา นกวทยาศาสตรไดท�าการวจยและคนพบวายาและผลตภณฑดแลสขภาพทปนเปอนในสงแวดลอมยงไมกอใหเกดผลกระทบ ตอมนษยโดยตรง[1] แตกมความเปนไปไดวายาบางชนดมคณสมบตทางยาทสามารถมสรรพคณ 2 อยาง ในการเปนยารกษาโรค และเปนสารก�าจดศตรพชหรอสารก�าจดสตวทกอความร�าคาญได เชน สารประกอบ 4-amino pyridine สามารถใชเปนยาทใชรกษาโรคปลอกประสาทอกเสบ (MS) และเปนสารทใชปองกนและก�าจดนก สาร warfarin สามารถใชเปนยาตานการแขงตวของเลอดและเปนพษตอหน สาร azacholesterol เปนยาลดระดบไขมนในเลอดและสามารถเปนสารยบยงการแพรพนธของสตวปกและหน สาร acetaminophen ใชเปนยาแกปวดและสามารถใชในการควบคมง และสาร caffeine เปนสารกระต นทเปนองคประกอบในกาแฟสามารถใชในการควบคมปรมาณกบได ดงนน หากมการปนเป อนลงส สงแวดลอมเปนระยะเวลานาน อาจกอใหเกดผลกระทบตอ สงมชวตบางชนดและระบบนเวศได นอกจากนขอมลจากงานวจยสามารถใชเปนประโยชนในการน�าไปใชเพอสรางความรความเขาใจใหกบประชาชน ท�าใหเกดความสนใจในเรองเกยวกบยาและผลตภณฑดแลสขภาพซงเปนสงทอยใกลตวเรา

การปนเปอนยาและผลตภณฑดแลสขภาพมาจากไหนและเขาสสงแวดลอมทางใดบาง องคการพทกษสงแวดลอมอเมรกาไดยกตวอยาง โดยแสดงแหลงก�าเนดและการเขาส สงแวดลอมของยาและผลตภณฑดแลสขภาพ[4] ไดหลายทาง ดงตอไปน

1. จากการใชยาของคนและสตว ทงการทงยาทไมไดใชหรอยาทหมดอายในชกโครก ลงถงขยะ หรอลงรางระบายน�า ท�าใหมการปลอยของเสยทเกดจากกระบวนการ เผาผลาญพลงงานออกมาในรปของยาตวเดมทยงไมถกสนดาป หรอมการเปลยนรปของยาตวเดมซงบางทอาจมความเปนพษ

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


นอยลงหรอไมออกฤทธทางชวภาพ แตใชวาจะเปนเชนนนเสมอไป บางทการแสดงออกของความเปนพษ อาจมมากกวายาตวเดมหรอเปนสารทมผลกระทบตอสงมชวตในสงแวดลอมขนได

2. การปลอยนำาเสยทงทไดรบการบำาบดและไมไดบำาบดจากแหลงก�าเนดโดยตรง อาท โรงพยาบาล สถานอนามย คลนคและการทงยาทหมดอายของคนทวไปลงถงขยะ

3. การปลอยนำาเสยจากถงบำาบดนำาเสยของบานเรอน การปลอยน�าทงทไดรบการบ�าบดจากระบบบ�าบดน�าเสยชมชนลงสแหลงน�าผวดน หรอฉดน�ากลบสชนน�าใตดน การชะสงปนเปอนลงสแหลงน�าของน�าเสยเนองจากเกดฝนตกหนกจนน�าลน

4. การนำากากตะกอนจากระบบบำาบดนำาเสยมาใชในการเกษตรเพอเปนปย การปลอยน�าเสยจากบานเรอนลงสแมน�าล�าคลองโดยตรงโดยไมมถงบ�าบดน�าเสย การพนสารเคมจ�าพวกยาปฏชวนะในพชผลท�าใหยาบางสวนปนเปอนลงสแมน�าล�าคลอง การปนเปอนสสงแวดลอมของยาทมาจากอาหารสตว มลสตว และสตวทตายแลว จากการปศสตวทเปนฟารมปดขนาดใหญ ซงมการใชยาในปรมาณมากเพอการควบคมโรคและเรงการเจรญเตบโต

5. การชำาระลาง การอาบนำา หรอวายน�าในแมน�ากเปนอกสาเหตหนงของการปลอยสารปนเปอนจากยาและผลตภณฑดแลสขภาพลงสสงแวดลอม

6. การปลอยนำาทงจากอตสาหกรรม การทงของเสย จากหองปฏบตการยาทผดกฎหมาย และการใชยาทผดกฎหมาย

7. การทงขยะชมชน ขยะโรงพยาบาล และขยะอนตราย อนๆ ในบอขยะ และการรวซมของน�าชะขยะจากบอฝงกลบขยะทสรางไมถกหลกสขาภบาล

8. การเลยงสตวนำาเศรษฐกจในแหลงนำาธรรมชาตโดยมการใชยาในอาหารสตว มลสตวทปลอยลงสแหลงน�า ทเลยงนน กเป นอกสาเหตหนงของการปลอยยาออกส

สงแวดลอม นอกจากน ยงมการปนเปอนจากการผลตสารออกฤทธ

ทางยาในพช GMOs (molecular pharming) ซงมความเปนไปไดสง

ในอนาคต

จะเหนวาเสนทางในการเขาสสงแวดลอมของยาและ

ผลตภณฑดแลสขภาพแบงไดเปน 2 ทางดวยกน คอ จากผผลต

และจากผใชยา งานวจยในอนาคตจงควรมการมงเนนไปทยา

และผลตภณฑดแลสขภาพทมาจากแหล งผ ใช มากกว า

จากโรงงานผลตยา เนองจากในภาคการผลตมมาตรการ

ทจะควบคมในเรองของเสยไดดอยแลว และควรเนนในเรอง

การจดการดานการใชและการทงสารเหลานใหมความเหมาะสม

การใหความรแกประชาชนทวไป เพอใหคนเกดความตระหนก

และลดความเสยงทจะไดรบการปนเปอนสารทมาจากยาและ

ผลตภณฑดแลสขภาพ รวมถงการวจยพฒนาควรทจะสามารถ

ใชสนบสนนในการเตรยมการรบมอ การปองกน และการควบคม

สถานการณหรอสภาวะทคาดวาจะเกดขนได

เอกสารอางอง[1] U.S. Environmental Protection Agency (2015), Pharmaceuticals and Personal Care Products, Available from http://www.epa.gov/ppcp/[2] K. Yamamoto, H. Furumai, H. Katayama, C. Chiemchaisri, U. Puetpaiboon, C. Visvanathan, H. Satoh, Southeast Asian Water Environment

5, IWA Publishing, ISBN: 9781780404967 (eBook), 2014.[3] Tushara Chaminda G.G, Hiroaki Furumai, and Variga Sawaittayotin, “Evaluation of pharmaceutical and personal care products (PPCPs)

in downstream of Chao Phraya and in raw sewage in Thailand”, In: Southeast Asian water environment-5, IWA Publishing, London, UK, ISBN: 9781780404950, pp 159-164, 2013.

[4] แหลงก�าเนดและการเขาสสงแวดลอมของยาและผลตภณฑดแลสขภาพ (2558) เขาถงไดจาก http://www.epa.gov/ppcp/pdf/drawing.pdf

แหลงก�าเนดและการเขาสสงแวดลอมของยาและผลตภณฑดแลสขภาพทมา http://www.epa.gov/ppcp/pdf/drawing.pdf [4]

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015

15ตดตามเฝาระวง

สภาวะความรนแรงของภมอากาศ เปนเหตการณทสงผลกระทบอยางสงตอเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ผลการศกษาวจย พบวา สภาวะความรนแรงของภมอากาศบางเหตการณ โดยเฉพาะคลนความรอนมแนวโนม เพมขนภายใตภาวะโลกรอน สำาหรบประเทศไทยสภาวะความรนแรงของภมอากาศมการเปลยนแปลงอยางมนยเชนกน โดยสภาวะความรนแรงของอณหภม มการเปลยนแปลงทสอดคลองกบแนวโนมการรอนของประเทศไทย ในขณะท สภาวะความรนแรงของฝน มความถของเหตการณฝนตกลดลงในพนทสวนใหญของประเทศไทย แตความแรง ของฝนและความเขม รวมถงปรมาณฝนจากเหตการณฝนตกหนกกลบเพมขน ผลการศกษายงบงชถง ป 2011 เมอเกดนำาทวมครงใหญในลมนำาเจาพระยา เปนปทประเทศไทยมสภาวะความรนแรงของฝนสงทสดในรอบ 57 ป

สภาวะความรนแรงของภมอากาศ และการเปลยนแปลงในประเทศไทย

ดร.อศมน ลมสกล

ความทาทายประการหนงของการเปลยนแปลงภมอากาศ

คอ การเปลยนแปลงของสภาวะความรนแรงของภมอากาศ[1-3]

หลกฐานจากขอมลตรวจวด ชใหเหนถงสภาวะความรนแรง

ของภมอากาศ ก�าลงเปลยนแปลงไปในหลายภมภาคของโลก[2,4]

และสงผลกระทบอยางสงตอเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม[2,5]

ในรอบสบปแรกของศตวรรษท 21 ซงเปนชวงทอณหภมของโลก

สงทสดตงแต ป ค.ศ. 1850 เปนตนมา จดเปนหวงเวลาทสภาวะความ

รนแรงของภมอากาศทมระดบความรนแรง เกดขนอยางตอเนอง

ซงรวมถงคลนความรอนในทวปยโรปและประเทศรสเซยตะวนตก

น�าทวมครงใหญในทวปยโรปตอนกลางและประเทศปากสถาน

และพาย Hurr icane Katr ina และพายไซโคลน Nagis

ถลมประเทศสหรฐอเมรกาและประเทศพมา[1] ผลการศกษา ยงระบวา

การเปลยนแปลงของสภาวะความรนแรงของภมอากาศบางประเภท

เชน คลนความรอนและเหตการณฝนตกหนก มผลมาจาก

กจกรรมมนษย รวมถงการเพมขนของความเขมขนของกาซ

เรอนกระจกในชนบรรยากาศ[1,3]

ประเทศไทยเปนประเทศหนงทมความเสยงตอสภาวะ

ความรนแรงของภมอากาศ เนองจากการด�ารงชวตของ

ประชาชนสวนใหญ ยงตองพงพาฐานทรพยากรและผลผลต

ทมความเปราะบางสงตอภมอากาศ[6] ขอมลสถตภยแลง

และอทกภย แสดงใหเหนวา ความเสยหายจากภยพบตทาง

ภมอากาศ ตงแตป ค.ศ. 1989 มมลคามากกวา 1.6 ลานลานบาท

โดยมหาอทกภยทเกดขนในลมน�าเจาพระยาในป ค.ศ. 2011

สรางความเสยหายสงถง 1.44 ลานลานบาท[7]

สบเนองจากสภาวะความรนแรงของภมอากาศ

มศกยภาพในการสรางผลกระทบอยางมนยส�าคญ ดงนน

การประเมนการเปลยนแปลงของสภาวะความรนแรงของ

ภมอากาศในระดบประเทศและระดบทองถน นบมความจ�าเปน

ตอการสนบสนนการด�าเนนงานการปรบตวของภาคสวน

ตางๆ ตอสภาวะความรนแรงของภมอากาศ บทความฉบบน

มวตถประสงคเพอประมวลผลการศกษาวจยทผานมาในบรบท

และมตตางๆ ทเกยวของกบสภาวะความรนแรงของภมอากาศ

และการเปลยนแปลงในประเทศไทย

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


นยามของสภาวะความรนแรงของภมอากาศ

สภาวะความรนแรงของภมอากาศ คอ เหตการณทาง

ภมอากาศ รวมถงลมฟาอากาศ ณ พนทใดพนทหนงและเวลาใด

เวลาหนงในรอบป ทเกดขนในระดบทรนแรงแตมความถ

การเกดไมบอยครงนก[2,3] งานวจยบางสวนคงความหมาย

สภาวะความรนแรงของภมอากาศไวเฉพาะในสวนทเกยวของ

กบอตนยมวทยา[8] ในขณะทงานวจยอนๆ ไดรวมผลกระทบ

สบเนองทางกายภาพอนๆ เชน อทกภย ซงอาจมปจจยอน

ทไมเกยวของกบภมอากาศเปนสาเหตรวม[9] ตวอยางของ

สภาวะความรนแรงของภมอากาศทรจกและคนเคยกนโดยทวไป

ไดแก ภาวะความแหงแลง น�าทวมและพายโซนรอน ตามทฤษฎ

ทางสถตแลว สภาวะความรนแรงของภมอากาศ เปนเหตการณ

ทมกปรากฏอยบรเวณปลายดานใดดานหนง หรอทงสองดาน

ของการแจกแจงความถของตวแปรภมอากาศ (รปท 1) ซง

ความถและความรนแรงของการเกดมกแปรผนเชงยกก�าลง

กบการเปลยนแปลงของคาเฉลย (mean state)

สภาวะความรนแรงของภมอากาศภายใตบรบทการเปลยนแปลง

ภมอากาศ

ในสภาวะปกตแลวความแปรปรวนของสภาวะความรนแรง

ของภมอากาศ เกดจากการเปลยนแปลงของคาเฉลยหรอ

ลกษณะการแจกแจงในแงของความแปรปรวน อยางใดอยางหนง

หรอสองปจจยรวมกน การเปลยนแปลงของตวแปรทาง

ภมอากาศทก�าหนดความรนแรงและความถของเหตการณ

สภาวะความรนแรง มกเชอมโยงกบกระบวนการตามธรรมชาต

ของระบบภมอากาศโลก ทเกดจากการปฏสมพนธระหวาง

มหาสมทร บรรยากาศและพนดน[10,11] ทงน การเพมขนของ

กาซเรอนกระจกในบรรยากาศจากกจกรรมมนษยหลงจาก

ยคปฏวตอตสาหกรรม ไดกลายเปนปจจยเสรมทสงผลใหสภาวะ

ความรนแรงของภมอากาศมแนวโนมทวความรนแรงและความถ

เกดเพมขน รวมทงมความแปรปรวนสงทงในเชงพนทและเวลา[2,3]

เมอพจารณาจากการแจกแจงความถทางสถตแลว กรณ

ทคาเฉลยของอณหภมมการขยบตวสงขน ภายใตการเพม

ขนของอณหภมโลกจะสงผลใหรปแบบการแจกแจงความถ

ของอณหภมขยบเลอนไปทางดานขวาเมอเปรยบเทยบ

กบเหตการณในอดต ท�าใหความรนแรงและความถของเหตการณ

สภาวะรนแรงของอณหภมปลายดานขวาของการแจกแจง

เพมขน[2,3] เชน จ�านวนวนและคนทรอน ในทางตรงกนขาม

ความรนแรงและความถของสภาวะรนแรงของอณหภม

ปลายดานซายของการแจกแจงกลบลดลง เชน จ�านวนวน

และคนทอบอน (รปท 1) ส�าหรบการเปลยนแปลงของสภาวะ

ความรนแรงของฝนภายใต การเพมขนของอณหภมโลก

มลกษณะและรปแบบทคอนขางซบซอนกวาสภาวะความรนแรง

ของอณหภม[2,3] สวนหนงเกดจากการแจกแจงทแตกตางกน

ของทงสองตวแปร กลาวคอ อณหภม มการแจกแจงแบบปกต

ในขณะท ฝน มการแจกแจงแบบเบบวก ซงท�าใหสดสวน

การเปลยนแปลงของสภาวะความรนแรงในแงความรนแรง

และความถ เมอคาเฉลยมการเปลยนแปลง มลกษณะทแตกตางกน

อยางไรกตาม การเพมขนของอณหภมโลก สงผลใหสภาวะ

ความรนแรงของฝนเปลยนแปลงไปในทศทางทความถ

รปท 1 การแจกแจงความถของอณหภมและต�าแหนงของเหตการณสภาวะความ

รนแรงซงมกปรากฏอยบรเวณปลายของการแจกแจง และการเปรยบเทยบการ

เปลยนแปลงของสภาวะความรนแรงของอณหภม a) ในกรณทคาเฉลยของ

การแจกแจงความถของอณหภมเพมขน b) ในกรณทคาความแปรปรวนของ

การแจกแจงความถของอณหภมเพมขน และ c)ในกรณททงคาเฉลยและความ

แปรปรวนของการแจกแจงความถของอณหภมเพมขน (ทมาของขอมล: IPCC,

2013)

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


และความรนแรงของเหตการณฝนหนก หรอเหตการณสภาวะ

ความรนแรงบรเวณปลายดานขวาของการแจกแจงเพมขน

(รปท 2)

วธวเคราะหสภาวะความรนแรงของภมอากาศ

การวเคราะหสภาวะความรนแรงของภมอากาศดวยดชน

เปนวธทนยมใชเพออธบายแนวโนมการเปลยนแปลงของ

สภาวะความรนแรงของภมอากาศ เนองจากเปนวธ ทม

ความซบซอนและยงยากนอยกวาเทคนคอนๆ[4,12,13] อยางไรกตาม

ขอจ�ากดประการหนงของการใชดชนทางสถต คอ ตองอาศย

ฐานขอมลทมคณภาพและความถสง เพอใหเกดความเชอมน

ทางสถตตอผลการวเคราะห[4,12] ปจจบน ดชนสภาวะความ

รนแรงของภมอากาศ ไดถกพฒนาใหเปนมาตรฐานโดย Joint

Commission for Climatology (CCI)/Climate Variability and

Predictability (CLIVAR) project’s Expert Team on Climate

Change Detection, Monitoring and Indices (ETCCDI)

ภายใตโครงการความรวมมอระหวางประเทศทประสานงาน

โดย World Meteorological Organization (WMO)/World Climate

Research Program (WCRP)[12] ซงมวตถประสงคเพออธบาย

การเปลยนแปลงของสภาวะความรนแรงของภมอากาศ ใหงาย

ตอการสอสารใหกบผ ก�าหนดนโยบาย สามารถเขาใจและ

น�าไปใชประกอบการตดสนใจไดอยางมประสทธภาพ นอกจากน

แบบจ�าลองทางสถต เชน Generalized Extreme Value (GEV)

ไดน�ามาประยกตใชส�าหรบการวเคราะหสภาวะความรนแรง

ของภมอากาศ ในทางทฤษฎความนาจะเปนแลว GEV เปนการ

แจกแจงความนาจะเปนแบบตอเนองทพฒนาจากทฤษฎ

คาสดขด (Extreme value theory) โดยมคณสมบตทสามารถ

ใช จ�าลองประมาณคาสงสดทแสดงถงเหตการณสภาวะ

ความรนแรงไดเปนอยางด[14]

การเปลยนแปลงของสภาวะความรนแรงของภมอากาศใน

ประเทศไทย

1.การเปลยนแปลงของสภาวะความรนแรงของ

อณหภม

1.1 จ�ำนวนคน/วนทหนำวและอบอน (Cold and

warm nights/days) เปนดชนทบงบอกการเปลยนแปลงท

เกดขนควบคกบการขยบตวรอนขนของคาเฉลยของอณหภม

ผลการวเคราะหของ Limjirakan and Limsakul (2012) พบวา

83.1% ถง 90.8% ของสถานตรวจวดสภาพภมอากาศผวพน

ทงหมดของกรมอตนยมวทยา แสดงแนวโนมการลดลงและ

เพมขนของดชนจ�านวนคน/วนทหนาวและอบอนอยางมนยส�าคญ

เมอพจารณาการเปลยนแปลงในภาพรวมของประเทศไทยแลว

พบวา จ�านวนคน/วนทหนาวในประเทศไทย ลดลง 12 และ 8 วน

ในรอบ 40 ป ในทางกลบกน จ�านวนคน/วนทอบอน เพมขน

14.4 และ 13.6 วนในรอบ 40 ป

1.2 ชวงระยะเวลำทหนำวและอบอน (Cold/warm

spell duration) ผลการวเคราะหแนวโนมการเปลยนแปลง

ของดชนทบงบอกถงชวงระยะเวลาทหนาวและอบอน แสดงถง

ชวงระยะเวลาทหนาวในประเทศไทยมจ�านวนวนลดสนลง

อยางชดเจนทวทกภาค ซงสอดคลองกบการเพมขนของคาเฉลย

ของอณหภมและการลดลงของคน/วนทหนาว[19] เมอพจารณา

สดสวนการเปลยนแปลงแลว พบวา 61.5% ของสถานทงหมด

แสดงการลดลงอยางมนยส�าคญทางสถต ในทางตรงกนขาม

ชวงระยะเวลาทอบอนในประเทศไทย มระยะเวลาทยาวนาน

ขนซงสอดคลองกบการเพมขนของคาเฉลยของอณหภมและ

จ�านวนคน/วนทอบอนเชนกน[19] ทงน 78.5% ของสถานทงหมด

แสดงการเพมขนอยางมนยส�าคญ ส�าหรบการเปลยนแปลง

เชงเวลาในภาพรวมของประเทศไทย พบวา ชวงระยะเวลา

ทหนาว มคาลดลง 6.8 วนในรอบ 40 ป สวนชวงระยะเวลา

ทอบอ น มคาเพมขนมากกวาสองเทา กลาวคอ 19.6 วน

ในรอบ 40 ป

รปท 2 การแจกแจงความถของอณหภมและต�าแหนงของเหตการณสภาวะความ

รนแรงซงมกปรากฏอยบรเวณปลายของการแจกแจง และการเปรยบเทยบการ

เปลยนแปลงของสภาวะความรนแรงของฝนในกรณทการแจกแจงความถของ

ฝนเปลยนแปลงภายใตการเพมขนของอณหภมโลก

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


1.3 จ�ำนวนวนทอณหภมสงกวำ 35 oC (Summer

day; SU35) และจ�านวนคนทอณหภมสงกวา 25 oC (Tropical

night; TR25) ทง SU35 และ TR25 เปนดชนทบงบอกถงความเสยง

ทางสขภาพตอสภาวะความเครยดจากความรอน ผลการวเคราะห

พบวา จ�านวนวน/คนทอณหภมสงกวา 35 และ 25 องศาเซสเซยส

เพมขนอยางมนยส�าคญในหลายสถานในบรเวณพนทภาคกลาง

ภาคตะวนออก ภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอบางสวน

เมอพจารณาในภาพรวมของประเทศแลว จ�านวนวนทมอณหภม

สงกวา 35 องศาเซสเซยส ในประเทศไทย มการขยบตวสงขน

21.6 วนในรอบ 40 ป สวนจ�านวนคนทมอณหภมสงกวา 25

องศาเซสเซยส มจ�านวนวนเพมขนมากกวาสองเทาของจ�านวน

วนทอณหภมสงกวา 35 องศาเซสเซยส หรอ 45.6 วนในรอบ

40 ป การเพมขนดงกลาว แสดงใหเหนถงโอกาสเสยง

ของประชาชน ในการสมผสกบอณหภมทสงขนและยาวนาน

ขนทงกลางวนและกลางคน ซงอาจสงผลกระทบตอสขภาพ

อนามย หากระยะเวลาทอณหภมสงกวาปกตดงกลาวเกดขน

อยางตอเนอง ควบคกบการเพมขนของความชนในอากาศ

ความเสยงตอสขภาพอนามยของประชาชน จะเพมขนเปน

ทวคณ[21]

2. แนวโนมการเปลยนแปลงของสภาวะความรนแรง

ของฝน

2.1 ดชนควำมเขมของฝนรำยวนอยำงงำย (Simple

daily intensity index; SDII) ความเขมของฝนรายวน เปนดชน

สภาวะความรนแรงของฝนอยางงายทค�านวณจากปรมาณฝน

รวมรายปและจ�านวนวนฝนตก ดงนน ดชนความเขมของฝน

จงขนอย กบการเปลยนแปลงของปรมาณฝนรวมรายป

หรอจ�านวนวนฝนตกหรอทงสองปจจยรวมกน ผลการวเคราะห

ดชนความเขมของฝนรายวนอยางงาย พบวา ความเขมของ

ฝนสวนใหญ (92.7%) ในประเทศไทย มแนวโนมเพมขน โดย

สถานทดชนความเขมของฝนรายวนอยางงาย เพมขนอยางมนย

ส�าคญ คดเปน 46.3% หรอ 19 สถาน ในอตราระหวาง 0.28 ถง

0.67 mm day-1 ตอทศวรรษ การเพมขนทสอดคลองกนเปน

บรเวณกวางของความเขมของฝน สะทอนใหเหนถงการลดลง

ของจ�านวนวนฝนตกรวมรายปมากกวาการเพมขนของปรมาณ

ฝนสะสมรายป[20] ผลการวเคราะหการเปลยนแปลงในแตละภาค

พบวา ความเขมของฝนมการเพมขนทวทกภาค สงผลให

การเปลยนแปลงของความเขมของฝนในภาพรวมของประเทศไทย

มการเพมขนอยางมนยส�าคญในอตรา 1.16 mm day-1

ในรอบ 57 ป เมอพจารณาดชนความเขมของฝน รวมกบจ�านวนวน

ฝนตกรวมรายปและปรมาณฝนตกสะสมรายป พบวา ความถ

ของเหตการณฝนในพนทสวนใหญของประเทศไทยลดลง

แตความเขมของฝนกลบเพมขน[20] ซงลกษณะการเปลยนแปลงน

สอดคลองกบการเพมขนของความเขมของฝนในหลายพนท

ของโลก[22,23]

2.2 ดชนปรมำณฝนจำกเหตกำรณฝนหนก (Very

wet day; R95p) คอ ปรมาณฝนรวมจากเหตการณฝนหนกหรอ

เหตการณบรเวณปลายดานบนของการแจกแจงขอมล ส�าหรบ

ประเทศไทย ผลการวเคราะหในชวงระหวาง ป ค.ศ. 1955-2011

พบวา ดชนปรมาณฝนจากเหตการณฝนหนก มแนวโนมเพมขน

หลายพนทเช นเดยวกนกบดชนความเข มของฝนรายวน

อยางงาย โดยสถานทดชนปรมาณฝนจากเหตการณฝนหนก

เพมขนอยางมนยส�าคญในอตราระหวาง 21.0 ถง 116.8 มลลเมตร

ตอทศวรรษ คดเปน 31.7% สถานทดชน R95p เพมขน

อยางมนยส�าคญ ตงอยทกภาคของประเทศไทย เปนทนาสงเกตวา

ดชน R95p ในกรงเทพมหานคร มการเพมขนอยางมนย

ส�าคญเชนเดยวกนกบดชนความเขมของฝนรายวนอยางงาย

เมอพจารณาการเปลยนแปลงของดชน R95p ในภาพรวม

ของประเทศไทย ในชวงระหวาง ป ค.ศ. 1955-2011 พบวา

มการเพมขนอยางมนยส�าคญในอตรา 62.7 มลลเมตร

ในรอบ 57 ป[22]

2.3 ดชนจ� ำนวนวน ทฝนตกอย ำงต อเนอง

(Consecutive wet day; CWD) และดชนจ�านวนวนทฝนไมตกอยาง

ตอเนอง (Consecutive dry day; CDD) ทงสองดชน เปนดชนทบงบอก

ถงชวงระยะเวลาทยาวนานทสดในรอบปทฝนตกอยางตอเนอง

และฝนไมตกอยางตอเนอง ซงมกใชประเมนระยะเวลาทฝนตก

ชกในชวงฤดฝนและสภาวะความแหงแลงทเกดขนในรอบป[22]

ส�าหรบประเทศไทย ผลการวเคราะหดชน CWD จ�านวน 41 สถาน

พบวา จ�านวนวนทฝนตกอยางตอเนอง มแนวโนมลดลง

อย าง เด นชดและม รปแบบทสอดคล องในพนท กว าง

โดยการเปลยนแปลงดงกลาว ไดแสดงถงจ�านวนวนทฝนตก

อยางตอเนองมระยะเวลาสนลง เชนเดยวกนกบจ�านวนวน

ฝนตกรวมรายป ดชน CWD สวนใหญแสดงแนวโนมลดลง

เมอเฉลยทกสถานรวมกนแลวส�าหรบระยะเวลา 57 ป

(1955-2011) ดชน CWD ในภาพรวมของประเทศไทย ลดลง

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


อยางมนยส�าคญในอตรา 1.5 วนในรอบ 57 ป ส�าหรบดชน

CDD เมอวเคราะหการเปลยนแปลงในภาพรวมของประเทศไทย

พบวา การเปลยนแปลงในระยะยาวมแนวโนมเพมขนในอตรา

ทไมมนยส�าคญทางสถต

2.4 ดชนปรมำณฝนสงสดในรอบหนงวน (Maximum

1-day precipitation; RX1day) และดชนจ�านวนวนฝนตกหนก

(Heavy precipitation day; R20) ดชนปรมาณฝนสงสด

ในรอบหนงวน (RX1day) ในประเทศไทย ซงเปนดชนทบงช

ถงเหตการณพายหรอฝนตกหนก มลกษณะการเปลยนแปลง

ทแตกตางกนในแตละพนท อยางไรกตามสถานทมแนวโนม

เพมขนมสดสวนมากกวาสถานทมแนวโนมลดลง (68.3%)

ดวยเหตน สงผลใหดชน RX1day ในภาพรวมของประเทศไทย

มแนวโนมเพมขนอยางมนยส�าคญ ผลการวเคราะหแนวโนม

ความถของฝนตกหนก พบวาดชน R20 ในบรเวณภาคกลาง

ภาคตะวนออกและภาคใตของประเทศไทยมแนวโนมลดลง

อยางชดเจน ในขณะทสถานทกรงเทพมหานครและภาคตะวนออก

เฉยงเหนอ กลบมแนวโนมเพมขนอยางมนยส�าคญ แตเมอ

พจารณาการเปลยนแปลงในภาพรวมของประเทศไทยไมพบ

วาการเปลยนแปลงในระยะยาวของดชน R20 อยางมนยส�าคญ

รปท 3 เปอรเซนตของจ�านวนสถานทแสดงสดสวนแนวโนมการเปลยนแปลงของดชนสภาวะความรนแรงของอณหภมในประเทศไทย โดยจ�านวนสถานทงหมดท

ใชค�านวณ คอ 65 สถานในชวง ป ค.ศ. 1970-2009

WSDI=ดชนชวงระยะเวลาทอบอน

CSDI=ดชนชวงระยะเวลาทหนาว

SU35=ดชนจ�านวนวนทอณหภมสงกวา 35 oC

TR25=ดชนจ�านวนคนทอณหภมสงกวา 25 oC

TXx=ดชนคาสงสดของอณหภมสงสด

TXn=ดชนคาต�าสดของอณหภมสงสด

TNx=ดชนคาสงสดของอณหภมต�าสด

TNn=ดชนคาต�าสดของอณหภมต�าสด

TX10p=ดชนจ�านวนวนทหนาว

TN10p=ดชนจ�านวนคนทหนาว

TX90p=ดชนจ�านวนวนทอบอน

TN90p=ดชนจ�านวนคนทอบอน

DTR=ดชนชวงของอณหภมรอบวน

ETR=ดชนชวงของอณหภมรอบป

Tmin=ดชนอณหภมต�าสดรายป

Tmean=ดชนอณหภมเฉลยรายป

Tmax=ดชนอณหภมสงสดรายป

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


สรปและวจารณผล

การปรากฏขนของสภาวะความรนแรงภมอากาศ มกน�าไปส

ค�าถามทวา ความถหรอความรนแรงของเหตการณดงกลาว

มการเปลยนแปลงไปหรอไม และอทธพลของมนษยทก�าลงสงผล

ตอระบบภมอากาศ จะมบทบาทตอการเปลยนแปลงของสภาวะ

ความรนแรงของภมอากาศในอนาคตอยางไร การศกษาวจย

เพอตอบค�าถามขางตน ไดรบความสนใจเปนพเศษและเพมขน

อยางตอเนองในชวงทผานมา การเปลยนแปลงภมอากาศ

ทงทเกดจากกระบวนการตามธรรมชาตของระบบภมอากาศหรอ

จากกจกรรมของมนษย ตางสามารถสงผลตอโอกาสการเกด

และความรนแรงของเหตการณสภาวะความรนแรงภมอากาศ

ทงน สภาวะความรนแรงของภมอากาศหลายเหตการณ

เปนผลมาจากความแปรปรวนตามธรรมชาตของภมอากาศ

รวมถงปรากฏการณตางๆ ทางภมอากาศ เชน ปรากฏการณ

เอนโซ นอกจากน ภาวะกาซเรอนกระจกทเกดจากกจกรรม

ของมนษยซงสงผลตออณหภมทก�าลงเพมขน ไดกลายเปนปจจย

เสรมทส�าคญทสงผลตอความถ ความรนแรง ระยะเวลาและ

ชวงเวลาการเกดของสภาวะความรนแรงภมอากาศในปจจบน

และอนาคต

ผลการศกษาการเปลยนแปลงของสภาวะความรนแรง

ของภมอากาศในประเทศไทย ไดแสดงถงสภาวะความรนแรง

ภมอากาศหลายเหตการณ มแนวโนมการเปลยนแปลง

อยางมนยส�าคญในรอบ 40-50 ปทผานมา แนวโนมการเพมขน

อย างมนยส�าคญของสภาวะความรนแรงของอณหภม

ในประเทศไทย ประกอบดวย ดชนชวงระยะเวลาทอบอน ดชน

จ�านวนวนทอณหภมสงกวา 35 oC ดชนจ�านวนคนทอณหภม

สงกวา 25 oC ดชนคาสงสดรายเดอนของอณหภมสงสดและ

ต�าสดประจ�าวน ดชนคาต�าสดรายเดอนของอณหภมสงสด

และต�าสดประจ�าวน ดชนจ�านวนวนและคนทอบอน (รปท 3)

ในขณะทแนวโนมการลดลงอยางมนยส�าคญของสภาวะ

ความรนแรงของอณหภมในประเทศไทย ปรากฏในดชน

จ�านวนวนและคนทหนาวและดชนช วงระยะเวลาทหนาว

รปท 4 เปอรเซนตของจ�านวนสถานทแสดงสดสวนแนวโนมการเปลยนแปลงของดชนสภาวะความรนแรงของฝนในประเทศไทย โดยจ�านวนสถานทงหมด

ทใชค�านวณ คอ 41 สถานในชวง ป ค.ศ. 1955-2011

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


โดยรปแบบการเปลยนแปลงสอดคลองกบแนวโนมการรอน

ของประเทศไทย สภาวะความรนแรงของฝนในประเทศไทย

มรปแบบการเปลยนแปลงทคอนขางซบซอน โดยทวไปแลว

แนวโนมของดชนสภาวะความรนแรงของฝนในประเทศไทย

มลกษณะการเปลยนแปลงทคลายคลงและสอดคลองกน

ในพนทบร เวณกว างน อยกว าดชนสภาวะความรนแรง

ของอณหภม อยางไรกตามผลการศกษาทงหมดอาจสรป

ไดวาความถของเหตการณฝนในพนทสวนใหญของประเทศไทย

ลดลง แตความแรงของฝนและความเขมของฝนจากเหตการณ

ฝนตกหนกกลบเพมขน (รปท 4) นอกจากน ปรมาณฝน

รวมจากเหตการณฝนหนก มแนวโนมเพมขนอยางมนยส�าคญ

เชนกน โดยเหตการณฝนหนกเปนสดสวนทเพมขนของปรมาณ

ฝนสะสมรวมรายป กรงเทพมหานครซงเปนเมองขนาดใหญ

ทตงอยบรเวณทราบลมปากแมน�าเจาพระยา ก�าลงประสบกบ

การเปลยนแปลงของสภาวะความรนแรงของฝนดงกลาว

นอกจากน ผลการศกษายงระบวา ป 2011 เมอเกดน�าทวม

ครงใหญในลมน�าเจาพระยาเปนปทประเทศไทยมสภาวะ

ความรนแรงของฝนสงทสดในรอบ 57 ป

ภายใตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในปจจบนและ

อนาคตทมความไมแนนอนสง การศกษาวจยทงการวเคราะห

ขอมลและสรางแบบจ�าลองทมความละเอยดสงในเชงพนท

และเวลา เพอสรางความร ความเข าใจอยางถองแทต อ

ปจจย กลไกและปฏสมพนธของการเปลยนแปลงของสภาวะ

ความรนแรงภมอากาศในระดบประเทศและระดบทองถน

ยงมความจ�าเปนทตองด�าเนนอยางตอเนอง เพอสนบสนน

กระบวนการตดสนใจเชงนโยบาย และการด�าเนนงานในพนท

ในการปรบตวตอผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

เอกสารอางอง[1]Coumou, D. and Rahmstorf, S. (2012). A decade of weather extremes. Nature Climate Change, 2, 491-496. doi:10.1038/ NCLIMATE1452.[2]Field, C.B., et al. (Eds.) (2012). Intergovernmental Panel on Climate Change: Managing the Risks of Extreme Events and Disasters to Advance Climate Change Adaptation. Cambridge University Press: Cambridge; 1075 pp.[3]IPCC, (2013). Climate change 2013: The physical science basis. Contribution of Working Group I to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (Eds: Stocker TF, Qin D, Plattner G-K, Tignor M, Allen SK, Boschung J, Nauels A, Xia Y, Bex V and Midgley PM). Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA.[4]Donat, M.G., et al. (2013). Updated analyses of temperature and precipitation extreme indices since the beginning of the twentieth century: The HadEX2 dataset. Journal of Geophysical Research –Atmosphere. 118, 1-16. doi:10.1002/jgrd.50150.[5]IPCC, (2014). Climate change 2014: Impacts, adaptation and vulnerability. Contribution of Working Group II to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (Eds: Field CB, Barros VR, Dokken DJ, Mach KJ, Mastrandrea MD, Bilir, TE, Chatterjee M, Ebi KL, Estrada YO, Genova RC, Girma B, Kissel ES, Levy AN, MacCracken, S, Mastrandrea PR, and White LL). Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA.[6]ADB, (2009). The economics of climate change in Southeast Asia: A regional review. Asian Development Bank, Manila, Philippines. 233 pp.[7]World Bank. (2012). Thai Flood 2011 Rapid Assessment for Resilient Recovery and Reconstruction Planning. www.worldbank.org/th.[8]Easterling, D., Meehl G., Parmesan C., Changnon, S., Karl T. and Mearns, L. (2000). Climate extremes, observations, modeling and impacts. Science, 289, 2068-2074.[9]Young, P.C. (2002). Advances in real-time flood forecasting. Philosophical Transactions of the Royal Society, A360, 1433-1450.[10]Alexander, L.V., Uotila, P. and Nicholls, N. (2009). The influence of sea surface temperature variability on global temperature and precipitation extremes. Journal of Geophysical Research, 114, D18116, DOI:10.1029/2009JD012301.[11]Kenyon, J. and Hegerl, GC. (2010). Influence of modes of climate variability on global precipitation extremes. Journal of Climate,

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


23, 6248-6262. DOI:10.1175/2010JCLI3617.1.[12]Klein Tank, A.M.G., Zwiers, F.W. and Zhang, Z. (2009). Guidelines on analysis of extremes in a changing climate in support of informed decisions for adaptation. WMO-TD No. 1500, 56 pp. (WCDMP-72, WMO-TD/No. 1500).[13]Zhang, X., et al. (2011). Indices for monitoring changes in extremes based on daily temperature and precipitation data. WIREs Climate Change 2(6): 851–870. DOI: 10.1002/wcc.147.[14]Osborn, T.J. and Hulme, M. (2002). Evidence for trends in heavy rainfall events over the UK. Philosophical Transactions of the Royal Society: Mathematical, Physical and Engineering Sciences. 360: 1313-1325.[15]Limjirakan, S., Limsakul, A. and Sriburi, T. (2010). Assessing climate extreme events in Thailand: Vulnerability and risk analysis in the hot spot areas. Final report of Thailand Research Fund (TRF).[16]Limjirakan, S., Limsakul, A. and Sriburi, T. (2010). Trends in temperature and rainfall extreme changes in Bangkok Metropolitan area. Journal of Environmental Research, 32, 31-48.[17]Limsakul, A., Limjirakan, S. and Sriburi, T. (2010). Observed changes in daily rainfall extreme along Thailand’s coastal zones. Journal of Environmental Research, 32, 49-68.[18]Limsakul, A., Paengkaew, W., Kummueang, A., Limjirakan, S., and Suthamanuswong, B. (2011). PDSI-based variations of droughts and wet spells in Thailand: 1951-2005. EnvironmentAsia, 4, 12-20.[19]Limjirakan, S. and Limsakul, A. (2012). Observed trends in surface air temperature and their extremes in Thailand from 1970 to 2009. Journal of the Meteorological Society of Japan, 90, 647-662. doi: 10.2151/jmsj.2012-505.[20]Limsakul, A. and Singhruck, P. (2015). Changes in mean and extreme precipitation events in Thailand: Long-term trends and variability related to ENSO. Submitted to Journal of Atmospheric Research.[21]Gaffen, D.J. and Ross, R.J. (1998). Increased summertime heat stress in the US. Nature, 396, 529-530. Global Warming Art, 2014. Climate change galleries and images. http://www.globalwarmingart.com. [access in July 2014].[22]Alexander, L.V. et al. (2006). Global observed changes in daily climate extreme of temperature and precipitation. Journal of Geophysical Research, 111, DO5109, doi: 10.1029/2005JD006290.[23]Caesar, J., et al. (2011). Changes in temperature and precipitation extremes over the Indo-Pacific region from 1971 to 2005. International Journal of Climatology 31: 791-801. DOI: 10.1002/joc.2118.

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015

23กาวหนาพฒนา

ยาและผลตภณฑดแลสขภาพในระบบบ�าบดน�าเสย

ชญานน นำาเยอง

ทางหนงของการเขาสสงแวดลอมของยาและผลตภณฑ

ดแลสขภาพ (Pharmaceuticals and Personal Care Products

(PPCPs) กคอ การบรโภคยาและผลตภณฑดแลสขภาพ

ของคน แลวระบายของเสยและน�าเสยทมการปนเปอนของยา

และผลตภณฑดแลสขภาพลงสระบบบ�าบดน�าเสย

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม กรมสงเสรม

คณภาพสงแวดลอม ไดมการส�ารวจปรมาณยาและผลตภณฑ

ดแลสขภาพในระบบบ�าบดน�าเสยในนคมอตสาหกรรม

(ทงน�าเสยเขาระบบและน�าทงออกจากระบบบ�าบด) และใน

แมน�าเจาพระยา ซงเปนการส�ารวจครงแรกทตรวจวด PPCPs

มากถง 94 ชนด และพบวาประเภทยาทพบสวนใหญ (25 ชนด

ทตรวจวเคราะหไดใน 1 ตวอยาง หรอมากกวา 1 ตวอยาง)

อนดบ 1 คอ ยาปฏชวนะ 10 ชนด อนดบ 2 คอ ยาแกปวด

และ ยาแก อกเสบ 6 ชนด กล มยาเบต า บลอกเกอร

ซ ง เป นยาลดความดนชนดหน ง และยาต านอาการชก

ตรวจพบ จ�านวน 2 ชนด ยาขบปสสาวะ ยาควบคมไขมน ยากระตน

ยารกษาโรคหวใจ และยากนยง ตรวจพบประเภทละ 1 ชนด[1]

ผลการส�ารวจครงนสนบสนนงานวจยตางๆ ทพบวาระบบ

บ�าบดน�าเสยทใชทวไปไมสามารถก�าจดสารปนเปอนทางยา

และผลตภณฑดแลสขภาพบางประเภทไดหมด จงท�าใหมการ

ตรวจพบการปนเปอนสารทางยาและผลตภณฑดแลสขภาพ

ในน�าทงและในแหลงน�าธรรมชาตหลายแหง เชนเดยวกบ

ในประเทศตางๆ ทวโลก ไดพยายามคดคนวจยเพอใหได

เทคโนโลยทเหมาะสมในการบ�าบดยาและผลตภณฑดแลสขภาพ

เพอมาพฒนาระบบบ�าบดน�าเสยเดมจงไดรบความสนใจจาก

นกวจยเพมมากขน ดงเชน

1. การใชกระบวนการใชแสงยวรวมกบสารไฮโดรเจน

เปอรออกไซด (UV/H2O

2) และกระบวนการใชโอโซนรวมกบ

แสงยว (O3/UV) ซงเปน Advanced Oxidation Processes

ในการบ�าบดสารผลตภณฑยาของระบบบ�าบดน�าเสยนน

ควรตองมวธการทใหผลรวดเรวในการตรวจสอบประสทธภาพ

การบ�าบดสารผลตภณฑยาในเบองตนของระบบ ไดมการศกษา

ความสมพนธของประสทธภาพการก�าจดสารผลตภณฑยา

และประสทธภาพการก�าจดการดดกลนคลนแสงอลตราไวโอเลต

การปนเปอนและการบ�าบด

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


ทความยาวคลนเฉพาะ (Specific UV Absorbance, SUVA)

โดยผลการศกษาสรปได ว า ประสทธภาพการก�าจดสาร

ผลตภณฑยาและประสทธภาพการก�าจดการดดกลนคลนแสง

อลตราไวโอเลตทความยาวคลนเฉพาะมความสมพนธไปใน

ทศทางเดยวกน ดงนน ในการหาประสทธภาพการบ�าบดสาร

ผลตภณฑยา จงใชวธหาคา SUVA โดยการวดคาการดดกลน

คลนแสงอลตราไวโอเลตของน�าเสย ซงวธนใหผลรวดเรวโดย

ไมตองหาปรมาณ PPCPs โดยวธ LC-MS/MS ซงมความซบซอน

ใชเวลานานและมคาใชจายสง[2]

2. การใชกระบวนการ Photocatalytic Oxidation

สามารถท�าการบ�าบดยาทใชในการรกษาโรคมะเรงได โดยสาร

Cytophosphamide และ 5-Fluorouracil เปนยาทมใชกน

แพรหลาย และผลกระทบของยา 2 ตวน คอมพษตอยน

ท�าใหเกดการกลายพนธ และเกดมะเรงตออวยวะทไมเฉพาะ

เจาะจง (Non-Target Organism) ได รวมถงยา Ifosfamide

และ methotrexate ซงเปนสารทสลายตวยาก ซงระบบบ�าบด

น�าเสยปกตไมสามารถก�าจดได ผลการวจยพบวา TiO2 ทใช

เปนคะตะลสตในกระบวนการ Photocatalytic Oxidation;

UV/TiO2 ใหประสทธภาพในการก�าจด Cytophosphamide

และ 5-fluorouracil สงถง 95% และก�าจด ifosfamide และ

methotrexate ในระบบบ�าบดน�าเสยของโรงพยาบาลไดอยาง

มประสทธภาพ[3]

3. การใชโอโซนรวมกบการกรองผานถานกมมนตเปน

วธทคอนขางมประสทธภาพในการก�าจดสารปนเปอนยาและ

ผลตภณฑดแลสขภาพในน�าเสย อยางไรกตามระบบโอนโซน

ทใชแบบเกามขอเสยในเรองประสทธภาพของการถายเท

มวลสารระหวางอากาศและน�า การเตมโอโซนแบบใหเกด

ฟองอากาศขนาดเลกขนาดไมโครเมตรโดยใชแผนกรองทเปน

วสดชนด PSG (Shirasu Porous Glass) จะชวยลดปรมาณ

การใชโอโซน โดยท�าใหการถายเทมวลสารระหวางอากาศ

และน�าดขนและการคงอยของฟองอากาศนานขน ซงท�าให

การเตมโอโซนมประสทธภาพมากยงขน ดวยเหตนจงสามารถ

ผลตถงปฏกรณให มขนาดเลกลงได และได มการศกษา

ประสทธภาพการก�าจดสาร Ibuprofen และสาร Naproxen

ซงเปนยาแกอกเสบชนดไมใชสเตยรอยด (NSAID) ทพบในน�า

ออกจากระบบบ�าบดน�าเสยในประเทศไตหวน และศกษา

สารผลตภณฑของการสลายตวของสารทงสองน โดยการเตม

โอนโซนเปนฟองอากาศขนาดไมโครเมตรลงไปในสารละลาย

ทอย ในถ งปฏกรณ และวดคณสมบตของฟองอากาศ

เชน ขนาด และความเรว จากนนเกบตวอยางทเวลาตางๆ

กนเพอหาปรมาณของสารทเหลออยโดยใชเครอง HPLC

และหาปรมาณสารผลตภณฑ ท เกดการสลายตวโดยใช

เครอง HPLC-MS/MS พบวาคาสมประสทธการถายเทมวลสาร

ของระบบนเพมขนเปน 2 เทา เมอเทยบกบระบบทใชเครอง

เตมอากาศแบบเกา และคาคงทอตราการสลายตวเพมขน

ประมาณ 3.5 เทา ท�าใหเกดการสลายตวของสาร Ibuprofen และ สาร

Naproxen ไดเรวขน นอกจากนขนาดของฟองอากาศเลก

มากกวาไมโครเมตร และระยะเวลาของฟองอากาศทเกดอย

ไดนานขน พบวาการเตมโอโซนแบบชวงเวลาสนๆ จงเปนวธ

เหมาะสมและไมกระทบตอประสทธภาพการสลายตวของสาร[4]

4. การก�าจด17α-Ethinylestradiol (EE2) โดยใช

Biogenic Manganese Oxides ซงเปนสารทมความสามารถ

ในการออกซไดซสง ในการผลตนาโน Mn Oxides โดยการใชสาร

ตงตน คอ Mn2+ และแบคทเรย Pseudomonas Putida MnB1

ตามกลไก Michaelis-Menten พบวา Biogenic Mn Oxides สามารถ

ก�าจด EE2 ได ประมาณ 90% ในเวลา 2 ชวโมง การก�าจด EE2

ไดผลดในสภาวะทเปนกรด และถาใช Mn oxides ซงเปนตวเรง

ปฏกรยาปรมาณมากกยงเพมประสทธภาพในการก�าจด EE2

หรอสาร estrogens อน สภาวะทยบยงการเกดปฏกรยาท�าให

ประสทธภาพการก�าจด EE2 ลดลง เชน ความเปนดาง และ

กระบวนการใชแสงยวรวมกบสารไฮโดรเจนเปอรออกไซด (UV/H2O

2)

ทมา http://www.slideshare.net/TerranceTerryKeep/iuva-uv-oxidation-for-recalcitrant-contaminants-v3

รปภาพ กระบวนการ Photocatalytic Oxidation ทมา http://www.garbagedoctor.com.au/photocatalytic_oxidation.html

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


โลหะหนกซงไปดดซบบนสารเรงปฏกรยา สวนคาความแรง

ของไอออนของสารละลายไมมผลตอปฏกรยา กรดฮวมคมผล

ยบยงการก�าจด EE2 ดวยเชนกน แตการยบยงจะลดลงเมอม

กรดฮวมคเพมขน[5]

5 . ระบบบ� าบ ดน� า เ ส ยแบบบ งประดษฐ ข นส ง

(Advanced Constructed Wetland System) เปนเทคโนโลย

หนงทมประสทธภาพในการบ�าบดสารพษ จากรายงานของ

Sakakibara [6] ซงไดท�าการศกษาวจยรวมกบศนยวจยและ

ฝกอบรมดานสงแวดลอม ในโครงการวจยและพฒนาเทคโนโลย

การน�าน�ากลบมาใชใหม ไดท�าการศกษาประสทธภาพในการ

บ�าบดสารกลมฟนอลของกลมสารเคมทขดขวางการท�างาน

ของตอมไรทอ (Phenolic Endocrine Disrupting Chemicals,

EDCs) พบวาสามารถบ�าบดไดอยางมประสทธภาพ โดย

เอนไซมเปอรออกซเดส (Peroxidase) จากพชเปนตวเรงการเกด

ปฏกรยาระหวางกลมสารเคมทขดขวางการท�างานของตอมไรทอ

กบไฮโดรเจนเปอรออกไซด (Hydrogen Peroxide) แตส�าหรบ

สารบางตวจะไมสามารถบ�าบดได แตเมอเตมเหลกประจบวกสอง

(Fe2+) ลงไป จะมผลท�าใหสามารถก�าจดสารนนได ซงเกดจาก

ป ฏ ก ร ย า B i o l o g i c a l F e n t o n R e a c t i o n โ ด ยม

ไฮโดรเจนเปอรออกไซด (H2O

2) เปนสารตงตนทส�าคญในการ

เกดปฏกรยา

ด งนน ศนย วจยและฝ กอบรมด านส งแวดล อม

จงได มการวจยและพฒนาตอยอดเทคโนโลยการบ�าบด

สารปนเป อนทางยาและผลตภณฑดแลสขภาพ (PPCPs)

ท ม ในน� า เสยจากระบบบ�าบดน� า เสยของโรงพยาบาล

ตามโครงการวจยการปนเปอนยาและผลตภณฑดแลสขภาพใน

แมน�าบางปะกง ซงมแนวคดในการประยกตใชระบบบ�าบดน�าเสย

แบบบงประดษฐขนสง มาท�าการศกษาวจยประสทธภาพ

การบ�าบดของยาและผลตภณฑดแลสขภาพบางชนดทพบวา

มการปนเปอนในระบบบ�าบดน�าเสยของโรงพยาบาลในพนท

แมน�าบางปะกง โดยท�าการศกษาเพอเลอกใชพชใหเหมาะสม

และการเลอกวสดตวกลางทสามารถท�าใหเกดปฏกรยา Fenton

Reaction ทางออมขนในระบบ เพอเปนการสนบสนนท�าให

เกดประสทธภาพการบ�าบดไดสงสด นอกจากนทางทมวจย

ยงมแนวคดในการประยกตใชวธการอนๆ บางประเภททกลาว

มาขางตนรวมกบระบบ ซงคาดวาจะเปนการเพมประสทธภาพ

ในการบ�าบดสารปนเปอนทางยาและผลตภณฑดแลสขภาพ

ไดดยงขน ซงขณะนอย ในขนตอนของการออกแบบและ

พฒนาเปนระบบสาธตส�าหรบการบ�าบดสารปนเปอนทางยา

และผลตภณฑดแลสขภาพจากน�าเสยของโรงพยาบาล โดย

คาดวาผลการศกษาทไดจะเสรจสน มระบบสาธตเพอเผยแพร

ใหกบประชาชนและผทสนใจเขามาเรยนรไดในปหนา 2559 น

เอกสารอางอง[1] Tushara Chaminda G.G, Hiroaki Furumai, and Variga Sawaittayotin, “Evaluation of pharmaceutical and personal care products (PPCPs) in

downstream of Chao Phraya and in raw sewage in Thailand”, Southeast Asian water environment-5, IWA Publishing, London, UK, ISBN: 9781780404950, pp 159-164, 2013.

[2] Ilho Kim, Hiroaki Tanaka, Jin-Chul Joo, Chang-Hyuk Ahn, Ho-Myeon Song, Relationship between pharmaceuticals and SUVA removal efficiencies during UV, O

3 and AOPs

[3] Hui-Hsiang Lin, Angela Yu-Chen Lin, Photocatalytic oxidation of Cystostatic Drugs via UV/TiO2 in the aqueous environment

[4] Menghau Sung, In-Chang Tsai, Microbubble ozonation of Ibuprofen and Naproxen in water[5] Seok-Oh Ko, Danhua Zhou, Shaofeng Jiang, Do-Gun Kim, Removal of 17α-ethinylestradiol using biogenic manganese oxides generated

by the Pseudomonas putida MnB1[2]- [5] The 4th IWA-ASPIRE conference & exhibition , Toward sustainable water supply and recycling system 2-6 October 2011, Tokyo

international forum, Tokyo, Japan [6] A. R. Reis and Y. Sakakibara, Enzymatic degradation of endocrine-disrupting chemicals in aquatic plants and relations to biological Fenton

reaction, Water Science & Technology Vol 66 No 4 pp 775–782

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


การบ�าบดฟนฟสารไตรคลอโรเอธลน

การเพมขนอยางรวดเรวของจ�านวนประชากรโลก

สงผลใหมการพฒนาและการขยายตวทางดานเศรษฐกจ

อยางตอเนอง เชน อตสาหกรรมเฟอรนเจอร อตสาหกรรมการ

ทอผา อตสาหกรรมเครองใชไฟฟา อตสาหกรรมอเลคทรอนคส

อตสาหกรรมชนสวนยานยนต เปนตน ซงเปนททราบกน

โดยทวไปวาอตสาหกรรมตางๆ เหลานไดมการใชสารเคม

อนตราย เชน สารไตรคลอโรเอทธลน (Trichroloethylene (TCE))

ในกระบวนการผลตเปนจ�านวนมาก เนองจากมคณสมบต

ในการท�าละลายไดด แตคณสมบตในแงลบบางประการของของ

สารไตรคลอโรเอทธลนทนาเปนหวง คอ มความเปนพษสง

มความคงทนอยในสงแวดลอมสลายตวไดยากในธรรมชาต

และจดอยในกลมของสารกอโรคมะเรง หากไดรบการจดการ

ทไมเหมาะสม ท�าใหเกดการปนเป อนในดนและน�าใตดน

ซงเปนปญหาทส�าคญอยางยงและจะพบไดในหลายประเทศ

ทวโลกรวมทงประเทศไทย สงผลใหเกดความเสยงตอสงแวดลอม

และสขภาพของมนษย โดยเฉพาะอยางยงความเสยงตอ

การเกดโรคมะเรง

สารไตรคลอโรเอทธลน เปนสารทมความสามารถ

ในการละลายไดนอยและมความหนาแนนมากกวาน�า ท�าให

สามารถแทรกซมลงสน�าใตดนและลงสดานลางสดของชนน�า

ใตดน กอตวเปนแหลงก�าเนดการปนเปอนทเปนตนเหตของ

การชะละลายในน�าอยางตอเนอง การบ�าบดฟนฟน�าใตดน

ส วนใหญเป นการบ�าบดในพนท ท เป นแหลงก�าเนดของ

สารปนเปอน (Source Zone) แมวาบางเทคนคจะถกน�ามาใช

ในการบ�าบดฟนฟน�าใตดนทปนเปอนในสวนทกระจายออกไป

(Pume) เช น เทคนคผนงพรนทท�าปฏกรยากบมลสาร

(Permeable Reactive Barrier (PRB)) ทมการใชกนอยางแพรหลาย

ในตางประเทศ (Stewart., 2008) แตเนองจากพนทปนเปอน

ในประเทศไทยสวนใหญเปนรปแบบทมการกระจายตวเปนวงกวาง

สงผลใหมขอจ�ากดในเรองของการลงทนและการบ�าบดฟนฟ

ดงนนการพฒนาเทคโนโลยทเหมาะสมและมงเนนชวยเหลอ

ประชาชนทมความจ�าเปนตองใชน�าและมโอกาสไดรบสมผส

สารไตรคลอโรเอทธลนทปนเปอนในน�าใตดน เพอคณภาพ

ส งแวดล อมและคณภาพชวตทดขนของประชาชน เช น

การพฒนาเมดพลาสตกชวภาพทมคณสมบตในการสลาย

สารไตรคลอโรเอทธลนไดอยางสมบรณจงเปนทางเลอกทนา

สนใจ

ไคโตแซน (ch i tosan)

และ อลจเนต (Alginate) เปน

สารอนทรยธรรมชาต ทมการ

รายงานวามศกยภาพสงสามารถ

น�าไปใช ในกระบวนการดดซบ

สารปนเปอนในน�าไดด เนองจากไคโตแซนมคณสมบตเปน

ทงประจบวกและลบ (รตนา, 2543) นอกจากนนยงสามารถ

ท�าปฎก รยาเกดเป นสารประกอบเช งซ อนได กบโลหะ

ไดหลายชนด เชน เหลก ทองแดง และแมงกานส (ปวณา,

และคณะ.2553) ส�าหรบอลจเนตเปนสารกงโพลเมอรซง

สกดไดจากสาหรายทะเลสน�าตาล มคณสมบตเปนเจลและ

จะเปนเจลทแขงเมอท�าปฏกรยากบโลหะทมประจบวก

เหลกประจศนยนาโน

มความสามารถ ในการสลาย

สารอนทรยระเหยทมคลอรนเปน

องคประกอบไดอยางสมบรณ

ส วน เหล กประ จศ นย น า โน

มการรายงานวาเปนแรโลหะท

มศกยภาพสงในการสลายสาร

อนทรยระเหยทมคลอรนเปนองคประกอบไดอยางสมบรณ

และสามารถน�ามาประยกตใชในการบ�าบดฟนฟพนทปนเปอน

ทปนเปอนในน�าใตดนดวยเมดบดไคโตแซนอลจเนตเหลกประจศนยนาโน

ศญดา ทรฆวณช พรพงษ สทรเดชะ และ ดร.แฟรดาซ มาเหลม

ไคโตแซน

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


รปท 2 เมดบดไคโตแซนอลจเนต เหลกประจศนยนาโน

ในน�าใตดน (Su.C and Puls.W.R.,1999) การน�าสารทงสามชนดไปใชในกระบวนการบ�าบดฟนฟสารไตรคลอโรเอทธลนทปนเปอน

ในน�าใตดนจงเปนทางเลอกใหม

หลกการสลายสารไตรคลอโรเอทธลนดวยเมดบดไคโตแซนอลจเนตเหลกประจศนยนาโน

การสลายสารไตรคลอโรเอทธลนดวยเมดบดไคโตแซนอลจเนตเหลกประจศนยนาโน คอ เหลกประจศนยจะถกตรงไวดวยโครงรางตาขาย

ของไคโตแซนและอลจเนต ซงสารไตรคลอโรเอทธลนสามารถผานเขาสโครงรางตาขายไดและจะถกกกไวในโครงรางตาขายนน

เพอใหเหลกประจศนยท�าการสลายสารไตรคลอโรเอทธลน ซงกระบวนการสลายจะเปนไปตาม ปฏกรยา beta-elimination คอการ

ทสารไตรคลอโรเอทธลนเปลยนเปน Ethane และ Acetylene โดยการเปลยนพนธะคของหมอลคลเฮไลดของสารไตรคลอโรเอทธลน

ใหกลายเปนพนธะสาม

การขนรปเมดบดไคโตแซนอลจเนตเหลกประจศนยนาโน

หยดสารละลายผสมระหวางอลจเนต 100 มลลลตร และเหลกประจศนย 10 กรม ลงในบกเกอร Cross-link solution

ทมสวนผสมของไคโตแซนรอยละ 0.5 ผานทางสายเทปรอนทตอกบ peristaltic pump โดยใชอตราการไหล 2.5 รอบตอนาท

ทความสง 15 เซนตเมตร ( ดงรปท 1) บมเมดบดในสารละลาย Cross-Linking Solution 60 นาท จะไดเมดบดไคโตแซนอลจเนต

เหลกประจศนยนาโน (ดงรปท2 )

เมอท�าการขนรปเมดบดไคโตแซนอลจเนตเหลกประจศนยนาโนเรยบรอยแลว ไดน�าเมดบดไคโตแซนอลจเนต

เหลกประจศนยนาโนไปสองดวยกลอง Scaning Eletron Microscopy (SEM) โดยการน�าเมดบดมาผาครง เพอศกษาการกระจายตว

ของเหลกประจศนยนาโน ภายในเมดบดไคโตแซนอลจเนต โดยก�าหนดใหสแดงแทนอนภาคของเหลกประจศนยนาโน พบวา

เหลกมการกระจายตวทวทงเมดบดไคโตแซนอลจเนตเหลกประจศนยนาโน (ดงรปท 3)

รปท 1 การขนรปเมดบดไคโตแซนอลจเนต เหลกประจศนยนาโน

รปท 3 การกระจายตวของเหลกประจศนยนาโนภายในเมดบดไคโตแซนอลจเนต

การขนรปเมดบดไคโตแซนอลจเนตเหลกประจศนยนาโน

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


ประสทธภาพการสลายตวของสารไตรคลอโรเอทธลนดวย

เมดบดไคโตแซนอลจเนตเหลกประจศนยนาโน

โดยท�าการทดลองในถงท�าปฏกรยาแบบไหลตอเนอง

ทอตราการไหล 1.5 รอบตอนาท (ไมโครกรมตอลตร)

1) เตรยมสารละลายไตรคลอโรเอทธลนทความเขมขน

1 ไมโครกรมตอลตร ปรมาตร 2 ลตร

2) ท�าการบรรจเมดบดไคโตแซน – อลจเนต – เหลกประจ

ศนยนาโน รอยละ 10 ในถงท�าปฎกรยาแบบไหลตอเนอง

3) ด�าเนนระบบโดยก�าหนดอตราการไหลของน�า

ตวอยางท 1.5 รอบตอนาท

4) ท�าการเกบตวอยางจากถงปฎกรยาแบบไหลตอเนอง

ทงหมด 4 จด ตามล�าดบ ( ดงรปท 4 )

5) น�าตวอยางวเคราะหปรมาณสารละลายไตรคลอโรเอทธลน

ดวยเครองแกสโครมาโตรกราฟ

6) วเคราะหผลการทดลอง

จากการทดลองพบวา เมดบดไคโตแซนอลจเนตเหลก

ประจศนยนาโน สามารถสลายสารไตรคลอเอทธลนลดลงเรอยๆ

โดยเรมจาก (เรมตน) 1379.25 (จดท 1) 73.73 (จดท 2) 40.52

(จดท 3) 35.36 และ (จดท 4) 17.96 ไมโครกรมตอลตร ตามล�าดบ

ซงมประสทธภาพในการสลายตวของสารไตรคลอโรเอทธลนไดด

เมดบดไคโตแซนอลจเนตเหลกประจศนย นาโนม

ประสทธภาพในการสลายสารไตรคลอโรเอทธลนไดเปนอยางด

แตนเปนเพยงการทดลองในหองปฏบตการเทานน ยงไมม

การน�าไปใชบ�าบดในพนททมการปนเปอนจรง ซงประสทธภาพ

การสลายสารไตรคลอโรเอทธลนอาจจะลดลงหรอเพมขน

ตามปจจยโดยตางๆ ของสงแวดลอมกเปนได

เอกสารอางองรตนา.2543 การดดซบสยอมประเภทละลายน�าไดบนไคตนและไคโตแซน , จฬาลงกรณมหาวทยาลยสมบตทางชวภาพของ Carboxymethyl-chitin และ -chitosan จดหมายขาวสาระความรชมรมไคตน-ไคโตซาน ปท 4 ฉบบท 11ไคตนและไคโตซาน คอ วสดประเภทใด มสมบตอยางไร.[ออนไลน] เขาถงไดท https://www.mtec.or.th/index.php

4

3

2

1

รปท 4 จดเกบตวอยางจากถงปฏกรยาแบบไหลอตอเนอง

การกระจายตวของเหลกประจศนยนาโนภาพในเมดบดไคโตแซนอลจเนต

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


ของศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม โดย กลมมาตรฐาน

และรบรองระบบ ไดพฒนาระบบคณภาพหองปฏบตการ

เพอใหเปนหองปฏบตการดานสงแวดลอมทมระบบคณภาพ

ตามมาตรฐานสากล ลดความแปรปรวน แตกตาง ของผล

การวเคราะห สรางความเทยงตรง สรางความเชอมน เพมการยอมรบ

ในผลการทดสอบ พรอมทงปรบปรงพฒนาศกยภาพบคลากรและ

หองปฏบตการ และใหการสนบสนนหองปฏบตการดานสงแวดลอม

ทงภาครฐ ภาคเอกชน รฐวสาหกจ และหนวยงานการศกษา

ในการจดท�าและพฒนาระบบคณภาพหองปฏบตการใหเปนไปตาม

มาตรฐานสากล มอก. 17025

กลมมาตรฐานและรบรองระบบ ไดด�าเนนการปรบปรงสถานท

และสภาวะแวดลอมใหสามารถควบคมได โดยท�าการปรบปรง

หองปฏบตการในป พ.ศ. 2548 ดวยการแบงพนทการปฏบตงาน

จากเดมทเปนหองปฏบตการหองใหญ ทไมสามารถควบคม

อณหภมและความชนได ท�าการกนหองเปนหองยอยๆ เพอให

ควบคมอณหภมและความชนได ในการปรบปรงหองปฏบตการนน

ไดมการปรบปรงพนหองปฏบตการ พรอมทงกนหองปฏบตการ และ

จดท�าชน ต และโตะ เพอใหเหมาะสมส�าหรบหองปฏบตการ ส�าหรบ

การกนหองปฏบตการนนใชวสดอะลมเนยม และสวนผนงหอง

ใชเปนกระจกใส เพอความปลอดภยในการท�างาน โดยแบงออก

เปน 4 หอง ไดแก 1)หองเครองมอ มเครองมอส�าคญทใชในการ

ทดสอบ เชน เครองวดการดดกลนแสง 2)หองเตรยมตวอยาง

เปนหองส�าหรบการเตรยมตวอยาง การกรองตวอยาง เตรยม

สารละลายตางๆ และท�าการทดสอบบางรายการ จะแยกพนท

ในการทดสอบทใชเครองแกวลางกรด และการทดสอบทใช

เครองแกวไมลางกรด เพอไมใหเกดการปนเปอนและการรบกวนกน

3)หองลาง คอ หองทใชพนทส�าหรบท�าความสะอาดเครองแกว

ภาชนะ ขวดเกบตวอยาง อปกรณตางๆ หองนแบงพนทในการ

ตากเครองแกวอปกรณตางๆ ทลางกรดแยกกบทไมลางกรด

4)หองรอน จะเปนหองทมตดดไอสารเคม เพอดดไอสารเคม

ทเปนอนตรายตอผทดสอบ จะเปนหองทท�าการทดสอบทมการ

ใชความรอนในการยอยตวอยาง เชน การทดสอบโลหะหนก

การทดสอบ COD การทดสอบทมสารระเหยงาย การกรองตวอยาง

ทมไอกรด และยงมอก 2 หอง ไดแก หองเครองชง ซงจะแยกออก

จากหองอนๆ เพอทจะสามารถควบคมอณหภม ความชน ฝน ได

และหองระเหยตวอยาง จะเปนหองทมไอน�ารอน จงไมควรอย

ในหองทมเครองปรบอากาศ เพราะจะท�าใหสญเสยพลงงาน และ

ท�าใหเครองปรบอากาศท�างานหนก นอกจากการควบคมสภาวะ

แวดลอมแลว ยงตองมการควบคมการเขาออกหองปฏบตการ และ

การใชพนททมผลกระทบตอการทดสอบดวย

สนนทา บญประคอง

หองปฏบตการการพฒนาระบบคณภาพ

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


เมอสภาวะแวดลอมเหมาะสมแลว การพฒนาบคลากร

กมความส�าคญมากเชนกน ส�าหรบการพฒนาบคลากร เราจะใชวธ

การจดฝกอบรมใหความรในเรองตางๆ ทเกยวของ โดยมหลกสตร

ทส�าคญๆ คอ หลกสตรขอก�าหนด ISO/IEC 17025 หลกสตร

การตรวจตดตามคณภาพภายใน (Internal Audit) หลกสตร

การตรวจสอบความใชไดของวธทดสอบ (Method Validation)

หลกสตรคาความไมแนนอนของการวด (Uncertainty) หลกสตร

การควบคมคณภาพ (Quality Control) หลกสตรการควบคมเอกสาร

ซงหลงจากการอบรมใหความรเสรจเรยบรอยแลว เราตองม

การประเมนผล ตองมการมอบหมายงาน ตามความรความสามารถ

ทไดผานการประเมนผลแลว และเมอมการมอบหมายงานไป

ระยะหนงแลว จะตองมการประเมนความสามารถเปนระยะๆ

เพอประกนวายงมความสามารถในการปฏบตงานอย ซงอาจจะม

ความจ�าเปนทตองมการอบรมหรอมการสอนงานใหมเปนระยะๆ

เมอพฒนาบคลกรจนมความรความสามารถแลว ตองมการเลอก

วธทดสอบ ตรวจสอบความใชไดของวธการทดสอบ และประมาณ

คาความไมแนนอนของการวด พรอมกบจดท�าเปนเอกสารขนตอน

การด�าเนนงาน การจดการเครองมอ ซงมความส�าคญไมนอย

ไปกวากน เพราะตองมการควบคมเครองมอโดยการใหรหสเครอง

มอและท�าบญชเครองมอและอปกรณทมผลกระทบตอการทดสอบ

จะตองไดรบการสอบเทยบและทวนสอบวาผานเกณฑ จงจะสามารถ

ใชงานได สวนการจดการตวอยาง ตองมระบบการรบ การชบง

ตวอยาง การปองกน การเกบรกษา การเกบตามระยะเวลาทก�าหนด

และการจ�าหนายตวอยาง

ปญหาและอปสรรค ในการพฒนาระบบคณภาพของ

หองปฏบตการในระยะแรกๆ ไมไดรบความรวมมอจากบคลากร

เนองจากบคลากรไมเขาใจในขอก�าหนด ISO/IEC 17025 เพราะวา

มเนอหาทคลายๆ กบกฎหมายซงยากตอการเขาใจ ทงน การอาน

หรอการท�าความเขาใจคงไมประสบผลส�าเรจได หากตองลงมอ

ปฏบตและตองอาศยการปฏบตทเปนทมตงแตระดบนโยบายจนถง

ระดบผปฏบตงาน และในเรองอนๆ เชน ปญหาเครองมอเกาอาย

การใชงานมากขน เครองมอเสยบอยครง ซงยากตอการจดการตอง

ใชระยะเวลาในการด�าเนนการจดจางซอม

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม โดย กลมมาตรฐาน

และรบรองระบบ ไดพฒนาระบบคณภาพหองปฏบตการ จนไดรบ

การรบรองความสามารถของหองปฏบตการทดสอบตามมาตรฐาน

มอก. 17025 จากส�านกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมและ

กรมวทยาสาสตรบรการ ครงแรก เมอ พ.ศ. 2550 จ�านวน 5 รายการ

ซงในปจจบนมขอบขายการทดสอบทไดรบการรบรอง จ�านวน

15 รายการ ไดแก Copper, Lead, Total Solid, Total Dissolved

Solid, Nitrate-nitrogen, Total phosphorus, Cadmium, Chromium,

Manganese, Total Suspended Solid, Nitrite-nitrogen, Iron, Barium,

Magnesium, Total nitrogen ในตวอยางน�าและน�าเสย และในป

พ.ศ. 2552–พ.ศ. 2553 ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

ไดรวมกบสถาบนมาตรวทยาแหงชาต ผลตวสดอางอง ไดแก

Glutinous Rice Certified Reference Material ในการทดสอบ Heavy

Metals จ�านวน 300 ขวด Soil Candidate Reference Material ในการ

ทดสอบ Heavy Metals และ Soil Candidate Reference Material

ในการทดสอบ Pesticides จ�านวน 200 ขวด เพอใชประโยชนในการ

ควบคมคณภาพการทดสอบของหองปฏบตการ

ผลพลอยไดจากการพฒนาระบบคณภาพหองปฏบตการ

ของศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม จนไดรบการรบรองความ

สามารถของหองปฏบตการทดสอบตามมาตรฐาน มอก. 17025 นน

คอ การใหค�าปรกษาดานหองปฏบตการดานสงแวดลอม ใหแก

หลาย ๆหนวยงาน เชน ส�านกงานสงแวดลอมภาคตาง ๆจนในปจจบน

ส�านกงานสงแวดลอมภาคตางๆ ไดรบการรบรองความสามารถ

ของหองปฏบตการทดสอบตามมาตรฐาน มอก. 17025 และ

นอกจากน ยงท�าใหบคลากรของศนยวจยและฝกอบรมดาน

สงแวดลอมไดรบการยอมรบจากกรมวทยาศาสตรบรการในการ

ขอรบความสนบสนนบคลากร เพอเปนผประเมนดานวชาการ

ในการไปตรวจประเมนหองปฏบตการตางๆ ทงภาครฐและ

ภาคเอกชน

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015

31พงพาธรรมชาต

พนมพร วงษปาน

การมสวนรวมในการอนรกษสงแวดลอม

ปญหาท เกดขนจากการพงทลายหรอการสญเสย

ความอดมสมบรณของหนาดนนน จะท�าให เกดป ญหา

อนๆ ตดตามมา เชน ดนขาดความอดมสมบรณ ท�าให

เกษตรกรตองซอปยเคมมาบ�ารงดนเสยคาใชจายมหาศาล

ตะกอนดนทถกชะลางท�าใหแมน�าและปากแมน�าตนเขน ตองขด

ลอกใชเงนเปนจ�านวนมาก เราจงควรปองกนไมใหดนพงทลาย

หรอเสอมโทรม ซงสามารถท�าไดโดยการอนรกษดน ดงตอไปน

1. การใชดนอยางถกตองเหมาะสม การปลกพช

ควรค�านงถงชนดของพชทเหมาะสมกบคณสมบตของดน

การปลกพชและการไถพรวนตามแนวระดบเพอป องกน

การชะลางพงทลายของหนาดน

2. การปรบปรงบำารงดน การเพมธาตอาหารใหแกดน

เช น การใส ป ยพชสด ป ยคอก การปลกพชตระกลถ ว

การใสปนขาวในดนทเปนกรด การแกไขพนทดนเคมดวย

การระบายน�าเขาทดน เปนตน

3. การปองกนการเสอมโทรมของดน ไดแก การปลกพช

คลมดน การปลกพชหมนเวยน การปลกพชบงลม การไถพรวน

ตามแนวระดบ การท�าคนดนปองกนการไหลชะลางหนาดน

รวมทงการไมเผาปาหรอการท�าไรเลอนลอย

4. การใหความชมชนแกดน การระบายน�าในดนทม

น�าขงออก การจดสงน�าเขาสทดนและการใชวสด เชน หญาหรอ

ฟางคลมหนาดนจะชวยใหดนมความอดมสมบรณ

การอนรกษทรพยาการน�ากเช นกนมความจ�าเปน

อยางมากเพราะปญหาปจจบนการขาดแคลนน�าถอวาเปนปญหา

หลกของมวลมนษยชาตกวาได ดงไดกลาวมาแลวจะเหนวา

น�ามความส�าคญและมประโยชนมากมายมหาศาล เราจงควร

ชวยกนอนรกษทรพยากรน�า ดงน

1. การใชนำาอยางประหยด นอกจากจะชวยลดคาใชจาย

เกยวกบคาน�าลงไดแลว ยงท�าใหปรมาณน�าเสยทจะทงลง

แหลงน�าลดลง และปองกนการขาดแคลนน�าไดดวย

2. การสงวนนำาไวใช ในบางฤดหรอในสภาวะทมน�ามาก

เหลอใช ควรมการเกบน�าไวใช เชน การท�าบอเกบน�า การสราง

โองน�า การขดลอกแหลงน�า รวมทงการสรางอางเกบน�าไวใช

เพอการเกษตรและพลงงานแลวยงชวยปองกนการเกดอทกภย

ปองกนการไหลชะลางหนาดนทอดมสมบรณและใชเปนท

พกผอนหยอนใจ

3. การพฒนาแหลงนำา ในบางพนทขาดแคลนน�า จ�าเปน

ทจะตองหาแหลงน�าเพมเตม เพอใหมน�าไวใชทงในครวเรอนและ

ในการเกษตรไดอยางเพยงพอ ปจจบนการน�าน�าบาดาลขนมา

ใชก�าลงแพรหลายมาก แตอาจมปญหาเรองแผนดนทรด เชน

ในบรเวณกรงเทพมหานคร ท�าใหเกดดนทรดได จงควรมมาตรการ

ก�าหนดวาเขตใดควรใชน�าใตดนไดมากนอยเพยงใด

4. การปองกนนำาเสย การไมทงขยะ สงปฏกล และสารพษ

ลงในแหลงน�า น�าเสยทเกดจากโรงงานอตสาหกรรม โรงพยาบาล

ควรมการบ�าบดและขจดสารพษกอนทจะปลอยลงสแหลงน�า

การวางทอระบายน�าจากบานเรอน การวางฝงการกอสรางโดย

ไมใหน�าสกปรกไหลลงสแมน�าล�าคลอง

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


5. การนำานำาเสยกลบไปใช น�าทไมสามารถใชไดใน

กจการหนง เชน น�าทงจากการลางภาชนะอาหาร สามารถ

น�าไปรดตนไม โรงงานบางแหงอาจน�าน�าทงมาท�าใหสะอาดแลว

น�ากลบมาใชใหม

การอนรกษทรพยากรธรรมชาตนน ศรพรต ผลสทธ (2531 : 196-197) ไดเสนอวธการไว ดงน

1. การถนอม เปนการรกษาทรพยากรธรรมชาต

ทงปรมาณและคณภาพใหมอย นานทสดโดยพยายามใช

ทรพยากรธรรมชาตใหมประสทธภาพ เชน การเลอกจบปลา

ทมขนาดโตมาใชในการบรโภค ไมจบปลาทมขนาดเลกเกนไป

เพอใหปลาเหลานนไดมโอกาสโตขนมาแทนปลาทถกจบไป

บรโภคแลว

2. การบรณะซอมแซม เปนการบรณะซอมแซม

ทรพยากรธรรมชาตทเกดความเสยหายใหมสภาพเหมอนเดม

หรอเกอบเทาเดม บางครงอาจเรยกวาพฒนากได เชน ปาไม

ถกท�าลายหมดไป ควรมการปลกปาขนมาทดแทนจะท�าให

มพนทบรเวณนนกลบคนเปนปาไมอกครงหนง

3. การปรบปรงและการใชอยางมประสทธภาพ

เชน การน�าแรโลหะประเภทตางๆ มาถลงแลวน�าไปสราง

เครองจกรกล เครองยนต หรออปกรณตางๆ ซงจะใหประโยชน

แกมนษยเรามากยงขน

4. การนำากลบมาใชใหม เปนการน�าทรพยากรธรรมชาต

ทใชแลวมาใชใหม เชน เศษเหลก สามารถน�ากลบมาหลอม

แลวแปรสภาพส�าหรบการใชประโยชนใหมได

5. การใชสงอนทดแทน เปนการน�าเอาทรพยากรอยางอน

ทมมากกวา หรอหางายกวา มาใชทดแทนทรพยากรธรรมชาต

ทหายากหรอก�าลงขาดแคลน เชน น�าพลาสตกมาใชแทนโลหะ

ในบางสวนของเครองจกรหรอยานพาหนะ

6. การสำารวจหาแหลงทรพยากรธรรมชาตเพมเตม

เพอเตรยมไวใชประโยชนในอนาคต เชน การส�ารวจแหลง

น�ามนในอาวไทย ท�าใหคนพบแหลงกาซธรรมชาตเปนจ�านวน

มาก สามารถน�ามาใชประโยชนทงในระยะสนและในระยะยาว

อกทงชวยลดปรมาณการน�าเขากาซธรรมชาตจากตางประเทศ

7. การประดษฐของเทยมขนมาใช เพอหลกเลยง

หรอลดปรมาณในการใชทรพยากรธรรมชาตชนดอนๆ ทนยมใชกน

เชน ยางเทยม ผาเทยม และผาไหมเทยม เปนตน

8. การเผยแพรความร เปนการเผยแพรความรความเขาใจ

ในเรองทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เพอทจะไดรบความ

รวมมออยางเตมท และภาครฐควรมบทบาทในการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยการวางแผนจดการ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางรดกม

9. การจดตงสมาคม เปนการจดตงสมาคมหรอชมรมใน

การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

เราคนไทยควรชวยกนอนรกษทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม ซงในปจจบนจะเหนไดวาธรรมชาตไดสงสญญาณ

เตอนภยใหเราทราบกนบางแลว ไมวาจะเปนปญหาภยแลง

หรอปญหาน�าทวม อยางทเปนขาวในชวงทผานมา หรอจะเปน

ปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทสงผลใหเกดเหตการณ

ภยธรรมชาตตางๆ มากมาย ถงเวลาแลวทเราทกคนตองเขามา

มสวนรวมในการสงเสรมและเผยแพรความร ในการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ใหทกคนในประเทศไทย

รเขาใจและชวยกนอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ของเราคงอยไปนานแสนนาน เราคนไทยตองชวยกน.......

เอกสารอางองhttp://www.schoolnet.thwww.tigertemplecharity.orgwww.et-online.orgwww.maceducation.com

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


รฐ เรองโชตวทย

ดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

วนนตองยอมรบวาปญหาการลดลงของทรพยากรธรรมชาต

การท�าลายสภาพแวดลอม เปนปญหาส�าคญของประเทศ

ซ งความส�า คญในการจดการทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม คอ การปลกจตส�านกประชาชนทกภาคสวนให รจก

อนรกษ รจกใชทรพยากรธรรมชาตอยางรคณคา ศนยวจยและ

ฝกอบรมดานสงแวดลอม รวมกบอทยานสงแวดลอมนานาชาต

สรนธร ไดจดท�าโครงการศกษาภมปญญาทองถนในการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ในระหวางปงบประมาณ

2557-2558 ไดด�าเนนการศกษารวบรวมภมปญญาทองถนท

เกยวของกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ในพนทจงหวดเพชรบร คดกรอง 3 ภมปญญา โดยท�าการศกษา

จากขอมลทตยภมและการสอบถาม เรยบเรยงเปนฐานขอมล

เพอการถายทอดเทคโนโลยใหกบหนวยงานตางๆ ทเกยวของ

ในการลงพนท โดยการใชแบบสอบถามและสมภาษณปราชญ

ชาวบานเพมเตม และน�าขอมลทไดมาสงเคราะหเรยบเรยงใหเกด

ความสมบรณยงขน และด�าเนนงานสมภาษณเดยวแบบเจาะลก

(Focus group) โดยสอบถามจากประชาชนทน�าภมปญญาทองถน

ดงกลาวไปใชประโยชนแลวจงน�ามาวเคราะหสงเคราะห

เพมเตม สามารถสรปผลการสงเคราะหภมปญญาทองถน

ทง 3 ดาน ดงตอไปน

1. ภมปญญาทองถนดานการอนรกษทรพยากรทางทะเล

(ธนาคารไขหมกทะเล) ลกษณะของภมปญญาทองถนธนาคาร

ไขหมกเปนภมปญญาทองถนหรอองคความรในการอนรกษ

พนธสตวน�า เพอเพมปรมาณทรพยากรทางทะเล และคนสภาพ

ความสมดลทางทะเล โดยด�าเนนการใหสมาชกทเปนชาวประมง

น�าไขหมกทะเลทตดมากบอวน ลอบดกปลามาพกในบออนบาล

ทควบคมคณภาพน�าและอณหภม โดยใหอาหาร คอ ตวเคย

โดยใชเวลา 21 วน เมอลกหมกทะเลมปรมาณและชนดพนธ

ทหลากหลาย จะท�าการสงตอไปใหศนยวจยและพฒนา

ประมงชายฝง จงหวดเพชรบร ด�าเนนการอนบาลตอ เพอให

มความสมบรณแขงแรงมากยงขนจากนนจงท�าการปลอยลง

ส ทะเล โดยมจดประสงคการใชภมปญญาในการอนรกษ

ไขหมกทะเล เพอการเพมประชากรใหมากขนและมความหลากหลาย

ของชนดพนธ ในพนทในอาวไทยยงยนตลอดไป เพอสราง

จตส�านกในการอนรกษและการมสวนรวมของกลมสมาชกชาว

ประมงทองถน เพอเปนการธ�ารงคไวซงการประกอบอาชพ

ประมงอยางยงยนและเพอความมนคงทางอาหารของประชาชน

2. ภมปญญาทองถนดานการอนรกษปาชายเลน

ลกษณะของภมปญญาทองถนทางดานการอนรกษปาชายเลน

เพอแกไขการลดลงและเสอมโทรมของพนทปาชายเลน ตลอดจน

สนบสนนสงเสรมใหเกดการปองกนและรกษาไวซงความอดม

สมบรณของระบบนเวศของปาชายเลนทเปนแหลงอาหารและ

แหลงเพาะพนธสตวน�า โดยเนนการมสวนรวมของประชาชน

ทกภาคสวนในการรวมกนอนรกษทรพยากรปาชายเลน และ

พฒนาการใชประโยชนจากทรพยากรปาชายเลนอยางถกตอง

ยงยน และเปนแหลงเรยนร ให กบเยาวชนร นหลงตอไป

ภมปญญาทองถน

ไขหมกหอม ไขหมกกระดอง

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


และการปองกนรกษาทรพยากรธรรมชาตใหยงยน จดประสงค

การอนรกษเพอการฟนฟพนทปาชายเลนทมความเสอมโทรม

และรกษาพนทปาชายเลนดงเดมใหคนสภาพความอดมสมบรณ

เพอการสรางจตส�านกและมสวนรวมของชมชนใหรจกคณคา

ของปาชายเลน

3. ภ มป ญญาท องถนด านการทำาเตาชวมวล

ลกษณะของภมปญญาทองถน ดานการใชพลงงานอยางม

ประสทธภาพและเปนการน�าภมปญญาทองถนมาใชประโยชน

ในการใชทรพยากรเชอเพลงอยางมคณภาพ โดยเฉพาะ

การแกไขปญหาการบกรกท�าลายปา เพอหาไมมาเปนเชอเพลง

ซงการพฒนาเตาชวมวลเปนการน�าความรจากการใชเตาองโล

มาพฒนาเปนเตาเผาทใชพลงงานลมตามธรรมชาตใหเกด

การเผาไหมทใหพลงงานสงและยาวนาน ประหยดการน�าไม

มาท�าเชอเพลง โดยเนนการใชวสดในทองถนและของเหลอใช

มาทดแทนในการท�าเปนเชอเพลง นอกจากนเปนการประยกต

ใช วสดเหลอใชมาประกอบเปนเตา เชน ถงสและแกลบ

โดยมจดประสงคเพอลดการใชเชอเพลง ไมและการลดการบกรก

ท�าลายปาเพอเอาไมมาท�าเชอเพลง การพฒนาเตาในการใช

วสดเหลอใชใหมประสทธภาพในการใชงาน โดยเฉพาะการให

ความรอนสงในการเผาไหมทมระยะเวลานานขนและประหยด

เชอเพลงชวมวล

เอกสารอางองส�านกงานจงหวดเพชรบร (2558) ขอมลพนฐานจงหวดเพชรบร 2557 เอกสารประกอบการบรรยายสรป กรมสงเสรมการปกครองทองถน กรมการปกครอง กรงเทพมหานครศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม(2557) รายงานฉบบสมบรณ โครงการศกษาภมปญญาทองถนดานการอนรกษ ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงหวดเพชรบร

การด�าเนนงานจนสนสดโครงการไดท�าการถายทอดองคความร จากงานวจยภมปญญาทองถนในการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทง 3 ภมปญญา โดยใหปราชญชาวบานน�าเสนอความรและประสบการณในการประยกต

ใชภมปญญาทองถนเพอใหเกดการแลกเปลยนเรยนรและประสบการณส�าหรบการศกษาภมปญญาทองถนดานการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พรอมทงระดมความคดเหนทเกยวของกบภมปญญาทองถน เพอพฒนาองคความรให

เกดการน�าไปใชประโยชน โดยมกลมเปาหมายจากหนวยงานจากภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน จ�านวน 200 คน

ณ อทยานสงแวดลอมนานาชาตสรนธร จงหวดเพชรบร และหลงจากการจดสมมนาในครงนแลว จะน�าผลการสมมนาทไดมา

จดท�าเปนแนวทางการใชภมปญญาทองถนในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และจดท�ารายงานผลการวจย

ฉบบสมบรณตอไป

เตาชวมวล

ปาชายเลน

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


พรพงษ สนทรเดชะ

ฟากวางทเนนมะปราง ตอน 2.1 ....ความหลากหลายทางธรรมชาต

อ�าเภอเนนมะปรางเปนพนทมหศจรรยแหงหนงของเมองไทย

ทมความหลากหลายทางธรรมชาตททรงคณคาควรคาแกการอนรกษ

ไมวาจะเปนดานชวภาพ ไดแก สตวหายากบางชนดมทเดยวในโลก

เชน ปลาคอตาบอด ปลาพลวงถ�าและปถ�าพระ ทอาศยอย

ในถ�าพระวงแดง ปลาขยยทอาศยอยคลองชมพ ตกกายปลองทอง

ทพบเฉพาะในเขตอทยานทงแสลงหลวง นอกจากนยงพบสตวปา

ทเหลอไมมากในธรรมชาตความหลากหลายทางธรรมชาต

เชน จระเขน�าจดพนธไทยอาศยอยบรเวณคลองชมพหรอพบ

คางคาวหนายกษจมกป ม และลงอายเงยบรเวณเขตรกษา

พนธสตวปาถ�าผาทาพล พบหงหอยยกษนบแสนตวทบานรกไทย

พบพชพนธทมไมกแหงในประเทศไทย เชน ศลาวารหรอดอกไมหน

พบทบรเวณคลองชมพ ดอกดนพบทเขาเขยวหรอดานกายภาพ

ทมความแปลกตาไมเหมอนใคร เชน มทวเขาหนปนทม

ความยาวตอเนองรวมระยะทางไมต�ากวา 20 กโลเมตร หรอ

มถ�ามากกวา 25 ถ�า และมถ�าทมความยาวเกน 1,000 เมตร

อยถง 2 ถ�า คอ ถ�าคางคาว มความยาว 3,807 เมตร และ

ถ�าพระวงแดงเปนถ�าทมความยาวมากทสดในประเทศไทย

รวมระยะทาง 13,844 เมตรหรอประมาณเกอบ 14 กโลเมตร

(ทมา : http://www.thailandcaves.shepton.org.uk/longest-

caves-thai) มภเขาสมนไพรทเขาเขยว นอกจากน อ�าเภอเนนมะปราง

ยงเปนแหลงก�าเนดแหลงน�าคณภาพชนเอหนงอยหลายพนท

เชน คลองชมพ คลองสากเหลก คลองหวยผง คลองทบไซและ

คลองไทรยอยทหลอเลยงใหกบประชาชนเนนมะปราง

หนงเดยวในโลก ปลาคอถ�าพระวงแดง เปนปลาขนาดใหญ ไมมตา บางตว

มตาขนาดเลกแตสวนใหญแลวมองไมเหนตา มพฤตกรรม

ว ายลอยอย บร เวณผวน�าและกลางน�า ซ งแตกต างจาก

ปลาคอนอกถ�าทกบดานอย กบพนตลอดเวลา จดเปนสตว

ถนเดยวและสตวคมครองตามกฎหมายของประเทศไทย ปลาคอ

ถ�าพระวงแดง มชอสามญวา: Spies’s Blind Cave Loach

ซงไดตงชอใหเปนเกยรตแก John Spies นกส�ารวจถ�าผคนพบ

ปลาชนดน

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015


ปลาพลวงถ�าพระวงแดง ปลาตาบอดมลกษณะแตกตางจาก

ปลาพลวงชนดอนๆ คอ มตาเลกและมหนงบางๆ หมโดยรอบ

ดวงตา รมฝปากหนา มหนวด 2 ค หลงโคงมนมเกลดบางล�าตว

สชมพจางปนกบสเทาออนๆ ยาวประมาณ 40 เซนตเมตร

ปลาพลวงถ�าพระวงแดง ชอสามญวา: Cave Mahseer อาศยอย

ในล�าธาราภายในถ�าพระวงแดง

ปลาขยยคลองชมพ เปนสตวชนดใหมทโลกถกคนพบเมอ

ป พ.ศ.2553 มขนาดไมถง 1 นว ล�าตวของมนเปนสน�าตาลเขม

สลบกบลายสน�าตาลออน และมผวหนงทขรขระ ปลาขยยคลอง

ชมพ เปนปลาหนาดนขนาดเลก กนสตวหนาดนขนาดเลก

เปนอาหาร แบงเปน 3 ชนด ทคนพบใหม โดยจ�าแนกตามจดเรมตน

ของครบทอง อยตรงต�าแหนงสนสดของโคนครบหลง อาศยอย

บรเวณคลองชมพ อ. อเนนมะปราง จ.พษณโลก

ปถ�าพระวงแดง เปนปพนธใหมของโลก คนพบเมอป

2551 มถนอาศยเฉพาะในถ�าพระวงแดง ต.ชมพ อ.เนนมะปราง

จ.พษณโลก ประเทศไทยเทานน ปชนดนมจดเดนทตวสแดง

กามสขาวนวล ขาสมวงและยาวมาก ตวเมยจะมขนาด 4.6 ซม.x3.5 ซม.

ซงใหญกวาตวผทมขนาด 3.9 ซม.x3.1ซม.

ตกกายถ�าปลองทองหรอตกกายปลองทอง มชอสามญ:

Golden-belted Bent-toed Gecko ตกกายปลองทอง มรปราง

คลายตกแก แตขนาดเลกกวา มนวเทาและเลบทแหลมยาว

ไมม “เซตา” จงไมสามารถดดตดเกาะผนงไดเหมอนตกแกและ

จงจก ปจจบนพบเฉพาะทบรเวณเขาหนปน อทยานแหงชาตทง

แสลงหลวง อ.เนนมะปราง จ.พษณโลก เพยงแหงเดยวในโลก

เอกสารอางอง

สำานกนโยบายและแผนสงแวดลอม. 2543. แผนการจดการอนรกษสงแวดลอมธรรมชาต

บรเวณเขาหนเนนมะปราง จงหวดพษณโลก,รายงานฉบบสดทาย.

http://www.thailandcaves.shepton.org.uk/longest-caves-thai

http://pet.kapook.com/view21673.html

http://www.dokmy.com/2013/11/Thamphramon-tonvuthi.html

http://www.siamensis.org/webboard/topic/35732

เปนยงไงบางครบ คงไดรบความรไมมากกนอย นเปนเพยงแคสวนเดยวเทานน

อ.เนนมะปรางยงมสงทมคณคาทางธรรมชาตอกมากมายทถกคนพบแลวและยงไมถกคนพบ

หวงวาทานผอานคงมโอกาสไปเยยมเยยน อ.อเนนมะปรางสกครา รบรองทานจะไมผดหวง

ขอบคณคราบ.....อนเดยนนา P และสมน

Research

ISSN

:1686-1612 No.31 September 2015Research

ISSN

:1686-1612

ปท 12 ฉบบท 31 กนยายน 2558

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เทคโนธาน ตำาบลคลองหา อำาเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน 12120โทรศพท 02-577-4182-9 โทรสาร 02-577-1138www.deqp.go.th

green vol 31

Documents