7/30/2019 Grupet e gjakut dhe shtatznia

1/3

Grupet e gjakut dhe shtatznia

23:00 / 18.08.2012

894 0

Ndr ekzaminimet e para laboratorike q duhet br kur konstatohet shtatznia sht prcaktimi i grupit tgjakut.

Ass. dr. sci. Hakif Hoxha,transfuziolog-imunohematolog

Grupet e gjakut jan n realitet antigjenet eriteocitare. Rruazat e kuqe t njeriut (eritrocitet) n siprfaqen e membranss tyre kan mbi 600 antigjene t radhitura sipas mnyrs s trashgimit n 26 sisteme; prej t cilave m trndsishme jan dy:

1. Sistemi ABO q nnkupton termin tradicional t grupeve t gjakut (A, B, AB dhe O) pa t cilin nuk ka transfuzion tgjakut, dhe,

2. Sistemi Rhesus i cili prbhet prej m tepr se 50 antigjeneve, por n aspektin imunologjik m i rndsishmi shtantigjeni Rh-D q tradicionalisht quhet Rh-faktori. Ky antigjen ka frekuenc t ndryshme tek popujt, racat dhe vendet endryshme t bots. Rh-D antigjeni sht prezent te 85% e popullats s bardh. Shum m i shpesht sht te popujt elindjes (tajvanezt 99.67%). Tek ne, kosovart, ky antigjen sht i pranishm n 87.65%, q do t thot Rh-D pozitiv dhe

12.35% Rh-D negative. Prafrsisht kshtu sht edhe te popujt tjer ballkanas. Ekzistojn edhe sisteme tjera si ai Kell,Kidd dha Duffy, q shum m rrall implikohen n shtatzni.

Meqense kto antigjene n eritrocite trashgohen nga t dy prindrit njsoj, dmth., fmija (fetusi) ka gjysmn eantigjeneve t babait dhe gjysmn tjetr nga nna, asnjher fmija dhe nna nuk jan t njjt n aspektinimunogjenetik. Prandaj, fetusi sht transplantim natyror alogjen n organizmin e nns, e cila nuk e hedh at naspektin imunologjik prgjat dhjet muajve lunar t shtatznis, q n fakt e paraqet nj paradoks imunologjik nimunologjin humane reproduktive.

Kishte edhe imunolog q procesin e lindjes e krahasuan me hedhjen e transplantit?! Megjithat, nna reagon pjesrishtn antigjenet eritrocitare t fetusit, t cilat i ka trashguar prej babait, sepse kto jan t huaja pr sistemin imunologjik tnns. Ky proses quhet aloimunizim apo sensibilizim dhe manifestohet si smundja hemolitike e t porsalindurit osemorbus haemolyticus neonatorum. M par quhej eritroblastoza fetale. Ky komplikim i shtatznis ndodh kur ekzistonmosprputhshmria n mes grupeve t gjakut t nns dhe fetusit ose fmijs. Shpesh dgjohet n popullin tonnjprk u fi zim i gab ueshmpr kt smundje fmijt e ifteve me gjak t njjt - nuk jetojn.

Quhet hemolitike, sepse shkatrrohen eritrocitet efetusit ose t porsalindurit. Sistemi imunologjik i nns i sheh eritrocitet e fmijs t vet si t huajat, meqense kanantigjenet q i ka trashguar prej babait e t cilat mungojn te nna. Ngjashm me hyrjen e baktereve n organizm,sistemi imunologjik i nns prodhon antitrupa pr ti shkatrruar eritrocitet e fmijs. Kta antitrupa mbesin n

7/30/2019 Grupet e gjakut dhe shtatznia

2/3

organizmin e nns dhe n shtatznit e ardhshme paraqesin rrezik pr eritrocitet e fmijs. Nna tani sht esensibilizuar apo aloimunizuar pr tr jetn. Kjo ndodh zakonisht n tremujorin e fundit t shtatznis (fetal-maternalhemorrhage). Kalimi transplacentar i eritrociteve t frytit n qarkullimin e nns bhet m tepr gjat lindjes, abortit, oseprocedurave invazive diagnostike (amniocenteza, biopsia e trofoblastit, punkcioni i gjakut fetal, cerklazha, traumatuterine).

MHN m shpesh (96%) ndodh kur nj nn Rh-D negative ka nj fmij Rh-D pozitiv. Problemi i ngjashm jo shpeshndodh edhe kur nuk prputhen grupet e gjakut ABO n mes nns dhe fmijs:

Grupi i nns Rh D negativ 0 A B

Grupi i fmiut Rh D pozitiv A ose B B A

N shtatznin e par, zakonisht fmija nuk ka problem, sepse sensibilizimi ndodh n fund t shtatznis ose gjatlindjes. Antitrupat e prodhuar jan IgM q nuk kalojn te fryti (placentn) dhe sasia ose titri i tyre sht tejet i ult.Zakonisht n shtatznit vijuese lindin problemet nse nna bart ose lind fmijn Rh-D pozitiv, sepse antitrupat jan ttipit IgG q kalojn placentn dhe do t sulmojn eritrocitet e fetusit duke i shkatrruar ato.

Si manifestohet smundja

Fryti brenda mitrs rrezikohet nga anemia, por shkalla e rrezikshmris s tij varet drejtprdrejt prej intensitetit themolizs s eritrociteve. Te format e rnda t smundjes aplikohet transfuzioni intrauterin; kur fmijs i jepettransfuzioni i gjakut drejtprdrejt n mitr, gj q ende nuk bhet n vendin ton. Nse nuk bhet kjo ndrhyrje fryti

njtet, macerohet (hydrops) dhe shtatznia dshton. Poashtu, te kto raste bhet edhe l indja e parakohshme varsishtnga pjekuria e frytit. Pas lindjes foshnja m tepr rrezikohet nga veprimi toksik i bilirubins sesa nga anemia dhe formate smundjes. Varsisht nga intensiteti i smundjes ajo manifestohet si anemi, verdhz apo kernicterus q sht formshum e rend e ksaj smundje me dmtime t rnda t trurit.

Diagnostikimi

1. Te do shtatzn duhet br grupin e gjakut ABO dhe Rh-D. N rast se shtatzna sht Rh-D negative, kjo duhetbr patjetr edhe te bashkshorti. Nse bashkshorti sht Rh-D pozitiv duhet hulumtuar antitrupat eventual (Testi iCoombs-it indirect) n muajin e III-t ose IV-t dhe t VIII-t t shtatznis. N praktikn e prditshme tek ne kakeqkuptime, sepse shpesh gjinekologt krkojn t bhen antitrupat do muaj e kjo sht e panevojshme derisa ky testsht negativ. E kur antitrupat jan prezent n gjakun e shtatznave, ky test duhet prsritet do muaj apo edhe mshpesh, varsisht nga titri i tyre dhe vlersimi i mjekut sesa po vuan fryti n mitr.

2. Vlersimi gjendjes s frytit n mitr bhet me amniocentez (duke analizuar prezencn e ngjyrs s verdh n lngunamnional) dhe me ultraz duke analizuar madhsin e shpretks, mlis dhe zemrs s fmijs. Pas lindjes shenjat e

smundjes bazohen n anemi, hiperbilirubinemi dhe verdhza q zhvillohet pas lindjes brenda 24 36 h, ndrsa nlaborator testi i Coombs-it direkt bhet pozitiv.

Mjekimi

N rast se diagnostikohet kjo smundje preferohet q lindja t kryhet n klinik ku ka mundsi t tretmanit adekuat. Paralindjes kur konstatohet se fryti po vuan nga anemia

duhet t jepet transfuzion i gjakut n krthizn e fmijs kur ai ende sht n mitr. Metodat e mjekimit pas lindjes jantransfuzionet e gjakut te anemia e t porsalindurit, fototerapia (rrezet ultraviolete zbrthejn bilirubinn) dhe ndrrimi igjakut (eksanguinotransfuzioni) te verdhza intensive kur fmijs i ndrrohet gjaku nj apo m shum her, varsisht

7/30/2019 Grupet e gjakut dhe shtatznia

3/3

nga shkalla e smundjes, derisa t normalizohet bilirubina (pigment q lirohet nga zbrthimi i eritrociteve).

Parandalimi

Q n vizitn e par prenatale t shtatzns duhet br tipizimin e antigjenve eritrocitare ABO, Rh dhe Kell. Prcaktimi igrupeve tjera t gjakut bhet sipas nevojs pas identifikimit t antitrupave. Njkohsisht bhet edhe skriningu iantitrupave eritrocitar dhe identifikimi i tyre. Poashtu, prcaktohet edhe klasa e imunoglobulinave te antitrupat e gjetur(IgM ose IgG). Edhe prcaktimi i nnklasave t IgG ka rndsi klinike dhe prognostike. IgG1 e kalojn placentn mhert sesa IgG3. T imunizimi n Rh-D sht i nevojshm edhe tipizimi i eritrociteve t bashkshortit, pr prcaktimin ezigozitetit t antigjenit Rh-d. Nse kjo nuk sht e mundur duhet br kordocentezn, me t ciln merret mostra e gjakutfetal pr ekzaminim. Nse zbulohen antitrupat, titrimi prsritet do muaj, kurse n tremujorin e fundit do dy jave. Si titrkritik merret zakonisht titri 1/32, kurse t shtatznat me komplikime t mparshme 1/8, kur edhe indikohet amniocenteza.Lngu amniotik nxjerrt me punkcion pas pozicionimit t frytit me ultraz, n t cilin matet sasia e bilirubins dhe bhenhulumtimet tjera gjenetike. Skriningu zakonisht prsritet javn e 28 t shtatznis. Vetm aloimunizimet n antigjeninRh-D mund t parandalohen me aplikimin e serumit anti Rh-D gjat shtatznis dhe pas lindjes.

Aloimunizimi n antigjenet e sistemit ABO nuk mund t parandalohet. Imunoglobulina Rh (RhoGAM) sht anti-Dgamaglobulin e purifikuar q prfitohet prej dhuruesve t hiperimunizuar. Gamaglobulina anti-D n fillim u jepej brenda

72 orve pas lindjes nnave Rh-D negative q kan lindur fmij Rh-D pozitiv n doz prej 300 g n muskul. Me kttretman incidenca e imunizimit kishte rn n 1%, por me aplikimin e gamaglobulins anti-D para lindjes (n javt 28-32)kjo shifr u zvoglua n 0.2%. Kjo gamaglobulin, aplikohet poashtu pas abortit, amniocentezs dhe rasteve tjeratraumatike kur mund t zhvillohet gjakderdhja fetomaternale.

Meqense 87% e popullats shqiptare jan Rh-D pozitiv, mundsia teorike e senzibilizimit sht 13%, por ky tregues bien 6% , meqense nuk zhvillohet te shtatznia e par dhe te grat q jan inkompatibile me burrin n sistemin ABO.Fatmirsisht, te ne, viteve t fundit gjinekologt po tregohen t kujdesshm dhe po japin profilaksin sipas standardevebotrore q nnkupton dhnien e saj edhe para lindjes kur sht rreziku m i madh pr imunizim. Mandej te ndrprerja eshtatznis (aborti), patjetr duhet br grupet e gjakut dhe nse shtatzna sht Rh-D negative duhet dhnprofilaksin, sepse gjat kiretazhs mundsia e sensibilizimit sht shum e madhe. Nse bhet grupi i gjakut te secilashtatzn dhe jepet profilaksa (Rhogami) me koh ky komplikim do ti takoj s kaluars; do t mbesin vetmaloimunizimet n sistemet tjera t grupeve t gjakut q jan tejet t rralla. /Telegrafi/